گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد پنجم
بودجه پاکستان برای سالهای مالی 80/1979، چندان تفاوتی نداشته است






سند شماره (35)

تاریخ: 10 تیرماه 1358 1 ژوئیه 79تاریخ: 12 تیر 1358 3 ژوئیه 79

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: بودجه پاکستان برای سالهای مالی 80/1979، چندان تفاوتی نداشته است.

1 وزیر دارایی، غلام اسحاق خان در سخنرانی خود در مورد بودجه در 28 ژوئیه از دولت کنونی

ص: 402

طوری صحبت کرد که با هفت سال مدیریت نادرست اقتصاد روبرو بوده و با مبارزه با تمام مشکلات

درصدد است، وضع پاکستان را از نظر اوضاع مالی در داخل و خارج بهبود بخشد. غلام اسحاق در

توصیف مشکلات اقتصادی از چند چیز به درستی یاد کرد، لیکن در این زمینه از ارقام مربوط به بودجه

استفاده نکرده است. اسناد بودجه مربوط به سالهای مالی 80/1979 کل دریافتیهای قابل

پیش بینی را 41 میلیارد روپیه (9/9 روپیه معادل یک دلار آمریکا) و هزینه ها یا مخارج را معادل 1/52

میلیارد روپیه نشان می دهد که کسری بودجه نیز معادل 1/11 میلیارد روپیه خواهد بود. در حالی که

ارقام بودجه ای تجدید نظر شده سال گذشته کل دریافتی را 2/39 میلیارد روپیه و مخارج را 3/46

میلیارد روپیه و کسری بودجه را 1/7 میلیارد روپیه نشان داده بود، و حال آنکه برخلاف کسری بودجه

اعلام شده 3/2 میلیارد روپیه ای، کسری بودجه واقعی 5 میلیارد روپیه بیشتر می باشد. قرار است عوارض

لازم برای سال جاری حدودا از 1/5 میلیارد روپیه به 1/46 میلیارد روپیه افزایش و کسری بودجه را به 6

میلیارد روپیه تقلیل دهد.

2 غلام اسحاق در کنفرانس مطبوعاتی گفت دولت پاکستان سعی خواهد کرد با جذب منابع مالی

بیشتر خارجی از کشورهای کنسرسیوم دیگر کشورهای دوست و در صورت لزوم بازار سرمایه

بین المللی، شکاف 3 میلیارد روپیه ای بودجه خود را کمتر کند. در صورت جذب این سرمایه، قروض

جدید، وامهای جدید، علاوه بر تأمین دوباره مالی 3 میلیارد روپیه ای برای وامهای کوتاه مدت، توانایی

پاکستان را در اداره و بازپرداخت قروض خارجی سالهای آتی مشکلتر خواهد نمود.

3 علت وجود کسری بودجه عظیم سال گذشته و کسری بودجه سال جاری مخارج و درآمدهای

بودجه است. غلام اسحاق اعتراف کرد که پس انداز داخلی پاکستان و مالیات تولید ناخالص ملی کمترین

میزان را در سطح جهانی داشته ولی مخارج دولت در بودجه سالهای 80/1979 که به گفته او تا حد امکان

کاهش یافته، نشانگر افزایش مطلق در زمینه وسیعی است و از مبالغی که ممکن است در نتیجه افزایش

مالیاتها گرد آید فراتر رفته است. با در نظر گرفتن درآمد اضافی 1/8 میلیارد روپیه ای در نتیجه کمکها و

مالیاتهای جدید، دریافتیها به سطح 5/21 میلیارد روپیه بیش از 4/40 میلیارد روپیه سال 79/1978 بالغ

خواهد شد در حالی که مخارج 22 درصد بیش از 7/42 میلیارد روپیه ژوئیه 1978 افزایش خواهد

داشت.

4 در برآورد بودجه سال جاری، مخارج بیش از بودجه 79/1978 افزایش می یابد و بیشتر در زمینه

دفاعی (از 5/1 میلیارد روپیه، به 7/11 میلیارد روپیه) خدمات وامی (از 1/1 میلیارد روپیه به 5/7

میلیارد روپیه)، سوبسید (از 5/1 میلیارد روپیه به 9/3 میلیارد روپیه) است در حالی که سوبسید گندم 1

میلیارد روپیه کاهش یافته است و مخارج عمرانی هیئتهای خودمختار چون ذوب آهن کراچی و

کارخانه های سیمان و کود (از 36/1 میلیارد) روپیه به 9/10 میلیارد روپیه) افزایش یافته است،

سوبسیدها، خدمات دامی و بودجه دفاعی و ذوب آهن کراچی و بندر قاسم سبب شده اند که مخارج بالا

برود و تقریبا نیمی از بودجه عمرانی را به خود اختصاص داده اند. مخارج بخش اجتماعی مردمی،

بهداشت، آموزش و پرورش، عمران روستایی و رفاه اجتماعی هنوز هم 5 درصد بودجه دولتی یا کمتر از

5/2 درصد کل مخارج را مانند سال گذشته در برمی گیرد.

5 مالیاتهای اضافی 1/5 میلیارد روپیه ای قرار است از طریق جیره بندی بافت مالیات بر درآمد (که

ص: 403

براساس آن بعضی از پرداخت کنندگان مالیات بر درآمد کم درآمدترین سود خواهند برد) و افزایش قیمت

برق، کرایه قطار و چند محصول سوبسیددار مانند روغن نباتی و محصولات نفتی تأمین گردد. بخش

کشاورزی تقریبا به خاطر ورود زکات و عشر چندان تغییر نکرده است لیکن بعدها در سال مالی جاری

تغییراتی ایجاد خواهد شد گرچه جمع آوری این مالیاتها مستقیم با بودجه مرتبط نخواهد شد.

6 این بودجه به طورکلی برای همه و حتی کشورهای کمک کننده، ناراحت کننده است که در

کنسرسیوم پاریس نیز این نگرانی نشان داده شده است و از طرف احزاب سیاسی نیز مورد انتقاد قرار گرفته

و آن را بودجه ای «بی روح و بوروکراتیک» نام نهاده اند. اتحاد ملی پاکستان می گوید اگر در انتخابات

پیروز شود، مالیاتهای جدید را لغو خواهد کرد.

7 ما چند نسخه از اسناد بودجه را به همراه سخنرانی مربوط به بودجه به طور خلاصه و مفصل برای

واشنگتن ارسال می داریم؛ تحت گزارش سالیانه.کینگ


پیدایش طوفان در مورد نقش زن در سیاست

سند شماره (36)

تاریخ: 14 تیر 1358 5 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: پیدایش طوفان در مورد نقش زن در سیاست

1 در آغاز مشاجره در مورد مشخص نمودن شکل سیاسی آتی کشور که با زمان تعیین تاریخ

انتخابات مصادف شده است، ظاهرا در مورد نقش زن در سیاست طوفانی بر پا شده است. این گزارش

نوعی پاورقی برای تلگرام مرجع وضع زنان در پاکستان و اظهار نظری بر رنجهای فزاینده ناشی از

اسلامی سازی و نگرانی خاص در مورد نقش آتی همسر و دختر بوتو در سیاست می باشد.

2 در تاریخ 2 ژوئیه مولانا مفتی محمود ریاست اتحاد ملی پاکستانی ضد بوتو که خود علاوه بر اینکه

یک رهبر مذهبی است، ریاست جمعیت علمای اسلامی محافظه کار را نیز بر عهده دارد این مسئله را در

سخنرانی خود مطرح کرد. طبق معمول مخاطب سخنان مفتی حزب خلق پاکستان و نخست وزیر پیشین

بوتو بودند. او با تأکید بسیار از ضربات و خسارات وارده توسط نخست وزیر فقید بر کشور سخن گفت و

اعلام داشت که از تورم تا تولید رو به کاهش و کلاً هر مشکلی که کشور با آن دست به گریبان است، ناشی و

نتیجه سالها حکومت بوتو بوده است.

3 وی پس از آن با اشاره به انتخابات ماه نوامبر گفت که امکان ندارد حزب خلقی پاکستان پیروز

شود. وی با استناد به قرآن گفت پیغمبر با صراحت رهبریت و حکومت زنان را رد کرده است. معذالک

حزب خلق پاکستان به رهبری نصرت بوتو همسر بوتو (و یا احتمالاً دختر بوتو، به نام بی نظیر) نخواهد

توانست در انتخابات پیروز گردد. وی با کمال خشونت گفت: این حزب یک اسب مرده است. و مرده ها

امکان بازگشت ندارند.

4 در رد تعابیر ارتجاعی مفتی، رئیس نشریه طریق استقلال در پنجاب، ملک وزیر علی توجه مولانا

را به قانون اساسی سال 1973 پاکستان معطوف داشت که خود مفتی نیز بر آن صحه گذاشته و در آن هیچ

زنی را که شهروند و مسلمان باشد از مقامات دولتی و حتی اشغال بالاترین مقام در دولت منع نمی کند.

علاوه براین، او به مفتی خاطر نشان ساخت که تمام احزاب دوستدار اسلام پاکستان از دوشیزه فاطمه

ص: 404

جناح برای رسیدن به ریاست جمهوری در هنگام مخالفت با رئیس جمهور ایوب خان در سال 1964

حمایت کرده بودند.

5 اظهار نظر: با نزدیکتر شدن دوران ماقبل انتخابات بخصوص اگر حزب خلق پاکستان در رهبریت

خود تغییراتی داده و زنان بوتو رهبریت را به دست گیرند از این گونه مسائل بسیار خواهیم شنید. در میان

اسلامیهای محافظه کار، پیام مفتی در مورد زنان از اهمیت بسیار برخوردار است. قانون اساسی سال

1973 و نظریات معتدلانه تر افرادی چون وزیر علی تأثیری نخواهد داشت. عملاً تنها مانع برای رسیدن

زنان بوتو به ریاست جمهوری، سن بی نظیر بوتو می باشد. در سن 25 سالگی وی نمی تواند رئیس جمهور

(45) استاندار (35) یا سناتور (30) شود، معذالک او با این شرایط سنی می تواند در هر مجلسی چه ملی

و یا استانی شرکت نموده و چون غیر از آن شرط دیگری برای نخست وزیر نیست، وی می تواند به عنوان

رهبر منتخب اکثریت مؤتلفه حزبی نخست وزیر کشور گردد. کینگ


اختلافات سنی شیعه پیرامون اسلامی ساختن کشور، دولت پاکستان را...

سند شماره (37)

تاریخ: 17 تیر 1358 8 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: اختلافات سنی شیعه پیرامون اسلامی ساختن کشور،

دولت پاکستان را با مشکلات و خطراتی روبرو ساخته است

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 خلاصه: اقدامات دولت جهت تبدیل جامعه پاکستانی به یک الگوی اسلامی (نظامی اسلامی / نظام

مصطفی) موجبات افزایش تضاد و تشنج بین جامعه اکثریت سنی و اقلیت شیعی در این کشور را فراهم

کرده است. البته در جامعه سنی نیز اختلافات درونی در مورد این موضوع وجود دارد؛ لیکن زمینه یک

توافق اساسی بین سنی ها و شیعیان که از تعابیر مختلف شریعت الهام می گیرند، به هیچ وجه وجود ندارد.

تعهدات دولت مبنی بر محترم شمردن حقوق شیعیان با اتخاذ تصمیمات سیاسی، یا اقدامات و بیانیه های

رهبران سنی ها که از نظر جامعه شیعه چیزی نیست، مگر تحمیل نظر اکثریت سنی در زمینه شریعت بر تمام

مسلمانان کشور، دائما تضعیف می گردد.

3 راه حل موقتی پیشنهادی توسط دولت در ماه مه (تلگرام مرجع الف) در مدت یک ماه با بیانیه

نیرومند سرپرست اتخاذ ملی پاکستان (و سخنگوی سنی ها) مولانا مفتی محمود که گفته بود قانون

پاکستان نمی تواند بر دو تعبیر (سنی و شیعه) شریعت استوار باشد و باید تنها بر تعابیر اکثریت سنی / حنفی

قائم باشد، اعتبار خود را از دست داد. رابطه نزدیک اتحاد ملی پاکستان و مفتی با ژنرال ضیاء بیانیه وی را

از آنچنان اعتبار خاصی برخوردار ساخت که خشم جامعه شیعه را برانگیخت. خشم مفتی در 24 ژوئن با

اعلام بافت پنجگانه دولتی جهت جمع آوری مالیاتهای رفاهی زکات و عشر که عوارض مازاد بودجه ای

بود و تنها برنامه دولت را در سوق دادن پاکستان به سوی نظام اسلامی نشان می دهد، ظاهر گردید (تلگرام

مرجع ب) اختلافات اساسی شیعه در مورد زکات و عشر در پیشنهادات دولت مورد ملاحظه قرار نگرفته

بود و شیعیان گمان می کردند که بار دیگر دولت برخلاف گفته خود عمل کرده است.

4 مسئله مربوط به جامعه و عدم همبستگی لازم در دولت می باشد. ضیاء رهبری دولتی را به عهده

ص: 405

دارد که اغلب بیش از تواناییهای خود وعده و وعید می دهد و در رابطه با مسئله سنی و شیعه نیز همین

مطلب صادق است. سنی ها بر این روند سلطه داشته و سعی نیز سعی خواهند کرد ضیاء را وادار کنند که به

تعهدات خود در زمینه رعایت حقوق هر دو مذهب عمل کند. لیکن شیعیان اعتقاد و ایمان خود به ضیاء را

از دست داده اند. آنها سعی دارند در این بازی وقفه ای ایجاد کنند و به آینده چشم دوخته اند تا دولتی بر سر

کار آید که در جامعه اسلامی پاکستان از نظریات فرقه گرایی کمتر و مادی گرایی بیشتری بهره برداری کند.

با این وصف، در پاییز جاری احتمال بروز خشونت بین سنی و شیعه وجود دارد. (پایان خلاصه)

5 حکومت نظامی رئیس جمهور ضیاءالحق در فرمول بندی پیشنهادات مربوط به ایجاد یک سبک

جدید زندگی اسلامی (نظام اسلامی) در پاکستان به خاطر اختلافات فرقه ای بین اکثریت (8075 درصد)

سنی و اقلیت (2520 درصد) شیعی با مشکلاتی روبه رو شده است و جامعه شیعی نیز گمان نمی کند

رئیس جمهور ضیاء بتواند، به تعهد خود مبنی بر محترم شمردن سنتها و عقاید آنها عمل کند.

آنچه مشخص نیست، این است که آیا می توان راهی یافت که از طریق آن دو نوع قانون اسلامی در این

کشور اجرا شود. یعنی، آیا نظام اسلام می تواند در برگیرنده تعابیر مختلف اسلامی باشد؟ یا سنی ها سعی

خواهند کرد با استفاده از نظام اسلامی در پاکستان تعابیر خود را از سنت شریعت بر اقلیت شیعه تحمیل

کنند، و در این راه نه تنها شرایط تاریخی که بافت جامعه پاکستانی را در نظر بگیرند؟

6 آتش بس بین دو جامعه که در ماه مه (تلگرام مرجع الف) گزارش شده بود، در اصل موقتی بود.

اختلاف دیرین بین دو مذهب برجسته در مورد شکل جامعه اسلامی پاکستان بار دیگر به زخمی تاریخ

مبدل شده است که گویا حکومت نظامی تحت سلطه سنی ها و احزاب سیاسی موجود بر آن نمک

می پاشند.

7 در تاریخ 10 ژوئیه، عدم اتفاق با شیعیان طیف سیاسی، در بیانیه عمومی مولانا مفتی محمود،

سرپرست اتحاد ملی پاکستان که گفته بود قانون عمومی پاکستان باید بر فقه حنفیه سنی استوار باشد «چون

اکثریت پاکستانیها پیرو این مذهب هستند»نشان داده شد. وی گفت امکان ندارد که بتوان دو نوع قانون را

در این کشور (تلگرام مرجع الف) به مرحله اجرا گذارد.

8 این بیانیه که توسط یک رهبر حزبی (و مذهبی) برجسته نزدیک به حکومت نظامی ایراد شده بود

جامعه شیعی را خشمگین نمود. اتهاماتی از قبیل «گاوبندی» و بدتر، از طرف سخنگویان دین اقلیت به وی

وارد گردید.

آقا مرتضی پویا، ناشر روزنامه «سلمان» که یکی از مهمترین میانه روهای شیعه است، با انتشار دو مقاله از

افراطی گرایی بیانیه مفتی سخن گفت. پویا و دیگران پیش بینی کردند که این گونه محدودیت فکری سنی ها

به رؤیای ایجاد یک نظام واقعی اسلامی، یعنی نظام اسلام که پاکستانیها بدان دل بسته اند، به طرز

فلاکت باری پایان خواهد داد.

9 در همین حال، دولت ضیاءالحق به شیعیان (حداقل به طور پنهانی) اطمینان داد که بیانیه مفتی به

هیچ وجه نمایانگر سیاست دولت پاکستان نیست. ضیاء به رهبران شیعه گفت مسئله نظام قضایی به وسیله

کمیته ای که قبلاً و در مذاکرات اولیه منصوب شده بود (تلگرام مرجع الف) مورد بررسی است و هنوز در

مورد آن تصمیمی اتخاذ نشده است؛ لیکن این تعهد دولت پاکستان علنا اعلام نشده است و گویا دولت از

عکس العمل جامعه سنی این کشور هراسناک است.

ص: 406

10 در تاریخ 24 ژوئن پس از اعلام رسمی بافت پنجگانه عوارض جدید اسلامی «زکات» و «عشر»

(تلگرام مرجع ب) توسط دولت پاکستان، این مصالحه با ضربه دیگری مواجه گردید. طبق برداشت

حکومت نظامی، این مالیاتها با سنت شیعه کاملاً اختلاف دارند لیکن در برنامه جدید بر همه باید تحمیل

می شد و دولت نیز سعی نکرده بود شیعیان را از این قاعده مستثنی سازد.

11 عکس العمل شیعیان در این رابطه توأم با خشونت و افراط بود. مفتی جعفر، یکی از رهبران

برجسته جامعه شیعی، از اعضای فرقه خود خواست که پولهای خود را از بانکها بیرون کشیده و «زکات» و

«عشر» را نپردازند. ولی پاسخگویی به ندای وی بسیار محدود بود و جعفر در درخواست خود اعتدال را

پیشه کرد. در تاریخ 2 ژوئیه، وی اعلام کرد که چون دولت به وی اطمینان داده بود که از کسر نمودن

مالیاتهای حسابهای بانکی به طور مستقیم خودداری خواهد کرد، وی نیز درخواست خود را برای بیرون

کشیدن پولهای بانکی پس گرفته است.

با این وصف جعفر در سخنرانی دوم ژوئیه خود بار دیگر اعلام کرد که جامعه اش مصمم است در برابر

تحمیل نظام اجتماعی اقتصادی سنی مقاومت به خرج دهد. علاوه بر این جعفر اعلام کرد که جناح

رادیکال وی در جامعه شیعه به تحریک فعالیتهای کمیته فرعی شورای ایدئولوژی اسلامی که تلاش می کند

روش مصالحه بین فرقه ها را بیابد، ادامه خواهد داد.

12 عناصر معتدل تر شیعه، به رهبری پویا، به طرز سنجیده تری در رابطه با اعلامیه 24 ژوئن

عکس العمل نشان دادند. پویا در خفا خاطر نشان می سازد که او و دیگر رهبران از طرف دولت پاکستان

اطمینان یافته اند که اجرای طرح «زکات» و «عشر» به طور اجباری و کورکورانه تحمیل نخواهد شد. پویا

در 2 ژوئیه به مقام سفارت گفت که او شخصا به این نتیجه رسیده است که حکومت نظامی ضیاءالحق بر

نحوه اجرای نظام اسلامی در پاکستان تأثیر نخواهد گذاشت. وی معتقد است که این پیشنهادات «عالیه و

ظریف» از حکومت نظامی ناشی می شود؛ لیکن به نظر وی تغییرات چندانی پدید نخواهد آمد. پویا

می گوید: «هیچ پیشرفت حقیقی برای رسیدن به یک سبک زندگی اسلامی موفق نخواهد شد، مگر آنکه

یک دولت منتخب مردمی روی کار بیاید. «وی پیش بینی می کند که حتی در آن موقع نیز نمایندگان واقعا

اسلامی در مجلس ملی در اقلیت قرار خواهند گرفت و گمان نمی کند که چنین هیئتی بتواند در ایجاد مدینه

فاضله مورد نظر ضیاء سرعت عمل داشته باشد. وی یادآور شد که هیچ یک از هیئتهای سیاسی موجود در

تاریخ، آزادانه به سبک زندگی اسلامی تن نداده است. از جمله مناطقی که نظام اسلامی غالب است،

می توان کشورهایی را نام برد که شعائر اسلامی را از رده های بالا بر جامعه و از طریق یک حاکم موروثی

تحمیل می کنند (مانند عربستان سعودی کویت، و غیره) در حالی که تحمیل این شعائر به وسیله رژیمهای

نظامی (چون عراق، لیبی و غیره) نوعی تقلید در پیاده کردن نظام اسلامی به حساب می آید. پویا معتقد

است که عناصر آرایشی «نظام واقعی» برای جامعه به هیچ وجه کافی نیست.

13 عکس العمل دو لبه جامعه شیعه نسبت به این رخدادها از نظر بسیاری یک مانور هماهنگ است.

مقاومت رادیکال جعفر (که تا به حال موفقیت آمیز نبوده است) که تلاش در تحریک جامعه دارد با

میانه روی و منطق پویا معتدل می گردد. ولی نتیجه آن ازدیاد فشار وارده بر حکومت نظامی ضیاءالحق

می باشد که اگر ادامه یابد، مانع از اجرای این موارد قبل از انتخابات ماه نوامبر خواهد گردید. طبق گفته پویا

ممکن است در نتیجه این امر از بدترین لحظه ها، بهترین بهره برداری شود (البته به طور ضمنی). یعنی همه

ص: 407

متقاعد شوند که به جای قبول نظامی دارای گرایشات سنی تحمیلی بهتر است هیچ گونه «نظام» خاصی

نداشته باشند.

14 رهبریت سنی به سرکردگی سیاستمدارانی چون مفتی محمود به طرز غیرتشکیلاتی سعی دارد

قبل از انتخابات نوعی «نظام» خاص را تدوین نماید. آنها ترس از آن دارند که مبادا حضور سیاسیشان در

یک دولت آزادانه انتخاب شده کمتر از حضور کنونیشان و یا «همکاریشان» با حکومت ضیاء باشد.

15 اظهار نظر: پویا در گفتگو با مقام سفارت به خوبی نظر خود را در مورد مشکلات موجود در برابر

منافع فرقه ای جهت تغییر سبک زندگی در پاکستان ابراز داشت و گفت: «احزاب مذهبی نمی توانند

اعتقادات فرقه ای خود را بدون پذیرفتن برداشت عمومی مادی گرایی بقبولانند.»

درست است که هیچ یک از احزاب در دستیابی به این هدف موفق نشده اند، ولی شیعیان در برابر سنی ها که

از نظر سیاسی در احزابی چون جمعیت اسلامی، جمعیت العلمای پاکستان و جمعیت علمای اسلام مفتی

سازمان یافته اند، موفقیت بیشتری خواهند داشت؛ چون خسارات بیشتری به آنها وارد خواهد شد. فلسفه

شیعی نیز در این کشور بهتر با جنبه مادی برخورد می کند چون از افراد عامی کشور توقع چندانی ندارد.

16 تضاد ادامه خواهد داشت. شیعیان وعده های ضیاء را برای دستیابی به یک راه حل جهت کاربرد

هر دو سیستم قضایی به وی گوشزد خواهند کرد، تا هیچ یک از آنها به سلطه مورد نظر دست پیدا نکنند.

سنی ها نیز تقاضاهای بر حق خود را در مورد نظام اسلامی مورد نظر خود به رخ خواهند کشید و به دولت

فشار وارد خواهند کرد، تا قبل از انتخابات به وعده های خود در مورد نظام اسلامی عمل نماید.

17 دولت ضیاء با یک مشکل واقعی رو به روست. با قرنها تضاد سنی ها که از گذشته به آنها به ارث

رسیده، به شیعیان در مورد این مسئله که به گمان آنها بنیادی است فشارهایی وارد می گردد. آنان نیز با

سرسختی به تلاش خود ادامه خواهند داد و به دولت نظامی فشار وارد خواهند آورد تا به تعهدات خود در

مورد نظام اسلامی عمل کند. با ادامه روند اسلامی سازی، رهبران شما نیز در هر فرصت سعی خواهند کرد

موانع موجود بر سر راه خود را از میان بردارند. در نتیجه این اقدامات سرعت سیر روند کاهش خواهد

یافت، لیکن رنج و عذاب ضیاء که به گمان بسیاری ابعاد مسئله را درک می کند و به گمان بسیاری دیگر

سعی دارد با حربه دو دوره بازی به شیعیان حیله زده و اکثریت سنی را راضی نگه دارد، طولانی تر خواهد

شد. برای کسانی که به ضیاء شک دارند این توهم پیش می آید که وی بیش از توانایی خود، وعده و وعید

می دهد و نخواهد توانست راه حلی را بیابد.

میانه روی وی در مورد این مسئله از حمایت عمومی برخوردار است، لیکن رهبریت سنی قادر است جامعه

را در این مورد تحریک نماید.

18 رابطه میان این دو جامعه در پاکستان نیز مانند دیگر کشورها توأم با تضاد بسیار است. معمولاً در

پاکستان در ماه رمضان که در ماه اوت آغاز می گردد. احساسات فرقه ای تحریک می گردد و در ماه محرم

که در پایان نوامبر سال جاری انشاءاللّه بسته به رؤیت ماه آغاز خواهد شد، تشنج بین سنی و شیعه به اوج

خود خواهد رسید. با این وصف فرا رسیدن انتخابات نیز به این تشنجات دامن خواهد زد. شیعیان دیگر به

ضیاء و حکومت نظامی به عنوان حافظ منافع خود ایمانی ندارد. آنها سعی دارند تصمیم گیری مربوط به

اجرای نظام اسلامی را تا زمانی که یک دولت منتخب قدرت را در دست نگرفته با تأخیر و تعویق روبرو

سازند. ولی سنی ها نیز که گمان می کنند که حکومت نظامی تحت سلطه تسنن از آنها حمایت می کند، ممکن

ص: 408

است کاسه صبرشان لبریز شده و به اقدامات مستقیم تر و یا حتی خشونت بار متوسل شود. همین امر ممکن

است تأثیر عمیق بر رابطه سنی و شیعه داشته باشد و بر آینده نظام اسلام، آینده حکومت نظامی و در واقع به

آینده پاکستان خساراتی بزند.کینگ


اظهار نظر مقامات وزارت خارجه در مورد سفر دوست (شاه محمددوست -م) و...

سند شماره (38)

تاریخ: 17 تیر 1358 8 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. با اولویت

موضوع: (سری) اظهار نظر مقامات وزارت خارجه در مورد

سفردوست ( شاه محمددوست -م) و روابط افغانستان و پاکستان

1 (سری) تمام متن: اطلاعات کشور بیگانه حفاظت شود.

2 مقامات سفارت در هفتم ژوئیه فرصتی داشتند تا درباره سفر هفته گذشته محمد دوست، معاون

وزیر خارجه افغانستان به پاکستان و ملاقات وی با امیر عثمان دبیر کل امور افغانستان، ایران و ترکیه که در

گفتگوها شرکت داشت بحث و تبادل نظر نمایند. صحنه گفتگو ضیافت شامی بود که وسیله کاردار در رابطه

با پرفسور ویلیام گریفیت استاد دانشگاه فلتچر ترتیب داده شده بود.

3 عثمان گفت که دولت پاکستان در رابطه با سفر دوست توقعهای بسیاری نداشت و به همین دلیل از

نتایج معتدل حاصله از این ملاقات چندان ناراحت نیست. دوست یک مقام حرفه ای بود و یکی از

چهره های انقلابی نمی باشد. گفتگوها صمیمانه و عاری از مشاجرات لفظی بود و با تأکید بر مسائل ناشی

از فرار 100000 پناهنده افغانی به پاکستان، نوعی تبادل نظر را شامل می گردید. مهمترین انتقادی که

دوست در رابطه با متهم ساختن پاکستان به مداخله در امور افغانستان مطرح کرد اشاره کلی تحت عنوان

«مداخله خارجی» بود.

4 عثمان گفت که گفتگوهای بین دوست و وزیر خارجه شهنواز راه را برای «ادامه مذاکرات» بین

مقامات عالیرتبه «هموار» کرده است. وی به دعوت مشاور وزارت خارجه آقاشاهی (که هم اکنون در

رباط به سر می برد) برای سفر به کابل و تکرار دعوت از سوی تره کی برای سفر رئیس جمهور ضیاءالحق به

افغانستان اشاره کرد. عثمان گفت که امکان دارد آقاشاهی قبل از ماه رمضان به کابل سفر کند، لیکن وی

گفت که در مورد زمان دقیق این سفر با مشاور وزارت امور خارجه صحبت نشده است.

5 مسئله اصلی مورد بحث در اسلام آباد، پناهندگان افغانی بود که دوست از آنها در پاکستان با عنوان

«فراری» یاد کرده است. فرستاده افغانی سؤال کرده است که چرا دولت پاکستان قادر به کنترل تبعیدشدگان

نیست تا آنها نتوانند علیه جمهوری دموکراتیک افغانستان تبلیغات به راه بیندازند و یا در حمایت از

شورشیان وارد افغانستان شوند؟

با استفاده از استدلالهای جاری، دولت پاکستان به تکالیف مسلمانان در ارائه کمکهای بشردوستانه به

پناهندگان و مشکلات موجود دولت پاکستان در بستن مرزها برای جلوگیری ازترک افغانستان و ورود

آنها به مناطق قبیله ای این سوی مرز اشاره کرد. وزیر امور خارجه این اتهام را که دولت پاکستان تسلیحات

و آموزش در اختیار پناهندگان شورشیان قرار داده تکذیب کرد و گفت حاضر است به هر یک از افراد مورد

نظر جمهوری دموکراتیک افغانستان اجازه دهد که از اردوگاههای آوارگان و مناطق این سوی مرز بازدید

ص: 409

به عمل آورد. پاسخ دوست به این پیشنهاد فاش نشده است.

6 دولت پاکستان جمهوری دموکراتیک افغانستان را مسئول مشکلات پناهندگان دانست. وزیر

خارجه گفته بود که جمهوری دموکراتیک افغانستان آنچنان شرایطی را در افغانستان به وجود آورده که

افغانها هزار هزار به کشور همجوار یعنی پاکستان می گریزند و بسیاری از آنها نیز دارای پیوندهای قبیله ای

هستند و تنها دولت جمهوری دموکراتیک افغان است که می تواند شرایطی را فراهم آورد که موجب

بازگشت پناهندگان و تبعیدشدگان به افغانستان گردد. اگر جمهوری دموکراتیک افغانستان بخواهد

می تواند با کمک دولت پاکستان مرزها را مسدود نماید؛ گرچه مشکلات دولت جمهوری دموکراتیک

افغانستان نیز با مشکلات دولت پاکستان یکسان خواهد بود.

7 وزیر خارجه به مشکلات مربوط به اذیت و آزار کارمندان سفارت پاکستان توسط جمهوری

دموکراتیک افغانستان و حملات تبلیغاتی آن علیه پاکستان اشاره کرد و گفت که هر دو طرف می توانند به

این بازیها ادامه دهند. دولت پاکستان مخصوصا توجه افغانها را به قرارداد 1976 که بین دو کشور جهت از

بین رفتن تبلیغات خصمانه منعقد شده بود جلب نمود.

8 در مورد کارمندان سفارت، عثمان یادآور شد که شرایطی که تحت آن به سفارت دولت پاکستان در

کابل اجازه داده شده که با کارمندان پاکستانی که طبق ادعای جمهوری دموکراتیک افغانستان

خواستار پناهنده شدن در افغانستان هستند، مصاحبه کند کاملاً رضایت بخش نبوده است. دولت پاکستان

به تلاشهای خود در زمینه آزادسازی کارمندی که بنا به گفته عثمان از قبیله پتان و احتمالاً ختاک اهل

کوهات است ادامه خواهد داد. عثمان گفت علاوه بر این دیپلمات افغانی که به اینجا پناهنده شده است

(مرجع ج) یک نفر دیگر نیز در راه است که به خاطر سفر دوست و امید آزاد شدن کارمندان پاکستانی در

کابل درباره آن تبلیغاتی صورت نگرفته است. وی اضافه کرد که مسئله پناهندگی در پاکستان واقعیت دارد

و در رابطه با آدم رباییهای موجود در کابل صحنه سازی نشده است.

9 عثمان یادآور شد که تبلیغات ضدپاکستانی به محض توافق در مورد بازدید دوست از پاکستان

کاهش یافت. و باید دید که پس از مراجعت دوست به کابل نیز این کاهش تبلیغات ادامه خواهد یافت یا

خیر. (باید گفته شود که روزنامه اردوزبان جنگ در مقاله خود در 16 تیر عنوان کرده است که تبعیدشدگان

افغانی سفرای خود را نزد پادشاه پیشین افغانستان یعنی ظاهر شاه فرستاده و از وی خواسته اند که

فرماندهی تبعیدشدگان را در دست بگیرد.)

10 در پاسخ به سؤال گریفیث عثمان یادآور شد که جمهوری دموکراتیک افغانستان با مشکلات

بسیار حادی رو به روست و مسکو اقدامات لازم را تا حد تعویض تره کی و یا ارسال نظامیان انجام خواهد

داد تا منافع شوروی حفظ گردد (گرچه این اقدامات تا به حال مشکلات مالی و خونریزی های زیادی را از

طرف مسکو به همراه داشته است). با این وصف وی خطری جدی را برای رژیم کابل پیش بینی نمی کند و

معتقد است که شورش ادامه خواهد یافت و بسته به هوا، محصول، پول، وضع تسلیحاتی و فشارهای وارده

از طرف جمهوری دموکراتیک افغانستان در شدت وحدت آن کاهش و افزایش پدید خواهد آمد.کینگ


پاکستان و ضیاءالحق در پایان حکومت دو ساله

ص: 410

سند شماره (39)

تاریخ: 20 تیر1358 11 ژوئیه 79سری

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: (طبقه بندی نشده) پاکستان و ضیاءالحق در پایان حکومت دو ساله

1 (تمامی متن سری)

2 (خلاصه): اکنون در روزهای اولیه سال سوم حکمرانی خویش ژنرال محمد ضیاءالحق می تواند با

غرور و افتخار به بسیاری از کارهای انجام یافته خویش به عنوان رئیس حکومت نظامی و رئیس

جمهوری بنگرد. این کارها ممکن است شامل جلوگیری از بروز جنگ داخلی در این کشور 80 میلیون

نفری و حفظ صلح (و خونسردی) در داخل و خارج در جریان دورانی از بلاتکلیفی های فزاینده در منطقه

و فراهم کردن یک حکومت صلاحیت دار و مسئول در پاکستان باشد. معذالک کشور در آشوب به سر

می برد و به همان ترتیب پاکستان به سوی انتخابات پیش می رود که ضیاءالحق برای ماه نوامبر تعیین کرده

است، چشم انداز بعد از آن در مورد واگذاری امور به یک حکومت انتخابی و میراث کلی سالهای حکومت

ضیاء جنبه های مختلطی دارد. «شکستهای» ضیاء ظاهرا به نظر ما (و به نظر بسیاری از دیگران) بر

«موفقیتهای» او می چربد. این پرونده می کوشد تا پرونده ضیاء را در انتهای دو سال حکومت وی

صورت بندی کرده و موقعیت وی و روحیه ملی پاکستان را ارزیابی کند و نظری نیز به آینده بیفکند. این

گزارش به چنین نتیجه ای می رسد که آینده پاکستان چندان درخشان نیست و بلاتکلیفیهای معمولی که با

هر گونه دوران انتخاباتی ارتباط دارد، در حال حاضر بزرگتر جلوه گر شده و در پاکستان با عوامل زیر

ارتباط پیدا کرده است:

(الف) تاریخ اسفناک انجام انتخابات در این کشور تاکنون، (ب) سوءظن وسیع در مورد اینکه

انتخابات سرانجام به تعویق خواهد افتاد، (ج) فقدان ایمان به فرایند انتخابات و ترس از نتایج محتمل و

رویدادهای حاصله از برگزاری انتخابات، (د) تشدید بحران اقتصادی که کشور را به سوی ورشکستگی

ملی سوق می دهد، (ه••• ) نگرانی فزاینده و جنون آمیز درباره تهدیدهای قریب الوقوع نسبت به امنیت

پاکستان، (و) نگرانی توأم با خشم و نفرت از بیگانگان ناشی از رویارویی پاکستان بر سر مسئله مجتمع

هسته ای یا ایالات متحده که قدیمی ترین حامی آن به شمار می آید، (ز) فقدان فزاینده ایمان و اعتقاد از

سوی مردم این کشور و عناصر ترکیبی منطقه ای و سیاست آن به طورکلی در توانایی پاکستان برای به

حرکت انداختن آن به عنوان یک ملت. با توجه به مراتب فوق انتخابات حتی اگر هم طبق برنامه انجام گیرد

ممکن است به صورت یک تمرین توخالی پایان پذیرد. (پایان خلاصه)

3 محمد ضیاءالحق 52 ساله رئیس ستاد و اجراکننده حکومت نظامی و وزیر بهداری و وزیر امور

خارجه و از مرداد سال 1357 به بعد رئیس جمهور پاکستان. در تاریخ 14 تیر 1358 دوران دو ساله خود

را که بر مسند قدرت بود به پایان رسانده است. هنگامی که ژنرال ضیاءالحق و توطئه کنندگان نظامی

همرزم او تصمیم گرفتند ذوالفقار علی بوتو را که سابقا نخست وزیر بود، به منظور اجتناب از جنگ داخلی

در تیرماه 1356 از کار برکنار کنند، انتظار نداشتند که به مدت دو سال بر مسند قدرت تکیه زنند. اگر ضیاء

طبق وعده هایی که داده است انتخابات را که برای 26 آبان 1358 پیش بینی شده و 20 هفته بیشتر به انجام

آن باقی نمانده، برگزار کند، این آخرین سالگرد ضیاءالحق و همرزمان او بر مسند قدرت و این ارزیابی

ص: 411

شش ماهه نیز آخرین ارزیابی درباره حکومت وی خواهد بود.

4 ما در این تجزیه و تحلیل در نظر داریم، پاکستان و حکومت نظامی ضیاءالحق را در پایان حکومت

دو ساله او در آستانه آنچه که ممکن است منجر به تفویض قدرت به یک حکومت منتخب و یا تصمیم

تعمدی برای تجدید دوران حکومت نظامی بشود، مورد مطالعه قرار دهیم. بیشتر آنچه که برای گفتن

درباره ضیاءالحق به عنوان رهبر و سیاستمدار و یک شخصیت داریم، قبلاً در گزارشهای شش ماهه قبل و

نظرگاههای متعدد ما درباره برنامه کار و مشکلات و باند او گفته شده است. ما قصد داریم در پایان دو سال،

سیاهه ای از موجودی او تنظیم کنیم و این سیاهه البته هم در مورد کوتاهی ها (نکات منفی) و هم مازادها

(نکات مثبت) خواهد بود و شکستها و موفقیتهای او را نیز در برخواهد گرفت. آن گاه به طور مختصر به

پایگاه قدرت او و نیروهای مخالف نگاه خواهیم کرد و خواهیم کوشید تا درباره آینده او قضاوتهایی انجام

دهیم.

5 سیاهه برداری:

(الف) جنبه های مثبت سالهای حکومت ضیاء: محمد ضیاءالحق افسر سپاه زره پوش، نرم زبان که در

جولوندور به دنیا آمده و در مدارس نظامی آمریکایی تحصیل کرده و در جریان دو جنگ با هند و انجام

وظیفه با اردنیها از سوی ذوالفقار علی بوتو به ریاست ستاد ارتش تعیین شده بود زیرا بوتو او را خطری

علیه حکومت غیرنظامی (که توسط بوتو اداره می شد) به حساب نمی آورد در جریان این دو سال به شکل

یک سیاستمدار زیرک و حیله گر و روی هم رفته خوش اقبال درآمده است. ضیاءالحق خود را با روحیه

ملی تطبیق داده و رژیم خود را که حوزه انتخاباتی اساسی او می باشد پرورش داده و آنهایی را که ممکن بود

علیه او ائتلاف کنند، با وعده های بازگشت به حکومت منتخب مشغول کرده است. این وضع اکنون اندکی

تغییر کرده است، زیرا واقعیتهای اقتصادی و تقاضاهای سیاست انتخاباتی دست به دست یکدیگر داده و

دامنه پشتیبانی از او را تنگ تر کرده و کار او را دشوارتر ساخته است. اگر همه این عوامل را در یک جمله

خلاصه کنیم، موفقیتهای ضیاء بسیار چشمگیر به نظر می رسد، زیرا کاملاً منصفانه می شود گفت که در

ظرف دو سال اخیر ضیاءالحق:

کشور را از پرتگاه جنگ داخلی نجات داده و نظم و قانون را اعاده کرده است.

با موفقیتهای مختلطی کوشیده است تا بدترین هرج و مرج را که بر اقتصاد کشور مستولی شده بود،

بی اثر کند.

بر روندی از «محکوم شمردنها» به منظور افشا و مجازات خطاکاریهای سالهای حکومت بوتو، و

خطاکاریهای خود نخست وزیر پیشین نظارت نموده است.

با اتحادیه ملی پاکستان یک ائتلاف بی سر و صدا تشکیل داده،و مخالفان خود را دچار تفرقه کرده و

اطمینان حاصل نموده که در هنگام ممانعت از تخفیف دادن میزان مجازات بوتو این تنها ارتش نیست که در

کنار او مانده است.

به حالت عصیان و اشغال ایالت بلوچستان توسط ارتش پایان داد.

یک مبارزه قاطع برای ساختن یک جامعه جدید اسلامی که به عقیده او از لحاظ اخلاقی سالم بوده و

پایگاه بالقوه ناسیونالیسم جدید می باشد به راه انداخت.

با اندکی موفقیت فرآیند متارکه خصومت منطقه ای در آسیای جنوبی را حفظ کرد و هنگامی که

ص: 412

انقلاب آوریل 1978 در کابل نزدیک بود این فرآیند را از هم بپاشد، او توانست نیروهای خود را نگهداری

کرده و با اوضاع امنیتی که برای پاکستان در داخل منطقه و قسمتهای غربی آن خطرناک بود دست و پنجه

نرم کند.

پس از شکستهای موقت و چشمگیر ناشی از خطرهای مفروض و حقیقی از طرف حامیان بوتو

علیه نظم و قانون و حقوق بشر در پاکستان توانسته است، سانسور مطبوعات را از بین برده، و تمام افراد

بوتو و اکثر زندانیان سیاسی طرفدار وی را آزاد سازد.

از طریق تدارک طومارهای رأی دهندگان و تعیین حدود و حوزه های انتخاباتی و سرانجام تعیین

تاریخ، فرآیند انتخابات جدید را به راه انداخت.

مقررات و دستورات جدیدی وضع کرد و سیستم جدیدتری از انتخابات هیئتهای محلی به منظور

برقراری دمکراسی در پایین ترین سطح قدرت در این کشور را به مورد اجرا گذارد.

رئوس کلی سیاست خارجی دوران نخست وزیر بوتو را که از جمله شامل دوستی بسیار صمیمانه با

اعراب و چینیها، خروج از پیمان سنتو، عضو شدن در نهضت غیر متعهدها، سرخوردگی از ایالات متحده،

سازش با اتحاد جماهیر شوروی و گسترش یک سیاست مستقل هسته ای بود، حفظ کرد. این مطالب را

نمی توان موفقیتهای ناچیزی برای یک رهبر کشور جهان سوم که فاقد تجربه سیاسی و مشروعیت در

ظرف یک مدت دوساله بود به حساب آورد.

(ب) نکات منفی سالهای حکومت ضیاء: ناکامیهای ضیاء جدی تر است هر چند تعداد آنها ممکن است

کمتر از موفقیتهای او باشد. بیشتر این ناکامیها البته ناشی از محدودیتهایی است که پاکستان برای جولان

دادن به عنوان یک کشور فقیر جهان سوم، صرف نظر از اینکه چه کسی آن را انجام می دهد یا مسئله بر سر

چیست، دارد. ناکامیهای دیگری از قبیل آنهایی که مدافعین او می خواهند گوشزد کنند، نتیجه درهم

ریختگی عظیمی است که او هنگام به دست گرفتن قدرت در دو سال پیش با آن مواجه بود، و این استدلال

اندکی نیز حقیقت دارد. بعضی از دشواریهای او منعکس کننده عوارض جنبی نامطلوب سیاستهایی است

که به طورکلی در ستون موفقیتهای او قرار گرفته است. بسیاری از ناکامیهای او تنها به خود او مربوط است

و نتیجه محدودیتهای او به عنوان یک رهبر یا محدودیتهای گروه تابع او به عنوان مدیران و طراحان و

مأموران اجرایی می باشد. اگر بخواهیم اینها را خلاصه کنیم منصفانه می توان گفت که او:

نتوانسته است شالوده نهادهای ثابت دمکراتیک را فراهم آورد تا بتواند چهارچوب ضروری برای

برقراری یک حکومت واقعا منتخب و ایجاد ثبات در کشور را پدید آورد.

او باعث شده است که پاکستان با نیازهای فراتر از امکانات خود زندگی کند و بدین ترتیب پاکستان

را به لبه پرتگاه ورشکستگی از طریق تأکید مداوم بر طرحهای بسیار گران و جلب کننده سرمایه، رسانده

است (هر چند به وعده های خود وفا کرده و پروژه های جدیدی را آغاز نکرده است).

عامل زمان بیشتر را نادیده گرفته است و به اخطارهای خشمگینانه جوامع کمک دهنده مبنی بر

اینکه از تأمین مالی صرف و اسراف به جای رشد، به جان آمده است توجه ننموده است.

احساس تسلط خواهی پنجابی را به جای آنکه کاهش دهد، تشویق کرده و ساکنان مناطق

غیرپنجابی را از خود بیگانه کرده است که شاید این امر اثر اساسی بر بافت و ترکیب ملی داشته است.

نتوانسته است یک حالت روحی اعتماد و اطمینان را نسبت به آینده ایجاد کند.

ص: 413

با نهایت بی پروایی از یک سیاست مستقل گسترش تسلیحات هسته ای به قیمت از بین رفتن

مناسبات خود با آمریکا که هنوز هم مهمترین حامی پاکستان به شمار می آید پیروی کرده است.

در نتیجه یک چنین سیاستی بعضی از قسمتهای نیروهای مسلح خود را با اتکاء بر تجهیزاتی که بد

نگهداری شده و اغلب کهنه شده نسبت به خود دلسرد کرده است.

علاوه بر این ممکن است توانایی نیروهای مسلح خود را در انجام وظایف اولیه دفاعی خویش زیان

رسانده باشد و این به علت درگیری نیروهای مسلح در انجام وظیفه حکومت نظامی و پراکنده شدن این

(رو به فساد کشیده شدن) نیروها می باشد(ODPR). در این مورد متوجه شده است که حتی در میان افسران

ارشد ستاد ارتش یک نوع حالت آسودگی خاطر و کوتاهی در گرفتن تصمیم از سوی نیروهای مسلح به

وجود آمده است. همچنین بسیاری از افسران ظاهرا قادر نیستند اقداماتی بسیار ابتدایی بدون بررسی

نزدیک از سوی پرسنل اطلاعاتی به عمل آورند و افسران ارشد نیروی دریایی و هوایی در انجام وظایف

مربوط به حکومت نظامی شرکت ندارند، و ظاهرا این افراد مشمول محدودیتهای حکومت نظامی قرار

نگرفته اند.)

هیچ گونه اثری بر بار سنگین فساد در این جامعه نداشته است و حکومت نظامی پاکستان قشرهای

جدید و شبکه های تازه ای را به بازیگری قدیمی افزوده است که در نتیجه آن به میزان بدبینیهای جامعه ای

که قبلاً نیز دچار این خصیصه بدبینی بوده افزوده است.

نتوانسته است مشکلات موجود سیاسی و مربوط به قانون و نظم عمومی را که به وسیله پیروان

عصبانی و سرخورده نخست وزیر فقید پاکستان به وجود آمده بدون توسل به دستگیریها و بازداشتهای به

مقیاس وسیع، هر چند کوتاه مدت و گاهی نیز با اعمال سانسور مستقیم و اغلب غیرمستقیم و محدود

نمودن آزادی بیان و اجتماعات و احزاب از میان بردارد.

در کوششهای مکرر خود نتوانسته است به نحوی حکومت نظامی را از نظر سیاسی تحت کنترل

درآورد تا قدرت سیاسی و درایت آن افزایش یابد و در صورت از بین رفتن حکومت نظامی فرصتی پیش

آید تا یک رهبریت سیاسی دیگر قدرت را به دست گیرد.

مجازاتهای سنتی خشن از قبیل قطع عضو بدن یا سنگسار کردن و شلاق زدن را به عنوان عواملی در

مسیر اسلامی کردن کشور به کار بسته است. ولی بیش از همه بزرگترین شکست ضیاء در این فهرست، عدم

توانایی وی در فراهم آوردن زمینه برای پیاده شدن خود و همکارانش از پشت ببری است که از سال

1356 بر آن سوار بوده اند. ضیاءالحق مورد اعتماد نیست. او اغلب حرفهایی می زند که بعدا آن را تغییر

می دهد. او نتوانسته است سوءظنی را که مردم این کشور به او دارند برطرف کند و سوءظن مردم از این

بابت است که او تمایلی برای رها کردن زمام قدرت ندارد و بسیاری فکر می کنند که او تعمدا صحنه را برای

تعویق مجدد انتخابات فراهم می کند. بسیاری ازپاکستانیها انتظار دارند که او را در پایان سال 1979 و

فراتر از آن تا ماه ژوئیه 1980 سوار بر مسند قدرت ببینند.

6 این سوءظن در تجربه 32 ساله خودمختاری پاکستان ریشه دوانده است و در این مدت مشاهده

نشده است که هیچ یک از رهبران پاکستان به میل خود از مقام خود کناره گیری کنند و معمولاً این وضع به

معنای نوعی فرمانروایی خودکامانه یا حکومت نظامی و متکی بر ارتش برای حفظ اوضاع و اداره کشور

بوده است.

ص: 414

7 این سوءظن همچنین در شک و تردید مربوط به نتایج حاصله از انتخابات سال 1979 ریشه دوانده

است. رهبری سیاسی در ورطه ای از مسائل نامربوط شناور است و علت آن نیز عدم تماس وی با مردم و

گرفتاری فکری بیش از حد او به کسب سمت و اختلافات ناچیز فرقه ای می باشد. سیستم سیاسی که هم

اکنون در این کشور وجود دارد، ظاهرا قادر نیست یک اجماع آرای حاکم را با به کار بردن مقررات اساسی

فرآیندهای غربی و پارلمانی دمکراتیک سازمان بدهد و بیشتر بازیگران آن اشخاص طرفدار افراد

برگزیده ای هستند، که صراحتا نسبت به اراده مردم که به وسیله رأی گیری همگانی به دست می آید،

بی اعتماد می باشند.

8 علاوه بر سوءظن مربوط به کناره گیری داوطلبانه ضیاء از قدرت و عدم ایمان به توانایی این نظام

در ارائه نتیجه ای مستحکم، کسانی نیز هستند که در پایان ممکن است با انتخابات مخالفت ورزند، چون

فکر می کنند که حزب خلق پاکستان به رهبری همسر و دختر بوتو پیروز خواهد شد، و آنها نیز در نهایت به

خاطر اعدام یا کشتار رهبر، همسر و پدرشان مسیر انتقامجویی را در پیش خواهند گرفت.

9 به طورکلی، به عنوان نمونه این نیروهای ضد بوتو می توان از جماعت اسلامی محافظه کار که

مهمترین عضو ضد بوتوی اتحاد ملی پاکستان و حامی سرسخت حکومت نظامی قبل و حتی بعد از ائتلاف

حکومت نظامی و اتحاد ملی مسلمانان در مرداد 1357 تا اردیبهشت 1358 بود، نام برد. در صورت

روبه رو شدن با آشفتگی سیاسی و یا بدتر از آن یعنی پیروزی حزب خلق پاکستان، جماعت اسلامی که از

اسلامی سازی ضیاء، سیاست مستقل خارجی و مسائل اتمی و دلبستگی آن به سرمایه گذاری آزاد و نظم و

ترتیب حکومت نظامی شدیدا حمایت می کند حاضر خواهد بود رهبریت ضیاء و عدم موفقیتهای

سیاستهایش و حیله گریهای گهگاه و اقدامات نیم بند اقتصادی وی را توجیه نماید و جماعت اسلامی نیز

احتمالاً از آن چنان نظم و ترتیب سازمانی و نیروی خیابانی برخوردار است که خواهد توانست با تحریک

و یا بدون تحریک شدن از طرف حکومت نظامی بی نظمی لازم را به وجود آورده و خواستار تجدید نظر در

انتخابات گردد. یک حکومت نظامی، که با کمبودهای مالی شدیدی روبه روست و متقاعد شده است که

تنها از طریق اصلاحات سیاسی بسیار سریع می تواند کشور را نجات دهد، با وجود اینکه این اقدامات را

ممکن است بین زمان حال و نوامبر انجام ندهد، ممکن است از به تعویق افتادن انتخابات استقبال کند (و یا

آن را ترغیب نماید) تا بتواند تصمیمات اکیدی را که یک ائتلاف ضعیف و یا حتی حزب خلق پاکستان

محبوب خواهد توانست اتخاذ نماید، خود بدان دست یابد. ولی این آمریکا حکومت نظامی مصممتر از آن

چیزی را می خواهد که در دو سال گذشته شاهد آن بوده ایم.

10 پایگاه قدرت ضیاء: چند ماه قبل ما تصور می کردیم که به محض اینکه لحظه اعدام بوتو بگذرد،

ضیاءالحق ممکن است خود را در معرض خطر ببیند. منطق ما آن نبود که حزب خلق پاکستان به قدرت

خواهد رسید تا ضیاء را سرنگون کند، بلکه آن بود که ائتلاف ضدبوتو که ضیاءالحق در رأس آن قرار گرفته

و اکنون 21 ماه است آن را در دست دارد، به محض اینکه احساسات ضد بوتو که آنها را به هم پیوند می داد

ضعیف تر شود، از هم خواهد پاشید. ما معتقد بودیم که برای ضیاءالحق اهمیت خواهد داشت که هر چه

زودتر تاریخی برای انتخابات تعیین کرده و خود را پای بند به انجام آن بداند تا کانون توجه را به چیزی غیر

از حکومت نظامی معطوف کند.ولی ضیاءالحق یک گام پیشتر رفت و حتی قبل از اعلام تصمیم در مورد

بوتو خود را متعهد به انجام انتخابات در 26 آبان قلمداد کرد و به سرعت تصمیم گرفت واکنش عمومی را

ص: 415

در قبال اعدام بوتو از طریق بازداشت هزاران تن از رهبران حزب خلق پاکستان و کارگران آن و «اشغال »

موقت منطقه سند که موطن بوتو می باشد، به وسیله ارتش مهار کند.

11 او همچنین به مرور زمان اجازه داد که سیاست بازی به نحو فعالانه ای صورت گیرد و خود او نیز

دست به سیاست بازی زد و سانسور را برچید و به کرات تعهد خود را درباره کناره گیری پس از انتخابات

وعده داده شده در ماه آبان اعلام داشت. این عدم کنترل شدید اوضاع اثرات خود را بخشید، و جو

صف بندیهای سیاسی بعد از بوتو و موضع گیریهای قبل از انتخابات به نحو محسوسی آزاد و بی نظم و

ترتیب گردید. نیروهای امنیتی (و وضع فکری که آنها در آن خلاصه می شوند) موجودیت دارند و

همان طوری که یک روزنامه نگار گفته است ضرب و شتم غیرمسئولانه و بی معنی خبرنگار خارجی و

دیپلماتهای خارجی که به محل مجتمع هسته ای بسیار نزدیک شده بودند، تنها نشان دهنده نوع خشونت

مأمورین پلیس است که پاکستانیها باید لااقل به نحو بالقوه تمامی وقت با آن روبرو باشند.

12 پیام ضیاءالحق برای انتخابات محلی (مثلاً شهرداریها و کمیته های بخش) قبل از برگزاری

انتخابات عمومی که قرار است در ماه نوامبر انجام گیرد، شاید از اشتباهات جزیی وی می باشد.

همان طوری که ما در گزارش خود خاطر نشان کرده ایم سیاستمداران از آن سوءظن دارند که رأی دهندگان

در معرض رفتار کنترل نشده قرار گیرند و آنها همچنین نسبت به انگیزه های ضیاءالحق ظنین هستند و از

آن بیم دارند که ضیاءالحق انتخابات عمومی را پس از اتمام انتخابات محلی لغو کند.

هدف ضیاء این است که دمکراسی در پایین ترین سطح خود آغاز شود و ما معتقدیم که ضیاء قصد دارد

جریانهای انتخاباتی را آزمایش کند تا ببیند آنهایی که به رهبری حزب خلق پاکستان وابسته هستند

چگونه رفتار خواهند کرد. ولی ضیاء گویی یک لانه زنبور را علیه این اقدام به عنوان اعتراض برانگیخته

است، به طوری که همه سیاستمداران اعم از اینکه با این حزب ارتباط داشته یا نداشته باشند با او

درافتاده اند. معذالک ما معتقدیم اعم از اینکه انتخابات محلی عملاً قبل از انتخابات عمومی انجام بگیرد یا

نگیرد، اقدام اصلی هنوز صورت نگرفته است و پیشنهادهای ضیاء در میان رأی دهندگان عادی استقبال

مثبت داشته است.

13 تصمیم ضیاء در رابطه با لغو سوبسید گندم در مغازه های جیره بندی که بابت بالا رفتن میزان کمک

دولت به اشخاص عادی شده و با تورم همراه بوده است و همچنین مالیاتهای جدیدی که او وضع کرده

(تلگراف جداگانه) که در یکی از روزنامه ها به عنوان «آخرین بودجه حکومت نظامی» توصیف شده است،

همچنین مشکلی را ایجاد کرده است که ضیاء نسبت به آن در تنهایی قرار گرفته و بقیه طیف سیاسی در برابر

او صف بندی کرده اند.

14 ولی پایگاه اصلی قدرت او لایتغیر مانده است و مهمترین سمت او عبارت است از ریاست ستاد

ارتش و اگر سنت وفاداری به این مقام رعایت شود، این همان نهادی است که قدرت واقعی او از آن ناشی

می شود. در حالی که در آغاز او برجسته ترین فرد در میان هم رتبه های خود در دو سال قبل بود به مرور

زمان او بیشتر برجسته شده است ولیکن هرگز نسبت به همقطاران نظامی خود چندان فاصله ای نگرفته

است که آنها را وادار کند علیه او متحد شوند. ظرف دو سال گذشته او عملاً همه افسران ارشدی را که در

دوران حکومت بوتو با آنها ارتباط داشته است تغییر داده یا بازنشسته کرده است، سران نیروی هوایی و

دریایی و اعضای همکار در شورای نظامی به استثنای بازیگران غیر جوی حکومت نظامی جا به جا شده و

ص: 416

درجه ها به سه ستاره کاهش یافته اند. بیشتر فرماندهان سپاه در سال 1356 تغییر یافته (بعضیها بازنشسته

شده اند)، و همه فرماندهان سپاه اکنون سمتهای مهم غیرنظامی نیز دارا می باشند و دو نفر از آنها به عنوان

وزیران فدرال انجام وظیفه می کنند و چهار نفر دیگر فرمانداران ایالات هستند. همچنین تغییر دیگری که

ممکن است قریب الوقوع باشد مربوط به سپهبد جیلانی است که اکنون وزیر دفاع است و از قرار معلوم به

ریاست کمیته ستاد نیروهای مشترک که سمتی معادل ژنرال چهار ستاره است درخواهد آمد. این سمت

حائز چندان قدرت و اختیاراتی برای صاحب آن نیست و چنین به نظر می رسد که سپهبد اقبال کلید

احتمالی هر حرکتی از درجات ارشد برای از جا برکنار کردن ضیاء در سمت خودش به عنوان نایب رئیس

ستاد ارتش منصوب شود. هر چند ضیاء از قرار معلوم از اوایل سال می کوشید تا او را به سمت دیگری

منصوب کند، چنین به نظر می رسد که اقبال از سمت خود راضی است و تا آن اندازه که ما اطلاع داریم او به

«رئیس خود» مانند افسران دیگر در سمتهای بالا از قبیل سپهبد چیشتی که از همکاران جولوندوری

است، وفادار مانده است.

15 رحیم الدین خان فرمانده سپاه در کویته و فرماندار بلوچستان که اکنون از طریق سببی قوم و

خویش ضیاءالحق شده است چنین به نظر می رسد که از آنهایی است که در دایره داخلی دستگاه قدرت در

پاکستان وارد خواهد شد و در ضیافتی که ضیاءالحق به افتخار کنستابل وزیر مختار آمریکا که مدت

مأموریتش تمام شده و عازم کشورش بود ترتیب داده بود در سمت راست ضیاء قرار گرفته بود.

16 به علت فعالیتهای دولت پاکستان به منظور ممانعت از دسترسی ما و به منظور حصول اطمینان از

آنچه در آنجا می گذرد، ما نتوانسته ایم با سطوح پایین تر نظامی تماس چندانی برقرار سازیم. تنها چیزی که

می توانیم بگوییم این است که از نظر ما تلاش مهمی علیه ضیاء در این سطوح انجام نگرفته است، تنها

نشانه های موجود نارضایتی بعضی از آنها در رابطه با تصمیم ضیاء مبنی بر اعدام بوتو بود که آنها با ایجاد

تغییراتی در سطوح افسران دو ستاره خاموش شد. تا آنجا که ما می دانیم ارتش در رابطه با تعهد او در

برگزاری انتخابات از وی حمایت می کند، بیشتر افراد ارتش می خواهند از اداره امور و انجام وظیفه

دستگاه حکومت نظامی بر کنار باشند. این امر لااقل نشان دهنده اندیشه متعارفی در اسلام آباد است و هر

چند در قابلیت دسترسی ما به مقامات بالاتر شکافهایی وجود دارد، ما درباره مدعی بالقوه جدی در برابر

ضیاء یا همکاران ارشد بلافصل او که معتقد به ادامه حکومت ارتش یا از کار برکنار کردن ضیاء در آینده

نزدیک باشند اطلاعی نداریم.

17 معذالک همه از قرار معلوم درباره اثرات انتخاب یک عنصر انتقامجو از حزب خلق پاکستان

نسبت به سمتهای خویش نگرانند و از قرار معلوم بسیاری حاضر خواهند بود، در پشتیبانی از اقدامات

ضیاء از قبیل ممنوع کردن حزب خلق پاکستان یا محروم کردن رهبران عمده آنها به عنوان عنصر واجد

شرایط و جلوگیری از آنچه که ممکن است اتفاق بیفتد با ضیاء همکاری کنند. در صورتی که احساس کنند

که چنین عواقبی در انتظار آنهاست، ممکن است حتی حاضر باشند که بپذیرند انتخابات به تعویق بیفتد و یا

اصلاً لغو شود.

18 تا آنجایی که ما اطلاع داریم سیاست ضیاءالحق نسبت به نیروی اتمی مسئله ای نیست که ضیاء را

از ارتش و کارمندان غیرنظامی ارشد یا مردم به طورکلی جدا کند، سیاست هسته ای ضیاءالحق که ما او را

متهم به پیروی از آن می کنیم ضیاء را در موضع مساعدی از سوی مردم یعنی هر چه باداباد قرارمی دهد.

ص: 417

19 پایگاه قدرت ضیاءالحق فراتر از قلمرو نظامی نسبت به آنچه قبلاً تقریبا هر کس را که تمایلات

ضد بوتو داشت در برمی گرفت، کاهش یافته است و به همان سرعتی که سیاستمداران و مردم عادی آماده

می شوند تا حکومت نظامی را در رابطه با مشکلات پاکستان مقصر اعلام کنند این پایگاه قدرت نیز کاهش

می یابد. سروصدای جاری درباره بودجه (تلگراف جداگانه) یکی از موارد محسوس است. اگر ضیاء هم

اکنون اعلام می کرد که انتخابات عمومی به تعویق می افتد پشتیبانی از او در میان مردم به اندازه قابل

ملاحظه ای کاهش می یافت. یک موج عمومی دامنه دار علیه ضیاءالحق پیرامون این مسئله اگر همراه با

خشونت باشد ممکن است به صورت عاملی درآید که سران نظامی پاکستان را وادار کند تا جانشینی برای

ضیاء از میان خودشان انتخاب کنند. ما اکنون تصور می کنیم که تقریبا هر جانشین دیگری از قبیل اقبال یا

چیشتی یا جیلانی یا عباسی یا حتی رحیم الدین به نحو چشمگیری از یک سیاست مشابه پیروزی خواهند

کرد و تمایل آن را خواهند داشت تا قدرت را به یک حکومت غیرنظامی به محض اینکه امکان آن پیش آید

واگذار کنند. این هم بار دیگر یک نوع خرد متعارفی است ولی خردی است که از شالوده کمی برای حدس

در مورد راههای چاره دیگر برخوردار است.

20 جناح مخالف: اکثر احزاب سیاسی موجود را با تشدید تب انتخاباتی می توان در جناح مخالف

طبقه بندی کرد. البته حزب خلق پاکستان مهمترین مخالف ضد حکومت نظامی، ضد ارتش و ضد ضیاء به

حساب می آید. پیروزی حزب خلق پاکستان در انتخابات احتمالاً سبب فرار ضیاء و خانواده اش از کشور

خواهد شد. احزاب دیگر و حتی آنهایی که علنا با ضیاء متحد شده اند و یا از تلاشهای ضیاء حمایت

کرده اند نیز سعی دارند بین خود و حکومت نظامی فاصله ایجاد کنند.

حتی جماعت اسلامی نیز که خواستار به دور انداخته شدن بودجه بوده است، شدیدا به انتقاد از ژنرال

نپرداخته است.

21 ضیاء به مذاکرات بی پایان خود با رهبران ادامه می دهد و گهگاه شایع می گردد که طرح جدیدی

پدید آمده است تا مثلاً شخصی مانند ولی خان (و یا دیگری) به سمت نخست وزیری حکومت

مؤتلفه منتخب و یا کمک حکومت نظامی درآید و احتمالاً ضیاء به عنوان رئیس جمهور منتخب بر سر

قدرت بماند تا به هدف خود در مستقیما مرتبط ساختن ارتش با رئیس جمهور در قانون اساسی آتی دست

یابد. ولی گذشته از حزب خلق پاکستان بقیه احزاب از کارآیی لازم برخوردار نیستند، چون رهبران آنها یا

به صورت بازیچه درآمده، یا از مردم دور شده و یا به هر دو صورت می باشند. لیکن در زمان حاضر تنها

اتحاد ملی پاکستان که در سرتاسر طیف سیاسی دارای قدرت است، می تواند خطری علیه ضیاء به حساب

آید، ولی تا زمانی که در انظار عموم متعهد به برگزاری انتخابات عمومی نشان داده شود، این گونه اقدامات

از طرف این حزب حتی علیه بودجه نیز صورت نخواهد گرفت. احزاب چپگرا نیز تجزیه شده و فاقد

کارآیی در امور خویش هستند، ولی امکان دارد به عنوان «نیروهای مترقی» با حزب خلق پاکستان ائتلاف

نمایند.

22 آینده: آینده پاکستان در این برهه از زمان چندان درخشان به نظر نمی آید و گویا زمانه بر ضد

حکومت نظامی پاکستان کار می کند. البته زمانه تقریبا علیه هر حکومتی در اسلام آباد کار می کند و بیشتر

علیه حکومتی که چشم انداز کوتاه مدت را در نظر گرفته و فاقد مشروعیت است می باشد. زمانه همچنین

ممکن است در صورتی که ائتلاف منافعی که ضیاءالحق را سرپا نگه داشته است فرو بپاشد، علیه ضیاء نیز

ص: 418

کار بکند و آن در صورتی است که ضیاء به نحو فزاینده ای به عنوان مظهر همه چیزهایی که به زیان پاکستان

است درآمده باشد. اگر ضیاء به وعده انتخاباتی خود، همچنان پای بند باشد، ما هیچ گونه تهدیدی نسبت به

توانایی او برای نگه داشتن خود بر مسند قدرت تا زمانی که انتخابات انجام بگیرد و زمام قدرت را به یک

حکومت انتخاب شده واگذار کند البته در صورتی که اوضاع و احوال انجام چنین انتخاباتی را اجازه داده

و رأی دهندگان یک نتیجه به هم پیوسته و به اندازه کافی ایجاد کنند که تشکیل حکومت را ممکن سازد

نمی بینیم.

23 مشکلاتی که پاکستان و ضیاء با آنها مواجه هستند از قرار زیر است:

برای پاکستان به طورکلی یک بحران بزرگ اقتصادی پدیدار شده است. ناشکیبایی جامعه

وام دهنده بین المللی و خشم داخلی بر سر تأییدات بودجه جدید فدرال تنها عکس العملهایی است که در

نتیجه مشکلات ناشی از ادامه حیات پاکستان فراتر از امکانات خود پدید آورده است. مهمترین عوامل

تشدیدکننده این عکس العمل میزان زاد و ولد این کشور است که در جهان بیسابقه است و سطح زندگی این

کشورها هنوز هم در سطح بسیار پایینی قرار دارد.

در روابط پاکستان با قدیمیترین حامی او یعنی ایالات متحده بر سر مسئله سلاحهای هسته ای

بحرانی آغاز شده است. این دشواری هیچ گونه علائمی مبنی بر حل مشکلات یا کاهش آن نشان نمی دهد،

در حالی که نیروی غیرقابل مقاومت سیاست اشاعه سلاحهای هسته ای پاکستان در عمل با

سیاست آمریکا در مورد سیاست عدم اشاعه نیروی هسته ای آمریکا در تضاد شدید قرار می گیرد.

بی ثباتی در منطقه رو به افزایش است و این یکی از نتایج فرعی انقلاب در ایران و ادامه اقدامات ضد

شورشی در افغانستان (و قدرت فزاینده) هند می باشد. پاکستان بنابه ضرورت در برابر این شرایط تنها

مانده است و اگر قرارداد 1959 را در نظر نگیریم این تنهایی پاکستان ناشی از سیاست سرسختانه عدم

تکثیر سلاحهای هسته ای از طرف ما و پیگیری سلاحهای هسته ای از طرف پاکستان است که به نظر ما آنها

قادرند احساس ناامنی آنها را تخفیف دهند.

این احساس «تنهایی» نیز ناشی از عدم توانایی آن در کسب سلاحهای مدرن، بی اعتمادی به دوستان عرب

و فشار سازش ناپذیر شوروی، و میزان محدود کمکها و تضمینهای چین می باشد؛ البته اگر در این زمینه

گزارش مربوط به ارسال 20 فروند میگ 19 را نادیده بگیریم.

در داخل کشور هیچ گونه راه حلی در چشم انداز نیست و هیچ گونه پیشرفت واقعی در راه انسجام

ملی حاصل نشده است.

هر چند عصیان و شورش در بلوچستان در جریان نیست، این استان مانند همیشه در وضع

سرخوردگی به سر می برد و اگر افغانستان وضع خود را جمع و جور کند این استان در معرض مداخله

افغانستان قرار خواهد گرفت.

محاکمه طولانی بوتو و تشنجات در ایالت پنجاب و طرفداران ضدپنجاب در کشور و دست حکومت

نظامی پاکستان در یورش سنی ها در ایالت پنجاب بسیار سنگین بوده است و باعث مزاحمت غیرپنجابیها

و اهل تشیع و دیگران بوده است. همچنین علاوه بر اقدامات برنامه ریزی انتخاباتی هیچ گونه پیشرفتی در

راه سیر تکامل اجماع آراء درباره شکل آینده نهادهای ایجاد شده در نتیجه انتخابات و یک سیستم فدرال

که بتواند منافع و فشارهای منطقه ای را سر و سامان دهد و نوعی احساس هویت ملی که انتقال به یک

ص: 419

حکومت جدید مشروع را تضمین کند و به امید توانایی انجام وظیفه بدون ایجاد بی ثباتی و بی نظمی و

فرمانروایی حکومت نظامی، به وجود نیامده است. بدون فرمانروایی حکومت نظامی حتی اگر هم

انتخابات طبق برنامه پیش بینی شده انجام گیرد و همان طوری که ضیاء وعده داده است آزاد باشد یک

تمرین بسیار توخالی و بی ثبات کننده خواهد بود.

24 این ارزیابی با اعضای مربوطه گروهی که بر روی این کشور کار می کنند تطبیق شده و تصویب آنها

را به دست آورده است.کینگ


تعداد تقریبی افراد تخلیه شونده و آمریکاییهای غیردولتی مقیم خارج

سند شماره (40)

تاریخ: 20 تیر 1358 11 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: کنسولگری آمریکا در لاهوربه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: برنامه اضطراری و تخلیه افراد: تعداد تقریبی افراد تخلیه شونده

و آمریکاییهای غیردولتی مقیم خارج

بخش اول: تعداد تقریبی تخلیه شدگان

1 پرسنل وزارت دفاع

2 وابستگان پرسنل وزارت دفاع

3 دیگر پرسنل دولت آمریکا18

4 وابستگان دولت آمریکا38 (الف)

5 آمریکاییان مقیم 215 (ب)

6 جهانگردان آمریکایی:

فصل سوم25

فصل چهارم25

فصل اول25

فصل دوم25

7 دیگر تخلیه شوندگان احتمالی15

(همسران پاکستانی شهروندان آمریکایی)

8 جمع 311 نفر

(الف) تا اکتبر 1979 بخش اعظم برنامه کمکها در پاکستان متوقف خواهد شد و پرسنل دولت آمریکا به

13 نفر و وابستگان آنها به 25 نفر تقلیل خواهند یافت. در صورت توقف برنامه تسلیحات هسته ای دولت

پاکستان، زمینه برای از سر گرفته شدن کمکهای آمریکا در پاکستان فراهم و تعداد پرسنل آمریکایی و

وابستگان آنها افزایش خواهد یافت.

لیکن این مسئله در سالهای 801979 تحقق نخواهد یافت.

(ب) در واقع 176 آمریکایی ثبت نام کرده اند.

پایان بخش محرمانه

آغاز بخش طبقه بندی نشده

ص: 420

بخش دوم: آمریکاییان غیردولتی مقیم خارج

الف: بازرگانان 6

ب : کارمندان 4

ج : دانشجو (18 ساله به بالا)5

د : میسیونر55

ه : وابستگان بالا40

و : بازنشستگان و وابستگانشان0

ز : دیگران105 (ج)

ح : جمع215

ط : 75 تن از آنها همسران و فرزندان شهروندان پاکستانی هستند.

فولر



کتاب چهل و ششم

پاکستان (2)

ص: 421

ص: 422

پاکستان (2)

دانشجویان در مرکز نشریه «مسلمان» به تظاهرات می پردازند

ص: 423

سند شماره (41)

تاریخ: 21 تیر 1358 12 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی

موضوع: دانشجویان در مرکز نشریه «مسلمان» به تظاهرات می پردازند

1 (طبقه بندی نشده) روزنامه جدید و دارای صراحت لهجه انگلیسی زبان «مسلمان» در صفحه اول

خود گزارش داد که قربانی حمله فعالان دانشجویی مرتبط با جمعیت طلاب محافظه کار اسلامی شده

است. طبق اظهارات مقاله، 100 دانشجوی دانشگاه قائد اعظم توسط یکی از اتوبوسهای متعلق به

دانشگاه در تاریخ 10 ژوئیه (روز تعطیل که تنها معدودی از کارمندان کار می کردند) از راه رسیدند.

دانشجویان شعارهای اعتراض آمیزی را تکرار می کردند و به یکی از گزارشگران زن توهین کرده و پس از

آن به زور وارد طبقه اول مرکز این روزنامه شدند.

2 (طبقه بندی نشده) به نقل از مقاله، این گروه در دفاتر روزنامه «مسلمان» به مدت 30 دقیقه ماندند و

سعی کردند وارد بخش سردبیری شوند. در تمام مدت یک جیپ حامل پلیس در محل متوقف بود لیکن

برای ممانعت از دانشجویان اقدامی به عمل نیاورد. این مقاله گزارش می دهد که دانشجویانی که به زور

وارد مقر روزنامه «مسلمان» شده بودند همان دانشجویانی هستند که در برابر سفارتهای آمریکا و هند

تظاهرات می کردند (مرجع الف).

3 (محرمانه) اظهارنظر: صبح روز 12 ژوئیه پیرامون این «حمله» توسط روزنامه های اردو و انگلیسی

زبان مطالبی منتشر نشد (در تاریخ 11 ژوئیه نیز به علت روز TG روزنامه ای منتشر نشده بود) روزنامه

«پاکستان تایمز» تحت کنترل دولت پاکستان نیز مطلبی پیرامون تظاهرات ضد آزمایشگاه فضایی در

سفارت آمریکا در دهم ژوئیه نوشته بود لیکن به ادامه تظاهرات اشاره ای نکرده بود.

این حمله در روزی صورت گرفت که رهبران شیعه آن را به خاطر «بدرفتاری» علیه خود از طرف

اکثریت سنی (مرجع ب) «روز اعتراض» نامیده بودند. به نظر ما تصادفی نیست که جمعیت طلاب دارای

گرایشات شدید سنی در این روز متعلق به شیعیان به یک روزنامه تحت کنترل آنها حمله کنند. نکته جالب

این است که روزنامه «مسلمان» نتوانسته بود در گزارش خود این دو موضوع را به یکدیگر ربط دهد، و

شاید علت آن نیز این بوده است که در تحریک فرقه ای، نفعی عایدش نمی شده است.کینگ


برنامه های اضطراری و تخلیه افراد...

سند شماره (42)

تاریخ: 24 تیر 1358 15 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: کنسولگری آمریکا در کراچیبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی

موضوع: برنامه های اضطراری و تخلیه افراد: تعداد تقریبی تخلیه شوندگان

احتمالی و آمریکاییهای مقیم خارج. (گزارش و 77)

بخش اول: تعداد تقریبی تخلیه شوندگان

1 پرسنل وزارت دفاع10

2 وابستگان پرسنل وزارت دفاع9

3 دیگر پرسنل دولت آمریکا52

ص: 424

4 وابستگان پرسنل دولت آمریکا 100

5 آمریکاییان مقیم 395

6 توریست های آمریکایی

فصل سوم 150

فصل چهارم 170

فصل اول 200

فصل دوم 215

7 دیگرتخلیه شوندگان احتمالی 35

8 جمع 771

بخش دوم: آمریکاییان بخش خصوصی مقیم خارج

الف بازرگانان 11

ب کارمندان 35

ج دانشجویان (18 ساله و مسن تر) 5

د میسیونرها و روحانیون 41

ه وابستگان افراد بالا 60

و بازنشستگان و وابستگان آنها 0

ز غیره 60

ح جمع شهروندان بخش خصوصی در این منطقه 212 بریمز


25000 نفر دیگر به پناهندگان افغانی افزوده می گردد

سند شماره (43)

تاریخ: 24 تیر 1358 15 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن. دی. سی

موضوع: 25000 نفر دیگر به پناهندگان افغانی افزوده می گردد

1 (طبقه بندی نشده) دولت پاکستان در مورد تعداد پناهندگان افغانی موجود در پاکستان ارقام

جدیدی را منتشر کرده است تعداد پناهندگان در حال حاضر 125000 نفر و رو به افزایش است. در رابطه

با استانها این رقم به صورت زیر سرشکن می گردد: بلوچستان 39616 نفر، ایالت شمال غربی مرزی 85.

68 نفر. افزایش تعداد آنها نشانگر این واقعیت است که هجوم پناهندگان به نسبت 5000 نفر و بیشتر در

هفته های ماه مه 1979 هنوز هم ادامه دارد.

2 (خیلی محرمانه) رابط مطلع بلوچ در کنسولگری کراچی به معاون مقام ریاست و مشاور سیاسی در

کراچی در 14 ژوئیه گفت که دولت پاکستان در نظر دارد حدود 25000 نفر از پناهندگان افغانی در

بلوچستان را از این ایالت به طور کامل خارج سازد. وی گفت پناهندگان در اردوگاهی در غرب پنجاب

اسکان خواهند یافت، که برای ما خبری جدید است لیکن به بررسی بیشتر آن خواهیم پرداخت.

کینگ


عکس العمل پاکستان نسبت به سقوط دولت موراجی دسای

ص: 425

سند شماره (44)

تاریخ: 26 تیر 1358 17 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در دهلی نو فوریبه: سفارت آمریکا در دهلی نو فوری

موضوع: عکس العمل پاکستان نسبت به سقوط دولت موراجی دسای

1 عکس العمل پاکستان نسبت به رخدادهای دهلی نو به انتظار توأم با دقت شباهت دارد، که در آن در

مورد دگرگون شدن ناگهانی وقایع و سرنگون شدن دولت غیرخصمانه دسای هیچ گونه نگرانی نشان داده

نمی شود، لیکن برای تصمیم گیرندگان سیاستهای آمریکا یک علامت سؤال جدید پدید آورده است. هیچ

یک از سخنگویان دولت پاکستان در این زمینه اظهارنظر نکرده و احتمالاً نخواهد کرد.

2 پوشش مطبوعاتی در دهلی بسیار وسیع و واقعگرایانه است؛ ولی در آنها از هیچ یک از نامزدها

جاگجیوان رام یا چاران سینگ به عنوان جانشین احتمالی دسای یاد نشده است تا به منافع پاکستان یا

دوستی پاکستان و هند لطمه ای وارد نشود. در مورد عناصر جاناتا چون جاناسانگ و غیره نیز مطلبی گفته

نشده است.

3 جنگ و نوای وقت - دو نشریه اردوزبانی که همیشه بیش از مطبوعات انگلیسی زبان، نسبت به

وقایع هند حساسیت نشان می دهند - در سرمقالات خود علت حساسیت خود را این می دانند که اکثر

افرادی که در سال 1947 به پاکستان آمده بودند به زبان اردو صحبت می کنند. جنگ در کتاب نیز جنگ

است معتقد است که با وجود «لکه دار شدن حیثیت» دولت دسای به خاطر شورش هندوها و مسلمانان،

دوران حکومت دسای در دهلی دوران افزایش همکاریهای دوجانبه بین هند و پاکستان بوده است. جنگ

در ادامه می نویسد نخست وزیر بعدی هند نیز باید «سیاستهای دسای را در قبال پاکستان ادامه دهد»، و در

این رابطه کلمه «انشاءاللّه» را که همراه این گونه بیانات می آید حذف کرده است.

4 نوای وقت نیز از دوران حکومت دسای به خوبی یاد کرده و اظهار امیدواری می کند که جانشین

دسای نیز سیاستهای وی را دنبال کند. احتمالاً با اشاره به اتحاد ملی پاکستان که معادل سیاسی جاناتا در

هند است، نوای وقت می نویسد سقوط دولت دسای نشان می دهد که «اتحاد استوار بر اقتضای سیاسی

همیشه کوتاه عمر است و سرانجام شکست می خورد».هومل


تلاش و تبلیغات روابط عمومی پاکستان در مورد مسئله تسلیحات هسته ای

سند شماره (45)

تاریخ: 28 تیر 1358 19 ژوئیه 79سری

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. با اولویت

موضوع: (سرّی) تلاش و تبلیغات روابط عمومی پاکستان در مورد مسئله تسلیحات هسته ای

1 (تمام متن سری است)

2 شواهد موجود در نقاط بسیار پراکنده (مراجع الف و ب) تکذیب اتهامات در مورد برنامه تسلیحات

هسته ای و تلاش برای «راست و ریست کردن امور»، اولین تجلیات تصمیم گیری دولت پاکستان است که

در کنفرانس یک هفته ای رؤسای نمایندگیهای پاکستان به ریاست رئیس جمهور ضیاءالحق در اسلام آباد

در اوایل ماه ژوئیه اتخاذ شده بود (مرجع ج) سروصدا و جنجالها تا مدتها به طول خواهد انجامید.

3 گزارش حساس سیا در مورد کنفرانس رؤسای نمایندگی حاکی است که تصمیم اتخاذ شده صریحاً

ص: 426

توسط سخنگوی دولت اعلام خواهد گردید و با وجود اینکه بسیاری از رؤسای نمایندگیها در اختفا از خط

واقعی دولت پاکستان اظهار تردید می کردند، معدودی نیز نگران برنامه های هسته ای پاکستان بوده اند.

هومل


ضیاءالحق، انتخابات و اوضاع هند

سند شماره (46)

تاریخ: 28 تیر 1358 19 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: (خیلی محرمانه) ضیاءالحق، انتخابات و اوضاع هند

1 (طبقه بندی نشده) تمام روزنامه های انگلیسی زبان صبح امروز مقالاتی در مورد مکالمه کوتاه

تلفنی رئیس جمهور ضیاءالحق در مصاحبه اخیر خود با خبرنگار نیوزویک تونی کلیفتون نوشته اند.

مسائل مطروحه در این مصاحبه عبارتند از انتخابات ملی و هیئتهای محلی همسر و دختر بوتو، حزب

خلق پاکستان، و آینده شخصی ژنرال.

2 (طبقه بندی نشده) ضیاء در پاسخهای خود:

تصمیم گرفته است در سال جاری انتخابات عمومی را برگزار نماید، حتی اگر به قیمت به تعویق

افتادن انتخابات محلی و شهرداری تمام بشود (مرجع الف).

وی اعتراف کرد که البته شرایطی چون بی نظمی داخلی و یا خطرات خارجی می تواند بر روی برنامه

انتخابات تأثیر بگذارد، لیکن وی گفت که در حال حاضر وی رویداد چنین شرایطی را پیش بینی نمی کند.

وی بار دیگر وفاداری و ایمان خود را نسبت به سیستم انتخابات هیئتهای محلی ابراز داشت و گفت به

این ترتیب دموکراسی در اعماق جامعه عمل خواهد کرد، لیکن از مخالفت اکثریت سیاستمداران ملت یاد

کرد و گفت به نظر او آنها می خواهند ابتدا در سطوح ملی انتخاب شوند تا بتوانند بر نتیجه انتخابات

هیئتهای محلی تأثیر بگذارند.

وی گفت حزب خلق پاکستان با آزادی تمام خواهد توانست در انتخابات شرکت نماید و ادعا کرد که

تفوق و برتری قانون را در کشور پیاده کرده است و در ادامه گفت اگر کسی او را خیانتکار یا غاصب می داند

می تواند آزادانه وی را محاکمه و حتی اعدام نماید.

وی گفت آزاد شدن نصرت، همسر بوتو و بی نظیر، دختر بوتو به معنی «تبرئه شدن» آنها نیست. وی

علیه بی نظیر اتهاماتی را مطرح نکرد، ولی گفت نصرت به علت عدم استفاده صحیح از قدرت در اقدامات

نادرستی شرکت داشته است.

پیش بینی کرد که پس از انتخابات بازنشسته خواهد شد. لیکن گفت که قانوناً می تواند به عنوان رئیس

ستاد ارتش تا پایان مارس 1980 به کار خود ادامه دهد. لیکن به نظر وی بهتر است که دولت منتخب،

رئیس ستاد ارتش خود را نیز منصوب نماید.

3 (خیلی محرمانه) اظهارنظر: ما تاکنون متن کامل گزارش نیوزویک را ندیده ایم ولی چون مطبوعات

رسمی آن را جهت رؤیت پاکستانیها منتشر کرده اند، برای شما نیز آن را ارسال می داریم. حرفهای ضیاء

همان حرفهای گذشته است، بنابراین اظهارنظرها نوعی اطمینان به عموم است و تنها مورد استثناء تزلزل

وی در مورد انتخاب هیئتهای محلی است.

ص: 427

4 (خیلی محرمانه) طبق شواهد اخیر رئیس جمهور در نظر دارد به بهترین وجه موضع بسیار حساس

پیشین خود را در مورد انتخاب هیئتهای محلی اتخاذ نماید. گفته شده است که وی احتمالاً حاضر است در

ازای نرمتر شدن فشارهای سیاستمداران در مورد مسأله بودجه از برگزاری انتخابات محلی دست بردارد

(مرجع ب) که این حالت دائماً تخفیف می یابد. این معامله چه صورت بگیرد و چه نگیرد، سیاستمداران

تمایل وی را در دست کشیدن از انتخابات محلی به خاطر همان دلایلی که ضیاء اشاره می کند مورد

بهره برداری قرار خواهند داد. (مرجع ج)

5 (خیلی محرمانه) آنچه باید مورد ارزیابی قرار گیرد تأثیر وقایع هند بر صحنه سیاسی اینجاست.

همه هشیار و مراقب هستند، همه از سقوط موراجی دسای غمگین شده اند، که توأم با نگرانی در مورد

تأثیرات سقوط وی و رضایت از این امر است که هند نیز بالاخره مشکلاتی دارد. اگر همان گونه که از

مقامات مطبوعاتی اینجا برمی آید، رئیس جمهور هند نشان دهد که هیچ رهبر دیگری نمی تواند قبل از

تصمیم گیری پیرامون انتخابات میان دوره ای رأی اکثریت را به دست آورد، تأثیر آن بر انتخابات اینجا نیز

مهم خواهد بود. اکثر رابطهای ما معتقدند که تصمیم هند جهت رفتن به پای صندوقهای رأی در 8 هفته آتی،

سبب خواهد شد که رئیس جمهور ضیاءالحق یا همکاران و حامیان سیاسی وی بدون در نظر گرفتن نتایج

انتخابات در هند، نتوانند به سهولت انتخابات ملی پاکستان را با تأخیر روبه رو سازند.


برنامه های اضطراری و تخلیه افراد: تعداد تقریبی تخلیه شوندگان احتمالی و...

سند شماره (47)

تاریخ: 1 مرداد 1358 23 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی سی

موضوع: برنامه های اضطراری و تخلیه افراد: تعداد تقریبی تخلیه شوندگان احتمالی و شهروندان

آمریکایی بخش خصوصی مقیم خارج (سال مالی 1358)

بخش اول: تعداد تقریبی تخلیه شوندگان احتمالی

1 پرسنل وزارت دفاع25

2 وابستگان پرسنل وزارت دفاع34

3 دیگر پرسنل دولت آمریکا89

4 وابستگان پرسنل دولت آمریکا162

5 آمریکاییان مقیم 339 (افراد مقیم ثبت شده 292)

6 جهانگردان آمریکایی:

فصل سوم20

فصل چهارم8

فصل اول8

فصل دوم8

7 دیگر تخلیه شوندگان احتمالی20

8 جمع689

پایان بخش محرمانه/ آغاز بخش طبقه بندی نشده:

ص: 428

بخش دوم: آمریکاییان بخش خصوصی مقیم خارج

الف بازرگانان19

ب کارمندان14

ج دانشجویان (18 ساله و مسن تر)0

د میسیونرها40

ه وابستگان افراد بالا104

و بازنشستگان و وابستگان آنها72

ز افراد دیگر90 (معلمین مدارس و وابستگان آنها، و وابستگان ثبت نشده تبعه پاکستان)

ح جمع339 هومل


سفر شاهی به کابل احتمالاً قبل از سپتامبر صورت نخواهد گرفت

سند شماره (48)

تاریخ: 2 مرداد 1358 24 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: (خیلی محرمانه) سفر شاهی به کابل احتمالاً قبل از سپتامبر صورت نخواهد گرفت

1 (خیلی محرمانه) تمام متن، اطلاعات کشور بیگانه، حفاظت شود.

2 در ملاقات 23 ژوئیه و گفتگو پیرامون اوضاع افغانستان، وزیر خارجه شهنواز متن گفتگوی خود را

با معاون وزیر خارجه افغانستان، دوست، که قبلاً توسط مدیرکل وزارت امور خارجه امیر عثمان در اختیار

ما گذاشته شده بود، تأیید نمود. وی گفت علت آنکه آنها نتوانسته اند بیانیه های خود را منتشر سازند عدم

توافق آنها پیرامون نحوه بیان عبور 140 هزار افغانی است که بنا به ادعای وی از آوریل 1978 از مرز

گذشته و وارد پاکستان شده اند. دوست اصرار داشت که برای تشریح آنها از کلمه «فراریان» استفاده شود.

پاکستان نیز نمی توانست این کلمه را بپذیرد و در نتیجه دوست تمام فرمول بندیهای پیشنهادی را رد کرد.

وزیر خارجه به دوست گفته بود مهم نیست که شما آنها را چه می نامید، آنها از افغانستان گریخته اند،

تعدادشان بسیار است و باری بر دوش پاکستان هستند.

3 وزیر خارجه گفت سفر آقاشاهی به افغانستان قبل از ماه رمضان صورت نخواهد گرفت و

خاطرنشان ساخت که آقاشاهی از اول سپتامبر درگیر اجلاس جنبش غیرمتعهدها خواهد بود. به همین

دلیل آقاشاهی وقت نخواهد داشت که به کابل سفر کند و سفر وی تا اواسط یا اواخر سپتامبر به تعویق

خواهد افتاد.


رئیس جمهور ضیاءالحق در اجلاس جنبش غیرمتعهدها در هاوانا شرکت خواهد جست

سند شماره (49)

تاریخ: 2 مرداد 1358 24 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: رئیس جمهور ضیاءالحق در اجلاس جنبش غیرمتعهدها در هاواناشرکت خواهد جست

1 (خیلی محرمانه) تمام متن، اطلاعات کشور بیگانه، حفاظت شود.

2 در ملاقات خود با وزیر خارجه شهنواز در تاریخ یکم مرداد 1358 پیرامون مسائل دیگر IBN

ص: 429

3 $34، 3، 34 95 59086 و از جمله اجلاس آتی غیرمتعهدها در هاوانا گفتگو کردیم.

3 وزیر خارجه یمن گفت پاکستان همان گروهی را که به کلمبو فرستاده بود، یعنی سفیر آخوند، نایک،

و ثاقب را در سطح رسمی در اواخر اوت و مشاور خارجی آقاشاهی را در حدود یکم سپتامبر برای

اجتماع وزیران خارجه، به هاوانا گسیل خواهد داشت. وی پس از آن گفت رئیس جمهور ضیاءالحق از

چهارم تا هفتم سپتامبر در این کنفرانس شرکت خواهد کرد.

4 در رابطه با این سؤال من، که آیا در مورد حضور ضیاء تصمیم قطعی گرفته شده یا نه، وزیر خارجه با

کمال سادگی لبخندی زده و گفت اکنون که ما به عضویت کامل جنبش عدم تعهد درآمده ایم او «حتما» باید

در آن شرکت نماید. وی گفت به زودی یکی از وزیران کوبایی همراه با دعوتنامه رسمی وارد این کشور

خواهد گردید.

5 اظهارنظر: طبق اطلاع وزارتخانه، همسر و دو دختر ضیاء به علت معالجات پزشکی مورد نیاز

دختر جوانتر در واشنگتن به سر می برند. آنها در اواسط ژوئیه برای صرف مدت 45 روز یعنی تا اول

سپتامبر وارد واشنگتن شدند. گفته می شود که ممکن است ضیاء بخواهد آنها را در آمریکا ملاقات نماید.

به نظر من به احتمال قوی ضیاء در مسیر سفر خود به هاوانا یا جهت دیدار با خانواده اش (و احتمالاً

مقامات آمریکایی) یا برای آنکه آنان را به همراه خود به هاوانا ببرد به واشنگتن وارد خواهد شد.


خورشید احمد بودجه سالهای مالی 80/1979 را مورد بررسی قرار می دهد

سند شماره (50)

تاریخ: 3 مرداد 1358 25 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: خورشید احمد بودجه سالهای مالی 80/1979 را مورد بررسی قرار می دهد

1 در تاریخ یکم مردادماه، پروفسور خورشید احمد سرپرست و معاون اسبق ریاست کمیسیون

برنامه ریزی و سرپرست کنونی مؤسسه جدید انستیتوی مطالعات خط مشی ها، تحلیل و توصیه های خود

را در مورد بودجه سالهای 80/1979 علنا اعلام کرد. گزارش پروفسور خورشید نشانگر افکار وی به

عنوان یک اقتصاددان و نظریات بنیادگرایانه اسلامی او می باشد.

با حمایت از ایجاد یک استراتژی جدید اقتصادی برای پاکستان که بر رشد و تساوی حاصل از توزیع

دوباره ثروت، رجعت به سبک زندگی توأم با صرفه جویی بیشتر، و تأکید بر رفاه اجتماعی و تأمین

نیازهای اساسی انسانی استوار باشد، وی انتقادهای قابل درک تر و نظریات مفهوم تری را در رابطه با این

بودجه مطرح می سازد. وی این بودجه را در رابطه با مخارج عادی سنگین اعلام کرد و گفت که بودجه

کنونی ادامه سیاستهای رژیم گذشته در مخارج عمرانی و سیاست مالیاتی و وارداتی کهنه بوده و نمی تواند

مصرف کالاهای تجملاتی را کاهش داده و بیشترین فشار را بر کسانی وارد می آورد که قادر به پرداخت

هزینه ها نیستند. در رابطه با اصول اسلامی، گزارش بودجه مزبور را «نقطه اوج اعلامیه دوازدهم

ربیع الاول» می خواند (اعلام نظام اسلامی در پاکستان) که بخصوص در رابطه با زکات و عشر که بنا به

اعتقاد خورشید در نظام مالی یک دولت دارای گرایشات اسلامی و سیستم بانکی بدون بهره که در بودجه

کنونی عنوان نشده باید جای داشته باشد. توصیه های مطروحه در گزارش به مخارج ناشی از این بودجه

توجه داشته، و نشانگر خواست خورشید در کاهش یافتن قسمتهای به هدر رفته بودجه و عدم توزیع

ص: 430

صحیح مصارف می باشد. او میل دارد که میزان کاهش برابر با 6 میلیارد روپیه شود و با استفاده از بخشهای

خصوصی شکاف مالی 1/11 میلیارد روپیه ای به 5/2 2 میلیارد روپیه کاهش پیدا کند.

2 خورشید احمد توصیه می کند که مخارج غیر عمرانی (مخارج عادی) از 1/29 میلیارد روپیه به

1/27 میلیارد روپیه کاهش پیدا کند، لیکن با وجود اینکه به اهمیت دفاع واقف است، توصیه می کند که

مخارج دفاعی حدود 40 درصد مخارج عادی را تشکیل داده و حدود 2 درصد (5/23 میلیون روپیه)

کاهش پیدا کند تا نشان دهد که ارتش نیز مایل است که مخارج به طور کلی کمتر شود. وی مایل است که

تمام موارد دیگر نیز 10 درصد کاهش یابند تا 275 میلیون روپیه صرفه جویی شود. وی 726 میلیون

روپیه نیز در سوبسیدها و منجمله سوبسید گندم و حذف سوبسید کشاورزی در مورد مزارع کمتر از 25

هکتار، کاهش توصیه کرده است. وی در رابطه با سوبسیدها می گوید: در پاکستان از نظر اقتصادی و

اجتماعی سوبسیدها قابل توجیه نیستند. با این وصف وی از جرح و تعدیل سوبسید کود شیمیایی در

بودجه عمرانی مانند سوبسیدهای مخارج عادی حمایت می کند که تا 97 میلیارد روپیه کاهش پیدا کند

(معذالک گذشته از شایستگی نظام قیمت گذاری دوگانه، مشکلات مربوط به مدیریت تفویض سوبسید

کشاورزی به کشاورزان کوچکتر بسیار زیاد بوده و احتمالاً عمل نخواهد شد). علاوه بر این وی یادآور

می شود که مدیریت مدنی به عنوان درصدی از هزینه های تولید ناخالص ملی دو برابر مدیریت مدنی هند و

چند برابر مدیریت کشورهای رو به رشد است.

3 وی توصیه می کند که سطح مخارج عمرانی معادل 19 میلیارد روپیه سال گذشته شود، یعنی ترکیبی

از: 1) کاهش یکسان 5 درصدی یا 1/1 میلیارد روپیه ای، 2) کاهش 2 میلیارد دلاری چند پروژه از قبیل

ذوب آهن و کارخانه سیمان و کود شیمیایی و پروژه های دیگری که همچون مجتمع ورزشی اسلام آباد و

چند ساختمان دیگر ضرورت چندانی ندارند و 3) کاهش سوبسید کود شیمیایی که در بالا گفته شد. در

کنفرانس مطبوعاتی 22 ژوئیه، پروفسور خورشید احمد گفت با بهبود مدیریت پروژه ها و بدون ضربه زدن

به پیشرفت پروژه ها می توان کاهش های پیشنهادی وی را عملی کرد. وی گفت که در زمان ریاست

کمیسیون برنامه ریزی، شاهد آن گونه مصارف و فسادهایی بوده است که بالاخره دریافته است که با کنترل

دقیق پروژه ها از به هدر رفتن پولهای زیادی می توان جلوگیری به عمل آورد.

4 پروفسور خورشید تأثیر کلی تورم ناشی از نظام مالیاتی بودجه کنونی را حدود 3025 درصد

برآورد کرده و می گوید: «در انتخاب این مفادی که مالیات در مورد آنها وضع شده، طراحان بودجه بر

کالاها و خدماتی انگشت گذاشته اند که بر افراد عامی تأثیر می بخشد.» وی سیاست دولت را در مورد

واردات (اسلام آباد 7510) محکوم کرده و می گوید که این سیاست نمی تواند مصرف کالاهای تجملی را

محدود نماید و علاوه بر این اعلام می دارد که بودجه جدید وابستگی پاکستان را به کمکهای خارجی

افزایش می دهد، در حالی که این کشورها روزبه روز از تمایلشان به افزایش کمکها به پاکستان کاسته

می گردد. او هیچ گونه توصیه کمی را در رابطه با کاهش مربوط به مشکلات منابع مطرح نمی سازد ولیکن

می گوید که باید به بخش خصوصی اجازه داده شود تا از پاکستانیهای مقیم خارج پولهای بیشتری را جذب

نموده و تحرک بخشند. اگر وجود مالیاتهای جدید ضرورت یابد، سیاست کلی مالیاتی باید اصلاح گردد تا

ارزیابیها دقیق تر و مالیاتها مترقی تر گردد. ولی گزارش وی اصلاً به مطرح کردن مالیات بر درآمد

کشاورزی که می تواند تا حدودی شکاف موجود یعنی کمبود منابع را پر سازد نمی پردازد.

ص: 431

5 اظهارنظر: گزارش وی همان چیزهایی را مطرح می کند که جامعه بین المللی از مدتها قبل در مورد

مخارج و هزینه های سنگین دولتی، سوبسیدهای بسیار و وابستگی بیش از حد به منابع خارجی به دولت

پاکستان گوشزد می کرده است. توصیه های مطروحه در گزارش در مورد مخارج به پروژه های خاصی

می پردازد که عملی نیستند. در رابطه با منابع، او به جزئیات نمی پردازد. خورشید نیز مانند بسیاری از

منتقدین بودجه خواستار بودجه فاقد افزایش مالیات (بخصوص افزایش بودجه ای که بر فقرا و تهیدستان

یعنی تقریباً همه افراد کشور فشار وارد می آورد) می باشد، لیکن پیشنهادات وی که بر ترغیب بر

سرمایه گذاریها استوار است برای رسیدن به این هدف آنقدر قانع کننده نیست، که بتواند منابع موجود بخش

خصوصی را با عدم اطمینان موجود در زمینه های سیاسی و اقتصادی تحرک بخشد.

6 نسخه هایی از خلاصه گزارش 35 صفحه ای خورشید به بخشهای خاور نزدیک/ دفتر روابط

عمومی، روابط بین المللی EB/ OMA/ REC و و خزانه داری، OASIA(مک فادن) ارسال می گردد.


ادامه مقاومت اقلیت شیعه در برابر اسلامی شدن به سبک مذهب تسنن

سند شماره (51)

تاریخ: 3 مرداد 1358 25 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: ادامه مقاومت اقلیت شیعه در برابر اسلامی شدن به سبک مذهب تسنن

1 مطبوعات اردوزبان پاکستانی دوم مرداد گزارش می دهند که مالیاتهای اجتماعی «زکات» و

«عشر» که پیروان مذهب تسنن به جمع آوری آن معتقد هستند (تلگرام مرجع الف) به علت مقاومت جامعه

اقلیت شیعه در آینده نزدیک جمع آوری نخواهد شد.

2 اظهارنظر: این گزارش نشان می دهد که برنامه مقاومت شیعیان (حداقل به طور موقت) در برابر

اسلامی شدن کشور براساس مذهب تسنن تا حدودی موفقیت آمیز بوده است.

3 بنا به گفته منابع شیعه برنامه زکات و عشر به وسیله شورای ایدئولوژی اسلامی دولت پاکستان بار

دیگر مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهادات آن برای بررسی مجدد به کابینه ارجاع خواهد شد. این روند

ممکن است تغییر عمده ای پیدا نکند، ولی یک وسیله بازدارنده مؤثر است تا موقع برگزاری انتخابات. با

کاملتر شدن روند سیاسی، شیعیان گویا احساس می کنند که پیشنهاد سنی ها یک مسئله حساس سیاسی را

به وجود خواهد آورد که مجلس آن را جدی نخواهد گرفت. ولی موفقیت آمیز بودن نهایی این تاکتیک

شیعیان بعدا معلوم خواهد شد؛ ولی در حال حاضر از نظر تعویق زمانی موفقیت لازم را به دست آورده

است. (پایان اظهارنظر)


سفر وزیر کوبایی

سند شماره (52)

تاریخ: 7 مرداد 1358 29 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: سفر وزیر کوبایی

1 (طبقه بندی نشده) آنتونیو اسکیوال، وزیر صنایع شیمیایی و فرستاده ویژه کاسترو در تاریخ 5 مرداد

وارد پاکستان شد. اسکیوال در همان روز با مشاور وزارت خارجه آقاشاهی ملاقات و عصر همان روز

ص: 432

رهسپار اسلام آباد شد.

2 (طبقه بندی نشده) آقاشاهی پس از ملاقات با اسکیوال به مطبوعات گفت که گفتگوهای آنها بر

برنامه کار اجلاس هاوانا و روابط دوجانبه کوبا و پاکستان متمرکز بود. تنها موضوع خاص مورد تبادل نظر

این بود که وزیر کوبایی خواستار کسب پذیرش برای سفیر کوبا در پکن شده بود تا وی بتواند هم زمان

سفیر کوبا در پاکستان نیز باشد.

3 (طبقه بندی نشده) آقاشاهی به مطبوعات گفت وی در آخرین هفته ماه اوت رهسپار هاوانا خواهد

شد.

4 (طبقه بندی نشده) اسکیوال در تاریخ 6 مرداد ماه در راولپندی با رئیس جمهور ضیاءالحق شام

صرف کرد و بنا به گزارشها به ضیاء اطمینان داد که کوبا از عضویت پاکستان در جنبش غیرمتعهدها

حمایت خواهد کرد. وی نامه کاسترو را که در مورد محتویات آن اطلاعی در دست نیست، ولی گویا همین

پیمان را با پاکستان بسته است، به ضیاء تقدیم کرد.

5 (محرمانه) اظهارنظر: پاکستان شدیداً تصمیم گرفته است که به عضویت کامل نبش غیرمتعهدها

درآید و ورود قبل از موعد آقاشاهی به هاوانا نیز نشانگر آن است که این کشور مصمم است مقدمات

احتمالی ورود به این گروه را فراهم آورد.

6 (محرمانه) سفر هیئت نمایندگی کوبایی بنا به گفته یکی از مقامات وزارت خارجه به طور ناگهانی

صورت گرفت و این مقام در تاریخ 5 مرداد به مقام سفارت گفت که تنها چند ساعت قبل از ورود اسکیوال و

چهار کوبایی دیگر مقدمات مربوط پروتکل فراهم آمده بود. (پایان اظهارنظر)


ضیاء بودجه را کمی تغییر می دهد

سند شماره (53)

تاریخ: 7 مرداد 1358 29 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: ضیاء بودجه را کمی تغییر می دهد.

1 رئیس جمهور ضیاءالحق در سخنرانی وعظ گونه خود پیرامون بودجه مورد انتقاد در 5 مرداد، به

دفاع از بودجه وزیر دارایی خود پرداخت و از ملت خواست که به پاکستان کمک کنند تا بتواند مدیریت بد

اقتصادی رژیم گذشته را جبران نماید و بدون پرداختن به جزئیات در میزان مالیاتها و مخارج کاهشی پدید

آورد (البته در یک مورد در مخارج افزایشی ایجاد کرد). وی گفت باید از حاکمیت پاکستان و ظاهرا

عملیات اتمی آن (مرجع ب) با کاهش وابستگی آن به کمکهای خارجی حراست شود. رئیس جمهور ضیاء

افزایش قیمت نفت و گاز طبیعی مصرفی منازل را لغو کرد و مالیات شیرخشک وارداتی را بالا برد. وی

همچنین در میزان مالیات بر ثروت، کاهشی پدید آورد و شهروندان اصلی را از پرداخت مالیات معاف نمود

و به حقوق کارمندان دولتی که ماهانه 1500 روپیه یا کمتر دارند 40 روپیه مزایای زندگی اضافه کرد. طبق

شواهد مقدماتی، تأثیر خالص این اقدامات، بخصوص افزایش دستمزدها، سبب افزایش کمی در کسری

بودجه خواهد شد.

2 بدون پرداختن به جزئیات، وی اعلام کرد که در مخارج غیرعمرانی (عادی) حدود 500 میلیون

روپیه (یا 2 درصد) کاهش، و در بودجه عمرانی نیز 800 میلیون دلار (یا 5/3 درصد) کاهش پدید آورده

ص: 433

است. دکتر اچ.ام. قاضی، عضو کمیته بررسی بودجه به ما گفته است که کاهش پدید آمده در مخارج عادی

نزدیک به 650 میلیون روپیه نسبت به کاهش بودجه پیشنهادی توسط کمیته بوده است، که بودجه دفاعی

را نیز در بر می گیرد. کاهشهای اعلام شده در مخارج عمرانی پیشنهاد 2 میلیارد روپیه ای کمیته را که سبب

کاهش هزینه های دولتی و بعضی پروژه ها به استثنای هزینه های مربوط به ذوب آهن کراچی، بندر قاسم،

کارخانه های تهیه کود شیمیایی و یا کاهش سوبسید کود شیمیایی می شد، در بر نمی گیرد. هنوز از نحوه

توزیع این کاهشها اطلاعی نداریم، ولی فکر نمی کنیم که این کاهش بر پروژه های مذکور تأثیری بگذارد.

3 ضیاء گفت به منظور کاهش هزینه های دولتی، پاکستان تلاش خواهد کرد تعداد سفارتخانه های

خود در خارج از کشور را کاهش دهد (مرجع ب). وی علاوه بر این ممنوعیت استخدام دولتی، منع وارد

کردن ماشین آلات رسمی دولتی بالغ بر 1600 سی سی را اعلام کرد و از تمام آژانسهای دولتی خواست که

در انجام وظایف خود کمال سادگی را رعایت نمایند.

4 جزئیات مربوط به این کاهش بودجه هنوز افشا نشده است ولی به محض دسترسی این اطلاعات را

برای شما ارسال خواهیم داشت.


بودجه مخارج، بودجه مربوط به سوبسید، دفاع و قروض و...

سند شماره (54)

تاریخ: 9 مرداد 1358 31 ژوئیه 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: بودجه مخارج، بودجه مربوط به سوبسید، دفاع و قروض بخش عمده ای را در بر می گیرند

1 خلاصه: علیرغم اقدامات جدید و افزایش مالیاتها به منظور افزایش عوارض مالیاتی از 13 درصد

به کمتر از 14 درصد تولید ناخالص ملی، کسری بودجه پاکستان باز هم دو برابر کسری بودجه سال قبل

خواهد بود؛ چون در مخارج عادی و عمرانی افزایش چشمگیری ایجاد شده است. رقم 13 درصدی ما

بیشتر از رقم 12 درصدی مورد استفاده توسط غلام ایشاو در سخنرانی بودجه ای خود می باشد، چون او از

رقم تجدیدنظر شده در بودجه 79/1978 استفاده کرده، ولی ما برآورد بودجه اصلی را به کار گرفته ایم.

رقم مورد استفاده ما در رابطه با تولید ناخالص ملی در سالهای 80/1979 با در نظر گرفتن نرخ تولید

ناخالص ملی حدود 14 درصد رشد را نشان می دهد. بخش اعظم افزایش بودجه عمرانی به سوبسید کود

شیمیایی، هزینه های مربوط به مؤسسات دولتی مانند کارخانه ذوب آهن کراچی و پروژه های آب و برق

اختصاص یافته است. (پایان خلاصه)

2 تحرک و تجهیز منابع در رابطه با بودجه سال جاری، ظاهرا عظیمترین تلاش در تاریخ

پاکستان است. در نتیجه مالیاتهای جدید و افزایش یافته، مالیاتهای بودجه طوری تعیین شده که 24 درصد

افزایش یابد، که اگر این رقم تحقق یابد قطعا از نرخ جاری تولید ناخالص داخلی فراتر خواهد رفت. دیگر

درآمدها طوری برنامه ریزی شده تا 11 درصد کاهش یابد و علت آن نیز دریافت کمتر کمک خارجی

است تا بدین ترتیب جمع درآمدها تنها 9 درصد بیش از بودجه اصلی سال گذشته باشد.

حجم عظیم مالیاتها بشدت تنفر پاکستانیها را برانگیخته است، لیکن می بایست تلاشی باشد، در جهت

ادامه حیات پاکستان نسبت به استطاعت خود آن کشور که امری است که همیشه از طرف جامعه

کمک دهنده توصیه می شود. مع الوصف و متأسفانه،افزایش بودجه در بخش مخارج تأثیرات خیرخواهانه

ص: 434

(ناپسند داخلی) را بیش از حد از میان برداشته است. در این بودجه مخارج 21 درصد افزایش خواهد

داشت تا کسری بودجه در مقایسه با کسری بودجه اولیه (که به طرز کاذبی میزان کسری آن پایین بود)

سالهای 79/1978 دو برابر شود. این پیام افزایشهای عمده را مشخص می کند و اساس آن نیز بودجه ای

است که در 28 ژوئن ارائه شده است. تغییرات پیشنهادی رئیس جمهور ضیاء در 27 ژوئیه هنوز تحت

بررسی است، و بر نتیجه این پیام تأثیر چندانی نخواهد داشت.

3 رشد مخارج در بودجه عادی بیشتر از بودجه عمرانی است و علیرغم افزایش اخیر در نرخ گندم در

جیره گاهها، بخش اعظم افزایش کسری بودجه حاصل سوبسیدهای زیاده از حد است. قروض بیشتر در

زمینه خدمات مربوط به وامها (17 درصد)، مخارج دفاعی (15 درصد) و سوبسید (61 درصد) حدود

چهار پنجم افزایش کلی غیرعمرانی را در بر می گیرد. (رقم مربوط به سوبسید دربرگیرنده سوبسید کود

شیمیایی که در بودجه عمرانی گنجانده شده، نمی باشد) در حالی که درصد افزایش بودجه دفاعی کمتر از

درصد افزایش کل بودجه بوده است. معذالک حدود 150 میلیون روپیه یعنی بیشترین افزایش موجود در

بودجه را شامل می گردد. در رابطه با نیازهای نظامی، و آمادگی ارتش پاکستان، رقم مذکور بدون شک

معتدل است. افزایش مخارج مربوط به نیروهای مسلح غیرنظامی و پناهندگان افغانی هزینه های امنیتی را

برابر با 220 میلیون روپیه خواهد نمود.

4 در حالی که افزایش بودجه دفاعی و قروض بر استحکام بودجه تأثیر می گذارد، رقم عظیم سوبسید

نشانگر بیماریهای اقتصاد پاکستان است. حدود 65 میلیون روپیه در رابطه با صدور منسوجات کنار

گذاشته شده تا رقابت در این زمینه افزایش یابد، در حالی که مقدار مشابهی نیز به منظور سوبسید صادرات

پنبه خام کنار گذاشته شده است. 32 میلیون روپیه برای جبران اقدام بانک هایی که با نرخ بهره کمتری به

تجارت پیشگان وام می دهند به عنوان انگیزه یا وسیله ترغیب کنار گذاشته شده است. سوبسید روغن

خوراکی برای پایین نگه داشتن قیمت آن به 324 میلیون روپیه بالغ شده است.

5 یک پنجم باقیمانده افزایش در مخارج عادی یعنی 900 میلیون روپیه در رابطه با مواردی از قبیل

انتقال هزینه دانشگاهها و دانشکدهها از ایالات (224 میلیون روپیه) به دولت مرکزی، افزایش کمک

دولت به شرکتهای ملی نفتی (95 میلیون روپیه)، مخارج بخش لجستیکی ملّی که توزیع کننده واردات

گندم و کود (166 میلیون روپیه) می باشد و انرژی اتمی (13 میلیون روپیه) و زمینه های دیگر (400 میلیون

روپیه) پدید آمده است.

6 مخارج عمرانی، برابر با 23 میلیارد روپیه در رابطه با بودجه اولیه سالهای 79/1978، 21 درصد

افزایش یافته است. حدود نیمی از 4 میلیارد روپیه افزایش مربوط به افزایش سوبسید کود (73 درصد)،

مخارج قدیمی و جدید تأسیسات دولتی (30 درصد) و پروژه های آب و برق (36 درصد) می باشد.

مهمترین افزایش در بخش بودجه عمرانی در رابطه با سوبسید کود است که بالغ بر 700 میلیون روپیه بوده

است. مخارج مربوط به کارخانه ذوب آهن کراچی حدود 250 میلیون روپیه یا 8 درصد و مخارج مربوط

به پروژه های دیگر مربوط به آن مانند بندر قاسم به سطح 290 میلیون روپیه رسید که 30 درصد افزایش

یافته است. دیگر مخارج عمده صنعتی در رابطه با مؤسسات گسترش گاز و نفت حدود 50 درصد افزایش

و به 750 میلیون روپیه بالغ گشته و ادامه اکتشاف و گسترش منابع و شرکتهای راهسازی از 50 میلیون

روپیه سال گذشته به 290 میلیون روپیه بالغ شده، که علت آن نیز احتمالاً نیاز به خرید اتوبوسهای جدید

ص: 435

برای جایگزین شدن اتوبوسهای قدیمی بین شهرهای بزرگ پاکستان بوده و حدود 100 میلیون روپیه نیز

برای هریک از کارخانه های کود فوجی و مؤسسه اتومبیل سازی پاکستان اختصاص یافته است. افزایش

پروژه های آب و برق 300 میلیون روپیه در رابطه با برق رسانی به 2000 دهکده و 123 میلیون روپیه نیز

در رابطه با پروژه های کنترل پیشرفت نمک و بازسازی زمینها اختصاص یافته است.


تظاهرات اسلامی در دانشگاه پیشاور

سند شماره (55)

پاسخ به: مسعود اکرم، مشاور اقتصادیخیلی محرمانه

به: داگلاس بی. آرچارد، مدیرتاریخ: 10 مرداد 1358 1 اوت 79

موضوع: تظاهرات اسلامی در دانشگاه پیشاور

تظاهرات سه روزه جمعیت طلبه های اسلامی Jamiati Tolaba از 30 تیر 1358 در محوطه دانشگاه

پیشاور به رهبری حزب شاخه استان مرزی شمال غربی برگزار گردید. اقدامات بسیاری انجام گرفت تا

نمایندگان تظاهرات، که از سرتاسر کشور از راه می رسیدند، در تظاهرات مزبور پذیرفته شوند. هریک از

کارکنان هوادار جمعیت طلاب دانشگاه پیشاور اقداماتی در زمینه تهیه وسایل حمل و نقل و غذاخوری و

محل سکونت به عمل آورده اند. مشکل بتوان تعداد شرکت کنندگان خارج از شهری را در تظاهرات برآورد

کرد. برآوردها از 500 تا 1000 نفر در نوسان است. نمایندگان مزبور یک هیئت نمایندگی بیست نفره از

عربستان سعودی را نیز در بر می گرفت. جمع حضار در بعضی از جلسات بالغ بر 3000 نفر بود.

بنا به گفته شبیر احمد دانشجوی پزشکی دانشگاه پیشاور، و ارشاد الحق بازرگان، که هردو از هواداران

جماعت اسلامی بوده و در تظاهرات شرکت کرده اند، هدف از تظاهرات تزریق روحیه اسلامی در جوانان

پاکستانی و آماده کردن نسل جوان برای اداره و بر عهده گرفتن یک جامعه اسلامی می باشد. به همین

منظور، علمای اسلامی آگاه و رهبران جماعت اسلامی در جلسات مختلف به سخنرانی پرداخته و

جلساتی نیز برای قرائت و تفسیر قرآن ترتیب داده شده بود. نمایشگاهی نیز از تاریخ انقلاب در ایران،

پاکستان و افغانستان برگزار شده بود.

در این تظاهرات پیام حسن نیت مولانا مودودی مؤسس جماعت اسلامی قرائت گردید که در آن

رستاخیز و برتری نهایی اسلام را پیش بینی کرده بود. تعدادی از رهبران برجسته جماعت اسلامی نیز در

تظاهرات سخنرانیهایی ایراد کردند. این رهبران عبارت بودند از پروفسور غفور، پروفسور خورشید، میان

طفیل محمد، قاضی حسین احمد و دیگران. از جمله رهبران برجسته دانشجویی می توان لیاقت بلوچ،

شبیر احمد، ارباب آفریدی، و ظفر جمال بلوچ را نام برد. عملاً تمام رهبران جماعت اسلامی در

سخنرانیهای خود به سه نکته اساسی پرداختند: (1) عظمت اسلام در حل مسائل امروز جهان بخصوص

پاکستان، (2) وضع اقتصاد ملی نابسامان پاکستان، و (3) جهاد و رستاخیز اسلامی.

به طور مثال، پروفسور خورشید گفت که اسلام تنها دینی است که همه چیز را تحت الشعاع قرار داده و

به انسان درس انقلابی زیستن را می دهد. وی گفت هر پاکستانی حدود ده هزار روپیه مقروض است. وی

سعی کرد مسئولیت تهیه بودجه جدید دولت فدرال را از دوش اتحاد ملی پاکستان بردارد. سرپرست

جماعت اسلامی افغانستان، پروفسور برهان الدین ربانی و سرپرست حزب اسلامی افغانستان، گلبدین

حکمتیار نیز در این تظاهرات سخنرانی کردند. ربانی از انقلاب اسلامی ایران تجلیل بسیار به عمل آورد.

ص: 436

وی تلاش پاکستانیها را در وارد کردن نظام اسلامی در کشور مورد ستایش قرار داد. او بر اهمیت وقف

زندگی در راه دین و مذهب تأکید کرد و گفت این تلاشها همیشه مثمر ثمر واقع می گردد. ربانی به تشریح

بدرفتاریهایی که با علمای مذهبی و مؤمنین افغانی توسط دولت تره کی می شود پرداخت. حکمتیار سخنان

خود را به تشریح انقلاب اسلامی در افغانستان محدود نمود، و گفت که مردم افغانستان فداکاریهای

بسیاری به خرج می دهند تا دین خود را در برابر کمونیسم حفظ کنند. وی تلاش جمعیت طلاب اسلامی را

در راه خدا و اسلام ستود.

گنجدوست کاردار ایران، نمایشگاه مربوط به مبارزات انقلاب اسلامی در ایران، افغانستان و پاکستان

را افتتاح کرد. وی انقلاب اسلامی اخیر ایران را تشریح کرد و اسلام را تنها نظامی خواند که قادر است با

مشکلات امروز دست و پنجه نرم کند. وی گفت هیچ کس نمی تواند مانع از انقلاب و رستاخیز اسلامی

بشود.

یکی از اعضای برجسته دانشگاه پیشاور در گفتگو با من در مورد تظاهرات با انزجار گفت که این

تظاهرات محوطه دانشگاه را کثیف کرده است. وی گفت تعداد کمی از دانشجویان محلی در این تظاهرات

شرکت کرده اند. وی گفت اکثر حضار مرکب از افراد طبقه چهار (یعنی زارعین و دهقانها) و جوانان

روستاهای مجاور بوده اند که به خاطر دریافت غذای مجانی در تظاهرات شرکت کرده بودند. وی گفت

طرز برخورد کلی دانشجویان جماعت اسلامی شبه نظامی است. وی گفت این افراد در سیاستهای دانشگاه

پیشاور نقشی ندارند، چون دانشجویان حزب خلق پاکستان و پشتو مهمترین و نیرومندترین گروههای

دانشجویی اینجا هستند.


شایعه توافق با آمریکا جهت نجات بوتو و متوقف نمودن برنامه هسته ای

سند شماره (56)

تاریخ: 21 مرداد 1358 12 اوت 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. با اولویت

موضوع: (طبقه بندی نشده) شایعه توافق با آمریکا جهت نجات بوتو و متوقف نمودن برنامه هسته ای

1 (طبقه بندی نشده) تایمز پاکستان روزنامه تحت کنترل دولت در تاریخ 20 مرداد در سرمقاله خود

تحت عنوان «قرارداد بی نظیر با آمریکا» گزارش کرده است که بی نظیر بوتو، دختر نخست وزیر فقید «با

آمریکا به توافق رسیده است که در ازای حمایت آن کشور (در دنباله مبارزات اعتدالی پدرش) مانع از

ادامه پیشرفت توانایی کشورش در زمینه تسلیحات هسته ای گردد».

2 (طبقه بندی نشده) در این سرمقاله آمده است: «استراتژی اتخاذ شده به وسیله دوشیزه بی نظیر قرار

بود آمریکا و جهانیان را متقاعد سازد که پاکستان در نظر دارد یک بمب اتمی تولید کند، تا پس از به صدا

درآوردن این زنگ خطر، بتواند حمایت دولت آمریکا را بر طرفداری از بوتو جلب نماید.» این مقاله به

عنوان شاهدی بر این مدعا از نامه ای یاد می کند که بی نظیر به برادرش مرتضی پس از متهم شناخته شدن

پدرش و محکوم شدن وی به مرگ توسط دادگاه لاهور، نوشته بود.

3 (طبقه بندی نشده) این مقاله می گوید دولت آمریکا باید دیوانه باشد که به این قرارداد تن در دهد،

چون نخست وزیر بوتو به طرز غیرقابل بخششی به آن«حمله ور» شده بود و آن را متهم به طرح توطئه های

شیطانی... برای سرنگونی خود کرده بود... و گفته بود تنها زمانی دولت آمریکا می تواند پیروز بشود که

ص: 437

دلیل قاطعی ارائه کند. تمایل خانواده بوتو به چشم پوشی از قرارداد مجتمع غنی سازی هسته ای فرانسوی

برای به دست آوردن یک نفع دیگر پدید آمده است.

4 (طبقه بندی نشده) این مقاله در ادامه می نویسد، این طرح نتوانست بوتو را نجات دهد، لیکن «قطعا

تبلیغات غربی» را علیه پاکستان پیرامون مسئله اتمی تجهیز کرده است نویسندگان این مقاله تقاضای

آمریکا را برای جلوگیری از اعدام بوتو و توطئه سکوت بوتو را در مورد فشارهای آمریکا علیه تلاش

پاکستان برای دستیابی به تکنولوژی هسته ای، شواهدی دیگر بر این مدعا می خوانند.

5 (طبقه بندی نشده) این مقاله در پایان رابطه آمریکا را با خانواده سوموزا در نیکاراگوئه نمونه ای از

تمایل آمریکا به انعقاد قرارداد با یک خانواده متنفذ می نامد.

6 (طبقه بندی نشده) سفارت راهنمایی مطبوعاتی زیر را برای تمام واحدهای خود ارسال می دارد تا

در صورت مورد پرسش واقع شدن در این زمینه از آن استفاده نمایند. ما نمی توانیم در مورد ماهیت

وجودی این نامه بین بی نظیر بوتو و برادرش طبق ادعای مقاله 11 اوت تایمز پاکستان اظهارنظر کنیم، ولی

آنچه که می توانیم بگوییم این است که در مورد این گونه برقراری ارتباط با دولت امریکا هیچ گونه اطلاعی

نداریم و با قاطعیت می توانیم بگوییم که بین دولت آمریکا و هیچ یک از اعضای خانواده بوتو چنین توافقی

پدید نیامده است.

7 (خیلی محرمانه) اظهارنظر: این مقاله ضربه سنگین و تندی است که ابتدا علیه خانواده بوتو و ثانیاً

علیه آمریکا به کار رفته است. از نظر ما، این یک تلاش ناپخته از طرف حکومت نظامی پاکستان است تا

حیثیت بی نظیر و مادرش (سرپرست حزب خلق پاکستان که در روز چهاردهم از حالت عزاداری خارج

خواهد شد) را با استفاده از بن بست هسته ای حاصله با آمریکا لکه دار نماید. البته این کار به تلاش بسیاری

نیازمند است و شکاف موجود در نقل وقایع و منطق مقاله تأثیر آن را کاهش می دهد. از زمان پیدایش و

انتشار این مقاله روزنامه های دیگر در مورد آن کنجکاوی به خرج نداده اند و حتی روزنامه راستگرای

اردوزبان نوای وقت نیز اعلام داشته است که پس از استماع توضیحات بی نظیر در این مورد اظهارنظر

خواهد کرد.

8 (خیلی محرمانه) با این وصف این مقاله حاکی از تلاش شدید علیه بوتو در زمانی بود که دیوان عالی

قضایی پژوهش حکم دادگاه لاهور را مورد بررسی قرار می داد. این امور تنها حاکی از آن است که

حکومت نظامی سعی دارد با شدت بسیار علیه حزب خلق پاکستان و به خصوص زنان بوتو یا خانواده اش

در هفته های اخیر اقداماتی به عمل آورد، تا انتخابات مانع از بازگشت حزب خلق پاکستان به قدرت گردد.

هومل


انتخابات 1979: آیا حزب خلق پاکستان در انتخابات شرکت خواهد کرد

سند شماره (57)

تاریخ: 22 مرداد 1358 13 اوت 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: (خیلی محرمانه) انتخابات 1979: آیا حزب خلق پاکستان در انتخابات شرکت خواهد کرد؟

1 (تمام متن خیلی محرمانه است).

2 خلاصه: بیگم نصرت بوتو، بیوه نخست وزیر پیشین بوتو، در سی و دومین سال بزرگداشت استقلال

ص: 438

پاکستان، در تاریخ 14 اوت 1979 (22 مرداد 1358) عزاداری خود را پایان خواهد بخشید. نصرت که در

طول مدت عزاداری خود به عنوان رئیس حزب خلق پاکستان که مؤسس آن شوهر فقیدش بود، برگزیده

شد و با این گوشه گیری خود ادعای را در مورد «جانشینی خانوادگی» تقویت نمود و در همان حال از

جناح بندیهای موجود در مورد آینده، برنامه و رهبریت ثانی حزب اجتناب ورزید.

3 طبق شواهد موجود تلاش جهت تقویت ادعای جانشینی خانوادگی با موفقیت روبرو شده است. با

وجود گذشت چهار ماه از مرگ نخست وزیر پیشین، هنوز هم در رابطه با رهبریت و نام او موجی از

احساسات و عواطف برانگیخته می شود. اصطلاح «پدیده بوتو» تحت عنوان شهادتی آمیخته با

صوفیگری، اندوه و بازیهای سیاسی، به خصوص در منطقه روستایی سند واقعیت یافته است. با برگزاری

جلسات متعدد، زنان بوتو، یعنی بی نظیر دخترش در جبهه مقدم و مادرش نصرت در پشت صحنه نقش

مهمی در متحد ساختن حزب در دوران هیجان زدگی و یأس و نومیدی پس از محاکمه بوتو بازی کرده اند.

آنها در هدایت حزب در ماههای خطیری که در پیش است و در برابر فشارهای وارده از طرف حکومت

نظامی و دیگر احزاب (تلگرام سپتامبر) و تفرقه های حقیقی درون حزبی و نیاز حزب به رهبریتی نیرومند و

انجام دادن کار سازمانی، وظیفه بسیار دشواری را بر عهده دارند. لیکن در این مرحله همه و حتی حکومت

نظامی نیز حزب خلق پاکستان را حزبی توسری خور به حساب آورده و همین امر می تواند حزب خلق

پاکستان را به صورت پیشگام ترین حزب در زمانی درآورد، که انتخابات پاکستان برگزار خواهد شد.

(پایان خلاصه)

4 حزب خلق پاکستان امروزی: این حزب در حالی که بیگم نصرت بوتو در 14 اوت رهبری آن را

فعالانه به عهده خواهد گرفت، می داند که محبوبیتش رو به افزایش است و با وجود امیدواری که به

انتخابات ماه نوامبر دارد با دو مسئله بسیار مهم روبرو می باشد:

اولاً، «پدیده بوتو» که ظاهرا سبب همبستگی و وحدت حزب شده، ممکن است زودگذر و موقتی

باشد. قبل از ماه آوریل، گمان نمی رفت که خانواده بوتو بتواند عناصر مختلف حزبی را متشکل نماید.

محبوبیت و هواداری توأم با گوشه گیری خانم بوتو ظاهرا سبب شده است که زنان بوتو رهبریت حزب را

در دست بگیرند. لیکن هنوز نتایج قطعی آشکار نشده است. آینده نشان خواهد داد که کنترل رهبر حزب

یعنی بیگم بوتو تا چه حد قادر است نظام درهم شکسته حزبی را همبسته نگهدارد. تا به حال ظاهرا

بی نظیر، توانسته است به طرز مؤثری از حیثیت مادرش جهت به دست گرفتن رهبریت حزب بهره برداری

کند، معذالک گزارشهای موجود حاکی از آن است که بین رادیکالها و «محافظه کاران» در داخل حزب

تفرقه ایجاد شده است. کارگران حزبی «وفادار» نیز که در زمان زندانی شدن بوتو به مقاومت در برابر

حکومت نظامی پرداخته بودند بسیار نیرومند بوده، و با «زمین داران فئودال فرصت طلب» که در این اواخر

به حزب خلق پاکستان بوتو پیوسته اند، مخالفت می ورزند. ولی فئودالها در کمیته مرکزی حزب نمایندگان

خود را جای داده اند.

ثانیاً، حزب با مسئله چگونه فعال کردن خود برای انتخابات بدون درگیری مستقیم با حکومت نظامی

که می تواند منجر به ممنوعیت حزب و بر باد رفتن حیثیت رهبریت حزب گردد روبه روست. ظاهرا

فرماندهی کل حزب خلق پاکستان تصمیم گرفته است تا فرا رسیدن انتخابات حرکات دقیقی را انجام دهد

که شالوده آن را «فئودالها» پی ریزی کرده اند و این کار احتمالاً تا ماه سپتامبر ادامه خواهد یافت تا

ص: 439

محدودیتهای موجود بر سر راه حزب از میان برداشته شود. زنان بوتو و رهبران رده های بالای حزبی میل

ندارند روزهای ناراحت کننده قبل از اعدام بوتو را که در آن، حکومت نظامی چندین بار با برکنار کردن

صدها تن از رهبران حزب به طور موقت موجبات فلج موقت حزبی را پدید آورده بود به دست فراموشی

بسپارند. به منظور ممانعت از برخورد و فراموش نکردن محبوبیت حزب، باید از طرف بی نظیر و مادرش

اقدامات متوازن کننده دقیق لیکن ممکن، در چند ماه آتی صورت پذیرد، ولی این گونه محافظه کاری به

هیچ وجه با روحیه تندروها و خود بی نظیر سازگار نیست.

5 ماههای آتی: با نزدیک شدن ماه نوامبر، باید تصمیمات مهم سازمانی و تاکتیکی اتخاذ گردد. پس از

23 مرداد معلوم خواهد شد که با وجود عناصر ایدئولوژیکی ناامید حزب و به خصوص در صورتی که

رهبریت بیگم بوتو مورد سؤال قرار گیرد، آیا باز هم بیگم بوتو و بی نظیر خواهند توانست حزب را متحد

نگهدارند یا خیر؟ تمایل به درگیریهای کوچک در مورد استراتژیهای داخل سازمانی و یا مبارزاتی در

صورت بی نصیب ماندن ائتلاف قدیمی ملاکین روستایی و شهری می تواند منجر به تضعیف حزب گردد.

فرصت طلبی در سیاستهای پاکستان به ترتیبی است که اگر زنان بوتو محبوبیت را از دست ندهند، احتمالاً

خواهند توانست تا بعد از انتخابات وحدت حزب را حفظ کند.

زمین داران، که نفعشان در این است که همیشه با برندگان باشند، به بی نظیر و مادرش احتیاج دارند

چون فقط آنها قادرند طرفداران بوتو را به پای صندوقهای رأی بکشانند. زنان بوتو نیز به ائتلاف قدیمی

احتیاج دارند تا نظام حزبی سالم بماند، تا حداقل بتوانند محبوبیت خود را حفظ کرده و توازن

ایدئولوژیکی درون حزبی را حفظ نمایند.

6 بی نظیر و مادرش نیز باید سعی کنند عنصر چپگرایی درون حزب را به اعتدال بکشند. ولی هنوز

معلوم نیست که آیا حزب خلق پاکستان (آن طور که شایع شده است) نظریات چپگرایانه ای را اقتباس

کرده است یا خیر؟ با این وصف، ندای «همکاری با همفکران حزبی» ظاهرا در مورد راستگرایان حزبی به

کار نرفته است و بخش اعظم مذاکرات با چپگرایان حزب صورت گرفته است.

«تندروها» از برخورد فعالانه تر با حکومت نظامی حمایت کرده و خواستار آنند که تا دیر نشده

چپگرایان نیز با آنها متحد شوند. لیکن میانه روها به خاطر ترس از اقدامات تلافی جویانه دولت و

نارضایتی خود از چپگرایان در برابر این خواست مقاومت نشان می دهند. اگر بی نظیر به پنجاب سفر کند

همه چیز روشن خواهد شد. گزارش مطبوعات حاکی از آن است که این سفر صورت خواهد گرفت، لیکن

سرکنسولگری کراچی از طریق رابطهای خود دریافته است که سفر بی نظیر به این استان احتمالاً صورت

نخواهد گرفت. چون وی نمی خواهد بهانه ای برای حکومت نظامی به وجود آورد تا یا سبب به تعویق

افتادن انتخابات یا توقیف شدن بی نظیر گردد.

7 انتخابات و بعد از آن: در پاکستان هم در مورد انتخابات پیش بینیهایی می کنند، لیکن همه در یک

چیز مشترکند و آن این است که انتخابات چه به نحو حاضر اجرا شود و چه به صورت انتخاب نمایندگان به

نسبت جمعیت باشد، حزب خلق پاکستان اکثریت کرسیهای پارلمانی را به خود اختصاص خواهد داد. اگر

آنها پیروز شوند و او از رهبریت حزب برکنار نشود و یا فاقد شرایط لازم برای آن شناخته نشود، بیگم بوتو

نخست وزیر جدید پاکستان خواهد بود. لیکن اگر بیگم بوتو فاقد شرایط لازم اعلام شود و بی نظیر وارد

معرکه شود، مسئله سن وی مانعی برای نخست وزیر شدنش نخواهد بود، لیکن جوانی و بی تجربگی وی

ص: 440

می تواند شانس وی را کاهش دهد.

8 گذشته از اینکه در صورت پیروزی حزب خلق پاکستان چه کسی نخست وزیر خواهد شد، موانع

دیگری نیز وجود دارد. یکی از منابع نزدیک به بی نظیر، به سرکنسولگری کراچی گفته است که این حزب

انتقامجویی را پیشه نخواهد کرد. بی نظیر نیز به نیوزویک گفته بود: «ژنرالها نباید از چیزی بترسند.» این

شاخه زیتون ضعیف می تواند علامتی باشد برای برگزاری مذاکرات صلح جویانه با ارتش در جهت انتقال

قدرت. حزب خلق پاکستان به هیچ وجه با ضیاء وارد مذاکره نخواهد شد، بنابراین باید ترتیب دیگری

برای این کار داد. (واقعیت جالب توجه این است که تیمسار تیکاخان که یکی از هواداران برجسته حزب

خلق پاکستان بود، زمانی فرمانده چهره های مهم حکومت نظامی چون تیمسار چیشتی و جیلانی بوده

است.)

9 یک مشکل جدی تر و درازمدت تر توانایی حزب خلق پاکستان در حکومت بر ملتی است که با

مشکلات دیرین اقتصادی، اجتماعی و سیاسی دست به گریبان بوده است. آنها انتظارات بسیاری دارند و

این انتظارات را نمی توان به سهولت برآورده ساخت. انتخابهای سختی که باید صورت گیرد تا بحرانهای

اقتصادی کنترل شود به یک رهبری سرسخت نیازداشته، و می تواند موجبات تفرقه ایدئولوژیکی حزبی را

فراهم آورد. بسیاری از ناظران معتقدند که حزب خلق پاکستان به صورت کنونی قادر نیست تا پس از

انتخابات دوام بیاورد. ولی این گونه نظریه ها بسیار ضعیف هستند. واضح است که هدف اصلی حزب خلق

پاکستان به دست گرفتن قدرت است. مسئله چگونگی و توانایی آن در حکومت پس از انتخابات معلوم

خواهد شد؛ ولی به نظر ما حزب خلق پاکستان در موضعی است که خود می تواند این سؤال را مطرح نماید.

10 مراجع الف تا 3 نشانگر تلاش مهم کنسولگری هایمان در لاهور و کراچی در تهیه این گزارش

می باشد.


عکس العمل مربوط به مقاله نیویورک تایمز در مورد مسئله تسلیحات هسته ای...

سند شماره (58)

تاریخ: 23 مرداد 1358 14 اوت 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - فوری

موضوع: عکس العمل مربوط به مقاله نیویورک تایمز در

مورد مسئله تسلیحات هسته ای وخیم ترمی گردد

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 جشنهای استقلال ملی طبیعتاً موقعیتهای مناسبی برای ابراز احساسات شدید ناسیونالیستی

می باشد و مقاله ریچارد برت در نیویورک تایمز پیرامون مسئله تسلیحات هسته ای که بر خطر اقدام

یکجانبه نظامی آمریکا علیه تأسیسات غنی سازی پاکستان تأکید نموده بود نیز، محتوای اصلی سخنرانی

30 ثانیه ای متحد کننده و به موقع بزرگداشت استقلال را در بر می گرفت.

3 نشریه رسمی تایمز پاکستان تکذیب مختصر سخنگوی وزارت امور خارجه را مبنی بر اینکه هیچ

گونه «اقدام مخفیانه ای» طرح ریزی نشده است، در یکی از مربعهای کوچک صفحه اول منعکس نمود.

لیکن بخش باقیمانده روزنامه مملو از سخنان تند و پرخاشگرانه چهره های برجسته پاکستانی در ارتباط

با «تهدید» مطرح شده در مقاله روزنامه نیویورک تایمز می باشد. عامل متحدکننده این است که باید در

ص: 441

برابر این گونه فشارهای خارجی حتی اگر از طرف ابرقدرتها اعمال شود، ایستادگی کرد. تنها معدودی از

چهره های مردمی از این موقعیت در به رخ کشیدن «عهدشکنیهای» گذشته آمریکا در مورد پاکستان با

اشاره به سالهای 3/1962، 1965، و 1971 یعنی نمونه سالهایی که در آن آمریکا به انجام تعهدات دوستی

و اتحاد خود با پاکستان پایدار نبود، بهره برداری نکرده اند.

4 با مروری بر اظهارنظرها شاهد نگرانیهایی هستیم که مربوط است به رابطه بین «تهدید» مطرح شده

در مقاله برت و سیل گزارشهای ارسالی از واشنگتن، پیرامون طرح دولت آمریکا در مورد افزایش حضور

نظامی خود در این نقطه از جهان و تدارک یک نیروی ضربتی متحرک عظیم که بتواند به سرعت در این

منطقه درگیر شود. در همین زمینه تلاش ظریفی به کار رفته است تا تهدید برت با گزارش پیشین قرارداد

دولت آمریکا و بی نظیر، پیرامون تسلیحات هسته ای ربط داده شود و علاوه بر زنده نگهداشته شدن این

شایعه، حیثیت حزب خلق پاکستان نیز لکه دار شده و همین حزب مسئول فشارهای کنونی وارده از طرف

آمریکا شناخته شود.

5 (اسلام آباد 9210) نمونه ای از عکس العملهای گزارش شده در مطبوعات 23 مردادماه به شرح زیر

است:

در پاسخ به سؤال یکی از خبرنگاران در مورد مقاله نیویورک تایمز، تالپور وزیر دفاع تأیید کرده است

که پاکستان در برابر اعمال فشارهای خارجی مقاومت خواهد کرد و کاملاً آماده است از منافع حیاتی خود

دفاع نماید.

رئیس حزب ناسیونال دموکرات شرباز مزاری با یادآوری «نتایج خطرناک ناشی از این گونه

اقدامات احمقانه» گفته است: «روزهای دیپلماسی جبر تسلیحاتی به پایان رسیده است.» مزاری با اشاره

به «شوکی» که در نتیجه خواندن مقاله به او دست داده به طور مبهم به شکست و عدم موفقیت آمریکا در

خلیج خوکها و غیره اشاره کرد، و گفت که اقدامات آمریکا در این منطقه تنها به نفع «یهودیان» است و بس.

رهبر طریق (و دریابد پیشین پاکستان) مظفر حسن گفت: «حرکت گزارش شده بسیار تأسف بار و

اضطراب آور است... (و منجر به) به غیرقانونی بودن و توطئه های بین المللی می گردد.»


عکس العملهای منفی در رابطه با پیشنهاد ژنرال ضیاء مبنی بر...

سند شماره (59)

تاریخ: 24 مرداد 1358 15 اوت 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - با اولویت

موضوع: عکس العملهای منفی در رابطه با پیشنهاد ژنرال ضیاء مبنی بر

انتخاب نمایندگان به نسبت جمعیت آشکار می گردد

1 (خیلی محرمانه) خلاصه: با به پایان رسیدن 23 مرداد یعنی آخرین مهلت تعیین شده توسط ژنرال

ضیاء در رابطه با برگزاری انتخابات نمایندگان به نسبت جمعیت هر منطقه (مرجع الف)، تقریباً تمام

سیاستمداران پاکستان به نحوی از انحاء با این نظریه وی مخالفت خود را نشان داده اند. علیرغم تلاش

حکومت نظامی در جهت اطمینان دادن به هیئت سیاسی از اینکه انتخاب نمایندگان به نسبت جمعیت

موجب به تأخیر افتادن انتخابات ملی و یا اصلاح قانون اساسی نخواهد شد، پیشنهاد ضیاء تنها براساس

همین دلایل و نه به خاطر محتوای نظریه، پذیرفته نشده است.(پایان خلاصه)

ص: 442

2 (طبقه بندی نشده) همان گونه که انتظار می رفت، پیشنهاد رئیس جمهور ضیاءالحق مبنی بر

برگزاری انتخابات آتی به سبک آلمانی، یعنی انتخاب نمایندگان به نسبت جمعیت موجب بروز تناقض

قابل ملاحظه ای شده است. تنها یکی از احزاب معروف پاکستان به نام جماعت اسلامی از نظریه رئیس

جمهور حمایت کرده است و حتی این حمایت نیز در نتیجه تصمیم اتحاد ملی پاکستان که جماعت اسلامی

عضو آن است لگدمال شد و سبب شد که این تصمیم پذیرفته نشود.

3 (طبقه بندی نشده) احزاب مخالف با این نظریه عبارتند از: اتحاد ملی پاکستان، یعنی ائتلافی که در

ابتدا برای مخالفت با نخست وزیر پیشین پدید آمده بود، حزب ناسیونال دموکرات شرباز مزاری، و

میرغوث بیزنجو و حزب ملی پاکستان، حزب دموکراتیک پاکستان، حزب طریق استقلال اصغرخان، و

طبق انتظار حزب خلق پاکستان نخست وزیر پیشین بوتو که تصمیم گرفته است، به درخواست کتبی رئیس

جمهور مبنی بر اظهارنظر پیرامون این نظریه پاسخ ندهد.

4 (خیلی محرمانه) اظهارنظر: مخالفت با نظریه انتخاب نمایندگان به نسبت جمعیت که از طرف رئیس

جمهور ضیاء مطرح شده، تمام محافل سیاسی پاکستان را از احزاب چپگرا، محافظه کار، و نیز احزاب ملی

و منطقه ای در بر می گیرد، تلاش دولت برای جلب حمایت عموم (مرجع ب) نیز با اعلام مطالبی چون

انتخابات ملی به تأخیر نخواهد افتاد و نیازی به اصلاح قانون اساسی نیست، و تغییرات لازم در مورد

حوزه های انتخاباتی نیز می تواند به سرعت انجام گیرد، با موفقیت چندانی روبرو نبوده است.

5 (خیلی محرمانه) اکثر احزاب نه به جهت صحت این پیشنهاد و یا تأثیر احتمالی آن بر امتیازات خود،

بلکه به علت نگرانی آنها از این امر که اجرای این نظریه ممکن است انتخابات را به تعویق اندازد با آن به

مخالفت پرداخته اند. ثانیاً، همه نگران از این هستند که دولت نظامی ممکن است قانون اساسی 1973 را

متحمل فرسایش بیشتری نماید. اظهارنظر مطبوعات نیز با وجود تحلیل متفکرانه و عمیق نقش نمایندگی

به نسبت جمعیت در نظام سیاسی پاکستان، تأثیر آن را بر برنامه انتخابات و مشروعیت آن مورد سؤال و

تردید قرار داده اند. رئیس جمهور ضیاء بار دیگر با موانع شدید و بار دیگر با هیئت سیاسی بسیار مرددی

روبرو شده است. در همین حال، مقدمات انتخابات آماده می گردد (مرجع ج)، و موانع موجود بر سر راه

فعالیتهای سیاسی به طور نسبی از میان برداشته خواهد شد و برنامه انتخابات حدود سه ماه دیگر آغاز

خواهد شد. (پایان اظهارنظر)


ضیاءالحق سپهبد اقبال را در غیاب خود به عنوان معاون خود برگزیده است

سند شماره (60)

تاریخ: 29 مرداد 1358 20 اوت 79سری

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: ضیاءالحق سپهبد اقبال را در غیاب خود به عنوان معاون خود برگزیده است.

1 (تمام متن سرّی است)

2 رئیس جمهور ضیاءالحق در حرکتی که باعث شگفت زدگی ناظران گردید، معاون خود در ستاد

ارتش یعنی سپهبد محمد اقبال را به عنوان معاون خود انتخاب کرد تا در مدتی که وی در تاریخ 2119

اوت در عربستان سعودی به سر می برد به رتق و فتق امور بپردازد.

3 علت این حرکت نیز ظاهرا عدم توانایی رئیس قوه قضائیه پاکستان، که از نظر قانون اساسی

ص: 443

جانشین منصوب رئیس جمهور است، به بازگشت به پاکستان می باشد. چون وی در حال حاضر در

انگلستان به سر می برد تا معالجات سرطانی همسرش به پایان برسد. چون سرپرست دیوان عالی قضایی

نیز یک فرد غیرمسلمان است، طبق قانون اساسی نمی تواند به عنوان رئیس جمهور خدمت کند. ضیاء به

سرعت قانون اساسی را اصلاح کرد تا او بتواند معاون خود را به سرعت انتخاب کند. طبق اصلاحیه 1978

ضیاء به عنوان رئیس حکومت نظامی اختیار دارد خود و یا فرد دیگری را پس از استعفای رئیس جمهور

وقت به عنوان رئیس جمهور اعلام نماید.

4 تعیین اقبال به عنوان معاون رئیس جمهور بسیاری را به این فکر انداخته است که در رده های بالا

احتمالاً تغییراتی به وجود خواهد آمد. اقبال یکی از دو یا سه ژنرال عالیرتبه ای است، که در اخراج ذوالفقار

علی بوتو با ضیاء در ژوئیه 1977 همکاری داشته و همه معتقدند که اگر رهبریت ارتش تصمیم به تعویض

ضیاء بگیرد، وی حتما به عنوان جانشین وی عمل خواهد کرد.

5 علاوه بر این شایع شده بود که احتمالاً یک «دولت ملی» به ریاست یک مقام نظامی عالیرتبه به غیر

از ضیاء منصوب خواهد شد تا در دوران انتخابات امور را در دست بگیرد. شایعات دیگری نیز ساخته شده

که حکایت از آن دارد که ضیاء می خواهد با توسل به همکاران خود در ارتش کشور را رها سازد، ولی در

عین حال آن را به دست یک رهبریت غیرنظامی نسپارد. بعضی خبرنگاران نیز گزارشهای تأیید نشده ای را

ذکر می کنند که طی آنها ضیاء املاکی را در ساکرامنتوی کالیفرنیا خریداری و قبل یا بعد از انتخابات به

همراه خانواده اش به آنجا خواهد گریخت.

6 البته همیشه در مورد رهبران پاکستان این گونه شایعات رواج می یابد، لیکن در این زمان و در حالی

که همسر و دختران ضیاء در آمریکا به سر می برند، انتصاب اقبال به سمت معاونت ریاست جمهوری این

شایعات را اعتبار و قوت بیشتری می بخشد.

7 از طرف دیگر، ما (با استفاده از منابع خود) توضیح رسمی رضایتبخشی را در مورد تعیین اقبال به

عنوان معاون رئیس جمهور و معاون رئیس حکومت نظامی دریافت کرده ایم. در سفرهای قبلی ضیاء به

خارج از کشور، وی همیشه رئیس دیوان قضائی را به عنوان جانشین ریاست جمهور و مهمترین عضو

شورای نظامی را به عنوان معاون خود در حکومت نظامی برمی گزید. به عنوان معاونت ستاد ارتش، اقبال

عالیرتبه ترین مقام نظامی پاکستان است و با وجود غیبت رئیس دیوان قضایی وی مناسبترین شخص برای

احراز معاونت ریاست جمهور و معاونت حکومت نظامی می باشد.

8 سفر ضیاء به عربستان سعودی نیز گویا بسیار مهم است و نمی تواند به تعویق افتد علاوه بر انجام

فرایض عمره، وی گویا می خواهد با کمک پولهای عربستان سعودی مشکلات اقتصادی کنونی پاکستان را

از بین ببرد. سعودیها هنوز 200 میلیون دلاری را که قرار بود به عنوان زکات به پاکستان بدهند، تأمین

نکرده اند. وی اگر می توانست سفر خود را به تعویق اندازد حتما این کار را می کرد و تمام اختیارات را به

فردی که می تواند آنان را تحت کنترل داشته باشد نمی داد. لیکن هنگامی که لازم باشد برای یک مدت 10

روزه به هاوانا برود، باید تصمیم دیگری را اتخاذ نماید.

9 به نظر ما مسئله انتصاب جانشین تنها یک مسئله موقتی است و موضوع دیگری نمی تواند باشد.

ص: 444

سند شماره (61)

تاریخ: 30 مرداد 1358 21 اوت 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آباد

به: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: مطبوعات «قرارداد اتمی» بی نظیر بوتو را منتشر می کنند

1 (طبقه بندی نشده) مطبوعات بین المللی پاکستان در تاریخ 29 مرداد نسخه ای از سندی را که (به

NEA/ PAB ارسال شده) گویا نامه بی نظیر بوتو با تاریخ 26 مارس 1978 به برادرش می باشد، منتشر

کرده اند. وی در این نامه به برادرش پیشنهاد کرده است که برای جلب حمایت آمریکا به خاطر پدرشان

قدرت اتمی پاکستان را به معامله بگذارد (مرجع الف).

بخشی از این نامه در صفحه اول روزنامه دولتی تایمز پاکستان مورخ 29 مرداد نیز به چاپ رسیده

است. بیگم نصرت بوتو مادر بی نظیر بوتو قبلاً ماهیت وجودی این نامه را تکذیب کرده بود و از مطبوعات

بین المللی پاکستان خواسته بود که اگر آن را در اختیار دارند منتشر سازند (مرجع ب).

2 (طبقه بندی نشده) مهمترین بخش این نامه حاکی از آن است که بی نظیر از مرتضی بوتو خواسته

است، که با تلاشهای خود در زمینه روابط عمومی و دیپلماتیک سعی کند موجبات حمایت از نخست وزیر

پیشین ذوالفقار علی بوتو را فراهم آورد. در این نامه بی نظیر اظهار داشته است که می ترسد که دیوان عالی

قضایی نیز بر تصمیم دولت مبنی بر اعدام بوتو صحه بگذارد. بی نظیر در ادامه می نویسد که چون به قوه

قضائیه اعتماد ندارد، فشارهای بین المللی و به خصوص آمریکا را علیه رئیس جمهور ضیاء تنها عامل

نجات بوتو می پندارد.

3 (طبقه بندی نشده) در این پیام طولانی بخشهایی از نامه که قبلاً در (مرجع الف) مطرح شده در

مطبوعات دولتی نیز منتشر گشته و مدعی هستند که بی نظیر با آمریکا به توافق رسیده است. خطوط

«اصلی» تنها عبارت از چهار یا پنج جمله در نامه دوازده صفحه یی می باشد.

4 (خیلی محرمانه) اظهارنظر: در نامه بی نظیر به هیچ وجه یادی از مسئله اتمی نشده است. معذالک از

«سیاست بوتو به هنگام نخست وزیریش» سخن به میان آمده است... که «بر ضد آمریکا نبود

لیکن آمریکایی ها فکر می کردند که بر ضد آنهاست». البته، بوتو در سال 1971 و قبل از پیدایش موضوع

تسلیحات اتمی نخست وزیر شده بود. به نظر ما محتوای مطلب این است که حزب خلق پاکستان براساس

آنچه منتشر شده حاضر است در قبال جلب حمایت آمریکا مسئله تسلیحات هسته ای را کنار بگذارد.

5 دولت به اهداف تبلیغاتی خود دست یافته است. چون بیگم نصرت بوتو وجود این نامه و رابطه با

آمریکا را قبلاً تکذیب کرده بود. نمی توان گفت که نسخه منتشره در مطبوعات بین المللی پاکستان معتبر

است، لیکن ظاهرا نامه ای واقعی است و دست خط آن نیز شناخته شده است. بنابراین زنان بوتو در دامی

گرفتار آمده اند که می تواند در تبلیغات ضد حزب خلق پاکستان توسط دولت مورد بهره برداری بیشتر قرار

گیرد.


سفر معارفه/ مشاوره در مورد استفان آر. گرومان

ص: 445

سند شماره (62)

تاریخ: 30 مرداد 1358 21 اوت 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. با- اولویت

موضوع: سفر معارفه/ مشاوره در مورد استفان آر. گرومان

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 ما از سفر گرومان به پاکستان به گرمی استقبال کرده و امیدواریم که انشاءاللّه بتواند برنامه ای ارائه

کند که نیازهای مطروحه در نامه جورج گریفیث در تاریخ 18 ژوئیه خطاب به هاگرتی مشاور سیاسی

برآورده گردد. مقام کنترل سفر گرومان افسر سرویس خارجی دیوولش خواهد بود.

3 سفارت با گرومان در راولپندی ملاقات و وی را یاری خواهد داد و وسایل راحتی و آسایش وی در

آپارتمانهای موقتی محوطه سفارت فراهم آمده است. امیدواریم گرومان دعوت ما را در مورد اقامت

آپارتمان هاگرتی در 4 سپتامبر بپذیرد؛ این کار سبب خواهد شد وی بتواند با بسیاری از شخصیتهای

دیپلماتیک، دولتی و سیاسی راولپندی/ اسلام آباد ملاقات نماید. آقا مرتضی پویا، سرپرست نشریه

مسلمان احتمالاً با گرومان ملاقات خواهد کرد. ما در وزارت خارجه ملاقاتها و قرارهای دیگری نیز

تدارک می بینیم.

4 سرکنسول آمریکا در لاهور نیز برای روز ششم سپتامبر برای ملاقات رهبران شیعه با لوئیس

دوپری و دیگران وقت تعیین می کند، در حالی که سرکنسول فولر، ایزنبراون DPO، و مشاور سیاسی در این

مدت در اینجا نخواهند بود. ایزنبراون روز ششم به اینجا خواهد آمد و صبح روز بعد با گرومان ملاقات

خواهد کرد. راننده سرکنسول نیز با وی ملاقات خواهد کرد و وی را یاری خواهد داد. علاوه بر این وی را

در مورد برنامه گرومان در لاهور توجیه خواهیم کرد. در مورد تهیه وسایل آسایش وی در هتل نیز

اقداماتی در دست انجام است.

5 با وجود اینکه کنسول آرچارد در تاریخ 97 سپتامبر در پیشاور نخواهد بود، ولی فکر می کنم

بروس فلاتین معاون ریاست نمایندگیمان در کابل در پیشاور در روز هشتم در محل اقامت آرچارد به سر

خواهد برد. آرچارد امیدوار است که گرومان از محل اقامت وی استفاده کند. اگر برنامه به هم نخورد،

گفتگو با فلاتین امکان پذیر خواهد بود.

مشاور سیاسی کنسولگری برنامه ملاقاتهای محلی را تهیه می کند. کنسول نیز گرومان را در فرودگاه

ملاقات خواهد کرد.

6 سرکنسولگری آمریکا در کراچی نیز ساعت 9 صبح را برای ملاقات آقای گرومان و سرکنسول،

آقای آر. ا. آخوند، وزیر مشاور در برنامه ریزی و عمران در ساعت 1 بعد از ظهر و با آقای م. جی. م اختر

سرپرست عمران صنعتی پاکستان در ساعت 1 بعدازظهر دوشنبه 10 سپتامبر تعیین کرده است. علاوه بر

این آنها در نظر دارند ترتیب ملاقات وی را با منور علی خان عضو کمیته انتخاباتی سند، علامه طالب

جوربی و رهبران سیاسی برجسته بلوچ چون بیزنجو، مزاری، و منگال بدهند. در این مدت DPOبریمز،

گرومان را همراهی خواهد کرد. بریمز نیز از گرومان خواسته است تا به محل اقامت وی بیاید. وی گرومان

را در فرودگاه ملاقات خواهد کرد.

7 به محض ورود برنامه به طور مفصل در اختیار وی قرار داده خواهد شد.


اجلاس غیرمتعهدها در هاوانا مسئله صهیونیسم و نژادپرستی...

ص: 446

سند شماره (63)

تاریخ: 31 مرداد 1358 22 اوت 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: اجلاس غیرمتعهدها در هاوانا مسئله صهیونیسم و نژادپرستی

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 در ملاقات با وزیر خارجه دولت پاکستان شهنواز در تاریخ 31 مردادماه، من با وی در مورد لحن

پیش نویس کوبا در رابطه با صهیونیسم و نژادپرستی گفتگو کردم. من نکات مطروحه در تلگرام مرجع را

ارائه نموده و توضیح دادم که در گفتگوهای پیشین خود با وزیر مشاور ثاقب در مورد پیش نویس کوباییها

(تلگرام مرجع ب) این نگرانیها را یادآور شده بودم.

3 شهنواز با کلی گرایی گفت که نمایندگان دولت پاکستان پیش نویس کوباییها را به دقت مطالعه کرده و

از نقایص آن در بسیاری موارد آگاه هستند. وی گفت «هر کاری از ما برآید انجام خواهیم داد»، «البته

زمانی که بحث و تبادل نظر پیرامون پیش نویس آغاز گردد». وی گفت مسئله صهیونیسم و نژادپرستی در

رابطه با پاکستان از حساسیت خاصی برخوردار است چون این کشور نمی خواهد که در سیاستهایش که در

کنفرانسهای اسلامی مطرح شده تناقضی دیده شود. وی به جزییات بیشتری نپرداخت.

4 با ناراحتی گفتم که سفیر یوگسلاوی در حال حاضر در اینجا نیست وگرنه او می توانست در مورد

غیرمتعهدها به طور کلی و در مورد پیش نویس کوباییها بالاخص، مطالبی را مطرح نماید. شهنواز عمیقاً با

نگرانیهای من موافق است، لیکن می گوید که کاردار یوگسلاوی تنها منعکس سازنده نقطه نظرات دولت

یوگسلاوی می باشد.

5 موضوع جدید: برنامه مسافرت ضیاء به جنبش غیرمتعهدها: آخرین خبری که از وزارت خارجه به

دست آورده ایم، حاکی از آن است که ضیاءالحق در ساعت 30/16 دقیقه بعد از ظهر یکم سپتامبر به وسیله

هواپیمای مخصوص وارد نیویورک خواهد شد. او از نیویورک احتمالاً برای دیدن همسر و فرزندانش در

ساعت 10 به تنهایی به واشنگتن خواهد رفت و پس از آن با یک پرواز مستقیم در دوم سپتامبر در ساعت

10 صبح به تنهایی به هاوانا خواهد رفت. برنامه های او برای بعد از اجلاس هاوانا فاش نشده است.

سند شماره (64)

سری غیرقابل رؤیت برای بیگانگان غیرقابل رؤیت برای پیمانکاران و مشاوران پیمانکار

2 شهریور 58 24 اوت 79پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده

(طبقه بندی نشده) دورنمای کوتاه مدت پاکستان

خلاصه

(سری) شانس رئیس جمهور ضیاءالحق در به پایان رسانیدن سال جاری به عنوان رهبر پاکستان توأم

با تردید است.

او تاریخ 26 آبان ماه را به منظور برگزاری انتخابات اعلام کرده است، ولی جای تعجب نخواهد بود اگر

آن را به تأخیر و یا تعویق بیندازد. البته با این کار وی در معرض خطر قرار خواهد گرفت، چون حکومت

نظامی محبوبیت چندانی ندارد و او با ناآرامیهای فزاینده ای روبه رو خواهد گردید.

ص: 447

(سری) تشنج مابین استانها تلاش ضیاء را در پدید آوردن توافق ملی در مورد نوع حکومت مورد نیاز

پاکستان خنثی خواهد نمود. تا پایان سال 1358 در اوضاع آشفته پاکستان بهبودی پدید نخواهد آمد. از

طرف دیگر، ضیاء نیز راههای بسیاری در پیش رو ندارد، و ارتش نیز حداقل تا زمانی که اوضاع کشور

آرام باشد از وی پیروی خواهد کرد.

(خیلی محرمانه) در جبهه اقتصادی، پاکستان با چند مشکل روبه روست. میزان کسری موازنه

پرداخت، سبب شده است که پاکستان به دوباره برنامه ریزی وامهای خود روی آورد.

(خیلی محرمانه) مسائل خارجی نیز مشکلاتی را در برابر ضیاء به وجود آورده است. او مایل است از

آمریکا به عنوان یک وزنه علیه شوروی استفاده کند، لیکن تصمیم وی مبنی بر تکمیل مجتمع غنی سازی

اتمی، روابط اسلام آباد و واشنگتن را دچار تیرگی ساخته است. برنامه اتمی کنونی پاکستان ممکن است

سرانجام سبب وخامت روابط بهبود یافته آن با هند شود، در حالی که در تاریخ اخیر این روابط به بهترین

نحوی برقرار شده است. بالاخره، رابطه پاکستان باافغانستان نیز توأم با آشفتگی و تشنج بسیار خواهد

گردید.

مشکلات سیاسی ضیاء

(خیلی محرمانه) فقدان رهبریتی قاطع بر مردم پاکستان تأثیری عمیقاً منفی به جای گذاشته است.

گرچه ضیاء چندان مورد تنفر نیست و حکومت نظامی وی نیز چندان سخت نمی باشد، ولی معمولاً وی را

فردی می شناسند که قادر نیست خود و یا کشورش را از معضلات جاری برهاند. در میان طبقات بالا و

متوسط فرار سرمایه و مغزها رایج است که برای آینده سیاسی و ثبات اقتصادی پاکستان چندان خوشایند

نخواهد بود.

(طبقه بندی نشده) مهمترین مخالفت سیاسی علیه ضیاء از جانب حزب خلق پاکستان نخست وزیر

اسبق بوتو، که در ماههای گذشته ثابت کرده که قادر است سازمان یافته ترین حزب سیاسی تاریخ پاکستان

را به تحرک درآورد، اعمال می گردد. رهبران حزبی با وجود ضربه ای که در نتیجه اعدام بوتو به آنها وارد

شده مطمئن هستند، که در صورت برگزاری انتخابات منصفانه در پاکستان به پیروزی خواهند رسید.

(خیلی محرمانه) بنا به گزارشها، استراتژی آنها در رسیدن به این هدف اجتناب از جنجال و برخورد با

حکومت نظامی و ارائه دادخواستهای خود به ملت می باشد. در همان حال که حزب در رابطه با رهبریت

خود دچار مشکلاتی شده، ولی همسر بوتو اعلام کرده است که رهبری آن را به عهده خواهد گرفت. او

ممکن است بتواند وحدت مورد نیاز حزبی را برای رقابت در انتخابات فراهم آورد، لیکن رهبریتش بیشتر

جنبه سمبلیک خواهد داشت.

(طبقه بندی نشده) ضیاء از طرف بعضی از حامیان گذشته خود نیز با مخالفت روبه رو شده است.

ائتلاف نه چندان نیرومند احزابی که منجر به سرنگونی بوتو در سال 1356 گردید، حمایت خود را از

حکومت نظامی جانشین وی اعلام کرد. لیکن، این احزاب در منازعه خود با ضیاء پیرامون مسائل مختلف

دچار تفرقه گردیدند، که درست یک ماه پس از اعدام بوتو، منجر به خروج کامل همکاران سیاسی غیر

نظامی از حکومت ضیاء گردید. در حال حاضر آنها به حزب خلق پاکستان پیوسته و با مخالفت با حکومت

نظامی خواستار برگزاری انتخابات شده اند.

ص: 448

(طبقه بندی نشده) جناح گرایی و فقدان رهبریت قاطع گروههای سیاسی پاکستان را دچار فاجعه

ساخته است. یکی از سازمانهای پیشین مخالف نیرومند، یعنی حزب ناسیونال دموکراتیک دارای پایگاه

قبیله ای اخیرا بر سر تضاد موجود پیرامون شخصیتها و میزان اختیارات ایالتی مورد نظر به تجزیه دچار

گردید.

مسئله انتخابات

(خیلی محرمانه) هنوز معلوم نیست که ضیاء انتخابات را برگزار نماید. تا اواخر 22 ژوئیه، وی می گفت

که انتخابات در ماه نوامبر برگزار خواهد شد. لیکن وی مایل است که اکثریت کرسیها نصیب احزاب مرکزی

و راستگرا شود، تا بتوانند یک حکومت مؤتلفه را تشکیل دهند، که نیروی نظامی بسیار قدرتمندی نیز به

عنوان ناظر نظم لازم را برقرار سازد. لیکن پیروز شدن حزب خلق پاکستان آزادی فردی ضیاء را به خطر

خواهد انداخت و سیاستهایی را تقویت خواهد کرد که به نظر وی در گذشته موجب ورشکستگی اخلاقی و

اقتصادی کشور شده بود.

(خیلی محرمانه) پس از جرح و تعدیل انتخابات که مخالفت را به ضعف خواهد کشید، ضیاء ممکن

است به برگزاری انتخابات بپردازد. وی اعلام کرده است که نه تنها قدرت را به دولت منتخب خواهد داد،

بلکه از ریاست ستاد ارتش و فعالیتهای عمومی نیز کناره گیری خواهد کرد. ولی گمان نمی رود که او خود را

به طور کامل از زندگی عمومی کنار بکشد.

(خیلی محرمانه) علیرغم اظهار اطمینانهای وی مبنی بر برگزار شدن انتخابات، بعید نیست که ضیاء به

خاطر ترس از تقویت ناگهانی جناح مخالف عقیده اش را تغییر دهد. و بنا به دلایل دیگر از قبیل ناآرامیهای

قبل از انتخابات، و یا حتی بنا به اعتقاد دیگران، برای ماندن در موقعیت کنونی می تواند انتخابات را لغو

نماید.

(سرّی) در صورتی که ضیاء به وعده خود مبنی بربرگزاری انتخابات عمل نکند، باید انتظار بروز

ناآرامیهای فزاینده عمومی را داشت. حزب خلق احتمالاً رهبری جناح مخالف را برای سرنگون ساختن

وی به دست خواهد گرفت. او از داخل ارتش نیز تحت فشار است. چند تن از ژنرالهای وی احساس

می کنند که حکومت نظامی بیش از حد درگیر اداره کشور شده است و اگر انتخابات را به زودی برگزار

نکند، ممکن است او را وادار به کناره گیری نمایند. ولی احتمالاً ضیاء خواهد توانست در برابر این فشارها

مقاومت به خرج دهد؛ البته در صورتی که به طور هم زمان با ناآرامیهای شدید داخلی روبه رو نباشد.

(خیلی محرمانه) مشکلات اقتصادی

دورنمای تأسف بار اقتصادی پاکستان منعکس کننده فقدان رهبریتی نیرومند است. با وجود اینکه

بی اعتمادیهای سیاسی مانع از سرمایه گذاریهای بخش خصوصی می شود، ولی تولید صنعتی از رکود

دوران بوتو بیرون آمده است. عملکرد کشاورزی نیز مختلط است. تولید گندم بیسابقه بوده و سطح تولید

برنج نیز دائماً رو به افزایش بوده است. از طرف دیگر، پنبه هم که از نظر نساجی داخلی و هم از نظر

صادرات نقشی حیاتی دارد، با رکود تولیدی بیسابقه ای روبه رو شده است. رشد کلی تولید ناخالص داخلی

در سالهای 58 1357 حدود 6 تا 7 درصد در طول دو سال متوالی بود، در حالی که میزان رشد آن در سال

ص: 449

آخر حکومت بوتو 2 تا 3 درصد بود.

در همان حال، پاکستان به سرعت وارد یک بحران مالی می شود و رهبران آن بار دیگر خواستار

برنامه ریزی دوباره وامهای خود شده اند. مهمترین، کسری بودجه عظیم دولت است که ناشی از سوبسید

عظیم مصرفی و مخارج سنگین پروژه های صنعتی نامناسب عمومی، برنامه اتمی، و بودجه دفاعی عظیم

می باشد.

در نتیجه این امور میزان تورم افزایش یافته و موازنه پرداخت مسئله ای حاد را به وجود آورده است. در

سال گذشته تنها ارسال پول توسط کارگران پاکستانی مقیم خارج از کشور مانع از بروز بحران موازنه

پرداخت گردید. در همین حال، سرویس قروض خارجی به سرعت افزایش می یابد و سبب فرسایش

شدید جریان کمکهای خارجی می شود، احتمالاً در سال آینده لازم خواهد بود که قروض خارجی دوباره

جزء برنامه بعدی شود، لیکن اعتباردهندگان رسمی پاکستان نمی خواهند بهپاکستان امتیاز مالی خاصی

بدهند، تا دولت نشان دهد که مصمم است در محدوده تواناییهای خود به حیات خود ادامه دهد.

معادله خارجی

(S/ NF/ NC/ NO) روابط توأم با آشفتگی پاکستان و آمریکا فکر رهبران پاکستان را به خود مشغول

کرده است، ولی ضیاء نخواهد توانست اختلافات موجود را تا حدود زیادی از بین ببرد. در عوض، وی به

تبلیغات ضد آمریکایی دامن خواهد زد تا از بروز انتقادات داخلی علیه خود ممانعت به عمل آورد.

(S/ NF/ NC/ NO)(1) مسئله برنامه اتمی پاکستان مهمترین موضوع مورد اختلاف با آمریکاست.

امکان دارد که اسلام آباد مخفیانه در تلاش به دست آوردن تسلیحات انفجاری اتمی باشد. و ظاهرا

می خواهد این تلاش خود را با عنوان «عمران و تحقیقات» ادامه دهد. پاکستانیها نیز گویا می خواهند با

وارد مذاکره شدن با آمریکا و دیگر کشورهای غربی فرصت بیشتری برای دانشمندان خود به وجود

آورند. گزارشهای ضد و نقیضی در مورد زمان آماده بودن این آزمایش از نظر فنی رسیده است. بعضی از

گزارشها حاکی از آن است که اسلام آباد ممکن است تا اوائل پاییز جاری بمبی را منفجر سازد. ولی

پاکستان مانند سال گذشته، در سال جاری نیز نخواهد توانست این توانایی را به دست آورد. (خیلی

محرمانه) یکی دیگر از مشکلات موجود در رابطه آمریکا و پاکستان عدم کنترل کشت خشخاش در

مناطق قبیله ای پاکستان و در مجاورت مرز افغانستان است. سال گذشته میزان بازده این منطقه پاکستان

حدود 400 تن بود. اگر تولید منطقه مجاور افغانستان را نیز به حساب آوریم، کل تولید این منطقه بیش از

تولید «مثلث طلایی»(2) خواهد بود. قدرت پالایشی پاکستان نیز بسیار پیچیده و پیشرفته شده است.

(خیلی محرمانه) اقتدار پاکستانیها که در مناطق قبیله ای چندان نیرومند نبوده است، در حال حاضر

در کنترل تولید تریاک و قاچاق آن به خاطر شورش موجود در مرز افغانستان ضعیفتر شده است. علاوه بر

این، با تصویب قانون اسلامی و منع مواد مخدر در ماه فوریه وسایل کنترل مواد مخدر با از بین رفتن

مکانیزمهای اجرائی و فقدان روشهای جدید در هم ریخته شد.

1- مخفف کلماتی است که ترجمه آنها به ترتیب عبارت است از: S/ NF/ NC/ NO -1 حروف سری غیرقابل رؤیت برای بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران و مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده- مترجم.
2- مثلث طلایی به فلات صعب العبور و کوهستانی شای که از شمال شرقی برمه تا تایلند ٬ لائوس و چین ادامه دارد اطلاق می گردد.
ص: 450

(خیلی محرمانه) در شش ماه آتی افغانستان مهمترین مشکل سیاست گذاری خارجی پاکستان را

تشکیل خواهد داد. تا به حال، اسلام آباد در رابطه با فشار حدود 140000 پناهنده افغانی در داخل

مرزهای خود، تبلیغات خصمانه از طرف کابل و مسکو و رویدادهای مرزی از قبیل پرواز جت های

جنگنده و بمباران گهگاه، خونسردی نشان داده است. اصرار اسلام آباد برای کمک به مخالفین در سرنگون

کردن رژیم متخاصم تره کی / امین ممکن است بیشتر شود، لیکن با وقوف به این واقعیت که افغانها و روسها

با مداخله در بلوچستان می توانند مشکلات بسیاری برای پاکستان به وجود آورند، از این کار اجتناب

خواهند ورزید.

(خیلی محرمانه) پاکستان احتمالاً به دنبال اجلاس غیرمتعهدها در سپتامبر در هاوانا موفق خواهد شد

به این جنبش به پیوندد. اسلام آباد تلاشی وسیع و مؤثر به خرج داده است تا به عضویت سازمان مزبور

پذیرفته شود. حتی با وجود مخالفت افغانستان، پاکستان به عضویت جنبش درخواهد آمد، البته افغانها

تهدید کرده اند که به مخالفت خود ادامه خواهند داد. پس از انحلال پیمان سنتو در اوائل سال جاری هند نیز

مخالفت خود را با پیوستن پاکستان به این جنبش کنار گذارد.

(خیلی محرمانه) روابط این کشور با هند تنها نقطه امیدوارکننده در اوضاع جاری پاکستان است. در

33 سال گذشته از ماهیت جداگانه این کشور این روابط بهتر از پیش بوده است. نه تنها روابط کنونی و

دیپلماتیک بلکه روابط هوایی، مخابراتی و تجاری نیز برقرار شده است. مسئله لاینحل کشمیر نیز گویا

کنار گذاشته شده، و هر یک از این دو کشورها، گویی تصمیم گرفته اند در امور داخلی و خارجی یکدیگر

مداخله ننمایند. رهبریت پاکستان با مشاهده خونسردی هند در برابر اعدام بوتو بسیار راضی شده است. با

وجود عدم اعتماد اسلام آباد به دهلی نو به خاطر روابطش با رژیم تره کی در کابل، پاکستان به نحوی از

انحاء به هند به عنوان یک منبع پشتیبانی می نگرد.

(سرّی) لیکن این هماهنگی و همزیستی ادامه نخواهد یافت. خروج دسای و جانشین شدن چاران

سینگ قطعا سبب به قدرت رسیدن یک دولت ایده الیست و ناسیونالیست در هند خواهد گردید.

سیاستهای هند به هیچ وجه با پاکستان خصومت آمیز نیست، لیکن حساسیت هند در مورد تسلیحات اتمی

ممکن است این خصومت را بار دیگر پدید آورد. اگر دهلی نو متوجه شود که پاکستان در تأمین تسلیحات

اتمی جدی است، روابط دو کشور قطعا به تیرگی خواهد گرایید. با آماده شدن هند برای برگزاری انتخابات

در ماه نوامبر، دولت سینگ هیچ گونه اقدامی که منجر به قطع روابط شود انجام نخواهد داد، گرچه در بعضی

از قسمتهای سخنرانی انتخاباتی مجبور خواهد بود به «بمب» پاکستانی نیز اشاره هایی بنماید.

تهیه کننده: کارن لنگه تیگ

تصویب کننده: جورج هاریس


فشرده اطلاعات دولت پاکستان برای کدل ولف

سند شماره (65)

تاریخ: 25 شهریور 1358 27 اوت 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی.

موضوع: فشرده اطلاعات دولت پاکستان برای کدل ولف

1 جلسه سه ساعته در وزارت خارجه در تاریخ 16 اوت به صورت بحث و توجیه سپری شد:

ص: 451

توجیه کنندگان از سوی دولت پاکستان عبارت بودند از سپهبد اختر، رئیس اطلاعات، غلام اسحاق خان،

وزیر دارایی و آقاشاهی مشاور رئیس جمهور در وزارت امور خارجه (وزیر خارجه بدون قید و شرط)،

شاهی ریاست این هیئت را به عهده داشت. بخشهای توجیهی کامل، و تبادل نظرها با خوشحالی صورت

گرفت.

2 توجیه اطلاعاتی: اطلاعات ارائه شده توسط سپهبد اختر عبارت بود از خطراتی که از طرف

همسایگانش یعنی هند و افغانستان امنیت پاکستان را تهدید می کند و نیز نقش شوروی در اوضاع جاری

افغانستان. وی یادآور شد که انقلاب آوریل 1978 کابل سبب شد که شوروی با یک جهش از اوکسوس به

خیبر برسد. وی پس از آن به شرح وقایع پس از آن پرداخت و اوضاع شورشها در 24 و 28 استان و

جزییات سلاحهای ارسالی شوروی را تشریح نمود. اختر از هند به عنوان یک قدرت «برجسته» منطقه ای

یاد کرد، رابطه هند و شوروی را با تضاد شوروی و چین مرتبط دانست و بر برتری نظامی هند نسبت به

دیگر همسایگان خود تأکید نمود، و پاکستان را یک «مانع کوچک» در برابر «غرور هند» و نقش آن در

منطقه که مورد تأیید آمریکا و شوروی است، دانست. در مورد تواناییهای نظامی و صنعتی هند، بدون

اشاره به مقاصد آن صحبتها و سخنان زیادی ایراد گردید.

3 اطلاعات ارائه شده توسط شاهی: مشاور وزارت خارجه آقاشاهی در سخنان خود سعی کردنشان

دهد که در طول سالها در روابط آمریکا و پاکستان نقاط اصطکاکی وجود داشته است، لیکن در رابطه با

روابط آتی اظهار امیدواری کرد و گفت پاکستان در نظر ندارد قدرت اتمی برای خود پدید آورد.

4 با مروری مختصر به وقایع تاریخی، شاهی به مطالب زیر پرداخت. (الف) کمک نظامی آمریکا به

هند در سال 1962، (ب) عدم نارضایتی آمریکا ازصمیمانه تر شدن روابط بین چین و پاکستان در سالهای

1960؛ (ج) اقدامات آمریکا در درگیری پاکستان و چین در سال 1965 و تحریم تسلیحاتی که ادعا کرد

(به خطا) که تا سال 1975 ادامه یافته بود. (د) عدم نارضایتی پاکستان در رابطه با پیمان سنتو و عملکرد

کمکهای نظامی و اقتصادی آمریکا (در مقایسه با تعهدات سال 1954 و توافقهای 1959)؛ (ه) رد تقاضای

مربوط به 7 A؛ (و) تضاد ایجاد شده در مورد قرارداد مجتمع هسته ای فرانسه در پاکستان (که بنا به گفته

وی به خاطر اصرار آمریکا لغو گردید در حالی که آمریکا اعلام کرده بود که قراردادهای منعقده در مورد

تارپور هند به قوت خود باقی است)؛ و، (ز) کاربرد کنونی اصلاحیه سیمینگتون در مورد غنی سازی

هسته ای (و یادآور شد که این معیاری مضاعف در مقایسه با ادامه فروش سوخت غنی شده به هند توسط

امریکاست که خود باعث منفجر شدن تأسیسات هسته ای گشته است). در این رابطه، شاهی با صراحت

تمام گفت «که پاکستان جدیداً تأسیسات غنی سازی اورانیوم را تأمین کرده است». در پاسخ به این سؤال

کدل که چرا با وجود نیاز صلح آمیز پاکستان به اورانیوم غنی شده، این تأسیسات تأمین شده است؟ شاهی

گفت پاکستان تصمیم گرفته است سوخت کامل را تهیه کند تا از فشارهای خارجی وارده از کانوپ و

کاناداییها مصون بماند. وی با صراحت گفت «پاکستان در نظر ندارد بمبی تولید کند».

5 شاهی گفت پاکستان حاضر است کارخانه فرانسوی خود و پلوتونیوم حاصله از آن را در کنترل

جامعه بین المللی قرار دهد. او به تلاشهای پاکستان در زمینه فراهم آوردن یک منطقه عاری از تسلیحات

هسته ای براساس منطقه ای، شامل سانوفز آن و پیشنهاد آن به هند جهت بررسی دوجانبه اشاره کرد. وی

گفت پاکستان با وجود هند «یعنی خطر قدیمی» و افغانستان یعنی «خطر جدید»، «و ابرقدرتهایی که با ما

ص: 452

مخالف هستند» در منطقه کاملاً تنهاست. وی گفت: «اما پاکستان مغرور است»، «تلاشهای ملامت آمیز

مطبوعاتی آمریکا موجب پیدایش دوستانی در اینجا نخواهد شد.» شاهی گفت احتمال دارد که پاکستان به

شوروی نزدیک شود، چون بسیاری از روشنفکران با آن موافق هستند.

6 پیرامون شایعات بمب اسلامی، شاهی گفت: «ما تکنولوژی لازم برای ساختن بمب را در اختیار

نداریم. ما نه درخواست کمک کرده ایم و نه در برنامه اتمی خود از دیگر کشورهای مسلمان کمک

گرفته ایم. نیل به هدف مورد نظر در پاکستان در برنامه(مسالمت آمیز) یک هدف مهم برای پاکستان بوده و

پاکستان را به صورت یک عرضه کننده در بازار درخواهد آورد. ما قصد نداریم سلاح بسازیم.» چندی

بعد، شاهی به طور ضمنی پرسید که آیا آمریکا می تواند ثابت کند که پاکستان از لیبی و یا کشورهای دیگر

در رابطه با برنامه اتمی پول دریافت کرده است؟» وی گفت که این نظریه که لیبی ممکن است بخواهد از یک

بمب غیرمجرب پاکستانی برای جهاد علیه یهودیان و مسیحیان استفاده کند تنها «جنبه تخیلی» دارد و

بس.

7 سرپرست ولف، با اعلام اینکه مقاله برت «نادرست» بوده است، گفت هیئت نمایندگان خود در

کنگره با «کماندوهای صلح» نامگذاری کرده است، که به روابط درازمدت با پاکستان علاقه مندند و

نمی خواهند که عامل پیوندشان تنها دشمنان مشترک باشد. او اظهار داشت که تنها به «ثبات منطقه» که به

نفع پاکستان و آمریکاست، توجه دارد. وی گفت مسئله اتمی در منطقه اختلافات و تشنجهایی را پدید

خواهد آورد. وی به صحبت پیرامون طرز فکر کنگره در مورد عدم تکثیر اتمی پرداخت، و از اصلاحیه

سیمینگتون حمایت کرد و سعی کرد موارد استفاده روشهای مختلف را در کشورهای گوناگون بسته به

مراحل اتمیشان برای ما توضیح دهد.

9 ولف بر نیاز به اعتماد در روابط پاکستان و آمریکا تأکید کرد و یادآور شد که قراردادهای 1954 و

1959 به قوت خود باقی است (و آنها را مردود نشمرد)، و از نیاز به چشم پوشی از مقالات نادرست که

هدفشان تنها به فروش رفتن روزنامه است سخن گفت، و به شاهی اطمینان داد که آمریکا در نظر ندارد در

امور داخلی پاکستان مداخله نماید و گفت که آمریکا میل دارد به هر طریق که شده به پاکستان کمک نماید.

ولی وی به محدودیتهای موجود در قوانین (و سیاستهای) آمریکا اشاره کرد و گفت که شخصاً متعهد شده

است، که تکثیر تسلیحات اتمی را تحت کنترل درآورد.

10 دیگر اعضای کنگره در همان حال که اختلاف نظرات موجود پیرامون این مسئله را بین خود

مطرح می کردند، در گفتگوهای خود نیز از موضع ولف حمایت می نمودند. بون و لارگومارسینو از دولت

پاکستان می خواستند که به آمریکا کمک کند تا این وضع را پشت سر بگذارید. گایر بر نیاز به پیشرفت

اقتصادی تأکید می کرد و استارک و دورنان نیز از پاکستان می خواستند. که در برنامه های خود پیرامون

تأمین توانایی اتمی تجدیدنظر نماید.

11 غلام اسحاق در پاسخ به ولف خاطرنشان ساخت که پاکستان در نظر دارد «مهارت لازم برای

تولید سوخت اتمی» را به دست آورد، تا بتواند نیاز آتی خود را در زمینه انرژی تأمین نماید؛ وی گفت، این

امر بین 5 تا 10 سال طول خواهد کشید. وی گفت کارخانه های بعدی پاکستان عبارت خواهند بود از

راکتورهای مولد که حتما به سوخت غنی شده نیاز خواهند داشت. وی در ادامه گفت: «ما کشوری فقیر و

کوچک هستیم، ولی غیرمشمول نیستیم. پاکستان در یک جنگ اتمی کاملاً محو خواهد شد.»

ص: 453

12 گفتار غلام اسحاق خیلی مختصر بود؛ غلام اسحاق خان وزیر دارایی به کرات از مواضع استاندارد

دولت پاکستان پیرامون اوضاع اقتصادی یاد می کرد. او گفتار خود را با ذکر این مطلب که دولت کنونی یک

اقتصاد «آشفته» را به ارث برده و در دو سال گذشته اقدامات بسیاری در جهت نجات آن انجام داده است،

آغاز کرد.

وی گفت: نتیجه آن دو سال رشد اقتصادی مولد در بخشهای تولیدی بوده است، که کاملاً با هفت سال

قبل که در همه بخشها به استثنای بخش خدمات توأم با رکود بود، مغایرت دارد. دولت نیز سعی کرده است

با مسئله بودجه با قوت تمام برخورد نماید، که حاصل آن را می توان در انتقاد شدید از افزایش مالیاتها

مشاهده کرد. مدتی نیز طول خواهد کشید تا وضع موازنه پرداخت بهتر شود. برای به دست آوردن فرصت

بیشتر، دولت پاکستان در دو اجلاس اخیر کنسرسیوم کمک به پاکستان، خواستار برنامه ریزی دوباره دیون

خود گردید. وی گفت هدف «دستیابی» به 75/0 درصد تولید ناخالص ملی بر DCS برای کمکهای

خارجی است. وی گفت که آمریکا بیش از 20% تولید ناخالص ملی را به کمک خارجی اختصاص نداده

است. در نتیجه عدم درک صحیح از رویدادهای کنسرسیوم، اسحاق مدعی است که هر دو بار تقاضای

پاکستان در کنسرسیوم توسط آمریکا رد شده است. وی گفت که اگر پاکستان کمک بیشتری دریافت نکند

و یا وامهای آن دوباره برنامه ریزی نشود، پیشرفت آن متوقف و بیچارگی ملت پاکستان رو به فزونی

خواهد گذاشت، معذالک وی چنین وانمود نکرد که علت آن ناشی از بحران موازنه پرداخت بوده است. به

نظر ما وی می خواسته است در برابر این حضار منطقی باشد و حالت تهدیدکننده نداشته باشد.

13 گزارش مربوط به گفتگوهای هیئت نمایندگان کنگره پیرامون مواد مخدر در تلگرام جداگانه

مطرح خواهد گردید.

14 این گزارش، تکرار می کنم به وسیله نمایندگان کنگره مشاهده نشده است.


مطبوعات پاکستان وام 200 میلیون دلاری عربستان سعودی به پاکستان را تأیید می کنند

سند شماره (66)

تاریخ: 19 شهریور 1358 10 سپتامبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: مطبوعات پاکستان وام 200 میلیون دلاری عربستان سعودی به پاکستان را تأیید می کنند

1 (طبقه بندی نشده) روزنامه پاکستان تایمز در شماره 9 سپتامبر خود گزارش داده است که پاکستان

اکنون موافقتنامه ای را با عربستان سعودی جهت یک وام بدون بهره 200 میلیون دلاری که به اقساط در

جریان سال مالی کنونی بازپرداخت خواهد شد، منعقد ساخته است. این مقاله همچنین حاکی از آن است

که 100 میلیون دلار از این وام در هفته آخر ماه جاری و 100 میلیون دلار دیگر در ماه ژوئن آینده

پرداخت خواهد شد. در این مقاله گزارش شده است به این وام بهره ای تعلق نخواهد گرفت و ظرف یازده

سال پس از یک مهلت چهارساله معافیت از پرداخت، بازپرداخت خواهد شد.

2 (محرمانه) اظهارنظر: این مقاله که به قلم اسلام شیخ یک روزنامه نگار معمولاً قابل اعتماد در مورد

مسائل اقتصادی نوشته شده است، تأییدکننده شایعاتی است که ما شنیده ایم، مبنی بر اینکه آفتاب، وزیر

اقتصاد در جریان سفر اخیر خود به عربستان سعودی این قرارداد را امضاء کرده است و مقامات بانکی و

وزارت دارایی گفته اند که انتظار دارند اولین 100 میلیون دلار این وام در ماه سپتامبر دریافت گردد. این

ص: 454

وام کمک مؤثری به اصلاح موازنه بازرگانی پاکستان خواهد کرد. (پایان اظهارنظر)

3 (طبقه بندی نشده) نسخه هایی از این گزارش به وزارت امور خارجه ارسال می گردد.


سفر فرمانده نیروهای آمریکا در خاورمیانه

سند شماره (67)

تاریخ: 28 شهریور 1358 19 سپتامبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: (طبقه بندی نشده) سفر فرمانده نیروهای آمریکا در خاورمیانه (خیلی محرمانه)

2 دریابد رابرت دبلیو. چونینگ فرمانده نیروهای خاورمیانه ای در تاریخ 1915 سپتامبر (28 24

شهریور) از پاکستان بازدید به عمل آورد. در این مدت چونینگ سه روز در اسلام آباد به سر برد و با

مقامات نظامی و غیرنظامی دولت پاکستان ملاقات کرد. این گزارش محتوی ملاقاتهای دریابد با مشاور

وزارت خارجه آقاشاهی و وزیر خارجه شهنواز است. ملاقاتهای وی با رئیس جمهور ضیاءالحق در

تلگرام سپتامبر گزارش شده است.

3 دریابد چونینگ در صبح روز 26 شهریور ماه به وزارت امور خارجه رفت تا با وزیر خارجه

شهنواز ملاقات نماید. به محض ورود به وزارتخانه، شهنواز گفت که آقاشاهی مشاور وزارت خارجه با

وی گفتگو خواهد کرد، و او نیز در این گفتگو شرکت خواهد کرد. مقام سفارتی نیز به عنوان منشی وی را

همراهی می کرد.

4 آقاشاهی ظاهرا می خواست در مورد نقل و انتقالات کشتیهای شوروی و MTER PICTIVITY

در اقیانوس هند گفتگو نماید. وی از دریابد چونینگ سؤال کرد که آیا ناوهای شوروی دائماً ناوهای

آمریکایی را تعقیب کرده و با آنها در تماس هستند. وی همچنین در مورد فعالیتهای شوروی در بنادر

اقیانوس هند چون سوکوترادو دماغه کامراهن سؤالاتی را مطرح کرد. در رابطه با دماغه کامراهن وی گفت

چینیها معتقدند که شوروی یک پایگاه دریایی در آنجا ایجاد کرده و در رابطه با مقاصد شوروی در آسیای

جنوب شرقی و اقیانوس هند این نقطه از اهمیت استراتژیکی برخوردار است.

5 دریابد چونینگ گفت این شایعه که شاهزاده رشید در ابوظبی یک پایگاه دریایی می سازد تا توسط

آمریکا مورد استفاده قرار گیرد و آقاشاهی نیز آن را شنیده است، صحت ندارد. وی همچنین در مورد

فعالیتهای نیروی دریایی شوروی در منطقه توضیحات مفصلی به آقاشاهی داد و گفت با وجود رفت و آمد

مکرر ناوهای شوروی به بنادر اقیانوس هند، شواهدی وجود ندارد که بتوان گفت آنها تأسیساتی در این

بنادر دایر کرده اند. وی پیرامون تأسیسات و ناوهای فرماندهی نیروهای آمریکا در خاورمیانه به آقای

شاهی توضیح داد و نیروهای خود را با نیروهای شوروی در منطقه مقایسه نمود.

6 در پاسخ به مشاور وزارت خارجه آقاشاهی، دریابد چونینگ به تشریح کلی ترکیب نیروهای

آمریکا در سطح جهان و تشریح نقطه مسئولیت هر ناوگان پرداخت. بنا به درخواست آقاشاهی وی گفت که

ایران ناوهای جنگی مورد درخواست خود را به آمریکا پس داده است. شاهی ظاهرا از نحوه تشریح

دریابد در مورد تکنولوژی ناوهای اسپروآلن در شگفت مانده بود و به نحوی معتدل موضوع ناوهای نوع

گیرینگ پاکستان را مطرح نمود. دریابد چونینگ بدون صحبت از تحویل احتمالی آتی (و یا فقدان تحویل)

ناوهای گیرینگ گفت دو ناو تحویل داده شده مناسب با نیاز پاکستان می باشند. شاهی در همین جا به

موضوع خاتمه داد.


پیش بینی موازنه پرداخت های جدید سالهای مالی 80/1979

ص: 455

سند شماره (68)

تاریخ: 28 شهریور 1358 19 سپتامبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - با اولویت

موضوع: پیش بینی موازنه پرداخت های جدید سالهای مالی 80/1979

خلاصه: ما پیش بینی ماه مارس موازنه پرداختهای سال مالی 80/1979 (مرجع الف) را دوباره

بررسی کرده و آن را با پیش بینی موازنه پرداخت جاری وزارت دارایی مقایسه نموده ایم. با وجود تغییرات،

نتیجه خالص، ناچیز ولیکن در همان حال عمده است، که نوعی شکاف خالی از منابع مالی به حساب

می آید و علت آن نیز این است که انتظار داریم در کوتاه مدت در میزان قروض کاهش پدید آید. گمان

نمی کنیم که افزایش قیمت نفت تأثیر چندانی بر آن داشته باشد، چون قدری صرفه جویی در رابطه با

پروژه های عمرانی به عمل آمده است، طبق برآورد ما، میزان صادرات برخلاف پیش بینی دولت پاکستان

که 95/1 میلیارد دلار بوده است، حدود 2 میلیارد دلار خواهد بود که البته بستگی به عملکرد خوب

صادرات پنبه و برنج دارد. واردات، به خاطر افزایش قیمت نفت و قیمت کالاهای دیگر حدود 4 میلیارد

دلار خواهد بود. برآورد دولت پاکستان 2/4 میلیارد دلار است، لیکن از نظر ما این روش واردات بخش

عمومی را بیش از حد برآورد نموده است. مازاد حساب نامریی حدود یک میلیارد دلار خواهد بود و علت

آن نیز ارسال حدود 6/1 میلیارد دلار پول توسط کارگران از خارج خواهد بود. دولت پاکستان کسری

بودجه جاری را 2/1 میلیارد دلار برآورد کرده، ولی به نظر ما این کسری بیش از یک میلیارد دلار نخواهد

بود. طبق برآورد ما جریان سرمایه خالص در درازمدت پس از کسر بازپرداختها حدود 540 میلیون دلار

خواهد بود، در حالی که دولت آن را 577 میلیون دلار اعلام کرده است. پیش بینی اولیه ما در مورد کسری

بودجه 438 میلیون دلار بود که کمی کمتر از برآورد دولت پاکستان بوده و علت آن نیز اختلاف موجود در

واردات بوده است. علاوه بر این، در سال گذشته وامی معادل 285 میلیون دلار دریافت شده که باید

بازپرداخت گردد. دولت پاکستان در نظر دارد با استفاده از 175 میلیون دلار ارز وارده در کوتاه مدت

حدود 460 میلیون دلار وام کوتاه مدت و اعتبارعرضه کنندگی به دست آورد.به نظر ما آنها در این زمینه

موفقیت چندانی نخواهند داشت و رقمی معادل 400 میلیون دلار را در نظر دارند، که بسیار زیاد و سنگین

است. البته در پیش بینیهای خود رقم 90 میلیون دلاری را که پاکستانیها قرار است از صندوق بین المللی

پول وام دریافت دارند، وارد نکرده ایم. با اضافه کردن وامهای کوتاه مدت صندوق بین المللی پول، وامهای

کمکی (از ایران، انگلستان و غیره) شاهد یک شکاف فاقد منابع مالی 219 میلیون دلاری خواهیم بود که

دولت پاکستان آن را 294 میلیون دلار اعلام کرده است.

200 میلیون دلار وام زکات عربستان سعودی را نیز به علت عدم اطمینان در مورد دریافت و حتی

زمان دریافت آن در برآوردهای خود وارد ننموده ایم. در صورتی که پاکستان 100 میلیون دلار را در ماه

سپتامبر و 100 میلیون دلار دیگر را در ماه ژوئن دریافت کند، وضع مالی آن کشور تا مدتی بهبود خواهد

یافت. (پایان خلاصه)

1 ما پیش بینی و برآوردهای خود را در مورد موازنه پرداختهای سال مالی 80/1979 تجدید و آن را

ص: 456

با برآوردهای وزارت دارایی مقایسه کرده ایم. این برآوردها به چند سؤال مطروحه اخیر توسط واشنگتن

(تلگرام مرجع ب) پاسخ می دهد. طبق برآورد ما میزان رشد صادرات بیش از واردات خواهد بود، ولی

سرعت آن به قدری نخواهد بود که بتواند کسری تجاری را جبران نماید. برآورد ما در مورد صادرات 2

میلیارد دلار یعنی 17 درصد بیش از 7/1 میلیارد دلار مشروط سال مالی 79/1978 می باشد و کمی

بیش از برآورد 95/1 میلیارد دلاری دولت پاکستان است. به علت علائم خوب مربوط به برداشت پنبه

گمان می کنیم که میزان صادرات پنبه خام و برنج بیشتر از برآورد پیشین ما باشد.

2 برآورد ما در مورد واردات 4 میلیارد دلار یا 10 درصد بیش از برآورد سالهای مالی 79/1978 که

3675 میلیون دلار بود، می باشد. کسری تجارت سالهای 80/1979 حدود 2 میلیارد دلار است که کمی

بیش از سال گذشته است، ولی در عین حال کمتر از برآورد 2/2 میلیارد دلاری دولت پاکستان است.

3 علت اختلاف موجود بین ارقام ما و ارقام دولت پاکستان در واردات بخش عمومی نهفته است. از

نظر ما دولت پاکستان واردات بخش عمومی را به خصوصی در حالی که دولت سعی دارد کسری بودجه را

با کاهش هزینه های عمرانی و کاهش پیشرفت پروژه های موجود جبران سازد، بیش از حد برآورد کرده

است.

4 ارسال پول نقد توسط کارگران مقیم خارج در سالهای 79/1978 حدود 4/1 میلیارد دلار، یعنی

20 درصد بیش از سال مالی 78/1977 بوده است. این روند سیر نزولی دارد و به نظر ما حدود 7 درصد

افزایش خواهد داشت و با در نظر گرفتن 100 میلیون دلار ارز ارسالی حدود 6/1 میلیارد دلار خواهد

شد. طبق برآورد ما دیگر ارقام نامریی (هزینه بیمه و حمل کالا، نرخ بهره، هزینه سفر، هزینه های دولتی و

غیره)، حدود 560 میلیون دلار کسری به بار خواهد آورد و بالغ بر یک میلیارد دلار خواهد گردید. در این

رابطه ما نیز با دولت پاکستان هم عقیده هستیم که کسری جاری 980 میلیون دلار در مقایسه با 2/1

میلیارد دلار کسری برآورد دولت می باشد.

5 ورود سرمایه در درازمدت (کمک و سرمایه های بخش خصوصی) حدود یک میلیارد دلار، و کمی

پایین تر از برآورد 05/1 میلیارد دلاری دولت پاکستان خواهد بود. اختلاف موجود نیز مربوط به برآورد

زیاده از حد دولت پاکستان در مورد واردات کمکی است. رهن وامهای درازمدت، از قبیل پازپرداخت

وامهای نفتی صندوق بین المللی پول، 375 دلار در برآورد ما و دولت پاکستان است.

بنابراین برآورد ما در مورد سرمایه های درازمدت 542 میلیون دلار و در برآورد دولت پاکستان 577

میلیون دلار می باشد. با جمع بندی حساب سرمایه ای و جاری کسری موازینه حدود 438 میلیون دلار

است، در حالی که موازنه پرداخت دولت پاکستان نسبت به سال گذشته حدود 285 میلیون دلار افزایش

یافته است. دولت امیدوار است بتواند 460 میلیون دلار پول از طریق اعتبار عرضه کنندگی، وامهای بانکی

حاصله از طریق اقدامات بانکهای خارجی و پاکستانی فراهم آورد. به نظر ما این مقدار پول فراهم نخواهد

آمد و تنها حدود 400 میلیون گردآوری خواهد شد، که آن هم در رابطه با ناراحتیهای جامعه بانکداران

نسبت به پاکستان بعید به نظر می رسد.

7 دولت پاکستان با امتیازات خاص برداشت می تواند از صندوق بین المللی پول 900 میلیون دلار

دریافت دارد، ولی فکر نمی کنیم که دولت پاکستان بتواند شرایط مورد نیاز صندوق بین المللی پول را در

انجام «تلاش معقول و منطقی» برای ثابت نگاهداشتن اقتصاد داخلی تأمین کند، و بنابراین این رقم را در

ص: 457

برآوردهای خود وارد ننموده ایم. با اضافه کردن موازنه اصلی، قراردادهای صندوق بین المللی پول،

وامهای کوتاه مدت و قروض احتمالی (از ایران، انگلستان، سوئیس و غیره) برخلاف برآورد 294 میلیون

دلاری دولت پاکستان طبق برآورد ما شکاف مالی فاقد منابع پولی، 219 میلیون دلار خواهد بود.

8 ما 200 میلیون دلار زکات عربستان سعودی را به علت عدم اطمینان مقامات دولت پاکستان در

مورد دریافت آن در برآوردهای خود به حساب نیاورده ایم، ولی اگر 100 میلیون دلار آن در سپتامبر

دریافت شود، شکاف مالی فاقد منابع پول به 119 میلیون دلار تقلیل خواهد یافت و اگر 100 میلیون دلار

دیگر نیز در ماه ژوئن دریافت گردد، این شکاف فقط به 19 میلیون دلار تقلیل خواهد یافت. با اینوصف،

ارز خارجی دولت پاکستان حتی قبل از دریافت 100 میلیون دلار ثانی به پایان خواهد رسید.

9 پیش نویس ما با پیش نویس صندوق بین المللی پول و پیش نویس دولت پاکستان مطابقت دارد.

اطلاعاتی دقیق تر سبب شده است که ما بتوانیم وامهای درازمدت و بهره و سرویس وامهای کوتاه مدت را

در زیر خط موازنه اصلی قرار دهیم.

10 برآورد ما در مورد بازپرداخت به همراه برآوردمان در ماه مارس به منظور مقایسه در سه جدول

آمده است.

الف جدول موازنه پرداخت، ب حساب تجاری، ج منابع مالی کوتاه مدت. در ستون جداگانه

جدیدترین برآورد وزرای دارایی را نیز وارد کرده ایم. توضیحات لازم در مورد هر جدول نیز داده شده

است.به علت تجدیدنظر در مورد پیش نویس، تمام ارقام مربوط به پیش بینی «ماه مارس سفارت»

مستقیماً با ارقام مرجع الف قابل مقایسه نخواهد بود.

جدول الف

1979 برآوردهای مربوط به موازنه پرداخت / سال مالی 80

(تمام ارقام به میلیون دلار آمریکا)

برآورد سفارت در ماه مارس برآورد سفارت در ماه سپتامبر برآورد دولت پاکستان

موازنه تجاری

(جدول ب)

خارجی به علاوه

داخلی

انتقال سرمایه های

خصوصی

غیره

بهره (شامل نرخ بهره

صندوق بین المللی

پول)

نامرئی

موازنه حساب جاری

سرمایه های بخش

خصوصی

سرمایه های بخش

دولتی

(پیشنهادی)

غیرپروژه ای

1840

365

1400

120

300

588

985

52

985

(685)

300

2000

400

1600

120

300

1020

980

52

965

(685)

280

2250

400

1600

120

300

1020

1230

32

1020

(740)

280

ص: 358

وامهای محدود (اصلی)

حساب مالی نفتی

صندوق بین المللی پول

حسابهای سرمایه ای درازمدت

موازنه اصلی

منبع تأمین:

صندوق بین المللی پول

اختصاص به امتیازات ویژه برداشت

برنامه ریزی دوباره وامها

کوتاه مدت خاص (جدول ج)

شکاف فاقد منابع مالی

400

59

587

407

50

63

0

294

400

75

542

438

34

63

122

219

400

75

577

655

90

34

63

172

294

جدول ب

1979 موازنه پرداخت حساب تجاری / سال مالی 80

(تمام ارقام به میلیون دلار آمریکا)

سفارت مارس سفارت سپتامبر دولت پاکستان

گندم

روغن خوراکی

کود شیمیایی

نفت بخش عمومی

بخش خصوصی

بخش عمومی

کل واردات

پنبه خام

نخ

پارچه

برنج

غیره

کل صادرات

موازنه تجاری

160

220

170

700

1400

1000

3650

110

250

220

286

950

1810

1840

130

230

215

855

1400

1170

4000

115

240

220

400

985

2000

2000

132

247

219

854

1278

1470

4200

110

230

220

400

990

1950

2250

ص: 459

جدول ج

1979 برآورد موازنه پرداخت منابع مالی خالص / سال های 80

کوتاه مدت

تمام ارقام به میلیون دلار آمریکا

دولت پاکستان سفارت

خالص کوتاه مدت

قروض مهم (بازپرداخت)

وام گندم سیتی بانک

اعتبار عرضهکنندگی

اعتبار مربوط به کود

بانک عمران اسلامی

منابع پول احتمالی

سیتی بانک

ICCD

اعتبار مربوط به کود

اعتبار عرضهکنندگی

بانک عمران اسلامی

بانکهای پاکستانی

172

285

55

136

80

15

485

100

100

100

53

40

65

122

286

55

136

80

15

408

75

75

100

53

40

65

14 توضیحات مربوط به واردات

0 میلیون تن گندم را با نرخ 174 دلار

14 توضیحات مربوط به واردات

گندم: به علت وضع جاری محصول گندم دولت پاکستان 75/0 میلیون تن گندم را با نرخ 174 دلار

برای هر تن به خارج صادر خواهد کرد، در حالی که گمان می کردیم این مقدار 1 میلیون تن با نرخ 160

دلار هر تن باشد.

روغن خوراکی: انتظار داریم که ارقام دولت پاکستان در رابطه با روغن خوراکی ثابت بوده و قیمت هر

تن آن نیز 600 دلار باشد.

کود: واردات دولت پاکستان در زمینه کود مطابق با برآورد کمک دولت بوده و قیمتها کمی بیشتر

خواهد شد یعنی 000/000/5 تن به قیمت تنی 230 دلار 000/200 تن کود نیتروفسفات به قیمت تنی

215 دلار، و 000/190 تن کود اوره به قیمت تنی 170 دلار وارد خواهد کرد. این ارقام خیلی دقیقتر از

ارقام مورد استفاده در برآورد مارس (1 میلیون تن به قیمت هر تن 170 دلار) می باشد.

نفت بخش عمومی: ما برآوردهای دولت پاکستان را پذیرفته ایم.

واردات بخش خصوصی: صرفه جویی کلی ناشی از کمبود ارز خارجی، حدود 100 میلیون دلار از

برآورد قبلی را از بین خواهد برد.

واردات بخش عمومی: گرچه ما برآورد قبلی خود را کمی بالا برده ایم لیکن کند شدن و کاهش یافتن

ص: 460

پروژه های عمران واردات این گونه ای را کمتر از برآورد دولت پاکستان نشان خواهد داد.

15 توضیحات مربوط به صادرات: پنبه خام: شواهد موجود که حاکی از خوب بودن محصول است

نشانگر آن است که 000/800 جوال پنبه، به جای برآورد 000/600 جوال پیشین ما صادر خواهد شد،

به قیمت حدود هر پوند 55/0 دلار، در صورتی که میزان برداشت بیش از 000/800 جوال باشد ما

برآورد خود را نیز بعدا تغییر خواهیم داد.

نخ پنبه: برآورد زیاده از حد سال گذشته ارقام مربوط به آن را کاهش داده است.

برنج: قیمت برنج در فصل آخر سال 79/1978 بیشتر تقویت خواهد شد و میزان صادرات را به 340

میلیون دلار بالغ خواهد کرد.

غیره: تورم نیز نسبت به برآوردهای گذشته مان افزایش خواهد یافت.

16 توضیحات مربوط به مواد نامرئی: هزینه حمل کالا و بیمه: مانند برآورد قبلی است یعنی 10

درصد کل واردات را در بر می گیرد.

انتقال سرمایه بخش خصوصی: انتقال این سرمایه ها کاهش خواهد یافت و حدود 100 میلیون دلار

خواهد بود.

بهره: ارقام ارائه شده توسط دولت در مقایسه با برآوردهای قبلی ما تغییر نکرده است.

دیگر موارد نامرئی: ما استنباط های خود را بر روند پنج ساله استوار کرده ایم. چون قبلاً از طریق

کاربرد نادرست ارقام، رقم مربوط به دیگر موارد نامریی برابر با صفر بوده و حال آنکه پس از تجدید نظر

مثبت و حدود 100 میلیون دلار می گردد.

17 توضیحات مربوط به حساب سرمایه: سرمایه های بخش دولتی: ارقام اخیر دولت پاکستان در

مورد کمکهای غیر پروژه ای دقیقتر از ارقام آن در ماه مارس است. لیکن بهره برداری از کمکهای غیر

پروژه ای دولت کمتر از پیش خواهد بود.

تأسیسات نفتی صندوق بین المللی پول: رقم ماه مارس به دلار تبدیل نشده است.

امتیازات ویژه برداشت: دولت پاکستان اختصاص یافته های جدید را دریافت خواهد کرد.

وامهای کمکی: تنها وامهای کمکی قطعی را در برآوردها به حساب آورده ایم.هومل


اجلاس غیرمتعهدها دو نظریه پاکستانی

سند شماره (69)

تاریخ: 29 شهریور 1358 20 سپتامبر 79

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: اجلاس غیرمتعهدها دو نظریه پاکستانی

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 ضیاء رئیس جمهور پاکستان، در یک ملاقات تشریفاتی با دریاسالار چونینگ، به همراه سفیر،

مطالب زیر را در مورد اجلاس غیرمتعهدها مطرح ساخت. ضیاء گفت که شدیداً در رابطه با خبرگی

لجستیکی کوباییها، بخصوص در زمینه تأمین وسایل آسایش، و نقل و انتقال مردم و وسایط نقلیه تحت

تأثیر قرار گرفته است. با این وصف از لفاظیهای همه و استفاده دائمی از کلماتی چون امپریالیسم،

استعمارگری، سوسیالیسم و غیره به ستوه آمده بود. ضیاء گفت عدم تعهد برای توصیف این جنبش که از

ص: 461

اهداف اصلی خود دور شده است، عنوان صحیحی نیست. ضیاء گفت احتمالاً هریک از کشورهای

شرکت کننده از کمکهای آمریکا برخوردار است، لیکن چون نان را به نرخ روز می خورند نخواسته اند از

آمریکا به خوبی یاد کنند. او با لحنی ملایم و سرزنش بار گفت که آمریکا پیشاهنگ جهان آزاد است و به

همین دلیل این کشور باید در سیاستهای خود تجدیدنظر کند تا در حمایت از دوستانش نقش نیرومندتری

را ایفا نماید.

3 آقای اقبال بوت، سرپرست وزارت اطلاعات که همراه ضیاء به کوبا رفته بود نیز در یک گفتگوی

خصوصی با سفیر همان مطالب را مطرح نمود. بوت می گوید این کنفرانس برای روسها حدود 100 میلیون

دلار خرج برداشته و سرمایه گذاری خوبی بوده است، چون جنبش به طرف آنها متمایل شده است. با این

وصف بوت برای نقش پاکستان و دیگر میانه روها در مقابله با افراط گرایی بلوک کمونیسم قدری اعتبار

قائل است، لیکن با نظریه سفیر مبنی بر اینکه کوباییها و روسها با اتخاذ یک موضوع افراطی غیر قابل تحقق

به هدفی که می خواسته اند دست یافته اند نیز، مخالف نیست. سفیر گفت، تا حدودی امکان جدا کردن

جنبش از تمایلات روسی آن به وجود آمد، لیکن این عمل به هیچ وجه نتوانست موجبات نارضایتی

کوباییها را فراهم آورده و این حرکات قوی نبود که بتواند جنبش را واقعاً غیرمتعهد بنمایاند.

4 اظهارنظر: ضیاء و بوت البته چیزهایی را که می خواهیم بشنویم به ما می گویند. در همان حال

هردوشان با ما رفتاری صمیمانه دارند و به نظر ما ضیاء ناراحت است از اینکه بالاخره پس از این همه

تلاش و کوشش، در چنین سازمانی پذیرفته شده است. مشاور وزارت خارجه آقاشاهی گذشته از

وابستگی به آمریکا، از دیرباز مایل به پیوستن به این جنبش و سازمانهای چندجانبه بوده است. ما

امیدواریم که ضیاء و مقامات عالیرتبه اش با تجربه ای که از عدم توافقها و تفرقه های موجود در جنبش

داشته اند، بیش از آقاشاهی در سیاستهای دولت پاکستان واقعگرایی به خرج دهند.


بوقلمون صفت

سند شماره (70)

تاریخ: 7 مهرماه 1358 29 سپتامبر 79کراچی، پاکستان صورت مذاکرات

سرکنسولگری آمریکاخیلی محرمانهمکان: دفتر اقبال در کویته

شرکت کنندگان: فیض اقبال، سردبیر بلوچستان تایمز. جان اس. بریمز، مقام سیاسی / اقتصادی، کراچی

موضوع: بوقلمون صفت؛ پس از سقوط تره کی، بلوچها نفسی به راحتی می کشند. تغییر در ایران توافق

مری (MARRI) با حکومت نظامی پاکستان؟، بیگم بوتو در بورخه (لباس سنتی زنان پاکستان م) تلاش

برای جلب وفاداری هیئتهای محلی منتخب، ارجحیتهای ضیاء؛ بوروکراتها نقاط ضعف ضیاء

نسخه های ارسالی برای: اسلام آباد (2)، لاهور، پیشاور، کابل، تهران.

بوقلمون صفت

فیض اقبال طوری رفتار می کند که گویا همه را می شناسد و به طرز صمیمانه لیکن توطئه گرانه ای

نظریات خود را در تطابق با نظریات افراد مورد اعتمادش بیان می کند و مهم نیست که این افراد چه کسانی

باشند، به هرحال او نظریات آنها را در برابر نظریات تمام دیگر افرادی که می شناسد، مطرح می کند. اگر او

در برابر افرادی که با آنها اختلاف نظر و سلیقه دارد قرار گیرد، آن چنان در برابر آنها تعظیم می کند که گویی

ص: 462

فاقد ستون فقرات است. خلاصه اینکه او فردی چاپلوس، به طرز نامطلوب و غریبی چرب زبان است. با

این وصف فردی دوست داشتنی است و با وجود اینکه بعضی از حرفهایش خیالی به نظر می رسد، ولی منبع

اطلاعاتی خوبی است.


بلوچها پس از سقوط ترکی نفس راحتی می کشند، تغییر در ایران...

بلوچها پس از سقوط ترکی نفس راحتی می کشند، تغییر در ایران.

فیض گفت پس از سقوط نورمحمد تره کی در افغانستان و به این علت که کودتا پایگاه انقلاب خلق را

متزلزل کرده است، اوضاع کنونی کویته بسیار آرام شده است. فیض به عنوان منبع اطلاعاتی خود از قول

یکی از سرهنگهای ارتش افغان گفت که سقوط تره کی سبب به وجود آمدن تفرقه در ارتش شده است.

فیض به زور تأیید آنچه که دیگران به من گفته بودند اظهار داشت که پس از رویدادهای 23 شهریور ماه

در کابل طرز فکر و طرز برخورد بلوچهای کمونیست نیز تغییر کرده است. به طور مثال، وی گفت که رئیس

حزب ملی پاکستان یعنی غوث بکس بیزنجو، دیگر کورکورانه به توجیه اقدامات جمهوری دموکراتیک

افغانستان نمی پردازد. گویا تمام امیدهای بیزنجو در مورد آینده در دریایی نامتلاطم محو و نابود شده اند.

فیض گفت بلوچها از به ضعف کشیده شدن افغانستان بسیار خوشحال هستند. حامیان پتان نیز بنا به

گزارشات رسیده از اقدامات امین که نوعی بی احترامی غیرقابل بخشش در برابر یک رهبر بزرگ است،

بسیار عصبانی شده اند.

رویدادهای بلوچستان ایران نیز بد نبوده است. می گویند بلوچها از طریق جبهه دموکراتیک بلوچها با

آیت اللّه خمینی قراردادی بسته اند، تا استان بلوچستان ایران از مقداری خودمختاری بهره مند باشد. فیض

گفت در شش ماهه گذشته در بلوچستان حتی یک رویداد به وقوع نپیوسته است. تمام عو امل ساواک از

این استان خارج شده اند. بلوچها موقعیتهای مهمی را اشغال کرده اند. همه این اقدامات سبب آرام شدن مرز

بلوچی ایران و پاکستان و آرامتر شدن رهبریت بلوچها شده است.

عدم موفقیت شوروی در ایجاد ناآرامی در بلوچستان ایران و در واقع حمله ضربتی علیه بلوچهای

متمایل به کمونیسم سبب شده است که بسیاری به این سوی مرز پاکستان بگریزند. یکی از افراد تازه از راه

رسیده شاعر بلوچ جمعه خان است که حامی نهضت بلوچستان آزاد می باشد.

در همین حال، مهاجرت و فرار عظیم پناهندگان افغانی ادامه دارد. از تاریخ 24 شهریور تنها 000/25

نفر با استفاده از جیپ، واگنهای تراکتور و یا پیاده وارد بلوچستان شده اند. بسیاری از آنها از ترس امین، و

بسیاری دیگر به خاطر فرا رسیدن زمستان پا به فرار گذاشته اند.

توافق مری و حکومت نظامی پاکستان؟

فیض گفت که رئیس جمهور ضیاء اعتبار و شهرت خود را از دست داده و علت آن نیز اصلاح مکرر

قوانین و مقررات انتخاباتی و بدبینی آشکار وی در رابطه با سیاست است.

فیض در تاریخ 4 مهرماه به منظور صرف قهوه بعد از شام با ضیاء ملاقات کرده بود. ضیاء از فیض

خواسته بود که در مورد اوضاع بلوچستان و به خصوص طرز تفکر و برخورد بیزنجو و خیر بکس مری

ارزیابیهای خود را به وی ارائه دهد.

فیض به من گفت که به نظر وی ضیاء با مری به توافق رسیده است. وی مدعی است که نزدیکترین

ص: 463

دوست ضیاء، یعنی رحیم الدین استاندار بلوچستان در رابطه با مری نقش سرکوبگرانه ای دارد و قبل از

استقلال نیز هردوی آنها با تجزیه و جدایی بلوچستان مخالفت می ورزیدند. فیض خاطرنشان ساخت که

مری حدود یک هفته قبل پس از دریافت اجازه خروج از پاکستان از طرف حکومت نظامی به لندن رفته

است، و نماینده او یاشر محمد مری («ژنرال شروف» که اصطلاحا به چه گوارای پاکستان معروف است) نیز

منتظر کسب اجازه خروج از کشور می باشد. خروج آنها از کشور مصادف با برگزار شدن انتخابات خواهد

بود. ظاهر امر این است که مری ها با حکومت نظامی پاکستان معامله کرده اند. فیض گفت که در حال حاضر

قبیله مری در وضع خوبی به سر می برد. فیض گفت که یکی دیگر از نشانه های این فرضیه این است که بین

خیر بکس مری و از طرف دیگر بین بیزنجو و عطاءاللّه منگال عضو حزب ملی پاکستان جدایی افتاده است.

فیض معتقد است که مری هیچ گاه به بیزنجو اعتقاد نداشته است، چون همیشه او را یک فرد عامی به

حساب می آورده است.


بیگم بوتو در بورخه...، تلاش برای جلب وفاداری...

بیگم بوتو در بورخه (لباس سنتی زنان پاکستانی م)

فیض پرسید که آیا خبر دارم که بیگم بوتو جهت شرکت در کمیته اجرایی مرکزی حزب خلق پاکستان

در اواخر اوت به طور ناشناس به کویته آمده است؟ او با پوشیدن لباس بورخه و با هواپیما وارد آنجا شده

بود. همان روز عصر وی با عدم موفقیت در ملاقات خود با خیر بکس مری از وی خواسته بود که در

بلوچستان شورشی را به راه اندازد. (من این مطلب را به عنوان شایعه با استاندار اسبق اکبرخان بوگتی در

میان گذاشتم، او اظهار داشت که شایعه بسیار مضحکی است. وی گفت دبیر کل حزب خلق پاکستان فرخ

لاقاری با مری ملاقات کرده بود. بوگتی گفت مری یک هفته قبل به لندن نرفته است و در تأیید این مطلب

گفت که در تاریخ 9 مهرماه شام را با مری صرف کرده بود.)

تلاش برای جلب وفاداری هیئتهای محلی منتخب

فیض با اشاره به انتخابات محلی گفت که در این انتخابات تقلب شده است، ولی این کار توسط ارتش

صورت نگرفته است.

وی گفت بوروکراتها و سردمداران صندوقهای رأی با احزاب سیاسی و یک یک کاندیداها دست به

دست داده بودند تا نتیجه دلخواه را به دست آورند.

به عقیده فیض حزب خلق پاکستان تنها 10 تا 15 درصد کرسیهای بلوچستان را به خود اختصاص

داده است، در حالی که تعداد کرسیهای انتخاباتی ربوده شده در سند به 60 تا 70 درصد و در پنجاب به 45

درصد می رسد. علیرغم پیروزیهای چشمگیر حزب خلق پاکستان در اکثر نقاط، این حزب نخواهد

توانست به افرادی که تحت حمایتش کرسیها را ربوده اند، متکی باشد. تمام افراد تحت الحمایه حزب خلق

پاکستان جوان هستند. آنها تحت حمایت خانواده بوتو به قدرت رسیده اند، لیکن از طریق ضیاء آن را حفظ

خواهند کرد.

ضیاء امیدوار است که با تفویض قدرت آنها را به خود مشغول دارد. ولی اگر انتخابات عمومی برگزار

نشود طرح ضیاء بسیار مؤثر واقع خواهد شد، چون قدرت مجالس ملی و ایالتی از هیئتهای محلی

سرچشمه می گیرد.


ارجحیتهای ضیاء، بوروکراتها نقاط ضعف ضیاء، انتخابات سال 1979

ص: 464

ارجحیتهای ضیاء

فیض با استنباط از گفتگوهایشان اظهار داشت که ضیاء از طریق استقلال، اتحادیه مسلمان پاکستان و

جماعت اسلامی طرفداری می کند. ضیاء به وی گفته است که برای اصغرخان احترام زیادی قائل است.

علاوه بر این، ضیاء از پیر پاگارا و قیوم خان نیز به خوبی یاد کرده است.

ضیاء به طور کاملاً محرمانه نظریات خود را با فیض در میان گذاشته است. رئیس جمهور با مبالغه گفته

بود که وی راههای زیادی در پیش رو دارد که یکی از آنها این است که در صورت ضعف احزاب در

حکومت، خواهد توانست انتخابات را ملغی اعلام کند.

بوروکراتها نقاط ضعف ضیاء؟

فیض معتقد است که بوروکراسی ممکن است ضیاء را تنها بگذارد. وی قبلاً نیز به کمک بوروکراتها به

حزب خلق پاکستان در برگزاری انتخابات محلی اشاره کرده بود. وی گفت که ضیاء با متحد شدن با

بوروکراتها و تحریک آنها از طریق انتصاب نظامیان به شغلها و موقعیتهای غیرنظامی، خود را در معرض

خطر قرار می دهد. فیض گفت به عنوان مثال حدود 32 سرتیپ ارتشی به عنوان کمیسیونر در پاکستان

عمل می کنند. از 11 کمیسیونر موجود در بلوچستان شش نفر آنها سرتیپ هستند.

سند شماره (71)

تاریخ: 16 مهر 1358 8 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: انتخابات سال 1979 (1358)؛ قرارداد اتحاد ملی پاکستان و حکومت نظامی این کشور در

مورد انتخابات؛ اتحاد ملی پاکستان در انتخابات شرکت خواهد کرد، تاریخ آن نیز به تعویق خواهد افتاد

1 خلاصه: مفتی محمود، سرپرست اتحاد ملی پاکستان در تاریخ 15 مهر به مقام سفارت گفت که وی

با رئیس جمهور ضیاءالحق معامله ای کرده است که طی آن اتحاد ملی پاکستان نیز، مجاز به شرکت در

انتخابات عمومی خواهد بود. خبر مطبوعاتی دولت در تاریخ 15 مهر با تبلیغ پیرامون برنامه جدید ماقبل

انتخابات، جزئیات این قرارداد را مورد تأیید قرار داده است. مفتی گفت: این توافق سبب می گردد که اتحاد

ملی پاکستان بتواند از ثبت نام «غیردموکراتیک» تحمیلی ضیاء استفاده ننماید. احزابی که توانسته اند

نیازهای مالی لازم را تأمین کنند، تنها با پاسخگویی به یک پرسشنامه ساده می توانند به انتخابات راه

یابند. مفتی خاطرنشان ساخت که این قراردادها سبب خواهد شد که تأخیر ناچیزی در انتخابات روی

دهد و با وجود اینکه می توان آن را در اواخر دسامبر برگزار کرد، وی ترجیح می دهد که انتخابات در مارس

1980 برگزار شود. «این قرارداد» برای حزب ممنوعه خلق پاکستان، حزب دموکراتیک ملی، و حزب ملی

پاکستان نفعی در بر ندارد. (پایان خلاصه)

2 مقام سفارت در تاریخ 15 مهر با رئیس اتحاد ملی پاکستان مولانا مفتی محمود چند ساعت قبل از

انتشار گزارش مطبوعاتی در مورد قرارداد بین اتحاد ملی پاکستان و حکومت نظامی که سبب می گردد،

اتحاد ملی پاکستان به ثبت نرسیده، بتواند در انتخابات ماه نوامبر شرکت نماید، ملاقات کرد.

3 به گفته مفتی، اتحاد ملی پاکستان تصمیم گرفته است به پرسشنامه کمیسیون انتخاباتی پاسخ دهد.

ص: 465

این پرسشنامه که خود نوعی «ثبت نام» است اساس قرارداد یا توافق مفتی با رئیس جمهور را تشکیل

می دهد. ضیاء که تلاش می کرد به طرقی مشارکت در انتخابات را گسترش دهد، در همان حال به حزب

خلق پاکستان اجازه نداد که در آن شرکت جوید. پرسشنامه برای تمام احزابی که بیانیه مالیشان مورد تأیید

دولت پاکستان قرار گرفته، ارسال خواهد شد (مرجع ح).

4 مفتی گفت که بین توافق جدید و روش ثبت نام پیشین یک تفاوت ظریف وجود دارد، و آن نیز

اختلاف بین «تقاضا برای دریافت اجازه مشارکت از دولت» و صرفاً تسلیم سوابق اساسی حزبی می باشد.

وی گفت روش کسب «مجوز» غیردموکراتیک است، چون دولت هرگاه بخواهد، می تواند آن را لغو نماید.

لیکن روش پرسشنامه ای هر حزبی را که دارای حداقل شرایط باشد، مجاز به مشارکت می داند. مفتی گفت

ضیاء به وی اطمینان داده است که هر پرسشنامه ای که دارای بیانیه مالی باشد، مورد تصویب قرار خواهد

گرفت. ولی وی نتوانست بگوید که آیا این روش برای احزاب غیر از اتحاد ملی پاکستان نیز تأثیر خواهد

بخشید یا خیر. تنها 16 حزب از 56 حزبی که خواستار ثبت نام شده بودند مورد تصویب قرار گرفته اند.

5 مفتی محمود گفت که ضیاء به وی قول داده است که دوران مبارزات انتخاباتی را به 60 روز افزایش

دهد (که قبلاً 30 روز بوده است). مقام سفارت گفت این امر سبب خواهد شد که تاریخ انتخاباتی یعنی 17

نوامبر به قوت خود باقی نباشد.

مفتی گفت: «گرچه ضیاء در تئوری خواهد توانست انتخابات را در 17 نوامبر برگزار کند، لیکن احزاب

چند روز دیگر نیز فرصت خواهند داشت که پرسشنامه ها را تکمیل نمایند، و بنابر این مقداری تأخیر پیش

خواهد آمد.» مقام سفارت یادآور شد که مطبوعات اظهار داشتند که انتخابات در اواخر دسامبر ممکن

است برگزار شود. مفتی گفت روند جدید و دوره 60 روزه مبارزات انتخاباتی می تواند در پایان دوره

عزاداری ماه محرم (سومین هفته یا غیره) پایان یابد. وی پس از آن گفت به علت هوای سرد برگزاری

انتخابات در ماه دسامبر کار درستی نیست. وی با تعمق گفت به نظر وی مارس 1980 بهترین موقع برای

برگزاری انتخابات می باشد. مفتی گفت در تاریخ 8 یا 9 اکتبر رئیس جمهور ضیاء تاریخ دقیق انتخابات را

اعلام خواهد کرد.

6 مقام سفارت سؤال کرد که آیا پیشنهاد مفتی مبنی بر اینکه کاندیداهای مستقل دارای اکثریت آراء

نیز باید حق شرکت در انتخابات را داشته باشند، هنوز به قوت خود باقی است؟ وی گفت که ضیاء این بار به

تعهدات پیشین خود عمل خواهد کرد. وی اضافه کرد که اعضای حزب خلق پاکستان (و یا هر حزب به

ثبت نرسیده دیگر) در صورت تعلق داشتن به حزب دو ماه قبل از تصویب اصلاحیه از شرکت در انتخابات

به طور مستقل ممنوع خواهند بود. (مرجع ط) لیکن وی گفت اگر آنها بخواهند حتی بعد از تصویب

اصلاحیه با پیوستن به حزبی دیگر در انتخابات شرکت نمایند، مانعی برای آنها وجود ندارد. وی گفت به

طور مثال اگر کاندیداهای حزب خلق پاکستان بخواهند به حزب مترقی خلق (کوثر نیازی) بپیوندند مانعی

بر سر راه آنها وجود ندارد.

7 مقام سفارت سؤال کرد که آیا قرارداد مفتی با ضیاء برای حزب خلق پاکستان، حزب دموکراتیک

ملی و حزب ملی پاکستان «ممنوعه» حقوق و امتیازاتی به همراه دارد؟ وی گفت: «بگذار خودشان نزد

ضیاء بروند، دلیلی ندارد که من به جای آنها مبارزه کنم.» وی تأیید کرد که جماعت اسلامی از اتحاد ملی

پاکستان جدا شده و بین آنها آشتی صورت نخواهد گرفت.

ص: 466

8 در تاریخ 16 مهر روزنامه های بامداد به نقل از خبر مطبوعاتی حکومت نظامی، مطالب مربوط به

توافق مفتی ضیاء را که دیروز به ما گفته شده بود گزارش کرده اند. متن پرسشنامه منتشر شده و شامل

سؤالات ساده ای چون نام، تاریخ تشکیل حزب و فهرست مقامات حزبی و غیره می باشد. خبر مطبوعاتی

حکومت نظامی 15 مهر نیز اعلام داشته است که انتخابات احتمالاً به تأخیر خواهد افتاد، لیکن «در سال

1358» برگزار خواهد شد.

9 اظهارنظر: ظاهرا ضیاء توانسته است به هدف خود یعنی مشمول نمودن اتحاد ملی پاکستان در

انتخابات برسد. انجام این کار نیز به قیمت تأخیر در انتخابات تمام شده است و این تأخیر با انتقاد روبرو

خواهد شد، ولی اقدامات خشونت باری به همراه نخواهد داشت. رهبران حزب دموکراتیک ملی پاکستان

و حزب خلق پاکستان این قرارداد را که تنها به نفع اتحاد ملی پاکستان است، مورد انتقاد قرار داده اند.

برنامه تجدیدنظر شده به احزاب «اخراجی» وقت بیشتری می دهد، تا استراتژیهای خود را یا برای شرکت

(مثلاً به طور مستقل) و یا بر هم زدن روند انتخابات پیش بینی کنند. ضیاء و حکومت نظامی نیز در این میان

قدری از اعتبار خود را از دست داده اند، ولی تا به حال گویا مصمم هستند تا در صورت امکان، از طولانی

شدن تأخیر در به راه انداختن انتخابات خودداری ورزند. (پایان اظهارنظر)


مشورتهای پاکستان آمریکا در واشنگتن

سند شماره (72)

تاریخ: 17 مهر 1358 9 اکتبر 79

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: مشورتهای پاکستان آمریکا در واشنگتن

1 تمام متن خیلی محرمانه است. در مورد این پیام اقدام مقتضی به عمل آید.

2 بشیرخان بابر، مدیر کل (بخش آمریکا) وزارت امور خارجه به ما گفته است که سرپرستی هیئت

نمایندگی پاکستان در تاریخ 16 15 اکتبر در آمریکا به عهده مشاور وزارت خارجه آقاشاهی خواهد بود

شامل سپهبد محمد جیلانی دبیر کل دفاع، آقای اس. شهنواز وزیر خارجه، آقای طریق مصطفی یکی از

سرپرستان وزارت دفاع (تولیدات دفاعی) و دو سه تن دیگر از وزارت خارجه خواهد بود. بشیر که قرار

است به عنوان سفیر به کانادا برود در این مذاکرات شرکت نخواهد کرد. لیکن نجم الدین شیخ که سرپرست

کل بخش آسیای جنوبی است و قرار است به عنوان سفیر پاکستان در واشنگتن جای حیات مهدی را

بگیرد، در همان جا از هیئت نمایندگی جدا خواهد شد.

3 بشیر از مشاور سیاسی در 19 مرداد سؤال کرد که آیا وزارت خارجه میل ندارد در مورد این

مذاکرات خبر مطبوعاتی ارسال دارد؟ وی علاوه بر این سؤال کرد که آیا در آمریکا مردم نیز از این

مذاکرات خبر دارند یا خیر؟ وی گفت وزارت خارجه یک خبر مطبوعاتی اضطراری در آن زمینه تهیه کرده

است. لیکن متن آن هنوز مورد تأیید نهایی قرار نگرفته و هنوز تصمیمی گرفته نشده است که آیا باید در

این باره خبری در مطبوعات درج گردد یا خیر. وی گفت قبلاً همه میل داشتند که این موضوع پنهان بماند.

مشاور سیاسی گفت آقا شاهی علنا گفته است که با ونس ملاقات خواهد کرد و تا آنجا که می داند پیرامون

این موضوع نه سؤالی مطرح شده و نه خبری در مطبوعات منتشر شده است. مشاور سیاسی از بشیر

خواست که به محض تصویب خبر مطبوعاتی یک نسخه از آن را در اختیار وی بگذارد.

ص: 467

4 اظهارنظر: البته تا مدتها می دانستیم که پاکستان قصد دارد جیلانی را نیز در این هیئت قرار دهد،

چون اهمیت جیلانی در وزارت دفاع مانند اهمیت آقاشاهی در وزارت خارجه است، یعنی وی یکی از

وزرای بی قید و شرط این وزارتخانه است. کار شهنواز چندان روشن نبوده است، چون قرار بود به عنوان

یک سفیر برجسته منصوب گردد. همه فکر می کردند که او به جای سفیر آخوند به پاریس خواهد رفت،

لیکن سفیر فرانسه هفته قبل به سفیر هومل گفت که امکان این امر بعید به نظر می رسد.

5 اضافه شدن طریق مصطفی به این هیئت چیز تازه ای است. در پنتاگون و محافل دیگر مصطفی را

فردی می شناسند که از همه افراد دیگر در زمینه نیاز تسلیحاتی پاکستان مطلع تر است. حداقل با در نظر

گفتن حضور وی در این هیئت، برداشت ما این است که، آنها سعی دارند طرفهای آمریکایی خود را با

نیازهای تسلیحاتی دیرین پاکستان آشنا سازند. (پایان اظهارنظر)

6 اقدام مقتضی: آیا وزارتخانه می خواهد یک خبر مطبوعاتی در مورد مشاورتهای پاکستان آمریکا

منتشر سازد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا وزارتخانه متن آن را با متن پاکستانیها هماهنگ خواهد

کرد؟

سند شماره (73)

تاریخ: 18 مهر 1358 10 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. به: سفارت آمریکا در اسلام آباد فوری

موضوع: مشورتهای پاکستانیها و آمریکاییها در واشنگتن

1 تمام متن خیلی محرمانه است.

2 در نظر نداریم در مورد مشورتهای آمریکا پاکستان در مطبوعات مطلبی منتشر کنیم. گفتگوها در

مورد مطالب عمومی است و احتمالاً در هفته آتی راهنمای مطبوعاتی را تهیه خواهیم کرد. ما راهنمای

مطبوعاتی خود را در مورد سفارت پاکستان در واشنگتن هماهنگ کرده و از طریق تلگرام فوری شما و

دیگر نمایندگیها را در جریان امر قرار خواهیم داد.ونس


انتخابات سال 1358: برهم خوردن توافق حکومت نظامی و اتحاد ملی پاکستان

سند شماره (74)

تاریخ: 22 مهر 1358 14 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - فوری

موضوع: انتخابات سال 1358: برهم خوردن توافق حکومت نظامی و اتحاد ملی پاکستان

1 (طبقه بندی نشده) خلاصه: توافق بین سرپرست اتحاد ملی پاکستان مفتی محمود و رئیس جمهور

ضیاءالحق که هفته گذشته، ظاهرا سبب ورود اتحاد ملی پاکستان به روند انتخابات احتمالی و برگزاری آن

شده بود، در پایان هفته برهم خورد. تاریخ ثبت نام 13 اکتبر برای کاندیداهای جدید بدون ورود

کاندیداهای عناصر اتحاد ملی پاکستان و بدون هیچ گونه حرکتی از طرف حکومت نظامی در تأیید

برگزاری انتخابات در 17 نوامبر و یا تاریخی دیگر، سپری شد.

2 (خیلی محرمانه) به دنبال آن بین حکومت ضیاء و حزب پرهیاهو و ضعیف، از نظر سیاسی، اتحاد

ملی پاکستان فاصله افتاد و دولت و احزاب قدری از اعتبار و شهرت خود را از دست دادند و امکان دارد که

ص: 468

انتخابات فراتر از پایان سال جاری به تعویق افتد. حکومت نظامی و اتحاد ملی پاکستان هرکدام سعی

دارند دیگری را مسئول وقایع جاری بدانند و ضیاء نیز با ژنرالهای خود در تدارک یک سخنرانی برای

اواسط هفته است و نحوه برخورد ضعیف وی در ارتباط با وقایع ممکن است سبب تضعیف موقعیتش به

عنوان رئیس ستاد ارتش و حکومت نظامی شده باشد. (پایان خلاصه)

3 (طبقه بندی نشده) تمدید مدت ارائه مدارک کاندیداهای جدید برای عضویت احزاب جدیداً تأیید

شده، جهت شرکت در روند انتخابات در 13 اکتبر بدون پیوستن نامزدهای جدید عضو اتحاد ملی پاکستان

سپری شد. در این تاریخ حکومت نظامی نیز بیانیه ای مبنی بر تعیین تاریخ انتخابات ایراد ننمود. مفتی

محمود سرپرست اتحاد ملی پاکستان به مطبوعات اظهار داشت که وی به همپیمانان خود دستور داده است

که از تسلیم مدارک نامزدی خود امتناع ورزند، چون حکومت نظامی از تأیید تاریخ 17 نوامبر یا تاریخی

دیگر جهت برگزاری انتخابات خودداری کرده است.

4 (خیلی محرمانه) بنابراین توافق بین اتحاد ملیپاکستان و... ژنرال ضیاء در هفته گذشته که متضمن

شرکت اتحاد ملی پاکستان در انتخابات شده بود به ثمر نرسید و احتمال برخورد دیگری بین حکومت

نظامی و احزاب سیاسی پیش آمد و احتمال برگزاری انتخابات نیز بعید به نظر می رسد.

5 (خیلی محرمانه) در همین حال، گزارش شده است که رئیس جمهور ضیاء و فرماندهان لشکرها و

استانداران در آخر هفته به ارزیابی اوضاع سیاسی و نظم و قانون پرداختند. این فرمول بندی که به کرّات

استفاده شده، نشانگر آن است که دولت سعی دارد به دنبال تصمیمهای غیر مردمی تأثیرات آنها را بر نظم و

قانون ارزیابی کند. در گزارش مطبوعاتی این گردهمایی درباره انتخابات چیزی گفته نشده، لیکن احتمالاً

ضیاء در اواسط هفته یا هفدهم ماه جاری برنامه های خود را قرار است اعلام کند. روزنامه دولتی

پاکستان تایمز که گویا می خواست نشان دهد که وی در چه زمانی سازش خواهد کرد، امروز صبح در یک

سرمقاله عمیق و طولانی تحت عنوان «راه حل چیست؟» اظهار داشت که برگزاری انتخابات چندان نیز

مورد پسند نیست.

6 (طبقه بندی نشده) این سرمقاله خاطرنشان می سازد که انتقال قدرت به یک حکومت غیرنظامی، در

زمانی که تعداد احزاب شرکت کننده بسیار محدود است و نظریات عمومی نیز در آن به طرز محدودتری

منعکس می گردد، تنها می تواند موجب بروز اغتشاش بشود. که پیامد آن شبیه همان وضعی است که دو

سال قبل علت به قدرت رسیدن حکومت نظامی گردید.

احزاب قدرتمند نخواهند توانست اوضاع را کنترل نمایند و ارتش نیز از انجام وظایف خود و حفظ نظم

خودداری نخواهد کرد. این سرمقاله در ادامه اظهار می دارد. «بنابراین موقع آن رسیده که با واقعیات

صریحاً روبرو شده و اعتراف نماییم که روند سیاسی هنوز آنقدر پخته نیست که بتواند به صورت یک شکل

مثبت درآید.» در ادامه پیشنهاد می کند که تنها راه «خروج از این آشفتگی در پیش گرفتن آغازی جدید و

متفاوت است تا نظام سیاسی متناسب با نبوغ ملی پدید آید.» گذشته از این پیشنهاد که این نظام باید با

اسلام هماهنگی داشته باشد، در مورد جزییات این نظام سخنی به میان نیامده است.

7 (خیلی محرمانه) اظهارنظر: انتخابات به موقع سال جاری ظاهرا قربانی اصلی تضادهای

سیاسی در هفته گذشته بوده است. قربانیهای دیگر عبارتند از: شهرت و اعتبار رئیس جمهور، نظام حزبی

و روند انتخاباتی که از زمان اعلام تاریخ آن توسط ضیاء در مارس گذشته، ملت بدان چشم دوخته بود.

ص: 469

8 (خیلی محرمانه) ضیاء در حالتی قرار گرفته که گویا می خواهد تصمیم حیاتی خود را بگیرد و

احتمالاً همان گونه که قبلاً گفته بود، حکومت نظامی خود را برای مدتی نامعلوم تمدید نماید، تا رهبریت

نظامی بار دیگر سعی نماید راهی بیابد و یک حکومت معتبر و مسئول غیر نظامی را به وجود آورد.


حکومت نظامی مقررات منع عبور و مرور شدیدتری را در پیش می گیرد

سند شماره (75)

تاریخ: 25 مهر 1358 17 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - فوری

موضوع: (خیلی محرمانه) حکومت نظامی مقررات منع عبور و مرور شدیدتری را در پیش می گیرد

1 (خیلی محرمانه) تمام متن، تنها پاراگراف 10 دارای طبقه بندی غیر قابل رؤیت برای بیگانگان

می باشد.

2 خلاصه: در طول هیجده ساعتی که از اعلام تصمیم رئیس جمهور ضیاء مبنی بر به تعویق افتادن

انتخابات 17 نوامبر برای مدت نامعلوم و تشدید کاربرد مقررات منع عبور و مرور گذشته، اقدامات دولت

وی بسیار سریع و دراماتیک بوده است. بسیاری از رهبران سیاسی در منازل در توقیف به سر می برند و

حداقل دو روزنامه تعطیل گردیده عکس العمل عمومی تا به حال آرام بوده است.

3 سخنرانی ضیاء و اجرای سریع تغییرات اعلام شده، ظاهرا مدت حکومت نظامی ضیاء را نامحدود

کرده است. در مرحله بعدی اقدامات شدیدتری اتخاذ خواهد شد. (پایان خلاصه)

4 حکومت نظامی رئیس جمهور ضیاءالحق سریعاً به اجرای اقدامات اعلام شده در سخنرانی 16

اکتبر رئیس جمهور مبادرت ورزید. عکس العمل عمومی آرام و توأم با شگفتی در قبال ماهیت همه گیر

اقدامات حکومت نظامی بوده است.

5 توقیف سیاستمداران: درست پس از سخنرانی ضیاء ظاهرا عملیات گردآوری رهبران سیاسی از

تمام طیفهای سیاسی آغاز شده و بسیاری از آنها برای مدتی حدود سه ماه در محل سکونت خود در

توقیف به سر خواهند برد. اصغرخان سرپرست حزب طریق استقلال حدود نیمه شب در لاهور دستگیر و

به محل سکونت خود در ABBOTTABAD منتقل گردید. بیگم نصرت بوتو و دخترش بی نظیر و رهبران

دیگر حزب خلق پاکستان در کراچی و لاهور در منازل خود در توقیف به سر می برند. با دیگران نیز رفتار

مشابهی شده است: میان طفیل امیر جماعت اسلامی، نواب زاده نصراللّه خان، معاونت اتحاد ملی پاکستان،

مولانا مفتی محمود رهبر اتحاد ملی پاکستان، و حنیف رامی از حزب موسوی. هنوز معلوم نشده است که

برای سیاستمداران مهم دیگر از قبیل پیرپاگارا رهبر مسلم لیگ پاکستان، میرغوث بیزنجو رهبر حزب

ملی پاکستان و رهبران حزب ناسیونال دموکراتیک چه رخ داده است.

6 تعطیل روزنامه ها: با ترس از خطر سانسور، روزنامه های غیروابسته مانند «روزنامه مسلمان»

اسلام آباد در تاریخ 17 اکتبر سرمقاله «ملایمی» را منتشر نمود. در یک حرکت ناگهانی دیگر، حکومت

نظامی اقدام به تعطیل دو روزنامه دیگر حزب خلق پاکستان با نامهای «مساوات» و «صداقت» در لاهور و

کراچی نمود. دیگر روزنامه های مخالف با حکومت نظامی در تاریخ 17 اکتبر منتشر شدند، لیکن قرار

است روزنامه های بیشتری تعطیل گردد.

7 تعطیل دفاتر احزاب سیاسی: بنا به گزارشهای رسیده، در شبهای 16 و 17 اکتبر حکومت نظامی

ص: 470

اقدام به تعطیل دفاتر احزاب سیاسی و مصادره نمودن اموال حزبی در سرتاسر کشور نمود.

8 تشنجات ماقبل سخنرانی: ساعاتی قبل از ایراد سخنرانی توسط ضیاء، مقام سفارت با ژنرال و

(وزیر فدرال) فیض علی چیشتی و سرپرست مسلم لیگ پاکستان پیرپاگارا گفتگو کرد. ژنرال چیشتی به

سرپرست وابسته نظامی آمریکا که در حال عزیمت از آن کشور بود گفت که ضیاء قانون اساسی را به حالت

تعلیق درخواهد آورد، که ظاهرا اشاره ای بود به تشکیل دادگاههای نظامی با تفوق در امور قضائی، دیگر

نکات مطروحه نیز در تلگرام مرجع (الف) و سخنرانی ضیاء آمده است. چیشتی گفت او در تهیه پیش نویس

سخنرانی ضیاء کمک کرده بود، و گفت که حکومت نظامی «انعطاف بسیاری» از خود نشان داده و این

اقدامات می بایستی مدتها قبل صورت می گرفت. چیشتی گفت که در تاریخ 17 اکتبر با ضیاء در مورد

تغییرات انجام شده در حکومت نظامی ملاقاتی خواهد داشت.

9 در ملاقات صبح روز قبل (16 اکتبر) پیرپاگارا به مقام سفارت گفت که او نیز مانند دیگران منتظر لغو

انتخابات به دستور ضیاء بوده است. وی گفت به نظر او ضیاء بالاخره تصمیم به تشکیل یک «حکومت

ملی» خواهد گرفت، تا بر کشور تا زمان رسیدن موقع مناسب برای برگزاری انتخابات (اواخر سال 1981

یا 1982) حکومت کند. وی گفت اعضای این حکومت ملی احتمالاً عناصر مرکزی طیف سیاسی چون

خودش به صورت یک حزب خواهند بود. پاگارا پیش بینی کرد که ضیاء در تاریخ 16 اکتبر برنامه تشکیل

حکومت ملی را اعلام نخواهد کرد، چون به گفته وی، ضیاء جرئت ندارد تمام برنامه های خود را به یکباره

اعلام نماید.

10 اظهارنظر: تحلیل تأثیرات حرکات دراماتیک ضیاء در تلگرام سپتامبر خواهد آمد. در حال

حاضر هدف تقویت حکومت نظامی و ایجاد یک نظم تحمیلی به دنبال آشفتگی و عدم اطمینان چند هفته و

چند ماه اخیر است. پیش بینی پیرپاگارا در مورد تشکیل احتمالی حکومت ملی توسط ضیاء در گزارشهای

سازمان سیا (و دیگران) منعکس شده است، که نشانگر احتمال عقب نشینی سمبلیک حکومت نظامی در

موضع قدرت و یا خروج افرادی چون ضیاء از ارتش برای اداره حکومت جدید خواهد بود.

11 واضح است که مرحله اول حکومت نظامی دوران مابعد از بوتو که یک رژیم واسطه یا

میان دوره ای بود، علیرغم 28 ماه حکومتش به پایان رسیده است. سپیده دم مرحله دوم نیز با آغاز کار

جمعیت 75 میلیونی پاکستان به طرز عادی در صبح روز 17 اکتبر شروع شده است. هنوز گزارشی حاکی

از وجود اغتشاشات نرسیده است، لیکن هنوز معلوم نیست که اگر کسی بخواهد به این اقدامات غیر قانونی

بپردازد آیا با دولت نظامی مصمم تر و خشن تر از گذشته درگیر خواهد شد. گذشته از انتخابات واقعی،

مرحله دوم از استبداد بیشتری برخوردار خواهد بود، و آنها که کنترل امور را به دست دارند می خواهند

آنقدر بر اریکه قدرت باقی بمانند تا بتوانند بر صحنه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این کشور فقیر و ناامن

تغییراتی را تحمیل نمایند.


نظم و قانون در بلوچستان، تخفیف جزیی در تشنجات بر سر مسئله افغانستان...

ص: 471

سند شماره (76)

تاریخ: 25 مهر 1358 17 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: کنسول آمریکا در کراچیبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: نظم و قانون در بلوچستان، تخفیف جزیی در تشنجات بر سر مسئله افغانستان

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 خلاصه: نگرانی در بلوچستان بر سر اختلاف مرزی به دنبال سرنگون شدن نورمحمد تره کی به طور

کلی تخفیف یافته است. گفته می شود، باصطلاح ترقیخواهان از پشتیبانی آشکارا از کابل دست برداشته اند

معذالک همه معتقد نیستند که دردسرهای شوروی در افغانستان دستهای اتحاد جماهیر شوروی را

خواهد بست.

3 نتیجه گیریهای دیگری که از دیدار اخیر در بلوچستان به دست آمده عبارتند از: 1) انتخابات محلی

این ایالت را به دو قسمت تقسیم کرده که یک قسمت حزب خلق پاکستان است که علم عصیانگری

برافراشته و قسمت دیگر سردارها که هنوز قدرت را در دست دارند. هرچند که سردارها به عنوان یک نهاد

ممکن است ضربه کاری خورده باشند. 2) ضیاءالحق رئیس حکومت نظامی ظاهرا مردم بلوچستان را از

لحاظ روانی جهت به تعویق انداختن یا لغو انتخابات آماده کرده است. ولی این مردم درباره اینکه عدم

اجرای انتخابات منجر به رویارویی با حکومت نظامی پاکستان خواهد شد موافق نیستند 3) علیرغم

کاهش ظاهری تشنجات بر سر افغانستان موضعگیری مردم نسبت به ایالات متحده همچنان توأم با

عصبانیت است.

4 ما درباره دیدار از اردوگاههایی که آوارگان و چریکهای افغانستان در آن اسکان داده شده اند

جداگانه گزارش خواهیم داد. (پایان خلاصه)

جو توأم با آرامش

5 سه ماه قبل خطر افغانستان تحت سلطه شوروی باعث بروز تشنج در بلوچستان شد (تلگرام

مرجع). ما اکنون دریافته ایم که این نگرانی تخفیف یافته و این امر منعکس کننده ناکامیهایی است که

شوروی و همپیمانان خلقیشان در این دوران متحمل شده اند. این یکی از نتیجه گیریهایی است که ما پس از

مذاکره با طبقات مختلف مردم در کویته و پیشین و چمن در روزهای 29 سپتامبر تا 3 اکتبر به دست

آورده ایم.

6 در حالی که اوضاع قبل از کودتا در افغانستان تفرقه بین دو گروه مهم در جمعیت این ایالت یعنی

بلوچها و پتان ها و همچنین بین چپگرایان و راستگرایان را تشدید کرده بود، ولی چنین به نظر می رسد که

اکنون این مسئله تفرقه انگیز تخفیف بسیاری یافته است.

7 پتانها به ما گفتند که از قتل تره کی سخت خشمگین شده اند. (آنها مرگ تره کی را پذیرفته اند.) یک

نفر از افراد پتان توضیح داد که در حالی که پتان ها اغلب بدون مجازات شدن اعضای خانواده های خود را

به مرگ می رسانند، به ندرت اتفاق می افتد که آنها قتل یک رهبر مورد احترام را نادیده بگیرند. از سویی

دیگر بلوچها به طور ساده ظاهرا عوامل جدید را در نتیجه سرنگون شدن تره کی به حساب آورده، نتیجه

گرفته اند که سیر سیاست آینده افغانستان به امواج دریاهای نامتلاطم سپرده شده است. رهبر حزب ملی

ص: 472

دموکراتیک در بلوچستان حتی درباره متلاشی شدن افغانستان نیز پیش بینیهایی می کرد.

8 ما همچنین از چندین منبع دریافتیم که به اصطلاح ترقیخواهان شامل غوث بخش بیزنجو، رهبر

حزب ملی پاکستان از پشتیبانی علنی خود از کابل صرف نظر کرده است. (اینها مطالبی است که یکی از

نزدیکان بیزنجو اخیرا به ما گفته و سفارت نیز طوری وانمود کرد که این مطالب را باور کرده است.)

احتیاط مداوم

9 معذالک همه آنهایی که ما با ایشان صحبت کرده ایم معتقد نیستند که دردسرهای شوروی در

افغانستان دست و پای اتحاد جماهیر شوروی را خواهد بست. سرهنگ عبدالرئوف خان، وزیر کشور گفت

که اگر آسودگیهایی از تشنج درباره افغانستان پدید آید تنها در نتیجه مرور زمان خواهد بود. مردم به این

واقعیت که شوروی آن طرف مرز قرار گرفته عادت کرده اند و معتقدند که باید با وجود این واقعیت به

زندگی خود ادامه دهند. او و سایرین معتقدند که شوروی گذشته از موفقیت یا شکست خود در جاهای

دیگر به فعالیت خود در بلوچستان ادامه خواهد داد، و او شخصاً حفیظ اللّه امین را خطرناکتر از تره کی به

حساب می آورد. وزیر کشور گفت در حالی که بلوچستان در آرامش به سر می برد برای بعضی از عناصر در

این ایالت «پول نامرئی» می رسد. معذالک او معتقد است که این مشکل قابل حل است. داودجان خان

کلات، گزارش ویژه ای از قاچاق اسلحه به ما داد. او گفت که گروهی از اعضای چپگرای قبیله مری و

عده ای بیگانه که ظاهرا باید از اروپای شرقی باشند از طریق سراوان و جهالاوان و کلات در تابستان

امسال گذشته اند، و کلاشینکف و سایر سلاحها و مواد منفجره پلاستیکی و پول و آذوقه توزیع کرده اند. گویا

این مسافران پیش بینی می کردند که در آینده نزدیک بین افغانستان و پاکستان جنگ شروع خواهد شد. به

آنهایی که اسلحه می دادند توصیه می کردند تا زمان آغاز عملیات خصمانه این سلاحها را پنهان کنند و آن

گاه این سلاحها را علیه خطوط تدارکاتی پاکستان به کار ببرند.

حزب خلق پاکستان شکافی در بلوچستان ایجاد می کند

11 نتیجه گیری دیگر از مذاکرات ما در بلوچستان این است که انتخابات هیئتهای محلی که در 27

سپتامبر در این ایالت انجام گرفت، این ایالات را به دو قسمت بین حزب عصیانگر خلق پاکستان و

سردارهایی که هنوز قدرت را در دست دارند تقسیم کرد. هرچند بعضی از ناظران مدعی هستند که

سردارها به عنوان یک نهاد عملاً ضربه کاری خورده اند.

12 به طور کلی پذیرفته شد که حزب خلق پاکستان کاری را که در دوران زندگی ذوالفقار علی بوتو

نتوانست انجام دهد، انجام داد و در بلوچستان به نحو قابل احترامی اظهار وجود کرد. حتی مخالفان حزب

خلق پاکستان گفتند که اعضای آن حدود 15 عدد از کرسیها را به دست آورده اند (خود حزب خلق

پاکستان مدعی بود که حدود 50 تا 60 درصد کرسیها را به دست آورده است که قابل تردید است).

موفقیتهای این حزب که بیش از همه درباره آن صحبت شده در حوزه هایی بوده که قبلاً در قلمرو رهبران

حزب ملی پاکستان بوده است و حزب خلق پاکستان اکثریت کرسیها را در مکران (زادگاه بیزنجو) و لسبلا

(حوزه عطاءاللّه منگال) به دست آورده است.

13 نیروی سردارها در سرزمینهای متعلق به قبیله های مری و بوگتی ظاهر شده است و در آنجا به

ص: 473

مردم به طور کلی اجازه نداده اند که اخذ آراء صورت بگیرد. در مناطق قبیله ای که در آنجا اخذ آراء

صورت گرفت گروهی از سردارهای مهم (از قبیل داودخان سرک زایی و بنی بوکس زهری و شیخ عمر، و

تاج محمد جمالی و نواب زاده شیر علی خان) که از حکومت نظامی پشتیبانی می کنند، شرکت فعالانه

داشته اند و کاندیداهای آنها تعداد قابل ملاحظه ای از کرسیها را نصیب خود نمودند.

14 برندگان واقعی در انتخابات محلی را شاید بتوان افراد ناشناسی نامید که بر چهره های صاحب نام

و نشان و یا نامزدهای آنان عملاً در هر گوشه ای از ایالت فائق شده اند. بسیاری از این چهره های جدید به

حزب خلق پاکستان متعلق هستند و انتظار می رود ضیاءالحق رئیس حکومت نظامی پاکستان بکوشد با

اعطای اختیارات و نفوذ به آنها، وفاداری آنها را به حزب خلق پاکستان خنثی کند. ولی حزب خلق

پاکستان برای اجتناب از چنین امکانی کاندیداهایی را برگزیده است، که از دستگاه حکومت نظامی

پاکستان متضرر شده اند.

15 چندین نفر خاطرنشان ساخته اند که پیروزی این همه اشخاص ناشناس ضربه ای است که بر

سردارها به عنوان یک نهاد وارد آمده است، زیرا در موارد متعدد قبایل علیه رهبران خود رأی داده اند.

خان کلات گفت که نسل جدیدی از ناسیونالیستها پا به عرصه وجود می گذارند و از ناکامیهای دستگاه

رهبری قبلی بیزار شده و حاضرند برای کمک به منابع خارج از این قبایل متوسل شوند. او خاطرنشان

ساخت که در گزارشی در مورد گروهی که در پاکستان سفر می کرد و اسلحه توزیع می نموده چیزی که

اهمیت داشت این بود، که اشخاصی که گروه با آنها تماس داشت چپگرایان سرشناس مانند «ژنرال»

شیراوف مری نبودند بلکه افراد ساده قبیله ای بودند. او معتقد است که کنار گذاشتن رهبران خطرناکتر

است زیرا برای حکومت جمع آوری اطلاعاتی در مورد فعالیتهای قبایلی که در مناطق وسیع سکنی دارند

بسیار دشوارتر از زیر نظر داشتن فعالیت افراد برجسته است.

مسئله انتخابات...

16 ضیاءالحق درست دو روز قبل از ورود ما به کویته از این شهر دیدن کرده بود. به طوریکه گفته

می شود با بیش از پنجاه شهروند برجسته ایالت بلوچستان علنا یا به طور خصوصی دیدار کرده، و نظرات

پرجنجال خود را در رابطه با تردید در مورد برگزاری انتخابات با آنها در میان گذاشته است. (اسلام آباد

36/11)

اعضای این گروه که از سوی ساکنان محلی به عنوان اشخاص سرشناس نام گرفته اند، بیشترشان از

پشتیبانان برگزیده حکومت نظامی پاکستان می باشند. از بیست نفری که اجازه داشتند از ضیاءالحق سؤال

کنند نوزده نفرشان از ضیاء خواسته بودند که انتخابات را لغو کرده و بر مسند قدرت باقی بماند.

17 در جریان یک مکالمه محرمانه با فیض اقبال سردبیر روزنامه تایمز بلوچستان، ضیاء از اقبال

خواسته بود که با توجه به تأکید بر موضع بیزنجو و خیربوکس مری اوضاع بلوچستان را ارزیابی کند. اقبال

در پایان گفت که ضیاء با قبیله مری زدوبند کرده و برای تأیید این فرضیه خود این حقیقت را عنوان کرده

است که حکومت نظامی پاکستان اخیرا به خیربوکس مری و ژنرال شراوف اجازه داده است که کشور را

ترک کنند. هاشم غلیظی رئیس حزب دمکراتیک ملی در پاکستان مدعی شد، که ضیاء سازمان

دانشجویان بلوچستان را که بسیار رادیکال می باشند با دادن امتیازات به سوی خود جلب کرده است.

ص: 474

او گفت که سازمان اطلاعات فدرال پاکستان هشت نفر از اعضای سازمان دانشجویان بلوچستان را

اجیر کرده است و حکومت ایالتی یک ماه قبل، سازمانی را تأسیس کرده تا برای دانشجویان بلوچی کارها

و مشاغلی دست و پا کند.

18 اعم از اینکه ضیاء چنین زدوبندهایی کرده باشد یا خیر چنین به نظر می رسد که ضیاء مردم

بلوچستان را از لحاظ روانی بر این اعلام تعویق یا حتی لغو انتخابات آماده کرده است. بیشتر اشخاصی که

ما با آنها صحبت کرده ایم، گفته اند که انتخابات صورت نخواهد گرفت. معذالک همه آنها معتقد نیستند

که این امر موجب بروز زدوخورد بین استان و حکومت نظامی پاکستان خواهد شد.

... و رویارویی

19 رهبران قبیله سلحشور هزاره که بخش مهمی از جمعیت کویته را تشکیل می دهند، معتقد بودند که

عدم مشارکت حزب خلق پاکستان و حزب ناسیونالیست دمکرات پاکستان و همچنین حزب ملی

پاکستان عملاً حق رأی دهندگان بلوچستانی را برای رأی دادن ضایع خواهد کرد. به طوری که اگر

انتخابات تنها با شرکت احزاب کنونی انجام گیرد مردم بلوچستان دست به عصیان خواهند زد.

نواب اکبرخان بوگتی فرماندار سابق بلوچستان گفت که مردم از حکومت نظامی این کشور به تنگ

آمده اند و اگر کوششی برای تمدید آن صورت گیرد، واکنش شدیدی نشان خواهند داد. غلام سرورخان

یک عضو سابق حزب خلق پاکستان که اخیرا بدون برخورد با مخالفت، به عضویت شورای محلی در

پیشین انتخاب شده بود، معتقد بود که اگر انتخابات صورت نگیرد احزاب به خیابانها سرازیر خواهند شد.

20 آنهاییکه معتقد بودند که هیچ گونه رویارویی روی نخواهد داد استدلال کرده اند که افراد قبیله ای

که بار سنگین عصیان در مقابل ذوالفقار علی بوتو را از سال 1973 تا سال 1977 به دوش کشیده اند، به

اندازه کافی صدمه دیده و خسته تر از آن هستند که به مخفیگاههای خود در کوهستانها بازگردند. خود

بوگتی در تأیید عدم موفقیت رویارویی گفت اتحاد ملی پاکستان که مخالفت خود را با بوتو به طرز

موفقیت آمیزی در بهار سال 1977 نشان داده بود، این بار به خیابانها نخواهد ریخت، چون سرنگونی

حکومت نظامی تنها به نفع گروه مخالف اتحاد ملی پاکستان یعنی حزب خلق پاکستان بوتو خواهد بود.

محمد صالح مندخل یکی از همکاران دیرین ولی خان و معاون دبیر کل حزب دموکراتیک ملی گفت که

حزب او به احزاب دیگر در رویارویی با دستگاه حکومت نظامی نخواهد پیوست. زیرا حزب دموکراتیک

ملی مخالف ضیاء که برخلاف بوتو کاری علیه حزب دموکراتیک ملی انجام نداده، نیست. سرانجام بیشتر

اشخاصی که ما تماس گرفتیم درباره توانایی حزب خلق پاکستان در سازمان دادن یک اعتراض مؤثر شک

داشتند.

21 ما نیز با آنهایی که معتقدند در بلوچستان خطری جدی حکومت نظامی را تهدید نمی کند موافق

هستیم؛ چون استدلال آنها نیرومندتر از اظهارات افرادی است که تنها می گویند رویارویی صورت خواهد

گرفت. مقصود ما این نیست که خشونت رخ نخواهد داد، بلکه منظور این است که دستگاه حکومت

پاکستان قادر خواهد بود آن را مهار کند.

ص: 475

موضعگیری در قبال آمریکا

22 علیرغم کاهش ظاهری تشنجات بر سرافغانستان موضعگیری نسبت به ایالات متحده همچنان

گزنده است. مردم آمریکا همچنان از دوستی و همدردی اکثریت مردمی که ما با آنها صحبت کردیم،

برخوردارند. لیکن اقدامات اخیر کارتر رئیس جمهوری آمریکا برای اعمال یک حضور نیرومندتر در

اقیانوس هند و خاور نزدیک نتوانسته است این اعتقاد را تقویت کند، که ایالات متحده در رقابت با اتحاد

جماهیر شوروی زمینه را باخته است. مثلاً وزیر کشور که یک سرهنگ سابق و مسئول امنیت بلوچستان

است، ایالات متحده را به خاطر ناتوانی در پیش بینی تغییرات در افغانستان و ایران و عدم اقدام برای خنثی

کردن این تغییرات مورد انتقاد قرار داده است. او و دیگران از مخالفت آمریکا با توسعه تکنولوژی هسته ای

پاکستان که به طرز مبهمی آن را صلحجویانه می خواندند عصبانی هستند، و در همان حال از ما می پرسند

که چرا ما آمریکاییها نمی خواهیم که پاکستان بمب اتمی داشته باشد. عمرخان افریدی دبیر برنامه ریزی و

عمران در ایالت بلوچستان از بی ثباتی شبه قاره هند ناراحت است و از اینکه با وجود قرار گرفتن شوروی

در موضع تعرض، آمریکا از خود عدم قاطعیت نشان می دهد، ابراز نگرانی کرده است. بوگتی درباره

کوتاهی آمریکا در پشتیبانی از متحدین خود به ما درس می داد.

23 معذالک دریافتیم که بسیاری از انتقادها براساس سوء اطلاعات بوده است و هنگامی که

انتقادکنندگان در مقابل واقعیات قرار می گرفتند، آنها به اشتباهات خود اعتراف می کردند. مثلاً نقش

ایالات متحده در مذاکرات صلح خاورمیانه مورد رضایت کلی آنها بود و حتی این شرط که سازمان

آزادیبخش فلسطین باید اسرائیل را به رسمیت بشناسد، برای آنها خوشایند بود. در حالی که بعضیها تصور

می کردند که ایالات متحده باید از مجاهدین افغانستان علیه رژیم مستقر در کابل پشتیبانی کند، دیگران

معتقد بودند که خودداری از مداخله کار عاقلانه تری است. تنها پیشنهاد ویژه ای که ما درباره کمک آمریکا

دریافت کردیم، از برنده کرسی شورای ملی در پیشین بود. او مصراً تقاضا داشت که مساعدت اقتصادی

خود را متوجه عمران مناطق قبیله نشین کنیم، تا جذابیت حکومت افغانستان را در راه تشکیل پشتونستان

بزرگ تضعیف کند. این یک پیشنهاد متواضعانه از منبعی بود که تنها در فکر منافع و مصالح خود بود.


جلسه کنفرانس مطبوعاتی وزرای امور خارجه...

سند شماره (77)

تاریخ: 25 مهرماه 1358 17 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی.به: سفارت آمریکا در امان - فوری

موضوع: جلسه کنفرانس مطبوعاتی وزرای امور خارجه 25 مهرماه

س. آیا در مورد تأخیر انتخابات و سرکوب احزاب، اتحادیه ها و مطبوعات سیاسی توسط رهبریت

پاکستان نظری دارید؟

ج. آمریکا در موارد مختلف اظهار داشته که ما امیدواریم که انتخابات دموکراتیک هرچه زودتر برگزار

شود و یک حکومت غیر نظامی بر این کشور حاکم گردد. به همین علت از اینکه ژنرال ضیاء انتخابات را

برای مدت نامعلومی به تعویق انداخته و فعالیتهای سیاسی را تحت کنترل نظامی درآورده نگران هستیم.

پاکستانیها نیز از این موضوع به خوبی آگاه هستند. ما این موضوع را به آنها گوشزد کرده ایم.

س. در کجا؟ در حین گفتگوهای دیروز؟

ص: 476

ج. بگذارید بگویم که این موضوع را فقط به آنها گوشزد کرده ایم. اضافه می کنم که کاردار ما در

پاکستان نیز نقطه نظرهای ما را به سمع دولت آن کشور رسانیده است.

س. آیا این موضوع بر تقاضاهای تسلیحاتی و یا دیگر تقاضاهای آن کشور نیز تأثیر خواهد بخشید؟

ج. خیر، همان طور که می دانید آمریکا هیچ گونه کمک جدید عمرانی در اختیار پاکستان قرار نداده

است، نمی خواهم پیرامون موارد مطروحه صحبت کنم، چون اصلاحیه سیمینگتون را از فروردین گذشته به

مرحله اجرا گذارده ایم. ما هنوز هم برای مردمان گرسنه مواد خوراکی ارسال می داریم. با کمال صراحت

می گویم که این کار را ادامه خواهیم داد.

در رابطه با کمکهای نظامی گمان نمی کنم که چیزی به پاکستان ارائه شود.

س. آیا این کار نوعی دخالت در امور داخلی یک کشور بیگانه به حساب نمی آید؟

ج. خیر. چون پاکستان نیز همواره با چند کشور دیگر اسنادی را امضاء کرده است، می توان گفت از

جمله مسئولیتهای ما اظهارنظر در این امور است.

س. در مورد این گفتگوها که گویا امروز به پایان خواهد رسید، آیا...

ج. درست است جیم این گفتگوها امروز بپایان می رسد.

س. دیروز به ما گفته شد که ملاحظات امنیتی پاکستان مورد بحث قرار گرفته است. آیا این ملاحظات

شامل درخواست کمک نظامی از آمریکا نیز بوده است؟

ج. اجازه دهید بگویم در رابطه با نتایج این ملاقاتها مطلب دیگری ندارم که بگویم و نمی خواهم مطالب

مندرج در گفتگوها را برای شما بازگو نمایم. شاید بعدها و یا در پایان این ملاقاتها در بعد از ظهر امروز این

کار را انجام دهم.

س. آیا تصمیم دولت پاکستان در رابطه با برقراری حکومت نظامی بر تصمیمات آمریکا در زمینه

ملاحظات امنیتی تأثیر خواهد بخشید؟

ج. نمی توانم در مورد مسئله ای که از وقوع آن اطمینان ندارم، اظهارنظر نمایم. یعنی تقاضای خاصی

مطرح نشده است؟ سؤال خوبی است، ولی بهتر است پس از پایان ملاقاتها مطرح گردد، تا بتوانیم به نتایجی

دست پیدا کنیم. در این مورد در حال حاضر نمی توانم مطلبی ارائه دهم.

س. آیا شما می خواهید بگویید که استدلال دولت پاکستان را در مورد ادامه حکومت نظامی و تعویق

انتخابات قبول ندارید؟

ج. خیر، نمی خواهم در مورد منطق نهفته در مسئله تعویق سخن بگویم، موضوع مشخص است.

س. آیا شواهدی در دست دارید که بر طبق آنها بتوان گفت کار نیروگاه هسته ای پاکستان اخیرا متوقف

شده است چون ما در مطبوعات این طور گفته ایم؟

ج. در این باره اطلاعی ندارم. خیر.

س. آیا چین به خاطر پاکستان و در مورد تقاضای کمک نظامی آن کشور میانجیگری کرده است؟

ج. در مورد گفتگوهای دیپلماتیکمان نمی توانم چیزی بگویم.

س. شما در اطراف پاسخهای خود چهارچوبی قرار می دهید و می گویید که نمی توانید در مورد منطق

اقدام پاکستان حرفی بزنید. عکس العمل آمریکا نیز قطعا دارای پارامترهایی می باشد، بنابراین بگویید در

رابطه با آنچه در پاکستان رخ می دهد عکس العمل آمریکا چه بوده است؟

ص: 477

ج. پارامترهای مورد نظر همان چیزهایی است که گفته ام. باز هم تکرار می کنم، از زمان تصرف

حکومت پاکستان توسط نظامیان ما امیدوار بوده ایم، که در کشور حکومتی دموکراتیک به سرعت روی

کار آید. واضح است که تعویق تاریخ انتخابات و تحمیل مجدد حکومت نظامی و سرکوب احزاب سیاسی

برای ما کاملاً غیرمنتظره بوده است.

س. آیا معنی آن این است که بنا به اعتقاد دولت آمریکا اوضاع پاکستان منجر به پیدایش یک حکومت

دموکراتیک خواهد شد؟

ج. معنی آن این است که دولت آمریکا شدیداً نگران اعلام این مطلب است. معنی آن این است.

س. آیا می توانید بگویید که تأثیر این رویداد و عکس العمل شما بر مذاکرات جاری چگونه بوده است؟

ج. خیر. نمی خواهم در این مورد چیزی بگویم. مذاکرات هنوز ادامه دارد. قرار است امروز بعد از ظهر

نیز جلساتی تشکیل شود.

س. آیا جو موجود به نحوی تغییر کرده است؟

ج. من در مذاکرات شرکت نداشته ام ولی می توانم آن را برای شما توصیف کنم. مذاکرات کاملاً عمیق

بوده است.

س. آیا مذاکرات بیش از این به طول خواهد انجامید؟

ج. خیر.

س. امروز شنیدم که قرار بود مذاکرات امروز صبح خاتمه یابد.

ج. خیر. تا آنجایی که من می دانم برنامه شامل ملاقات با وزیر در بعد از ظهر امروز نیز بوده است.

س. شنیده ام که وزیر امور خارجه وارن کریستوفر و نیوسام امروز صبح ملاقاتی خارج از برنامه با

شاهی داشته اند.

ج. این ملاقات نیز در ادامه گفتگو با او بوده است.

س. ولی در برنامه وزیر خارجه ذکری از آن به میان نیامده.

ج. درست است، ولی بسیاری از مطالب در برنامه ذکر نمی شود. مذاکرات با او پیوسته ادامه داشته

است.

س. می دانیم که طبق گزارش علی بوتو، کیسینجر به وی گفته بود که اگر طرحهای هسته ای صلح آمیز را

رها کند، مقادیر زیادی تسلیحات مرسوم به وی خواهد فروخت. علی بوتو با این پیشنهاد توافق نکرد و

همه از پیامدهای آن نیز باخبر هستیم. چندی پیش از کمیته ویژه ژوارد سی. اسمیت گزارشی در مورد

نحوه برخورد با نیروگاههای هسته ای پاکستان دریافت نمودیم. یعنی آنها هم حاضر شده بودند، در همین

رابطه پیشنهاد مشابهی را مطرح سازند. البته این سؤال با گفتگوهای کنونی ارتباطی ندارد ولی می توانید

بگویید که این امر یکی از موارد گفتگو توسط کمیته ویژه بوده است؟ آیا در این مورد می توانید چیزی

بگویید؟

ج. من آن گزارش را تأیید یا تکذیب نمی کنم، چون هدف اظهارنظر پیرامون آن نیست.

س. چرا در رابطه با نیروی صحرای سینا تعللی پدید آمده؟ در آنجا چه می گذرد؟

ج. تعللی پدید آمده؟

س. ما فکر کردیم که اورون و ونس حدود یک هفته قبل می بایست ملاقات کرده باشند، ولی بولتن

ص: 478

برنامه های شما چیزی در این مورد نشان نمی دهد.

ج. فکر نمی کنم که در این مورد مشکلی وجود داشته باشد.

س. در مورد فروش سلاح به مراکش می توانید چیزی بگویید؟

ج. خیر.

س. یزدی وزیر خارجه ایران گفت که شرایط موجود در رابطه تسلیحاتی آمریکا غیر قابل قبول بوده و

تهدید کرده است که از نفت به عنوان یک سلاح استفاده خواهد شد، آیا در این مورد نظری دارید؟

ج. خیر. گزارشی دیده ام که براساس آن سفیر اشتراوس در اواخر ماه جاری به لندن خواهد رفت، تا با

نخست وزیر خلیل ملاقات نماید. هنوز معلوم نیست که اسرائیلیها نیز در این ملاقات حضور داشته باشند،

در حالی که گویا قرار است پیشرفت مذاکرات خودمختاری پس از شش ماه مورد بررسی قرار گیرد.

س. آیا در این مورد نظری دارید؟

ج. فقط می توانم بگویم که دلیلی برای مخالفت با آن نمی بینم.

س. آیا این ملاقات چندجانبه است؟ آیا اسرائیلی ها هم در آن شرکت خواهند نمود؟

ج. فکر می کنم بهتر باشد که بعدا در این مورد گفتگو کنیم.

س. آقای اشتراوس امروز صبح این موضوع را در برنامه کار خود قرار داده است؟

ج. اگر این طور است آن را به یاد خواهم سپرد ولی می گویم که سه طرف مورد نظر در هفته آتی ملاقات

خواهند کرد، آنها فقط به بررسی وضع موجود خواهند پرداخت. این ملاقات چندان مهم نیست و

نمی خواهند که پیرامون آن سر و صدایی برپا شود. به هرحال این مقدمات در لندن صورت خواهد گرفت

چون نخست وزیر خلیل قبلاً ترتیب ورود خود به این نقطه را داده بود.

س. شرکت کنندگان دیگر چه کسانی هستند؟

ج. شرکت کنندگان معمول در این سطوح.

س. منظور این است که از طرف اسرائیل دایان شرکت خواهد کرد؟

ج. بستگی دارد. این تداوم مذاکرات خودمختاری است بنابراین آقای بورگ حتما شرکت خواهد کرد.

س. آقای بورگ؟

ج. بلی دکتر بورگ.

س. بنا به گزارش رسیده از امان تالکوت سیلیه سفیر آمریکا در دمشق به مدت 45 دقیقه با یکی از

چهره های مهم ساف یعنی محمود عباس گفتگو داشته. می توانید این گزارش را تأیید کنید؟

ج. این ملاقات در چه زمانی صورت گرفته است؟

س. در حین سفر جسی جکسون به سوریه.

ج. چند هفته پیش؟

س. تقریباً حدود دو هفته پیش.

ج. او دریافت که چنین شخصی حضور دارد. او با آن شخص به مدت 45 دقیقه گفتگو نکرده است. این

موضوع از قبل طرح ریزی شده بود و یکی دو نشریه نیز پیرامون آن تبلیغاتی به راه انداختند. ولی گفتگویی

صورت نگرفت و تماس نیز جنبه رسمی نداشت. حتی قرار نبود که به طور غیر رسمی نیز صورت بگیرد.

س. متشکرم.ونس


تشدید قوانین منع عبور و مرور

ص: 479

سند شماره (78)

تاریخ: 26 مهر 1358 18 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - فوری

موضوع: تشدید قوانین منع عبور و مرور

1 (خیلی محرمانه) خلاصه: با آغاز دومین روز اعلام مقررات منع عبور و مرور توسط دولت ژنرال

ضیاءالحق، شدت کنترل این قانون در پاکستان نیز بیشتر می شود. هیچ اقدام خشونت باری گزارش نشده،

و اوضاع نظم و قانون آرام است. بسیاری از اشخاص و چهره های سیاسی یا در اختفا یا در حال بازداشت

در محل سکونت یا در زندان به سر می برند. دفاتر اکثر احزاب ممنوعه سیاسی نیز مهر و موم شده است.

دادگاههای نظامی ویژه تشکیل شده و متهمین بار دیگر در ملأعام تنبیه و تأدیب می گردند. رئیس جمهور

ضیاء شخصاً چند سفیر (و نیز کاردار) را در روز 17 اکتبر در مورد سخنرانی خود در روز 16 اکتبر و دلایل

موجود برای این تصمیم گیری خود توجیه کرده است. (پایان خلاصه)

2 (طبقه بندی نشده) روز اول تشدید قانون منع عبور و مرور شاهد چند نمونه از طرز برخورد رژیم

ضیاء با احزاب، سیاستمداران و مطبوعات بود:

حکومتهای ایالتی اعلام کرده اند که طبق قانون منع عبور و مرور (12) 50 نفر در ایالت سند و 40 نفر

در ایالت شمال غربی مرز به خاطر فعالیتهای مضر برای برقراری نظم عمومی بازداشت شده اند. رهبر

حزب خلق پاکستان یعنی جی. ام. جاتویی نیز از این جمله است. آمار رسمی مربوط به پنجاب و

بلوچستان منتشر نشده است، لیکن گمان می کنیم که حدود دستگیرشدگان این دو ایالت 200 نفر شامل

رهبران و کارگران از جمله تیکاخان یکی از دبیران حزب خلق پاکستان باشد، که هنگام پیاده شدن از

هواپیمای پاکستان در راولپندی دستگیر گردیده است.

حکومت ایالت پنجاب در مورد دستگیری میان طفیل، مفتی محمود و نواب زاده نصراللّه خان رهبران

جماعت و اتحاد ملی پاکستان توضیحاتی داده است، گویا همه آنها آزاد شده اند و گزارشات مطبوعاتی

مربوط به دستگیری آنها تکذیب شده است.

پاکستان با تصحیح کلمه «ممنوع» نشان داده است که استفاده از این کلمه در تاریخ 17 اکتبر در مورد

اقدامات حکومت نظامی علیه احزاب سیاسی نتیجه ترجمه نادرست از زبان اردو به زبان انگلیسی بوده

است. این روزنامه می نویسد احزاب «منحل» شده اند. شواهد دیگر دال بر این مسئله کلمه «مرده یا متوفی»

است که در مطبوعات در برابر هر حزب به کار رفته است.

دو روزنامه کویته ممنوع اعلام شده است.

3 (طبقه بندی نشده) حکومت نظامی سعی کرده است وسایل کنترل نظم عمومی خود را شدیدتر

نماید.

امریه هایی منتشر شده تا مردم سلاحهای غیر قانونی و غیر مجاز خود را به مقامات حکومت نظامی

تحویل دهند، کیفر عدم همکاری بسیار شدید است، و به تیمهای تجسسی اجازه داده شده است که

سلاحهای این گونه ای را بیابند.

مقامات حکومت نظامی ایالت پنجاب و بلوچستان نیز با صدور بیانیه های تند (در صفحات اول

تایمز پاکستان) اعلام داشته اند که احتکار، گرانفروشی، رباخواری و دیگر جنایات دارای مجازاتهای

ص: 480

بسیار شدیدی خواهند بود.

در راولپندی دادگاههای بسیاری ایجاد شده که به سرعت متهمین را محاکمه و به مجازات

می رسانند. گزارشهایی نیز در مورد این دادگاههای نظامی رسیده که شخصی را پس از متهم شدن در همان

نقطه و در انظار عموم شلاق می زنند.

4 (خیلی محرمانه) سرکنسولگری کراچی گزارش داده است که عکس العمل عمومی نسبت به

اقدامات شدید اخیر در 17 اکتبر بجای شورش توأم با نوعی بی تفاوتی و رضا بوده است. رؤسای بخشهای

تجاری از اولویتهای جدید اقتصادی رئیس جمهور تمجید کرده و تایمز پاکستان نیز اظهارنظرات موافق

رئیس اتاق بازرگانی و صنایع را در 17 اکتبر به چاپ رسانیده بود. لیکن در رابطه با سیاستمداران آزاده، یا

آنها با مطبوعات سخن نمی گویند و یا مطبوعات از انتشار مطالب سیاسی امتناع می ورزند. سرکنسولگری

کراچی گزارش داد که رابط های وی از به تعویق افتادن انتخابات چندان متعجب نشده اندلیکن ممنوعیت

فعالیتهای سیاسی آنها را شگفت زده کرده است. طبق گزارش پیشاور شبانگاه در محوطه دانشگاه

پوسترهای ضد رژیم چسبانده شده است و در شب 17 اکتبر نیز در خوابگاه دانشجویان شعارهای ضد

دولتی بگوش می رسید.

5 (محرمانه) سرکنسولگری لاهور گزارش داد که امروز کارها به نحو عادی از سر گرفته شد و دیروز

نیز آرام بود. در گفتگوهای محرمانه «نسبت به بازیهای آشکار ضیاء با روند سیاسی و اینکه حکومت

نظامی در درازمدت به جای آرام نمودن سبب تشدید تشنجهای سیاسی خواهد شد، با عصبانیت سخن

گفته می شود». گزارش کنسولگری در ادامه اظهار می دارد: «مردم از افزایش قیمتها، فساد اداری و وقوع

جنایتهای خشونت بار در مورد انتخابات نگران بوده، و همه ترس از آن دارند که اگر حکومت نظامی ضیاء

نتواند این مشکلات اقتصادی و اجتماعی را از میان بردارد، درست مانند سالهای 1960 که حکومت

نظامی ایوب خان شورش و حتی جنگهای داخلی را پدید آورده بود، در این زمان نیز وقوع یک انفجار

سیاسی اجتناب ناپذیر خواهد بود.»

6 (خیلی محرمانه) علاوه بر کاردار کینگ، رئیس جمهور شخصاً سفرای شوروی، چین، هند و

انگلستان، کانادا، ژاپن، عربستان سعودی، و فرانسه را در رابطه با تصمیمات خود توجیه نمود. همه کسانی

که ما با آنها صحبت کرده ایم ژنرال ضیاء را مردی شکست خورده توصیف می کنند. یکی از سفرا بعدها به

مشاور سیاسی گفت که ضیاء به طور محرمانه به وی گفته است که جماعت اسلامی قبل از سخنرانی از وی

خواسته بود که بدون در نظر گرفتن اقدامات و تدارکات عمومی این جماعت، انتخابات را لغو نماید.

7 (طبقه بندی نشده) عکس العمل مطبوعات نسبت به سخنرانی و اقدامات اجرایی طبق پیش بینی

محتاطانه بوده است. روزنامه های اردوزبان نوای وقت و جنگ که هردوی آنها غیر دولتی و دارای تیراژ

انتشاراتی وسیع می باشند، با اشاره به اینکه اقدامات ضیاء غیر منتظره بوده اند از ایراد انتقادات خودداری

می ورزند، لیکن هردوی آنها در کمال استغاثه خواستار اینند که مدت برقراری مقررات منع عبور و مرور تا

حد امکان کوتاهتر بشود. روزنامه دولتی تایمز پاکستان نیز در سرمقاله خود (که متن آن به طور جداگانه

برای وزارتخانه و دیگران ارسال شده است)به عذرخواهی در قبال اقدامات دولت و به خصوص ضیاء

پرداخته و از استقامت و تلاشهای مصرانه وی در جهت برگزاری انتخابات قبل از اتخاذ «تصمیم

اجتناب ناپذیرش» قدردانی می کند. این سرمقاله پس از این تعظیم و تکریمها یادآور می شود که ممنوعیت

ص: 481

احزاب و غیره در این زمینه کافی نیست، و این امر تنها یک «صلح و آرامش موقتی» را پدید می آورد که

«پاکستان آن را بارها تجربه کرده» لیکن پس از آن «طوفان» آغاز می شود. این روزنامه از دولت و مردم

مصرانه می خواهد که با تلاش یکدیگر «برای پدید آوردن سیاستی مناسب با نبوغ ملی از این فرصت

موجود استفاده کنند»، که قبلاً نیز این روزنامه همین فرمول بندی را به کار برده است.


480 PL منع صدور از طرف پاکستان

سند شماره (79)

تاریخ: 29 مهرماه 1358 21 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در تهرانبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی. - فوری

موضوع: 480 PL منع صدور از طرف پاکستان

1 (تمام متن خیلی محرمانه است)

2 با کمال امتنان میل داریم از نقطه نظرات سفارت در اسلام آباد در مورد تصمیم ایران مبنی بر خرید

بذر گندم از منابع بازرگانی به جای خرید از دریافت کنندگان 480 PL مطلع شویم. با این وصف قبل از رد

تقاضای پاکستان برای ابطال صدور، لازم است جنبه هایی از اوضاع و شرایط موجود مورد بررسی قرار

گیرد.

3 بنا به دلایل سیاسی دولت کنونی ایران ترجیح می دهد طوری عمل کند، که نشانگر کاهش وابستگی

ایران به غرب و بخصوص به آمریکا باشد. با این حال، رژیم جدید این امر را وظیفه دشواری می یابد، و فکر

می کند که ما عواملی را به وجود می آوریم تا تلاشهای آنها به نتیجه نرسد.

4 در همین رابطه دولت ایران میل دارد بذر گندم خود را از پاکستان خریداری کند. با تأیید این فروش

ما با اهداف انقلاب همدردی کرده ایم، حال آنکه ما را متهم به این می کنند که تمام وقت حرف زده ایم و عمل

نکرده ایم. با این کار در واقع چیزی را از دست نداده ایم.

5 با رد کردن و نپذیرفتن این فروش ما بهانه ای برای آنهائی که دائماً ادعا می کنند ما در ادعای خود

جهت همکاری با رژیم جدید صادق نیستیم فراهم کرده ایم. دولت کنونی ایران بالاخره خواهد فهمید که

گرچه منبع فروشنده آمریکا نبوده است، لیکن عامل ممانعت کننده از فروش ما بوده ایم. هیچ کس قبول

نخواهد کرد که علت آن این بوده است که پاکستان بذر گندم را با شرایط غیر بازرگانی خریداری می کند و

نباید آن را بار دیگر به فروش برساند.لینگن


ضیاء تصمیم دارد پس از به رفراندوم گذاشتن حکومت اسلامی...

سند شماره (80)

تاریخ: 29 مهر 1358 21 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: سفارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: روزنامه نگار می گوید ضیاء تصمیم دارد پس از به رفراندوم گذاشتن

حکومت اسلامی یک حکومت ملی را تشکیل دهد.

1 (خیلی محرمانه) م. الف. منصوری، خبرنگار روزنامه «سپیده دم» اسلام آباد که از جمله مطلع ترین

و معتبرترین روزنامه نگاران شهر است... در تاریخ 27 مهر به شرمن مقام سفارت گفت که رئیس جمهور

ضیاءالحق در نظر دارد در اوائل سال جدید در پاکستان یک «حکومت ملی» به وجود آورد. منصوری

ص: 482

گفت روش دستیابی به این هدف این است که طی یک انتخابات مقدماتی از رأی دهندگان پاکستان

خواسته خواهد شد، که یا به حکومت اسلامی و یا به یک حکومت غیراسلامی رأی دهند. منصوری این

انتخابات را «انتخاباتی با نتیجه از پیش معلوم» توصیف کرد و گفت همین طور که آمریکاییها نمی توانند از

شیرینی کیک سیب چشم پوشی کنند، پاکستانیها نیز قادر نیستند علیه اسلام رأی بدهند.

2 (خیلی محرمانه) منصور گفت پس از پایان رفراندم، رئیس جمهور ضیاء خواهد توانست ادعا کند

که برای تشکیل یک دولت، رأی اکثریت را در اختیار دارد. پس از آن رهبران سیاسی و نظامی را گرد هم

خواهد آورد تا «حکومت ملی» مورد نظر خود را تشکیل دهد.

3 (خیلی محرمانه) منصوری اظهار داشت که ضیاء از قبل توافق رهبریت نظامی را برای این اقدام

خود جلب کرده است و برای جلب حمایت ژنرالهای عالیرتبه در خصوص لغو انتخابات عمومی 24 مهر به

آنها «باج» داده است. ولی ژنرالها مصرانه از وی خواسته اند (و توافق خود ضیاء را نیز به دست آورده اند)

که از اعضای حکومت ملی بخواهد که روابط خود را با ارتش مستحکم نمایند. منصوری گفت این توافق

خود ضیاء را که باید از مقام خود به عنوان ریاست ستاد ارتش کناره گیری کند، نیز در بر می گیرد. طبق

گزارش ضیاء نیز موافقت کرده است، مشروط بر اینکه فرمانده ستاد ارتش را خود منصوب نماید، که البته

الزاما نباید از نظر رتبه نظامی پایین تر ازاو باشد. منصوری گفت ضیاء می خواهد ریاست ستاد ارتش را به

بهترین دوست خود، یعنی سپهبد رحیم الدین که در حال حاضر استاندار بلوچستان و فرماندار لشکر دوم

در کویته است (و پدر همسر فرزند ضیاء نیز می باشد) واگذار نماید.

4 (خیلی محرمانه) منصوری گفت نشانه ای مربوط به برنامه رفراندوم در ملاقات ضیاء با سردبیران

پاکستان در تاریخ 26/27 مهرماه آشکار گشته است. او پیشنهادات مربوط به این مسئله را از طریق منابع

نزدیک به حکومت نظامی کسب کرده و می گوید که جزئیات برنامه حکومت ملی نیز از طریق همان منبع

فاش شده است.

5 (طبقه بندی نشده) روزنامه «سپیده دم» در تاریخ 28 مهرماه در مورد ملاقات ضیاء با سردبیران

گزارش داده است. در آن از برنامه رفراندوم در متن بیانات ضیاء که گفته است «او از مردم رأی خواهد

گرفت» تا اقدامات لازم جهت حراست از نظام جدید 24 مهر ماهش فراهم آید، سخن به میان آورده است.

6 (خیلی محرمانه) اظهارنظر: منصوری گفت که بقیه مقاله را چاپ خواهد کرد، چون قوانین سانسور

و افزایش شلاق زدنهای مردم در سرتاسر کشور بسیار حساس شده است. (تا آنجا که می دانیم تا به حال

هیچ یک از روزنامه نگاران شلاق نخورده اند. معذالک مطبوعات صبح امروز گزارش کردند که سه مأمور

امنیت به خاطر دریافت رشوه در ملأ عام شلاق خورده اند.)

7 (خیلی محرمانه) اطلاعات ارائه شده توسط منصوری در مورد تشکیل حکومتی ملی از نوع جدید،

با اطلاعات دریافتی مان از منابع دیگر مطابقت دارد (مرجع ب). ضیاء و دیگران علاقه زیادی به این نوع

حکومت غیر حزبی نشان داده اند و در گذشته نیز او حکومتی مانند حکومت اداره کننده انگلستان، در طول

جنگ جهانی دوم را در نظر داشته است. تلاش وی برای تشکیل یک حکومت ملی در مذاکرات درازمدت

با احزاب در سال 1357 با موفقیت روبرو نشد.

8 (خیلی محرمانه) ضیاء به سهولت نخواهد توانست از ریاست ستاد ارتش کناره گیری نماید. ارتش

واقعی ترین حامی و مهمترین پایگاه قدرت وی به حساب می آید. او همیشه سعی خواهد کرد در مقام

ص: 483

ریاست ستاد ارتش رقیبی برای خود پدید نیاورد، که اگر سپهبدهای عالیرتبه را به این مقام منصوب دارد،

این مشکل برای او به وجود خواهد آمد. چون خود او نیز هنگامی که در سال 1354 به سمت ریاست ستاد

ارتش از طرف نخست وزیر وقت بوتو انتخاب گردید، از آنها ارشدتر نبود. رحیم الدین و ضیاء به یکدیگر

نزدیک هستند و رابطه خانوادگی آنها مانند رابطه خانوادگی ایوب خان و فرمانده نظامی اش ژنرال

حبیب اللّه همان قدر که برای ضیاء خوشایند است، برای دیگران ناراحت کننده است. البته امکان دارد که در

این زمینه مصالحه شود، لیکن حدس این است که اگر وی بخواهد این کار را انجام دهد، عجله ای به خرج

نخواهد داد. (پایان اظهارنظر)

9 (طبقه بندی نشده) در همین حال شایعاتی پیرامون انجام تعویض هایی در کابینه درگرفته است و

روزنامه اردوزبان نوای وقت نیز اظهار داشته است که تعداد مقامات نظامی در کابینه دور جدید کمتر

خواهد بود (ولی مستثنی نخواهد شد). انتصاب استانداران غیر نظامی نیز گویا به زودی آغاز خواهد

گشت.کینگ


مذاکرات آمریکا و پاکستان: مسائل منطقه

سند شماره (81)

تاریخ: 2 آبان 1358 24 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.به: سفارت آمریکا در اسلام آباد با اولویت

موضوع: مذاکرات آمریکا و پاکستان: مسائل منطقه

1 تمام متن خیلی محرمانه است

2 خلاصه: بیش از نیمی از گفتگوهای نمایندگان پاکستان و آمریکا در تاریخ 2524 مهر در

واشنگتن مربوط به مسائل منطقه می شد. ارزیابیهایمان در مورد افغانستان مشابه بود، لیکن آنها خطر را

جدی تر از ما تلقی می کردند. پاکستانیها در مورد وضع روابط خود با هند نسبتاً خشنود هستند، لیکن هنوز

هم هند را خطر اصلی در درازمدت می دانند. در مورد ایران، شاهی بر اهمیت برقراری توازن شخصی با

خمینی تأکید داشته و اظهار داشت که پاکستان سعی دارد علیرغم مخالفت ایران، سازمان همکاری و

عمران منطقه ای را حفظ نماید. آمریکا بر حمایت خود از امنیت پاکستان بار دیگر تأکید کرد. لیکن اظهار

داشتیم که به علت اختلافاتمان بر سر مسائل انرژی اتمی میزان حمایتمان در عمل محدود خواهد گردید.

آمریکا همچنان اعلام داشت که در صورت تهاجم افغانستان قرارداد دوجانبه 1959 قابلیت کاربرد

خواهد داشت (تلگرام سپتامبر). گفتگوهای مربوط به مسائل انرژی اتمی، چین و اقیانوس هند در

تلگرامهای جداگانه مطرح گردیده است. (پایان خلاصه)

3 اولین روز گفتگوها بین نمایندگان آمریکا و پاکستان در وزارت خارجه (24 مهرماه) معطوف به

مسائل منطقه بود. در بخش پاکستانی، گفتگوها توسط آقاشاهی، و دبیر وزارت خارجه شهنواز، و با کمک

دبیرکل وزارت دفاع سرلشگر غلام جیلانی خان انجام می گرفت. در بخش آمریکا وزیر امور خارجه

بیانات افتتاحیه را ایراد (تلگرام الف) و در بسیاری از بخشهای گفتگو شرکت داشت. معاون وزیر نیوسام به

طور کلی در مورد منافع آمریکا در منطقه گفتگو کرد.

4 افغانستان: دو هیئت نمایندگی به مبادله ارزیابیهای خود پیرامون اوضاع داخلی افغانستان و خطر

آن علیه امنیت پاکستان پرداختند. شاهی گفت که انقلاب افغانستان بر پاکستان تأثیری ژرف داشته است.

ص: 484

دیگر پاکستان نقش دافع تاریخی خود را دارا نیست و از نظر آمادگی و تجهیزاتی قدرت مقابله با این خطر

نظامی را ندارد. پاکستان انتظار یک حمله آنی را ندارد، ولی عمیقاً نگران امکان خرابکاریهای نفوذی

مرزی در درازمدت است.

5 اوضاع داخلی: شاهی گفت که رژیم مارکسیستی کابل در برابر تداوم شورش و اختلافات درون

حزبی و درون ارتش قادر به حفظ «تعادل» خود نیست، و به دنبال کودتای داخلی توسط امین، پایگاه

سیاسی رژیم لرزان تر شده است. با این وصف قدرت سیاسی و نظامی شوروی در افغانستان شدیدتر و رو

به افزایش است. شوروی برای تحکیم انقلاب فعالیت کرده و به شخصیتها اهمیتی نمی دهد. پوزانف سفیر

شوروی به پیراشا سفیر پاکستان که در حال ترک افغانستان بود گفته بود که پاکستان باید سیاست خود را

در قبال افغانستان تغییر دهد، چون شوروی تصمیم گرفته است که از انقلاب آن دفاع نماید. پوزانف گفته

بود که شوروی تا بهار آینده یک «ارتش نوین افغانی» را پدید خواهد آورد، تا بتواند مبارزات نظامی

مؤثری را علیه شورشیان به راه اندازد.

6 شاهی استدلال می کرد که اگر رژیم مزبور موقعیت خود را مستحکم نماید، استعداد جدید نظامی

خود را متوجه پاکستان خواهد ساخت. پاکستان با در نظر گرفتن روند تحکیم داخلی افغانستان خطر

مزبور را با یک یا دو سال دورتر می پندارد، ولی در حال حاضر باید اقدامی علیه آن انجام داد.

7 پاکستانیها اظهار داشتند که فرمانروایی یک تنه امین، بیش از حکومت رژیم پیشین آنها را نگران

کرده است. با وجود اینکه امین احتمالاً بنا به دستور شوروی در بیانیه های عمومی خود خواستار بهبود در

روابط شده بود، ولی در بعضی مواقع عکس آن را نیز مطرح کرده بود. پاکستانیها بخصوص از حضور رهبر

ناسیونالیست تبعیدی پشتوها در کابل یعنی اجمل اخاتک نگران هستند که در یک مجمع عمومی جهت

طرح قانون اساسی به او نیز مقام نمایندگی دیپلماتیک اعطا شده بود. شهنواز رژیم کابل را مخلوطی از

میهن پرستی پشتووار و اشتیاق ایدئولوژیک میسیونری که یک خطر مضاعف را علیه منافع پاکستان به

وجود می آورد توصیف کرد.

8 پاکستانیها به گفتگوهای دیپلماتیک خود با افغانستان چندان امیدوار نبودند، لیکن اعلام داشتندکه

به تلاش خود ادامه خواهند داد. شاهی گفت که نمی داند که آیا دعوت از وی برای دیدار از کابل تجدید

خواهد شد یا خیر. به هرحال، گویا این مذاکرات بیشتر به نفع افغانستان است تا پاکستان. افغانیها

می خواستند پاکستان را وادار کنند که پناهندگان را از مرزهای خود به عقب بازگردانند. شهنواز به طور

خصوصی گفت که افغانها در واقع میل دارند که پاکستان رهبران شورشی را اخراج کند، و در مورد گفتگو

پیرامون مسائل دیگر آمادگی جدی نداشتند. آنها می خواهند با یک تیر دو نشان بزنند. ابتدا با این کار

می خواهند با از بین بردن مسئله پناهندگان پاکستان با شورشیان به نحو بهتری مبارزه کنند، ثانیاً

می خواهند وضعی را پیش آورند که در آن به عنوان قهرمان ناسیونالیزم پشتو قد برافرازند. اگر آنها موفق

شوند پاکستان را مجبور به رها کردن پناهندگان کنند، اعتبار پاکستان از بین خواهد رفت و افغانستان در

درازمدت خواهد توانست با قبایل مختلف هم پیمان گردد.

9 وزیر خارجه سؤال کرد که آیا به نظر پاکستان خطر افغانستان نوعی خرابکاری درازمدت یا نوعی

تهاجم نظامی مستقیم می باشد؟ شاهی گفت که هردوی آنها مورد نظر است، ولی به تفضیل در مورد جنبه

خرابکارانه آن سخن گفت. وی گفت، افغانها امید خود را نسبت به نسل کهنسال تر پشتوهای ناسیونالیست

ص: 485

از دست داده و تلاشهای خود را بر نسل جدیدی از جوانان ناسیونالیست پشتو و بلوچ که دارای گرایشات

مارکسیستی هستند متمرکز ساخته است. انحراف روشنفکرانه مردم پاکستان نشانه هایی از موفقیت را به

همراه دارد و بسیاری از پاکستانیها به سوی افغانستان گرایش پیدا کرده اند. هنگام وقوع کودتا در

افغانستان، در پاکستان از کمک به پناهندگان و یاری رساندن به شورشیان شدیداً حمایت می شد. لیکن در

حال حاضر بسیاری به این نتیجه رسیده اند که باید با افغانستان و شوروی از طریق افغانستان

«مصالحه ای» صورت گیرد، چون نتوانسته است حمایت خارجی کافی را جلب نماید. بسیاری از قبایل

معتقدند که وظیفه پاکستان است که علیه رژیم ضد اسلامی و مارکسیستی کابل مبارزه کند. لیکن اگر در

انجام این کار از روسها می ترسد باید با شوروی از در صلح درآید. رهبران پاکستانی گفتند اگر افغانستان

بخواهد در اوضاع کنونی به پاکستان فشار وارد آورد (مثلاً از طریق سیاست تعقیب شدید مرزی، توزیع

سلاح در بلوچستان و یا تحریک شورشیان)، پاکستان در موقعیت سختی قرار خواهد گرفت.

10 سؤال کردم که آیا پاکستان فکر می کند که نظامیان شوروی نیز مستقیماً جهت سرکوب شورشیان

پا به صحنه خواهند گذاشت؟ شهنواز گفت در این باره نمی تواند پاسخ قطعی و دقیقی ارائه کند. وی گفت

شوروی هرگونه کمک لازم را از قبیل کمک نظامی در اختیار افغانستان قرار خواهد داد. وی معتقد است

که روسها سعی خواهند کرد مشارکت نظامیان خود را محدود به سطوح مستشاری و لجستیکی نمایند.

سؤال شد که آیا پاکستانیها شاهدی مبنی بر استفاده از نظامیان آسیای مرکزی شوروی همراه با نظامیان

افغانستان یافته اند؟ شهنواز یادآور شد که شوروی این توانایی را دارد. وی گفت بعید به نظر می رسد که

شوروی از کوبایی ها در افغانستان استفاده کند، چون آنها نظامیان آسیای مرکزی خود را که از نظر

فرهنگی نیز با افغانها وجوه تشابه دارند در اختیار دارند.

11 سؤال شد که آیا به نظر پاکستانیها چین در محدود کردن نفوذ شوروی در افغانستان نقش مهمی را

ایفا می کند؟ شاهی به این سؤال جواب منفی داد. در چند مورد آنها با چینیها پیرامون افغانستان گفتگو کرده

بودند. لیکن چینیها با استفاده از تحلیلهای ایدئولوژیک می گفتند که خلق افغانستان بالاخره پیروز

خواهند شد. چینیها در این رابطه از سیاست عدم مداخله پیروی کردند. شایعه شده بود که شورشیان از

چین اسلحه دریافت می کنند، لیکن پاکستان شاهدی برای اثبات آن نداشت.

12 هند: تبادل نظرهای پیرامون هند شامل نکات شگفت انگیزی نبود. پاکستانیها در مورد مقاصد

هند در درازمدت نیز اظهار نگرانی می کردند، و اظهار می داشتند که هنوز هم هند را خطر اصلی در برابر

امنیت پاکستان به حساب می آوردند، گذشته از آنکه مشکلات بیشتری در کوتاه مدت در رابطه با

افغانستان دارند.

13 شاهی گفت که روابط پاکستان و هند بیش از گذشته «عاری از تشنج» است. آنها از نخست وزیر

پیشین دسای به خوبی یاد می کردند، و به خصوص از مقاومت دسای در برابر برژنف و کاسیگین در مسکو

که از وی خواسته بودند که در رابطه با افغانستان فشار بیشتری بر پاکستان وارد کند، قدردانی می کردند.

شاهی گفت این وضع نشانگر یک «بهبود در روابط سالم» بود. لیکن پاکستانیها در مورد سیاستهای

دولتی که در انتخابات بعدی هند پیروز خواهد شد، اظهار نگرانی می کردند.

14 شهنواز گفت که پاکستان در ماههای اخیر تلاش کرده بود، که در رابطه با افغانستان روابط خود با

هند را تا حد امکان حسنه نگهدارد. وی گفت در سفر خود به دهلی نو در ماه مه، وی برای اولین بار با

ص: 486

مقامات هند به بحث و تبادل نظر همه جانبه پرداخت. مقامات هندی در اظهارنظر پیرامون مسائل هند

بیشتر جانب احتیاط را می گرفتند، تا مبادا نظراتشان با نظرات شوروی مطابقت یابد. شهنواز گفت هندیها

احتمالاً از پیشرفتهای شوروی در افغانستان نگران شده اند و از اینکه افغانستان در حال حاضر حائلی بین

آنها (هند و شوروی) نیست ناراحت هستند. معذالک تبادل نظر پاکستان و هند در این مورد تأثیراتی داشته

است. سؤال شد که آیا هند نگرانی خود در مورد افغانستان را به شوروی گوشزد کرده است؟ و شهنواز گفت

که به نظر او این کار را نکرده اند، ولی با مقامات در برابر درخواست شوروی مبنی بر فشار وارد کردن

پاکستان نگرانیهای خود را به شوروی نشان داده اند.

15 پاکستانیها اظهار داشته اند که با مقامات هند به طور کامل و صریح در مورد مسئله اتمی گفتگو

کرده اند و هند مقاصد صلح جویانه اتمی پاکستان را ظاهرا پذیرفته است. شاهی به گفتگوهای خود با وزیر

خارجه هند مشیرا در هاوانا و نیویورک اشاره کرد، که در این گفتگوها وی گفته بود در صورت تردید هند

نسبت به برنامه اتمی پاکستان، این کشور حاضر است هرگونه تضمین لازم را به هند بدهد. شاهی گفت که

از بیانیه چاران سینگ در ردفورت نیز ابراز نگرانی کرده است. طبق گزارش میشرا به وی پاسخ داده بود که

این امر تنها در محتوای فرضی برنامه تسلیحاتی اتمی پاکستان می گنجد. شاهی گفت که میشرا از ابراز

اطمینانهای پاکستان خشنود بوده است.

16 شهنواز گفت که بیانیه ردفورت تنها چند روز پس از سخنرانی سناتور پرسی در کلکته در رابطه با

خطری که متوجه شهرهای هند از یک بمب پاکستانی است، ایراد شده بود. (گرچه وی به نتیجه گیری

صریح در این مورد نپرداخت، لیکن وی ظاهرا می خواست به طور ضمنی بگوید که آمریکا مسئول

خشمگین شدن چاران سینگ می باشد.)

17 شهنواز به تفصیل در مورد گفتگوهای خود با رهبران هند از قبیل نخست وزیر پیشین دسای

پیرامون مسئله اتمی در ماه مه گذشته سخن گفت. وی گفت که دسای با یک بیانیه صریح و بی پرده گفته بود

که از ابراز اطمینانهای پاکستان بسیار خشنود شده است. شهنواز به مکاتبات ضیاء دسای در همین مورد

اشاره کرد که در آن ضیاء پیشنهاد کرده بود که یک بیانیه مشترک در محکوم شمردن تسلیحات اتمی منتشر

نمایند و دسای نیز گفته بود که انتشار یک بیانیه یک جانبه نیز مانند انتشار یک بیانیه مشترک می باشد.

شهنواز گفت علت خشنودی هندیها این بوده است که دسای و ضیاء اعلام کرده بودند، که به هیچ وجه قصد

ندارند تسلیحات اتمی تولید نمایند.

18 ایران: نیوسام گفت که آمریکا تلاش کرده است به دولت جدید به فهماند که ما انقلاب را

پذیرفته ایم. وی گفت که ما هنوز به طور مستقیم با خمینی تماس نگرفته ایم. پذیرفته نشدن سفیر ما از سوی

ایران مشکلات جدیدی بر سر راه ایجاد ارتباط به وجود آورد و ادامه اعدامها نیز در مسائل مربوط به

روابط عمومیمان موانعی ایجاد کرده است. نیوسام گفت که روابط شوروی و ایران «توأم با تشنج» است.

19 در پاسخ شاهی بر اهمیت ایجاد یک توازن شخصی با خمینی و امتناع سرسختانه آیت اللّه در زمینه

ادامه برنامه ها یا سیاستهای شاه تأکید کرد. وی معتقد است که ارسال یک هیئت نمایندگی نزد خمینی تنها

راه بهبود بخشیدن به روابط آمریکا و دولت کنونی ایران است، لیکن وی اعتراف کرد که این امر می تواند از

نظر عموم آمریکاییان مشکلاتی را فراهم آورد.

20 شاهی گفت سوءظن دولت کنونی ایران نسبت به هرچیزی که توسط شاه ایجاد شده، سبب شده

ص: 487

است که آنها مبادرت به لغو سازمان همکاری و عمران منطقه ای کنند. وی گفت پاکستان سعی داشت این

سازمان را نجات دهد. پاکستان به ارزیابی نقش سازمان همکاری و عمران منطقه ای پرداخته و سعی

داشت به ایرانیها نشان دهد، که سازمان همکاری و عمران منطقه ای در پیشبرد همکاریهای اقتصادی

منطقه ای می تواند مفید واقع گردد.

21 در پاسخ به یک سؤال، شاهی گفت ایجاد یک نهاد اقتصادی منطقه ای دیگر آسان نخواهد بود.

شیخ نشینهای خلیج فارس که حتما در سازمان جدید گنجانده خواهند شد، در رابطه با انقلاب ایران نگران

هستند و بنابراین از هر سازمانی که سبب شود ایران در آن باشد و یا از موضع رهبری در آن برخوردار شود

اجتناب خواهند ورزید.


22 پاکستان: با آغاز گفتگو پیرامون نیازهای امنیتی پاکستان، نیوسام گفت ما می خواهیم بدانیم که از

نظر دولت پاکستان چگونه خواهیم توانست این کشور را یاری دهیم. «در صورتی که بتوانیم مسائل

موجود خود را از میان برداریم» نیوسام خاطرنشان ساخت که از نظر آمریکا نیازهای امنیتی پاکستان به

سه بخش تقسیم می گردد:

(الف) گسترش یک هیئت سیاسی سالم و تلاش برای ایجاد توازن در عمران اقتصادی در رابطه با

امنیت کشور اهمیت بسیار دارد. واضح است که تنها پاکستانیها می توانند در این باره تصمیم بگیرند، لیکن

کشورهای دیگر نیز قادرند برای تحقق این اهداف کمکهای اقتصادی و فنی ارائه نمایند.

(ب) «بنیه دفاعی و نظامی کافی» برداشت ما از کلمه تا حدودی با برداشت شما تفاوت دارد، لیکن ما

نیز معتقدیم که تجهیزات موجود باید به سرعت مدرن شده و کارایی آنها بالا برود. لیکن این نیازها باید در

برابر نیاز به عمران اقتصادی صحیح نیز سبک و سنگین شود.

(ج) در صحنه دیپلماتیک، کشوری چون پاکستان که منابعش محدود است، می تواند با ابقای شبکه ای

از روابط خارجی در حفظ توازن نیروهایی که با منافع پاکستان حالتی خصمانه دارند، امنیت خود را به

طرز چشمگیری گسترش دهند. در طول سالها پاکستان الزاما اختلاطی از دیپلماسی رادیکال را در

محدود کردن رویارویی با همسایگانش و تلاش برای جلب حمایت دیپلماتیک نیروهای خارجی دنبال

می کرده است.

23 گرچه در بعضی از نقاط پاکستان مجبور است تنها به منابع موجود خود متکی باشد، ولی آمریکا

نیز در گذشته سعی کرده است در تمامی این سه مورد آماده پاسخگویی باشد. تا جایی که کل روابطمان

اجازه دهد ما در هریک از این نکات که یاد شده به حمایت خود ادامه خواهیم داد.

24 با اشاره به اقدامات «مختلط» نظامی و دیپلماتیک، شاهی سؤال کرد که آمریکا در نظر دارد برای

افزایش بنیه دفاعی پاکستان چه اقداماتی را در پیش گیرد؟ نیوسام به محدودیتهای قانونی برنامه های

کمکی و مشکلات موجود در رابطه با فروشهای عمده نظامی که به رضایت و توافق کنگره وابسته است

اشاره کرد. پاکستانیها خاطرنشان ساختند که هند هنوز تهدیدکننده اصلی علیه پاکستان به شمار می آید و

پاکستان باید بنیه دفاعی خود را در برابر آن تقویت کند، و توصیه کرد که در غیاب هواپیماهای جنگنده

خوبی چون اف 16 ضعف دفاعی آنها بسیار مشهود خواهد بود. در گفتگو پیرامون عناصر امنیتی

دیپلماتیک پاکستان، آمریکاییها تأکید نمودند که پاکستان باید منافع خود را در روابط خود با قدرتهای

شبه قاره آسیا در نظر بگیرد. ما علاوه بر این اظهار داشتیم که از نفوذ خود در دهلی نو بهره برداری خواهیم

ص: 488

کرد تا موجبات همکاری و تعاون هند و پاکستان فراهم آید. در مورد افغانستان ما گفتیم که از تمام

اهرمهای موجود خود در کابل استفاده خواهیم کرد، تا از اقدامات افغانستان علیه پاکستان ممانعت به عمل

آوریم، و سعی خواهیم کرد به شوروی نشان دهیم که باید استقلال افغانستان را محترم شمرده و از مداخله

در امور داخلی آن اجتناب ورزد. طرف آمریکایی اظهار داشت که در صورت آغاز تهاجم از سوی

افغانستان آمریکا قرارداد دوجانبه 1959 پاکستان را محترم خواهد شمرد. (گفتگوی کامل پیرامون این

موضوع در تلگرام جداگانه مطرح شده است.)ونس



علنی شدن شرایط وام ایرانی

سند شماره (82)

تاریخ: 7 آبان 1358 29 اکتبر 79خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در اسلام آبادبه: وزارت امور خارجه در واشنگتن دی. سی.

موضوع: علنی شدن شرایط وام ایرانی

1 شرایط برنامه ریزی دوباره وام 580 میلیون دلاری ایران، علنا اعلام شده است. طبق شرایط اولیه

وام می بایست پس از سه سال به صورت 10 قسط سالانه بازپرداخت گردد. مدت سه سال اکنون به پنج

سال تبدیل شده و در دسامبر 1979 به پایان خواهد رسید و برنامه بازپرداخت جدید نیز شامل 22 قسط

سالانه می باشد.

2 این شرایط همان شرایطی است که قبلاً (تلگرام مرجع الف) در جریان آن قرار گرفته بودیم و توسط

اطلاعاتی که دولت پاکستان در اختیار ما گذاشته بود آن را در حساب قروض و پیش بینی موازنه پرداخت

وارد کرده ایم (تلگرام مرجع ب).

3 با استفاده از برنامه بازپرداخت جدید و نرخ بهره 5/2 درصد، هر قسط بازپرداختی سالانه حدود

3/30 میلیون دلار خواهد بود.

هومل



کتاب چهل و هفتم

شوروی «شرق تجاوزگر» بخش اول (1)

ص: 489

ص: 490

شوروی

«شرق تجاوزگر»

بخش اول (1)


مقدمه491

ص: 491

مقدمه

حاصل 25 سال روابط حکومت شاه با آمریکا، کشوری به غارت رفته بود با منابعی تهی، خرمنهای

سوخته و پلاسیده، دشتهایی لم یزرع و بی حاصل، ارتشی تا بن دندان مسلح و بی اراده، صنایعی مونتاژ و

وابسته و جامعه ای لبریز از مصرف، فساد و تباهی. آمریکا در تار و پود رژیم شاه ریشه دوانده بود و به تبع

آن ملت را همسان ارزشهای خویش از خود بیگانه ساخته و با اتکاء بر بریدگی مردم از اعتقادات و

شرافتهای انسانی اسلامیشان به غارت و چپاول این کشور مشغول بود.

شیوه های نفوذ، طرق اعمال قدرت و خلاصه روشهائی که آمریکا جهت یغمای ایمان، شرافت و ذخایر

این ملت به کار می برد در مجموعه های قبل به کرات ذکر شده است. کنکاش در این شیوه ها راهنمایی است

بر درک حرص و آز سیری ناپذیر انسان که در پی کمال به بیراهه رفته و گم شده، جهالت به انحرافش کشیده

و لجاجت به قساوتش واداشته است. در این بیراهه هر کس، یافته را کمال پنداشته و با تمام واژه ها به

توجیه نشسته تا قساوت و سودجویی را لعاب رأفت و خیرخواهی و جهالت و سرمایه اندوزی را لباس علم

و شرافت بپوشاند و چون این پنداشته ها نقش کمال پذیرفته، کبر و برتری طلبی تقدس یافته و به دنبال آن به

خاطر سرمایه اندوزی سرمایه داران، نان گرسنگان به غارت رفته (و می رود) و منابع خداداد به چپاول.

انسان و تفکر انسان به بردگی کشیده شده (و می شود) و....نهایتا تمام اسباب و وسایل با تمام توجیهات و

فریبها به کمین نشسته اند تا حرص پایان ناپذیر انسان گمراه را ارضاء کنند.

امپریالیسم و کمونیسم دو واژه به ظاهر متضاد، جدای از مفاهیم کلامیشان دو نمود از یک انگیزه اند و

برای یک هدف تلاش می کنند و آن قطع انسانیت از انسان است و هدایت به وادی حیوانیت. هر دو افکار را

به بردگی خود و بریدگی از خدا می کشند و تفاوتی نمی کند که این بردگی، بردگی آمریکا باشد یا شوروی،

بردگی امپریالیزم یا بردگی کمونیسم.

همسانی هدف دو ابرقدرت شرق و غرب مبنی بر به غارت بردن هر چه بیشتر منابع جهان زمینه ساز

رقابتی عظیم بین آنها شده و این دو در انظار جهانیان با توجیهات و فریبهای اصطلاحا «ایدئولوژیک»

کوشیده اند این رقابت را جنگ صلح ناپذیر بین دو نگرش به جهان سوسیالیزم و سرمایه داری قلمداد کنندو

ظاهرا هر کدام در پی رهنمونی انسانی به بهشت خیالی خود هستند. اما اساسا این امر وسیله ای است تا این

رسولان فقر و فساد با ساختن مترسکی زمینه نفوذ در کشوری را فراهم نمایند. طلسم آمریکا یعنی

مترسک کمونیسم در کشورهای تحت سلطه اش عاملی است که از طریق آن نه تنها حضور خود بلکه تمام

جنایتها، سرکوبها، پیمانها و فروشهای نظامی را نیز توجیه می کند و دقیقا مشابه همین عمل از سوی

شوروی نیز در اقمارش به وقوع می پیوندد. در تکاپوی این تبلیغات و ضد تبلیغات بودجه های عظیم

ص: 492

کشورهای تحت سلطه است که بازار زرادخانه و کالاهای این دو ابرقدرت را گرم نگه میدارد و کوخهای

مستضعفان این کشورهاست که برای آبادانی کاخهای ابرقدرتها ویران تر می شود.

در این کشمکش هر جا که منافع اقتضا کند برای تقسیم غنائم بر سر میز مذاکره می نشینند و نرد عشق

می بازند و در حالیکه کشورهای تحت سلطه انبار مهمات و سلاحهای اتمی و غیراتمی می شود دم از خلع

سلاح می زنند. آنچه به ظاهر جنگ بین دو ابرقدرت و در اصل رقابت بین آنها نامیده می شود تظاهر این

امر است که استکبار اساسا رقیب بردار نیست و هر کدام می خواهد که بر سر خوان نعمت دنیا دیگری را

نبیند و در به غارت بردن جهان شریکی نداشته باشد.

با توجه به دیدگاههای مذکور و تأمل در اسناد این مجموعه ها به راحتی می توان دریافت که امیال و

مقاصد شوروی و عملکرد آن در قبال ایران و حوادث آن از چهارچوب مباحث مربوط به حضور 25 ساله

آمریکا خارج نمی شود.

قطب بندیها و بلوک بندیهای جهان، ایران را در کنار آمریکا و در همسایگی شوروی به نحوی قرار داده

که نه تنها ایران تبدیل به یک پایگاه نظامی تجاری آمریکا شده بود بلکه عمده عملیات جاسوسی آمریکا

علیه شوروی از طریق ایران انجام می گرفت. با وجود این مراتب و ماهیت رژیم شاهنشاهی و در محدوده

بلوک بندیهای جهان، شوروی مطلقا ایران را با تمام مسائل و مصائبش به عنوان یک کشور مترقی و رو به

رشد و در آستانه تمدن بزرگ پذیرفته بود و می خواست بر سر این خوان نعمت بدون کوچکترین گوشه

چشمی به اصول بنیادین مارکسیسم و خدشه بر ماهیت رژیم به یغما بنشیند و در عین حال و به عنوان یک

کار جنبی به کسب اطلاعات و تا حدی پرورش و رشد جناح طرفدار خود بپردازد. امام درباره وضعیت

ایران در زمان شاه و اهداف دو ابرقدرت شرق و غرب فرمودند: ما یک مملکتی داریم برای خودمان

می خواهیم، ما نمی خواهیم آمریکا سرپرستمان باشد، ما نمی خواهیم همه منافع ملت به آمریکا برود، همه

منافع را مملکت شوروی ببرد، گاز را شوروی ببرد و نفت را آمریکا، یک سفره باز باشد تا هر کس هر چه

بخواهد، بخورد. ما نمی خواهیم این طور باشد. امام با این بیان نه تنها خط مشی و سیاست خارجی را

مطرح میکند بلکه موضع گیری این دو ابرقدرت در قبال ایران را نیز تشریح می کنند.

مترقی بودن رژیم نیز توجیه مارکسیستی می شد و ارتباط و وابستگی صریح و آشکارش به

امپریالیسم آمریکا نیز به عنوان واقعیتی که باید پذیرفت مطرح می گشت. این همه مقدماتی بودند که کانال

نفوذی ایجاد کنند و اهداف و مقاصد سودجویانه خویش را برآورده کنند. در این تلاشها شوروی چندان

هم بی نصیب نمی ماند و یک سری قراردادهای نظامی و اقتصادی نیز ره آورد این تلاشها بود. جنایات و

آدمکشیهای رژیم توسط بلندگوهای تبلیغاتی شوروی به عنوان از بین بردن مرتجعین و کوته فکران

مخالف ترقی قلمداد می شد. امام در پاسخ خبرگزاری رویتر که پرسیده بود «شما درباره شوروی چه فکر

می کنید؟ فرموده بودند: «شوروی از رژیم شاه حمایت می کند، حتی نمایندگانش در سازمان ملل از شاه

دفاع کرده اند. شوروی چون آمریکا و انگلیس برای بلعیدن سرمایه های ایران دست به هر جنایتی زده و

می زند». تداوم این سیاساتها یعنی فداکردن مصالح ملتها و خلقها در قبال سودجویی صرف و ایجاد سلطه

در قلمرو کشورهای اسلامی و جهان سوم تمام حیثیت روسها و ادعاهای طرفداری از خلقهای تحت

سلطه را به زیر سئوال می برد و چهره پلید و استعمار گر آنها را بر جهانیان روشن می کند. امام در برابر

سئوالی در مورد تعویض لحن مطبوعات شوروی در مور اینکه اوضاع ایران به وضوح بهم خورده به

ص: 493

صراحت پرده از سیاستهای فرصت طلبانه شوروی برداشته و روش آنها را در قبال اوضاع ایران و سیاست

کلی روسها بیان می کنند و می فرمایند:

«شوروی با سیاستهای فرصت طلبانه خود در بسیای از جاها حیثیت خود را از دست داده است و او به

خیال این است که همیشه می توان از آب گل آلود استفاده کرد. ما دست سودجویان شوروی را از ایران قطع

خواهیم کرد...شوروی با روشی که در پیش گرفته است و ملل مسلمان را به زیر سلطه خویش درآورده

است، دیگر حتی شایستگی دعوی طرفداری از مظلومیت و مخالفت با استثمار را نیز ندارد.»

با شروع تظاهرات و آغاز حرکتهای کوبنده است مسلمان بر علیه حضور آمریکا و ماهیت ضداسلامی

رژیم، ایران از دو سو کانون عمده توجه خارجی قرار گرفت. یکی آمریکائیها که در جهت بقای خویش

مذبوحانه تلاش می کردند و دیگر روسها که می خواستند از این میان آنچه بهتر منافع آنان را تأمین می کند

برگزینند. عدم شناخت صحیح از ماهیت انقلاب اسلامی همان گونه که آمریکا را تا مدتهای مدید در گیجی

و بلاتکلیفی و عدم ارائه تحلیل صحیح از اوضاع کشاند روسها را نیز در مخمصه ای قرار داد که حتی تا

حوالی 22 بهمن نیز قادر به موضع گیری مشخص در برابر جریانات موجود در ایران و نقش عظیم مذهب

در انقلاب و رهبری سازش ناپذیر امام نبودند، ولی در زمستان 57 چون دیدند که حزب روسی توده به

خاطر یک عمر خیانت و جنایت در ایران اعتبار خود را از دست داده و گروه پیشرفته سیاسی دیگری نیز

وجود ندارد که بتواند تشکیلات سیاسی منسجمی که قادر به مقابله با توده مسلمان و رهبری آن و آماده

کار با روسها باشد ایجاد نماید، به ناچار تصمیم گرفتند به ظاهر انقلاب را بپذیرند و مواضع

ضدامپریالیستی آن را تأیید کنند البته به این امید که با فرصت طلبی در آینده بتوانند با اتکاء بر

این موضعگیری جای پایی برای خویش باز کنند. سیر وقایع و برخوردهای قاطع رهبر انقلاب در مواجهه

با سیاستهای ابرقدرتها اعم از شرقی و غربی که تداوم شعار امت مسلمان بود و همچنین تضاد آشتی ناپذیر

اسلام با استکبار در تمام چهره هایش باعث شد که شوروی در ظاهر تحت پوشش مخالفت با دولت موقت

و ایجاد روابط با آمریکا و در باطن به خاطر احساس خطری که از گسترش تفکر اسلامی داشت میزان

حمایت زبانی و تبلیغاتی خود را تحت شرایط و اوضاع روز به نوسان درآورد.

با استقرار جمهوری اسلامی و قطع دست امپریالیسم و ایادی آن از میهن اسلامی، عظیم ترین

پایگاههای جاسوسی آمریکا که بر علیه شوروی از خاک ایران فعالیت می کردند برچیده شد و شبکه عظیم

سیا در ایران که بخش عمده ای از آن به فعالیتهای ضدروسی می پرداختند از بین رفت. در پی این فرصت

گرانبها، شوروی که در طی قرون متمادی آرزوی دستیابی به آبهای خلیج و منابع سرشار ایران را در سر

می پروراند با اتخاذ سیاستهای مذبذب و در ظاهر طرفداری از جمهوری اسلامی سعی بر آن داشت تا

گروههای وابسته به مسکو را رشد داده و در موقع مقتضی با استفاده از تاکتیکهای خاص خویش آنها را به

حاکمیت برساند. از وفادارترین گروههای طرفدار مسکو حزب توده با سابقه طولانی خیانت بود که

برخلاف اکثر نیروهای چپ که متناسب با شرایط سیاسی و اجتماعی شیوه ها و تاکتیکهای گوناگون اتخاذ

می کردند، همواره از یک موضع گیری سیاسی و تبلیغاتی استفاده می کرد که از سوی کرملین انشاء می شد.

با اتخاذ سیاست همگانی با جمهوری اسلامی، این گروه گذشته از پیروی از سیاستهای کرملین در پی آن

بود که وازدگی و نفرت مردم را نسبت به اعمال این حزب و کمونیستها کاهش دهد.

با وجود دسایس و فریبکاریها از جانب استکبار جهانی و ابرقدرتها، انقلاب اسلامی، پویا و پرتوان به

ص: 494

پیش می رود و نقاب تزویر از چهره تمام سیاستهای به ظاهر خیرخواهانه و در اصل غارتگرانه ابرقدرتها

برمی دارد و بانگ رهایی خلقها را از سلطه شرق و غرب سرمی دهد و می رود تا نویدبخش مستضعفانی

باشد که برای رهایی خویش از سلطه ابرقدرتها راه استقلال و آزادی را برگزیده اند و امید به حمایت شرق و

غرب را از افکار خویش زدوده اند.

پیش از آنکه به تشریح اسناد این مجموعه پرداخته شود بخشی از پیام امام به طبقات مختلف مردم در

13 صفر 1393 آورده می شود تا همانگونه که چراغی فرا راه آینده این ملت شد نوری باشد روشنگر راه

رهایی مستضعفان تحت سلطه از چنگال استعمارگران.

«بیدار شوید و خفتگان را بیدار کنید، زنده شوید و مردگانرا حیات بخشید و در تحت پرچم توحید

برای درهم پیچیدن دفتر استعمار سرخ و سیاه خود فروختگان بی ارزش فداکاری کنید. این نفتخواران

بی شرف و عمال بی حیثیت آنها را همانند زباله از کشورهای اسلامی بیرون ریزید، از جشنهای پایان ناپذیر

آنها که در حقیقت چراغهائی است که در گورستان می افروزند دوری نمائید. امید است شما عزیزان من

مرگ استعمار و عمال آن را به زودی بگیرید، اگر ما پیران نبینیم شما جوان ها ببینید...»

اسناد مربوط به شوروی در چند جلد تدوین شده که شامل 4 بخش عمده است.

بخش اول مشتمل است بر:

1 گزارشات و اطلاعات بیوگرافیک در مورد شخصیتهای سیاسی و مأموران دیپلماتیک شوروی:

هدف عمده از جمع آوری این بیوگرافیها کسب اطلاعات راجع به افراد روسی مأمور بهکار و ارزیابی نقاط

قوت و ضعف آنها و در صورت امکان بکارگیری و رشد آنها در جهت مقاصد اطلاعاتی و جاسوسی و یا

بهره برداری سیاسی است.

2 شرح ملاقاتها و مذاکرات مأمورین سفارتخانه های آمریکا و شوروی. اهداف عمده این ملاقاتها

صرفنظر از جنبه تهیه بیوگرافی، ارزیابی و به دست آوردن مواضع روسها نسبت به مسائل جاری ایران و

جهان و همچنین کسب اطلاعات راجع به مسائل داخلی شوروی و رخدادهای دیپلماتیک می باشد. نکته

نهفته در این ملاقاتها جدای از محتوای سیاسی مورد گفتگو واقع شده وقاحت در پرونده پوشی، دروغ

گویی و نادیده گرفتن مصائبی است که از سیاستهای استعمارگرانه این دو ابرقدرت بر ملل محروم وارد

می شود و تمام جنبه های انسانی را در چهارچوب روابط فیمابین و توجیهات سیاسی به مسخره می گیرد.

3 مسائل و درگیریهای امنیتی رژیم پهلوی با شوروی و عملیات جاسوسی آنها در ایران و ارسال

اطلاعات از وی آمریکا در مورد جاسوسان روسی شغال در ایران به ساواک و شاه

4 بررسی و ارزیابی تحولات اقتصادی و نظامی و سیاسی بین ایران و شوروی قبل و بعد از انقلاب

اسلامی و موضع ایران نسبت به این تحولات

5 تشریح وضعیت سلطه سیاسی و نظامی شوروی در جهان و به ویژه اقیانوس هند و اطلس. این اسناد

بیشتر به تشریح تلاشها، موفقیتها و ناکامیهای شوروی در عرصه رقابت با آمریکا می پردازد. از جمله این

اسناد، سندی است با موضوع «موضع شوروی در جهان سوم» که به بررسی وضعیت شوروی، میزان نفوذ و

مشارکت نظامی سیاسی آنها در کشورهای آفریقائی (موزامبیک، اتیوپی و آنگولا)، عراق، افغانستا،

خلیج فارس و غیره می پردازد. محتوی این سند تشابه هدفهای امپریالیستی روسها با آمریکائیها را نشان

ص: 495

می دهد، البته سند مربوط به وضعیت روسهاست ولی آگاهی ملتهای جهان سوم از میزان تسلط آمریکا بر

کشورهایشان راهنمای این مقایسه است.

6 تأثیر انقلاب اسلامی بر روند تفکرات و موضعگیریهای روسها نسبت به ایران و تأثیر این امر بر

ملیتهای مسلمان شوروی

بخش دوم شامل 3 قسمت است:

1 نگرشی بر صنعت نفت و گاز و خطوط لوله گاز شوروی: این اسناد حاصل فعالیتهای اطلاعاتی

جاسوسان سیا در بخش های مربوط به تکنولوژی و صنایع است که تحولات صنعتی و

تکنولوژیکیشوروی را زیر نظر دارد. جزوه های فوق مشتمل بر وضعیت نفت، گاز، کیفیت محصولات،

نیازهای تکنولوژیکی و تجهیزاتی، کمبودها و نقصانهای روسها در راه اندازی این صنایع می باشد.

2 گسترش اقتصادی سیبری: این جزوه نیز حاصل تلاش جاسوسان سیا برای دستیابی به اطلاعات

صنعتی و تکنولوژیکی است و شامل وضعیت منابع طبیعی سیبری و کیفیت و وضعیت صنایعی که در این

رابطه در سیبری فعالیت می کند می باشد.

3 تعدادی اسناد در رابطه با روابط ایران و شوروی و همچنین کشورهای بلوک شوروی در ابعاد

اقتصادی، نظامی و مبادلات آموزشی و فرهنگی است.

بخش سوم این بخش نیز به طور عمده شامل سه قسمت است:

1 یکی جزوه که توسط سیا گردآوری شده تحت عنوان «عملیات اطلاعاتی شوروی علیه

آمریکائیها» که به طور کلی بیانگر تلاشهای اطلاعاتی شوروی برای بدست آوردن اطلاعات مخفی از

طریق بکارگیری آمریکائیها و رخنه در تأسیسات آمریکا در خارج و ذکر شواهد و مثالهایی از این گونه

فعالیتها می باشد. شیوه و عمل و روشهایی که روسها در کسب اطلاعا به کار می برند همچنین هدفها و

آماجهای آمریکایی و تشریح وضعیت کلی شهروندان آمریکا در خارج از آن کشور در این جزوه مورد

بحث قرار گرفته است.» سند دیگری مشابه سند قبل نیز تحت موضوع «توجیه های امنیتی خلاصه

پرونده های اخیر و مهم SAS» وجود دارد که ذکر شواهدی است از عملیات اطلاعاتی روسها علیه

آمریکائیها.

2 چند سند در رابطه با دستورالعملها. ضوابط امنیتی و شغلی است که از سوی مقامات آمریکایی برای

تماس و نحوه آن با مأموران دیپلماتیک یا غیردیپلماتیک شوروی و کشورهای بلوک کمونیست تهیه شده

است.

3 سه پرونده از اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی (یعنی تنها واحدی از وزارت دفاع آمریکا در ایران

که کار تحقیقاتی امنیتی انجام می داد و مسئول امنیت نظامیان آمریکایی و تهیه پوشش ضداطلاعاتی

دفاعی برای شرکتهای آمریکایی پیمانکار پروژه های نظامی و کمک ضدتروریستی به آنها بوده است)

می باشد. این پرونده ها متعلق به اشخاصی به نام بیل کرین، لاری جیل و چند نمونه دیگر می باشد که کلاً

متضمن مطالبی در شرح فعالیتهای جاسوسان آمریائی برای بکارگیری اطلاعایت افراد روسی و ارتباط

این اداره با سیا است. همچنین چند سد رشته بازسازی شده می باشد که متعلق به بخش سیا در سفارت

ص: 496

آمریکا بوده و شامل اطلاعات متفرقه ای است که سیا در مورد افراد روسی و اطلاعات اخذ شده از آنان

تهیه کرده است.در ضمن سند دیگری با عنوان شوروی و اروپای شرقی موجود است که شرح تلاش های

ماهواره ای جاسوسی آمریکا و اطلاعات نظامی بدست آمده از این تلاش می باشد.

بخش چهارم این بخش شامل 2 قسمت عمده است

1 تعاریف مصطلح و اهداف عملیاتی به نام پناهندگان خارجی. این اسناد پرده از چهره پرفریب و

سالوس ابرقدرتها به ویژه آمریکا در رابطه با پناهندگان سیاسی و تبلیغات و ریاکاریهای این رژیمها برای

فریب مردم خود و مردم جهان برمی دارد. ایجاد انگیزه در مأموران و صاحب منصبان و تبعه های

کشورهای کمونیست یعنی چین، شوروی و بلوک شوروی برای بهره برداری اطلاعاتی در درجه اول و

استفاده روانشناسانه و به بیانی دیگر بهره برداریهای تبلیغاتی و سیاسی در مرحله دوم و کلیه روشها و

دستورالعملهایی که بر اساس آن واژه ای به نام پناهندگی شکل گرفته در این اسناد منعکس است.

2 دستورهای اجرایی، فرمها و مکالمات کتبی مورد لزوم به زبانهای انگلیسی، چینی و روسی و ابلاغ

و ارسال آنها به واحدهای مربوطه مستقر در سفارتخانه های آمریکا برای برخوردی حساب شده و جذب

کننده با پناهندگان و همچنین روشهای ایجاد تماسهای اضطراری اعم از کاربن نویسی یا مکالمات تلفنی

یا ملاقاتهای مخفی از جمله مواد مندرج در این بخش از اسناد است.

دانشجویان مسلمان پیرو خط امام


شوروی (اطلاعات کلی)

ص: 497

سند شماره (1)

شوروی

خشکی

22274000 کیلومتر مربع، 3/9% زیر کشت، 1/37% جنگل و بوته زار، 6/2% شهری، صنعتی و

ترابری، 8/16% مراتع و یونجه زارهای طبیعی، 2/34% کویر، باتلاق و یا لم یزرع.

طول مرزهای خشکی 20619 کیلومتر.

آبها

محدوده قلمرو آبی: 12 میل دریایی (محدوده ماهیگیری 200 میل دریایی).

خط ساحل: 46670 کیلومتر (شامل ساخلین)

مردم

جمیعت: 263818000 نفر (ژوئیه 1979)، میانگین میزان رشد سالانه 9/0% (جاری)

ملیت: نام روسی، صفت روس

تقسیمات نژادی: 74% اسلاو، 26% متشکل از 170 گروه نژادی مختلف.

زبان: بیش از 200 زبان و لهجه وجود دارد که (حدود 18 تای آنها هر یک بیش از یک میلیون سخنگو

دارد)، 76% گروه زبان اسلاوی، 8% دیگر گروههای هند اروپایی، 11% آلتیک، 3% اورالیایی، 2%

قفقازی.

سطح سواد: 5/98% جمعیت (سنین 949)

نیروی کار: غیرنظامی 138 میلیون نفر (اواسط سال 1978)، 25% کشاورزی، 75% صنعت و دیگر

حوزه های غیر کشاورزی، میزان بی کاری گزارش نشده است، کمبود کارگران متخصص و ماهر.

دولت

نام حقوقی: اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی

نوع: حکومت کمونیستی

پایتخت: مسکو

تقسیمات فرعی سیاسی: 15 اتحادیه جمهوری، 20 جمهوری خود مختار، 6 کری، 121 اوبلاست و 8

اوبلاست خود مختار.

نظام حقوقی: نظام مدنی حقوقی توسط تئوری حقوق کمونیستی تغییراتی یافته است، قانون اساسی

تجدید نظر شده در سال 1977 تصویب گردید، لوایح قانونی اساسی تجدید نظر شده در سال 1977

تصویب گردید، لوایح قانونی مورد بررسی حقوقی قرار نمی گیرد، تحصیلات حقوقی در 18 دانشگاه و 4

مؤسسه حقوقی امکان پذیر است. مقررات اجباری دادگاه بین المللی را نپذیرفته است.

روز تعطیلی ملی: 7 نوامبر روز انقلاب اکتبر

شعبات: شورای وزیران (مجریه)، دیوان عالی شوروی (مقننه)، دیوان عالی قضائی شوروی (قضائیه).

رهبران دولت: لئونید آی. برژنف، دبیر کل کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس پرزیدیوم دیوان عالی

شوروی. آلکسی ان. کاسیگین، سرپرست شورای وزیران شوروی.

شرکت در انتخابات: برای تمام افراد 18 ساله به بالا و مستقیما و به طور مساوی آزاد است.

ص: 498

انتخابات: انتخابات دیوان عالی شوروی (قوه مقننه م) هر پنج سال یک بار برگزار می گردد که در سال

1979 برای همین دیوان 1500 نماینده انتخاب گردیدند که 7/71% آن اعضای حزبی هستند.

حزب سیاسی: حزب کمونیست شوروی تنها حزب مشروع کشور می باشد. قدرت آراء (انتخاب سال

1979): 174944173 نفر دارای سنین بالای 18 سال، ظاهرا 99/99% رأی داده اند.

کمونیستها: حدود 16 میلیون نفر عضو حزبی.

دیگر گروههای سیاسی یا جو ساز: کومسومول، اتحادیه های تجاری و دیگر سازمانهایی که کنترل و

نظارت کمونیستی را سهولت می بخشند. عضویت در سازمانهای بین المللی: شورای کمک اقتصادی دو

جانبه، کنفرانس خلع سلاح ژنو، آژانس انرژی اتمی بین المللی، سازمان هواپیمایی بین المللی مدنی،

شورای بین المللی اکتشاف دریایی، سازمان بین المللی کار گروه تحقیق بین الملل سرب و زینک، سازمان

مشاوره دریایی بین دولتین، اتحادیه پست جهانی، سازمان تحقیقات استاندارد بین المللی ITC، اتحادیه

تجاری بین المللی، کمیسیون بین الملل صید نهنگ، شورای غله بین الملل، سازمان ملل، یونسکو، اتحادیه

جهانی پست، پیمان ورشو، سازمان بهداشت جهانی WPIO، سازمان جهانی هواشناسی، WTO.

اقتصاد

تولید ناخالص ملی: 5/1066 میلیارد دلار (1978) با در نظر گرفتن قیمتهای آمریکا (در سال

1977)، 4080 دلار تولید ناخالص سرانه، درصد سهام در سال 1978 عبارت بودند از 56% مصرف،

34% سرمایه گذاری، 10% بخشهای دولتی و غیره، شامل دفاع (بر اساس تولید ناخالص ملی سال 1970

به روبل)، میانگین میزان رشد سالانه واقعی (771971) 8/3% میانگین میزان رشد سالانه (781976)

6/3%.

کشاورزی: محصولات غذایی عمده غله (به خصوص گندم)، سیب زمینی، مهمترین محصولات

صنعتی قند، پنبه، تخم آفتابگردان و الیاف کتان به میزان خودکفایی، بستگی به نوسانات برداشت

محصول دارد. کالری مصرفی 3250 کالری روزانه برای هر نفر در سالهای اخیر.

ماهی گیری: میزان صید 7/9 میلیون تن (1977)، صادرات 403800 تن (1977)، واردات 32500

تن (1977).

صنایع مهم: صنایع تولید سرمایه بسیار پیشرفته و متنوع، صنایع کالاهای مصرفی در مقایسه چندان

پیشرفته نیست.

کمبودها: لاستیک طبیعی، بوکسیت و آلومینیوم، تانتالیم، قلع، تنگستن، فلورواسپار، و مولیبدن.

فولاد خام: 163 میلیون ظرفیت تولید تا یکم ژانویه 1979، در سال 1978 معادل 151 میلیون تن

تولید گردیده، که سهم تولید سرانه 578 کیلوگرم می باشد.

نیروی برق: 249500000 کیلووات ظرفیت (1978)، 1202، میلیارد کیلو وات ساعت تولید شده

(1978)، 4580 کیلووات ساعت سهم سرانه.

صادرات: 6/52392 میلیون دلار (با احتساب هزینه حمل تا مقصد، 1978)، سوخت (به خصوص

مواد نفتی و مشتقات آن)، فلزات، محصولات کشاورزی (الوار، غله)، و انواع کالاهای پیش ساخته (به

خصوص کالاهای صنایع سرمایه ای).

واردات: 8/50794 میلیون دلار (با احتساب هزینه حمل تا مقصد 1978)، ماشین آلات و تجهیزات ویژه

ص: 499

و پیچیده، الیاف نساجی محصولات مصرفی،محصولات محصولات پولاد، (به خصوص لوله های قطور) و

هرگونه کمبود در تولید داخلی (از قبیل، گندم وارداتی پس از برداشت محصول نه چندان خوب داخلی).

طرفهای مهم تجاری: 2/103 میلیارد دلار (کل منافع سال 1978)، 60 درصد تجارت با کشورهای

کمونیستی، 28% با کشورهای صنعتی غرب و 12% با کشورهای رو به رشد.

کمک: اقتصادی 3707 میلیون دلار کل کمکهای اقتصادی ارائه شده به کشورهای رو به رشد

(1978)، کل کمکهای اقتصادی (781957)، 1/17 میلیارد دلار: نظامی کل کمکهای ارائه شده

(1978)، 8/1 میلیارد دلار.

نرخ رسمی تبدیل ارز: 6811/0 روبل = یک دلار آمریکا (میانگین تبدیل در سال 1978). سال مالی:

سال تقویمی.

ارتباطات

راه آهن: جمعا 140504 کیلومتر؛ 138671 کیلومتر ریل پهن (524/1 متر)؛ 1833 کیلومتر ریل

باریک (750/0 متر)؛ 110015 کیلومتر ریل پهن تک ریل؛ 40941 کیلومتر راه آهن برقی؛ این آمار

خطوط راه آهن صنعتی را در برنمی گیرد (1978).

شاهراهها جمعا 1564000 کیلومتر؛ 322000 کیلومتر آسفالته بتونی و یا بلوکهای سنگی،

372000 راههای آبی داخل خشکی، 146400 کیلومتر به استثناء دریای خزر (1979).

خطوط لوله: 57000 کیلومتر نفت خام؛ 13000 کیلومتر محصولات پالایش یافته؛ 115000

کیلومتر گاز طبیعی.

بنادر: 52 بندر بزرگ (که مهمتر از همه؛ لینگراد، مورمانسک، اودسا، نووروسیک، ایلی شوسک،

ولادی وستوک، ناخودکا، آرخانگلسک، ریگا،تالین، کانسیگراد، لیپاجا، ونتسپلیز، نیکولایف،

سواستوپول)؛ 116 بندر کوچک منتخب. مهمترین بنادر داخل: روستوف، ولگوگراد، گورکیف،

خاباروسک، کیف و مسکو (1979).

میزان بار حمل شده: راه آهن 3758 میلیون تن، 3426 میلیارد تن بر کیلومتر (1978)؛ شاهراهها

7/22 میلیارد تن 380 میلیارد تن بر کیلومتر (9770%)؛ راههای آبی 520 میلیون تن، 231 میلیارد تن

بر کیلومتر به استثناء دریای خزر که دارای 16000 وسیله باربری آبی به ظرفیت 000/7000 میلیون تن

می باشد (1978).

ناوگان تجاری: 1737 کشتی (1000 تن ثبت شده و بیشتر) و با تناژ ثبت شده کلی 13504800 و تناژ

کامل 18676400، شامل 69 کشتی مسافر بری، 1201 باربری، 19 کانتین، 36 باربری غول آسا، 291

تانکر، 8 کشتی مخصوص حمل گاز مایع، 93 کشتی باربری بزرگ 8 کشتی مخصوص حمل نفت / سنگ

آهن، 12 کشتی هواپیمابر ویژه، 646 کشتی تجاری در دریای سیاه، 392 کشتی در دریای بالتیک، 445

کشتی در بخش خاور دور و شوروی، و 244 کشتی دربارنتس / دریای سفید مستقر شده است (خیلی

محرمانه).

هواپیمایی کشوری: 1251 هواپیمای بزرگ حمل و نقل (1977) سرّی.

فرودگاهها: جمعا 3535 فرودگاه، 765 فرودگاه دارای باند پرواز دائمی، 55 فرودگاه با باندهای بیش

از 3500 متر، 387 فرودگاه با باندهای 34992500 متر، 1078 فرودگاه با باندهای 24991000 متر،

ص: 500

2015 فرودگاه با باندهای کمتر از 1000 متر، 37 فرودگاه مخصوص هلیکوپتر (سرّی).

ارتباط راه دور: سیستم ارتباط داخلی و بین المللی نسبتا مدرن جهت استفاده دولت، 3/19 میلیون

شماره تلفن، حدود 37000 تبدیل تلفن، 83100 دفتر تلگراف اصلی و شعبه ای، حدود 135 شبکه انتشار

رادیویی /ا ام، 280 ایستگاه اف ام و 40000 ایستگاه انتشاراتی با سیم، 8/59 میلیون رادیو و 56

میلیون گیرنده رادیویی با سیم، 1620 ایستگاه تلویزیونی و ایستگاه رله تلویزیونی، 55 میلیون گیرنده

تلویزیونی (خیلی محرمانه)

نیروهای دفاعی(سری غیر قابل رؤیت برای بیگانگان)

نیروی انسانی نظامی، مذکر، 4915 ساله، 67982000 نفر، 54220000 نفر مناسب برای خدمت

نظامی، 2367000 نفر سالانه در سن 17 سالگی آماده خدمت در ارتش می شوند. (خیلی محرمانه)

پرسنل: (تقریبی تا مارس 1979) 2453400 نفر نیروی زمینی، 424100 نفر نیروی دریایی (به

استثناء گارد مرزی دریایی)، 513200 نفر نیروی هوایی، 344600 نفر نیروهای موشک

اندازاستراتژیک، 625700 نفر نیروهای پدافند هوایی، 470200 نفر نیروهای شبه نظامی، توزیع این

نیروها به ترتیبی که با برنامه دفاعی آمریکا به جای بافت نظامی شوروی تطابق داشته باشد، به شرح زیر

است:

تخمین کل نیروهای نظامی و شبه نظامی(سری)

فرماندهی و پشتیبانی عمومی 1307300

نیروهای زمینی ویژه 1693000

نیروهای دریایی ویژه 308300

نیروهای هوایی ویژه 297800

نیروهای تهاجمی استراتژیک 267400

نیروهای دفاعی استراتژیک 498900

نظامیان مرزی 159500

نظامیان داخلی 299000

جمع 4831200

تخمین کل نیروهایی که در 5 سال گذشته به صورت ذخیره درآمده اند. (سری)

فرماندهی و پشتیبانی عمومی 2415000

نیروهای زمینی ویژه 3210000

نیروهای دریایی ویژه 500000

نیروهای هوایی ویژه 565000

نیروهای تهاجمی استراتژیک 5600000

نیروهای دفاعی استراتژیک 925000

نظامیان مرزی 295000

نظامیان داخلی 510000

جمع 8980000

ص: 501

واحدهای مهم نیروی زمینی: نیروهای زمینی ویژه 24 ارتش، 10 سپاه، 173 لشگر، به اضافه 12

لشکر توپخانه، 150 تیپ، 250 هنگ و بسیاری واحدهای پشتیبانی رزمی دیگر (سری)

ناوهای نظامی: زیر دریایی، 70 زیر دریایی اتمی حامل موشک های، بالستیک، 16 زیر دریایی حامل

موشکهای بالستیک، 44 زیر دریایی اتمی موشک انداز، 24 زیر دریایی تهاجمی موشکی، 45 زیر دریایی

اتمی تهاجمی، 144 زیر دریایی تهاجمی، 4 زیر دریایی ساحلی، یک زیر دریایی کمکی، 4 را دارای، 4 زیر

دریایی آموزشی.

ناوهای جنگی سطح آب: 2 ناو هواپیمابر VTDL دارای موشکهای هدایت شونده، 2 ناو حامل

موشکهای هدایت شونده، 25 ناو حامل موشکهای هدایت شونده دوربرد، 10 ناو حامل موشکهای سبک

دوربرد، 32 ناو شکن حامل موشکهای هدایت شونده، 36 ناو شکن، 24 ناوچه حامل موشکهای هدایت

شونده، 104 ناوچه سبک، 123 ناوچه گشتی رزمی، 96 ناو جنگی دوزیستی، 162 ناو مین یاب،

444 ناوچه کشتی ساحلی و رودخانه ای، 82 ناوچه ضد جنگ افزارهای دوزیستی، 238 ناوچه مین یاب،

84 ناو دافع، 66 ناو پشتیبانی، 135 ناو پشتیبانی ناوگان، 457 ناو کمکی دیگر (سری)

هواپیماهای نظامی: 15125 واحد عملیاتی، تعداد هواپیما نسبت به هر نیرو به شرح زیر است:

هواپیماهای دور برد 869 فروند (239 بمب افکن دوربرد، 630 بمب افکن میان برد). بخش هوایی دفاع

هوائی، 2653 جنگنده، 9 بخش هشدار دهنده و نظارت هوابرد، بخش هوایی تاکتیکی شوروی، 4538

هواپیمای رزمی (3750 جنگنده، 106 بمب افکن برد متوسط، 633 هواپیمای شناسائی، 49 هواپیمای

جنگهای الکترونیک). بخش هوایی نیروی دریایی، 1121 بمب افکن، 511 بمب افکن / تانکر /

شناسایی میان برد، 71 فروند جنگنده و بمب افکن جنگنده، 375 فروند هواپیمای ضد زیر دریایی شامل

203 هلیکوپتر، 77 هواپیمای مختلف آموزشی)، نیروی پشتیبانی هوایی: 5935 هواپیمای ترابری و

هلیکوپترها: (ترابری: 1635 فروند است که 119 فروند آن دو برد و 905 فروند آن میان برد، و 611 فروند

آن کوتاه برد می باشد) هلیکوپترها: 4300 فروند (2033 رزمی تهاجمی، 2267 اداری و رابط) (سری)

موشکهای دفاعی: تاکتیکی حدود 3 گردان سام 2، 37 گردان سام 3، 135 گردان سام 4، 40

هنگ سام 6، 13 هنگ سام 8 در نیروهای رزمی شوروی و نیروهای آن در آلمان شرقی، چکسلواکی،

مجارستان، لهستان و مغولستان به کار گرفته شده است. در هنگ مانوری نیز حدود 225 واحدهای سام

9 و 20000 واحد موشکهای سام 7 موجود است. بعضی از این سیستمهای سام می توانند نیروهای ملی

پدافند هوایی را در موقع بروز بحران تقویت نماید. استراتژی کل نیروی موشکی دفاعی عبارت است از

999 سکوی موشکی زمین به هوا (12172 ریل پرتاب)، 56 سکوی پرتاب سام (3242 ریل پرتاب) که

تنها در مسکو مستقر گردیده است 481 سکوی سام (2886 ریل پرتاب) دفاع از اهداف استراتژیک و

موانع دفاعی کشور را ممکن می سازد. 337 سکوی سام 3 (628 ریل مضاعف و 720 ریل چهار گانه) و

4136 ریل پرتاب نیز برای پوشش دفاع هوایی کم ارتفاع به کار گرفته شده است.

125 مجتمع سام 5 (1908 ریل پرتاب) دفاع از موانع و مناطق حیاتی دفاعی سرتاسر شوروی را به

عهده دارند. 8 سکوی موشک 1 ABM (64 سکوی پرتاب) نیز در اطراف شهر مسکو مستقر گردیده

است. (سری غیر قابل رؤیت برای بیگانگان)

موشکهای تهاجمی استراتژیک: حدود 1400 موشک انداز ICBM و حدود 600 موشک انداز

ص: 502

MR/IRBM (سری) تسلیحات اتمی: نیاز اصلی نیروهای شوروی را تأمین می کند. (خیلی محرمانه)

تدارکات: نیاز داخلی خود را به طور کامل تأمین می کند و انواع جنگ افزارها را نیز جهت صدور تولید

می نماید. کشورهای عضو پیمان ورشو بخش اعظم کشتیهای دوزیستی و کمکی و نیز آموزشی و

هواپیماهای سبک را تأمین می نمایند.

بعضی از نفربرهای زرهی سبک به عنوان یک اقدام اقتصادی از کشورهای اروپایی شرقی تأمین

می گردد. (خیلی محرمانه)

بودجه نظامی (اعلام شده): برای سال مالی که در 31 دسامبر 1979 پایان می یابد تنها رقم 2/17

میلیارد روبل منتشر شده است. این رقم به دلایل سیاسی تحریف شده و تنها میزان ناچیزی از بودجه

نظامی را در بر می گیرد، هزینه کل فعالیتهای نظامی به استثناء مستعمره ها در سال 1978 معادل 55/146

میلیارد دلار بوده است (با در نظر گرفتن نرخ تبدیل دلار در سال 1978). (سری)

امنیت و اطلاعات:

کمیته امنیتی دولت (کا.گ.ب): داخلی/خارجی، سرپرست اداره اطلاعات، ستاد عمومی وزارت

دفاع، مجمع گردآوری اطلاعات در خارج، نیروی ارتشی نیز عناصر اطلاعاتی جهت گردآوری اطلاعات

رزمی دارند، وزارت امور داخلی، آژانس پلیس عمومی، نظامیان داخلی، نیروهای آتش نشانی، زندانها و

اردوگاهها. (سری/ غیر قابل رؤیت برای بیگانگان)