گروه نرم افزاری آسمان

جبهه آزادیبخش عربی






ص: 303

جبهه آزادیبخش عربی

خلاصه مطلب:

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش عربی یکی از گروههای ارتدادی است که به وسیله عراق تشکیل

شده، و از منافع عراق در نهضت مقاومت فلسطین حمایت می کند. ولی سیاستهای آن چندان با مواضع

عراق هماهنگی ندارد، چون به طرز نامعلوم و نامشخصی با عراق، 4حزب بعث عراق وابستگی دارد.

(S/NOFORN/NOCON/WNINT) اعضاء این گروه که مرکب از 100 تا 300 نفر هستند، به وسیله

ارتش عراق و به وسیله آموزش دهندگان تیپ عین جالوت از ارتش آزادیبخش فلسطین در عراق آموزش

می یابند. عراق سلاحهایی از قبیل تفنگ، مسلسل دستی، نارنجک انداز، توپخانه و موشک در اختیار این

گروه قرار می دهد.

(طبقه بندی نشده) این گروه که تنها در سال 1975 اقدام به یک عملیات گروگانگیری مهم در اسرائیل

نموده بود مسئولیت چند بمب گذاری و اقدامات دیگر در اسرائیل و مناطق اشغالی را به عهده گرفته است،

لیکن این ادعاها مورد تأیید واقع نشده اند.

اهداف و تمایلات:

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش عربی به وسیله عراق و به منظور منافع آن کشور در نهضت

مقاومت فلسطین به وجود آمد و تنها به وسیله دولت همین کشور کنترل و ابقاء می گردد. این گروه که

متمایل به بعثیسم عراق است، خود را وقف مبارزات چریکی تمام عربی نموده است و اظهار می دارد که

آزادسازی فلسطین نه تنها وظیفه فلسطینیها بلکه وظیفه تمام اعراب است، رنگ عربی زدن به نهضت

فلسطین مشخص می کند که فلسطین در صورتی که به وجود آید، بخشی از ملیت بزرگتر عربی خواهد بود

و نه یک دولت مستقل عربی دیگر.

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش عربی ارتدادی است. ولی در اجلاس شورای ملی فلسطین در

مارس 1977 نمایندگان این گروه به برنامه ملی فلسطین که حاکی از میانه روی است رأی داده،

حمایت خود را از تشکیل یک کشور فلسطین در ساحل غربی رود اردن و نوار غزه اعلام نموده اند. این

رأی احتمالاً در رابطه با وضع داخلی عراق یک انحراف موقت بود، چون دیری نگذشت که این گروه بار

دیگر مواضع ارتدادی پیشین خود را اتخاذ کرد. جبهه آزادیبخش فلسطین نیز با تمام جنبه های ابتکار

صلح سادات مخالفت می ورزد.

نیروی تقریبی:

(C/NOFORN/WNINT) 300 - 100 نفر

رهبر اصلی:

(طبقه بندی نشده) عبدالرحیم احمد (ابواسماعیل).

ص: 304

سابقه:

(طبقه بندی نشده) جبهه آزادیبخش عربی در سال 1969 به وسیله عراق تشکیل گردید. در سال

1974، پس از اتخاذ سیاست میانه روی توسط کمیته اجرائی ساف در قبال ایجاد یک کشور «فلسطین» در

قلمرو محدود، جبهه آزادیبخش عربی عضویت خود در کمیته اجرائی را به حالت «تعلیق» درآورد و به

ارتدادیون پیوست. پس از اجلاس شورای ملی فلسطین در مارس 1977 این گروه موافقت خود را مبنی بر

مشارکت در کمیته اجرائی ساف اعلام نمود. ولی جالب اینجاست که این گروه علاوه بر عضویت در کمیته

اجرائی در جناح ارتدادیون نیز عضویت دارد.

(طبقه بندی نشده) در جنگ لبنان، اعضاء جبهه آزادیبخش عربی سرسخت ترین فعالان میدان بودند و

به نفع دولت عراق اوضاع را گرم نگاه می داشتند و پس از حمله سوریه به لبنان از دولت عراق خواستند، که

اقدام به مداخله نظامی مستقیم بنماید.

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) این گروه که قبلاً تعداد اعضایش به 100 نفر از عراقیها و

اردنیها می رسید. در لبنان با پیوستن و کمک نیروهای عراقی،عراقیهای پیشین عضو عراق، 4حزب بعث عراق، غیر

نظامیان جدیدا آموزش یافته عراقی، و اعضاء جناح لبنانی عراق، 4حزب بعث عراق، در تعداد اعضاء خود افزایش

به وجود آورد. در اواخر سال 1976 تعداد اعضای جبهه آزادیبخش عربی بین 1300 تا 300 نفر بود. در

ژانویه 1977 ، نیروهای عراق رسما از لبنان خارج گردیدند و تنها افزایش جزئی در نیروی جبهه آزادی

بخش عربی باقی ماند.

(طبقه بندی نشده) با وجود اینکه جبهه آزادیبخش عربی با بی تفاوتی آتش بس اکتبر 1976 لبنان را

پذیرفته بود، ولی در زدو خوردهایی که به وسیله الصاعقه سوری و نیروهای بازدارنده عربی در سال

1977 صورت می گرفت، شرکت می کرد.

(C/NOFORN) پس از حمله اسرائیل به جنوب لبنان در مارس 1978، جبهه آزادیبخش عربی بار

دیگر تندروی اتخاذ کرد و در زمره اولین گروههایی درآمد که سعی کردند در اواخر آوریل به حنوب لبنان

نفوذ نمایند.

(طبقه بندی نشده) به منظور تحمیل میانه روی در قبال اوضاع جنوب لبنان و نیز در قبال نیروهای

سازمان ملل در این کشور سازمان فتح با چند گروه تحت الحمایه عراق از قبیل جبهه آزادیبخش عربی

درگیریهایی پیدا کرد.

فنون و روشهای عملیاتی

(طبقه بندی نشده) این گروه که اصولاً در جنگهای درون فلسطین و اردن - عربی از طرف شرکت

می جسته است، به جرئت می توان گفت که حتی بیش از اسرائیل به نیروهای الصاعقه، جبهه خلق

آزادیبخش فلسطین - فرماندهی کل، نیروهای سوریه در لبنان حمله ور شده است، و به چند حمله

کماندویی در اسرائیل و مناطق اشغالی دست زده است، که هیچ کدام موفقیتی به همراه نداشت و مسئولیت

تعدادی از بمب گذاریها و عملیات را به عهده گرفته است که هیچ یک از آنها نیز مورد تأیید واقع نشده اند.

(S/NOFORN / NOCONTRACT / WNINTEL) در مارس 1978 در عملیات جبهه آزادیبخش

عربی بصیرتی جدید پدید آمد. یکی از اعضاء این جبهه که از سال 1969 در قطر بسر می برد، دستگیر و از

ص: 305

این کشور اخراج گردید. وی به عنوان یک خوابیده بسر می برده است و منتظر تصمیم گیری عراق و جبهه

آزادیبخش عربی برای فعال شدن بود، که وی را شناسایی کرده بودند. بنابراین ممکن است که جبهه

آزادیبخش عربی در خرابکاریهای خیلی وسیعتر از آنچه پیش بینی می شد، دست داشته باشد.

سازمان:

(طبقه بندی نشده) بافت سازمان جبهه آزادی بخش، بدون دریافت دستور و تأیید از رژیم عراق عمل

نمی کند، و ممکن است بخشی از فرماندهی تمام عربی عراق، 4حزب بعث عراق در نهضت فلسطین و یا حداقل

پاسخگو در برابر آنان در اواخر 1975 تغییرات ایجاد شده در عراق، 4حزب بعث عراق سبب شد، که دبیر کل جبهه

آزادیبخش عربی نیز تعویض گردد.

(S/NOFORN/NOCONTRCT/WNINTEL)جبهه آزادیبخش عربی در لبنان تا سال 1977

احتمالاً تحت کنترل ارتش خلق عراق که یک نیروی شبه نظامی عراق، 4حزب بعث عراق است قرار داشته است.

قرارگاهها و پایگاهها:

(S/NOFORN/NOCON/WNIN) قرارگاه جبهه آزادیبخش عربی در بغداد است و دفاتری نیز در

سفارت عراق در بیروت دارد، علاوه بر این پایگاههایی در جبل منصور و رشید عراق، و وادی الاسواد

لبنان، یعنی شمال رودخانه لیطانی داشته و دارای مراکز آموزشی در منطقه الدامور لبنان نیز می باشد.

آموزش:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) ارتش عراق و تعلیم دهندگان تیپ عین جالوت از ارتش

آزادیبخش فلسطین به این گروه در زمینه جنگهای چریکی، فنون واحدهای کوچک، فنون نفوذی،نحوه

استفاده از سلاحهای کوچک و مواد منفجره، مبارزه تن به تن و بدن سازی آموزش می دهند. زمانی که در

رابطه با جبهه آزادیبخش عربی کار می کنند، در نبردهای نزدیک در لبنان نیز شرکت جسته اند.

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) یکی از اعضاءجبهه آزادیبخش عربی که در قطر کشف شد در

شوروی دوره هایی را گذرانده بود.

(طبقه بندی نشده) چند سال قبل مطبوعات گزارش نمودند که 200 تن از کوباییها در یکی از

اردوگاههای عراقی به اعضاء جبهه آزادیبخش عربی در زمینه فنون خرابکارانه آموزش می داده اند.

تسلیحات:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL)سلاحهای جبهه آزادیبخش عربی مرکب از تفنگهای

کلاشینکف، مسلسلهای سبک، موشک، نارنجک اندازهی آرپی جی7 و تعداد محدودی از خمپاره انداز،

توپخانه و موشکهای زمین به زمین 107 میلی متر می باشد. احتمالاً در جنگ لبنان نیروهای عراق

سلاحهای سنگین را در اختیار جبهه آزادیبخش عربی قرار داده اند.

ص: 306

مالی:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) اعضاء جبهه آزادیبخش عربی که در عراق به سر می برند

حقوق، کمک هزینه تحصیل، مسکن و اتومبیل مجانی دریافت می نمایند. در جنگ لبنان به هر عضوجدید

ماهانه 100 دلار پرداخت می گردید. به اعضاء جبهه آزادیبخش عربی که قبلاً در ارتش عراق خدمت

می کردند، مزایای ارتش آنها نیزپرداخت می شود. زنان همکار با این جبهه ماهانه 100 دلار دریافت

می دارند. این گروه ماهانه کمکی جداگانه نیز دریافت می دارد.

روابط بین المللی:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) جبهه آزادی بخش عربی در کویت اقدام به فعالیتهایی علیه

رژیم آن کشور می نمود. اعضاء این گروه در کویت عضو عراق، 4حزب بعث عراق بوده، پاسپورت عراقی دارند و

در سازمانهای دانشجویی فعالیت دارند. و در آنجا دفتر جداگانه ندارند و همیشه سعی دارند با جامعه در

آمیزند.

(S/NOFORN) در ژوئن 1973 گزارشات مختلف حاکی از آن بود که جبهه آزادیبخش عربی با

جامعه دانشحویان عرب در شهر پروجیای ایتالیا رابطه برقرار کرده است.

(طبقه بندی نشده) درباره فعالیت آموزش دهندگان کوبایی نیز قبلاً صحبت شد:

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) تنها عملیات مهم جبهه آزادیبخش عربی در سال 1975 علیه غیرنظامیان اسرائیلی

صورت گرفت، ولی موفقیتی به همراه نداشت و تکرار هم نشد.

فعالیتهای مهم (همه عبارات طبقه بندی نشده است):

دسامبر 1954 - بمب گذاری در هانیتای اسرائیل.

ژوئن 1975 - مبادرت به آدم ربایی در کیبوتس کفریووال اسرائیل. چهار تروریست مسلح به

کلاشینکف و نارنجک انداز از طریق لبنان نفوذ کرده، این یهودی نشین را مورد حمله قرار داده، یک

خانواده را به گروگان گرفتند. دو ساعت بعد از حمله خواستار آزادی 12 زندانی و نیز اسقف کاپوچی از

زندانهای اسرائیل شدند. یهودیان مسلح و نیروهای دفاعی اسرائیل خانه ای را که گروگانها در آن قرار

داشتند، محاصره کردند و نیروی کمکی نیز از راه رسید. نیم ساعت پس از اعلام تقاضا نیروی دفاعی

اسرائیل به همراه سرپرست خانواده به محل اقامت گروگانها حمله ور شدند، که در نتیجه سرپرست خانواده

کشته شد. سه تن از تروریستها در مراحل اول و یکی از آنها در مراحل بعدی کشته شدند. یکی از زنان

اسرائیلی در نتیجه جراحات وارده کشته شد. یکی از سربازان نیروی دفاعی اسرائیل که در مرخصی به سر

می برد، در حالی که سعی داشت مانع تروریستها بشود و در حالی که اعضای خانواده می خواستند خود را

پنهان سازند کشته شد.

ژوئن 1977 - سعی کردند رئیس جمهور سوریه، حافظ اسد، را به قتل برسانند.

اوت 1977 - سعی کردند با نفوذ خود به حمله به آشدوت یاکف اسرائیل بپردازند ولی موفق نشدند.


جبهه مبارزات خلقی

ص: 307

جبهه مبارزات خلقی

خلاصه مطلب:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) جبهه مبارزات خلقی که دارای 200 تا 300 نفر عضو است از

گروههای غیرفعال ارتدادی به شمار می رود و خواستار آزادسازی فلسطین بود. با ایجاد یک کشور

کوچک فلسطینی مخالفت است. تعدادی موشک و موشک انداز در اختیار داشته، احتمالاً علاوه بر اتکاء

به عراق و سوریه به دیگری سازمانهای جبهه ارتدادی نیز وابسته است.

اهداف و تمایلات:

(طبقه بندی نشده) جبهه مبارزات خلقی که از اولین گروههای تشکیل دهنده جبهه ارتدادی است،

خواستار مبارزه مسلحانه برای آزاد سازی فلسطین، نابودی اسرائیل، و ایجاد یک دولت دموکراتیک

غیرمذهبی در قلمرو یاد شده در قرارداد انگلیس است، و با شدت با ایجاد یک کشور کوچک در نوار غزه و

ساحل غربی رود اردن مخالفت می ورزد.

نیروی تقریبی:

(C/NOFORN/WNINTE) 200 تا 300 نفر.

رهبر اصلی:

(طبقه بندی نشده) دکتر سمیر قوشاه (قوش)

(طبقه بندی نشده) دو دبیر کل جبهه مبارزات خلق و دبیر جبهه ارتدادی است.

سابقه:

(طبقه بندی نشده) بهجت ابوغربیه، یکی از فعالان فلسطینی غیرنظامی جبهه مبارزات خلقی را در

ژوئیه 1967 با همکاری سرگرد فایز حمدان از ارتش آزادیبخش فلسطین تأسیس نمود (حمدان در حمله

هوایی اسرائیل به اسالت اردن در سال 1968 کشته شد) ابوغربیه در هبرون در سال 1948 علیه انگلیس و

اسرائیل مبارزه کرده بود و یکی از اعضای اولین رهبریت ساف در سال 1964 بود. بعد از به قدرت رسیدن

عرفات در سال 1969 نیز وی در کمیته اجرائی ساف باقی ماند. به دلیل کسالت و به علت عدم تأیید روشی

که برای رسیدن به اهداف فلسطین در پیش گرفته شده بود، ابوغربیه فعالیتهای جبهه مبارزات خلقی و

شرکت در کمیته مرکزی را پس از حملات سرکوبگرانه اردن در 1970 به حالت تعلیق درآورد. پس از

جنگ اکتبر 1973 جبهه مبارزات خلقی بار دیگر ابقاء گردید.

(طبقه بندی نشده) در سال 1974، ابوغربیه از فعالیتهای خود کناره گرفت. و شاه که همکاری نزدیک

با نهضتهای چپگرا و چریکی را حمایت می کرد و جبهه مبارزات خلقی را وارد جبهه ارتدادی نمود

جانشین وی گردید.

ص: 308

فنون و روش عملیاتی:

(طبقه بندی نشده) جبهه مبارزات خلقی به چند عملیات نفوذی در اسرائیل و مناطق اشغالی مبادرت

ورزید و علاوه بر آن مسئولیت بسیاری از عملیات دیگر را نیز به عهده گرفت، لیکن مورد تأیید واقع نشد.

ربودن یکی از افسران ارتش آمریکا در سال 1975 ظاهرا اتفاقی بود و از طراحی پیچیده و عمیق

برخوردار نبوده است.

سازمان:

(طبقه بندی نشده) در این مورد اطلاعی در دست نیست.

قرارگاهها و پایگاهها:

(C/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL)قرارگاه جبهه مبارزات خلقی در منطقه طریق

الجدیده بیروت قرار داشته و تمام پایگاههای آن نیز در لبنان می باشد.

(طبقه بندی نشده) قبل از جنگ لبنان، اعلامیه های جبهه مبارزات خلقی از دمشق منتشر می گردید.

تعدادی از هسته های این گروه در شرق اورشلیم کشف گردید.

آموزش:

(طبقه بندی نشده) در این زمینه نیز اطلاعاتی در دست نیست.

تسلیحات:

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) تا ژانویه 1977، پست فرماندهی جبهه مبارزات خلق در

بیروت خمپاره اندازهای 60 و 81 میلی متری، موشک، نارنجکهای تفنگی، و موشکهای ضدتانک

بی اس-7 در اختیار داشت.

مالی:

(طبقه بندی نشده) لیبی و عراق به این گروه کمک مالی می کنند.

روابط بین المللی:

(طبقه بندی نشده) در این زمینه نیز اطلاعاتی در دست نیست.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) قابل کاربرد نیست.

فعالیتهای مهم

ماه می 1975 بمب گذاری در عین فشهایکی از مناطق تفریحی اسرائیل.

ص: 309

ژوئن ژوئیه 1975 یکی از سرهنگهای ارتش آمریکا را در بیروت ربوده، او را به جبهه خلق

آزادیبخش فلسطین فرماندهی کل سپردند. (جزئیات تحت عنوان جبهه خلق آزادیبخش فلسطین

فرماندهی کل).


سازمان ژوئن سیاه

سازمان ژوئن سیاه

خلاصه مطلب:

(طبقه بندی نشده) سازمان ژوئن سیاه که یک سازمان ارتدادی سرسخت است، خواستار این است که

تمام تلاشهای اعراب و فلسطینیها در مبارزه مسلحانه علیه دشمن صهیونیست به کار گرفته شده، رژیمهای

«ارتجاعی» عرب را نابود ساخته، رهبران میانه رو سازمان آزادیبخش فلسطین را از میان بردارند.

این سازمان که اصولاً توسط مخالفین و ناراضیان سازمان فتح به وجود آمده بود (و در حال حاضر 500

عضو دارد)، رهبریت سازمان فتح را شدیدا مورد انتقاد قرار داده است. چون به ادعای او این سازمان دیگر

از اشتیاق انقلابی برخوردار نبوده، دنبال کننده مبارزه مسلحانه نیز نمی باشد.

(طبقه بندی نشده) پس از مبادرت ورزیدن به یک عملیات تروریستی، یعنی هواپیماربایی در سال

1974، سازمان ژوئن سیاه به صورت وسیله دست عراق درآمد تا از آن علیه اعراب و فلسطینیها میانه رو

استفاده کرده، در حمله به دیپلماتها و سفارتخانه های سوریه و کشتار مقامات ساف از آن بهره برداری

نماید. با آشتی سوریه، عراق و فلسطین پس از ماجرای کمپ دیوید ، سازمان ژوئن سیاه احتمالاً دیگر

روزهای پر جنجال خود را پشت سرگذاشته است.

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL)عراق در زمینه هواپیماربایی، تسلیحاتی، و در

موارد دیگر به این سازمان آموزش می دهد. سلاحها و وسایل مورد استفاده سازمان ژوئن سیاه در

عملیات بسیار پیچیده بوده و شامل تنفگهای تک تیرانداز، دارای دوربین مادون قرمز دید در شب و

کیسه های پلاستیکی که سلاحها را از چشم دستگاه اشعه ایکس پنهان می سازد، بوده است. با وجود اینکه

در مورد سازمان این گروه اطلاعات چندانی در دست نیست، ولی بسیاری از افراد عملیاتی در هسته ها و

یا تیمهای کوچک فعالیت می کرده اند. سازمان ژوئن سیاه از یک سلاح مهم یعنی تبلیغات سرزنش آمیز نیز

استفاده می کرد.

اهداف و تمایلات:

(طبقه بندی نشده) سازمان ژوئن سیاه که یک سازمان شدیدا ارتدادی است، با راه حلهای سیاسی

برای تضاد خاورمیانه مخالف بوده، معتقد است که مبارزه مسلحانه علیه دشمن صهیونیستی باید در

سرلوحه اهداف نهضت مقاومت فلسطین قرار گیرد. و نیز به طور همزمان خواهان نابودی رژیمهای حاکمه

«ارتجاعی» مصر، اردن، کویت، لبنان، عربستان سعودی و شیخ نشینهای خلیج است و از میانه روی کلی

ساف و عدم موجودیت پایگاه و اشتیاق انقلابی آن انتقاد می کند. در نتیجه سازمان ژوئن سیاه معتقد است

که از طریق تروریسم درون عربی و درون فلسطینی می توان به آن چنان انقلاب همه جانبه عربی دست

یافت که تنها عامل و وسیله آزادسازی فلسطین می باشد.

(طبقه بندی نشده) این سازمان که توسط عراق به عنوان وسیله ای علیه اعراب و فلسطینیهای میانه رو

ص: 310

به کار رفته با عراق، 4حزب بعث عراق و شبکه جاسوسی و اطلاعاتی و سیاستهای دارای اولویت این نهادها مرتبط

است.

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) سازمان ژوئن سیاه که از سازمان فتح ریشه گرفته، خطیرترین

نوع رابطه را با این مهمترین گروه فداییان دارد. سازمان ژوئن سیاه سازمان فتح را به این دلیل که از سازمان

1971 در کمیته مرکزی آن انتخابات برگزار نشده، غیر قانونی اعلام می کند. علاوه بر این، چون عرفات با

مبارزه مسلحانه مخالف بوده و به انقلاب فلسطین خیانت کرده است، باید کشته شود. سازمان ژوئن سیاه

از عنوان فتح استفاده می کند، شورای انقلاب در بیانه های رادیویی خود اعلام کرده است، که با سازمان

فتح رابطه داشته، سعی دارد آن را رادیکالیزه نماید و تفاوت میان خود و میانه روی سازمان مادر را اعلام

می دارد. همچنین این سازمان اعلام می کند که چون رهبران غیرقانونی فتح وارد ساف شده اند، ساف نیز

غیرقانونی است.

نیروی تقریبی:

(طبقه بندی نشده) 500 نفر (؟)

رهبر اصلی:

(طبقه بندی نشده) صبری خلیل البناء (ابونیدال). متولد در 1938 در یافا.

(طبقه بندی نشده) خانواده البنا، در سال 1948 به اردن گریخت، و او بعدها در انگلیس فارغ التحصیل

گشت. در اوائل سالهای 1960 در اردن به سازمان فتح پیوست و نام جنگی ابونیدال را انتخاب کرد و بعدها

در سلسله مراتب آنچنان بالا رفت تا به عضویت پارلمانی گروه یعنی شورای انقلاب درآمد. با وجود اینکه

گزارشها، حاکی از فعالیت وی در جهازالرصد یعنی متخصص اطلاعاتی فتح است، ولی معلوم نیست که آیا

ابونیدال در سازمان سپتامبر سیاه که به وسیله رصد تشکیل شده بود درگیر بوده است یا خیر؟ پس از

سرکوب شدن نهضت فلسطین در سال 1970 در اردن وی به حمایت از یک خط رادیکال پرداخت و

خواستار استفاده از تروریسم علیه اهداف عربی و بیگانه شد. معلوم نیست درچه زمانی وی از سازمان

فتح جدا شد، ولی احتمالاً در آن موقع به عنوان نماینده فتح در بغداد به سر می برده است.

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINT) پس از اتخاد یک برنامه توأم با میانه روی توسط

شورای ملی فلسطین در ژوئن 1974 ابونیدال، به مخالفین با این برنامه پیوست و گروهی جداگانه به

رهبری وی تشیکل گردید. در اکتبر 1974 دادگاه انقلابی فتح ابونیدال را به اتهام برانگیختن شورش

مسلحانه در سازمان و اقدام به قتل مقامات مهم فتح به طور غیابی به مرگ محکوم کرد. از نظر عموم،

ابونیدال پس از این محاکمه قرارگاه خود در بغداد را ترک نگفته است.

(طبقه بندی نشده) در ژوئیه 1978، ساف با تسلیم بیانه ای به عراق از این کشور خواست تا ابونیدال را

برای محاکمه به این سازمان تحویل داده عملیات وی را خاتمه بخشد. عراق با این بیانیه موافقت نکرد و

مشاجره فتح عراق سازمان ژوئن سیاه در طول تابستان آن سال ادامه داشت. به دنبال میانجیگری سفیر

الجزایر در بیروت بین سازمان فتح و عراق صلح برقرار شد و ابونیدال اعلام کرد که برای جلوگیری از

برادرکشی او به اقدامات تلافی جویانه دست نخواهد زد، البته در صورتی که سازمان فتح نیز از اینگونه

ص: 311

اقدامات امتناع ورزد. از آن زمان تاکنون سازمان ژوئن سیاه فعالیتی ننموده است.

در دسامبر 1978 یک روزنامه کویتی اعلام نمود که در نتیجه صلح بین عراق و فتح و عدم سلامت

البناء وی رهبریت خود را در سازمان ژوئن سیاه از دست داده است، ولی این گزارش مورد تأیید قرار

نگرفته است.

سابقه:

(S/NOFORN/NOCONTRACT) در تابستان 1974 پس از اتخاذ برنامه توأم با میانه روی توسط

شورای ملی فلسطین مخالفین جوان فتح که بعضی از آنها اعضاء العاصفه (شاخه کماندویی فتح) بودند و با

رهبریت و اقدامات عرفات برای ایجاد راه حل مسالمت آمیز مخالف بودند، به وسیله ابونیدال تندرو

جذب گردیدند. در سپتامبر 1974 پیروان احمد الغفور، ارتدادی مقتول نیز به البناء پیوستند. تعدادی

ازواحدهای تیپ قادسیه ارتش آزادیبخش فلسطین که پایگاهشان در عراق بود نیز در سال 1976 به این

سازمان پیوسته نیروی آن را تقویت نمودند.

(طبقه بندی نشده) این گروه پس از آنکه سالها نام البناء را بر خود داشت، به عنوان یادبود و سوگواری

درباره مداخله سوریه به حمایت از مسیحیان راستگرا علیه مسلمانان چپگرا و یاران فلسطینی آنها در

ژوئن 1976 عنوان ژوئن سیاه را برخود گذاشتند.

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNIN) در فوریه 1977، دفتر فرماندهی سیاسی ملی عراق، 4حزب بعث

عراق به رهبران سازمان ژوئن سیاه در بغداد اخطار نمود که بدون اطلاع دفاتر اطلاعاتی عراق علیه سوریه

و اردن به اقدامات تروریستی مبادرت نورزند. سازمان ژوئن سیاه احتمالاً به خاطر

سیاستهای عراق تقریبا در سال 1977 غیرفعال بود.

(طبقه بندی نشده) معذالک، پیروان ابونیدال افزایش یافت و عملیات سازمان ژوئن سیاه علیه

میانه روهای فلسطینی و میانه روی در سال 1978 فزونی گرفت. در ماه آوریل 130 چریک به همراه رهبر

فتح محمد داود اودا (ابوداود) که قصد داشتند دستورات عرفات را نادیده گرفته در پشت خطوط اسرائیل

در جنوب لبنان دست به عملیات بزنند دستگیر شدند. بنابه گزارشات آنها به وسیله ابونیدال فرستاده شده

بودند تا علاوه بر تقویت چپگرایان فتح کنترل فتح را نیز از دست عرفات بیرون بیاورند.

در شش ماه اول 1978 سازمان ژوئن سیاه سه تن از مهمترین میانه روهای ساف و هم پیمانان عرفات

را به قتل رسانید و این سازمان مهمترین عامل ایجاد ترور بین فتح و عراق بود که تا اوت 1978 ادامه یافت.

در ژوئیه 1978 شبه نظامیان فتح دفاتر ژوئن سیاه در تریپولی، لیبی را مورد حمله قرار دادند، در پاییز،

قرارداد متارکه جنگ توسط عراق و فتح و انتشار چهارچوب صلح کمپ دیوید تفاهم بین عراق، سوریه و

ساف را به همراه داشت. این واقعه بر عملیات ژوئن سیاه تأثیری عظیم گذاشت و باعث توقف آنها گردید.

بنابراین یک بار دیگر سیاستهای عراق این گروه را وادار به عدم فعالیت نموده است.

فنون و روشهای عملیاتی:

(طبقه بندی نشده) سازمان ژوئن سیاه در سال 1974 اقدام به یک هواپیما ربایی نمود. ابونیدال اعلام

کرد که گروه وی دیگر به این گونه عملیات مبادرت نخواهد ورزید، چون جنبه «فردی» داشته و مفید

ص: 312

نمی باشند. در عوض این گروه اقدام به حمله علیه نمایندگیهای سوریه، اردن و ساف نمود و به کشتار

مقامات فلسطینی و عربی پرداخت پس از 1976، سازمان ژوئن سیاه در تروریسم عربی و فلسطینی

تخصص یافت و علیه اسرائیل دشمن هیچ گونه عملیاتی انجام نداد.

(سری) در اوائل سال 1978، سازمان ژوئن سیاه فهرستی از اسامی مقامات ساف را انتشار داده، اعلام

کرد که قصد دارد، آنها را به قتل برساند و از دیگر رهبران فلسطینی نیز خواست که به حمایت از مذاکرات

اقدامات و یا بیاناتی ایراد ننمایند. این معیارها شاخص اهداف این سازمان است.

سازمان:

(طبقه بندی نشده) معمولاً در عملیات بسیار بزرگ از تیمهای 4 یا 5 نفره تروریستی استفاده می شود،

ولی برای کشتارها از یک یا دو نفر از اعضاء ژوئن سیاه استفاده می شود.

قرارگاهها و پایگاهها:

(طبقه بندی نشده) سازمان ژوئن سیاه یک سازمان کاملاً زیرزمینی است.

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL) قرارگاه این گروه در بغداد است و علاوه بر آن در حبانیه،

نزدیک رامادی، و در حومه حیت عراق نیز اردوگاه ومراکز آموزشی دارد. علاوه بر این دفتری نیز در

کویت دارد.

(طبقه بندی نشده) منابع تأیید نشده مصری گفته اند که سازمان ژوئن سیاه دفاتری در الجزیره، بیروت

و عدن داشته در نظر دارد، شبکه خود را به عمان، دمشق، کازابلانکا، رم، لندن، پاریس، بلگراد، ژنو و بن

گسترش دهد.

(طبقه بندی نشده) پس از مورد حمله قرار گرفتن توسط فتح یکی از دفاتر سازمان ژوئن سیاه به وسیله

مقامات لیبی در تریپولی در ژوئیه 1978 تعطیل اعلام گردید.

(طبقه بندی نشده) ابونیدال در انگلیس بیش از هر کشور دیگر اروپایی طرفداران فلسطینی پروپا

قرص دارد.

آموزش:

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL) این گروه در مدت 45 روز در زمینه سیاسی و نیز در

مورد نحوه استفاده از سلاحهای کوچک، مین و مواد منفجره آموزش می دهد. البته یک دوره ویژه

هواپیماربایی نیز تهیه دیده شده بود که در آن آموزش دهندگان ژاپنی، آلمانی کوبایی و عرب در مورد

ساختمان هواپیماهای تجاری و هواپیماهای مسافربری و قراردادهای امنیتی هوایی سخنرانی می کردند.

(S/NOFORN/NOCON/WNINTEL) تعدادی از پیروان ژوئن سیاه به وسیله پاکستانیها یا

درپاکستان تعلیم دیده اند.

تسلیحات:

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL)عراق و لیبی مهمترین عرضه کنندگان سلاح هستند.

ص: 313

سیاهه تسلیحاتی سازمان ژوئن سیاه شامل کلت های توکاروف، مسلسلهای دستی سبک، نارنجک و

تک تیراندازهای دارای دوربین دید در شب مادون قرمز می باشد. عراق کیسه های پلاستیکی خاص

روسی در اختیاراین گروه قرار می دهد که می تواند سلاح را از دید دستگاه اشعه ایکس مخفی سازد.

آتشبار این گروه شامل سلاحهای ضد تانک و توپخانه سبک است.

(محرمانه) در سال 1978 بنابه گزارشات رسیده اعضاء تیپ قادسیه نحوه ساختن بمب را به وسیله

مواد موجود در داروخانه ها، مشروب فروشیها و ابزارفروشیها فراگرفتند. کودهای شیمیایی، پودر رنگ،

پودر آلومینیوم، گاز اکتان شدید الااحتراق، توپکهای پنبه ای، اسید نیتریک، و مشروبات الکلی خالص، از

جمله مواردی است که در ساختن مواد منفجره قوی و یا آتش زا استفاده می گردد. از باطریهای دوربین و

فلاش عکاسی به عنوان نیروی لازم برای انفجار استفاده کرده، از ساعتهای مچی برای مشخص کردن

زمان انفجار و از فیوز و چاشنی هم استفاده می گردد.

(طبقه بندی نشده) یکی از تروریستهای سازمان ژوئن سیاه یک تفنگ دستی کالیبر 32/0 با خود

حمل می کرد.

(طبقه بندی نشده) اسناد هویت جعلی به وفور در اختیار آنها قرار دارد.

(طبقه بندی نشده) قبل از آشتی کردن عراق و ساف، سازمان ژوئن سیاه از یک سلاح تبلیغاتی بسیار

مهم استفاده می کرد. به این ترتیب که ایستگاه رادیویی گروه به پخش تهمتهای ناروا و دروغین می پرداخت.

و روزنامه های دولتی عراق نیز در صفحات اول خود به راستگراهای ساف حمله می کردند. احتمالاً در

حال حاضر اینگونه فعالیت وجود ندارد.

امور مالی:

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL)اعضاء گروه ماهانه 100 دینار عراقی (330 دلار

آمریکایی) به علاوه کمکهای خانوادگی ماهانه و مزایای استعلاجی دریافت می دارند.

(طبقه بندی نشده) ساف ادعا می کند که به دانشجویان فلسطینی کمک هزینه برای تحصیل در اروپا

می دهد، تا بتوانند وارد گروه ابونیدال و سازمان اطلاعاتی عراق بشوند.

(طبقه بندی نشده) مصر و لیبی نیز به سازمان ژوئن سیاه کمک می کنند.

روابط بین المللی:

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNIN)سازمان ژوئن سیاه نمایندگان خود را وارد جوامع

فلسطینی قطر و امارات متحده عربی می کند. در کویت جایی که سازمان ژوئن سیاه در میان دانشجویان

فلسطینی پایگاهی قوی دارد، سلاح به مقدار زیاد ذخیره سازی شده است. این سازمان در میان آن دسته

از دانشجویان فلسطینی که در پاکستان تحصیل می کنند نیز نفوذ زیادی دارد. این دانشجویان از طرف

عراق کمک مالی دریافت کرده به بغداد رفته به استخدام سازمان ژوئن سیاه درمی آیند و پس از آن برای

تحصیل به پاکستان فرستاده می شوند.

(طبقه بندی نشده) رابطه با دانشجویان کشورهای دیگردر شبکه بین المللی سازمان ژوئن سیاه در

بخشهای پیشین تشریح گردیده بود.

ص: 314

(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNINTEL) کمک نامحدود جمهوری دموکراتیک خلق یمن به

میزان کمکهایی که از طرف عراق و لیبی به این سازمان می شود می افزاید.

(محرمانه) در نوامبر 1976، دو تروریست ایتالیایی در مرز آلمان غربی و هلند دستگیر شدند. آنها نام

تعدادی از افراد عملیاتی سازمان ژوئن سیاه را که در رابطه با حمله به سفارت سوریه در بن دراکتبر 1976

به زندان افتاده بودند، همراه داشتند. احتمالاً ایتالیاییها که رابطه شان با این سازمان هنوز

مشخص نشده، تصمیم داشته اند فلسطینیها را آزاد سازند.

(طبقه بندی نشده) در آوریل 1978، مقامات مصری یک سازمان تروریستی بین المللی به نام

الخال الصحیح الفتح (راه صحیح فتح) را نابود کردند. به گفته مصریها، این گروه بخشی از سازمان ژوئن سیاه

بوده است و در نظر داشته به منظور از بین بردن اعتبار قرارداد صلح مصر و اسرائیل به خرابکاری و کشتار

دست بزند. دانشجویان فلسطینی و اردنی اکثریت اعضاء این گروه را تشکیل داده و با آنارشیستهای

سوئیس و آلمان غربی در رابطه بوده اند.

(طبقه بندی نشده) در زمان ربوده شدن سیاستمدار ایتالیایی آلدومورو، مطبوعات مطالب واقعی و

کاذب را به طرز پیچیده و عمدی با یکدیگر قاطی می کردند. ولی یکی از این روایات که سازمان ژوئن سیاه

را به بریگاد سرخ و جریان کنونی با درمانیهف و جناح ارتش سرخ ربط می داد، احتمالاً خالی از اعتبار

نمی تواند باشد.

(طبقه بندی نشده) مصریها گفته اند که قبل از به قتل رسیدن یوسف الصبایی، ابونیدال، باتروریست

بین المللی کارلوس (ایلیچ رامیرزسانچز) ملاقات نموده است. با وجود اینکه این روایت مورد تأیید قرار

نگرفته است، ولی می توان گفت که به علت روابط کارلوس با جناح حداد از جبهه خلق آزادیبخش فلسطین

در بغداد احتمالاً این ملاقات صورت گرفته است.

تحلیل وقایع:

(طبقه بندی نشده) در تنها عملیات هواپیما ربایی که توسط سازمان ژوئن سیاه انجام گرفته،

درخواستهای سیاسی اعلام نشد. تروریستها تنها خواستار آزادی دوستان خود شده بودند که با طولانی

شدن مدت عملیاتی در تعداد آنها و در تعداد کشورهای محل زندانی آنها افزایش چشمگیر به وجود آمد.

هواپیماربایی و گروگانگیری که در سوریه انجام شد، در اصل کار یک تیم چهار نفره بوده است. تروریستها

معمولاً با یک همکار خاص کار می کرده اند.

از سال 1976 همه اقدامات سازمان ژوئن سیاه علیه میانه روهای عربی و فلسطینی انجام می گرفت.

فعالیتهای مهم:

نوامبر 1974(S/NOFORN/NOCONTRACT/WNIN) ربودن یک هواپیمای شرکت هوایی

خارجی انگلیس در راه دوبی به تونس، چهار تروریست مسلح به مسلسل سبک دستی و نارنجک و کلت

در حالی که لباس مکانیکها را به تن داشتند از نرده امنیتی فرودگاه بین المللی دوبی گذشته سریعا سوار

هواپیما شدند. در هنگام ورود به هواپیما دو نفر مجروح گردیدند. هواپیما با 47 مسافر به طرف غرب

پرواز کرد و پس از سوخاتگیری در تریپولیِ لیبی به تونس رفت. در ابتدا هدف این هواپیماربایی مشخص

ص: 315

نبود. پس از فرود به وزیر کشور تونس اطلاع داده شد که در ازاء آزادی هشت تروریستی که در رابطه با به

قتل رسانیدن سفیر آمریکا و معاون رئیس نمایندگی سودان در مارس 1973 درمصر زندانی شده بودند و

نیز 5 خرابکار دیگری که یک هواپیمای آمریکایی را در رم در دسامبر 1973 به آتش کشیده بودند،

گروگانها و خدمه هواپیما را آزاد خواهند ساخت. علاوه بر این تروریستها خواسته بودند که به آنها اجازه

داده شود که به هر جا که می خواهند پرواز کنند و نیز تهدید کردند که با گذشتن هر مدت زمان تعیین شده

گروگانها را تک تک خواهند کشت. دولت مصر از مذاکره امتناع ورزید. صالح خلف یکی از رهبران

سازمان سپتامبر سیاه و فتح به تونس رفت تا به نمایندگی از طرف ساف با تروریستها سخن بگوید. وقتی

که او تنها و بدون زندانیهای مورد تقاضا ظاهر شد تروریستها یکی از مسافرین آلمان غربی را کشته بدن او

را از هواپیما بیرون انداختند. در هنگام انتظار برای زندانیان رم، دوازده گروگان زن آزاد گردیدند. و

تقاضای دیگری مبنی بر آزاد سازی دو تروریست دستگیر شده توسط هلند در رابطه با ربوده شدن

هواپیمای انگلیسی در سال 1973 ارائه گردید. در چهارمین روز حادثه هلندیها این تقاضا را برآورده

ساختند. هواپیما ربایان همه گروگانها را به جز سه تن خدمه هواپیما آزاد ساخته، اعلام کردند که اگر دولت

تونس به آنها پناهندگی آزاد اعطا نکند هواپیما را منفجر خواهند ساخت، پس از دریافت این اطمینان که به

ساف تحویل داده نخواهد شد هواپیما را ترک نمودند. دو هفته بعد، مقامات تونس اعلام کردند که چهار

هواپیما ربا به همراه هفت تن از همکاران آزاد شده شان، آزاد شده، تونس را ترک گفته اند.

سپتامبر 1976 - (طبقه بندی نشده) تصرف یک هتل مجلل در دمشق و گرفتن 90 نفر به عنوان

گروگان. چهار تروریست مسلح به مسلسل دستی و نارنجک دستی خواستار آزادی 35 زندانی (احتمالاً

فلسطینی) از زندانهای سوریه شده و بیانیه ای اعتراض آمیز در رابطه با عملیات نظامی سوریه در لبنان

منتشر نمودند. پس از ورود تروریستها به هتل حدود 200 نفر از نیروهای ویژه ارتش سوریه هتل را

محاصره کردند، و به 50 تن از آنان دستور حمله به هتل داده شد. درگیری حدود سه ساعت طول کشید، در

پایان یک توریست کشته و سه تن دیگر دستگیر گردیدند. و 4 گروگان کشته و 34 نفر مجروح گردیدند،

چند تن از نیروهای سوری نیز مجروح شدند.

اکتبر 1976 (طبقه بندی نشده) سفارتهای سوریه در رم و اسلام آباد را در یک روز مورد حمله قرار

دادند.

نوامبر 1976 (طبقه بندی نشده) حمله به هتل بین المللی عمان

دسامبر 1976 (طبقه بندی نشده) سعی کردند وزیر امور خارجه سوریه، خدام را به قتل برسانند.

اکتبر 1977 (طبقه بندی نشده) مسئولیت کشته شدن وزیر امور خارجه امارات متحده عربی را در

هنگام تلاش خالی از موفقیت برای کشتن خدام به عهده گرفتند.

ژانویه 1978 (طبقه بندی نشده) نماینده ساف سعید حمامی در لندن را به قتل رسانیدند. یکی از

تروریستها که ظاهرا با این دیپلمات فلسطینی قرار ملاقات داشت، وی را به وسیله یک تفنگ سه بار

موردهدف قرار داد.

فوریه 1978 (طبقه بندی نشده) یوسف الصبایی دبیر کل سازمان وحدت خلق آفریقا و آسیا و ناشر

روزنامه الاهرام و دوست سادات را در نیکوزیا به قتل رسانده، هواپیمایی را ربودند. دو تروریست وارد

محل برگزاری جلسه سازمان وحدت خلق آفریقا و آسیا در هتل شده یوسف الصبایی را به قتل رساندند. و

ص: 316

پس از آن وارد جلسه شده 30 نفر را که اکثر آنها نمایندگان کنفرانس بودند به گروگان گرفتند. با ایجاد

پایگاهی در یکی از قهوه خانه های هتل اعلام کردند که در ازاء یک هواپیمای قبرسی و اجازه عبور از

کشور تعدادی از گروگانها را تحویل خواهند داد. هواپیما به همراه 11 گروگان و یک خدمه داوطلب از

قبرس به پرواز درآمد، ولی لیبی، کویت ، سومالی، اتیوپی، و یمن جنوبی به آن اجازه فرود ندادند. و جیبوتی

تنها اجازه سوختگیری به هواپیما داد. هواپیما به فرودگاه لارناکا قبرس بازگشت و در آنجا تروریستها با

مقامات بلندپایه قبرسی به مذاکره پرداختند. ظاهرا تروریستها قبول کردند که در ازا دریافت پاسپورت و

امان نامه، گروگانها را آزاد سازند. ولی در این موقع یک ضد حمله مصری که با مخالفت قبرسیها روبه رو

شد، آغاز گردید. در پایان 15 سرباز مصری کشته و 16 تن از آنان زخمی شدند، شش تن از اعضاء پلیس و

گارد ملی قبرس مجروح گردیدند و یک هواپیمای سی 130 مصری نیز نابود گشت. تروریستها خود را به

دولت قبرس تسلیم کردند و هنوز هم در توقیف بسر می برند.

اوت 1978 (طبقه بندی نشده) نماینده ساف در پاریس عزالدین خالق را به قتل رسانیدند. در این

واقعه دو تروریست وارد ساختمان اتحادیه عربی شده، با بیرون کشیدن سلاحهای خود به افرادی که در

آنجا منتظر بودند دستور دادند که وارد یکی از اتاقهای آنجا بشوند. پس از آن وارد دفتر خالق شده بطرف

وی تیر اندازی کردند. بهنگام ترک آنجا، تروریستها نارنجکی به درون دفتر پرتاب کردند که سبب کشته

شدن معاون خالق و مجروح شدن دیگران گردید.

(طبقه بندی نشده) حمله به دفاتر ساف در اسلام آباد، پاکستان، چهار تروریست مسلح به

مسلسل های سبک و نارنجک وارد دفتر ساف شده یک گرداننده رادیویی، دو دانشجوی فلسطینی و یک

پلیس محافظ پاکستانی را به قتل رسانیدند. تروریستها موفق به فرار شدند.



کتاب چهل و چهارم

فلسطین (3)

ص: 317

ص: 318

فلسطین (3)

مقدمه

ص: 319

مقدمه

پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، شرق و غرب را به حیرت افکند و آمریکا بیش از پیش به ضعف

دستگاههای جاسوسی خود که برای تنظیم سیاستهای خویش و جلوگیری از وقوع انقلابها، بدانها متکی

است پی برد. سازمان جاسوسی آمریکا «سیا» با همه پیچیدگی و وسعت امکانات و تجربیات چندین ساله

نتوانست تحلیل به موقع و درستی از چگونگی رشد انقلاب اسلامی، تشکیلات آن، نحوه رهبری و

چگونگی نفوذ آن در میان مردم ارائه دهد. اتحاد بی نظیر امت و ایمان آنها به پیروزی در پرتو درایت و

هوشیاری حضرت امام مدظله، الگوی بی مانندی را برای پی ریزی و پیشبرد یک انقلاب اسلامی، به

جهانیان عرضه کرد. در کتابهای مختلف اسناد منتشره، به وضوح این معنی که آمریکا دچار نوعی

غافلگیری در مقابل حرکت انقلاب اسلامی شده بود، دیده می شود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی آمریکاییها تکانی خورده و به خود آمدند. ظاهرا کلیه کانالهای رسمی

آنها شامل مقامات لشکری و کشوری رژیم طاغوت و دوستان قدیمی کارایی خود را از دست داده بودند.

دوستان دیگر امثال دار و دسته نهضت آزادی هم که دانسته یا ندانسته انواع و اقسام خبرها را طی ملاقاتها

و برخوردهای رسمی و غیررسمی در اختیار آنها قرار می دادند، نتوانسته بودند نیازهای جاسوسی آمریکا

را برآورده سازند.

دشمنی دیرین و افزایش یافته آنها با اسلام و انقلاب اسلامی لزوم اتخاذ تدابیری برای مقابله با آن را

ایجاب می نمود و اتخاذ تدابیر و طرح نقشه های مدافعه، بیش از هر چیز نیاز به اطلاعات اساسی و جامع

درباره کلیت انقلاب داشت.

شناخت شکافهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ایدئولوژیک در درون صفوف انقلاب، اولین قدم

اساسی هر جریان ضد انقلابی است و به همین دلیل سعی اولیه زخم خورده درجه اول انقلاب بر آن بود تا

این شکافها و تنشها را شناسایی نماید. این موضوع فقط در مورد انقلاب ما صادق نیست، بلکه هر قیام

مردمی در سراسر گیتی با آن مواجه است و قدرتهایی که منافع آن ها به واسطه این قیامها در معرض تهدید

قرار می گیرد، از انجام اقدامات فوق الذکر این اهداف را تعقیب می نمایند:

الف) شناسایی کامل چهره های انقلاب و سپس کسانی که به ظاهر در صف انقلاب قرار داشته، اما طرز

فکری غیرانقلابی دارند.

ب) به کارگیری مجموع اطلاعات کسب شده در تمام زمینه ها برای طرح و نقشه ها و توطئه ها در جهت

انحراف مسیر انقلاب در تلاشی که به این منظور انجام می گیرد. قاعدتا کسانی که همخوانی و هماهنگی

بیشتری با باورهای غرب دارند، امیدهای درجه یک محسوب شده، روی آنها سرمایه گذاری زیادی

ص: 320

می شود تا مصادر و مناصب اجرائی و کلیدی انقلاب را به عهده گیرند.

ج) استفاده از اطلاعات برای برخوردهای حاد و حذفی با انقلاب که عمدتا شامل براندازی، تهاجم

نظامی و ترور رهبران می شود.

د) هدف چهارم جاسوسی، مطلع ساختن متحدین سیاسی قدرتی است که منافع وی در معرض خطر

قرار گرفته است. اشتراک منافع و اهداف سیاسی، منجر به ایجاد اتحادهای کوتاه مدت و در بسیاری مواقع

بلند مدت، مابین کشورها و قدرتهای مختلف می شود. به تبع این اتحاد و تشکیل جبهه واحد بر علیه

انقلاب است که نقشه ها و توطئه های مشترک چیده شده و این طرحها و نقشه ها می بایست تالی هماهنگیها

و وحدت نظر پیشین باشد به منظور کسب این اتفاق، دشمنان اخبار خویش را با یکدیگر در میان گذاشته و

دست به تبادل آنها می زنند. یکی از اسناد مندرج در این مجموعه بهترین مثالی است که موضوع فوق را

روشن می کند. این سند مربوط به گزارش یک جلسه توجیهی است که برای شخصی به نام «زیوالون»

نماینده موساد (سازمان جاسوسی اسرائیل) برگزار می شود. همبستگی نزدیک و تنگاتنگ سیا و موساد و

اهداف مشترک آنها در جهت جاسوسی برای نابودی و به انحراف کشانیدن انقلاب فلسطین باعث می شود

که مرزبندیهای ظاهری میان آمریکا و اسرائیل و آژانسهای جاسوسیِ هر یک برداشته شده و بسان یک

تشکیلات واحد، اجزای مختلف خویش را جهت اجرای یک برنامه هماهنگ نمایند.

یکی از مؤثرترین روشهای جاسوسی از درون یک تشکیلات، داشتن منابع خبری در درون آن

می باشد. کشف و شناسایی و استخدام منابع یکی از مهمترین و مؤثرترین اقداماتی است که سیا در جهت

انجام آن ظریفترین و پیچیده ترین شیوه ها را به کار می گیرد. شناسایی یک منبع بالقوه، معمولاً توسط دیگر

جاسوسان و منابع انجام می شود و بعد از تحقیقات لازم در مورد پیشینه فرد، اقدامات لازم برای شکار وی

به مرحله اجرا درمی آید. علائمی هستند که سیا روی آنها حساس بوده و با مشاهده آن در افراد مناسب،

نسبت به آنها علاقه مند می شود. این علائم خود نتیجه و نشانه وجودخصایص و ویژگیهایی در افراد مورد

بحث هستند، که همینها نیز از طرفی شخص را وامی دارند تا اقدام به همکاری با کسانی بنماید که تا دیروز

آنها را دشمن و رقیب خود می پنداشت. عمده این علائم به قرار زیر هستند:

1 اشتراکها در عقاید سیاسی، در بسیاری موارد دلایل اساسی و شاید مهمترین آنها برای پیوستن

افراد به سیا می باشند. اینها که به دلیل دلبستگی به مرام و مسلک سیاسی و طرز تفکر غرب بر آن باورند تا

در جهت پیاده کردن آن ارزشها در جامعه خویش قدم بردارند، به عنوان گامی در این راه تن به جاسوسی و

خبرچینی برای سیا می دهند. از میان افرادی که می شناسیم، امیر انتظام عضو و سخنگوی دولت موقت و

مقدم مراغه ای از این دست افراد بودند که اطلاعات خویش را بیدریغ در اختیار مأمورین سیا می گذاشتند.

2 سرخوردگیهای ایدئولوژیک. افرادی که در طرز فکر سازمان و یا ایدئولوژی خویش اشکالاتی

مشاهده می نمایند و در صورتی که این اشکالات به حدی برسد که پاسخی برای آن نیابند، جذب قطب

مخالف می شوند. تعداد زیادی از منابع سیا، کمونیستهای دو آتشه ای بوده اند، که بعد از بریدن توسط سیا

جذب و استخدام شده اند.

3 احتیاجات مالی. کمبودهای مادی و گاهی زیاده طلبیها باعث می شود که فردی برای رفع این

مشکل خویش تن به جاسوسی بدهد. مأموران سیا در برخورد با اکثر منابعشان، حتی آنان کمبود مالی

چندانی ندارند، سعی می نمایند تا با عادت دادن آنها به گرفتن هدیه و دستمزد، وابستگی مالی بین منبع و

ص: 321

خودشان به وجود آورده و به این ترتیب ضریب اطمینان لازم را برای ادامه همکاری منبع به دست آورند.

هرچند موارد بالا، تمامی شگردهای سازمانهای جاسوسی را در بر ندارند، اما زمینه مناسب را برای

معرفی کتاب فلسطین (3) فراهم می سازند.

کتاب 44 فلسطین (3)

این کتاب مجموعه اسنادی است در ارتباط با یکی از عملیات سیا برای جمع آوری خبر و اطلاعات از

درون انقلاب اسلامی. عامل اصلی این قضیه شخصی است که هویت اصلی وی ناشناخته مانده است. اما

در تشکیلات سیا به اسم رمز «ام. جی. بارج /1»(1) یا به اختصار «ب / 1» نامیده شده است. در مجموع،

مطالب اسناد حاکی از اطلاعات زیر در مورد وی می باشند:

1 عضویت در سازمان فتح. ب / 1 در تشکیلات فتح از اعضای بلندپایه بوده و شاید یکی از دلایلی

که سیا به شکار نامبرده اقدام نموده است، همین مسئله باشد. تخصص وی در امور آموزش نظامی

می باشد. در اسناد می بینیم:

«ب / 1 و ام / 1 قطعا در مقامی هستند که از هر گونه آموزش نظامی فتح مطلع باشند». ام/1 نام

اختصاری جاسوس دیگری با اسم رمز «ام. جی. ماریتر / 1» بوده است که ارتباط وی با ب /1 را در

قسمتهای بعدی خواهید دید.

2 تاریخ استخدام نامبرده مشخص نیست اما نوع گزارشها می رساند که وی باید یکی از منابع قدیمی

باشد. البته لازم به تذکر است که بخش عمده اسناد این کتاب به فعالیت این فرد در ایران اختصاص دارد و

مدارک و گزارشهای وی در غیر این زمینه به خاطر آنکه ارتباطی به ایستگاه سیا در تهران نداشته است و به

دلیل مرزبندی اطلاعاتی، در ایستگاه تهران وجود ندارد.

3 چگونگی آمدن بارج به ایران به این قرار است: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، حمایتهای آشکار

جمهوری اسلامی از انقلاب فلسطین، موجد همکاریهایی بین انقلاب اسلامی و سازمان آزادیبخش

فلسطین گشت. به دلیل وجوب آموزش نظامی پاسداران انقلاب اسلامی و دیگر نیروهای انقلاب، هیئتی

از طرف سازمان آزادیبخش فلسطین جهت آموزش نظامی به ایران اعزام می شود و در چند نقطه به

آموزش پاسداران می پردازد. بارج یکی از اعضای بلندپایه این هیئت و احتمالاً مسئول آن بوده است.

4 در یکی از اسناد آمده است که بارج دارای تعصب ضدکمونیستی می باشد. این گرایش وی در

بعضی گزارشها قابل مشاهده می باشد. البته در اسناد، دلایل این تعصب و اینکه چه عواملی باعث ایجاد این

روحیه در نامبرده شده اند، وجود ندارد؛ ولی به هر حال می توان حدس زد که این مطلب یکی از عو امل

مؤثر در غلتیدن وی به دامان سیا بوده است.

5 حقوق بارج قبل از اول خرداد 58، معادل 2000 لیره لبنانی بوده است. اما به دلیل مشکلات مالی

که برای بارج پیش می آید، سیا حقوق او را به دو برابر یعنی 4000 لیره لبنانی و معادل 000/ 100 ریال

افزایش می دهد، که البته مخارج دیگر وی برای انجام مأموریتهای محوله از طرف سیا پرداخت می شده

است.

6 به لحاظ حساسیت فوق العاده ارتباط بارج با سیا، با اینکه محل اصلی فعالیت وی در سال 58 ایران

1- در اسناد سیا جاسوسان فلسطینی با کد ام. جی. مشخص می شوند. همچنان که جاسوسان ایرانی با کد اس. دی. مشخص می گردند.
ص: 322

بوده است، ولی وظیفه ارتباط با بارج به ایستگاه سیا در تهران واگذار نگردیده و ایستگاه بیروت از طریق

فرد دیگری ارتباط با بارج را حفظ می نموده است. رابط بارج با سیا جاسوس دیگری به نام ام. جی.

مارتیر/ 1 بوده است. این شخص گزارشهای بارج را که با ادوات مخفی نویسی و یا دیگرشیوه ها نوشته

می شده است، از وی تحویل می گرفته و سپس طی ملاقاتهای حضوری، به مقامات سیا مسترد می نموده

است.

7 بارج به دلیل مأموریت مهم خویش و اینکه از اعضای مهم فتح بوده است با سفارت فلسطین در

تهران نیز ارتباط داشته است.

8 ارتباطات کاری بارج باعث می شده است که وی با قسمتهای مختلف سپاه رفت و آمد داشته و در

همین رابطه اطلاعات مورد نیاز سیا را نیز جمع آوری نماید.

نظری اجمالی بر مطالب اسناد می تواند فهرست زیر را از عمده اطلاعات مورد نیاز سیا برای ما فراهم آورد

که به فراخور در مورد هر یک توضیح داده می شود:

الف سپاه، سازماندهی آن، تعداد افراد، سلاحها، نوع آموزش، افراد برجسته، خاستگاه اجتماعی و

جغرافیایی پاسداران. از آنجا که سپاه به مثابه خط مقدم جبهه انقلاب اسلامی در رویارویی با ضد انقلاب

قرار داشته و دارد، هر نیرویی که قصد تهاجم، ضربه زدن و یا هر مقابله دیگری را با انقلاب اسلامی داشته

باشد، در اولین مرحله حتی هنگام طرح نقشه، سپاه را چون خاکریزی استوار در مقابل خود می یابد و برای

گذر از این خاکریز، چاره ای نمی بیند جز آنکه اطلاعات اساسی در مورد این ساختار را به دست آورد، سیا

به عنوان فعالترین جبهه اطلاعاتی ضد انقلاب خارجی هر چه سریعتر می خواست درباره این نهاد تازه

تأسیس آگاهیهای لازم را کسب نماید.

از این رو فرصت را غنیمت شمرده و از رابطه بارج با سپاه بهره برداری می نماید. البته اگر بتوان بر

اطلاعات مبادله شده و موجود در این اسناد استناد نمود، باید گفت که کند ذهنی بارج، ناآشنایی وی با

فرهنگ و روحیات انقلابیون مسلمان و عدم هدایت صحیح وی توسط سیا، باعث شده که سیا آنچنان که

روی این جاسوس خویش در این مورد حساب باز نموده بود، نتواند کامیاب شود.

ب سیستم قدرت و حاکمیت در ایران، اختلافات میان دولت موقت و رهبری انقلاب، نظر روحانیون

بزرگ نسبت به امام. ساخت نوبنیاد جمهوری اسلامی و رهبریهای بی نظیر امام که باعث تثبیت آن گشت،

به همراه آنچه که از سرعت انقلاب و پویندگی عجیب آن در دنیا منتشر شد همواره یکی از مایه های بروز

شگفتی برای کسانی بوده است که قصد تحلیل این انقلاب را داشته اند. این عوامل از یک سو و از سوی

دیگر اتحاد و یگانگی شگرفی که امت ما در عرصه های مبارزه برای پیروزی انقلاب به نمایش گذاشتند،

طراحان براندازی انقلابها را در مورد طرحهای استاندارد و قدیمیشان به تجدید نظر واداشت. به همین

خاطر است که تحلیلگران سیا برای سردرآوردن از این کلاف سردرگم خود دست به دامان بارج می شوند

تا وی به سبب نزدیکی که با محافل انقلابی دارد بتواند دستمایه های لازم را برای آنان تهیه نماید. در همین

رابطه موضوعاتی که در این بند ذکر شد جزء شرح وظایف اصلی وی قرار می گیرد. اما دقت در مطالب

مطروحه مؤید این مطلب است که عدم برخورد پویا با رخدادها و تأثیر زیاده از حد دید شخصی بارج،

باعث شده است که سیا در این مورد نیز چندان طرفی نبندد.

ج گزارش عمومی از اوضاع ایران و انقلاب، مسائل خوزستان، اوضاع کردستان.

ص: 323

اگر از مسئله خوزستان که بارج به لحاظ ارتباط با دفتر ساف در آنجا، به گمان سیا می توانسته است مثمر

ثمر واقع شود، صرف نظر نماییم، موارد دیگر این بند جزء دستور کار عادی ب / 1 قرار می گیرد. زیرا هر

فرد مرتبط با سیا قاعدتا موظف است برداشتهای خود را از محیط فعالیت و آنچه در حول و حوش وی

می گذرد، گزارش نماید. گزارشهایی که در این باره وجود دارد با توجه به برداشتهای شخصی بارج از وقایع

و رویدادها تنظیم گشته اند و اشکالات زیادی در آنها وجود دارد.

تنها موردی را که می توان استثنا کرد تحلیلی از فعالیتهای حزب توده است که شاید با توجه به دقت بارج

در این مورد که ناشی از تعصب ضدکمونیستی وی بوده است، بتوان ارزیابی دیگری برای آن ارائه داد.

نگاهی کلی به مسئله:

همان گونه که ذکر شد موضوع کلی کتاب «ماجرای جاسوسی یک عضو سازمان آزادیبخش فلسطین،

شاخه الفتح، برای سازمان جاسوسی آمریکا است. دقت پیرامون این موضوع به همراه یادآوری شرح

فعالیتهای بارج و مرتبه وی در ساف ذهن را به کند و کاو پیرامون علت اصلی قضیه وامی دارد. چرا فردی

در شعار و حرف مبارزه با صهیونیزم و حامی آن آمریکا را می پروراند، ولی در عمل جاسوسی مستقیم

برای آمریکا و غیرمستقیم برای صهیونیزم را پیشه خود قرار می دهد؟ تفاوت حرف تا عمل در کجاست؟

مگر صهیونیزم دشمن اصلی ملت فلسطین و غاصب سرزمینهای آنها نیست؟

اگر بخواهیم علاوه بر دلایلی که در ابتدای این مقدمه صحبت آن رفت، کنکاش بیشتری پیرامون

موضوع داشته باشیم، محور عمده بحث ما «عمل زدگی یک فرد در جریان فعالیتهای بی هدفش» خواهد

بود. در مقدمه کتاب شماره 42 فلسطین (1) و در اسناد آن کتاب عملکرد ساف و طرز فکر حاکم بر

رهبریت آن مشاهده شد. سیاست زدگی، وابستگی، بی هدفی و تلاشهای عبث افراد و گروههای سازشکار

حاکم بر رهبری ساف دیده شد که به جای در پیش گرفتن مبارزه مستقیم و رویارو با دشمنان مردم

فلسطین به بند و بستهای سیاسی دل خوش کرده و دنباله روی از سیاستهای دول مرتجع عرب را در پیش

گرفته اند.

واقعیت آن است که تا روندهای سیاسی گروههای فلسطینی این گونه است، ملت فلسطین باید مطمئن

باشد که اینها بزرگترین ضربه را بر انقلاب رهایی بخش قدس وارد خواهند ساخت. رخنه سیا و عناصری

چون بارج در رده های بالای تصمیم گیری این گروهها نتیجه نهایی فقدان ایمان اسلامی در آنهاست.

اگر بازنگری و تجدید نظری اساسی از جانب مسلمانان انقلابی فلسطین در مورد گروههای بناحق

حاکم بر سرنوشت آنها صورت نگیرد و اگر اقدامی در جهت تصفیه و پالایش اساسی این گروهها صورت

نگیرد، ملت فلسطین باید مطمئن باشد که این گروهها لانه های امنی برای فعالیت و توطئه عناصر نابابی

همچون بارج و ماریتر باقی خواهند ماند.

در چند سال اخیر ادامه فعالیتهای این گونه عناصر تأثیرات بسیار نامطلوبی را بر انقلاب فلسطین به

جای گذاشته است. موارد زیر نشانه های بارز و آشکار به سازش کشانیده شدن این انقلاب است:

کنار نهادن تدریجی مبارزه مسلحانه و تن دادن هر چه بیشتر به بازیهای سیاسی

عدم برخورد قاطع با توطئه کمپ دیوید و منحصر کردن برخورد به سخن پراکنیهای سیاسی

پذیرفتن طرح فهد به مثابه قبول تلویحی توطئه کمپ دیوید

ص: 324

مذاکرات نزدیک با عمال مستقیم آمریکا نظیر ملک حسین در مورد تشکیل کنفدراسیون مشترک

اردنی فلسطینی

ترک بیروت و واگذاری آن به صهیونیستها

روابط بسیار نزدیک با حاکمیت مصر، امضاء کننده قرارداد کمپ دیوید و واسطه گری برای

بازگرداندن مصر به جرگه کشورهای اسلامی

ضدیت با کشورهای مترقی عضو جبهه پایداری

یقینا ملت فلسطین از نگرش به افق تیره و تاری که این تلاشها برایش تصویر کرده است بسیار

دل نگران است. ولی بی شک وعده نصر خداوند تبارک و تعالی تحقق خواهد یافت و فرزندان دلاور

وقهرمانان گمنام این ملت راه واقعی خویش را که به تعبیر امام عزیزمان «استفاده از مسلسلهای متکی بر

ایمان» است، خواهند یافت.

به امید آن روز و به امید پیروزی نهائی اسلام

دانشجویان مسلمان پیرو خط امام



چند سند

ص: 325

سند شماره (1)

سری 21 اردیبهشت 58 اعضا 11 مه 79

از بیروت 53896 به رئیس رونوشت برای تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج ام. جی. ماریتر

عطف به: الف: بیروت 53820، ب: تهران 53008

1 شب 20 اردیبهشت در ملاقات مختصری که در اتومبیل با ام. جی. ماریتر/ 1 داشتیم مطابق نظر

پاراگراف 1 ب تلگرام مرجع ب از او خواستیم که درباره قوای پاسداران انقلاب (گارد جمهوری) توضیح

دهد.

2 ام. جی. ماریتر / 1 با مطابقت اظهاراتش بر مکالماتی که با ام. جی. بارج /1 داشته بشرح ذیل

درباره اوضاع توضیح داد:

الف: رقم 5000 نفر داده شده در تلگرام مرجع ب به عنوان قوای پیش بینی شده گارد جمهوری اشتباه

بود. قوای پیش بینی شده (پس از تکمیل آموزش پرسنل که دو تا سه سال طول می کشد) 000/50 نفر

است. از این تعداد 000/10 نفر حقوق کامل خواهند گرفت و به طور دائم حفظ خواهند شد.

ام. جی. بارج /1 سعی خواهد کرد در بازگشت به ایران مکانها و قوای پیش بینی شده را مشخص کند.

000/40 نفر باقیمانده، در حکم نوعی نیروی ذخیره خواهند بود. ام. جی. ماریتر / 1 آن را «میلیشیایی»

دانست که فقط هنگام کفایت نکردن تعداد نیروی دائم در اجرای مأموریت خود، فراخوانده می شوند.

ب: مأموریت گارد جمهوری، امنیت داخلی در شهرهای بزرگ ایران می باشد. (اسم شهرها را نداریم)

نظر خمینی این است که آنها عمدتا علیه «کمونیستها» و میلیشیای چپ تحت الحمایه کمونیستها بکار

گرفته شوند. اما این حرف شایدانعکاس دهنده قدری از تعصب ضد کمونیستی ام. جی. بارج /1 باشد.

قطعا آنها برای مبارزه با کمونیستها و چپیها و به گفته ام.جی. ماریتر / 1 همچنین سایر اقلیتها به کار گرفته

خواهند شد. قراراست که گارد جمهوری فقط در شهرها مورد استفاده قرار گیرد و به مشکلات برون

شهری کار نداشته باشد.

ج: گاردهای جمهوری آموزش سلاحهای..... را نخواهند دید و آنها را دریافت هم نخواهند کرد. آنها

خمپاره خواهند داشت اما فقط تا 82 میلیمتری... سلاحهای ضد تانک PGR(احتمالاً آر.پی. جی

مترجم) خواهد بود. آنها 7/12 میلیمتری خواهند داشت. آموزش آنها درباره این سلاحها، به علاوه جنگ

خیابانی می باشد. (بعدا بیشتر درباره آموزش آنها گفته خواهد شد.)

3 ام. جی. ماریتر/1 همچنین گفت که خمینی نه تنها بر گارد جمهوری بلکه بر نیروی هوایی هم

احاطه مستقیم دارد. نیروی زمینی تحت کنترل دولت است.

4 خواسته های تلگرام مرجع ب، به علاوه آنچه در تلگرام رئیس 435188 آمده، به ام. جی .ماریتر /

1 داده شد تا به ام. جی. بارج / 1 برساند. ما آنها را به عربی ترجمه کرده بودیم.

5 پرونده: 946977 201، 921451 201. تا تاریخ 21 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

ص: 326

سند شماره (2)

سری 1 خرداد 58 اعضا 22 مه 79

از: بیروت 53948 به: رئیس تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعاتی آر. آر. جوس ام. جی. بارج

عطف به: الف: رئیس 53861 ب: تهران 53008

1 در آخرین ملاقات با ام. جی. بارج / 1(ب / 1) ما خواسته های اطلاعاتی مطرح شده در

تلگرامهای مرجع را.... او جدیت خواهد کرد درباره خواسته هایی که نتوانست جواب دهد، خبر

جمع آوری کند.

2 مکانهای آموزش ساف در کجا واقع شده اند؟ تیم آموزش ساف در حال حاضر در «اردوگاه ارتش

عباس آباد» آموزش می دهد. معذالک، این مکان.... است و ب / 1 پیش بینی می کند که مکان اصلی

آموزش بالاخره به یک محل که هنوز مشخص نشده، انتقال یابد.

3 وظیفه دفتر ساف در اهواز خوزستان چیست؟ ب /1 وظیفه دقیق این دفتر را نمی داند وی علاوه

بر آن نمی داند که این دفتر در آنجا مشغول چه فعالیتهای خاصی است یا چه تعداد فلسطینی به آنجا

فرستاده شده اند. ب / 1 فقط توانست توضیح کلی درباره فعالیتهای فلسطینیها در خوزستان بدهد یعنی

گفت که آنها «نقش خوبی» را ایفا می کنند. ب/1 گفت که بطور کلی کوششهای فلسطینیها در خوزستان در

این جهت بوده که به عنوان میانجی بین مردم از یک طرف و خمینی و دولت از طرف دیگر عمل کنند. مقصد

کوششهای فلسطینیها بازداشتن اوضاع خوزستان از رسیدن به «حالت انفجار» بود. ب/ 1 شک داشت که

در خوزستان کوششی برای جلب طرفداران ایرانی جهت مبارزه در فلسطین صورت بگیرد. به هر صورت

ب/1 از هیچ موردی از این قبیل خبر نداشت. معذالک به گفته ب/1 تعداد (کثیری) از ایرانیان به دفتر ساف

در تهران روی آورده و داوطلب رفتن به فلسطین جهت مبارزه شده اند.

این افراد همگی ثبت نام شده اند اما در حال حاضر طرحی برای اعزام آنها به فلسطین وجود ندارد. با

وجود این، ساف طرح اضطراری برای استفاده از آنها را تهیه می بیند. ب/1 تکرار کرد که از طرف ساف

هیچ کوشش فعالانه ای در ایران جهت استخدام مبارز وجود ندارد بنحوی که وی از آن مطلع باشد. خمینی

پیشنهاد حمایتهای دیگری (بیش از این مشخص نشد) به فلسطینیها داده، اما عرفات نپذیرفته است. ب/1

اطلاع جزئی در این خصوص ندارد. ولی گفت که هانی الحسن فعالانه تلاش کرده بود که روی خمینی

اعمال نفوذ کرده تا مناسبات دیپلماتیک با مصر را قطع کند.

4 ب/1 نتوانست آن طور که باید و شاید درباره انتصاب یزدی به سمت وزارت خارجه اظهار نظر

کند. با این حال ب/1 گفت که یزدی با بازرگان، که دوست خوب نخست وزیر بختیار بوده، نزدیکی دارد و

هیچ یک از اینها نزد پاسداران محبوبیت ندارند.

5 ب/1 گفت که به عقیده چهره های دولتی / مذهبی، ترور کنندگان مطهری یا اعضای سابق ساواک

یا کمونیستها بوده اند. ب/1 خبر قابل اتکائی درباره هویت ایشان نداشت. وی گفت که دولت / خمینی در

نظر دارند در مورد این گروهها «اقدام تنبیهی» (بیش از این مشخص نشد) پیش گیرند.

6 ب/1 می گوید که بین خمینی و بازرگان اختلافهای جدی وجود دارد، اما وی (ب/1) از دامنه این

اختلافها خبر ندارد. به هر حال یکی از اختلافهای اصلی بر سر حضور، استفاده و نفوذ پاسداران انقلاب و

ص: 327

کمیته های انقلاب بود. بازرگان می خواست اینها را کنار بگذارد چون دولت عملاً فاقد قدرت بود. خمینی

در این مورد تسلیم بازرگان نمی شد همچنین ب / 1 گفت که بازرگان می خواهد نفوذ ساف در بین

پاسداران انقلاب و بر خمینی را تقلیل دهد.

بازرگان همچنین می خواهد که به ارتش وظیفه مهمتری بدهد. ب/1 می گوید در حالی که بازرگان یک

حامی پر حرارت ساف نمی باشد، ولی مخالف با آن هم نیست.

7 بگفته ب/1 خمینی به نظر می رسد که در سلامتی بسیار خوبی به سر می برد. او ظاهرا..... و قوی

می باشد. ب/1 معتقد است که خمینی «مدت مدیدی» عمر خواهد کرد. برنامه غذایی خمینی عمدتا شامل

شیر و گندم و کمی از چیزهای دیگر است. او خیلی کم گوشت می خورد.

8 ب/1 اطلاعی درباره جنبشهای خودمختاری و اقلیتها نداشت. ب/1 اظهار داشت که سیاست

فعلی ساف مبنی بر جانبداری از خمینی و نه پشتیبانی از اقلیتهاست.

9 پاسداران انقلاب اینک در اردوی عباس آباد آموزش می بینند. در دانشکده جنگ نیز تعدادی

آموزش داده می شوند. طرحی جهت احداث یک ناحیه آموزشی برای مشهد در دست تهیه است و عاقبت

در سرتاسر ایران مکانهای آموزشی برقرار خواهند شد.

10 هیچ یک از اعضای تیم آموزش ساف در محوطه حوزه خلیج (محل سابق مستشاری م) بسر

نمی برند و ب/1 چنین خبری نشنیده است. در رابطه با تأسیساتی که وی دیده است (عباس آباد) ب/1

اظهار می دارد که تمامی دفاتر را (به زور) گشوده اند. بعصی از صندوقها هم گشوده شده اند، اما اکثر آنها

دست نخورده مانده اند. اقدام صورت گرفته برای گشودن آنها غالبا با تیراندازی به قفل رمزی بوده است.

ب/1 سعی خواهد کرد در این مورد بیشتر اطلاع حاصل کند.

11 تیم آموزش ساف در حال حاضر در سه محل جای داده شده؛ یک گروه در منطقه تجریش به سر

می برد، گروه دیگری در منطقه شمیران و ویلایی که ستاد این هیئت قرار دارد و ب/1 هم در آن زندگی

می کند، در خیابان فرشته در اول خیابان جردن واقع شده است.

12 ب/1 گفت که ساف به عنوان...نفوذ کلمه ای در مورد مأموریت دادن به کارشناسان فلسطینی

برای کار در حوزه های نفتی ندارد، اما ساف برای کسب چنین نفوذی تلاش می کند. آنها پیش بینی می کنند

که خمینی تقریبا در آینده نوعی اختیارات در این مورد بدهد.

13 ما جزئیات مربوط به آموزش و تشکیلات پاسداران انقلاب را در تلگرام جداگانه ای عنوان

می کنیم.

14 پرونده. 945977 201 تا تاریخ 30 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سری

سند شماره (3)

از: رئیس 443665سری 1 خرداد 58 اعضا 22 مه 79

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. آ. آر. جوس ام. جی. بارج

عطف به: بیروت 53949

1 پیشنهاد می شود که به ترتیب زیر ام.جی. بارج / 1 را در مضیقه مالی که دارد کمک کنیم:

الف: حقوق وی را در مدت زمانی که در ایران است دو برابر کنیم و به 000/4 لیره لبنانی، تکرار

ص: 328

می شود 4000 لیره لبنانی برسانیم. (از زمان اولین ورود وی به ایران محاسبه شود)

ب: 000/30 ریالی را (معادل..../ (؟) دلار آمریکا) که باید از حقوق ماهانه او جبران شود

پیش پرداخت کنیم.

ج: به او بگوییم که از حقوق افزایش یافته خود، ضمن اقامت در تهران با نرخ 2000 لیره لبنانی تکرار

می شود 2000 لیره لبنانی در ماه پیش حقوق خود را بازپرداخت کند. اگر به طور PCS قبل از پیش

پرداخت از تهران مراجعت می کند، شرایط بازپرداخت موازنه پیش حقوق از حقوق عادی ماهانه 2000

لیره لبنانی را مورد مذاکره قرار دهیم.

2 اگر موارد فوق برای قرارگاه و ام. جی. بارج / 1 قابل قبول باشد، یادداشت تعهد شفاهی وی را

تصحیح می کنیم، تا مطالب فوق در آن منعکس شوند. لطفا اطلاع دهید.

3 پرونده: 946977 201 تا تاریخ 1 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سری

سند شماره (4)

سری 2 خرداد 58 اعضا 23 مه 79

از: بیروت 53953 به: رئیس رونوشت برای تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعاتی. ام.جی. بارج

عطف به: رئیس 435188

1 جوابهای ام.جی. بارج /1 (ب / 1) به خواستهای اطلاعاتی طرح شده در پاراگراف 2 تلگرام مرجع

در رابطه با فعالیتهای حامیان خمینی در لبنان در زیر عنوان شده است.

آگاهی ب/ 1 درباره این موضوع نسبتا کم و محدود است.

2 ب/1 اظهار می دارد که «جنبش العذار... قه» یک جنبش اسلامی متشکل از پیروان فارسی زبان

خمینی است. او نتوانست در مورد ارتباط این جنبش با «امل» یا تشریح جزئیات حمایتی که از خمینی به

عمل می آورد، اطلاعی دهد.

3 ب/ 1 جز آنکه گفت حسن الحسینی رابطه «خوبی» با خمینی دارد، نتوانست توضیح بیشتری

بدهد.

4 ب/ 1 می گوید که خمینی و شورای انقلاب قصد دارند انقلاب خود را به تمام کشورهای مسلمان

صادر کنند.

ب/1 از خمینی شنیده که درباره این موضع صحبت کرده و خمینی از صدور انقلاب، نه تنها به لبنان

بلکه به عراق، هند پاکستان، آفریقا (به طور کلی) و «حتی به فیلیپین» حرف زده است. ب/1 نمی داند

شناخت خمینی از اوضاع لبنان چگونه است و همین طور از نقشی که خمینی برای شیعیان لبنان در نظر

دارد بی اطلاع است.

5 ب/1 گفت که بین فتح و «امل» هماهنگی یا همکاری نظامی کمی وجود دارد. روابط سیاسی بین

این دو البته، کمی قویتر از روابط نظامی است. ب/1 نتوانست درباره قدرت «امل» تخمینی بزند، اما

می داند که پس از ناپدید شدن موسی صدر این قدرت کاهش چشمگیری یافته است.

ص: 329

6 ب/1 فکر می کند که شیعیان ایران به طور مستمر به لبنان می روند تا اوضاع را بررسی کنند. اما در

مورد صحت این مطلب اطلاع قطعی ندارد.

7 به گفته ب/1 خمینی هیچ نماینده.... رسمی در لبنان ندارد. معذالک، شیعیان لبنان (ب/1 هویت

آنها را نمی دانست) درباره اوضاع لبنان به خمینی گزارش می دهند. این شیعیان از امل و هم از غیر آن

می باشند.

8 موضع خمینی در قبال سوریه چندان موافق نیست، زیرا وی علویان را مرتد به حساب می آورد.

ب/1 می گویند هانی الحسن به وی گفته که مقصود مسافرت احمد اسکندر احمد به تهران در اواسط

آوریل، اقدام به بهبود بخشیدن به مناسبات بین سوریه و خمینی بوده است. (حسن برای خوشامدگویی به


احمد به فرودگاه رفته بود.) ب/1 نتوانست درباره نتیجه این مسافرت اظهار نظر کند.

9 ب/1 همچنین گفت که خمینی از عراق خشنود نیست. این ناخشنودی مبتنی بر همکاری عراق با

شاه در چند سال گذشته می باشد. خمینی معتقد است که شیعیان عراق تحت تهدید رژیم عراق قرار دارند.

10 ما همچنان ب/1 را وادار خواهیم کرد سعی کند تا به خواستهای اطلاعاتی طرح شده در تلگرام

مرجع با تفصیل بیشتری پاسخ دهد.

11 پرونده: 946977 201 تا تاریخ 2 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سری

سند شماره (5)

سری 3 خرداد 58 اعضا 24 مه 79

از: بیروت 53957 به رئیس رونوشت برای تهران

هشدار. شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. آ. آر. جوس ام. جی. بارج

عطف به: الف: رئیس 443665، ب: بیروت 53949

1 از پاسخ سریعی که داده شد و پیشنهاد ستاد درباره مسائل مالی ام. جی. بارج/1 (ب/1) متشکریم.

لطفا تعهدنامه ب/1 را تصحیح کنید تا پیشنهاد تلگرام مرجع الف که به نظر قرارگاه و ب/1 قابل قبول ترین

پیشنهاد است، در آن انعکاس یابد.

2 در 3 خرداد ب/1 گفت که از او خواسته شده است ظرف ده تا بیست روز به تهران باز گردد. قرار

بوده ملاقات بعدی ما در 21 خرداد صورت پذیرد و در صورتی که ب/1 پیش از آن تاریخ عزیمت کند،

وی از طرح تماس تلفنی استفاده خواهد کرد. او سعی خواهد کرد سه یا چهار روز پیش از عزیمت تماس

بگیرد.

3 پرونده: 946977 201. تا تاریخ 3 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

ص: 330

سری

سند شماره (6)

سری 7 مرداد 58 اعضا 29 ژوئیه 79

از: تهران 53784 به بیروت: رونوشت برای رئیس

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج

عطف به: بیروت 54314

1 امکان دارد بعضی از سؤالات ذیل پیش از ورود رئیس فعلی قرارگاه تهران جواب داده شده باشند.

در این صورت ممنون می شویم که ستاد مرکزی مکاتبات مربوطه را دوباره ارسال کند، از بیروت

درخواست می شود احتیاجات اطلاعاتی را که تاکنون جواب داده نشده اند و مناسب می دانید بفرستد.

الف) ام. جی. بارج / 1 با چه کسی در دولت موقت و یا قم سرو کار دارد؟ اگر با هردو، کدام یک

تصمیمات سیاسی تعیین کننده را اتخاذ می کند؟ با توجه به روابط ب/1 با مقامات مختلف ایرانی، تلقی او

این است که نفوذ کلمه دولت موقت در رابطه با خمینی افزایش می یابد یا کاهش؟ در رابطه با کل شورای

انقلاب (توجه داشته باشید که چند تن از اعضای شورای انقلاب به مقامات پایین تر از کابینه منصوب

شده اند)؟ در رابطه با پاسداران و کمیته های اسلامی استان و محل؟

ب) برنامه آموزش برای پاسداران چیست؟ چقدر موفقیت داشته است؟ تعداد پاسداران چقدر است و

قوای انسانی و تسلیحاتی پیش بینی شده چقدر است؟ خاستگاه اجتماعی و جغرافیایی آنها کجاست و آیا

چهره های برجسته در سطح رهبری به عنوان واسطه بین....و خمینی وجود دارند؟ چه کسانی هستند؟

ج) مناسبات بین گروه ب/1، پاسداران، ارتش، پلیس و ژاندارمری چگونه هستند؟ (تا حدی در

پاراگراف 2 ب تلگرام مرجع جواب داده شده)

د) انضباط بین پاسداران چگونه است و موضع پاسداران در رابطه با اعزام نیرو علیه مخالفان قومی در

کردستان و خوزستان چیست؟

ه): هویتها و تکلیفهای تمامی پرسنل ساف که ب/1 اطلاع دارد در ایران کار می کنند، چیست؟

و) عراقیها در خوزستان و کردستان چه می کنند؟

2 بدون پرونده. تا تاریخ 6 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سری


جلسه توجیهی درباره خاورمیانه

سند شماره (7)

سری 20 مرداد 58 11 اوت 79 تلگرام غیر فوری

از: واشنگتن 493393به: تل آویو رونوشت برای عمان، بیروت، قاره، دمشق، بیت المقدس، تهران

موضوع: هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. جلسه توجیهی درباره خاورمیانه

1 جلسه توجیهی درباره خاورمیانه به تاریخ 9 اوت 1979 برای زیو الون نماینده موساد برگزار شد.

از دستورالعمل ارتباط وای. کی/ 2آ/ 836/ 79 به عنوان مبنای این توجیه استفاده گردید.

2 پیش از ملاقات، رئیس بخش خاور نزدیک / اسرائیل به الون توضیح داد که ما می خواهیم بحث

قسمت مربوط به مصر و قطعنامه 242 سازمان ملل را حذف کنیم، چون این یک امر سیاسی حساسی است

که مقامات دیگر آن را در دست دارند و شایسته نخواهد بود که ما اظهار نظر کنیم.

ص: 331

اخوان المسلمین

3 در جواب به یک سؤال درباره وجود اخوان المسلمین در ترکیه که از جلسه قبل مانده بود، تحلیلگر

مرکز سنجش خارجی کشور گفت که از هیچ راهی نمی توان حضور آنها را تأیید کرد. باید توانایی

اخوان المسلمین برای حضور در آنجا را با توجه به خود دولت و جمعیت علوی بومی در ترکیه مورد مطالعه

قرار داد. از عوامل موجود در آنجا یکی وجود سنی هاست که از لحاظ دینی محافظه کارند و دوست دارند

اخوان المسلمین حضور داشته باشد. به هر حال دولت فعلی دولتی بسیار متزلزل است که برای تأمین

پشتیبانی خود به علویان که عقایدشان با عقاید عموم متفاوت است و جهت گیری شیعی دارند، اتکا دارد.

اگر قرار باشد دولت فعلی ترکیه به اخوان المسلمین پناه بدهد یا به این مطلب اشاره کند، پشتیبانی صمیمی

گروه علوی را از دست خواهد داد. علت اینکه علویان این قدر حساسیت دارند این است که وضع حکومت

نظامی جاری عملاً بر اثر برخوردهای بین افراطیون سنی دست راستی و علویان در مشرق ترکیه به وجود

آمد. اگر دولت فعلی ترکیه سقوط کند و یک دولت محافظهکارتر بر سر کار آید، احتمال تأسیس

اخوان المسلمین به اندازه سابق ضعیف خواهد بود، زیرا ارتش یک نیروی بسیار غیر دینی است و پشت

پرده اعتراضاتی خواهد کرد.

4 بگفته تحلیلگر مرکز، رئیس جمهور سوریه، حافظ اسد، احساس نموده که برخوردهای واقع در

ترکیه به تشنجات سنی علوی در سوریه دامن زده اند. علویان ترکیه و علویه (سوریه) بزرگترین عنصر غیر

سنی را تشکیل می دهند. این امر بسیار مشهود است و اسد از آن غافل نیست. سوریه و ترکیه هر دو دارای

اکثریت سنی هستند. تحلیلگر مرکز گفت هر گونه پناهگاه غیر رسمی که ممکن است اخوان المسلمین در

ترکیه پیدا کنند، در ناحیه استانهای جنوبی که بلاواسطه با سوریه مجاورت

دارند، واقع خواهد بود. قاچاقچیان این ناحیه احتمالاً خود را نه ترک و نه سوری محسوب می دارند و

احتمال داده می شود، آنها گروهی باشند که به اخوان المسلمین پناه دهند.

سازمان آزادیبخش فلسطین

5 در رابطه با سؤال نماینده، درباره دست داشتن سازمان آزادیبخش در مطرح شدن اقدامات و

نظریاتی که در مذاکرات گنجانده شوند، تحلیلگر گفت که ما دخالت فعلی سازمان آزادیبخش را در حوزه

وسیعتری می بینیم. ما احساس می کنیم که ابتکارات سیاسی در سازمان ملل و در اروپای غربی عمدتا

توسط عرفات که مشورت بسیار اندک با سایر رهبران سازمان آزادیبخش داشته، صورت گفته است. یکی

از مقاصد عرفات این است که در جریانات صلح حداکثر راه حلهای ممکن را پیش رو داشته باشد. اگر چه

ابتکار سیاسی در سازمان ملل مقبولیت یافته و قطعنامه به تصویب رسیده است، ولی ممکن است که هیچ

حرکت بلافاصله ای جهت مشارکت در جریانات صلح مشاهده نکنیم.

محتمل است که مسائل دیگر، اول حل و فصل شوند.ممکن است نظرگاههای عرفات با آنچه که سایر

رهبران سازمان آزادیبخش منظور دارند فرق داشته باشد، اما پیش از آنکه بتوانیم از نظرگاههای سایر

مقامات سازمان آزادیبخش اطلاع حاصل کنیم باید صبر نماییم تا قطعنامه عملاً به تصویب برسد.

6 در 11 اوت شورای مرکزی سازمان آزادیبخش اجلاس خواهد داشت. به گفته تحلیلگر، عرفات

واقف است به اینکه پیشنهاد مشارکت سازمان آزادیبخش در گفتگوهای خودمختاری موجب شکاف در

ص: 332

سازمان خواهد شد. ما فکر نمی کنیم که این امر اتفاق افتد. ما فکر می کنیم که عرفات می خواهد راههای

اضطراری برای پیشبرد حقوق سیاسی فلسطینیها را پیدا کند، تا در صورت عدم موفقیت گفتگوهای

خودمختاری، آنها را به کار گیرد. مقصود عرفات این است که نزد غرب وسیعا رسمیت یافته و تماسها با

غرب افزایش یابند. عرفات با نظر به بن بستی که در ماه می در گفتگوهای خودمختاری روی داد دو نتیجه

ممکن را در صورت عدم موفقیت گفتگوها در رسیدن به یک توافق قابل قبول برای فلسطینیها، پیش بینی

می کند:

الف) ایجاد یک موضع امتناع قویتر که علیه ایالات متحده نیز جهت گیری دارد.

ب) تسلیم شدنی که عرفات را رهبری ضعیف جلوه خواهد داد. به این دلیل عرفات می خواهد راههای

ادامه مشارکت خود و افزایش امکان حاصل شدن یک توافق از راه مذاکره در زمانی دیگر را پیدا کند. به

این ترتیب عرفات کوشش می کند تا شناسایی ایالات متحده را جلب کند و تماسهای با غرب و سران اروپا

را افزایش دهد.

7 در مورد اقداماتی که سازمانهای مخالف ابتکار عرفات اتخاذ می کنند، تحلیلگر مرکز گفت که

موضع گروههای مخالف در رابطه با مذاکرات جاری نیست بلکه به قطعنامه 242 می پردازد. در مورد

سؤال مربوط به اینکه چه گروههای مخالفی به عرفات خواهند پیوست، تحلیلگر مرکز گفت که این بستگی

خواهد داشت به توافقاتی که غرب در صورت پذیرش قطعنامه 242 از جانب عرفات تن در خواهد داد.

سوریه و صاعقه کلید پذیرش پیشنهاد عرفات درباره قطعنامه 242 در سازمان آزادیبخش خواهند بود.

بدون همراهی سوریه و صاعقه، عرفات اکثریت نخواهد آورد. اما اگر سوریه بپذیرد،احتمال اینکه قطعنامه

سازمان ملل در سازمان آزادیبخش پذیرفته گردد، قوی است.

8 در مورد خواستهای حداکثر و حداقل ابتکارعرفات، تحلیلگر گفت که به رسمیت شناخته شدن

توسط ایالات متحده یا برقراری قدری گفتگو بین ایالات متحده و سازمان آزادیبخش حداکثر مطلوب

است. در محدوده سازمان ملل، به رسمیت شناخته شدن حق استقلال تصمیم گیری و ایجاد حکومت

مستقل حداکثر مطلوب است. به رسمیت شناخته شدن حق فلسطینیها به استقلال تصمیم گیری حداقل

خواستهاست. هر گونه تعبیری که از این کلی تر باشد جلب نظر موافق در سازمان آزادیبخش را برای

عرفات مشکل خواهد نمود.

9 تحلیلگر مرکز گفت که در سازمان آزادیبخش یا سایر کشورهای عرب در رابطه با ابتکار سیاسی

در سازمان ملل واکنش فراوانی مشاهده نکرده ایم. به هر حال، وقوع این اختلاف نظر منطقا بعید نمی باشد.

کشورهای محافظه کار آن را به منزله چیزی باارزش به حساب می آورند. اما بر سر تعبیرات آن مباحثه

زیادی روی خواهد داد. تصور می کنیم که عراق موضع امتناع خود را حفظ کند. برای سوریه، لحن آن

خطیر خواهد بود. عملاً هیچ احتمالی برای حمایت عراق تصور نمی شود، اما امکان حمایت سوریه وجود

دارد. به این معنی که سوریه فعالانه با این ابتکار مخالفت نورزد.

ما فکر می کنیم که اتحاد شوروی نسبت به ابتکارات عرفات در سازمان ملل در اروپای غربی

عکس العمل منفی داشته است. شورویها بیم آن دارند که سازمان آزادیبخش بطرف ایالات متحده نزدیکتر

شود و آن دسته از اعراب که با پیمان های کمپ دیوید مخالفت ورزیدند فرسایش یابند عرفات میل دارد که

برای ادامه ابتکارات خود حمایت کافی دریافت دارد. بدون اینکه خود را وارد مخاطره ایجاد یک شکاف

ص: 333

کامل در سلسله مراتب سازمان آزادیبخش کند.

10 الون پرسید واسطه عرفات در سازمان ملل کیست و تحلیلگر مرکز گفت که به احتمال قوی

کویتیها هستند، چون آنها عضو شورای امنیت می باشند. الون پرسید آیا در این مورد تماسهایی بین

سازمان آزادیبخش و مصر صورت پذیرفته؟تحلیلگر مرکز پاسخ داد که حدس می زنیم حداقل به شکل

تماسهای غیر رسمی همین طور باشد؛ اما راست بگوییم نمی دانیم این تماسها تا چه سلسله مراتبی پیش

رفته است.

عراق سوریه

11 در رابطه با حوادث اخیر عراق، تحلیلگر مرکز گفت: ما این حوادث را بیشتر یک رو در رویی

سیاسی می بینیم تا اینکه به عنوان یک طرح کودتا به آنها بنگریم. تأثیر این حوادث تاکنون این بوده اند که

موجب سردی روابط عراق و سوریه شده اند. بر طبق تفسیری که ما از حوادث داریم، فکر می کنیم که اینها

چندان طول نکشد. رو در رویی سیاسی یک مشکل داخلی است و دخالت سوریه عامل مهمی نخواهد بود.

آنچه که تشخیص مشکل است طرز تلقی عراق و خصوصا صدام حسین از جمهوری سوریه است.

تا اکتبر گذشته هر یک از دو کشور در تماس با گروههای مخالف کشور دیگر و حمایت از آنهابود.

سوءظنهای قدیمی دیر از بین می روند و ما تصور می کنیم که حسین می پندارد سوریه از گروههای مخالف

در عراق حمایت می کند. ما تصور نمی کنیم که اسد اخیرا مشغول حمایت فعالانه از ناراضیان عراق بوده

باشد. اینکه ما برای این امر شاهدی نمی یابیم، ما را وامی دارد باور کنیم که تأمین فعالیتهای مخالفین

کشورهای یکدیگر با پیدایش روابط حسنه در پاییز گذشته خاتمه یافت. عللی که در پائیز گذشته سوریه و

عراق را به یکدیگر نزدیک کرد هنوز وجود دارند، اما این رویداد آخری نشان دهنده شکنندگی این رابطه

است. باقیمانده خصومت گذشته هنوز وجود دارد. یک شکاف آشکار بین دو کشور به نفع هیچ یک

نخواهد بود و عراق ظاهرا با امتناع خود از نام بردن آن عناصر خارجی به این امر واقف است؛ اگر چه

هرکسی تصور می کند که عنصر خارجی مشخص نشده سوریه است.

12 تحلیلگر مرکز گفت که هنوز خیلی زود است عواقب دراز مدت را محاسبه کنیم. در مورد عواقب

کوتاه مدت محاسبه ما این است: تا زمانی که تشنج جدی بین این دو وجود دارد تشکیل یک گردهمایی

نهائی دیگر عرب مشکل خواهد بود.

بنابراین محتمل نخواهد بود که اعراب به اقدامات هماهنگ برای اتخاذ پیشگیریهای جدید مثل تهیه

مصوبات بیشتری علیه مصر دست زنند. با این وجود درباره مصوبات جاری بین اعراب یک اتفاق آراء

وجود دارد. کوششهای یکجانبه برای اینکه میانه روهای عرب در خط بمانند با هیچ عامل بازدارنده ای

روبه رو نیستند و اینها در صورتی که فشار هماهنگ باشد، احتمالاً دارای همان شبکه خواهند بود.

13 تحلیلگر مرکز گفت که در میان مدت، محاسبه غیر قطعی ما این است که رویدادهای اخیر

عراق تأثیر اندکی بر سیاست بین العربی عراق خواهد داشت یا اصلاً بی تأثیر خواهند بود. همچنین

این رویدادها هیچ تأثیری بر سیاست سوریه در لبنان نخواهد داشت، چون علل ماندن یا عقب نشینی (از

آنجا) از روابط با عراق ناشی نمی شوند. به همین نحو ما احساس می کنیم که رویدادهای عراق تأثیری بر

موضع سوریه در قبال مذاکرات سیاسی نخواهند داشت. اگر چه روابط با عراق برای سوریه اهمیت دارد،

ص: 334

اما مسئله پیوستن سوریها به مذاکرات آنقدر مهم است که سوریها (فقط) هنگامی اقدام خواهند کرد که

مصالح سوریه اقتضا کند؛ بدون اینکه به مقاصد عراق توجه نمایند.

14 پرونده: 6/8 295 تا تاریخ 18 مرداد 88 در بایگانی ضبط شود.سری

سند شماره (8)

سری 11 شهریور 58 اعضاء 2 سپتامبر 79

از: تهران؟ 5410به: فوری بیروت رونوشت برای رئیس

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج

عطف به: بیروت 54880

1 علاوه بر خواسته های خبری که تاکنون داده ایم، مایلیم بدانیم ام. جی. بارج / 1 چه اطلاعی درباره

حزب کارگران سوسیالیست دارد یا می تواند به دست آورد. دوازده نفر که ادعا شده اعضای آن حزبند، در

اهواز به مرگ محکوم شده اند. آیا این حزب ارتباطی با فلسطینیها، احتمالاً جبهه خلق برای آزادی

فلسطین دارد؟ ترکیب اعضاء، اهداف و فعالیتهای آن چگونه است؟

2 شنیده ایم که دفتر ساف در اهواز در اواخر تیر بسته شد. آیا ب / 1 می تواند این را تأیید کند و شرایط

منجر به تعطیلی را توضیح دهد. هیچ احتمالی برای بازگشایی آن وجود دارد؟

3 بدون پرونده. تا تاریخ 11 شهریور 78 در بایگانی شود.

تماما سری

سری

سند شماره (9)

سری 14 شهریور 58 اعضاء 5 سپتامبر 79

از: بیروت 54563 به: رئیس رونوشت برای تهران، لندن

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. پی. ای. افورت

1 پی. ای. افورت به ما خبرهایی داده که از هانابریدی رکن 2 حزب فالانژ گرفته و به آموزش ایرانیان

در جنوب لبنان توسط فلسطینیها مربوط می شوند. به گفته بریدی، یک امر بر از جانب سرگرد سعد حداد،

رهبر شیعه نظامیان دست راستی در جنوب لبنان در 28 مرداد به شورای نظامی جبهه لبنانی گفت که 150

ایرانی نزدیک رود لیتانی تحت آموزش فتح قرار دارند. آن ایرانیها فقط به عنوان طرفدار خمینی توصیف

شده بودند.

2 ما به دفعات از ام.جی. بارج / 1، ام. جی. ماریتر / 1و ام. جی. بریج / 1 درباره آموزش فلسطینیها

به ایرانیها در جنوب لبنان سؤال کرده ایم. هر سه آنها تکذیب می کنند که چنین آموزشی جریان داشته باشد.

ام.جی. بارج / 1 و ام. جی. ماریتر / 1 قطعا در مقامی هستند که از هر گونه آموزش فتح مطلع باشند و آنها

تاکنون از دادن هرگونه خبر درباره ایران، یا درباره آموزش فتح به سایر گروهها اکراه نداشته اند. ام. جی.

بریج / 1 هر هفته دو بار به جنوب لبنان مسافرت می کند و او می گوید که تمام مراکز تعلیمی در جنوب به

علت گلوله باران و بمباران اسرائیل در آنجا که از فروردین ادامه داشته، تعطیل بوده اند. ام. جی. بریج/1

می گوید که اگر آموزشی برای ایرانیان در جریان باشد باید محل آن در سوریه یا در جنوب لبنان (مثلاً دره

ص: 335

بقاع) باشد، چون وقوع آن در جنوب فعلاً محتمل نیست.

3 صادقانه بگویم ما تردید داریم که خبر پاراگراف 1 حقیقت داشته باشد.

4 پاراگراف 1 را می توان به سازمان اطلاعات انگلیس رد کرد.

5 پرونده: بعدا تعیین می شود. تا تاریخ 14 شهریور 1378 ضبط شود.

تماما سری

سری

سند شماره (10)

سری 14 شهریور 58 اعضاء 2 سپتامبر 79

از: بیروت 54565به: رئیس رونوشت برای تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج

عطف به: الف تهران 54880 ب بیروت 54480 ج رئیس 475714

1 در ملاقات 12 شهریور ام. جی. ماریتر / 1 خبر داد که ام. جی. بارج / 1 به عنوان نماینده فتح در

یک جلسه شورای انقلاب (لیبی) به لیبی رفته است. به همین دلیل ما نمی توانیم همراه با ام. جی.بارج / 1

پاسخ مکتوب او به سؤالات مندرج در تلگرام مرجع ج را مرور کنیم. برای آنکه بیش از این به امید آنکه ام.

جی. بارج / 1 بتواند درباره جوابهای خود توضیح دهد وقت خود را تلف نکنیم، جوابهایش را در شکل

گزارش عملیاتی امروز خواهیم فرستاد.

2 طی ملاقات، ام. جی. ماریتر / 1 گزارشهای مکتوب دیگری درباره رویدادهای ایران را که ام. جی.

بارج / 1 پیش از عزیمت به لیبی تهیه کرده بود به ما داد. ما اینها را هم در شکل عملیاتی ارسال خواهیم

کرد.

3 ام. جی. ماریتر / 1 می گوید که ام. جی. بارج / 1 هنوز پیش بینی می کند که پس از بازگشتش از

لیبی، به تهران باز گردد. ما سؤالات مندرج در تلگرام مرجع الف را به ام. جی. ماریتر / 1 دادیم که به ام.

جی. بارج / 1 برساند.

4 پرونده: بعدا تعیین شود. تا تاریخ 14 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سری

سند شماره (11)

سری 14 شهریور 58 اعضاء 5 سپتامبر 79

از: بیروت 54566به: رئیس رونوشت برای تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام. جی. بارج

عطف به: الف رئیس 4751414 ب بیروت 54480 ج بیروت 54565

1 متن ذیل پاسخ مکتوب ام. جی. بارج / 1 (ب/1) به بعضی از سؤالات مندرج در تلگرام مرجع

است.

2 مناسبات بین نیروهای سیاسی

ص: 336

الف: در ایران تصمیمات توسط آیت اللّه خمینی و پس از مشورت با آیت اللّه منتظری و سایر آیت اللّه های

عضو جمع داخلی خمینی اتخاذ می شود. به خمینی به دیده پدر روحانی مملکت نگریسته می شود و ارتباط

بین دولت و خمینی این طور است که دولت باید تصمیماتی را که خمینی گرفته اجرا نماید. شورای انقلاب

در مقام فرماندهی، بلافاصله پس از خمینی قرار دارد و در اتخاذ تصمیمات شرکت دارد. دولت قدرت

تصمیم گیری ندارد و موجودیت آن صرفا برای اجرای تصمیماتی است که خمینی و شورای انقلاب

گرفته اند.

ب: رابطه بین خمینی و مهدی بازرگان نخست وزیر به جهت عدم توافق در بعضی موارد گاهی نیمه گرم

و در سایر موارد خوب است. در مجموع می توان گفت که رابطه آنها «بد نیست». موارد عدم توافق بین

خمینی و بازرگان عبارتند از:

(1) دخالت «روحانیون» در همه امور کوچک و بزرگ.

(2) مخالفت بازرگان با اعدامها که نتیجه محاکمات مستمر روحانیون است.

(3) اعمال عناصری از پاسداران انقلاب (بیش از این مشخص نشده).

(4) اصرار خمینی به اینکه پاسداران انقلاب،تشکیلات مسئول امنیت داخلی هستند.

(5) موضع خمینی در طرفداری از فلسطین، نظریاتش درباره خاورمیانه و نحوه برخورد وی با مصر.

(6) اوضاع ارتش و بازسازی آنجا؛ بازرگان یک عقیده دارد و خمینی عقیده ای دیگر.

(7) تصمیمات قاطعی که توسط خمینی اتخاذ می شوند و بازرگان آنها را تا حدی ارتجاعی می داند.

ج: ستاد شورای انقلاب در قم واقع است، اما مرکز فعالیتهای آن در تهران است. این شورا در تمام

مناطق به نحوی نمایندگی دارد و متشکل از تعداد نامعلومی است، اما به هر حال این تعداد تکافوی نظارت

داشتن بر تمام را می کند. ریاست آن با خمینی است. سایر اعضای عالیرتبه آن عبارتند از. آیت اللّه منتظری،

آیت اللّه (...الیستی؟)، احمدالخمینی، آیت اللّه خلخالی، اشراقی (احتمالاً اشراقی)، سرهنگ (فقید) نامجو،

ابواحمد منتظری و سایر کسانی که نامشان معلوم نیست. شورای انقلاب بر مبنای اقتضای جلسه تشکیل

می شود. ماهانه یک جلسه با خمینی برگزار می شود.

3 خمینی:

الف: پایگاه دائمی خمینی قم است. وی اغلب در مدرسه است. از وی به خوبی محافظت می شود و

محافظین وی خوب آموزش دیده اند. بخش وسیعی از این محافظین کارکنان سابق نیروی هوایی هستند.

یک دفتر مدیریت، یک اداره امنیت و یک اداره شکایات در آنجا واقع است.

ب: خمینی همیشه توسط فرزندش احمد همراهی می شود. دیگر اغلب با خمینی هستند عبارتند از:

ملکوکرنی (عینا نقل قول) ،منتظری، بهشتی و اشراقی (شراقی) کسان دیگری نیز با او هستند.

ج: فداییان اسلام یک فرقه بسیار افراطی هستند. خلخالی رابطه خیلی محکمی با آنها دارد و ممکن

است رهبر آنها باشد. هدف آنها این است که هر کس را که با شاه همکاری کرده تصفیه کنند و خمینی را به

«اتخاذ تصمیمات قاطعانه تری» وادارند. تعداد آنها زیاد نیست.

د: رابطه بین خمینی و مرعشی نجفی «خوب نیست». آنها موارد اختلاف نظر بسیاری دارند.

ه : رابطه بین خمینی و مرعشی نجفی «بد نیست».

و: هر آیت اللّه برای خود یک حوزه دارد که در آنجا اقامت می کند و مدرسه و طلاب و طرفداران و

ص: 337

نظریات خاص خود دارد. هریک از آنها برای خود محافظ شخصی دارد. بین گروههای مختلف محافظین

خصومت وجود دارد، ولی این امر به خوبی مخفی نگاه داشته می شود و به آسانی مشخص نمی گردد.

ز: خمینی هیئتهای رسمی نمایندگی و ملاقات کنندگان رسمی را در جلسات کوچک می پذیرد. در هر

صورت موافقت قبلی باید حاصل گردد و قرار گذاشته شود.

ح: سلامت خمینی «بد نیست». وی 79 سال دارد.

ط : اگر زمانی خمینی ناگهانی بمیرد ضربه شدیدی به مردم و انقلاب وارد خواهد شد. به هر حال، کس

دیگری به جای او نخواهد نشست. شورای انقلاب بجای خمینی اختیار امور را به دست خواهد گرفت و

انقلاب مسیر فعلی خود را ادامه خواهد داد. آنها که ایفاگر مقامات اصلی خواهند شد عبارتند از:

آیت اللّه منتظری، آیت اللّه طالقانی، احمدالخمینی، خلخالی و اشراقی (اشراقی؟)

ی: پایگاه (عینا نقل قول) پاسداران انقلاب در قم قرار دارد. آنها توسط اعضای پیشین نیروهای مسلح

ایران آموزش می بینند.

4 مخالفت با خمینی:

الف: شریعتمداری بسیار به بازرگان نزدیک است و از خمینی متمایز است. شریعتمداری یک

سیاستمدار زیرک و در حقوق و الهیات خبره است. از جانب شریعتمداری برای دولت خطر بزرگی وجود

ندارد، زیرا وی از رو در رویی می ترسد. وی ماجراجویی (عینا نقل قول) را نمی پسندد و اهل خشونت

نیست.

ب: طالقانی چپی نیست ولی با چپها همراهی می کند. فرزندانش اعضای سازمانهای چپی هستند.

جناح چپ از مواضع طالقانی بهره برداری می کند.

ج: فعالیتها و طرحهای ضد انقلابی از برگزاری تظاهرات و پخش اعلامیه و چند ترور گاه و بیگاه

تجاوز نمی کند.

د: حزب کمونیست ایران (توده) مشغول تلاشهای متعدد و پیچیده ای است. آنها در حال نفوذ اعضای

توده به تمام سازمانهای چپی و صفوف کارگران و دانشجویان هستند. آنها همچنین مشغول رخنه کردن به

میان اقلیتها، خصوصا کردها و عربها و صفوف ارتش هستند. در ارتش تلاش آنها حول افشاندن تخم

نارضایتی و استخدام افسران و درجه داران متمرکز است. حزب توده هر گاه که فرصت می یابد، مشغول

اتحاد با تمام گروههای چپ می شود. حزب توده مواضع و مقاصد متعددی دارد که مهمترینشان دگرگون

کردن اوضاع فعلی تا آنجاست که ایران علنا در کنار چپ بین الملل و اتحاد شوروی بایستد. اعضای توده

تمام انواع اسلحه خصوصا سلاحهایی را که ساخت بلوک شرق می باشند، آموزش می بینند. تعداد

نامعلومی از اعضای توده در کشورهای سوسیالیست مشغول تعلیم هستند. آنها توسط سفارتخانه ها در

تهران و از طریق مرزهای عراق و افغانستان با حزب خود در ایران ارتباط سری دارند.

5 کمیته های انقلاب:

الف: کمیته های انقلاب پل ارتباطی بین شورای انقلاب و مردمند. کمیته ها نظارت و تنظیم امور امنیتی

ایران را بر عهده دارند و به حل مشکلات مردم کمک می کنند.

ب: بین کمیته ها سلسله مراتب وجود ندارد. رابطه بین کمیته های مختلف رابطه هماهنگی است. هر

کمیته به کمیته اصلی در تهران متصل است که از آن طریق تمام کمیته ها به قم متصل می شوند.

ص: 338

ج: بخشی از هر کمیته ای را اعضای تمام وقت تشکیل می دهند و اینها حقوق ماهانه دریافت می دارند.

تمام رؤسای کمیته ها به کمیته مرکزی تهران مربوط می شوند و از طریق آن می توانند پس از اقدام از طریق

شورای انقلاب با خمینی ارتباط برقرار کنند. تمام کمیته های انقلاب نهایتا به خمینی مرتبط می شوند.

د: خمینی علیرغم آنکه تصمیمات نامقبول فراوانی برای اکثر مردم داشته، هنوز قویترین عاملی است

که در توده های ایرانی نفوذ دارد. علیرغم رفتارهایی که (بیش از این مشخص نشد) بعضی افراد برای ایجاد

مسئله داشته اند اختلافات بین کمیته ها سطحی است و به سطوح بنیادی نمی رسد. این افراد شامل عوامل

سابق ساواک و چپ می شوند و آنها اشتباهات را بزرگ می کنند و مسائل را «می ترکانند» برای آنکه برای

انقلاب مسئله ایجاد کنند (توضیح: منع تظاهرات یک قدم اولیه در جهت رام کردن (عینا نقل قول) چپ در

ایران است) .

6 هر گونه انتشار (این گزارش) به ستاد واگذار می شود.

7 پرونده: بعدا تعیین می شود.تا تاریخ 13 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سری

سند شماره (12)

سری 14 شهریور 58 اعضاء 5 سپتامبر 79

از: بیروت 54567به: رئیس رونوشت برای تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است ام. جی. بارج

عطف به: بیروت 54565

1 ام.جی. ماریتر / 1 در اوائل شهریور گزارش مکتوب ذیل را درباره ایران از ام. جی. بارج / 1 به ما

داد.

2 متعاقب انتخابات اخیر و پیروزی کاندیداهای طرفدار خمینی نیروهای مخالفین که شامل جناح

چپ، حزب توده، بعضی اعضای طبقه روشنفکر و عناصر طرفدار شریعتمداری بودند (که مورد حمایت

بعضی سیاستمداران.... از جمله بازرگان که هنوز موضع آشکاری نگرفته، می باشند)، تظاهرات

پرخشونتی را در ایران به راه انداختند. نیروهایی که این تظاهرات را اداره کردند با کردها نیز هماهنگی

کردند و از آنها خواستند که حرکت کنند. هدف آنها این بود که قدرت حاکمه، خصوصا خمینی را که هنوز

نیروی برتر ایران محسوب می شود، تحت فشار قرار دهند و آن را تضعیف کنند.

3 در نتیجه این تحولات خمینی به سرعت جنبید و به پاسداران انقلاب دستور داد که با تظاهرات

کردها مقابله کنند. پاسداران انقلاب آن گاه به دفاتر چپ در تهران که مراکز عمده نارضایتی علیه انقلاب

ایران به حساب می آیند، حمله بردند.

پاسداران انقلاب در این دفاتر اعلامیه، مطبوعات و اسلحه به چنگ آوردند. سپس دستوراتی صادر شد که

تظاهرات را منع می کرد و پاسداران انقلاب را مأمور می ساخت با هرگونه تظاهرات با خشونت مقابله کنند.

4 خمینی نیروی زمینی راهم مأمور ساخت تا شورش کردها را«به هر قیمت» سرکوب کند.

مرزهای مشترک با عراق بسته شد تا از ورود کسانی که از ایران می گریزند به آن کشور و همچنین از قاچاق

اسلحه توسط عراق به کردها جلوگیری کند. (عینا نقل قول)

ص: 339

5 محاسبه فتح در مورد اوضاع ایران آنست که خمینی قویترین عامل در ایران می ماند و شورش و

چپ را نیز اگر اصرار داشته باشند که موجب ناراحتی وی باشند، در هم خواهد شکست. فتح همچنین فکر

می کند که اگر عراق حمایت از کردها را ادامه دهد، خمینی از جمعیت شیعه عراق خواهد خواست که علیه

دولت عراق حرکت کنند. شورش در سنندج نیز سرکوب خواهد شد. خمینی از حرکات اقلیت عرب در

عربستان واهمه دارد. اما فتح حسابش این است که خمینی هنوز از محبوبیت وسیعی در بین توده ها

برخوردار است که او را قادر می سازد مقابل تمام «طرحها و رویدادها» بایستد.

6 ام. جی. ماریتر/ 1 در همان زمان که گزارش حاوی پاراگرافهای 2 تا 5 را رد کرد، گزارش مکتوب

دیگری به ما داد که حاوی خبرهای گزیده ذیل درباره ایران بود:

الف: یک سازمان جدید موسوم به سازمان عشریوار 17 تل زعتر، توسط عناصری که سابقا در یک

جبهه پایداری بودند که بعدها به حزب توده پیوست تشکیل شده است. این سازمانی است که عملیات

ایجاد رعب، خشونت، ترور انجام می دهد و اخیرا هم سعی نمود دادستان انقلاب را بکشد.

ب: بین اعضای مطبوعات و ناشرین خشم و اعتراض علیه حجت الاسلام علی کادموس (قدوسی

مترجم) که در حال بستن روزنامه ها و مجلات است جریان دارد. وی احتمالاً ترور خواهد شد.

ج: طبقه تحصیلکرده طرفدار شریعتمداری است. آنها بختیار را نیز می خواهند. معهذا این گروه اقدام

صریح و قاطعی انجام نخواهد داد. بلکه خاموش خواهد ماند. در رأس این طبقه شریعتمداری قرار دارد که

به خشونت به عنوان چاره حل مسائل اعتقاد ندارد.

د: یک تیمسار (بیش از این مشخص نشد) طرفدار خمینی اخیرا جایگزین فرمانده نیروی هوایی ایران

شده است.

ه : افراد بسیاری از افغانستان در لزون (لویزان مترجم) واقع در شمال تهران تحت آموزش کادرها و

متخصصین نیروی زمینی ایران که سابقا در انقلاب فلسطین بوده اند (عینا نقل قول) قرار دارند. این

متخصصین شامل جیوارا، ابوشریف، ابوالقاسم و دیگران می شوند.

و: همچنین در تمام مناطق ایران افسران جزء از نیروی زمینی ایران مشغول تعلیم عناصری از

پاسداران انقلاب می باشند. فقط تعداد کمی از مربیان فلسطینی در ایران باقی می مانند. اما ام. جی. بارج /1

فکر می کند که تعداد آنها به زودی افزایش خواهد یافت.

ز: اوضاع در اهواز آرام نیست و ممکن است از هم بپاشد. این نظر را سرگرد محمد ثابت افسر مسئول

دفتر سازمان آزادیبخش در اهواز اظهار کرد.

7 هر گونه انتشار گزارش را به ستاد واگذار می کنیم.

8 نام ثابت در فهرست ثبت شود.

9 پرونده: بعدا تعیین شود. تا تاریخ 14 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

ص: 340

سری

سند شماره (13)

سری 15 شهریور 58 اعضاء 6 سپتامبر 79

از: بیروت 54572به: رئیس رونوشت تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است ام. جی. بارج

عطف به: بیروت 54565

1 متن زیر ترجمه گزارش ام. جی. بارج / 1 درباره ایران است که ام. جی. مارتیر / 1 در 12 شهریور

به ما داد.

2 بنابر خبرهایی که فتح در اختیار دارد عراق از شورشیان کرد در کردستان که برای کسب

خودمختاری مبارزه می کنند، حمایت می کند. نه تنها صدام حسین مستقیما به نحوه عملیات نظارت دارد،

بلکه عراق افسران عالیرتبه ای را همراه با سایر افسران از پستهای خود برداشته (عینا نقل قول) و آنها را

مأمور فعالیت با شورشیان کرد کرده است. افسران جزئی هم مأمور راهنمایی قوای کرد شده اند.

3 آیت اللّه روح اللّه الخمینی یک دعوت عام برای سرکوب شورشیان صادر کرد، و نیروی زمینی ایران

و پاسداران انقلاب در بیشتر مناطق کردنشین وارد شدند تا «طناب دور گردن کردها را محکم کنند».

تعداد کثیری از کردها کشته و مجروح شدند و اعدامهای متعددی صورت پذیرفت. مابقی شورشیان به

کوهها و سایر مناطق دور از دسترس گریختند و از آنجا با پشتیبانی عراق یک جنگ پارتیزانی را از سر

خواهند گرفت.

4 برای نجات بقیه کردها بعضی از «عاقله مردها» و سران مذهبی آنها با آیت اللّه طالقانی تماس

گرفتند و آیت اللّه طالقانی هم با خمینی تماس گرفت. در نتیجه این تماسها کمیته ویژه ای از افراد متشخص

عالیرتبه که به خمینی نزدیکی دارند، به منطقه جنگ اعزام شدند. این کمیته توانست اوضاع منطقه را با

دادن این قول که پس از قطع کامل درگیری، خواستهای کردها فورا مورد تجدید نظر قرار خواهند گرفت

آرام کند.

5 آیات منتظری، خلخالی، طباطبایی (عینا نقل قول) و اشراقی (عینا نقل قول) نقش عمده ای در آرام

کردن اوضاع کردستان ایفا نمودند. معهذا، خمینی (با اقداماتش) بار دیگر تأکید نمود که قویترین فرددر

ایران و رهبر اصلی است. وی به تنهایی می تواند بدون ترس با تمام ورقها بازی کند (عینا نقل قول)

6 اما نیروهای چپ تحت رهبری حزب توده و فداییان خلق ایران، مشغول نظم دادن به امور نظامی و

تشکیلاتی خود هستند. این کار در خفا صورت می پذیرد و آنها اکنون از ترس ضربه خوردن و سرکوب

شدن توسط خمینی به فعالیت زیرزمینی رو می آورند.

7 تغییرات فراوانی (بیش از این مشخص نشد) در ارتش و در سطوح کشوری و دولتی صورت

خواهد پذیرفت. فرماندهی انقلاب پیش بینی می کند مشکلاتی در عربستان پیش آید و فکر می کند که

عراق هم این رویدادها را «پشتیبانی» خواهد کرد.

به هر حال، اوضاع ایران هنوز مستلزم کار مبتنی بر مطالعه اوضاع و برنامه ریزی دقیق برای آینده می باشد

چون اوضاع هنوز پوشیده و در ابهام است.

8 وضع سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) در ایران خیلی خوب است و مناسبات با فرماندهی در

قم خیلی قوی است. آخرین نامه (بیش از این مشخص نشد) (رئیس کمیته اجرایی ساف یاسر) عرفات به

ص: 341

خمینی تأثیر بسیار خوبی داشت و به آرام کردن اوضاع کردستان کمک نمود. ملاقات نماینده ساف با

طالقانی و بعد با خمینی مقدار فراوانی به توقف درگیری کمک کرد و با رضایت کردها روبه رو شد. بنابر این

ساف قادر است نقش مهمی در رویدادهای جاری در ایران ایفا کند و می تواند «نقشه های نقاشانی را که

دائما برای ضربه زدن به انقلاب ایران و فلسطین، فعالیت می کند بر آب کند. (عینا نقل قول).

9 فتح، خبرهای ذیل را نیز دریافت داشته است.

الف: شریعتمداری دست اندرکار تماسهای فشرده ای با تمام نیروهای است که در وقایع دست دارند و

یا خمینی نیستند، می باشد.

ب: (نخست وزیر پیشین) بختیار در تماس باشریعتمداری می باشد و آنها مشغول هماهنگ کردن

اقدامات خود می باشند. آنها با بعضی عناصر ارتشی (بیش از این مشخص نشد) هم ارتباط دارند. با این

وجود فتح حدس می زند که خمینی از «این چیزها» (الف و ب) اطلاع دارد و پیش از آنکه آنها حرکت کنند،

سرکوبشان خواهد کرد. فتح این را باور دارد چون خلخالی در اواخر مرداد ماه طی گفتگو با نمایندگان فتح

(بیش از این مشخص نشد) گفت که ما «کارکُردهارا تمام خواهیم کرد، اما مسائل دیگری پیش خواهد آمد.

فکر این هم شده و ما هر توطئه و توطئه گر را درهم خواهیم شکست». هنگامی که درباره تجدید فعالیت

بختیار سؤال شد، خلخالی گفت که بختیار «فقط زبان دارد و نخواهد توانست کاری بکند چون اکثریت

مردم ایران با انقلابند»

10 هرگونه انتشار گزارش را به رئیس واگذار می کنیم.

11 پرونده: بعدا تعیین شود. تا تاریخ 15 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سند شماره (14)

سری 20 شهریور 58 اعضاء 11 سپتامبر 79

از: بیروت 54606به: رئیس رونوشت برای تهران، تریپولی

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است ام. جی. بارج

1 در ملاقات خیلی مختصری که شب شهریور با ام. جی. بارج (ب / 1) در اتومبیل داشتیم ب / 1

گفت که در 21 شهریور عازم تهران خواهد شد. او حدس می زند که در اواسط مهر (اوائل اکتبر) به بیروت

باز گردد. ب/1 پیش از مراجعت به بیروت به جمهوری دموکراتیک یمن و اسپانیا مسافرت خواهد کرد.

2 ب/1 به تازگی از لیبی بازگشته بود. وی گفت هنگامی که در آنجا بود از مقدار تسلیحات

پیشرفته ای که دیده شگفت زده شده بود. او می گوید که شخصا نُه میگ - 27 و همچنین تعداد کثیری میگ

25 و میگ 23 به علاوه موشکها (بیش از این مشخص نشد) و مقادیر فراوانی تانکهای تی 72 مشاهده

کرد.

به علاوه ب/ از تعداد کوباییهایی که در لیبی دیده بود متعجب شده بود. هنگامی که به وی اصرار شد

تعداد آنها را ذکر کند فقط توانست بگوید: «خیلی،....» وی گفت در آنجا هم مستشار و هم «کارشناسان»

نظامی کوبایی هنوز حضور داشتند.

ب/1 می گوید که کوباییها عمیقا دست اندرکار آموزش آفریقاییها در لیبی هستند.

ص: 342

ب/1 می گوید که رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح لیبی به او گفته که 30000 آفریقایی در لیبی

تحت آموزش نظامی هستند. به گفته ب/1 این رقم شامل.... از اوگاندا، زیمبابوه، صحرای اسپانیا و

امپراطوری آفریقای مرکزی می شود.

3 ب/1 همچنین به ما گفت که فتح اینک به 25 ایرانی در لبنان در تسهیلات آموزش کماندویی

برج البراجنه آموزش می دهد. ایرانیها در معیت یکی از یاران خمینی به نام (رفیق) منتظر بودند (خویشاوند

آیت اللهی که همین نام را دارد نیست). منتظر به گفته ب/1 با خمینی در پاریس بوده و به آیت اللّه خیلی

نزدیک است، به ب/1 گفته که خمینی.... که نخست وزیر بازرگان مجبور خواهدشد برود؛ در این مورد

اطلاعات بیشتری دراختیار نداریم.

4 پرونده: 946977 201. تا تاریخ 20 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سری

سند شماره (15)

سری 21 شهریور 58 اعضاء 12 سپتامبر 79

از: بیروت 54624به: رئیس، تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است ام. جی. بارج، ام. جی. ماریتر

عطف به: بیروت 54606

1 ام. جی. ماریتر / 1 در بغداد 20 شهریور به ما خبر داد که ام. جی. بارج در 21 شهریور عازم تهران

خواهد شد. سرتیپ سعد سایل (ابوولید)،.... اتاق عملیات (نظامی فتح) همراه ام. جی. بارج / 1 خواهد

بود. آنها باید یک هفته تا ده روز در آنجا بمانند.

2 ام. جی. ماریتر / 1 همچنین گزارشهای مکتوب ام. جی. بارج / 1 را از سفرش به لیبی و درباره

ایران به ما داد. ما مشغول.... آنها هستیم.

3 پرونده: 946977 201. تا تاریخ 21 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سری

سند شماره (16)

سری 29 شهریور 58 اعضاء 20 سپتامبر 79

از: بیروت 54688به: تهران، رونوشت برای رئیس، تریپولی

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ام جی. بارج

عطف به: تهران، 54236

1 حداکثر سعی خود را به عمل خواهیم آورد تا «منتظر» را دقیقتر شناسایی کنیم. معهذا مأمور

مربوطه ای که اطلاعات را از ام. جی. بارج / 1 (ب/1) گرفت تا حدود 23 مهر در قرارگاه نخواهد بود. طی

این مدت به اقتضای چندین عامل، منجمله عدم تمایل ب/1 به ملاقات با یک مأمور موقت در این ماه

ممکن است که ما ملاقات حضوری با وی نداشته باشیم. سؤالات ما برای ب/1 به صورت مکتوب از

ص: 343

طریق ام. جی. ماریتر / 1 رد خواهد شد.

قرار است که ملاقات آینده با ام. جی. ماریتر/1 در 3 مهر صورت پذیرد. شما را در جریان خواهیم

گذارد.

2 بدون پرونده. تا تاریخ 29 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود. تماما سری

سند شماره (17)

سری 12 مهر 58 اعضاء 4 اکتبر 79

از: بیروت؟ 5478به: تهران رونوشت برای رئیس

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است ام. جی. بارج

عطف به: الف تهران 54236 ب بیروت 54688 ج بیروت 54783

1 همان طور که در تلگرام مرجع ج مطرح شد ام. جی. بارج / 1 (ب/1) از آخرین دیدار خود از تهران

بازگشت. در جواب به درخواست ما برای خبرهای دیگری درباره «منتظر»، ب/1 گزارش مکتوب

کوتاهی تهیه کرد که قدری... جزئیات است. شاید برای گیرندگان این تلگرام مطلب ذیل در شناسایی این

شخصیت صعب الوصول مفید باشد.

2 منتظر، شیخ محمد منتظری که به ابواحمد هم معروف است و پسر آیت اللّه حسینعلی منتظری

می باشد، نیست. منتظر به نام «منتظری» شناخته نمی شود. منتظر از بخش T.TIGRIتهران است. او فقیر

و... می باشد. در رژیم شاه وی بیش از دوبار به زندان رفت او یک مبارز سرسخت، و یک مؤمن و از

نزدیکان خمینی است. او نزد انقلابیون و.... آیت اللّه های ایران فردی مشهور است. او در... پاریس مدت

مدیدی همراه خمینی بود و با او به ایران بازگشت. او یکی از شاعران انقلاب به حساب می آید.

سند شماره (18)

سری 18 مهر 58 اعضاء 10 اکتبر 79

از: بیروت 54836به: رئیس ،تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است اس. دی. ولید

عطف به: الف رئیس 528725 ب تهران 54407

1 اگر اصفهانی یاد شده در تلگرامهای مرجع از 9 مهر به لبنان آمده، او فعالیت خیلی کمی داشته است.

تا آنجا که ما می دانیم تاکنون در مطبوعات خبری از آن جناب درج نشده است (توضیح مترجم: عنوان

مندرج در متن معمولاً برای اشاره به کاردینالها به کار می رود). در ملاقات 18 مهر از ام. جی. بریج / 1

سؤال کردیم؛ او از اصفهانی چیزی نشنیده بود. ام. جی بریج / 1 تحقیق خواهد کرد تا اطمینان حاصل شود

که فرصت ملاقات را از دست نخواهیم داد.

2 دیدار دکتر صادق طباطبایی معاون نخست وزیر که 15 مهر وارد لبنان و 17 مهر عازم شد در

مطبوعات انعکاس چشمگیری داشته است. ما منابع ذخیره مناسب را موظف کرده ایم که هر گونه تحولات

مهم غیرعلنی در رابطه با این دیدار را گزارش کنند و در صورت به دست آوردن نتایج، آن را در اختیار

مخاطبین قرار خواهیم داد.

ص: 344

3 لطفا اطلاع دهید آیا تهیه خلاصه فعالیتهای علنی طباطبایی در اینجا به شما کمک خواهد کرد.

4 بدون پرونده. تا تاریخ 18 مهر 1378 در بایگانی ضبط شود. تماما سری

سند شماره (19)

سری مورخ 20 مهر 58

از: رئیس........ به:.............

................/1

....اما فقط جهت سابقه به مرکز تحلیلهای خارجی کشور ارسال می شود.... پیشنهاد می کند که قرارگاه

به تهیه تلگرامهای زی. آر. واهو برای تمام گزارشهای ب/1 ادامه دهد و علت ذکر شده در آنها را برای

بررسی ستاد به مناسبت ارتباط مفاد گزارش با کشور ثالث ذکر کند.

2 نظرمان در رابطه با تلگرام مرجع به تفصیل در زیر آمده.

راجع به پاراگراف شش: اگر چه دولت موقت قصد خود را به اینکه اصول انقلاب اسلامی را با وسعت هر چه

تمامتر گسترش دهد روشن ساخته، و اگر چه معمر قذافی رهبر لیبی نیز بسیار علاقه مند به تبلیغ ایدئولوژی

اسلامی است ما خبری در تأیید این ادعا که ایران و لیبی وارد یک «همکاری تنگاتنگ» در جهت اشاعه

افکار اسلامی شده اند در دست نداریم و همچنین نمی توانیم تأیید کنیم که غرض دیدار محمد منتظری از

لیبی در اواخر خرداد 1358 این بوده است. در واقع، به قول تلگرام سفارتخانه تریپولی شماره 1077

مورخ 14 تیر 1358 «منتظری فراوان سخن راند، اما چندان چیزی نگفت».

راجع به پاراگراف نه: ما همچنان شایعات کمک ایران.... را دنبال می کنیم..........

3 خبر درباره اوضاع ایران.... اداره مراجعات مرکزی بخصوص بابت خبر داده شده.... چمران تشکر

داشت. تهیه هر اطلاع بیوگرافی بیشتر درباره او موجب امتنان خواهد بود.

4 با تثبیت دسترسی ب/1 به چهره های بلند پایه مذهبی، منجمله آیت اللّه خمینی، پیشنهاد می شود که

قرارگاه از خواسته های اطلاعاتی ذیل که با تجدید نظر مرکز تحلیلهای خارجی کشور تهیه شده بنا به

مناسبت استفاده جوید.

الف مناسبات بین خمینی و شریعتمداری در چه وضعی است؟

اکنون که به نظر می رسد ماده 5 قانون اساسی رهبری حکومت به دست روحانیون را تثبیت می کند، آیا

شریعتمداری با فعالیت بیشتری به حمایت از یک گروه میانه رو به مخالفت خواهد پرداخت؟ در حزب

جمهوری اسلامی خلق مسلمان شریعتمداری با چه کسی کار می کند؟ آیا شریعتمداری با بختیار تماس

دارد؟ نظرش نسبت به فعالیتهای بختیار چیست؟

ب تأثیر فوت طالقانی بر جامعه روحانی چگونه بود؟ آیا اکنون کشمکشهای بین دار و دسته

آیت اللّه های عالیرتبه قم (شریعتمداری، گلپایگانی، مرعشی نجفی) و دار و دسته خمینی علنی تر است؟

ج آیا آنها مصمم هستند که پراگماتیستهای غیرمذهبی تر، میانه رو و... مثل نزیه را ناچار به ترک

دولت کنند و خود به اداره امور بپردازند؟ اگر آری، سران روحانی بلندپایه مثل شریعتمداری چه

عکس العملی در نظر دارند؟

د خمینی سایر رهبران روحانی (به غیر از شریعتمداری) را تحت چه نوع فشارهایی قرار داده است؟

ص: 345

مثلاً تغییر مقام طالقانی پیش از فوتش چه بوده است؟

ه آیا خمینی با تامل سعی دارد مردم را متقاعد کند که امام زمان است؟

5 درخواست می شود که قرارگاه تلگرام مرجع الف را در شکل اطلاعاتی و همراه با هر گونه توضیح یا

نکات اضافی که ام. جی. ماریتر / 1 می تواند در ملاقات 21 مهر بدهد مجددا ارائه کنید.

6 پرونده: 946977 201. تا تاریخ 20 مهر 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سری

سند شماره (20)

سری 3 آبان 58 اطلاعاتی 25 اکتبر 79

از: بیروت 54965 به: فوری رئیس رونوشت برای عمان، دمشق، تل آویو، تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است ام. جی. بارج

جزئیات تکمیلی: زی. آر.واهو برای تصویب حذف محل دستیابی و تصویب توصیف منبع

اقدام عملیاتی: آ. آر. بلیت. منبع: ام. جی. بارج / 1 به گزارش بیروت 54964 که در حوزه انتشار

نیست مراجعه کنید. (یکجانبه). به دست آمده توسط باناسکو.

هدف: دی 1 به سازمان دیگر داده نشود. بدون نام. تعیین حوزه انتشار نظامی به رئیس واگذار

می شود. طبقه بندی توسط 038464 شماره حوزه فعالیت 18962 NLB شماره پرونده: بعدا تعیین

می شود.

توضیح: این تلگرام در رابطه با گزارش خبری بعدی است و توضیحاتی درباره نکات فنی و عملیاتی

آن می دهد. آنچه در مجموع از متن فوق دریافت می شود این است که در گزارش مذکور محل اخذ گزارش

و توصیفی که معمولاً برای گزارشهای این منبع (ام. جی. بارج / 1) درج می شده حذف و تغییر داده شده.

این گزارش ام. جی. بارج / 1 و فعالیت وی با سازمان اطلاعاتی کشور میزبان مطرح نشده (یک جانبه

است). نام رمز مأمور مربوطه او باناسکو بوده است. در این گزارش نام خاصی برای ثبت در بایگانی نبوده

و پخش این گزارش به مراکز نظامی را باید مرکز تعیین کند. شماره گزارش 18962 NLBاست.


اظهارات آیت اللّه خمینی درباره انتقال سیستمهای سلاحهای پیشرفته از ایران...

سند شماره (21)

سری

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. غیر قابل رؤیت برای اتباع بیگانه. غیر قابل رؤیت برای

پیمانکاران یا پیمانکاران مشاور و پخش و اقتباس اطلاعات تحت نظر تهیه کننده است.

پخش: انحصارا برای مخاطبین که در پاراگراف آخر ذکر شده اند. کشور: ایران

منبع: یک افسر نظامی عرب که گزارشهایش در سایر زمینه ها اغلب مورد تأیید قرار گرفته اند.

موضوع: اظهارات آیت اللّه خمینی درباره انتقال سیستمهای سلاحهای پیشرفته از ایران به

کشورهای عرب (تاریخ اطلاعات: اوائل مهر 1358)

1 در اوائل مهر پس از نبرد هوایی 2 مهر بر فراز لبنان بین هواپیماهای سوری و اسرائیلی، رهبر دینی

ایران آیت اللّه روح اللّه خمینی درباره امکان انتقال هواپیماهای پیشرفته، منجمله هواپیماهای اف 14 و اف

16 ساخت آمریکا از ایران به سوریه یا کشورهای عرب دیگری که رو در روی اسرائیل هستند اظهار نظر

ص: 346

کرد. خمینی گفت مادامی که مسئله کردها در ایران باقی است، نمی توان انتقال چنین هواپیماهایی را در نظر

آورد، چرا که ایران خود به هواپیماها نیاز خواهد داشت. معهذا خمینی افزود همین که مسئله کردها تمام

شد، آن گاه وی درباره این انتقال «فکر خواهد کرد». خمینی همچنین گفت که اگر هواپیما انتقال داده شود،

این حرکت شامل خلبان، پرسنل پشتیبانی زمینی و نگهداری خواهد بود.

2 به دست آمده در (2 آبان 1358) (24 اکتبر 1979)

3 انتشار از حوزه فعالیت: فرستاده شده به عمان، دمشق، تل آویو، تهران (فقط برای رؤسای هیئتهای

نمایندگی و وابستگان دفاعی)

4 انتشار از واشنگتن: به وزارت خارجه. منحصرا برای رئیس اداره اطلاعات و تحقیقات به سازمان

اطلاعات دفاعی منحصرا برای رئیس سازمان اطلاعات دفاعی.

طبقه بندی گزارش: سری. هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. غیر قابل رؤیت برای

اتباع بیگانه.

غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا پیمانکاران مشاور اقتباس و پخش اطلاعات تحت نظر تهیه کننده

است.

سند شماره (22)

سری 8 آبان 58 اعضاء 30 اکتبر 79

از: بیروت 55013 به: رئیس رونوشت برای تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است ام. جی. بارج

1 در ملاقات 7 آبان خود با ام. جی بارج / 1 (ب/1) درباره کمک ایران به سازمان فتح و ساف

پرسیدیم ب/1 با آنکه اطلاع دقیقی نداشت گفت ایران موافقت کرده بود مقداری سلاح به فلسطینیها به

عنوان کمک بدهد. او از تفنگ 106، مین و مواد انفجاری در این کمک یاد کرد. در جواب به سؤال ما اظهار

داشت ایران قصد ندارد اسلحه پیشرفته مثل تانک، نفربر یا موشک به فتح بدهد و افزود که توپخانه سنگین

هم نخواهند داد. او گفت فتح ذخیره چشمگیری از اسلحه در اختیار دارد و آنچه می خواهد برای افزایش

ذخیره تسلیحاتی خود است. وی همچنین گفت که در فتح تقریبا هیچ کس دوره اسلحه غربی ندیده و تهیه

قطعات یدکی این گونه سلاحها در صورتی که به زرادخانه فلسطینیها راه یابند، خود مشکلی خواهد بود.

2 ب/1 افزود که تا به امروز کمک مالی چشمگیری از ایران به فتح نشده و حداقل تا آینده نزدیک هم

چنین چیزی مطرح نیست.

3 شماره پرونده بعدا تعیین می شود. تا تاریخ 9 آبان 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سری


هیئت نمایندگی اعزامی سازمان آزادیبخش به ایران

ص: 347

سند شماره (23)

سری 9 آبان 58 تلگرام غیرفوری. 31 اکتبر 79

از: تهران 54635 به: واشنگتن رونوشت برای بیروت

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است

موضوع: هیئت نمایندگی اعزامی سازمان آزادیبخش به ایران

1 فهرست کامل اسامی اعضای هیئت نمایندگی اعزامی سازمان آزادیبخش در اواخر مهر (نیمه

اکتبر) هیچ گاه در اینجا انتشار نیافت.

اس. دی. ترمپ / 1 در 7 آبان این فهرست را در اختیار گذارد که جهت ضبط در سوابق ارسال می شود:

ابوجهاد، نفر دوم در فرماندهی پس از عرفات

ابوولید، که به عنوان دفتر عملیات نظامی «انقلاب فلسطین» از او نام برده شده.

ضحار ابونظار که به عنوان هیئت مدیره فتح، مسئول عملیات نظامی در جنوب لبنان وصف شده.

سرهنگ فخرالحسینی که به عنوان یکی از فرماندهان صاعقه از او نام برده شده.

هانی الحسن، نماینده سازمان آزادیبخش در تهران.

2 ت / 1 گفت که خبرنگار وفا در تهران به وی گفت که خمینی در تهیه کمک مالی به سازمان

آزادیبخش مساعدت نموده است (بیش از این مشخص نشد).

3 بدون پرونده. تا تاریخ 9 آبان 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

سری

سند شماره (24)

سری 10 آبان 58 اعضاء 1 نوامبر 79

از: رئیس 544529 به: بیروت رونوشت برای تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است . ام. جی. بارج

عطف به: بیروت 54965 NLB-18692

1 می خواهیم به مناسبت به دست آوردن گزارش مرجع به باناسکو تبریک بگوییم. این گزارش

درباره موضوعی است که بسیار مورد علاقه است و بسیار به موقع بود. این گزارش در یادداشتهای

صبحگاهی مدیر اطلاعات مرکزی در یک یادداشت به مدیر مرکز تحلیل خارجی کشور و در یک ضمیمه

توجیه روزانه رئیس جمهور به کار رفت. به این گزارش یک نمره «10» داده خواهد شد. نیازی به گفتن

ندارد که از ادامه تهیه گزارش درباره این عنوان استقبال می شود.

2 پرونده: 946977 201. تا تاریخ 10 آبان 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سری

ص: 348

سری

سند شماره (25)

توزیع: 10 آبان 1358 اول نوامبر 79

این یک گزارش خبری است که مورد سنجش نهائی اطلاعاتی قرار نگرفته است.

طبقه بندی گزارش: سری.

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیرقابل رؤیت برای اتباع بیگانه غیر قابل رؤیت

برای پیمانکاران مشاور پخش و اقتباس اطلاعات تحت نظر تهیه کننده می باشد.

کشور: ایران / لیبی / ممالک غربی

موضوع: مشاهداتی از اوضاع ایران (تاریخ اطلاعات اواخر شهریور اوائل مهر 1358)

منبع: یک افسر نظامی غیر ایرانی که گزارشهایش در سایر زمینه ها عموما مورد تأیید بوده اند. او این خبرها

را در مکالماتش با مقامات ایرانی در مشاهده شخصی خود به دست آورده.

1 اوضاع داخلی ایران آنقدر که وسایل ارتباط جمعی مخالفین وصف می کنند بی قرار نیست. به

استثنای کردستان در مابقی نقاط کشور امنیت برقرار شده است. به نظر ایرانیها ناآرامی آن منطقه در نتیجه

حمایت صدام حسین، رئیس جمهور عراق، از کردهاست. ایرانیها او را تنها آشوبگر اوضاع کردستان

می دانند.

2 بعضی ایرانیها اظهار داشته اند که ممکن است در آینده نزدیک بسیاری از مقامات دولت ایران

عوض شوند و نخست وزیر مهدی بازرگان ممکن است در بین آن مقامات باشد. این ایرانیها پیش بینی

می کنند فضای (سیاسی) قدری تغییر کند، اما این تغییر پیش از همه به نفع آیت اللّه روح اللّه خمینی خواهد

بود که قویترین فرد ایران است. یک مقام ایرانی اظهار داشت که در هفته های اخیر دولت ایران از «کثرت

امور شگفت انگیز» اطلاع پیدا کرده است. بنابر این ایرانیها انتظار دارند که ماههای آتی پردردسر و دشوار

باشند؛ اما در انتها به نفع ایران، توده های آن و جنبش انقلابی تمام شود.

3 مقامات ایرانی درباره ارتباط بین نخست وزیر پیشین شاهپور بختیار، آیت اللّه سید کاظم

شریعتمداری و کانون وکلای رادیکال که رئیس پیشین شرکت ملی نفت یکی از اعضای آن است، اظهار

نگرانی کرده اند که ایرانیها عزم آن را دارند که این ارتباط را در هم بشکنند و هم اکنون برای چنین اقدامی

دست به کار شده اند. ایرانیها همچنین قصد دارند که حضور کمونیستها را در ایران و سایر کشورهای

مسلمان ریشه کن کنند.

ایرانیها به سختی مشغول تصفیه ارتش و تجدید سازمان آن می باشند. وزیر دفاع جدید دکتر مصطفی

چمران یک فرد غیر نظامی است که سابقا در آمریکا بوده است. چمران در سال 1350 به لبنان رفت و به

پیروان امام موسی صدر پیوست. در سازمان امل صدر وی به عنوان یک مقام نظامی منصوب شد و با آن

جنبش تا هنگام پیروزی انقلابیون ایران ماند. او فعالانه در انقلاب شرکت جست و به پیروزی آن مدد

رساند. هنگامی که در لبنان بود، وی در یک مدرسه در تیره درس می داد. ایرانیها او را زیرک، صادق و

دارای ملاکهای روحی بالا می دانند. وی یک کارگر بدون خستگی است و شکایات کمی ابراز می کند. او

حدودا 47 ساله، قد بلند، سبزه و کمی طاس است. اگر که شرایط و زمان اجازه دهد انتظار زیادی از فعالیت

او در ارتش می رود.

5 ایرانیها لیبی را یک زرادخانه تسلیحات به حساب می آورند آنها از حضور کوباییها، شورویها،

ص: 349

بلغاریها، یوگسلاویها، ترکها و اتباع سایر کشورها و در اکثریت بودن کوباییها و شورویها اطلاع دارند. در

لیبی تعداد زیادی هم آفریقایی هستند که آموزش می بینند و پیش از بازگشت به کشورهای خود اسلحه

دریافت می دارند. (توضیح ستاد: لیبیاییها به فلسطینیها و احتمالاً آمریکای جنوبیها و اروپاییها هم

آموزش می دهند.) ما از حضور پرسنل نظامی کوبایی در آنجا خبری نداریم. با این وجود، تقریبا 300 نفر

پرسنل پشتیبانی درمانی و تعدادی کارگر ساختمانی کوبایی ممکن است در آینده به آنجا بیایند.

6 به دست آمده در (25 مهر 1358)

7 انتشار از حوزه فعالیت: فرستاده شد به امان، بیروت، قاهره، دمشق، بیت المقدس، جده، کویت،

تهران، تل آویو، کابل، تریپولی، منامه.

طبقه بندی گزارش: سری

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است

غیرقابل رؤیت برای بیگانگان / غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار

پخش و اقتباس خبر: تحت نظر تهیه کننده

تا تاریخ 10 آبان 78 در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر. تمام اجزاء گزارش

حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.



کتاب چهل و پنجم

پاکستان (1)

ص: 350

ص: 351

پاکستان (1)

پیشگفتار

ص: 352

ص: 353

پیشگفتار

با شروع مبارزات آزادیخواهانه مردم شبه قاره هند علیه کمپانی هند شرقی و انگلیس و دوام این

مبارزات و نیاز به تأسیس دولتی مستقل جهت پشتیبانی از مصالح مسلمین بر پایه فرهنگ اسلامی و تبلیغ

و گسترش این طرز تفکر توسط بزرگانی چون علامه اقبال لاهوری، بالاخره در سال 1326 شمسی کشور

پاکستان تأسیس گردید.

بعد از فوت محمدعلی جناح، رهبر پاکستان، این کشور صحنه مبارزات سیاسی شد تا سال 1349 که

ژنرال یحیی خان مقدمات انتخابات عمومی را فراهم آورد و در نتیجه آن «ذوالفقار علی بوتو» در پاکستان

غربی و «مجیب الرحمن» در پاکستان شرقی به پیروزی رسیدند. به دنبال جنگ هند و پاکستان (1350) و

استقلال بنگلادش یحیی خان در مقابل فشار افکار عمومی زمام امور را به بوتو واگذار نمود.

در سال 1352 قانون اساسی پاکستان به تصویب رسید و بوتو از ریاست جمهوری کناره گیری کرد و

سمت نخست وزیر را به عهده گرفت.

تقلب وی در انتخابات سال 1356 منتهی به شورش سراسری مردم و تقاضای اسلامی کردن حکومت،

گردید که نهایتا منجر به کودتای نظامی ژنرال ضیاءالحق شد.

97 درصد از جمعیت 80 میلیونی پاکستان را مسلمانان تشکیل می دهند. اقتصاد این کشور متکی بر

کشاورزی است به طوری که 60 درصد نیروی کار این کشور از کشاورزان تشکیل شده است. این رقم در

بخش صنعت به 16 درصد می رسد که عمدتا در بخشهای نساجی پنبه، تهیه مواد غذایی، تنباکو، مهندسی،

شیمیایی، گاز طبیعی و... مشغول به کارند.

اسناد مندرج در این کتاب از نظر زمانی محدود به سالهای 1356 تا 7 آبان 1358 که عمدتا شامل

تجزیه و تجزیه و تحلیل اوضاع اقتصادی، سیاسی، امنیتی و روابط خارجی حکومت ضیاءالحق و شرح

دیدارها و ملاقاتهای مسئولین کشوری یا سران احزاب و گروههای فعال در پاکستان با کارمندان

سفارت آمریکا در پاکستان و مسئولین حکومتی آمریکاست.

با توجه به اسناد مندرجه، مشکلات و اهم مطالب مربوط به پاکستان در چند محور زیر خلاصه

می شود:

مسائل اقتصادی، سیاست خارجی، اوضاع اجتماعی و سیاست داخلی حکومت ژنرال ضیاءالحق

مسائل و مشکلات اقتصادی

اقتصاد بیمار پاکستان که متکی بر وامهای خارجی است، نقش و ماهیت کشورهای وام دهنده به

ص: 354

پاکستان، همچنین کسری بودجه عظیم و برنامه بودجه سال 8079 از اهم مسائل مطرح شده در بعد

اقتصادی اسناد است. به طورکلی پاکستان در جبهه اقتصادی با چندین مشکل روبروست که مهمترین

عامل آن کسری بودجه عظیم دولت است که ناشی از سوبسیدهای عظیم مواد مصرفی و بودجه سنگین

نظامی و گسترش بافت بوروکراتیک دولت می باشد و همین امر علت عمده وابستگی شدید اقتصاد

پاکستان به وامهای خارجی است.

التقاط دیدگاههای مبتنی بر سرمایه داری و اسلام در بعد اقتصادی و ارائه آن تحت عنوان اسلامی

کردن اقتصاد پاکستان، نتوانسته و نخواهد توانست اقتصاد بیمار این کشور را نجات دهد.

عدم شناخت و اعتقاد برنامه ریزان اقتصادی این کشور به اصول اسلام به ویژه اصول اقتصادی اسلام،

عدم دخالت و طرد مسلمانان انقلابی و آگاه، وابستگی فرهنگی و اعتقادی آنان به غرب موانع اصلی در

جهت رسیدن به یک اقتصاد سالم هستند. ارائه برنامه های اقتصادی تحت عنوان اسلامی کردن اقتصاد

پاکستان را نیز می توان ناشی از تلاش حکومت در استفاده از احساسات اسلامی مسلمانان این کشور در

جهت همکاری و همگامی با دولت برای جبران کسری بودجه تلقی کرد. البته وخامت اوضاع فعلی اقتصاد

تنها مربوط به دوران حکومت ضیاء نبوده و مشکل مبتلا به پاکستان در خلال زمامداری حاکمان مختلف

بوده است؛ ولی برخورد و ارائه روشهای غلط در مقابله با این مشکلات نیز نجات بخش اقتصاد وابسته به

وامهای خارجی این کشور نخواهد بود. به بیانی دیگر فرهنگ و ایدئولوژی متکی به غرب، اقتصادی

مستقل و سالم به بار نخواهد آورد.

سیاست خارجی

موقعیت خاص جغرافیایی پاکستان یعنی همسایگی با چین، افغانستان، ایران و هندوستان و

همسایگیِ با واسطه با روسها و اقیانوس هند به سیاست خارجی این کشور ویژگی خاصی بخشیده که به

تبع این ویژگی روابط و برخوردهای پاکستان با کشورهای دیگر و به ویژه ابرقدرتها و همسایگانش از

جهات گوناگون مورد توجه قرار می گیرد.

روابط پاکستان با آمریکا و شوروی با توجه به اسناد مندرجه شامل مطالب زیر است:

روابط با آمریکا

اختلافات دیرینه بین هند و پاکستان از دیرباز این دو کشور را در مقابل هم قرار داده و به خاطر نوع

روابط هند با شوروی، پاکستان به طرف آمریکا سوق داده شده است. همچنین تجاوز روسها به افغانستان

و حمایت از رژیم دست نشانده کابل به اضافه علایق و کششهای قلبی و اعتقادی زمامداران پاکستان

زمینه ساز و بهانه ارتباطات بسیار نزدیک با آمریکا بوده اند. حضور آمریکا در صحنه های سیاسی و

اقتصادی پاکستان نیز متضمن منافع این جنایتکار در منطقه و در این کشور می باشد، لیکن مشکل به ظاهر

عمده در از سرگیری روابط حسنه و عالی با حکومت ضیاء ظاهرا گسترش تسلیحات هسته ای از سوی

پاکستان می باشد که این سیاست از زمان بوتو شروع شده و رئوس کلی این سیاست توسط حکومت ضیاء

حفظ گردیده است. مخالفت آمریکا با سیاست هسته ای پاکستان به عنوان جلوگیری از گسترش تسلیحات

هسته ای به عنوان بهانه ای برای عدم فروش تجهیزات و تسلیحات نظامی و واگذاری وام به این کشور

ص: 355

قلمداد می شد و ارسال وسایل و واگذاری وامها را در حد پایینی محدود کرده بود.

البته عامل اصلی امتناع آمریکا از کمک به پاکستان را می توان ترس آمریکا از عدم امکان بازپرداخت

وجوه تجهیزات و وامها به خاطر اوضاع بد اقتصادی این کشور، یافتن امکان مناسب برای اعمال نفوذ

مستقیم تر در امور داخلی پاکستان و بروز حوادث غیرقابل پیش بینی و غیرقابل کنترل نظیر آنچه در ایران

واقع شده بود دانست.

پاکستانیها نیز نیاز خود به بمب و سلاحهای اتمی را این گونه توجیه می کردند که مجهز بودن به یک

نیروی هسته ای نه تنها ثبات منطقه را به هم نمی زند بلکه ثبات را در منطقه افزایش می دهد. البته

پاکستانیها هرگز صراحتا نیاز خود را به بمب اتمی بیان نمی کردند و تداوم کار تأسیسات مربوط به

تسلیحات هسته ای را با نیاز به استفاده صلح آمیز از نیروی اتمی توجیه می کردند، ولی همه اینها در اصل

مقابله و برابری بود با تسلیحات و قدرت تهاجمی و دفاعی هندوستان. فرانسه نیز که یکی از طرفهای

قرارداد و دخیل در ایجاد و راه اندازی این تأسیسات بود، ظاهرا تحت فشار آمریکا از انجام این قرارداد

سرباز زده بود و در این رابطه تعدادی از اسناد این مجموعه به گفتگوهای طرفهای فرانسوی و آمریکایی

در جلوگیری پاکستان از ادامه کار مجتمع هسته ای و امکان ادامه کار این مجتمع به وسیله خود پاکستانیها

مربوط است. پاکستان نیز طبق اسناد ادامه کار مجتمع را با خرید لوازم و دستگاههایی از ایتالیا ادامه داده

بود و در طول زمان همراه با تهیه مقدمات لازم برای خرید وسایل در منطقه ای بنام کاهوتا اقدام به ساختن

دستگاه غنی سازی اورانیوم در جهت تکمیل پروژه و راه اندازی مجتمع هسته ای نموده بود.

پاکستانیها در اکثر ملاقاتها با مقامات آمریکایی با اصرار و شدت زیاد خواستار تضمینهای امنیتی از

جانب مقامات آمریکایی و سلاحهای پیشرفته و استراتژیک بودند، تا علیه تهاجم هند خود را مجهز

نمایند، این امر با تهاجم روسها به افغانستان و استقرار رژیم وابسته به شوروی در کابل شدت بیشتری پیدا

کرد. به طورکلی هندوستان و سیاستهای متخذه از طریق دولتهای مختلف هندی یکی از قویترین عوامل

تعیین کننده سیاست خارجی پاکستان به خصوص در رابطه با نیازهای تسلیحاتی سیاست خارجی

پاکستان بخصوص در رابطه با نیازهای تسلیحاتی آن کشور بوده است. تأکید پاکستان برگرفتن تضمینهای

امنیتی از آمریکا تکیه و استناد به قرارداد دوجانبه پاکستان و آمریکا بود که برمبنای آن در صورتی که

پاکستان از طرف یک کشور کمونیست یا یک کشور وابسته به کمونیستها مورد تهاجم قرار می گرفت

آمریکا ملزم به عکس العمل نظامی بر علیه کشور مهاجم می گردید. البته پاکستان مدعی بود که در صورتی

که پاکستان از طرف یک کشور غیرکمونیستی (چون هند) نیز مورد هجوم قرار گیرد آمریکا بایستی طبق

مفاد قرارداد دوجانبه عکس العمل مناسب نشان دهد که آمریکاییها اظهار می داشتند که قرارداد دوجانبه

1959 هیچ گونه تعهدی را در قبال تضاد هند و پاکستان برای ما پدید نمی آورد.

روابط با شوروی

کمکهای نظامی اقتصادی به هند که مهمترین دشمن پاکستان قلمداد می شود، از عوامل عمده روی

آوری پاکستان به سمت آمریکا بوده است، ولی به خاطر سرخوردگی پاکستان از آمریکا بر سر مسائل ذکر

شده و احتمالاً به عنوان چراغ قرمزی به آمریکا، حرکت مبنی بر سازش با شوروی که از زمان بوتو شروع

شده بود در دوران حکومت ضیاء ادامه یافت. تجاوز شوروی به افغانستان و روانه شدن سیل پناهندگان و

ص: 356

آوارگان افغانی به پاکستان و مشکلات امنیتی و سیاسی ناشی از این امر، عامل دیگری بود که ترس دیرینه

پاکستان را که از امیال و آرمانهای شوروی در جهت دستیابی به اقیانوس هند از طریق پاکستان ناشی

می شد، شدت بخشد. بدین جهت پاکستان سعی می نمود که از یک طرف حمایت آمریکا مبنی برگرفتن

تضمین های امنیتی در قبال تجاوزات روسها یا کشورهای متحد آن به دست آورد و از طرف دیگر به خاطر

وضع بد اقتصادی و عدم حمایت کامل مالی و لجستیکی آمریکا و اعلام سرخوردگی خویش از آمریکا،

زمامداران پاکستانی هیئتهایی را روانه شوروی نمود؛ از جمله هیئتی شامل آقاشاهی که توانست نظر مثبت

روسها را مبنی بر کمک بیشتر شوروی در زمینه راه اندازی کارخانه ذوب آهن کراچی به دست آورد و وامی

به مبلغ 220 میلیون دلار برای هزینه های این پروژه دریافت دارد. پاکستانیها موضع مثبت شوروی را از

دو جنبه تحلیل می کردند: یکی به عنوان عاملی در جهت خنثی سازی نگرانیهای پاکستان در رابطه با

مقاصد و اقدامات شوروی در افغانستان و دیگر نگرانی شوروی در مورد راستگرا شدن کشورهای آسیای

جنوب غربی چون هند (در زمان موراجی دسای)، پاکستان، بنگلادش و سریلانکا.

مسئله آوارگان افغانی پناهنده شده به پاکستان نیز از مواردی بود که پاکستان را با افغانستان و به بیانی

با روسها درگیر می ساخت. مشکلات اقتصادی که این آوارگان به وجود می آوردند از طریق توسل

پاکستان به سازمانهای بین المللی تا حدودی مرتفع می شد. در ضمن پاکستان از بهره برداری از گروههای

افغانی که این کشور را محل تجمع مکانی برای دایر کردن دفاتر سیاسی خویش نموده بودند، جهت مقاصد

سیاسی غافل نبود و علیرغم اختلاف نظر مقاماتِ مختلف این کشور مبنی بر همکاری، از کمک به

گروههای همفکر و هم عقیده با خودش خودداری نمی ورزید و به عنوان کانالی که از طریق آن کمکهای

عربستان سعودی و کشورهای دیگر به گروههای خاص افغانی می رسید عمل می نمود و در این میان خود

نیز بی نصیب نمی ماند.

سیاست و امنیت داخلی

پیچیدگیهای سیاست داخلی پاکستان را می توان ناشی از نقش عناصر متناقض و گوناگون ملی در این

کشور دانست و بررسی اجمالی وضع اجتماعی این کشور می تواند ریشه آشفتگیها و پیچیدگیهای مرتبط به

سیاست داخلی را روشن کند.

ملت پاکستان با 17% باسواد، در کل مردمی مستضعف و رشد نایافته هستند که اکثرا مسلمان و اهل

سنت می باشند. گرایش به اسلام، هر چند اسلام سنتی، نقش فعالی در تشکیلات و گروههای سیاسی بازی

کرده و اکثر احزاب موجود تحت رهبری افرادی با وجهه و شخصیت مذهبی هستند و مبنای تشکیل نیز

ظاهرا اعتقادات مذهبی است. دولتمردان و حاکمان پاکستان نیز از این احساس کلی مردم غافل نبوده،

لهذا سعی نموده اند که با تظاهر به اسلام و تظاهر به گسترش احکام اسلام در امور حکومتی از جمله گرفتن

زکات و تأسیس بانکهای بدون بهره به اضافه یک سری اصلاحات رفرمی، خود را با تفکر و اعتقاد کلی

مردم هماهنگ نشان دهند. همین امر یعنی تظاهر به اسلام و رابطه بین دولتمردان (به خصوص ضیاء) و

رهبران احزاب مذهبی وابسته به آنان مانع از رشد تفکر صحیح اسلامی و نگرشی پویا و انقلابی به اسلام و

احکام اسلام در این کشور بوده و این تنها منحصر به برادران اهل سنت نیست بلکه توجه به ظواهر و آداب

و رسوم در بین شیعیان به مراتب رشدی قویتر از توجه به محتوای عمیق قرآن و درکی صحیح از احکام

ص: 357

اسلام داشته است و همین سطحی نگری و توجه به ظواهر، درگیریها و برخوردهای شیعه و سنی را رواج

داده که این درگیریها هم باعث تداوم تمسک به ظواهر است و هم برآورنده اهداف استعمار مبنی بر تفرقه

بین مسلمین.

گذشته از ویژگیهای مذهبی، بافت قبیله ای و عشیره ای پاکستان و پیوند این قبایل با جریانات سیاسی

داخلی و خارجی بر شدت پیچیدگی سیاست داخلی پاکستان افزوده است. به عنوان مثال ایالت بلوچستان

پاکستان با توجه به تعدد قبایل، سوابق نفوذ شوروی، افزایش فعالیت حزب خلق بوتو بعد از اعدام وی،

حضور پناهندگان افغانی، بافت خان خانی و تأثیر آن بر عامه مردم این ایالت و مسائلی دیگر، به صورت

یکی از آسیب پذیرترین ایالات و از جمله مشکلات مبتلا به حکومت ضیاء است.

کودتای نظامی و روی کارآمدن ژنرال ضیاء و به دنبال آن تشکیل حکومت نظامی، مشکلات متعددی را

برای این کشور به وجود آورد.

علیرغم قول ضیاء مبنی بر برگزاری انتخابات آزاد تا مدتها چنین امری به وقوع نپیوست. عدم

برگزاری انتخابات از سویی باعث بی اعتباری و بی حیثیتی ضیاء و دولت وی می شد و از سوی دیگر ضیاء

را وادار به اعمال انفعالی در مقابل واکنشهای جامعه، احزاب و مطبوعات می نمود و سیاست دولت را هر

چه بیشتر به سوی نظامیگری و اعمال زور سوق می داد.

احزاب وابسته یا مخالف رژیم و کشمکشها و درگیریهای آنان با یکدیگر، بوتو، اعدام وی و فعالیتهای

حزب خلق بوتو و نقش همسر و دختر وی، نقش مطبوعات و رسانه های گروهی و برخورد حکومت

نظامی با آنها، فعالیتهای سیاسی دانشجویان، به اضافه مشکلات و مسایل مرقوم و به ویژه مشکلات و

بحران اقتصادی، سیاست داخلی این کشور را با عدم ثبات و بحران شدید روبرو ساخته بودند. مطالب

مندرج در اسناد در مجموع تشریح مطالب فوق است.

دانشجویان مسلمان پیرو خط امام



پاکستان (اطلاعات کلی)

ص: 358

سند شماره (1)

پاکستان

خشکی

803000 کیلومتر مربع (شامل بخش پاکستانی جامو کشمیر)، 40% قابل کشت، شامل 24%

زمینهای کشت شده، 23% نامناسب برای زراعت، 34% دارای وضع نامشخص که احتمالاً لم یزرع

می باشد، 3% پوشیده از جنگل.

طول مرزهای خشکی: 5900 کیلومتر

آبها

محدوده قلمرو آبی (طبق ادعا): 12 میل دریایی (محدوده ماهیگیری 200 میل دریایی، به اضافه 100

میلی دریایی منطقه حفاظت شده فراتر از قلمرو دریایی)، منطقه انحصاری اقتصادی 200 میل دریایی.

طول خط مرزی ساحلی: 1046 کیلومتر

مردم

جمعیت: 80171000 نفر به استثنای جوناگاد، ماناوادر، گیلگیت بالتستان و منطقه مورد اختلاف

جامو کشمیر، (ژوئیه 1979). میانگین میزان رشد سالانه: 3% (جاری).

ملیت: نام پاکستان، صفت پاکستانی.

مذهب: 97% مسلمان، 3% مذاهب دیگر.

زبان: اردو زبان رسمی است، کل زبانهای محاوره ای 7% اردو، 64% پنجابی، 12% سندی، 8% پشتو،

9% زبانهای دیگر، انگلیسی زبان مشترک به حساب می آید.

سطح سواد: حدود 17%

نیروی کار: 22 میلیون نفر (آمار 1978)، 60% کشاورزی، 16% صنعت، 7% تجارت، 15%

خدمات،2% بیکار.

نیروی کار سازمان یافته: 5% نیروی کار

دولت

نام قانونی: جمهوری پاکستان

نوع: جمهوری فدرال پارلمانی، ارتش در 14 تیرماه 1356 قدرت را به دست گرفت و موقتا بعضی از

مفاد قانون اساسی را به حالت تعلیق درآورد.

پایتخت: اسلام آباد.

تقسیمات فرعی سیاسی: 4 ایالت پنجاب، سند، بلوچستان، و ایالت مرزی شمال غربی و قلمرو

پایتخت یعنی اسلام آباد و مناطق قبیله ای تحت کنترل حکومت مرکزی. پاکستان مدعی است که منطقه

آزاد کشمیر به دنبال حل اختلاف پاکستان و هند مستقل است، لیکن در حقیقت تحت کنترل پاکستان

می باشد.

نظام حقوقی: استوار بر قانون عوام انگلستان، مقررات اجباری دادگاه بین المللی را با حفظ بعضی

اختیارات می پذیرد، حکومت ضیاء دادگاههای اسلیاریا (Sliaria)ی اسلامی را به محاذات دادگاههای

غیرنظامی تأسیس کرده و برای جرایم جنحه مجازاتهای قرآن را در نظر می گیرد.

ص: 359

روز تعطیل ملی: روز پاکستان، 3 فروردین ماه.

رهبر دولت: رئیس جمهور و رئیس حکومت نظامی ژنرال محمد ضیاءالحق.

شرکت در انتخابات: برای تمام افراد از 18 سال به بالا آزاد است.

انتخابات: مخالفت با تحریف انتخابات در فروردین 1356 منجر به کودتای نظامی گردید. ارتش قول

داد که انتخابات جدید ملی و ایالتی را در مهرماه 1356 برگزار نماید، لیکن بعدها آن را به تعویق انداخت و

اکنون تاریخ برگزاری انتخابات را 26 آبان 1358 اعلام کرده است.

احزاب و رهبران سیاسی: حزب خلق پاکستان، جناح حامی بوتو، خانم ز، الف، بوتو؛ جناح میانه رو،

مولانا کوثر نیازی؛ طریق استقلال، اصغر خان؛ حزب ناسیونال دموکرات، شربازمزاری (در سال 1354

توسط اعضای حزب غیرقانونی ملی عوام، عبدالوالی خان که رهبر بی قید و شرط حزب ناسیونال

دموکرات است تأسیس گردید).

جمعیت العلمای پاکستان، مولانا شاه احمد نورانی؛ اتحاد ملی پاکستان ائتلاف از شش حزب شامل

اتحادیه مسلمان پاکستان گروه پیرپاگارا، جمعیت اسلامی، طفیل محمد، جمعیت العلمای اسلام، مفتی

محمود.

کمونیستها:

تعداد اعضای حزبی بسیار ناچیز است، لیکن هواداران آنها حدود چند هزار نفر برآورده شده اند.

دیگر گروههای سیاسی یا جوساز: ارتش مهمترین نیروی سیاسی به حساب می آید.

عضو سازمانهای زیر می باشد:

بانک عمران آسیایی، طرح کلمبو، سازمان مواد غذایی و کشاورزی، قرارداد عمومی تعرفه و تجارت،

گروه 77، آژانس انرژی اتمی بین المللی، بانک بازسازی و عمران بین المللی، ICAC، سازمان بین المللی

کارگر، سازمان مشاوره دریایی بین دولتین، صندوق بین المللی پول، اتحادیه تجاری بین الملل، شورای

غله بین الملل، سازمان همکاری و عمران منطقه ای، سازمان ملل، یونسکو، اتحادیه پست جهانی، سازمان

بهداشت جهانی، سازمان هواشناسی جهانی، WTD , WSG

اقتصادی

تولید ناخالص ملی: (برآورد مربوط به سال مالی 1978) 15 میلیارد دلار، تولید ناخالص سرانه 200

دلار، میانگین رشد واقعی سالانه 4% (781970)

کشاورزی: بهره ور از سیستم آبیاری وسیع، محصولات اصلی: گندم، برنج، پنبه؛ کمبود مواد غذایی،

3/2 میلیون تن در سال مالی 1979 وارد کرده است.

ماهیگیری: میزان صید 197550 تن (برآورد سال 1978)

صنایع مهم: نساجی پنبه، تهیه مواد غذایی، تنباکو، مهندسی شیمیایی، گاز طبیعی.

نیروی برق: 3495000 کیلووات ظرفیت (1978) به 9/15 میلیارد کیلووات ساعت تولید شده (1978)،

205 کیلووات ساعت سهم تولید سرانه برق.

نیروی برق

صادرات: 1342 میلیون دلار (با احتساب هزینه حمل تا مقصد در سال 1978)، شامل پنبه (خام و

صنعتی)، برنج.

ص: 360

واردات: 2738 میلیون دلار با احتساب هزینه کالا و بیمه در سال 1978، حبوبات، روغن خوراکی،

نفت خام، ماشین آلات، تجهیزات ترابری، مواد شیمیایی.

طرفهای مهم تجاری: آمریکا، انگلستان، ژاپن، آلمان غربی.

کمکها (شامل بنگلادش قبل از سال 1972): اقتصادی آمریکا (سالهای مالی 771970) 5/1

میلیارد دلار (به استثنای آنچه اکنون بنگلادش نامیده می شود)، شوروی (771970) 8/495 میلیون

دلار، چین (771970) 7 میلیون دلار، چین (771970) 352میلیون دلار، اروپای شرقی (771970)

19 میلیون دلار، کمک اقتصادی اوپک (781974) 6/1 میلیارد دلار (سری/غیرقابل رؤیت برای

بیگانگان).

بودجه: مخارج، سال مالی 1978 مخارج جاری، 7/2048 میلیون دلار، هزینه سرمایه 2/1717

میلیون دلار.

نرخ تبدیل ارز: 9/9 روپیه = یک دلار آمریکا (از فوریه 1973)

سال مالی: اول ژوئیه = 30 ژوئن.

شبکه های ارتباطی

راه آهن: جمعا 8816 کیلومتر (1979)، 446 کیلومتر با وسعت ریل استاندارد (1متر)، 7758 کیلومتر

ریل پهن (676/1متر)، 2/6 کیلومتر ریل باریک (762/0% متر)؛ 1022 کیلومتر ریل مضاعف 286

کیلومتر راه آهن برقی. راه آهن این کشور دولتی می باشد.

شاهراهها: جمعا 87472 کیلومتر (1978)، 26855 کیلومتر آسفالته، 19500 کیلومتر شوسه،

3100 کیلومتر خاکی هموار، 38017 کیلومتر خاکی ناهموار.

راههای آبی داخل خشکی: 1850 کیلومتر.

خطوط لوله: 230 کیلومتر خط لوله نفت خام، 1931 کیلومتر خط لوله گاز طبیعی.

بنادر: یک بندر بزرگ، 5 بندر کوچک.

ناوگان تجاری: شامل 49 کشتی (با تناژ ثبت شده ناخالص 1000 یا بیشتر) بالغ بر تناژ ثبت شده

435400، تناژ کلی 599200 شامل 47 کشتی باربری، یک کشتی باربری غول آسا، یک تانکر.

(خیلی محرمانه)

هواپیمایی کشوری: 27 هواپیمای بزرگ ترابری

فرودگاهها: جمعا 108 فرودگاه دارد که 101 فرودگاه آن قابل استفاده است. 63 فرودگاه باند ثابت،

یک فرودگاه با باند 3660 متری 25 فرودگاه با باندهای فرود و پرواز 36592440 متری، 47 فرودگاه با

باندهای فرود و پرواز 24391200 متری.

شبکه ارتباط از راه دور: سرویس ارتباط رادیویی بین المللی خوب میکروویو و ماهواره ای، ارتباط

رادیویی داخلی چندان خوب نیست، سرویس انتشاراتی آن بسیار خوب است، 300000 تلفن

(تقریبی) دارد (4/0 تلفن برای هر 100نفر)، 27 ایستگاه ا ام، فاقد ایستگاه اف ام، 16 ایستگاه

تلویزیون، و 4 ایستگاه تقویت کننده و یک ایستگاه ماهواره زمینی نیز دارد.

دفاع

نیروی انسانی نظامی: مذکر 49 15 ساله، 17814000 نفر، 10591000 نفر مناسب برای خدمات

ص: 361

نظامی، سالانه 954000 نفر در سن 17 سالگی آماده خدمت در ارتش می شوند.

پرسنل: 408000 نفر نیروی زمینی، 9900 نفر نیروی دریایی، حدود 17600 نفر نیروی هوایی

(550 خلبان) 71800 نفر نیروهای مسلح شهری (سری).

مهمترین واحدهای نیروی زمینی: 6 قرارگاه سپاه، 16 لشکر پیاده، 2 لشکر زرهی، 4 تیپ مستقل

پیاده، 6 تیپ توپخانه، 4 تیپ مستقل زرهی، 6 هنگ زرهی شناسایی (با استعداد گردانی)، 2 تیپ توپخانه

پدافند هوایی، 6 اسکادران موشکهای سام، و یک گروه خدمات ویژه و یک جناح هوا نیروز (خیلی

محرمانه).

کشتیهای نظامی: یک ناو سبک کرویزر، 6 ناو از نوع مخرب، گشتی ساحلی، 7 ناو جنگ افزار مین، 3

ناو کمکی (سری).

هواپیماهای نظامی: 585 فروند (364 جت جنگنده، 14 فروند هواپیمای توربین ملخدار، 101

هواپیمای ملخی، 106 فروند هلیکوپتر) دارای آمادگی عملیاتی (سری / غیرقابل رؤیت برای بیگانگان).

تدارکات: تسلیحات پیاده نظام و مهمات مورد نیاز را تا کالیبر 106 میلیمتر تولید می کند. آمریکا و

اروپای غربی تا سپتامبر 1975 مهمترین منابع تدارکات نظامی به شمار می آمدند. از آن زمان به بعد چین و

پس از آن فرانسه به صورت مهمترین منابع درآمده اند. در مارس 1975 مذاکراتی با آمریکا آغاز شد؛ در

سالهای اخیر تسلیحات و مهمات پیاده نظام را چین و ترکیه در اختیار این کشور قرار می داده اند؛ چین

تانک و توپخانه متوسط، کره شمالی توپخانه و مهمات، ایران نفربرهای زرهی و خدمات تعمیراتی تانکها،

چین، فرانسه، سوئد و انگلستان هواپیما، شوروی، آمریکا، فرانسه هلیکوپتر، چین، شوروی، ایران و

چکسلواکی وسائط نقلیه ترابری، فرانسه 3 زیر دریائی، 85 فروند جت جنگنده میراژ به این کشور داده

است، چین بیش از 200 جت جنگنده و آموزشی، 12 قایق گشتی از نوع شانگهای دوم، 2 ضد زیردریایی

هانیان، و 4 ناوچه اژدرانداز هوچان به این کشور داده است. اخیرا پرتغال نیز یک زیردریایی به این کشور

داده است. دیگر ناوهای نیروی دریایی آن از طریق انگلستان و آمریکا تأمین گردیده است (سرّی).

بودجه نظامی: 15/1 میلیارد دلار برای سال مالی که در 30 ژوئن 1979 پایان می یابد، که حدود 28%

بودجه دولت مرکزی را در برمی گیرد.

امنیت و اطلاعات

اداره اطلاعاتی نیروهای مسلح، نظامی، داخلی و خارجی، دفتر اطلاعاتی پاکستان، داخلی/خارجی،

آژانس تحقیقات فدرال داخلی، آژانس تحقیقات جنایی داخلی (سری / غیرقابل رؤیت برای

بیگانگان).



چارلی عزیز

ص: 362

سند شماره (2)

اداری غیر رسمیتاریخ: 12 دی 1356 2 ژانویه 78

سفارت آمریکا در تهران ایران چارلز دبلیو. ناس سرپرست بخش امور ایرانسری

وزارت امور خارجهواشنگتن، دی. سی

چارلی عزیز

در اجلاس اخیر رؤسای نمایندگیها که اخیرا در نپال برگزار شده بود، ما منشأ نگرانیهای پاکستان را در

مورد روابط خود با آمریکا مورد بحث قرار دادیم. در آن گفتگو آرت هومل خاطرنشان ساخت که

پاکستانیها معتقدند که در درگیری نظامی اخیر میان هند و پاکستان، ما پاکستانیها، را تنها گذاشته ایم.

بنا به گفته هومل، در نتیجه این واقعیت که تضمینهای آمریکا بسیار فراتر قرارداد دو جانبه پاکستان و

آمریکا در سال 1959 می رود این احساس تشدید شده است. همان طور که به یاد دارید این قرارداد

دوجانبه (که شاید قرارداد دوجانبه آمریکا و ایران است) مشخص می سازد که عکس العمل نظامی ما تنها

زمانی صورت خواهد گرفت که پاکستان از طرف یک کشور کمونیست و یا کشوری که از «الهام

کمونیستی» برخوردار است مورد تهاجم قرار گرفته باشد.

طبق گفته هومل، به سفیر والتر مک کاناهی در طول خدمتش در پاکستان اجازه داده شده بود که به این

کشور اطلاع دهد که در صورتی که پاکستان از طرف یک کشور غیرکمونیستی (چون هند) نیز مورد حمله

واقع شود، آمریکا طبق مفاد قرارداد دوجانبه عکس العمل مناسبی را نشان خواهد داد. ظاهرا این روند

رویدادها این احساس را در میان پاکستانیها پدید آورده است که هنگام بروز حمله واقعی هند، ما قول خود

را زیر پا گذاشته ایم.

تمام ما که در اجلاس نمایندگیها، از جمله اسپایک دابز، حضور داشته ایم از این تفسیر تاریخی در

شگفت فرو رفتیم. اگر صحت داشته باشد، این موضوع نشانگر امتداد تضمینهایی است که در مقایسه با

ایران برای پاکستان هیچ سودی به همراه نداشته است. علاوه بر این، در گفتگو پیرامون ماهیت تعهدات

خود در قبال پاکستان با شاه، من دائما یادآور شدم که قرارداد دو جانبه 1959 هیچ گونه تعهدی را در قبال

تضاد هند و پاکستان برای ما پدید نمی آورد. اگر در این مورد به خطا رفته ام و یا شاه به طریقی از تضمینهای

ارائه شده توسط مک کاناهی به پاکستان آگاه شده باشد، آشکارا موجبات شرمساری اینجانب فراهم شده

است.

هنگامی که همگی با هرمل در مورد گفته هایش بحث کردیم. وی پیشنهاد کرد که با وزارت خارجه

مشورت کرده و مخصوصا متن یادداشت تهیه شده توسط دفتر مشاور حقوقی را در مورد اتهامات

مطروحه توسط بوتو در بهار سال 1977 مبنی بر اینکه دولت آمریکا به پاکستان خیانت کرده است، بدست

آوریم. به روایتی این یادداشت متن کامل گفتگوهای مک کاناهی و مجوزهایی را که از واشنگتن قبل از

گفتگو در پاکستان دریافت کرده، در بردارد.

به همین ترتیب، سپاسگزار خواهم شد اگر شما با «ال » تماس بگیرید و یک نسخه از یادداشت مزبور را

دریافت کرده و مطالب مربوطه را برای اینجانب ارسال دارید. در عین حال، بد نیست اگر ببینید که آیا در

همان زمان و یا موقعی دیگر آمریکا به ایران نیز تضمینهای مشابهی داده است. البته چون شاه با من در این

مورد صحبت کرده است، فکر نمی کنم این کار صورت گرفته باشد. ولی، علیرغم آماده سازیهای وی در دو

ص: 363

ملاقات خود با رئیس جمهور، احساس می کنم که در آینده وی در مورد نگرانیها و ثبات ما تردید خواهد

کرد و امیدوارم آنقدر آماده باشم که بتوانم به موقع با آنها برخورد نماییم.

نیازی نیست گفته شود، که سفر اخیر رئیس جمهور، همراه با سفر شاه به واشنگتن در ماه نوامبر، در مورد

ماهیت پیمان «تزلزل ناپذیرمان» وی را متقاعد ساخته است. معذالک، لازم است گاهی معالجه ادامه یابد.

ارادتمند

ویلیام اچ. سولیوان


تضمین امنیتی آمریکا به پاکستان

12 دی 1356خیلی محرمانه

تضمین امنیتی آمریکا به پاکستان

تقریبا در تمام ملاقاتهای مقامات عالیرتبه پاکستان و تصمیم گیرندگان آمریکایی نسل گذشته،

پاکستانیها تلاش کرده چه به طور پنهانی و چه با صدور بیانیه های مشترک ناشی از این مقامات از آمریکا

تضمینهای امنیتی به دست آورند. علیرغم عدم تجانس موجود در جلسه ای که ظاهرا به بحث پیرامون

مداخلات و توطئه های آمریکا در جناح مخالف اختصاص یافته بود. وزیر امور خارجه گویا روش قدیمی

را دنبال خواهد کرد و خواستار جلب تضمینهای امنیتی خواهد شد. از اوایل سالهای 1960 ما چیزی به

تضمینهای امنیتی رسمی و غیر رسمی خود در قبال پاکستان اضافه نکرده ایم ولی به جای آن در بیانیه ها

فرمول بندیهای گوناگونی را در مورد اهمیت استقلال امنیت و تمامیت ارضی پاکستان برای آمریکا

گنجانده ایم.

با خروج پاکستان از پیمان سیتو تنها تکلیف قانونی ما در قرارداد 1959 پا برجا مانده است که مربوط

به سنتو بوده و از طریق نظریه آیزنهاور محدود به مواردی است که در آن کشور پاکستان از طرف

کمونیست ها مورد تهاجم قرار گیرد در اینگونه موارد ما متعهد هستیم که اقدامات متناسب از قبیل کاربرد

مورد توافق دوجانبه نیروهای مسلح خودمان را به عمل آوریم و طبق قطعنامه مشترک، صلح و ثبات را در

منطقه خاورمیانه ارتقاء دهیم.

در اصل، این موضوع نوعی تعهد است که تنها باید مورد مشورت قرار گیرد و بس. در سال 1970،

دولت به کنگره اطلاع که به نظر وی قطعنامه مشترک مربوط به ارتقای صلح و ثبات در خاورمیانه که در

رابطه با بحرانی خاص پدید آمده، اعتبار کافی را برای کاربرد نیروهای مسلح آمریکا به وجود

نمی آورد.این جنبه قطعنامه خاورمیانه مورد تأیید قطعنامه 1973 قدرتهای جنگی قرار گرفته است.

پاکستان بیشتر خواستار جلب تضمینهای امنیتی علیه تهاجم هند بوده است تا علیه تهاجم کشورهای

کمونیستی. نمایندگان این کشور چند تضمین شفاهی و کتبی از ما دریافت داشته و همیشه با دقت

بسیار آنان را متذکر می شوند.

سند اصلی مورد تذکر آنها یک یادداشت کمکی است که توسط آمریکا در تاریخ 5 نوامبر به پاکستان

داده شده است و اظهار می دارد که.... آمریکا تضمینهای پیشین خود را تأیید می کند که در صورت تهاجم

هند علیه پاکستان به کمک پاکستان خواهد شتافت.

لیکن، بیانیه عمومی آمریکا در تاریخ 17 نوامبر1962 خاطر نشان می سازد که آمریکا به هند و

پاکستان اطمینان داده است که اگر کمکهای ما توسط یکی از این دو کشور به درستی مورد استفاده قرار

ص: 364

نگرفت و یا در تجاوز علیه دیگری به کار رفت، آمریکا سریعا بر طبق اختیارات قانونی اقدامات ضروری

را در داخل و خارج از سازمان ملل به منظور متوقف ساختن تهاجم به کار خواهد گرفت.از طریق تبادل

بیانیه در تواریخ 19و28 نوامبر 1962 تضمینهای 5 نوامبر صریحا با بیانیه عمومی 12 نوامبر مرتبط

گردید. بدین ترتیب، این تضمین که به هر حال تعهد خاصی را در قبال وضعی که دیگر وجود ندارد و طی آن

آمریکا به هند کمک نظامی داده بود، پدید نمی آورد. با تغییر مهم این وضع سیاسی، تضمینهای 1962 ما در

روابط با تهاجم هند تأثیرات حقوقی خود را از دست داد. آنچه در ذیل می آید خلاصه ای است از سوابق

رسمی تضمینهای ما:

سابقه رسمی تضمینهای امنیتی آمریکا به پاکستان در اسناد ذیل مطرح شده است:

امنیت دو جانبه: قرارداد کمک پشتیبانی دفاعی که در کراچی به تاریخ 11 ژانویه 1955 منعقد

گردید، با ذکر علاقه دوجانبه در گسترش توان پاکستان در حفظ استقلال و امنیت خود براساس مقررات و

منابع مالی موجود، آمریکا را متعهد می سازد که تجهیزات ،خدمات و دیگر کمکهای مورد نیاز دولت

پاکستان و معتبر شناخته شده توسط دولت آمریکا را در اختیار دولت پاکستان قرار دهد.

عضویت آمریکا در کمیته های مهم سنتو، و مشارکت ما در تمام فعالیت و تمرینهای مهم سنتو،

نشانگر تعهد بیشتر آمریکا در دفاع از پاکستان است (ولی تنها بر علیه تهاجم کشورهای کمونیستی).

یادداشت 15 آوریل 1962 ما را موظف ساخته است تا در صورت تهاجم مسلحانه به طرزی سریع

و مؤثر به کمک پاکستان بشتابیم که با اشاره به نظریه آیزنهاور، قرارداد سنتو و منشور سازمان ملل نیز یکی

از شرایط این کار شناخته شده است. علاوه بر این ما اظهار داشتیم که هر گونه تهدید علیه تمامیت و

استقلال پاکستان از نظر آمریکا بسیار با اهمیت تلقی خواهد شد. (وزیر خارجه وقت دالس در گفتگوهای

خصوصی خود با مقامات پاکستانی این شرایط را نادیده می گرفت.)

یادداشت کمک 5 نوامبر1962 و بیانیه 17 نوامبر 1962 در رابطه با تهاجم از طرف هند، نیز در بالا

ذکر گردیده است.

تبادل بیانیه های 19 نوامبر و 28 نوامبر 1962 نیز که در بالا مطرح شد، یادداشت کمکی را نوعی

تضمین علیه کاربرد غلط کمک نظامی آمریکا توسط هند مطرح ساخت.

علیرغم تفسیرات پاکستانیها از این اسناد و شکوه های علنی گهگاه بوتو، آمریکا توسط هیچ یک از این

قراردادها و یا تفاهم نامه های دیگر موظف نیست که در ازای دریافت وجه نقد و یا به طور نسیه سلاح در

اختیار پاکستان قرار دهد.

فرمولهای بیانیه

به دنبال سفر بوتو به آمریکا در سال 1973، ما امنیت پاکستان را زیربنای سیاست خارجی آمریکا

توصیف کردیم. بیانیه مشترک صادره به مناسبت توقف کیسینجر وزیر خارجه در اسلام آباد در سال

1974 متذکر می شود که بنا به گفته رئیس جمهور آمریکا به حمایت از حاکمیت و تمامیت ارضی...

پاکستان... ادامه خواهد داد...، بیانیه مشترک صادره پس از سفر ماه فوریه بوتو به آمریکا یادآور شده که

بنا به گفته رئیس جمهور فورد، حمایت از استقلال و تمامیت ارضی پاکستان مهمترین اصل سیاست

خارجی آمریکا را تشکیل می دهد. در اوت 1976 در خاتمه سفر کیسینجر به پاکستان، فرمول «مهمترین

ص: 365

اصل» بار دیگر به کار برده شد.


توقف شاه ایران برای صرف نهار

سند شماره (3)

تاریخ: 20 بهمن 1356 9 فوریه 78خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن. دی سی با اولویت

موضوع: توقف شاه ایران برای صرف نهار

1 خلاصه: در طول توقف پنج ساعته در اسلام آباد در تاریخ 16 بهمن ماه، شاه با ژنرال ضیاء در مورد

گفتگوهای خود با هند صحبت کرد و طرح بازار مشترک خود را عنوان نمود. لیکن در مورد آن پافشاری

چندانی ننمود و پس از آن با رهبران مهم سیاسی حزب خلق پاکستان ملاقات کرد و به آنها و (ژنرال ضیاء)

اطلاع داد که به تمامیت ارضی پاکستان علاقه مند است. پاکستانیها ظاهرا از نتایج این سفر خوشحالند.

لیکن در مورد روابط دراز مدت ایران و هند و تأثیر آن بر منافع پاکستان اظهار نگرانی کرده اند. پایان

خلاصه).

2 شاه ایران در ساعت 11 صبح روز 16 بهمن ماه از دهلی وارد پاکستان شد و قبل از ترک آنجا در

ساعت 16 با رئیس جمهور، رئیس حکومت نظامی ژنرال ضیاء ملاقات نمود و در ضیافت نهار رئیس

جمهور شرکت کرد. قبل از نهار وی به مدت پنج دقیقه با رهبران سیاسی از قبیل ولی خان و رهبران بلوچ

که بسیاری از آنها به نهار دعوت شده بودند گفتگو کرد.

3 شاه با ضیاء گفتگویی خصوصی داشت که وزارت خارجه در مورد این گفتگوها کاملاً توجیه نشده

است. در همان حال، تیم ایرانی به رهبری وزیر خارجه خلعتبری با مقامات پاکستان از جمله آقاشاهی،

وزیر خارجه پاکستان ملاقات نمود. بر اساس گزارش مطبوعات و گفتگوهای ما در سفارت ایران و

وزارت خارجه ظاهرا عناوین ذیل در هر دو ملاقات مطرح گردیده است.

توجیه در مورد سفر به هند: بنا به گزارش، شاه در بخش اعظم ملاقات خود با ضیاء به توجیه (و

مطمئن سازی) وی در مورد گفتگوهایش با رهبران هندی پرداخته بود. موضوعات مورد بحث عبارت

بودند از: اقیانوس هند، کمک ایران به چند پروژه در هند، و دور نمای تجاری ایران و هند.

بازار مشترک: بنا به گزارش، شاه طرح بازار مشترک خود را با بی تفاوتی با ضیاء در میان گذاشت.

موضع وی که در گفتگوهای خلعتبری و آقاشاهی منعکس شده، حاکی از آن است که همکاری بیشتر

اقتصادی به نفع تمامی منطقه است، دولت پاکستان نباید فکر خود را بسته نگاه دارد فقط باید در مورد نحوه

نیل به همکاری بیشتر بررسی نماید.

تسهیلات ترانزیت: وزارت خارجه اظهار داشت که مسئله ترانزیت به صورت کلی در بحث پیرامون

بازار مشترک مطرح گردید.

تلگرام جداگانه پیرامون امکان حمایت ایران از بهبود بیشتر نظام ترابری پاکستان گزارش می دهد.

گفتگو با رهبران سیاسی: شاه با بسیاری از رهبران سیاسی غیر از رهبران حزب خلق پاکستان،

ملاقات کرد و با هر یک از آنها به مدت پنج دقیقه قبل از نهار گفتگو نمود. بنا به گزارش وی شخصا تحت

تأثیر ولی خان قرار گرفته بود، ولی این تأثیر به حدی نبود که تمایلات «جدایی» ولی خان را از یاد وی

ببرد. در گفتگو با هر یک شاه گفته بود که تمامیت ارضی پاکستان برای ایران اهمیت قابل ملاحظه ای دارد.

ص: 366

کمک ایران به پاکستان: معاون ریاست سفارت ایران اظهار داشت که شاه به ضیاء گفته است که اگر

پاکستان از ایران انتظار کمک بیشتری دارد باید عملکرد اقتصادی خود را بهبود بخشد.

برنامه ریزی دوباره: دبیر کل وزارت خارجه (افغانستان ایران، ترکیه) امیر عثمان بما می گوید که شاه

توافق کرده است، بازپرداخت وام 580 میلیون دلاری را دو سال دیگر به تأخیر بیندازد. قرار بود اولین

بازپرداخت توسط پاکستان در سال جاری صورت گیرد. وزارت خارجه و سفارت ایران اظهار می دارند

که گذشته از این تعویق دوساله در دیگر شرایط وام تغییری پدید نیامده است.

وام سیتی بانک: عثمان گفت که وام 300 میلیون دلاری سیتی بانک که توسط ایران تضمین شده

است، هنوز به قوت خود باقی است. شاه به ضیاء در طول آخرین سفر خود به تهران گفته بود که این وام

تصویب خواهد گردید و در گفتگوی خصوصی اخیر آنها نیز این امر تأیید گردید. ولی عثمان یادآور شد که

در «سطح کاری» در رابطه با «پیچیدگیهای فنی» وام، مشکلاتی پدید آمده است. مهمترین مشکل،

تقاضای سیتی بانک است که معادل 6/1 درصد هزینه مدیریت می باشد که این امر خود مورد قبول دولت

ایران نیست. عثمان گفت نمی داند این مسائل در چه زمانی حل خواهد شد.

4 اظهار نظر: دولت پاکستان از اینکه سفرهای وجپازی و شاه به خوبی صورت گرفت و موجب قطع

روابط پاکستان با دو همسایه بزرگ خود نشد آسوده خاطر شده است. بسیاری از افراد موجود در دولت

پاکستان نگران از این بودند که مبادا ایران و هند طی توطئه ای در مورد بازار مشترک و مسئله ترانزیت در

طول این سفرها به اسلام آباد فشار وارد آورند. گسترش تبلیغات دهلی بر ترس آنها در این مورد افزوده

بود. بعضی از دیپلماتهای اینجا معتقدند که دولت پاکستان به مطبوعات خود دستور نشان دادن

عکس العمل شدید را داده بود تا ثابت کند که آرای عمومی پاکستان این طرح دهلی و شاه را

نخواهد پذیرفت.

5 به نظر وزارت امور خارجه، پاکستان از این دو بازدید بدون برخورد و رویارویی بیرون آمد. ترس

دراز مدت پاکستان، ناراحتیها و سوءظن از این امر که مبادا ایران و هند به ضرر پاکستان به همکاری

بپردازند هنوز از بین نرفته است و عکس العمل پاکستان را در قبال پیشنهادات مطروحه توسط دو کشور

شکل خواهد داد.هومل


مسئله مجتمع هسته ای پاکستان

سند شماره (4)

تاریخ: 1 اردیبهشت 1357 21 آوریل 78سرّی

از: وزارت امور خارجه در واشنگتن. دی سیبه: سفارت آمریکا در پاریس فوری

موضوع: مسئله مجتمع هسته ای پاکستان

1 سؤالی که شما در مورد همین موضوع در پاراگراف 6 تلگرام مرجع الف مطرح کرده بودید مورد

تفحص بسیار از سوی ما قرار گرفته است.

واضح است که اگر فرانسه بخواهد قرارداد را لغو نماید، ما نیز مایل هستیم از تصمیم پاکستان برای

اجرای قرارداد، به طور یکجانبه چه مخفی و چه آشکار جلوگیری نماییم. اصلاحیه گلن در مورد تمام

کشورهایی که تجهیزات و تکنولوژی این مجتمع را از خارج دریافت می دارند صادق است، لیکن اگر

پاکستان بر آن شود که این تأسیسات را به تنهایی احداث نماید، ما قطعا در سیاستهای خود در رابطه با

ص: 367

روابط آتی از قبیل کمکهای اقتصادی و فروش تسلیحات با مشکلاتی روبرو خواهیم شد.

2 در صورتی که رژیم ضیاء به فشارهای وارده از طرف آمریکا و فرانسه تن دهد، از نظر سیاسی مورد

تهاجم گروههای سیاسی داخلی قرار خواهد گرفت. بنابراین به احتمال بسیار دولت ضیاء سعی خواهد

کرد سریعا اعلام نماید که کشورش در نظر دارد (بدون در نظر گرفتن نتایج احتمالی) کار احداث مجتمع را

به تنهایی آغاز نماید. در این رابطه اگر استدلال فرانسه را مد نظر قرار ندهیم، تردید خواهیم داشت که

دولت پاکستان بتواند کار احداث این مجتمع را به تنهایی جهت عملیات بازرگانی آغاز کرده و یا بتواند از

یک منبع خارجی دیگر در این راه کمک بگیرد. معذالک، پاکستانیها ممکن است با احداث یک کارخانه

کوچک و غیر مجهز جهت تولید پلوتونیوم خالص کار خود را آغاز نمایند، که هدف آن نیز بر همه روشن

است.

3 با در نظر گرفتن این مسئله، در نظر داریم با همکاری فرانسه راهی بیابیم تا از طریق آن بتوانیم

دولت پاکستان را از اتخاذ تصمیم عجولانه در صورت لغو قرارداد توسط فرانسه بازداریم. ما به مشکلات

موجود در زمینه هماهنگ سازی تاکتیکها با فرانسویها قبل از اتخاذ تصمیم در مورد قرارداد توسط آنها به

خوبی واقف هستیم. معذالک در این مرحله بهتر است که شما با فرانسویها در مورد نحوه کناره گیری از

قرارداد گفتگو نمایید تا به اتفاق و یا به طور جداگانه، برطبق مطالب مندرج در پاراگراف 1 ج تلگرام

مرجع بتوانیم انگیزه های مهمی را در برابر دولت پاکستان قرار دهیم تابه تنهایی کار احداث مجتمع را آغاز

ننماید.

4 عکس العمل شما نسبت به مطالب بالا مورد امتنان خواهد بود.کریستوفر


مسئله مجتمع هسته ای پاکستان

سند شماره (5)

تاریخ: 1 اردیبهشت 1357 21 آوریل 78سری

از: سفارت آمریکا در پاریسبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: مسئله مجتمع هسته ای پاکستان

1 به نظر ما، در صورتی که ژیسکار به این نتیجه رسیده باشد که راههای پیشنهادی در برنامه فرانسه

آمریکا که در پاراگراف اج مرجع درج شده، خواهد توانست دولت پاکستان را از تصمیم خود مبنی بر

احداث مجتمع منصرف نموده و نشان دهد که این فعالیتها درگیری و روابط همزمان فرانسه آمریکا را با

پاکستان ایجاب خواهد کرد، وی خواهد توانست تصمیم لغو قرارداد مربوط به این کارخانه را اتخاذ نماید.

2 فرانسویها: ژاکومت می گوید که در صورت خروج فرانسویها، پاکستان خواهد توانست این

کارخانه را به نحوی تا چند سال آینده به پایان برساند، بنا به گفته ژاکومت، دو مهندس فرانسوی در حال

حاضر در محل احداث کارخانه کمکهای فرانسوی را ارائه می کنند و او گزارش می دهد که این کارخانه

طبق مشخصات لازم با چند ماه تأخیر احداث خواهد شد. بنابر این ژاکومت معتقد است که اگر دولت

فرانسه قرارداد را لغو نموده و دولت پاکستان به تنهایی کار را ادامه دهد، کارخانه به نحوی عملیات خود را

آغاز خواهد کرد که تحت کنترل فرانسه نخواهد بود و ضربه عظیمی به اهداف عدم تکثیر اتمی وارد خواهد

آمد. فرانسه از پاکستان خارج خواهد شد و به اعتبار آن کشور در برابر دیگر مشتریان تجهیزات هسته ای

لطماتی وارد خواهد شد. بنابراین لغو قرارداد نفعی به همراه نخواهد داشت بلکه خساراتی را نیز پدید

ص: 368

خواهد آورد.

3 در جلسه توجیه NYE در مورد احتمال همکاری آمریکا فرانسه در 31 مارس که با ژاکومت

صورت گرفت (مرجع د)، ژاکومت به ادامه این بحث و تبادل نظر علاقه بسیاری نشان داد. وی در «رساله

راه چاره» خود جهت گزارش به ژیسکارد که احتمالاً در دو یار سه هفته آتی تهیه خواهد گردید توجه

بسیار مبذول خواهد داشت.

4 در صورتی که وزارتخانه توافق نماید و اطلاعات بیشتری را در مورد تاکتیکها و انگیزه های

احتمالی در اختیار ما قرار دهد، ژاکومت از آنها استقبال خواهد کرد و علاوه بر این در گفتگو با ژاکومت و

دیگران در وزارت امور خارجه در مورد خصوصیات کلی این فنون و انگیزه ها نیز دولت آمریکا را یاری

خواهد داد. آنها احتمالاً در چند روز آینده راههای چاره این مورد را بررسی خواهند کرد «تا همین

راههای حل» که برای ژیسکار گزارش خواهند شد تمام منافع و علایق دولت فرانسه را نیز در عین حال

تأمین نمایند. این سناریو ممکن است سبب شود که فرانسویها قبل از اعلام علنی تصمیم توسط ژیسکار از

آمریکا بخواهند که در مورد آن تضمین قطعی بدهد. بد نیست مسئله این مجتمع پاکستانی را در برنامه کار

گفتگوی تلفنی (یا ملاقات) ژیسکار و کارتر در آمریکا در اواخر ماه مه بگنجانیم و قبلاً از وزارت خارجه

فرانسه بخواهیم که «رساله راههای حل» را قبل از موعد ملاقات به دست ژیسکار برسانند.گامون


مسئله مجتمع هسته ای پاکستان

سند شمار (6)

تاریخ: 5 اردیبهشت 1357 25 آوریل 78سری

از: سفارت آمریکا در اسلام آباد به: وزارت امور خارجه در واشنگتن. دی سی. فوری

موضوع: مسئله مجتمع هسته ای پاکستان

1 اینجانب با پیشنهاد مطروحه در تلگرام مرجع (الف) مبنی بر تهیه طرحی در مورد نحوه همکاریمان

در صورت توافق و تطابق تصمیم پاکستانیها با خواسته های ما (یعنی در صورتیکه فرانسویها تصمیم

بگیرند قرارداد مربوط به کارخانه را لغو نمایند) موافق بوده، و با تلگرام مرجع (ب) نیز در ارتباط با وارد

کردن فرانسویها در این طرح قبل از اتخاذ تصمیم در مورد لغو با پاکستان دو چیز است:

الف: ما می خواهیم در دراز مدت مطمئن شویم که پاکستانیها چه با همکاری فرانسویها و چه به تنهایی

(در صورت ادعای فرانسویها) و یا با همکاری منابع دیگر کار احداث کارخانه را از سر نخواهند گرفت. ما

تنها بر آن نیستیم که بر سر راه تولید تسلیحات هسته ای توسط پاکستان موانعی ایجاد کنیم؛ ما می خواهیم

اصولاً حق این کار را از آنها بگیریم.

ب: در کوتاه مدت نیز می خواهیم مانع از آن شویم که دولت پاکستان علنا اعلام نماید که می خواهد به

تنهایی کار احداث مجتمع را به پایان برساند، چون در غیر این صورت روابط آمریکا و پاکستان پیچیده تر

شده و دولت پاکستان نخواهد توانست به آسانی حرف خود را پس بگیرد.

3 گفتگوهای فرانسه و آمریکا با پاکستانیها باید به تنهایی و به طور جداگانه صورت پذیرد. این عمل

نه تنها بحث در مورد محتوای روش ما را ممکن خواهد ساخت، بلکه سبب خواهد شد که به موقع از اخطار

دولت پاکستان به فرانسویها مطلع شده و سریعا در صدد ممانعت از عکس العمل نابجا و پر دردسر پاکستان

برآییم.

ص: 369

4 ما از ارائه وعده و وعید حتی به طور ضمنی نیز باید خودداری کرده، طبق توان خود قول بدهیم.

علاوه بر این نباید به کمکهای آمریکا بیش از آنچه در ذهن پاکستان شکل گرفته ارزش و بها بدهیم.

5 لازم است قبل از آنکه من بتوانم با ژنرال ضیاء صحبت کنم فرانسویها ابتدا به ژنرال ضیاء در مورد

لغو قرارداد اطلاع خواهند داد و به وی پیشنهاد همکاری در زمینه احداث یک راکتور نیروی دیگری را

ارائه خواهند کرد. نکات مورد نظر اینجانب می تواند مسائل زیر را در برگیرد:

الف: ما متوجه هستیم که دیگر نباید نگران کاربرد مقررات اصلاحیه گلن باشیم.

ب: ما امیدواریم که روابط صمیمانه تری از سر گرفته شود. ما به سهم خود آماده ایم تا:

40 تا 45 میلیون دلار باقیمانده از برنامه کمکهای سالانه گذشته را ارائه کرده، و مقادیر دیگری را

نیز از سال مالی جاری تأمین نماییم.

طرح بهره برداری از برنامه حدودا 100 میلیون دلاری آتی خود را سریعا آغاز نمائیم.

قراردادهای دیگر 40PL را نیز مورد بررسی قرار دهیم.

با پاکستان گفتگو کرده و تقاضاهای این کشور را در مورد نیاز مشروع دفاعی در رابطه با ناوها و

هواپیماهای مدرن مورد بررسی قرار دهیم.

برنامه IMET را از قبیل گسترش معتدل برنامه ای مشابه حداقل هزینه تورم ادامه دهیم.

با دولت پاکستان در مورد تضمینهای امنیتی دولتهای موافق عدم تکثیر تسلیحات هسته ای گفتگو

نماییم.

گفتگوهای خود با دولت پاکستان را به زمینه هایی بکشانیم که دولت پاکستان از طریق آنها میل

دارد روابطمان از صمیمیت بیشتر برخوردار گردد.

ج: توانایی ما در بررسی تمام این مسائل و انجام اقدامات مثبت جهت بهبود همکاری دوجانبه و روابط

فی مابین، البته به تمایل پاکستان در پذیرش تصمیم فرانسه و عدم گسترش تا تکمیل مجتمع هسته ای در

پاکستان بستگی دارد.

6 نکته دیگر این است که راه حلی طرح شود تا به پاکستانیها نشان داده شود که ما آماده ایم به کشور

در زمینه رفع نیازهای انرژی هسته ای کمک نماییم تا همکاری آنها با آمریکا در رابطه با عدم تکثیر

هسته ای، آنها را از منابع تکنولوژی هسته ای با مقاصد صلح آمیز محروم ننماید.

7 در گفتگو با فرانسویها، ما باید تا آنجا که ممکن باشد منافع بازرگانی فرانسوی در اینجا را نیز در

نظر بگیریم. ما ممکن است نتوانیم در رابطه با قراردادهای کامیون ساویم و اتوبوس هوایی الف 300 که

بنا به گفته پاکستانیها با لغو قرارداد مجتمع قربانی خواهند شد فرانسویها را یاری دهیم. مثلاً هر چند مدعی

باشیم که ما از فرصتهای موجود در رابطه با محصولات آمریکایی و به خصوص هواپیماهای آمریکایی

بهره برداری نخواهیم کرد، فرانسویها آن را به آسانی نخواهند پذیرفت.

مهمترین راه برای متقاعد ساختن فرانسه به لغو قرارداد این است که آمریکا گسترش برنامه فروش

رآکتور به پاکستان را مورد حمایت قرار دهد. ما می توانیم فرانسه را در تأمین هزینه های مالی چه از طریق

منابع دولت آمریکا و چه منابع اوپک چون ایران و عربستان سعودی یاری دهیم.

8 یادآور می شوم که بعضی از تلگرامهای مربوط به تهران ارجاع شده ولی بعضی دیگر ارسال نشده

است. پیشنهاد من این است که تلگرام های اخیر به بیل سولیوان داده شود تا او نیز در مورد نقش شاه از

ص: 370

نتایج حاصله از افشای سناریوی بالا بتواند نظریات خود را ارسال دارد.هومل


پاکستان، ایران و مجتمع هسته ای

سند شماره (7)

تاریخ: 27 اردیبهشت 1357 17 می 78سری

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی ی.

موضوع: پاکستان، ایران و مجتمع هسته ای

1 ما در مورد مسائل مطروحه در پاراگراف سوم تلگرام الف نظریات و نتایج متفاوتی داریم. پاکستان

به هیچ وجه به لغو قرارداد مجتمع هسته ای از طرف فرانسه تن نخواهد داد. در حقیقت دولت پاکستان در

مورد پیمان شکنی فرانسویها و غیرمنصفانه بودن فشارهای وارده از طرف آمریکا به فرانسه و پاکستان

جنجال بسیاری به پا خواهد کرد. سرنوشت بوتو هر چه باشد، دولت کنونی می خواهد به پاکستانیها

بفهماند که به هیچ وجه مایل نیست این قرارداد لغو گردد.

2 همان طور که گفته ایم برنامه کمک اقتصادی و احتمالاً نظامی پیشنهاد آمریکا می تواند دو هدف

تاکتیکی را دنبال کرده باشد: (الف) کاهش خشونت عکس العمل پاکستان تا حد ممکن، و (ب) حصول

اطمینان از این مسئله که دولت پاکستان سریعا اعلام نخواهد کرد که آماده است به تنهایی کار احداث

کارخانه را ادامه دهد؛ چون اعلام این مطلب موانع بسیاری را بر سر راه تواناییمان در ادامه کمک قرار

خواهد داد. برنامه کمکها طوری طرح ریزی نخواهد شد که دولت پاکستان را به «توافق» به لغو قرارداد که

به نظر ما غیرممکن است وادار سازد.هومل


تضمین وام بانکی تجاری به پاکستان توسط ایران

سند شماره (8)

تاریخ: 17 تیر 1357 8 ژوئیه 78خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سیبه: سفارت آمریکا در تهران، فوری

موضوع: تضمین وام بانکی تجاری به پاکستان توسط ایران

نسخه ذیل از مطالبی که در رابطه با تضمین وام بانکی تجاری به پاکستان توسط ایران برای معاون وزیر

نیوسام تهیه شده جهت اطلاع در اختیار شما گذارده می شود.

زمینه قبلی:

در دو سال گذشته بین پاکستان و سندیکای بانکهای خصوصی به (ریاست سیتی بانک) مباحثات

بسیاری پیرامون امکان اعطای 300 میلیون دلار وام بانکی تجاری صورت گرفت. موعد پرداخت این وام

6 تا 7 سال دیگر خواهد بود و ایران آن را تضمین خواهد کرد. به خاطر ناامنیهای سیاسی و اقتصادی

پاکستان و مشکلات مربوط به حل جنبه های فنی این وام، بانکهای خصوصی در پرداخت وام تأخیر روا

داشته اند. در نتیجه پاکستان شروع به گردآوری قروض کوتاه مدت (یکساله و یا کمتر) کرد تا هزینه یا

سرمایه مورد نیاز خود را به این طریق گردآوری نماید.

ظاهرا در ماههای اخیر دولت پاکستان با دولت ایران در مورد 300 میلیون دلار وام مورد نیاز وارد

مذاکره شده است؛ لیکن دولت ایران نیز با خونسردی از اتخاذ تصمیم تا حل شدن مسئله بوتو امتناع

می ورزد. معذالک، مشکلات مربوط به موازنه بازپرداختهای پاکستان کاهش یافته است، که دلیل اصلی

ص: 371

آن ارسال پول توسط کارگران از خارج می باشد. (ارسال پول از خارج کارگران از 600 میلیون دلار در

سال مالی 1977 به 2/1 میلیارد دلار در سال مالی 1978 رسید.) مذاکرات بین صندوق بین المللی پول و

دولت پاکستان نشانگر نیاز موجود جهت کاهش قروض جدید است. دولت پاکستان در نظر دارد قروضی

را که موعد بازپرداخت آنها کمتر از 5 سال است ممنوع اعلام کرده (وامهای مربوط به وارد کردن مواد

غذایی از این قاعده معاف می باشند) و وامهایی را که مدت بازپرداخت آنها نیز کمتر از 15 سال است

محدود خواهد نمود. طبق اظهارات ستادصندوق بین المللی پول، طبق ملاحظات کنونی وام بانکی

تجاری 300 میلیون دلاری نیز ممنوع خواهد بود. پاکستان از نتایج نشست ماه ژوئن کنسرسیوم کمکی

بانک توسعه و بازسازی بین المللی بسیار ناراحت بود، چون کنسرسیوم اعلام کرده بود که وضع

بازپرداختیهای پاکستان سبب شده است که این بانک نتواند بهترین وام را در اختیار این کشور قرار دهد.

دولت پاکستان نیز معتقد است که در حال حاضر قادر است آنقدر ارز خارجی به دست آورد که بتواند

هزینه واردات سنگین غیرمنتظره، از قبیل حدود دو میلیون تن گندم، در 12 ماه آتی را بپردازد.

(کنسرسیوم اعتباردهندگان، بی ثباتی وضع بازپرداختی پاکستان را به رسمیت شناخته و قول داد که

نیاز این کشور را به وام در نظر داشته باشد.) دولت پاکستان به صندوق بین المللی پول یادآور شده است که

در نظر دارد در قوانین و مقررات مربوطه جرح و تعدیلهایی را به وجود آورد تا در صورت توافق

کنسرسیوم با شرایط آنان نیز مطابقت داشته باشد. شاید دولت پاکستان به این نتیجه رسیده است که باید

موضوع وام 300 میلیون دلاری را بار دیگر مطرح سازد. معذالک بانکهای خصوصی، تا زمانی که مقاصد

ایرانیان روشن نشود، به این مسئله توجه بیشتری نخواهند کرد.

وضع و دورنمای اقتصادی پاکستان افزایش قروض تجاری عمده را توجیه نمی کند. اقتصاد آن تا

سرحد امکان باید متکی به کمکهای امتیازی باشد. تنها سود عاید از این وام تجاری می تواند بازپرداخت

قروض عمده کوتاه مدت یا جایگزین ساختن وامهای دشوارتر (چون وام CCC) باشد. به هر حال، بهبود

وضع بازپرداختی موقتی پاکستان و تلاش صندوق بین المللی پول در محدود کردن وابستگی این کشور به

وامهای تجاری نشان می دهد که دولت آمریکا نباید ایران را به شرکت در مسئله این وام در زمان حاضر

ترغیب نماید.

تذکر: اولین قسط (85 میلیون دلاری) از وام 580 میلیون دلاری سال 1974 ایران به پاکستان توسط

ایران به تعویق افتاد (لیکن لغو نگردید). انتظار می رفت که قسط دوم (85 میلیون دلاری) که می باید در 30

ژوئن 1978 پرداخت شود نیز به تعویق افتد. ایرانیان امیدوار بودند که بانک توسعه و بازسازی بین المللی

در اجلاس ماه ژوئن با پرداخت این وام در صورت عدم ارائه وام از طرف کنسرسیوم، موافقت نمایند.

(قرض پاکستان به کنسرسیوم با شرایط امتیازی بیشتری در مقایسه با شرایط وام ایران به پاکستان تمدید

شده است.) تا 30 ژوئن 1977، میزان قروض پاکستان به کنسرسیوم دارای یک عنصر اعطایی 61 درصد

بود که طی آن به میزان 64 درصد به آمریکا مقروض می شد. در حالی که عنصر اعطایی و مهم ایران تنها 32

درصد بود.

بعضی از گزارشات حاکی است که قسط مذکور 58 میلیون دلار بوده نه 85 میلیون دلار.

ونس


اداره اطلاعات عالی مجتمع هسته ای پاکستان

ص: 372

سند شماره (9)

از: سفارت آمریکا در پاریسسری

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی.برای اداره اطلاعات و پژوهشها پودلر، ساندرز، جری

اسمیتتاریخ: 27 تیر 1357 18 ژوئیه 78

موضوع: اداره اطلاعات عالی مجتمع هسته ای پاکستان

ای کسانی که کم ایمانید، بدم نمی آید که (در مرخصیهای تابستانی) به من بگویید که چه چیز عجیبی

سبب شد که فکر کنید فرانسویها این کار را انجام نخواهند داد. می دانم که هیچ یک از شما فکر نمی کنید که

آقای دوپان یک فرد ایده آلیست نگران بشریت است، لیکن آیا اطلاعات ما نیز بر این گونه ذهنیات استوار

است؟هارتمان


سفر اسحاق خان و آقا شاهی به مسکو

سند شماره (10)

تاریخ: 13 مرداد 1357 4 اوت 78خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در مسکوبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: سفر اسحاق خان و آقا شاهی به مسکو

خلاصه: مقام سفارت پاکستان اظهار می دارد که اسحاق خان و آقاشاهی در سفر خود به مسکو موفق

شدند جهت کارخانه ذوب آهن کراچی از طرف شوروی کمکهای بیشتری تأمین نمایند. وی این مورد را

موضع مثبت دیگر شوروی در قبال پاکستان عنوان کرده است. شاید علت آن نیز تمایل شوروی به برطرف

ساختن نگرانیهای پاکستان در مورد مقاصد روسیه در افغانستان باشد و یا شاید نشانگر نگرانیهای

پاکستان در مورد مقاصد روسیه در افغانستان باشد و یا شاید نشانگر نگرانی شوروی از راستگرا شدن

بسیاری از کشورهای آسیایی چون، پاکستان، هند، بنگلادش و سریلانکا، بوده باشد. (پایان خلاصه)

1 کمال، دبیر سفارت پاکستان در مورد سفر وزیر دارایی، برنامه ریزی و هماهنگی ایالتی،

اسحاق خان (که در تاریخ 1 مرداد ماه وارد مسکو شد) و وزیر کشور در امور خارجی یعنی آقاشاهی (که

در تاریخ 4 مردادماه وارد مسکو شده بود) با مقام سفارت گفتگو کرد. هر دوی آنها در تاریخ 8 مردادماه

مسکو را به قصد پاکستان ترک نمودند.

2 کمال اظهار داشت که مذاکرات خان بر نیاز پاکستان برای کمک مالی بیشتر شوروی در زمینه

کارخانه ذوب آهن کراچی متمرکز بود. کمال گفت وضع بسیار تأسف بار اقتصادی پاکستان، وزارت

دارایی را به این نتیجه رساند که پاکستان قادر نیست هزینه های محلی لازم برای پروژه را تأمین نماید. در

این مذاکرات روسها توافق کردند که 220 میلیون دلار کمک اضافی تأمین نمایند که چهل درصد آن به

صورت وام بدون بهره، 40 درصد آن به صورت وام تجاری با پنج درصد نرخ بهره (کمال گفت روسها

معمولاً برای وامهای خود شش درصد نرخ بهره دریافت می دارند) خواهد بود که باید در عرض شش سال

بازپرداخت گردد و بیست درصد باقیمانده از اعتبارات استفاده نشده ارائه شده توسط شوروی به پاکستان

مورد استفاده قرار خواهد گرفت. وی گفت مهم این است که شوروی تعهد کرده است که تولید مازاد بر

احتیاج پاکستان توسط کارخانه ذوب آهن را به صورت بازپرداخت وامهای پرداختی خریداری نمایند.

3 کمال گفت آقاشاهی با باکولف ملک معاون وزیر خارجه شوروی به مدت شش ساعت گفتگو کرد.

ص: 373

شاهی بخش اعظم گفتگوها را انجام داد و نظر پاکستان را در مورد مسائل منطقه ای و بین المللی ارائه کرد.

ملک در تمام مدت گوش می داد ولی در مورد مواضع یا مقاصد شوروی سخنی به میان نمی آورد.

4 کمال گفت شوروی توافق کرده است که:

(الف) شرایط تعیین شده در اولین سفر وزیران پاکستان به مسکو از زمان سقوط بوتو، را بپذیرد، و (ب)

کمک بیشتری در اختیار کارخانه ذوب آهن کراچی قرار دهد که نشانگر «موضع» مثبت شوروی در قبال

پاکستان می باشد. وی گفت «مواضع» دیگر شوروی نیز مشابه قرارداد پیشین شوروی و پاکستان در ماه

مارس (تلگرام مرجع) است و نشان می دهد که شوروی میل دارد یک نیروگاه نیز در پاکستان احداث نماید

(که گویا نیروگاه حرارتی گونرو می باشد).

5 در پاسخ به یک سؤال، کمال خاطرنشان ساخت که مواضع شوروی می تواند بر نگرانیهای کلی

شوروی در زمینه گرایش راستگرایانه تعدادی از کشورهای آسیای جنوبی چون هند، پاکستان، بنگلادش

و سریلانکا استوار بوده باشد. این نگرانیها نیز ممکن است ناشی از تشدید فعالیت گروههای محافظه کار

اسلامی چون گروه برادری و اخوت اسلامی باشد. کمال گفت شورویها ارائه کمک بیشتر در زمینه کارخانه

ذوب آهن را عاملی در جهت خنثی سازی نگرانیهای پاکستان در رابطه با مقاصد شوروی در آسیای

جنوبی به دنبال کودتای افغانستان به حساب می آورند.تون


آشکار شدن مسئله مجتمع هسته ای فرانسه پاکستان

سند شماره (11)

تاریخ: 2 شهریور 1357 24 اوت 78خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در پاریس به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: آشکار شدن مسئله مجتمع هسته ای فرانسه پاکستان

1 از نقطه نظر فرانسه و آمریکا، اولین روز گزارش مطبوعات فرانسوی در مورد مکاتبه بین سیا و

ژیسکارد مثبت بوده است. روزنامه های لوموند و لوفیگارو با تأکید بر ارزش تصمیم فرانسه در رابطه با

عدم تکثیر هسته ای اعلام داشته اند که به همین دلیل است که این کشور میل دارد در مورد قرارداد مذاکره

نماید. عنوان صفحه اول لوفیگارو در تاریخ 2 شهریور ماه مدعی بود که ژیسکارد در جهت عدم تکثیر

هسته ای گامی دیگر برمی دارد. در صفحه اول لوموند آمده است که بیانات ضیاء نشانگر پایان یک تاریخ

طولانی است؛ لوموند محکومیت آن را پیروزی شعور حسنه نامید. هر دو روزنامه یادآور شده بودند که

پاکستان تنها به منظور تهیه پلوتونیوم خالص جهت بهره برداری نظامی خواستار ایجاد و تأسیس این

مجتمع بوده است.

2 کاخ الیزه در غروب روز یکم شهریور ماه اعلام داشت که:

هدف نامه ژیسکارد به ضیاء این بوده است که پاکستان چگونگی تطابق مفاد عدم تکثیر هسته ای را

با اجرای قرارداد 1976 مورد بررسی قرار دهد.

فرانسویها میل دارند جهت تجدید نظر در قرارداد مذاکرات خود را آغاز نمایند.

فرانسه پیشنهاد کرده است که یک مجتمع مشترک عاری از عدم تکثیر هسته ای در پیش گرفته شود

و معتقد است که این مسئله می تواند شرایط عدم تکثیر هسته ای را با حق همه کشورها در استفاده از

تکنولوژی هسته ای با مقاصد صلح آمیز تطابق دهد.

ص: 374

3 در رابطه با آمریکا، مطبوعات فرانسه اصولاً از فشار وارده از طرف آمریکا به فرانسه سخنی به

میان نیاوردند. فیگارو یادآور شد که سیاست عدم تکثیر هسته ای فرانسه در سال 1976 و قبل از ریاست

جمهوری کارتر اعلام شده بود. لوموند به نگرانی آمریکا در مورد این قرارداد و فشار آمریکا به پاکستان

(نه فرانسه) اشاره ای داشت. لوموند یادآور شد که آمریکا و فرانسه در مورد عدم تکثیر قطعا به توافق دست

خواهند یافت. همچنین یادآور شد که پایان مسئله پاکستان فرانسه بار دیگر بین واشنگتن و بن در مورد

قرارداد احداث مجتمع هسته ای در برزیل

4 طبق پیش بینی ما، گلیستها نیز صدماتی به دولت فرانسه وارد خواهند کرد. لیکن ژیسکارد خواهد

توانست آنها را به سهولت ترمیم نماید. این واقعیت که این مسئله در تعطیلات ماه اوت فاش شده به قوت

خود باقی است. بد نیست بدانیم که فیگارو که گرایشهای گلیستی دارد به تصمیم فرانسه با نظر موافق

می نگرد. ولی معلوم نیست که دولت پاکستان این اشارات دولت فرانسه را که در مطبوعات منعکس شده و

گویای آن است که پاکستان می خواسته از این کارخانه به منظور تولید سلاحهای اتمی بهره برداری نماید.

هارتمان



عکس العمل مطبوعات و دولت پاکستان نسبت به لغو قرارداد احداث هسته ای..

سند شماره (12)

تاریخ: 8 شهریور 1358 30 اوت 78 خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: عکس العمل مطبوعات و دولت پاکستان نسبت به لغو

قرارداد احداث هسته ای به طور شگفت آوری ملایم بوده است.

1 خلاصه: تا به حال عکس العمل نسبت به تصمیم فرانسه مبنی بر لغو قرارداد نیروگاه هسته ای خود با

پاکستان و نسبت به فشارهای وارده از طرف آمریکا که در رابطه با اقدام فرانسه مؤثر بوده، به طرز

شگفت آوری ملایم بوده است. عکس العمل رسمی نسبت به لغو این قرارداد (که هرگز به رسمیت شناخته

نشده است) محدود به بیانات ژنرال ضیاء در یک کنفرانس مطبوعاتی در 23 اوت (مرجع ب) و بخشهایی

از سخنرانی طویل مشاور وزارت امور خارجه آقاشاهی در مورد عدم تکثیر هسته ای در 29 اوت بوده

است.

سفارت دریافته است که مقامات دولت پاکستان در حال تهیه بیانیه ای در روشن کردن موضع رسمی

خود می باشند، ولی الزاما نباید چنین فکر کرد که آنها موضع تهاجمی تری را اتخاذ خواهند نمود.

تفاسیر و تعابیر بخش خصوصی توسط مقالات و نقدهای سردبیری نشان داده شده که در آنها مداخله

آمریکا و فرانسه در ایجاد بی توجهی نسبت به این مسئله محکوم شمرده شده است. مطبوعات الهام گرفته

از طرف مقامات رسمی (اگر تحت کنترل آنها نباشد) جنبه های تأسف آمیز تنها ماندن و جدا شدن پاکستان

از دوست بزرگ پیشین خود (آمریکا) را مورد تأکید قرار داده و از نقش ما در این مسئله و محکومیت آن

حرفی به میان نیاورده است. لیکن همه مطبوعات موجود اعلام کرده اند که ملت پاکستان همیشه مورد

بدرفتاری و بیمهری از سوی قدرتهای بزرگ واقع شده که این بار نیز به صورت ممانعت از گسترش

نیروی هسته ای آن جلوه گر شده است. ولی تا به حال از سوی مقامات رسمی بیانیه ای مبنی بر تدارک دیدن

ظرفیت هسته ای منتشر نشده است. (پایان خلاصه)

ص: 375

2 سفارت دقیقا مراقب عکس العمل مطبوعات پاکستانی و نیز محافل رسمی نسبت به تصمیم

فرانسه مبنی بر لغو قرارداد مجتمع هسته ای پاکستان بوده است. تا به حال عکس العمل تمام بخشهای

عمومی و خصوصی به طرز شگفت آوری معتدل و ملایم بوده است. عکس العمل رسمی دولت پاکستان

محدود به کنفرانس مطبوعاتی ژنرال ضیاء در 23 اوت (گزارش مرجع ب) و سخنرانی 29 اوت مشاور

وزارت امور خارجه آقاشاهی در مجمع فدرالیستهای پاکستان بوده است. در هیچ یک از این بیانات

مطلبی نیست که نشان دهد پاکستان تصمیم گرفته است به «تنهایی» پروژه مجتمع را به پایان برساند و یا

تکنولوژی لازم را از منابع خارجی دیگر تأمین نماید.

3 بیانیه رئیس جمهور: ژنرال ضیاء در پاسخ به سؤال مطروحه در کنفرانس مطبوعاتی 23 اوت در

رابطه با احتمالاً کمک در زمینه این مجتمع گفت که پاکستان با هیچ یک از منابع خارجی دیگر در مورد

احتمال تحصیل تکنولوژی لازم مذاکره نکرده است. در پاسخ به یک سؤال مستقیم دیگر مبنی بر اینکه آیا

پاکستان در نظر ندارد این مجتمع را تکمیل نماید، ژنرال ضیاء مطلب را در یک جواب طولانی به این شرح

روشن ساخت: پاکستان تصمیم گرفته است که در زمینه تکنولوژی هسته ای پیشرفت نماید. پاکستان به

جامعه بین المللی اعلام کرده است که با تکثیر هسته ای و سوء استفاده از انرژی هسته ای مخالف است.

با وجود اینکه تا به حال نتوانسته ایم نسخه کامل بیانات 23 اوت رئیس جمهور را به دست آوریم (و

گمان می کنیم که دولت پاکستان توزیع این گونه نسخ را ممنوع کرده باشد) ولی ترجمه نسبی ما از گزارشات

رسیده نشان می دهد که ضیاء در سه مورد نظر دارد لیکن در مورد تکنولوژی لازم برای مجتمع سخنی به

میان نیاورده است.

در کنفرانس مطبوعاتی 23 اوت نقش آمریکا در وارد کردن فشار بر فرانسه نیز محکوم اعلام نشده

است.

4 سخنرانی آقاشاهی: تنها بیانیه رسمی منتشره دیگر، سخنرانی مشاور وزارت خارجه آقاشاهی در

29 اوت بوده است. آقا شاهی در کراچی و در مجتمع فدرالیستهای جهان، از یک سیاست وسیع در جهت

عدم تکثیر هسته ای و انتقال سلاح و منطقه عاری از سلاحهای هسته ای صحبت کرد. او با عصبانیت از

عهدشکنی بعضی از کشورهای دارای ظرفیت هسته ای و همپیمانانشان (؟) که مانع از انتقال تکنولوژی

هسته ای به منظور استفاده در راههای در جهان سوم... سخن گفت. آقاشاهی به حضار خود اطمینان داد که

پاکستان اصول عدم تکثیر هسته ای را رعایت کرده و به امنیت بین المللی به طور کامل سرسپرده است. پس

از آن وی به نقاط کور قدرتهای بزرگ در عدم کاربرد صحیح سیاست عدم تکثیر اشاره کرد که نیروی

هسته ای را به طور یکسان در اختیار تمام کشورها قرار نمی دهند (و در این زمینه از آفریقای جنوبی و

اسرائیل نام برد).

آقاشاهی بخش اعظم سخنرانی خود را به بحث پیرامون تمام جنبه های عدم تکثیر هسته ای

اختصاص دارد که عبارتند از: اقیانوس هند به عنوان یک منطقه عاری از سلاحهای هسته ای، حمایت از

پیشنهاد سازمان ملل به منظور بهره برداری صلح آمیز از انرژی هسته ای در سطح بین المللی، و تلاش برای

محدود ساختن تسلیحات قراردادی. مشاور از آمار و ارقام عظیمی در این زمینه استفاده کرد (مثلاً گفت که

مقدار پول مصرف شده توسط سازمان بهداشت جهانی برای ریشه کن کردن مالاریا بوده است) تا نشان

دهد که با مسابقه تسلیحاتی موجود در جهان مخالف است و قول داد که پاکستان سعی خواهد کرد منابع

ص: 376

محدود خود را در زمینه های سازنده تری به کار برد.

5 بیانیه رسمی آتی: سفارت از طریق منابع موثق دریافته است که دولت پاکستان در حال آماده کردن

بیانیه ای رسمی در رابطه با مسئله مجتمع است. ما دریافته ایم که مشاور آقاشاهی، وزیر خارجه شهنواز و

نیاز نایک دبیر دیگر از تهیه پیش نویس امتناع ورزیده اند. تهیه پیش نویس بیانیه در این مرحله به عهده

منیر اکرم رئیس امور سازمان ملل در وزارت خارجه گذاشته خواهد شد. هنوز معلوم نیست که این بیانیه

در چه زمانی انتشار خواهد یافت.

6 عکس العملهای نیمه رسمی: عکس العمل مطبوعات نسبت به لغو قرارداد مجتمع می تواند به دو

طبقه تقسیم گردد. مهمترین طبقات نظریه نیمه رسمی مطبوعات ملی تحت کنترل دولت پاکستان است.

موضعتر است مطبوعاتی ملی به رهبری «تایمز پاکستان» تا به حال معتدل بوده و از بر پا کردن جنجال

ورزیده اند. «تایمز پاکستان» در سر مقاله خود هر گونه شک و شبهه را در مورد ماهیت واقعی نامه

ژیسکارد به ضیاء با بیان این مطلب که «گذشته از تعارفات و ابهامات دیپلماتیک این (نامه) بدین معنی

است که پاریس می خواهد به تعهدات پیشین خود عمل نماید.» همین سرمقاله از «دستپاچه شدن فرانسه

در برابرفشارهای وارده از طرف آمریکا» اظهار تأسف می کند.

تایمز و دیگر روزنامه های تراست به طرز غریبی از ایراد سخنان انتقادآمیز در رابطه با فرانسه و

آمریکا خودداری کرده و از اقدامات تلافی جویانه دولت پاکستان نیز سخنی به میان نیاورده اند.

7 عکس العمل مطبوعات مستقل: مطبوعات مستقل موجود در پاکستان نشانگر بعد وسیعی از منافع

سیاسی، فرهنگی و اقتصادی هستند. لیکن در محکوم نمودن لغو قرارداد از سوی فرانسه جنجال زیادی به

راه نینداخته اند. تلخی و اشتیاق هر یک به انتقاد کردن در این زمینه متفاوت و در نوسان است. بسیاری از

نشریات متوسط طوری وانمود کرده اند که معنی آن این است که ما می دانستیم که این اتفاق رخ خواهد داد.

نشریات مسلمانان سنت گراور است افراطی جنبه ضد اسلامی و حمایت از اسرائیل لغو قرارداد را

مطرح کرده اند. ولی این انتقاد نیز چندان شدید نبوده است.

مهاجم ترین منتقدین این تصمیم همکاری آمریکا فرانسه نشریات جناح چپ بودند که بسیاری

از آنها حامیان سرسخت رئیس جمهور اسبق بوتو می باشند. کمیته اجرایی حزب خلق بوتو در 27 اوت

تصمیم گرفت از ژنرال ضیاء بخواهد که جزئیات قرارداد مربوط به مجتمع هسته ای را منتشر سازد. طبق

این تصمیم خواسته شد که اسناد مربوط به گفتگوهای بوتو و نحوه برخورد ژنرال ضیاء با وزرای خارجه و

سفیران آمریکا در ارتباط با این مجتمع منتشر گردد. این تصمیم توجه چندان زیادی را از طرف مطبوعات

حامی حزب خلق بوتو برنینگیخته است.

8 تذکر: هیچ گاه انتظار نداشتیم که در خارج از سفارت شاهد اجتماع تظاهر کنندگان در پاسخ به

همکاری آمریکا و فرانسه در لغو این قرارداد باشیم ؛ لیکن فکر نمی کردیم که احساس اضداد نیز اینگونه

تحریک گردد. عناصر مختلف بخش خصوصی عکس العملهای کش و قوس دار نشان داده و دولت

پاکستان نیز در بیانات رسمی خود اشاراتی به این مطلب کرده است. آمریکا و فرانسه (و نیز ژنرال ضیاء)

مورد انتقادهای شدید به خاطر برقراری حکومت نظامی قرار گرفته اند لیکن هیچ یک از ما در این زمینه

متنبه نشده است. اعتدال کلی عکس العمل نشانگر ماهیت ضدجوی اعلامیه و این واقعیت است که مقداری

از این خشونت در رابطه با تعلیق کمکهای آمریکا نشان داده شده است. ضیاء این خبر را زمانی اعلام نمود

ص: 377

که کابینه جدید خود را اعلام می کرد و این به نفع ما بود.

گفتگوهای خصوصی ما با دولت پاکستان نشان می دهد که این دولت برای ارائه پاسخ به فرانسه با

آرامی و با احتیاط هر چه بیشتر حرکت می کند. با گذشت حرارت وحدت اولیه عکس العمل، دولت

پاکستان می تواند پاسخ دقیق و سنجیده ای به دولت فرانسه بدهد. رهبریت دولت پاکستان از تأثیر

گفته های خود بر محافل بین المللی آگاه بوده و احتمالاً با در نظر گرفتن نتایج احتمالی پاسخ خود را عرضه

خواهد داشت.

این خبر که موضع رسمی دولت به وسیله یک مقام رسمی متوسط رتبه که از نظر ما یک دیپلمات

ذیصلاح است تهیه می شود نیز ارائه احتمالی پاسخی معتدل را محتمل تر می سازد. به نظر ما احتمال ندارد

که ژنرال ضیاء پیمان شکنی فرانسه و مداخله آمریکا را مورد عتاب و سرزنش قرار دهد. از طرف دیگر،

انتظار نداریم که در این بیانیه اعلام شود که پاکستان در پیشبرد اهداف هسته ای خود از مجتمع چشم

خواهد پوشید. مسئله مجتمع و نقش دولت آمریکا در آن، تا مدتها نقش یک فوتبال سیاسی را خواهد

داشت و روابط پاکستانیها با آمریکا را نیز مشخص خواهد کرد. لیکن وضع می توانست بدتر از اینها نیز

باشد.هومل


بازدید ریاست بخش اتمی پاکستان از ایتالیا

سند شماره (13)

تاریخ: 28 شهریور 1357 19 سپتامبر 78خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: بازدید ریاست بخش اتمی پاکستان از ایتالیا

1 در گفتگو با همکار خود در سفارت ایتالیا، مقام سیاسی سفارت مطلع شد که منیرخان، سرپرست

کمیسیون انرژی اتمی پاکستان برای تاریخ 13 سپتامبر از این سفارت روادید سفر به ایتالیا دریافت داشته

است. منیر به ایتالیاییها گفت که در این سفر سعی دارد در زمینه همکاری انرژی هسته ای «خریدهایی»

انجام دهد.

2 منیر نگفته است که در ایتالیا با چه کسی ملاقات خواهد کرد. لیکن سفارت فکر می کند که وی با

سازمانهای انرژی و احتمالاً شرکتهای خصوصی نشستهایی خواهد داشت. ولی این مسئله تنها در سطح

حدسیات باقی مانده است.

3 منیرخان در اصل یک رویداد محدودالمدت دریافت کرده بود؛ لیکن وی پاسپورت خود را به

سفارت ایتالیا ارجاع داده و طی یادداشتی خاطر نشان ساخته بود که میل دارد رویداد چهارساله دریافت

دارد چون به خاطر اهداف و مقاصد رسمی مجبور است مرتبا به ایتالیا سفر کند. ویزای دراز مدت نیز

صادر گردید.

4 در مورد سفر منیر مطلبی اعلام نشده است.کنستابل


از سرگرفته شدن کمکهای آمریکا به پاکستان

ص: 378

سند شماره (14)

تاریخ: 14 مهر 1357 6 اکتبر 78خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در پاریسبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: از سرگرفته شدن کمکهای آمریکا به پاکستان

1 ما مشاور عدم تکثیر هسته ای وزارت امور خارجه، یعنی ژاکومت را در 14 مهر در مورد محتوای

تلگرام مرجع الف توجیه نمودیم.

ژاکومت از ظرافت نحوه اداره مشاورتهای کنگره قدردانی کرد و گفت لازم نبوده است که از ابراز

اطمینانهای فرانسه صحبتی به میان آورده شود. علاوه بر این وی گفت که آمریکا در آغاز برنامه کمکی به

سرعت عمل کرده است و همین امر سبب خواهد شد که پاکستان خیال احداث مجتمع را از سر بیرون کند.

2 ژاکومت با اشاره به مقاصد پاکستان گفت که پاکستانیها در تلاش برای به دست آوردن تجهیزات

مربوط به مجتمع از چند منبع اروپای غربی و ژاپن با استقبال گرمی روبرو نشده بودند. وی به طور محرمانه

به ما گفت که تکنیسین های فرانسوی موجود در پاکستان به دولت فرانسه اعلام کرده اند که بدون تجهیزات

مورد لزومی که فرانسه از ارسال آنها امتناع ورزیده است پاکستانیها نخواهند توانست این مجتمع هسته ای

را به پایان برسانند.

3 ژاکومت گفت که ضیاء هنوز هم به برنامه ژیسکارد پاسخی نداده است. طبق نتیجه گیری فرانسویها،

آقاشاهی در آینده نزدیک به فرانسه خواهد آمد و پاسخ ضیاء را نیز به همراه خواهد آورد.

4 ما در مورد گزارشات مطبوعاتی بیانیه بوتو قبل از سقوط خود که گفته بود پاکستان با خرید این

مجتمع از فرانسه ظرفیت نیروی اتمی خاصی را کسب خواهد کرد صحبت کردیم (تلگرام مرجع ب).

ژاکومت که این مطلب را خوانده بود، گفت که این امر می تواند به عنوان دلیلی دیگر برای تلاش پاکستان در

جهت ساختن سلاحهای اتمی، کار دولت را در آرامتر ساختن اوضاع ناشی از لغو قرارداد در داخل فرانسه

سهولت بیشتری ببخشد.هارتمان


نقطه نظرات سفیر پاکستان در فرانسه در مورد مجتمع هسته ای

سند شماره (15)

تاریخ: 29 مهر 1357 21 اکتبر 78خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در پاریسبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی.

موضوع: نقطه نظرات سفیر پاکستان در فرانسه درمورد مجتمع هسته ای

1 اقبال احمد آخوند سفیر پاکستان (لطفا منبع حفاظت شود) روز قبل به من گفت که پاکستان در نظر

دارد مجتمع هسته ای را به تنهایی تکمیل کند. وی گفت اگر دولت فرانسه کمک نکند احداث آن بیشتر طول

خواهد کشید، لیکن دولت پاکستان مصمم است که این کار را انجام دهد. وی گفت تکمیل احداث این

مجتمع توسط پاکستان مغایر با قانون آمریکا (یعنی اینکه اصلاحیه گلن تنها در مورد انتقال تجهیزات،

مصالح یا تکنولوژی بین کشوری مصداق دارد) نمی باشد. وی گفت آمریکا شیفته عدم تکثیر اتمی شده و به

مسائل با بیطرفی نمی نگرد. او با صراحت اعتراف کرد که منظور از احداث این مجتمع رسیدن به یک هدف

نظامی بوده است تا مردم پاکستان، هند و دیگران به قدرت و توانایی نظامی پاکستان واقف شوند. لیکن وی

به توجیه برنامه به نحوی دیگر پرداخت و مصرانه گفت پاکستان مسئله عدم تکثیر اتمی را به خوبی درک

ص: 379

می کند. وی گفت از نظر پاکستان اوضاع هند و افغانستان نیاز پاکستان را به توانایی و کسب تسلیحات اتمی

ایجاب می کند. این نباید به آن معنی باشد که پاکستان می خواهد بمبی را منفجر سازد، ولی معنی آن این

است که پاکستان باید این قدرت و نیرو را در اختیار داشته باشد.

2 در پاسخ به تمامی اینها من اظهار داشتم که بهترین راه برای حفظ امنیت پاکستان جلب نظر

دوستانش است. گفتم اگر پاکستان بخواهد به تنهایی این کار را ادامه دهد آمریکا به آسانی نخواهد توانست

رابطه دوجانبه خود را در حراست از امنیت پاکستان حفظ نماید. من همان طور که در واشنگتن، نیویورک و

اسلام آباد گفته شده بود، گفتم در صورت تکمیل این مجتمع توسط پاکستان با در نظر گرفتن اصلاحیه گلن

نخواهیم توانست به پاکستان کمک نماییم.هارتمان


مقاصد پاکستان در رابطه با انرژی اتمی

سند شماره (16)

تاریخ: 1 آبان 1357 23 اکتبر 78خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: سفارت آمریکا در پاریس

موضوع: مقاصد پاکستان در رابطه با انرژی اتمی

1 من طی یک عملیات گام به گام به دولت پاکستان نشان خواهم داد که ما از فعالیتها و مقاصد آن

دولت در رابطه با انرژی اتمی مطلع بوده و آنان را نسبت به خطرات و مجازاتهای موجود واقف خواهم

ساخت.

2 تلگرام شما خواستار آن است که ما سفیر آخوند را به عنوان منبع حفاظت نماییم. ولی به نظر من بد

نیست در گفتگوهای خصوصی سطوح بالا از بیانات وی نیز صحبتی به میان کشیده شود، البته ضرورتی

ندارد. تا نظر شما چه باشد.هومل

سند شماره (17)

تاریخ: 28 آذر 1357 19 دسامبر 78سری

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. با اولویت

موضوع: (سری) گفتگو با مقام فرانسوی پیرامون مسائل انرژی اتمی

1 ژان فورلوت، دبیر اول سفارت فرانسه که از مدتها قبل با وی در مورد مسائل انرژی هسته ای

صحبت می کرده ایم، با مشاور سیاسی در 28 آذر تماس گرفت تا پیرامون چند مسئله، از جمله احداث

ساختمانی «بسیار عجیب» و «با سرعت بسیار» در روستای کاهوتا در جنوب شرقی اسلام آباد که در

هنگام تجزیه نقش عظیمی در کشتار هندوها داشته، صحبت کند.

2 فورلوت گفت وی حدود شش ماه قبل به این منطقه که گویا با انرژی اتمی بی ارتباط نیست، سرزده

است و از آن موقع تا به حال 10 ساختمان شامل یک ساختمان مثلثی شکل بسیار عظیم با سرعت بی

سابقه ای آغاز شده است. در اطراف این منطقه نرده کشی شده، لیکن علائم مشخصه پروژه در هیچ نقطه آن

نصب نگردیده است.

پس از تفحص بیشتر، فورلوت گفت که فرانسویها دریافتند که یکی از شرکتهای کراچی قرارداد تهویه

این پروژه را به ارزش 5 میلیون دلار در اختیار گرفته است. او چند قطعه عکسی را که خودش و معاونت

ص: 380

نمایندگی استرالیا از منطقه برداشته بودند (مشابه عکسهایی که استرالیاییها به مقام سفارت داده و به

قرارگاههای سیا ارسال شده است) نشان داد. وی خاطرنشان ساخت که ممکن است این نقطه محل

تأسیسات غنی سازی اورانیوم باشد. سفیر فرانسه به فورلوت گفت که فکر کردم بهتر است قبل از ارسال

آنها جهت تجزیه و تحلیل از طریق کانال وابسته نظامی به پاریس آنها را به ما نیز نشان بدهد.

3 در پاسخ به یک سؤال مشاور سیاسی گفت که در مورد احداث این ساختمان در کاهوتا چیزهایی

شنیده است ولی اعتراف کرد که اطلاعات وی بسیار محدود است. وی از اینکه فورلوت عکسها و نقطه

نظرات خود را به وی ارائه کرده است قدردانی نمود.

4 فورلوت در رابطه با مجتمع گفت که از دو تکنسین فرانسوی مقیم پاکستان، تکنیسین شیمیدان، در

تاریخ 2 ژانویه به فرانسه باز خواهد گشت؛ لیکن همکارش که یک مهندس ساختمان بود هفته گذشته به

کشورش بازگشته است. مهندس مزبور گفته است که اگر فرصتهای کاری در فرانسه جذاب نباشند سعی

خواهد کرد از طریق بخش خصوصی به پاکستان برگردد. ولی فورلوت فکر نمی کند که این مهندس به

پاکستان برگردد، چون همسر و فرزندانش در اینجا احساس ناراحتی بسیار می کردند و سوگند خوردند که

به اینجا بازنگردند. مهندس ناظر پروژه که بین فرانسه و پاکستان در آمدوشد بود، ماه گذشته در کراچی به

سر می برد و قرار نیست به این زودی باز گردد. تنها یک فرانسوی دیگر مقیم در لاهور وجود دارد که

متخصص اتمی «نیست ولی یک مهندس مشاور ساختمانی است که از طرف شرکت» S.E.E.E به پاکستان

فرستاده شده است. فورلوت گفت که وی نیز در این پروژه کار می کرده و گاهی در مورد مسایل ساختمانی

مورد مشاوره قرار می گیرد و ظاهرا در پاکستان خواهد ماند.

5 فورلوت گفت که به نظر وی پاکستانیها کار احداث پروژه را به تنهایی ادامه خواهند داد، ولی

مدتهای مدیدی طول خواهد کشید، و با صرف هزینه های زیاد شاید نتیجه ای به دست دهد. فورلوت در

مورد محتوای صحبتهای منیرخان با مقامات فرانسه چیزی نگفت.هومل


اقتصاد اسلامی: تکامل نه انقلاب

سند شماره (18)

تاریخ: 29 آبان 1357 20 نوامبر 78خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: اقتصاد اسلامی: تکامل نه انقلاب

1 پروفسور خورشید احمد وزیر فدرال آمار و معاون جدید کمیسیون برنامه ریزی در کنفرانس

مطبوعاتی اخیر خود گفت که پاکستان به صورت تکاملی و نه به صورت انقلابی به اقتصاد اسلامی روی

خواهد آورد. (رئیس جمهور ضیاء رئیس کمیسیون برنامه ریزی است، لیکن معاون وی سرپرست روزانه

کمیسیون است.) خورشید احمد گفت هدف اقتصاد اسلامی تأکید بر رفاه مردم، در صورت لزوم، به قیمت

از دست رفتن مقداری از رشد اقتصادی است.

2 پروفسور احمد در نظر دارد برنامه پنجساله پاکستان را که قبل از فرا خوانده شدن وی پس از پنج

سال تدریس در انگلستان جهت ریاست کمیسیون برنامه ریزی صادر شده بود، به عنوان چهارچوب

انتقالی تکامل اسلامی مورد بهره برداری قرار دهد. پروفسور احمد یادآور شد که در کمیسیون برنامه ریزی

حدود 20 کمیته وجود دارند که هر یک به مطالعه جنبه ای از برنامه پرداخته تا نحوه اجرای بانک بدون

ص: 381

بهره، زکات (مالیات بر ثروت اسلامی)، و عشر (مالیات کشاورزی اسلامی) را طرح ریزی نمایند. وی در

ادامه گفت که جهت ادامه این اقدامات تاریخ خاصی معین نشده است، لیکن در پاسخ به یک سؤال وی گفت

که این امور در سال تقویمی جاری تحقق نخواهد یافت.

3 در رابطه با سیستم بانکی بدون بهره، پروفسور احمد گفت پاکستان به آرامی در جهت اقتصادی

استوار بر تساوی اقتصادی گام بر خواهد داشت و از اقتصاد وامی کناره خواهد گرفت. لغو بهره و ربا در سه

مرحله صورت می گیرد: ابتدا در مورد وامهای مصرفی، سرمایه گذاری و نهادهای سرمایه گذار، ثانیا در

مورد بانکهای تجاری به طورکلی و در نهایت، در مورد وامهای بین المللی. با این وصف وی تأکید کرد که

پاکستان به تمام قراردادهای خارجی خود عمل خواهد کرد.

4 تذکر: در حال حاضر ظاهرا پروفسور احمد سخنگوی دولت پاکستان در اقتصاد اسلامی است. وی

یکی از اساتید رشته اقتصاد است که به مدت ده سال در لستر انگلستان در مورد مسائل اسلامی تدریس

می کرده است. ظاهرا مراجعت وی به پاکستان مصادف شده است، با اعلام تمایل دولت به اینکه پاکستان را

به صورت یک جمهوری واقعا اسلامی درآورد.

5 در سخنرانی یکی از مقامات اقتصادی سازمان عمران اقتصادی در اوایل هفته گذشته، وی در مورد

بسیاری نکات مطروحه در کنفرانس مطبوعاتی به طورکلی و فیلسوف مآبانه سخن گفت. بسیاری از

کسانی که با وی صحبت کرده اند، می گویند پروفسور احمد به نظامی مصطفی و سیستم بانکی بدون بهره

بسیار علاقه مند است. وی در این مورد چند رساله منتشر ساخته و با صراحت معترف است که مشکلات

اداری مربوط به سیستم بانکی بدون بهره، زکات و عشر بسیار زیاد است ولی در همان حال معتقد است که

بالاخره حل خواهند شد.

6 ما نسخه هایی از پوشش مطبوعاتی و حداقل یکی از مقالات نوشته شده توسط پروفسور احمد را

در مورد اقتصاد اسلامی برایتان ارسال می داریم.هومل


روابط ایران و پاکستان، سنتو و سازمان همکاری و عمران منطقه ای

سند شماره (19)

تاریخ: 28 اسفند 1357 19 مارس 79خیلی محرمانه

به: سفارت آمریکا در اسلام آباداقدام کننده: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: روابط ایران و پاکستان، سنتو و سازمان همکاری و عمران منطقه ای

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 خلاصه: در گفتگو با رحیم (حفاظت شود) از سفارت پاکستان در تاریخ 28 اسفندماه، تامست مقام

سیاسی به تفسیر سفر هفته گذشته آقا شاهی به ایران، خروج پاکستان از پیمان سنتو و موضع پاکستان در

قبال تداوم و گسترش احتمالی سازمان همکاری و عمران منطقه ای پرداخت. (پایان خلاصه)

3 رحیم گفت سفارت وی در حدود تابستان گذشته متوجه شده بود که برنامه آزادی مورد نظر شاه

برای ایران و مخالفتهایی که علیه وی ابراز می شد ایران را به صورت جدیدی در خواهد آورد که کشورش

نیز باید با آن سر و کار داشته باشد. آنها هرگز فکر نمی کردند پایان رژیم پهلوی به این زودی فرا رسد؛ و

بختیار به جای وی نشانده شود و سرانجام دولت موازی تحت سرپرستی بازرگان تشکیل شود؛ این خود

برخلاف تجارب آنها در بنگلادش بود (که در آن رحمان توانسته بود بخش اعظم تجهیزات دولتی را سالم

ص: 382

به دست بیاورد). در نتیجه، سفارت از طرف اسلام آباد تأییدیه ای مبنی بر به رسمیت شناختن حکومت

بازرگان را به دست آورد و در همان موقع رویداد 22 بهمن ماه در دوشان تپه موجبات سقوط نهایی رژیم

پهلوی را فراهم آورد.

4 سفارت پاکستان در دست در روبروی پادگان جمشیدیه واقع شده است. هنگامی که در 23 بهمن

ماه پس از یک درگیری مختصر در ساعت 10 صبح این پادگان سقوط کرد، از رحیم خواسته شد که به

قرارگاه بازرگان در مدرسه رفاه رفته و اعلام دارد که حکومت متبوع وی دولت بازرگان را به رسمیت

می شناسد. وی گفت هنگام ورود وی حتی بازرگان نیز باور نکرده بود که پیروز شده است. (در واقع

بازرگان با صراحت به رحیم گفته بود که فکر نمی کرد پایان واقعه این گونه باشد.) به بازرگان توضیح داده

شد که پاکستان رابطه خود با ایران را، رابطه بین دو ملت می داند تا بین دو حکومت. رحیم گفت به رسمیت

شناختن به موقع این دولت از طرف پاکستان، راه را برای سفر شاهی به این کشور در چند هفته بعد هموار

کرده بود.

5 رحیم در رابطه با خروج پاکستان از سنتو گفت که دولت متبوع وی و دولت بازرگان چنین نتیجه

گرفته بودند، که مدتهاست که این پیمان منافع اعضای منطقه ای را در نظر نگرفته است. بلکه برعکس، ادامه

عضویت در این سازمان و ارتباط آن با رقابت بین شوروی و غرب تا آنجایی که به دیگر کشورهای رو به

رشد و غیر متعهد مربوط است مسؤلیتهایی را متوجه پاکستان می سازد. وی گفت عضویت در این سازمان

برای پاکستان به عنوان «پرچم سرخی» در برابر دیگر کشورها می ماند که اگر این پرچم نباشد پاکستان

می تواند با آنها روابط صمیمی برقرار سازد. رحیم در ارتباط با روابط پاکستان و آمریکا و انگلستان گفت

که خروج از سنتو نباید به معنی کاهش علاقه کشورش به همکاریهای صمیمانه تلقی گردد. برعکس،

پاکستان به این نتیجه رسیده بود که این همکاری از طریق روابط دوجانبه بهتر انجام می گیرد.

6 در مورد امکان گسترش سازمان همکاری و عمران منطقه ای، رحیم گفت که پاکستان نیز مانند

ایران معتقد است که اعضای دیگر می توانند جذب این سازمان شوند، لیکن به سرعت اضافه کرد که دولت

وی معتقد است که اقتصاد کشورهای عضو تقریبا باید همان باشد.

پاکستان میل دارد افغانستان را «به دلایل ژئوسیاسی» در این سازمان بپذیرد و حال آنکه می داند

اقتصاد آن کشور خیلی بدوی تر از اقتصاد اعضای کنونی سازمان و یا دیگر اعضای احتمالی چون عراق

می باشد. مع الوصف، پاکستان این امتیاز را به هند نخواهد داد. رحیم یادآور شد که اقتصاد هند علیرغم فقر

آن یکی از پیچیده ترین و نیرومندترین اقتصادهای جهان است و به همین دلیل در صورت عضویت آن،

اقتصاد دیگر کشورهای عضو به ناگریز تحت سلطه اقتصاد هند در خواهد آمد.

7 رحیم گفت از نظر پاکستان منطقی نیست که عضو سازمانی باشد که هدف آن پرورش همکاری

اقتصادی با هند است، در حالی که اختلافات سیاسی بسیار عمیق نیز بین دو کشور وجود دارد. وی گفت

ابتدا باید این اختلافات را از میان برد و پس از آن به همکاری عظیم تر اقتصادی پرداخت.

8 رحیم گفت آمریکا باید در متکی بودن به اعضای به اصطلاح «ذینفوذ منطقه ای» در گسترش

سیاست های امنیتی خود رعایت کمال احتیاط را بنماید. وی گفت احمقانه است که بگوییم هند نیرومند

نیست ولی در عین حال همسایگان هند را وادار کنیم تا با هند ارتباط برقرار کنند که این کار به ثبات منطقه

کمک نخواهد کرد. هند نمی تواند بدون همکاری تمام کشورهای منطقه نقش پلیس منطقه را ایفا کند و اگر

ص: 383

آمریکا غیر از این فکر می کند سخت در اشتباه است.

علاوه بر این، آمریکا با این فکر که می توانست با امتیازاتی که به شاه داده بود سیاستهای هند را

معتدل تر سازد، نهایت ساده اندیشی را نشان داده است. وی مدعی است که سیاستهای هند بر منافع ملی

هند بخصوص برداشت هندو از مادر هند که در غرب زیاد به آن پرداخته نمی شود استوار است. وی گفت

که امیدوار است که آمریکا از طریق دولت جدید ایران نیز مانند رژیم شاه همان سیاستها را در قبال هند

ادامه ندهد، لیکن هند را به صورتی که هست بپذیرد و مستقیما با آن معامله کند.

9 رحیم به طور خلاصه گفت که از نظر پاکستان گسترش همکاری منطقه ای امکان پذیر و مورد علاقه

است؛ لیکن مرز شرقی سازمان گسترش یافته همکاری و عمران منطقه ای نباید فراتر از مرز هند و پاکستان

برود.سولیوان


پروتکل تجاری پاکستان و شوروی برای سالهای 59 1358

سند شماره (20)

تاریخ: 22 فروردین 1358 11 آوریل 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: پروتکل تجاری پاکستان و شوروی برای سالهای 59 1358

1 در هفته 5 فروردین 1358 در اسلام آباد، معاون وزارت بازرگانی خارجی شوروی آی. تی.

گریشین و مقام دولت پاکستان پروتکل تجاری پاکستان و شوروی برای سالهای 591358 را منعقد

ساختند.

قبل از امضای این پروتکل به مدت دو هفته (از 20 اسفند تا 1 فروردین) بین دولت پاکستان و یک

هیئت نمایندگی شش نفره روسی گفتگو به عمل آمد تا جزییات پروتکل تجاری جدید پایاپای مشخص

گردید. توافق جدید مطابق توافق سال قبل است و روندهای جدیدی در آن مشهود نیست.

2 گرچه جزییات چندانی از این قرارداد جدید پایاپای فاش نشده، در تاریخ 20 فروردین ماه مقام

سفارت با آقای اعتزازالدین وزیر مشاور وزارت بازرگانی (حفاظت شود) پیرامون شرایط کلی قرارداد

جدید گفتگوهایی انجام داد.

پروتکل بازرگانی 591358 از یک سقف 26 میلیون دلاری در زمینه تبادل کالاها در طول 12 ماهه

آتی برخوردار است. گرچه ارزشها و هزینه های شرایط از طرف دولت پاکستان طبقه بندی شده اعلام

گشته است، ولی براساس شرایط جدید بخش اعظم خریدهای پاکستان را ماشین آلات و مواد خام بخش

کشاورزی تشکیل خواهد داد مهمترین موارد موجود در زمینه فهرست واردات پاکستان عبارت است از:

تراکتورهای کشاورزی (به پاراگراف 5 پایین مراجعه شود) و «7 میلیون دلار » بابت خرید کود شیمیایی

اوره، و قطعات یدکی ماشین آلات کشاورزی و ماشین آلات مربوطه دیگر، دیگر موارد مهم عبارتند از

ماشین آلات مربوط به کارخانه ذوب آهن کراچی (که گویا قسمتی از آن از طریق «اعتبار» و قسمتی دیگر

به صورت «خرید مستقیم» تأمین می گردد)، تجهیزات و قطعات یدکی مربوط به کارخانه توسعه گاز و

نفت(این کارخانه از کمک فنی شوروی و ماشین آلات ساخت این کشور بهره برداری می کند)، نفت، الیافت

پنبه نسوز، تجهیزات راه سازی و ساختمان سازی، پولاد، و خرید کمی ابزار و تجهیزات تعمیرگاهی

ماشین آلات، ورق شیشه و رادیو و تلویزیون.

ص: 384

3 پاکستان نیز محصولات سنتی خود را مانند گذشته در اختیار شوروی قرار خواهد داد که عبارتند

از: پنبه، منسوجات، جامه های کشباف، نخ بافندگی،پوشاک، فرش، محصولات چرمی رنگ شده مانند

کفش، وسایل جراحی، قاب عینک، کارهای دستی و غیره.

4 دولت پاکستان اظهار داشته است که میل دارد قراردادهای لجستیکی موجود در این توافق را

سهولت بخشد و این برنامه در مذاکرات آتی آنها با روسها گنجانده خواهد شد. در سفر هیئت نمایندگی

روسی، در زمینه رادیو و تلویزیون و آموزش و پرورش و انعقاد قراردادهای جداگانه بحث شد. (در تاریخ

5 فروردین، امضای قرارداد دوساله همکاری و تبادل نظر بین کمیته رادیو و تلویزیون شوروی و تلویزیون

پاکستان توسط مطبوعات اعلام گردید.)

5 در تاریخ 10 فروردین مطبوعات پاکستان اعلام داشتند که مقام بازدید کننده روسی، میشکوف

یعنی رئیس موسسه صادرات تراکتور شوروی با شرکت تراکتور پاکستان قراردادی را منعقد ساخته است

تا از طریق آن 4500 تراکتور و 300 دستگاه خیش طبق قرارداد تجاری 591358 تحویل پاکستان داده

شود. آقای میشکوف در مصاحبه ای یادآور شد که ارزش بازرگانی تراکتورها 20 میلیون دلار است. (در

این مقاله یادآوری شده است که شوروی در سال 1357 تعداد 4000 تراکتور به پاکستان تحویل داده

است.)هومل


دولت پاکستان از سازمان ملل خواستار کمک در زمینه پناهندگان افغانی شده است

سند شماره (21)

تاریخ: 29 فروردین 1358 18 آوریل 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی.

موضوع: دولت پاکستان از سازمان ملل خواستار کمک در زمینه پناهندگان افغانی شده است

1 روزنامه تایمز پاکستان در تاریخ 28 فروردین ماه با گزارشی مختصر اظهار داشت که دولت

پاکستان رسما از سازمان ملل خواستار کمک در رابطه با هزاران پناهنده افغانی که از طریق مرز وارد

پاکستان شده اند، گردید. این مقاله یادآور شده است که خبرنگار بی.بی. سی در پاکستان تعداد پناهندگان

را 45000 نفر برآورد کرده، در حالی که برآوردهای غیررسمی تعداد آنها را خیلی بیش از این می دانند.

2 (طبقه بندی نشده) تا آنجا که سفارت می داند، این اولین باری است که دولت پاکستان در رابطه با

پناهندگان افغانی از سازمان ملل تقاضای کمک کرده است.

3 (خیلی محرمانه) منبع اطلاعاتی بیگانه لطفا حفاظت شود: در مشورت با کمیسیون عالی

پناهندگان، سازمان ملل تقاضای کمک دولت پاکستان را مورد بررسی قرار خواهد داد. معاون سرپرست

کمیسیون عالی پناهندگان در بخش اسکان اظهار داشت، که این کمیسیون به زودی یکی از نمایندگان خود

را جهت ارزیابی وضع پناهندگان به پاکستان گسیل خواهد داشت. معاون سرپرست برنامه عمرانی سازمان

ملل که در اسلام آباد اقامت دارد در تاریخ 28 فروردین 1358 گفت که کمیسر عالی سازمان ملل و سفیر

پاکستان در ژنو اخیرا در مورد نحوه گفتگو کرده اند. برداشت مقام سفارت در نتیجه ملاقات با نماینده

برنامه عمران سازمان ملل در اسلام آباد و ملاقات انجام شده ملل در پاکستان محدود خواهد بود به ادامه

کمک به پناهندگان از قبیل ارسال مواد مورد نیاز، ولی اسکان دوباره پناهندگان در کشورهای ثالث را در

برنخواهد گرفت. پایان (محض اطلاع شما)


تأثیرات اقتصادی بعد از بوتو

ص: 385

سند شماره (22)

تاریخ: 3 اردیبهشت 1358 23 آوریل 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی.

موضوع: تأثیرات اقتصادی بعد از بوتو

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 خلاصه: با گذشتن بیش از دو هفته از اعدام بوتو، آرامش نسبی به پاکستان بازگشته است، و ما

هیچ گونه گزارشی در مورد ناآرامیهای داخلی که بر فعالیت اقتصادی تأثیر شدید بگذارد، دریافت

ننموده ایم. هنوز موقع آن نرسیده است که به مقاصد تجاری دوران بعد از بوتو پی ببریم، لیکن خروج وی از

صحنه بر موضع سرمایه گذاران داخلی تأثیری مثبت خواهد داشت، چون آنها می ترسیدند که وی بار دیگر

به قدرت برسد و بر سر سرمایه های آنها بلایی بیاورد. البته عواملی دیگر نیز وجود دارد که تردیدهایی را

در میان سرمایه گذاران پدید آورده است که عبارت است از عدم قاطعیت و اطمینان در مورد نوع

برنامه های اسلامی و اصلاحیه های اقتصادی ضیاء و تردید در مورد سیاستهای اقتصادی یک دولت در

نهایت منتخب. این نگرانیها ممکن است در تلاشهای انتخاباتی نهفته باشد. این که ضیاء در چه زمانی و به

چه نحو متقاعد کننده ای آغاز روند سیاسی را مجاز خواهد شمرد، نیز اهمیت دارد. سهولت نسبی که

رئیس جمهور ضیاء از طریق آن اداره وقایع فاحش 15 فروردین را به عهده گرفت ظاهرا اعتماد وی را

نسبت به تواناییش در اداره کشور و اتخاذ تصمیمات اقتصادی افزایش بخشیده است. توانایی ضیاء در

حفظ قانون و نظم پس از یک دوره آزمایش قدرت عزم راسخ وی را در اتخاذ اقدامات دشوار مربوط به

بودجه تقویت نموده است.

دولت پاکستان قیمت جیره گندم را افزایش داده است که گویا در حال حاضر توانسته است کاهش

سوبسید عظیم گندم داخلی را سبب شود، و کاهش دیگر سوبسیدها را نیز احتمالاً به دنبال خواهد داشت.

این حرکات گرچه برای ثبات اقتصادی دراز مدت پاکستان ضروری است ولی نارضایتی عمومی را فراهم

آورد. اجرای زکات و عشر که مهمترین عنصر سیاست اسلامی سازی دولت پاکستان است، چندان تحت

تأثیر واقع نخواهد شد. از نظر بین المللی نارضایتی مربوط به اعدام، ظاهرا به صورت تشنجهای اقتصادی

در نخواهد آمد. نارضایتی اعراب ممکن است بر زمان ارائه کمکها تأثیر بخشد، ولی به طورکلی در این

زمینه تأثیری منفی نخواهد داشت. (پایان خلاصه)

3 با گذشتن بیش از دو هفته از اعدام رئیس جمهور سابق ذوالفقار علی بوتو، کشور نسبتا آرام است و

فعالیت اقتصادی به نحو حادی قطع نگشته است. دولت پاکستان دارای «وضعی عادی» است و وضع غذا،

صنایع و قانون و نظم نیز طبیعی است. در مورد اعتصابات عمومی و یا دیگر مشکلات صنعتی گزارشی

دریافت ننموده ایم و چنین به نظر می رسد که اغتشاشات مربوط به اعدام از نظر قانونی پایان یافته است.

جامعه تجاری نیز نسبت به اعدام بوتو عکس العمل علنی نشان نداده است. ولی ظاهرا ترس از ملی سازی

دوباره که در جان جامعه تجاری مأوا داشت، همراه با جسد بوتو به گور سپرده شده است. آنچه را که همه

مانع اصلی بر سر راه سرمایه گذاری در پاکستان به حساب می آورند، اکنون از بین رفته است، ولی به نظر ما

در کوتاه مدت عوامل بسیار باید حل شود تا سرمایه گذاریهای داخلی به جریان افتد. تأثیر جمعی افزایش

قیمتها بر طرز تفکر عمومی در نتیجه کاهش سوبسید، احساسات کنونی ضد دولتی و عکس العمل ضیاء در

ص: 386

قبال آزادسازی فعالیتهای سیاسی هنوز ابهام آمیز است و در مورد اوضاع نظم و قانون تردیدهایی را پدید

آورده است.

علاوه بر این سیاستهای اقتصادی وسیله فعالیت احزاب سیاسی تحت الشعاع قرار خواهد گرفت و

سیاستهای کابینه جدید ضیاء (اسلام آباد 4573) منبع تردید دیگری خواهد بود که سرمایه داران را به

احتیاط کاری در برنامه های آتی کشور وا خواهد داشت. بالاخره مقررات بیش از حد دولت بر فعالیت

تجاری مانع از آن خواهد شد که سرمایه داران تصمیم به سرمایه گذاری را اتخاذ نمایند.

4 پایان مسئله بوتو و آرامش نسبی بعدی ظاهرا ضیاء را مطمئن ساخته است که می تواند مشکلات

اقتصادی موجود در برابر دولت را با نزدیک شدن آن به مرحله فرمول بندی بودجه سال 591358، از

میان بردارد. گرچه ماجرای بوتو هنوز ادامه دارد، ولی مقامات وزارت دارایی به ما گفته اند که پیشنهاد آنها

مبنی بر اصلاح کسری بودجه در حال رشد از طرف سطوح عالی دولتی با موانعی روبرو می گردد. ولی،

حتی دو هفته پس از اعدام، دولت گامی برداشت که به نظر بسیاری از نظر سیاسی خیلی حساس بود، چون

دولت قیمت جیره گندم را که بیشتر توسط شهرنشینان استفاده می شد، 40 درصد افزایش داد. این کار

سوبسید بیش از حد گندم داخلی را حذف کرد و کسری بودجه را به مقدار یک میلیارد روپیه در سالهای

59/1358 کاهش خواهد داد. گزارش مطبوعات و گفتگو با مقامات دولت پاکستان نشان می دهد، که

قرار است روغن خوراکی و کود نیز تحت کنترل درآید.

5- درست است که کاهش سوبسید غذایی مهمترین و مشکلترین بخش استراتژی بودجه ای دولت

پاکستان را تشکیل می دهد، ولی اقدامات دیگری در راه است تا منابع داخلی بودجه به حرکت درآمده و

مخارج سوبسیددار و غیرسوبسیددار نیز کاهش یابند. اما امیدواریم که این اقدامات تحقق یابند چون

فشار مربوط به کسری بودجه آنقدر شدید است که می تواند فشارهای سیاسی بعد از بوتو (و قبل از

انتخابات) را خنثی سازد. در کوتاه مدت، هر گونه مقررات جدید مالیاتی، که احتمالاً تا دو ماه دیگر وضع

نخواهد شد، بر صنعتگران متمول تأثیر خواهد گذارد و ممکن است اقداماتی نیز در جهت تشدید تأثیر

افزایش قیمت جیره گندم بر شهروندان صورت پذیرد.

6 عکس العمل اصلی اقتصادی منفی در جامعه بین المللی ممکن است از طرف کشورهای اسلامی

بروز کند. شایع شده است که کمکهای نفتی عربی تا مدتی به سوی پاکستان سرازیر نخواهد شد، ولی در

نهایت نصیب پاکستان خواهد شد. در حقیقت گزارش مطبوعاتی از بغداد (اسلام آباد 4381) حاکی از آن

است که دولتهای عربی توافق کرده اند که جای خالی کمکهای عمرانی آمریکا به پاکستان را پر کنند. زکات

احتمالی سعودی و امارات متحده عربی که معادل یک کمک 200 میلیون دلاری است، هنوز به پاکستان

داده نشده، ممکن است تحت تأثیر بسیاری واقع گردد. لیکن اشتیاق اسلامی سعودی و رابطه اساسی

سعودی و پاکستان احتمالاً بر تأسف ناشی از مرگ بوتو خواهد چربید. عکس العمل خصمانه ایران نسبت

به این اعدام نیز می تواند بر برنامه ریزی دوباره وامهای پاکستان تأثیر بخشد. درست است که ایران

کمکهای جدیدی به پاکستان نخواهد داد، ولی ممکن است راهی برای عدم اصرار در بازپرداخت وام

پاکستان یافته شود.هومل


انتخابات هیئت های محلی: طوفان سیاسی بعدی

ص: 387

سند شماره (23)

تاریخ: 16 اردیبهشت 1358 6 می 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی.

موضوع: انتخابات هیئت های محلی: طوفان سیاسی بعدی؟

1 (خیلی محرمانه) خلاصه: علائم مربوط به برگزاری انتخابات محلی قبل از انتخابات ملی ماه

نوامبر توسط دولت پاکستان فاش شده است. مطبوعات 26 آوریل نیز حاوی مطالبی در حمایت از

انتخابات محلی از طرف دو وزیر فدرال و روزنامه معتبر تایمز پاکستان بوده است. سیاستمداران پاکستان

که شخصا با انتخابات محلی قبل از موعد مخالف هستند با مطبوعات درگیر شده اند. ضیاءالحق نیز مانند

گذشته گویا می خواهد در این زمینه بار دیگر حرف خود را به کرسی بنشاند. دلایلی که رئیس جمهور در

این مورد مطرح کرده این است که وی مایل است قبل از آغاز انتخابات ملی با برگزاری انتخابات محلی

برای تجربه دموکراسی پاکستان یک پایگاه مستحکم پدید آورد، لیکن مخالفین معتقدند که ضیاء

می خواهد به این ترتیب میزان حمایت ملی را در به تعویق افتادن انتخابات محلی دریابد. (پایان خلاصه)

2 (طبقه بندی نشده) علائم پیدایش یک طوفان سیاسی در پاکستان نشانگر این است که بار دیگر یک

تضاد بزرگ سیاسی پدید خواهد آمد: معلوم نیست که انتخابات هیئتهای محلی «بدون درنظر گرفتن

اساس غیرحزبی در ماه اوت یا سپتامبر قبل از انتخابات کاملی ملی ماه نوامبر برگزار شود.

3 (طبقه بندی نشده) نظریه برگزاری انتخابات محلی و شهری قبل از برگزاری انتخابات ملی و

مجالس ایالتی سال گذشته از طرف رئیس جمهور ضیاء (مراجع ب، ج) مطرح شده بود. این پیشنهاد

ضیاء قبل از تعیین کرسیهای کابینه اتحاد ملی پاکستان در سپتامبر و حتی پس از آن تضادهایی را به وجود

آورد.

4 (طبقه بندی نشده) رئیس جمهور ضیاء شدیدا حامی برگزاری انتخابات محلی قبل از انتخابات

ملی است. وی در طول دو سال گذشته حکومت خود و حتی در زمان انتصاب کابینه جدید خود در 21

آوریل (مرجع الف) بارها به نظریه خود مبنی بر برگزاری انتخابات ملی، در مطبوعات اشاره کرده است.

5 (طبقه بندی نشده) به دنبال تذکرهای ضیاء در نشست کابینه، انتخابات محلی ضربه دیگری خورد.

یکی از مقالات مهمی که در روزنامه اردوزبان نوای وقت در 26 آوریل منتشر شده و اعضای مطبوعات نیز

با آن به خوبی آشنا هستند اعلام داشته است که انتخابات محلی در ماه اوت 1979 برگزار خواهد شد. در

این مقاله گفته شده بود که نباید ترس از آن داشت که انتخابات محلی بر برنامه انتخابات عمومی تأثیر

بگذارد.

6 (طبقه بندی نشده) سیاستمداران کشور بار دیگر با قدرت تمام به مخالفت با این نظریه پرداختند و

از ضیاء مصرانه خواستند که به پیمان خود وفادار بوده و انتخابات ملی را طبق برنامه برگزار نماید. وزیر

فدرال ف. الف. چیشتی که هنگام عهده دار بودن ریاست بخش انتخابات کابینه در دوره قبل موجب

پیدایش این نظریه شده بود، در تاریخ 30 آوریل به مطبوعات گفت دولت به برگزاری انتخابات محلی قبل

از انتخابات ملی اهمیت بسیار می دهد، تا به این ترتیب پایه و اساس دموکراسی در کشور استحکام

بیشتری یابد. چیشتی گفت که سیاستمداران کشور نباید از انتخابات محلی ترسی به دل راه دهند. چون 17

نوامبر تاریخی است که توسط رئیس جمهور برای برگزاری انتخابات محلی تعیین شده است. بیانات

ص: 388

چیشتی نیز در 2 ماه مه توسط وزیر فدرال میرعلی احمدتالپور که گفته بود انتخابات محلی «عامل اصلی

استحکام دموکراسی» است بار دیگر انعکاس بیشتری یافت. روزنامه دولتی تایمز پاکستان نیز در تاریخ 4

ماه مه حمایت خود را از انتخابات اعلام داشت.

7 (خیلی محرمانه) اظهار نظر: احتمالاً سیاستمداران کشور در چند روز آتی به حمایتهای اعلام شده

از انتخابات محلی حمله ور خواهند شد و خواهند گفت که انتخابات ملی تنها راه خروج شرافتمندانه دولت

نظامی و اعاده تمام بافتها و تصمیمات حکومتی اساسی به یک دولت منتخب می باشد. سیاستمدارانی که

دارای حافظه قوی هستند در این حرکت تجربه ایوب خان را در به اصطلاح دموکراسی به یاد می آورند که

در آن نظام انتخاباتی در سطوح محلی آغاز می شد، و در سطوح بالاتر انتخابات غیرمستقیم را به دنبال

داشت. رهبران نظامی که تماما دوستان ایوب خان از افسران متوسط الرتبه بودند، به خوبی می دانند که

سیاستمداران به آنهااعتماد ندارند، چون حرکات آتی آنها به هیچ وجه قابل پیش بینی نمی باشد. واگذاری

تصمیم گیری به سیاستمداران در مورد برگزاری انتخابات محلی نیز سبب عدم برگزاری انتخابات شده

است. هیئتهای محلی در اختیار افراد منصوب، سرسپرده و نسبتا فاقد کفایت مانده است تا جایی که دولت

پاکستان از همان اوان به یک دولت مسئول نیاز داشته ولی از آن محروم بوده است.

8 (خیلی محرمانه) در رابطه با اصرار ضیاء (و همکارانش در کابینه) در مورد برگزاری انتخابات

محلی حمایت و مخالفت بسیار مشاهده می شود:

حامیان ضیاء، از قبیل چیشتی و تالپور، معتقدند که دموکراسی تنها با وجود یک پایگاه قوی

می تواند رشد کند و درست نیست که در کشوری که تجارب دموکراتیک آن محدود است، تلاش شود تا

دموکراسی از راههای بالا به جامعه تزریق شود. ضیاء و حامیانش معتقدند که برای جلوگیری از بروز

احساست وطن پرستانه بهتر است انتخابات محلی به صورت غیرحزبی برگزار گردد.

براساس یک فرضیه دیگر، ضیاء که بشدت مراقب شهرت خود در بنگلادش است مایل است

موجبات بازگشت بنگلادش را فراهم آورد، که وسایل این بازگشت نیز انتخابات محلی، رفراندوم و

انتخابات ملی است تا منجر به حکومتی دست نشانده در آن کشور گردد. بسیاری نیز یادآور می شوند که

ضیاءالحق که بسیار سیاستمدار است (علیرغم تکذیبهایش) ممکن است بخواهد از ضیاءالرحمن در

بنگلادش پیروی کند تا مانند او یک مجلس ملی را به وجود آورد تا با تمایل کامل ریاست جمهوری و

حکومت نظامی وی را مشروعیت بخشد. مخالفین نیز معتقدند که ضیاء می خواهد انتخابات هیئتهای

محلی را بهانه کرده و یا انتخابات ملی را لغو و یا به تعویق اندازد و می گویند اگر انتخابات محلی با موفقیت

برگزار شود، ضیاء خواهد توانست ادعا کند که حکومت نظامی باید تا چندی دیگر پابرجا بماند. ولی اگر

انتخابات با موفقیت توام نباشد، و یا اگر قرار باشد اعضای حزب خلق پاکستان که توسط نخست وزیر

پیشین بوتو ایجاد شده، انتخاب شوند، ضیاء می تواند ادعا کند که کشور آماده قبول انتخابات ملی متضمن

«اهداف مثبت» مورد نظر وی نمی باشد.

هومل


نمایندگان پاکستان در کنفرانس فاس

ص: 389

سند شماره (24)

تاریخ: 16 اردیبهشت 1358 6 می79

از: سفارت آمریکا در اسلام آباد فاسبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی با اولویت

موضوع: نمایندگان پاکستان در کنفرانس فاس

1 نجم الثاقب (Najmus sapib) وزیر مشاور وزارت خارجه به مشاور سیاسی در هنگام صرف شام

در سوم ماه مه گفت که پاکستان نمایندگان خود را جهت شرکت در کنفرانس فاس تعیین کرده است.

آقاشاهی مشاور وزارت خارجه که سرپرستی گروه را به عهده خواهد داشت، به وسیله نایز نایک نماینده

دایمی پاکستان در سازمان ملل، س.ا.پاشا دبیرخانه و فضل مقدم خان سفیر پاکستان در قاهره (سرلشگر

بازنشسته)، سفیر پاکستان در جده و دو مقام وزارت خارجه در سطح دبیر همراهی خواهد شد. سفیر

پاکستان در رباط یعنی س. غیاث الدین احمد نیز احتمالاً سرپرستی هیئت نمایندگی را به عهده خواهد

داشت.

2 ثاقب سفیر اسبق پاکستان در کویت از این نشست هواداری چندانی نمی کند و متذکر مشکلاتی

می شود که مسائل عربی برای کشورهای اسلامی غیرعربی پدید می آورند. وی گفت در هفته جاری از

اندونزی و مالزی به وی تلفن شده است و ضمن آنها سؤال شده که با وجود این فشارها پاکستان چگونه

می تواند دست خود را رو کند. وی نگفت که پاسخ وی به آنها چه بوده ولی از بسیاری از آنها که مایل بودند

این اجلاس به تعویق افتد طرفداری کرده است. وی اکنون با ناراحتی اظهار می دارد که دیگر وقت برای به

تعویق انداختن آن باقی نمانده است.

3 ثاقب گزارش داد که س.ا. پاشا نیز در اوایل و یا اواسط ماه ژوئن پس از کنفرانس فاس و یکی دو

هفته مرخصی کار خود را در قاهره از سرخواهد گرفت. وی گفت پاکستان در حال حاضر در قاهره علاوه

بر حراست از منافع مصر، بحرین و احتمالاً یمن جنوبی، نماینده عربستان سعودی، اردن و بحرین نیز

خواهد بود. وی گفت از منابع پاکستانی حداکثر استفاده برای انجام این وظایف مازاد به عمل خواهد آمد.

(معاف)هومزر


وقایع پس از بوتو: نزدیک شدن چهلمین روز

سند شماره (25)

تاریخ: 17 اردیبهشت 1358 7 می79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی با اولویت

موضوع: وقایع پس از بوتو: نزدیک شدن چهلمین روز

1 اوضاع نظم و قانون علیرغم ناآرامی موجود توأم با آرامش است. اغتشاشات جزیی با شرکت

جناح چپ، عناصر دانشجویی طرفدار بوتو و سرسختانه محافظه کار اسلامی «جماعت اسلامی» به وقوع

پیوست و دولت پاکستان به آرامی بسیاری از پیروان حزب خلق پاکستان را که مؤسس آن نخست وزیر

اسبق فقید بود، از حبس آزاد می کند. دولت آماده مبارزه با تجدید احتمالی اعتراضات است، که تاریخ

احتمالی برگزاری اعتراضات در حمایت از بوتو و مخالفت با رژیم روز عزاداری سنتی اسلامی معروف به

چهلم است که با چهلمین روز فوت وی مرتبط می گردد.

2 در مورد نخست وزیر پیشین بوتو، چهلم روز دوشنبه 14 ماه مه خواهد بود، لیکن خانواده اش اعلام

ص: 390

کرده اند که میل دارند روز چهلم درگذشت وی روز جمعه 11 مه باشد که در آن روز تعداد زیادی از مردم

در مساجد تجمع می کنند. مهمترین تظاهرات ضد رژیم دو روز پس از اعدام نخست وزیر اسبق در روز

جمعه ششم آوریل برگزار گردید.

3 مراسم روز 11 مه قرار است شامل فاتحه خوانی و به نمایش گذاشتن عزاداری عمومی باشد. قرار

است تظاهرکنندگان شور و حال خود را از مساجد به خیابانها کشانیده و مقامات مجبور خواهند بود در

برابر بعضی از عزاداران و آنها که با اهداف سیاسی میل دارند از این امور و نشان دادن ضدیت خود با رژیم و

یا حزب خلق پاکستان بهره برداری کنند، قدرت نمایی بکنند.

4 همسر و دختر بوتو در زندان سپهسالار در خارج از راولپندی به سر می برند و گویا تا آخر ماه مه در

آنجا خواهند ماند. آنها عزاداری چهلم را به صورت خصوصی برگزار خواهند کرد.

5 رهبر حزب خلق پاکستان در پنجاب از ادامه زندانی شدن همسر و دختر بوتو (و افزایش میزان عطا

(ATTA) انتقاد کرده است، لیکن از چهلم و یا عزاداری دیگر محاکمه یادی ننموده است دیگر رهبران

حزب ازقبیل ممتاز بوتو و حافظ پیرزاده به خاطر ترس از توقیف دوباره حرفی نمی زنند و به طورکلی

رهبریت حزب دچار بی نظمی و آشفتگی شده است. بند 144 قانون جزا که تجمع بیش از 5 نفر را ممنوع

اعلام می کند در سرتاسر سند (شامل منطقه اطراف محل سکونت خانواده بوتو و مقبره وی در لارخانه) به

اجرا گذارده شده و ممکن است تجمع خانواده ها را در بزرگداشت این حادثه در برنگیرد.

6 به نظر ما تلاشی در جهت ایجاد آشوب و برگزاری تظاهرات صورت خواهد گرفت؛ لیکن نه ما و نه

دولت پاکستان منتظر تبدیل چهلم به یک آشوب و بی نظمی عظیم در پاکستان نیستیم. معذالک از

آمریکاییها می خواهیم از وارد شدن در اجتماعات و گردهماییهای عمومی در روز جمعه 11 ماه مه

خودداری ورزند.هومل


دیپلمات پاکستانی به بحث پیرامون روابط شوروی و پاکستان و اوضاع افغانستان...

سند شماره (26)

تاریخ: 18 اردیبهشت 158 8 می 79خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان

از: سفارت آمریکا در مسکوبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی

موضوع: (خیلی محرمانه) دیپلمات پاکستانی به بحث پیرامون روابط شوروی و پاکستان و

اوضاع افغانستان می پردازد

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 یک دیپلمات پاکستانی (حفاظت شود) در مورد روابط پاکستان و شوروی و اوضاع افغانستان در

گفتگو با مقام سفارت مطالب زیر را بیان نمود:

3 در مورد روابط پاکستان و شوروی وی گفت:

سفیرخان اخیرا از طرف ژنرال ضیاء نامه ای برای کاسیگین برده است. پس از تقدیم پیام، خان با

استفاده از این ملاقات گفت که پاکستان میل دارد با شوروی و افغانستان روابط حسنه برقرار سازد. وی

گفت که کشورش آوارگان افغانی را نمی خواهد و حتی آنها را دعوت نیز نکرده است. اگر آوارگان به موطن

خود بازگردند، پاکستان بسیار خوشحال خواهد شد. شوروی و افغانستان در داخل خاک افغانستان

می توانند برای ممانعت از ورود آوارگان به پاکستان هر کاری انجام دهند و حتی یک دیوار بین دو کشور

ص: 391

ایجاد کنند. وی گفت علت: این گونه مهاجرتهای دسته جمعی تنها اوضاع داخلی افغانستان است و

پاکستان مسئول پیدایش آن نیست. پاکستان فقط یک وظیفه انسانی و بشردوستانه دارد و آن این است که

به آوارگان غذا و دیگر مایحتاج آنها را برساند.

پاسخ کاسیگین بسیار «معتدل» بود. وی گفت ادعای افغانها خلاف چیزهایی است که سفیرخان

مطرح کرده است. وی گفت، اگر علل نگرانیهای افغانها از بین برود وضع بهتر خواهد شد.

سفیر شوروی در اسلام آباد با صراحت بیشتری سخن گفته است. در پاسخ به ادعای همکاری

پاکستان با فعالیتهای مخالفین ضد جمهوری دموکراتیک افغانستان که از اردوگاههای آوارگان سرچشمه

سرچشمه می گیرد، وی گفت دولت پاکستان سلاح در اختیار آوارگان گذاشته، و بازنشستگان

ارتشپاکستان را به آموزش دادن آوارگان گمارده، و تبلیغات «رسمی» پاکستان نیز دائما به انتقاد از

جمهوری دموکراتیک افغانستان می پردازند.

با وجود عدم تمایل به گرفتن نتیجه مشخص، سفارت پاکستان در مسکو معتقد است که مسکو هنوز

هم به برقراری روابط حسنه با اسلام آباد علاقه مند است و ممکن است مانع از آن شود که کابل در مرز

پاکستان مشکلات مرزی به وجود آورد. در همان حال، سفارت نگران این است که مبادا با تغییر اوضاع در

افغانستان موضع شوروی نیز تغییر پیدا کند.

گذشته از این موارد، روابط دوجانبه بهبود بسیار یافته است. در رابطه با مراسلات و قراردادهای

کنسولی مذاکراتی صورت گرفته است. همکاری در زمینه کارخانه ذوب آهن روسی به خوبی ادامه دارد.

یک قرارداد در زمینه آموزش و پرورش در پایان ماه مه یا آغاز ماه ژوئن منعقد خواهد شد.

4 در مورد افغانستان، منبع پاکستانی اظهار داشت:

مقامات جاسوسی پاکستان از طریق بوروکرات های پایین رتبه افغانی مطلع شده اند که مقامات مهم

جمهوری دموکراتیک افغانستان به دنبال سفر ژنرال یلپیشف روحیه توأم با اعتماد بیشتری یافته اند. ولی

جزییات مربوط به این سفر فاش نشده است. یلپیشف تنها با دو یا سه مقام برجسته دولتی ملاقات کرده

است. نتایج این ملاقاتها بسیار مخفی نگهداشته شده است.

بعید به نظر می رسد که افغانها از هلیکوپترهای اخیر برای سرکوب ناآرامی جلال آباد استفاده کرده

باشند، چون از ورود این هلیکوپترها به کابل دیری نمی گذرد. احتمالاً خلبانان آنها روسی بوده اند.تون


«چهلم» بوتو بدون رخداد خاصی سپری می گردد

سند شماره (27)

تاریخ: 24 اردیبهشت 1358 14 می 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: «چهلم» بوتو بدون رخداد خاصی سپری می گردد

1 جمعه 11 مه روز منتخب توسط خانواده بوتو به مناسبت پنجاهمین روز درگذشت (چهلم)

نخست وزیر پیشین پاکستان با گزارش مربوط عزاداریهای متعدد لیکن فاقد خشونت سپری شد.

2 در منطقه اسلام آباد راولپندی، چند همکار در مراسم فاتحه خوانی شرکت جسته، و به دنبال آن به

مساکین غذا داده شد. شعارهای حمایت از رهبر فقید شامل کلماتی چون شهید بود که با کاربرد آن بوتو

شناخته می شود. گرچه این عزاداریها نشانگر تخلف فنی از برقراری مقررات منع عبور و مرور یا تجمعهای

ص: 392

سیاسی بود، لیکن در مورد درگیری پلیس و یا دستگیری افراد در منطقه پایتخت گزارشی نشده است.

3 در مقبره خانوادگی بوتو در نائودرو در سند تعداد کثیری از وفاداران و پیروان بوتو و بسیاری از

شخصیتهای حزب خلق پاکستان که در زندان به سر نمی بردند، در صبح روز 11 ماه مه گرد آمدند تا

احترامات لازم را در برابر مؤسس فقید حزب بجای آورند. گروه بزرگتر ولی آرامتری در اطراف منزل بوتو

در کلیفتون کراچی گرد آمدند و احترامات فائقه را بجا آوردند و در اواسط روز متفرق گردیدند. همه

رهبران با صراحت اعلام داشتند که نگوم نصرت بوتو که در زندان سپهسالار در پنجاب به سر می برد باید

آزاد شود، و واتو دبیر کل حزب خلق پاکستان نیز در نوادرو تأیید کرد که بیوه بوتو رهبر حزب می باشد.

4 در نقاط دیگر پاکستان نیز برگزاری مراسم «چهلم» بدون خشونت بود، در حالی که دولت پاکستان

نیز به مقدار کم به نمایش قدرت پرداخته بود.

5 اظهار نظر: برداشت ما این است که با وجود گذشت توأم با آرامش «چهلم» که باعث خشنودی

خاطر دولت پاکستان شده، نوعی نارضایتی در میان اعضای حزب خلق پاکستان وجود دارد که ناشی از

عدم تجلی حس انتقامجویی در عزاداری بوده است. کنستابل


ضیاء در مصاحبه با رادیو بی بی سی گفت امیدوار است انتخابات در ماه نوامبر برگزار شود

سند شماره (28)

طبقه بندی: 3 تیرماه 1348 24 ژوئن 79

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: ضیاء در مصاحبه با رادیو بی بی سی گفت امیدوار است انتخابات در ماه نوامبر برگزار شود

1 (طبقه بندی نشده) در مصاحبه رادیویی که قبلاً جهت انتشار در 20 ژوئن توسط بی بی سی ضبط

شده بود، رئیس جمهور ضیاءالحق گفت تصمیم دارد پاکستان را به دست یک دولت غیر نظامی بسپارد. بنا

به گزارش، رئیس جمهور گفته است وی هنوز امیدوار است که انتخابات عمومی در 17 نوامبر برگزار

گردد.

2 (طبقه بندی نشده) مطبوعات انگلیسی زبان در صفحات اول خود در 21 ژوئن به انعکاس مصاحبه

ضیاءالحق در لندن پرداختند که وی گفته بود امیدوار است که انتخابات موجبات پیدایش دولتی را فراهم

آورد، که حداقل در کوتاه مدت بتواند کشور را با رعایت اصول دموکراسی اداره کند.

3 (طبقه بندی نشده) در مورد مسائل دیگر بنا به گزارشهای رسیده ضیاء گفته است که با نخست وزیر

پیشین قبل از مجازات بدرفتاری نشده و او نیز از بوتو معذرت خواهی نکرده است، چون نمی خواست

کسی بدون مجازات از ارتکاب جنایت فرار کند. وی گفت در تصمیم گیری در مورد بوتو وی هیچ گونه

تردیدی به خود راه نداده است. ضیاء از معارفه اصول اسلامی به کشورش دفاع کرده و گفت به علت عدم

سرسپردگی دولت پیشین به اسلام و قبول نفوذ غربیها توسط آنها مملکت از همبستگی کافی برخوردار

نبوده است.

4 در پاسخ به یک سؤال ضیاء گفت که به نفع پاکستان است که به کشورهای مشترک المنافع بپیوندد،

لیکن وی اضافه کرد که این پیوستن باید شرافتمندانه باشد. طبق اظهارات مقاله وی این مسئله را زیاد

بزرگ نشان نداده است.

5 (محرمانه) اظهارنظر: به نظر بعضی از ناظران رئیس جمهور ضیاء موضع پیشین خود را در مورد

ص: 393

برگزاری انتخابات ماه نوامبر تخفیف کرده است. ولی نظریه واقعگرایانه تر این است که ضیاء موضع مبهم

پیشین خود را صراحت بخشیده است و به عبارت دیگر اعلام کرده است که اگر وضع احزاب اوضاع

سیاسی مناسب باشد انتخابات برگزار خواهد شد. لیکن راههای مورد نظر وی بسیار است (مرجع،

مصاحبه بی بی سی را برای سفارت تهیه کند. در صورتی که موفق نشود آیا سفارت آمریکا در لندن

می تواند متن مصاحبه رادیویی ضیاء با بنازیر را برای ما تهیه و ارسال دارد؟کینگ


نظم و قانون در بلوچستان افزایش نگرانیها در مورد بحران افغانستان...

سند شماره (29)

تاریخ: 3 تیر 1358 24 ژوئن 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: نظم و قانون در بلوچستان افزایش نگرانیها در مورد بحران افغانستان

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 خلاصه: هجوم اخیر آوارگان افغانی به بلوچستان موجبات افزایش نگرانی را در مورد جنگ

موجود در آن سوی مرز فراهم آورده است. مشاجره و مناظره در مورد آن چه حکومت نظامی انجام

می دهد و باید در قبال افغانستان انجام دهد موجب شده است که در داخل ایالت و بین ایالت و دولت

مرکزی اختلافاتی پدید آید. در همین مشاجرات، خود آوارگان نیز یک مسئله خاص را تشکیل داده اند.

البته با آغاز انتخابات بعید به نظر می رسد که بحران موجود در افغانستان، بروز خشونت در بلوچستان را

ممکن سازد. عمده این امر نیز بستگی به درک صحیح از تعهد آمریکا در قبال پاکستان دارد.

عامل تشدیدکننده بحران

3 پنج ماه قبل از انتخابات ملی، گفتگوهای ما با رؤسای بلوچستان نشانگر نگرانی بیش از حد آنها

نسبت به مسئله پناهندگان افغانی بود و در رابطه با انتخابات اظهار نگرانی نمی کردند. وقایع آن سوی مرز

واقعی و محسوس است لیکن انتخابات 17 نوامبر از نظر آنها وعده و وعیدهای مشکوکی به نظر می رسد.

در ورای نگرانی مردم این اعتقاد به چشم می خورد که درگیری پاکستان در افغانستان می تواند عامل

تشدید کننده بحران در بلوچستان به علت عدم ثبات داخلی این استان باشد.

هجوم پناهندگان

4 تا قبل از بهار کنونی، موج پناهندگان از شمال و غرب خط دوراند وارد شمال غربی این استان

مرزی می شدند. پس از آن در ماههای آوریل یا مه، سیل پناهندگان در جنوب راه دیگری یافتند که

احتمالاً نشانگر تغییر جغرافیایی نبردها در منطقه مرزی می باشد.

بنا به گزارشها در یک روز تنها 12000 نفر پناهنده از مرز گذشته و وارد بلوچستان شدند. استاندار این

ایالت اظهار می دارد که در حال حاضر در مرز و در استان بلوچستان حدود 100000 نفر پناهنده جای

گرفته اند. دیگران رقمی پایین تر لیکن عمده را در مورد بلوچستان به کار می برند.

5 هجوم پناهندگان افغانی با اختلاف نظر فزاینده در مورد نقش دولت در برخورد با شورشیان

مصادف گردید. در مورد آنچه که اسلام آباد انجام می دهد و باید انجام دهد، سلیقه و نقطه نظرهای متفاوتی

ص: 394

وجود دارد. این مشاجرات و مناظرات منعکس کننده و تشدیدکننده اختلاف درون ایالتی و بین ایالت و

دولت مرکزی می باشد.

اختلاف نظرها

6 اختلاف نظرها ظاهرا از الگوی چپ به راست تبعیت می کند. اعضای حزب خلق پاکستان و حزب

ملی پاکستان در بخش مترقی قلمرو سیاسی، معتقدند که حکومت نظامی به مجاهدین در مبارزه شان برای

سرنگونی رژیم کابل یاری می دهد. یکی از رؤسای اسبق شهری و حزب خلق پاکستان گفت. اگر حکومت

نظامی در تکذیب حمایت خود از شورشیان صادق باشد، باید با جدیت تمام مرز را مسدود نماید. وی

می گوید دولت می تواند اردوهای پناهندگان را به پنجاب یا سند منتقل نماید تا آنها نتوانند به صورت یک

نیروی محرک برای کابل عمل کنند. نقطه نظر مخالف این است که حکومت نظامی به مجاهدین کمک

می کند، لیکن این کمک کافی نیست؛ که این نظر اعضای اتخاذ ملی پاکستان و احزاب محافظه کار این

کشور است. به طور مثال، دستیار شخصی رئیس حزب طریق استقلال، اصغرخان، از ما سؤال کرد که چرا

سازمان سیای آمریکا علیه تره کی کودتایی را سازمان نداده است.

تفرقه و سوابق تاریخی آن

7 بخشی از تفرقه ایجاد و تشدید شده توسط افغانستان ریشه ای تاریخی دارد. گرچه هنوز کسی

مستقیما از ایجاد یک بلوچستان بزرگ با ما صحبت نکرده است، لیکن استاندار پیشین بلوچستان

اکبرخان بوگتی و دیگران به ما گفته اند که بسیاری از بلوچها هنوز با جاه طلبی بسیار میل دارند بلوچستان

ایران، افغانستان و پاکستان و احتمالاً سند را به صورت یک ملت واحد درآورند. بوگتی می گوید این افراد

معتقدند که انقلاب افغانستان موضع آنها را تقویت کرده و آنها به طور پنهانی یا آشکار از رژیم ترکی کمک

خواهند گرفت و سعی خواهند کرد از ناآرامیهای سیاسی موجود در پاکستان در مبارزه علنی خود علیه

حکومت نظامی این کشور بهره برداری کنند. بلوچهای دیگری که مایلند از طریق قانونی و مشروع

خودمختاری بیشتری برای بلوچستان کسب کنند، به ما گفته اند که حکومت نظامی پاکستان با کمک خود

به شورشیان افغانستان موجبات اقدامات تلافی جویانه شوروی در بلوچستان را فراهم آورده است.

بسیاری از آنها معتقدند که این استان به صورت میدان مبارزه ابرقدرتها در خواهد آمد. چون خودبینی و

بی منطقی شدیدا حکمفرماست، این اشخاص میل ندارند ورود لشگرهای تانک و پیاده شوروی به کویته

را برای رسیدن به بنادر موجود در آبهای گرم به زیر سؤال بکشند.

عوامل جامعه شناسی

8 تفرقه های دیگر از نوع مربوط به جامعه شناسی است. بلوچستان یک جامعه قبیله ای است که با

خطر تغییر رو به روست. از یک طرف ما با رهبران قبیله ای صحبت کردیم که می گویند نبرد موجود در

افغانستان جهاد در راه حفظ اسلام و یک سبک زندگی است؛ از طرف دیگر، با اشخاصی صحبت کردیم که

از حکومت غیر عادلانه رهبران و رؤسای قبیله ای ابراز انزجار کرده و تلاشهای دولت ترکی را در از بین

بردن قبیح ترین جنبه های نظام قبیله ای در افغانستان می ستودند. آنچه واضح است، این است که مردم

ص: 395

بلوچستان از این برخورد نیز معلول طرز فکر آنها در قبال بافت اجتماعی موجود در بلوچستان است.

عوامل نژادی

9 با وجود مبهم بودن شواهد، ما در نتیجه گفتگوهای خود در کراچی و کویته به این نتیجه رسیده ایم

که علیرغم مسائل مطروحه انقلاب افغانستان نیز سبب تفرقه میان نژاد بلوچ و پتان شده است. در

گفتگوهای مذکور رقابت بین این دو گروه نژادی موجود در این استان آشکار می گردید. در میان 50

درصد جمعیت بلوچ این استان میزان حمایت از تره کی خیلی بیشتر از 40 درصد جمعیت پتان این ایالت

است. جالب توجه اینکه، بیشترین تمرکز پناهندگان در بخش شمالی استان یعنی در ناحیه پتانها قرار گرفته

است. چون پناهندگان برای رسیدن به بخش بلوچی این استان مجبورند، از یک کویر غیر قابل عبور بگذرند.

احتیاطات دولتی

10 دولت می داند که در برخورد علنی با شورشیان در افغانستان باید احتیاط بسیار به خرج دهد.

وزیر اسبق فدرال هیئتهای محلی خان محمد زمان خان آقاقاضی به ما گفت که حکومت نظامی تا کنون به

بهترین وجه ممکن عمل کرده است. در این رابطه وی به کمکهای بشر دوستانه محدود به مداخله دولت

اشاره کرد. ولی بسیاری از مخالفان حکومت نظامی، به ما گفته اند که مطمئن نیستند موضوع به این ترتیب

باشد. آنها می گویند رئیس جمهور ضیاءالحق که از خانواده مولوی هاست، از نظر عقیدتی به عصیانگران

اسلامی کمک می کند و ارتش پاکستان زمانی که فرصت برای از بین بردن یک رژیم متخاصم همجوار

موجود است نمی تواند دست روی دست گذاشته و کاری انجام ندهد.

مسئله پناهندگان

11 در رابطه بین دولت و مردم بلوچستان مسئله پناهندگان نیز به صورت مشکلی درآمده است. با

وجود تشکیل اردوگاههای خاص بسیاری از افغانها در خارج از اردوگاههای خود به سر می برند.

حیوانات احتیاج به چراگاه دارند و پناهندگان هر چه بیشتر بز و گوسفند داشته اند با خود به این سوی مرز

منتقل کرده اند. زندگی آنها در خارج از اردوگاهها سبب پیدایش این شک و تردید شده است که دولت

نمی خواهد آنان را کنترل نماید، چون در این صورت کنترل آنها نیز کاری بس دشوار است. علاوه بر این

بین پاکستانیها و افغانها در مورد چراگاهها نیز اختلافاتی به وجود آمده است. چراگاههای موجود در این

منطقه قادر نیست کفاف ساکنین اصلی آن را بدهد. تا به حال میهمان نوازی بومیان بر رنجش خاطر آنها

غلبه کرده است، لیکن اگر تعداد آنها افزونتر و مدت اقامت آنها طولانی تر شود، دولت مجبور است جهت

اسکان آنها در مناطق وسیعتر اقداماتی به عمل آورد.

سرپیچی از انتخابات

12 امکان تبدیل شدن افغانستان به صورت عامل ایجاد خشونت در بلوچستان با آغاز انتخابات

کاهش خواهد یافت. بازرس کل پلیس استان در گفتگو با ما بی پرده گفت اگر انتخابات به تعویق افتد نظم و

قانون در این استان بهتر برقرار خواهد شد. بیانات اخیر میرغوث بوکس بیزنجو رهبر حزب ملی پاکستان

ص: 396

نشانگر نوع بیاناتی است که می تواند محرک خشونت باشد. در اجتماع حزب ملی پاکستان در یکم ژوئن

بیزنجو گفته است در صورتی که ضد انقلابیون از اقدامات خود دست برندارند، مترقیان و دموکراتهای

پاکستانی به دفاع از انقلاب خلق افغانستان قیام خواهند کرد. خیربوکس مری، رهبر قبیله مهم مردی که

گویا خود را چه گوارای بلوچستان می داند، از رهبران مهم شورش چریکی به شمار می آید. نارضایتی

اقتصادی نیز می تواند موجبات پیدایش شورشها را فراهم آورد. ولی این استان تا به حال آرام بوده است.

آمریکا

13 پیدایش اغتشاش در بلوچستان به درک افراد عصیانگر از شدت تعهدات آمریکا نسبت به

پاکستان بستگی دارد. این باور که آمریکا، پاکستان را به حال خود رها کرده است، افرادی چون بیزنجو را

ترغیب می کند که با شوروی وارد پیمان شوند. متأسفانه بسیاری از کسانی که ما با آنها در بلوچستان

صحبت کرده ایم فکر می کنند که آمریکا دوستان خود را تنها گذاشته است. دلایل ارائه شده توسط آنها نیز

فقدان حمایت آمریکا از پاکستان در سال 1965 و 1971، شکست آمریکا در برابر شوروی در حمایت از

آنگولا، اتیوپی و افغانستان و مخالف آمریکا با مسلمانان جهان و قطع کمک به پاکستان می باشد.

14 علیرغم این انتقادات، همه نسبت به آمریکا حسن نیت دارند. بخش اعظم جامعه بلوچستان ادامه

ارتباط حسنه با آمریکا را ترجیح می دهند. این افراد عبارتند از مقامات دولتی (اکثرا اهل پنجاب)

بازرگانان و رؤسای قبایل. آنها با وجود انتقاد از اقدامات اخیر آمریکا امیدوارند که در صورت حمله و یا

تحریک به خرابکاری توسط شوروی، آمریکا به یاری پاکستان بشتابد. اثبات این قضیه که آمریکا به

تمامیت ارضی، استقلال و ثبات پاکستان علاقه دارد، بدون اینکه به حکومت نظامی پاکستان وابسته باشد

کاری است بس دشوار. این کار با تلاشهای دولت ضیاء در نشان دادن طرفداری خود از آمریکا و مذاکرات

آن برای ورود به نهضت غیر متعهدها دشوارتر می گردد؛ دشوار از این جهت که حکومت نظامی

پاکستان حمایت ما را رد می کند و دیگر اینکه مشکلات موجود در روابط ضیاء با ما سبب شده است که

بسیاری از آنها فکر کنند ما با تعویض و جایگزین شدن این رژیم موافق هستیم. مهمترین ضربه در دراز

مدت عدم تواناییمان در کمک به پاکستان طبق قرارداد دوجانبه 1959 خواهد بود. اگر پاکستانیها

دستشان رو شده باشد، آمریکا نخواهد توانست اقدامی به عمل آورد. کینگ


بازدید فرماندهی نیروهای آمریکا در خاورمیانه منعکس کننده حمایت شدید...

سند شماره (30)

تاریخ: 3 تیر 1358 24 ژوئن 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: بازدید فرماندهی نیروهای آمریکا در خاورمیانه

منعکس کننده حمایت شدید نیروهای نظامی از روابط آمریکا و پاکستان

1 تمام متن خیلی محرمانه است

2 در پایان ساموئل اچ. پیکر، فرمانده نیروها در خاورمیانه در تاریخ 2016 ژوئن به بازدید تودیعی

از پاکستان پرداخت. این بازدید چهار روزه در سطوح عالی نشانگر صمیمیت و احترام شدید رؤسای

نظامی پاکستان نسبت به ارتش آمریکا به طورکلی و به ویژه نیروی دریایی آمریکا بود.

ص: 397

3 پیکر از کراچی به اسلام آباد، لاهور و پیشاور در طول اقامت خود بازدید نمود و در هر مرحله از

طرف نظامیان این کشور مورد استقبال قرار گرفت. وی توسط سه دریابد عالیرتبه نیروی دریایی پاکستان

و رؤسای نیروی دریایی پذیرایی شد. در ضیافتهای شام رؤسای نیروی دریایی شخصیتهای مهم

غیرنظامی پاکستان چون دریابان جانجوآ، وزیر عدلیه شرکت داشتند. در این ضیافتها، فرماندهان نیروی

دریایی از روابط گرم و صمیمانه بین نیروی دریایی پاکستان و آمریکا یاد کرده و در رابطه با تداوم آن اظهار

امیدواری کردند.

4 در گفتگوهای خصوصی با پیکر، فرمانده نیروی دریایی دریابد نیازی از احتیاج مبرم نیروی

دریایی به ناوهای جنگی گیرینگ صحبت کرد و گفت بدون چهار ناوی که طبق قرارداد به نیروی دریایی

پاکستان داده خواهد شد، این نیروی دریایی تنها به دو بخش عملیاتی رزمی سطحی تبدیل خواهد شد.

خنده آور اینجاست، که دو ناو تحویل داده شده از نوع گیرینگ می باشند. رؤسای نیروی دریایی پاکستان

به پیکر، گفتند که از نظر عملیاتی ورود ناوهای آمریکا به آبهای پاکستان می تواند ادامه یابد، لیکن از نظر

دولت پاکستان افزایش این دید و بازدیدها توأم با مشکلات بسیاری می باشد. ولی معلوم نشده است که

منظور آنها مشکلات سیاسی است یا مشکلات فیزیکی که به بندرو تأسیسات کراچی تحمیل می گردد.

5 در رابطه با مسئله نیروی هسته ای، مقامات مهم نیروی دریایی پاکستان از تصمیم آمریکا با تأسف

و «ناخشنودی» یاد می کردند پیکر و مقامات سفارت گفتند که این مسئله نه تنها در نتیجه تصمیم آمریکا

بلکه در نتیجه تصمیم دولت پاکستان به کسب ظرفیت هسته ای پدید آمده است؛ در حالی که در ارتباط با

آنها مخالفت و خطرات زیادی برای آمریکا وجود دارد که سبب شده است آمریکا در زمینه کمکهای خود

تصمیمی اتخاذ نماید. نیازی نیز مانند دیگر افراد تصمیم گیرنده پیرامون مسئله اتمی (مانند بسیاری از

رابطها) اظهار داشت که آمریکا می تواند در برابر پیروزیهای شوروی در اینجا و آنجای منطقه از نگرانیهای

خود در رابطه با عدم تکثیر تسلیحات هسته ای چشم پوشی نماید.

6 اظهار نظر: این بازدید از نظر انعکاس حسن نیت نیروی دریایی پاکستان بسیار قابل ملاحظه بود.

در ظاهر آنها مایل به دریافت ناوهای گیرینگ هستند، ولی خواستهای آنها عمیقتر گردیده است. رابطه

نیروهای دریایی دو کشورمان اصولاً نیرومند و پایدار است.

حتی در این مرحله، تلویزیون و رادیوهای پاکستان برای اولین بار در شش ماه گذشته پیرامون این بازدید

اخباری منتشر ساختند.

نیروی دریایی و ارتش به طورکلی درباره سخنان ضیاء در ضیافت اخیر روز ملی مان که در مورد

رابطه بین آمریکا و پاکستان و تداوم آن اظهار امیدواری کرده بود چندان حساب نمی کنند.کینگ


تبادل نظر دولت پاکستان و سفارت آمریکا در مورد چاد

سند شماره (31)

تاریخ: 5 تیرماه 1358 26 ژوئن 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: (خیلی محرمانه) تبادل نظر دولت پاکستان و سفارت آمریکا در مورد چاد

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 شرمن مقام سفارت در مورد محتوای مرجع ب مورخ 26 ژوئن با سرپرست بخش آفریقایی

ص: 398

وزارت خارجه، معین جان نعیم (شدیدا حفاظت شود) گفتگو کرد. نعیم که از گزارش صورت وضعیت

بسیار قدردانی می کرد درباره پیش نویسی که برای رئیس جمهور ضیاء در دست تهیه دارد با ما صحبت

کرد.

3 محتوای گزارش وزارت امور خارجه در مورد چاد، بر دو نگرانی مهم پاکستان در آن منطقه تأکید

داشت: (1) نگرانی از خطری که علیه نظامیان و غیرنظامیان پاکستانی در لیبی در صورت درگیر شدن آنها

در جنگ وجود دارد، (2) نارضایتی بیشتر آنها از مداخلات لیبی در آفریقای غربی مرکزی و تأثیر آن بر

روابط پاکستان در آفریقا.

در مورد نکته اول، نعیم گفت که در گزارشش نیز منعکس شده است) دولت پاکستان هر روز منتظر و

نگران است که گزارشاتی مبنی بر درگیر شدن افراد خود در چاد و یا به طور ناخواسته طبق برنامه لیبیاییها

دریافت دارد. نعیم گفت که اخیرا در طول مدت تسویه حساب نیروهای ایمن در اوگاندا، وزارت خارجه

پاکستان چند شب را بدون استراحت سپری کرد. وی گفت ترس از آن بود که ممکن بود چند پاکستانی به

وسیله نیروهای مهاجم تانزانیایی کشته شده باشند. (تذکر: نعیم گفت پاکستان به لیبی رسما اجازه نداده

بود که از پاکستانیها در اوگاندا استفاده کند و علاوه بر این وزارت امور خارجه نیز از شرکت آنها در این

نبرد بی اطلاع بود.)

در مورد نکته دوم، نعیم با لحن شدیدی چه در گفته ها و چه در گزارش خود بدرفتاری قذافی را در را

در منطقه نشان داده است. وی رهبر لیبی را «مردی دیوانه» می خواند که اعتبار و حیثیت خود را در

آفریقای مادون صحرا به قیمت از بین رفتن حیثیت ما از دست داده است. نعیم نقشه ای را که در اواسط سال

1970 توسط لیبیاییها چاپ شده بود و نشانگر یک لیبی بزرگتر شامل، چاد، نیجر، بخشهایی از دلتای

علیا، بخشهایی از الجزایر، تونس و صحرای اسبق اسپانیا بود به ما نشان داد. نعیم گفت هدف قذافی از

مداخله در چاد رسیدن به این هدف بزرگ است.

4 نعیم به یادآوری مشکلات وزارت خارجه در به دست آوردن اطلاعات دقیق در مورد رویدادهای

چاد پرداخت. وی گفت ارتباط عادی تنها از طریق سفارت پاکستان در خارطوم که مسئول انجام آن نیز

هست صورت می گیرد. ولی سفیر پاکستان حدود یکسال است که نتوانسته است به چاد سفر کند و سفیر

چاد در خارطوم نیز، بنا به گفته نعیم، در همین مدت با پایتخت در تماس نبوده است. نعیم معتقد است که به

مقامات سفارت چاد در خارطوم اصلاً حقوقی پرداخت نمی شود و دولت سودان از آنها حمایت می کند.

چاد در سال گذشته در هیچ یک از کنفرانسهای اسلامی و در جلسات غیر متعهدها نماینده ای نداشته است.

دولت پاکستان نیز بنا به گفته نعیم نتوانسته است به علت عدم شرکت چادیها در جلسات سازمان ملل با

آنها تماس حاصل کند و آنها با سازمان ملل جداگانه ارتباط برقرار می کنند.

5 اظهار نظر: کاربرد عبارت «مرد دیوانه» توسط نعیم برای توصیف قذافی و تشریح نگرانیهای دولت

پاکستان مشابه اظهارات مقامات دیگری است که در رابطه با لیبی هستند. مقامات پاکستانی، با اعتراف به

منافع اقتصادی حاصله از این تماس و ارتباط، ظاهرا نگران خطرات احتمالی موجود علیه روابط خارجی

دولت پاکستان هستند. به خصوص آنها میل دارند از مجروح شدن و یا درگیری پاکستانیهای موجود در

لیبی ممانعت به عمل آورند. علاوه بر این، آنها می ترسند که مبادا در اجلاسهای آتی سازمان ملل و غیر

متعهدها آنها نیز به همراه قذافی به یک خطا متهم شوند.کینگ


سفر سردبیر ریدرز دایجست، ویلیام گریفیث به پاکستان

ص: 399

سند شماره (32)

تاریخ: 6 تیر 1358 27 ژوئن 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: سفر سردبیر ریدرز دایجست، ویلیام گریفیث به پاکستان

1 (طبقه بندی نشده) پیام حاضر نیاز به اقدام مقتضی دارد.

2 (محرمانه) اطلاع حاصل کرده ایم که سردبیر نشریه ریدرز دایجست ویلیام ئی. گریفیث در تاریخ

10 6 ژوئیه به پاکستان سفر خواهد کرد و با وی در آنجا به عنوان یک شخصیت مهم رفتار خواهد شد و

وی خواهد توانست با مقامات عالیرتبه دولت پاکستان ملاقات نماید. ما نیز در همین رابطه اقدام مقتضی را

به عمل خواهیم آورد.

3 (محرمانه) در صورتی که به سفارت پاکستان در واشنگتن در سطح بالا در مورد این سفر و سوابق

گریفیث اطلاع داده شود تا آن سفارت نیز به نوبه خود از طریق ارسال تلگرام، دولت پاکستان را در جریان

امر قرار دهد، ما خواهیم توانست با مقامات عالی رتبه این کشور با سهولت بیشتر تماس حاصل نماییم.

(معاف)کینگ


ضرب و شتم دیپلماتهای فرانسوی در نزدیکی مجتمع اتمی

سند شماره (33)

تاریخ: 7 تیر 1358 28 ژوئن 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. با اولویت

موضوع: ضرب و شتم دیپلماتهای فرانسوی در نزدیکی مجتمع اتمی

1 تمام متن خیلی محرمانه است

2 خلاصه: سفیر فرانسه در اسلام آباد، لوگوریرک و دبیر اول خود (سیاسی) ژان فورلوت هنگام

رانندگی در نزدیکی دهکده کاهوتا در غروب روز 5 تیرماه از طرف عده ای مورد حمله قرار گرفتند.

فورلوت، که در طول این حمله بیهوش شده بود، می گوید این حمله توسط دولت پاکستان ترتیب داده شده

بود تا خارجیها از سفر به اطراف مجتمع غنی سازی هسته ای در کاهوتا منصرف گردند. (پایان خلاصه)

3 ژان فورلوت به مقام سفارت در هفتم تیرماه توضیح داد که در تاریخ پنجم تیر حدود ساعت 45/6

دقیقه بعدازظهر او و سفیر فرانسه لوگوریرک که از مسافرت به کاهوتا (حدود 30 میلی اسلام آباد) باز

می گشتند توسط چند چماق به دست متوقف و مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. فورلوت قبلاً نیز در سال

1357 به این منطقه سفر کرده بود و همکار استرالیایی وی از مجتمع احتمالی هسته ای این منطقه

عکسبرداری نموده بود. (مرجع الف) فورلوت و سفیر در مورد این مجتمع در ملاقات با سفیر جامعه اروپا

در هفته گذشته که موضوع اصلی مورد بحث مقاصد دولت پاکستان در زمینه تسلیحات هسته ای بود

گفتگو کرده بودند. فورلوت داوطلب شده بود که سفیر را به این منطقه ببرد تا خود عینا مجتمع را و حتی

مناظر زیبای آنجا را نیز ببیند. فورلوت یادآور شد که این جاده برای استفاده عموم است و در کتاب

جهانگردی اسلام آباد نیز از آن به عنوان یک جاده خوش آب و هوا یاد شده است.

4 این گروه کوچک در حدود ساعت 4 اسلام آباد را به قصد کاهوتا ترک گفت و در مناطق

خوش منظره توصیه شده نیز توقف نمود. آنها دوربین عکسبرداری به همراه نداشته و از ماشین نیز پیاده

ص: 400

نشده بودند. هنگام مراجعت از کاهوتا به قصد اسلام آباد، فورلوت (که در ماشین خودش با نمره

سرکنسولگری رانندگی می کرد) متوجه شد که یک ماشین ژاپنی زرد رنگ باچهار سرنشین در تعقیب

آنهاست. او از سرعت ماشین کم کرد تا آنها بتوانند عبور کنند.

در نقطه ای خلوت بین کاهوتا و سیهالا، او بار دیگر همان ماشین را دید که کمی جلوتر توقف کرده

است. کامیونی نیز در جهت مخالف درست به موازات همان ماشین توقف کرده و جاده را به طرز مؤثری

مسدود کرده بود. فورلوت توقف کرد و می خواست با استفاده از دنده عقب جهت ماشین را تغییر دهد که دو

نفر سوار بر موتور سیکلت از پشت سر راه فرار را بر آنها بستند.

5 چهار نفر از داخل ماشین و دو نفر موتور سوار به ماشین نزدیک شده و سعی کردند در ماشین را باز

کنند و موفق شدند سرنشینان ماشین را پیاده کنند. فورلوت می گوید که توسط یک ضربه بیهوش شده بود.

او تنها به خاطر می آورد که مهاجمین شلوار به تن داشتند (لباس سنتی) و آنقدر قوی نبودند. چون چند نفر

از آنها سعی کرده بودند سفیر مسن و مریض حال را از ماشین بیرون بکشند، و به هیچ وجه از اسلحه استفاده

نکردند. فورلوت می گوید که آنها ظاهری «نظامی» نداشتند ولی شباهت بسیاری به «راهزنها» داشتند.

6 در توضیح ضرب و شتم وارده به خودش و سفیر، فورلوت گفت که آنها ظاهرا مهاجمین حرفه ای

بودند، چون ضربات خود را به نقاطی از بدن وارد می ساختند که خسارت ظاهری نداشته باشد. یکی از

دندانهای سفیر شکسته و چند جای بدنش کبود شده است ولی فورلوت علاوه بر نقاط کبود شده

جمجمه اش نیز شکسته است.

7 فورلوت می گوید پس از ده دقیقه به هوش آمد و متوجه شد که مهاجمین رفته اند و سفیر مشغول

مراقبت از زخمهایش است. عینک فورلوت از بین رفته بود ولی به ماشین خسارتی وارد نیامده بود. آنها

سوئیچ را از نقطه ای که مهاجمین آن را پرتاب کرده بودند یافته و به طرف اسلام آباد رانندگی کردند. از

محل اقامت فرانسویها آنها از پلیس دعوت کردند تا این واقعه را گزارش نماید. پلیس با آنها اظهار

همدردی کرده و اظهار داشت که به تحقیقات کامل مبادرت خواهد ورزید. سرپرست پروتکل و رئیس

جمهور ضیاء تلفنا با سفیر در مورد این رویداد اظهار ناخشنودی کردند.

8 گذشته از این بیانیه های دولت پاکستان و پوشش مطبوعاتی در رابطه با شکار مهاجمین، فورلوت

معتقد است که یکی از مقامات دولت پاکستان این افراد شرور را به سراغ آنها فرستاده است. وی می گوید که

مهاجمین فریاد می زدند: «خارجیها! در اینجا چه می کنید؟» و «خارجیها! گم شوید» و به این ترتیب

انتخابی بودن خود را نشان می دادند. این افراد شرور پس از بیهوش کردن یک فرد جوان و نیرومند و رو به

رو شدن با یک فرد مسن و ضعیف پا به فرار گذاشته بودند. آنها چیزی ندزدیده و به اتومبیل خسارتی وارد

نیاوردند. از نظر فورلوت آنها فقط مأموریت داشتند همین کار را انجام داده و مانع از سفر بیگانگان

کنجکاو جهت بازدید از مجتمع کاهوتا که بنا به گزارش مطبوعات نقش مهمی در برنامه کلی هسته ای

پاکستان ایفا می کند، شوند.

9 فورلوت گفت در مجتمع کاهوتا از زمان سفر گذشته اش تغییرات بسیاری ایجاد شده است. به طور

مثال، تابلوی تعمیرگاه اساسی نظامی بر روی آن نصب شده، علاوه بر این، مجتمع توسط وسایط نقلیه

غیرقابل استفاده نظامی محصور شده است تا نشان داده شود که نیاز به تعمیر دارند. لیکن به جای سیم

خاردار یک دیوار سنگی ساخته خواهد شد تا کسی نتواند مجتمع را از طریق جاده رؤیت نماید.

ص: 401

10 اظهار نظر: اگر دولت پاکستان می خواست ورود خارجیها و دیپلماتها را به منطقه کاهوتا محدود

نماید کافی بود که آن را به لیست مناطق ممنوعه (بلوچستان، منطقه روستایی سند و غیره) اضافه کند.

ضرب و شتم دیپلماتها و ایجاد وقایعی که پای دیپلماتها در آن به میان کشیده شود افراطی گری است. به

نظر ما دولت پاکستان نمی تواند فرانسوی ها را به عنوان افراد مورد ضرب و شتم انتخاب نماید.

یک تشریح احتمالی این است که مؤسسات امنیتی دستور داشته اند که در حراست از تأسیسات کاهوتا

طوری عمل می کنند که مخالفت مطبوعات در رابطه با برنامه هسته ای پاکستان مطرح نشود. در انجام این

کار احتمالاً یک افسر بسیار علاقه مند پا را از اختیارات خود فراتر گذاشته و دستور اجرای این نقشه را

صادر کرده است.کینگ


نظم و قانون در بلوچستان افزایش نگرانی و تشنج در مورد افغانستان

سند شماره (34)

تاریخ: 10 تیرماه 1358 1 ژوئیه 79طبقه بندی: خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.به: وزارت سفارت آمریکا در اسلام آباد

موضوع: نظم و قانون در بلوچستان افزایش نگرانی و تشنج در مورد افغانستان

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 به خاطر دریافت گزارش اندیشمندانه و مطلع سازنده در مورد بلوچستان متشکریم. این گزارش

حاوی نکاتی جدید و تحریک کننده پیرامون تأثیر اوضاع افغانستان و هجوم پناهندگان بر اوضاع داخلی

بود.

3 باید گفته شود که ما گمان نمی کنیم که انفجار بلوچستان بستگی به نحوه تفکر آشوبگران در رابطه با

مقدار حمایت آمریکا از پاکستان داشته باشد. ناآرامیهای گذشته صرفا ناشی از اوضاع سیاسی و اقتصادی

داخلی این ایالت بوده و تعهدات آمریکا در این زمینه نقشی نداشته است.

4 یادداشت بیوگرافیک، بیانیه و پاراگراف 10 که در آن گفته شده، ضیاء فرزند مولوی است برای ما

بسیار جالب است. OIL/B JNR/ سعی کرد این موضوع را دنبال کند، ولی نتوانست شواهدی دالّ بر آن

بیاید. پرونده های ما نشان می دهد که ضیاء به مدارس غیرمذهبی رفته است و پدرش یعنی محمد اکبر نیز

احتمالاً یکی از کارمندان دون رتبه دولتی بوده است. در صورتی که سفارت و یا ادارات تابعه آن بتوانند

اطلاعات بیشتری در این زمینه به ما بدهند بسیار ممنون خواهیم شد چون JNR/OIL/Bمی خواهد

بیوگرافی کاملتری را از ضیاء منتشر سازد.

5 بار دیگر از ارسال گزارش قبلی بسیار متشکر هستیم. خوانندگان شما در واشنگتن به بلوچستان

علاقه و توجه خاص مبذول می دارند.کریستوفر