گروه نرم افزاری آسمان

معرفی آیت اللّه زنجانی از سوی جانوس/13 به عنوان جنبه ثانی شخصیت شریعتمداری

سند شماره (25)






15 شهریور 58 اعضاءسری

از: رئیس 508509به: تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اس. دی. جانوس

عطف به: الف تهران 54115 ب تهران 54057 ج رئیس 494190

1 به طور کلی موافقیم که با زنجانی به منظور جمع آوری اطلاعات درباره حزب خلق مسلمان و

شریعتمداری ملاقات شود و اس. دی. جانوس /13 «ج/13» هم کار ترجمه را به عهده داشته باشد. پسر

زنجانی را باید به این صحنه وارد نکرد. پکوئین باید برای زنجانی روشن سازد که این ملاقات به منظور

جمع آوری خبر است و هیچ معنای تعهد، پشتیبانی یا چیز دیگر نباید از آن تعبیر شود.

2 مایلیم بدانیم آیا شریعتمداری از این ملاقات آگاهی دارد و آیا زنجانی خود را سخنگوی وی تلقی

می کند. پیش بینی ما این است که این ملاقات موقعیت ج/13 در رابطه با نیروهای شریعتمداری را ارتقاء

خواهد داد و امیدواریم دسترسی وی به اخبار راجع به حزب خلق مسلمان را بیشتر کند و همچنین به او

ص: 301

نشان خواهد داد که کوششهایش برای ما ثمراتی داشته است.

3 دریافت اطلاعات بیشتر درباره ترتیبات ملاقات و نقش پوشش که مأمور قرارگاه می خواهد ایفا

کند، موجب امتنان خواهد بود. لطفا توضیح دهید آیا به موسوی گفته شده که پکوئین مأمور سیا است.

4 پرونده: 149066 201 تا تاریخ 15 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی

سرّی


سوابق سعید فرید و آیت اللّه زنجانی

سند شماره (26)

22 شهریور 58 اعضاءسرّی

از : بخش خارجه / فیلادلفیا 11926به : رئیس، تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است

ردگیری. اس. دی. بیپ

عطف به: رئیس 510725 «به تهران ارسال نشده»

1 در ملاقات 20 شهریور، اس. دی. بیپ «ب / 1» «هویتش برای تهران داده می شود» که منبع ذخیره

جدید است به رنسکله مأمور پایگاه فیلادلفیا که به عنوان مأمور سیا و با نام مستعار بود موضوع احتمالاً

عملیاتی ذیل را داد:

نام: علی اکبر شهلا «شخص مورد نظر»

تاریخ و محل تولد: حدود 1298، تبریز، ایران.

تابعیت: ایرانی

شغل: رئیس شرکت فرعی شیشه آلات وارداتی که متعلق به دولت چکسلواکی است و محل آن بخش

بازار تهران است.

نشانی: بازار، تهران.

2 فرد مورد نظر دوست شخصی و قدیمی ب/1 و از اقوام درجه اول و معتمد آیت اللّه کاظم

شریعتمداری است. ب/1 به رنسکله گفت که می داند زمانی که در ایران بود فرد مورد نظر و شریعتمداری

مرتب هر جمعه با هم ملاقات می کردند. ب/1 ایران را در «26 بهمن 57» ترک کرد. به گفته ب / 1،

مشارالیه همواره غیرسیاسی بوده تا از فلسفه شریعتمداری مبنی بر اینکه رهبران دینی «و

خانواده هایشان» باید به جای اداره امور حکومتی در مساجد حاضر شوند تبعیت کرده باشد. با این وجود

وی به واسطه نفوذ «بی صدای» خود در قاطبه آذربایجانی بازار برای شریعتمداری پر ارج بوده است.

ب/1 وی را فردی عمیقا مذهبی و قویا ناسیونالیست دانست. او در ایران تحصیل کرده و حداقل یک دختر

دارد که منشی شخصی ب/1 در تهران بود. وی به فارسی و ترکی تکلم می کند. فرد مذکور چند باری

مسافرتهای تجاری به آلمان و چکسلواکی داشته و هنوز نیز با داشتن دلایل قابل قبول «و روابط

خانوادگیش با شریعتمداری» می تواند آزادانه به خارج از ایران مسافرت نماید.

3 ب / 1 به رنسکله گفت که حاضر است از کانال تلفنی مخفی خود با ........ استفاده کرده تا از طرف

سیا ترتیب ملاقاتی را در آینده با مشارالیه در اروپا بدهد ب/1 داوطلب شد تا هنگامی که در اواخر این

ص: 302

ماه «اوائل مهر مترجم» به لندن و پاریس می رود اقدام به تماس با فرد مورد نظر نماید تا از طرحهای وی

برای دیدار از اروپا در این سال اطلاع یابد. ب/1 همچنین داوطلب شد تا اگر با فرد مذکور ملاقات نمود

مأمور سیا را «به عنوان مستعار مأمور دولت آمریکا» معرفی نماید. ب/1 مؤکدا اظهار داشت که این فرد

معتمدترین دوست شریعتمداری است و بنابراین دسترسیش به شریعتمداری و نفوذش در وی عالی است.

ب/1 هنگامی که به رنسکله گفت که می تواند «به نحوی مطمئن» از این فرد درخواست ملاقاتی در خارج

از ایران بنماید و او نیز به این دعوت جواب مساعد بدهد به اندازه کلام قبلیش اصرار داشت. ب / 1 گفت که

مطمئن است که فرد مذکور قبل از دعوت ب/1 با شریعتمداری مشورت خواهد نمود و شریعتمداری تأیید

خواهد نمود.

4 ب/1 نیز بواسطه موقعیت خانوادگی ممتاز خود و منابع مالیش رابطه دیرینه ای با آیت اللّه

شریعتمداری داشته است. ب/1 گفت که آخرین ملاقات حضوریش با شریعتمداری در حدود 1357 در

قم طی ادوار اولیه انقلاب اسلامی در ایران صورت پذیرفت. آخرین تماس ب/1 با شریعتمداری مخفیانه

در 18 اردیبهشت 58 به صفحه روزنامه های ایرانی راه یافت. ب/1 متهم به داشتن فعالیتهای «ضد

انقلابی» در لندن شده بود. ب/1 گفت که در آن هنگام وی از کانال تلفنی مخفی خود استفاده نمود تا به

شریعتمداری بگوید که آن اتهامات صحت ندارند. شریعتمداری با استفاده از همان کانال به ب/1 پیام

فرستاد که او «باید مداوای خود را در آمریکا ادامه دهد و هرگاه مناسب بود از او خواهم خواست که

بازگردد» «به ایران». ب/1 به رنسکله گفت که فرد مورد نظر در این تماسهای بین ب/1 و شریعتمداری

نقش واسطه را داشت.

5 ب/1 به رنسکله گفت که پدرش و شریعتمداری دوستان نزدیکی با هم بوده اند. در سال 1352

ب/1 در عمل به وصیت پدر در حال احتضار خود مبنی بر اینک مبلغ معتنابهی از ثروت خانواده ب/1 به

شریعتمداری داده شود کوشا بود. ب/1 گفت که کمک قابل توجه دیگری نیز در سال 1354 به دنبال مرگ

پسرش «در یک سانحه رانندگی خارج از سانفرانسیسکو» به عنوان عشریه «ده یک» اعطا نمود. ب/1

گفت به این دلایل دوستی وی با شریعتمداری و فرد مورد نظر محکم خواهد ماند و اگر شریعتمداری از او

بخواهد به ایران بازگردد و امنیت وی را تضمین کند در عمل به آن تردید نخواهد کرد.

6 گزارشهای دیگری درباره ملاقات 20 شهریور بین ب/1 و رنسکله با تلگرامهای غیرفوری ارسال

خواهند شد. احتیاجات «اطلاعاتی» مندرج در تلگرام مرجع جهت استفاده در رابطه با ب/1 برای

ملاقات 20 شهریور خیلی دیر آمدند و به ملاقات بعدی که قرار است در 2 مهر بلافاصله قبل از مسافرت

ب / 1 به اروپا برگزار گردد موکول می شوند.

7 برای ستاد: تحقیق کنید آیا کامینسکی می تواند در 2 مهر برای ملاقات با ب/1 و رنسکله در اتاق

هتل فیلادلفیا رأس ساعت 00/12 حضور یابد.

8 پرونده: 961587 201 تا تاریخ 22 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.

ص: 303

سرّی

سند شماره (27)

22 شهریور 58سرّی

از: بخش خارجه / فیلادلفیا 11927به: تهران

هشدار: شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. ردگیری

عطف به: بخش خارجه / فیلادلفیا 11926

1 هویت منوچهر نیک پور(1)

2 تا تاریخ 22 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.سرّی

سند شماره (28)

28 شهریور 58 اعضاءسری

از : رئیس 516332به : بخش خارجه / فیلادلفیا رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اس. دی. بیپ

عطف به: بخش خارجه / فیلادلفیا 11926

1 بابت اطلاع تلگرام مرجع درباره اس. دی. بیپ/1 «ب/1» با شریعتمداری متشکریم. در حال

حاضر می خواهیم هیچ اقدامی برای تماس با دوست ب/1 انجام ندهیم اما همچنان مایلیم به هر چه ب/1

می خواهد درباره شریعتمداری رد کند گوش فرا دهیم. برای اطلاع شما عنوان می شود که قرارگاه تهران

چند ماهی با پیروان شریعتمداری که خواستار قراردادن سیا در تماس مستقیم با شریعتمداری بوده اند

تماس داشته است. هنوز به واسطه اشکالات امنیتی و سیاسی لاینفک قضیه ما کانال مستقیم ارتباطی با او

برقرار نکرده ایم. در حقیقت کاملاً مطمئن نیستیم که او واقعا خواهان یک رابطه مستقیم با ما است. قرارگاه

تهران در جهت مشخص کردن این مطلب فعالیت می کند.

2 کامینسکی قصد دارد مسافرت به فیلادلفیا برای ملاقات مذکور در تلگرام مرجع به تاریخ.......

شهریور «یا مهر» را از طریق مترولاینر انجام دهد. وی ساعت 00/08 از واشنگتن حرکت می کند و کمی

بعد از ساعت 00/10 وارد خواهد شد. درخواست می شود رنسکله در ایستگاه خیابان سی ام به ملاقات

بیاید تا پیش از ملاقات «مذکور در تلگرام مرجع» ساعتی برای مذاکره درباره قضیه دست دهد. طول قد

کامینسکی .......... فوت و ............... اینچ و وزنش 150 پوند می باشد. موهای قهوه ای کمرنگ دارد و

لباس طرح شطرنجی به تن خواهد داشت.

3 درباره فرد مورد اشاره تلگرام مرجع سابقه ای موجود نبود.

4 پرونده: 961587 201 تا تاریخ 27 شهریور 1378 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی

1- منوچهر نیک پور نام اصلی اس. دی. بیپ است.
ص: 304

سرّی

سند شماره (29)

28 شهریور 58 اعضاءسری

از : تهران 54251به : رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است

کیو. آر. بولستر. اس. دی. جانوس

عطف به: رئیس 508509

1 به علت در دسترس نبودن اس. دی. جانوس/13 نتوانسته ایم روی تأییدیه ستاد برای ملاقات با

زنجانی اقدام کنیم. مطابق دستورالعمل خود وی، برای تماس با او به منزل دوست فرانسه زبان او زنگ

زده ایم. اما هرگاه که تماس گرفته ایم او آنجا نبوده است و دوستش فقط گفته که فکر می کند ج/13 در فکر

یک مسافرت است.

2 در آخرین ملاقاتمان، ما شماره خط تلفن مستقیم قرارگاه را به ج / 13 داده ایم، او از آن استفاده

نکرده است.

3 ما تلاش خود برای تماس با ج / 13 را ادامه خواهیم داد و.......... را اطلاع خواهیم داد.

4 پرونده: 149066 201 تا تاریخ 28 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی

سرّی

سند شماره (30)

از: تهران...........به: .................، ............

1 ......... اس. دی. جانوس / 13 در منزل دوستش......... و تمایل خود به برگزاری یک ملاقات را

نشان دادیم. در....... سپتامبر او و موسوی را دیدیم. ج/13 گفت که غیبتش به علت این بود که دخترش در

پاسادنا تحت یک جراحی مهم در قسمت پشت قرار داشت و او به هر دری می زد تا برای دیدن او اجازه

خروج از کشور بگیرد. درخواست وی اینکه در دست چمران است تا به نخست وزیر برساند. در عین حال،

ج/13 درخواست می کند که ما جویای احوال دخترش بشویم: او به اخباری که توسط ............ به دست

آورده راضی نیست. او گفت که کامینسکی می تواند از طریق پسر ج/13 پرس وجو شود. متشکر خواهیم

شد اگر ستاد در این مورد جویا شود. قرار شده ملاقات آینده با ج/13 در 12 مهر برگزار گردد.

..........

3 موسوی می گوید زنجانی از پایگاه محبوبیت خاص خود در بین ترکهای آذربایجانی برخوردار

است «شاید به همین دلیل شریعتمداری ضمن توصیف.......... برای اس. دی. پروب / 1، مدعی حمایت

فقط سه میلیون.......... می شود.............

ص: 305

سند شماره (31)

17 مهر 58 اعضاءسرّی

از: تهران 54435به: رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اس. دی. جانوس. اس. دی. پروب

عطف به: الف تهران 54356 ب 524423

1 هنوز اس. دی. جانوس/13 «ج/13» را برای تدارک نهایی ملاقات با زنجانی ندیده ایم، از طریق

دوست فرانسه زبان ج/13، ملاقات مقرر در 12 مهر را دو روز به تأخیر انداختیم. این تأخیر برای پذیرایی

از یک دیدارکننده که در ارتباط با شغل پوششی رئیس قرارگاه است بود. نه ج/13 و نه موسوی هیچ کدام

در موعد مقرر حاضر نشدند، ما استنباط می کنیم که واسطه «تماس» دستورالعملهای ما را مخدوش نمود.

موسوی در 15 و 16 مهر به تلفن خود جواب نداد و ج/13 هم از شماره تلفنی که چند هفته پیش به وی

داده شد استفاده نکرده است.

2 در آخرین ملاقات با اس. دی. پروب/1 «پ/1» ما در مورد محبوبیت فردی زنجانی و رابطه اش با

شریعتمداری از وی سؤال کردیم. پ/1 گفت که زنجانی بیشتر سیاسی است تا مذهبی و بین روشنفکران به

اندازه متوسطی طرفدار دارد. او نفوذ زنجانی در آذربایجان را قابل چشم پوشی دانست. پ/1 گفت که

تماسهایی بین زنجانی و شریعتمداری وجود دارد و او در ملاقاتی که با شریعتمداری داشت زنجانی را هم

دید. آن ملاقات هنگامی صورت گرفته که شریعتمداری پس از رمضان در سر راهش از مشهد به قم در

تهران توقف نمود. پ/1 روابط آنها را به طور خاصی نزدیک به حساب نمی آورد.

3 ما آنچه را که در بالا ذکر شده هنگام تنظیم سؤالات برای مصاحبه با زنجانی که هنوز امیدواریم

ترتیب آن را بتوانیم بدهیم در نظر خواهیم گرفت.

4 از کمکی که در تلگرام مرجع ب مبذول داشتید تشکر می کنیم. اگر ج/13 خود را نشان داد اطلاع

خواهیم داد.

5 پرونده: 237926 201، تا تاریخ 17 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی

سرّی

سند شماره (32)

از: تهران 54490به: رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اس. دی. جانوس

عطف به: تهران 54435

1 با آن واسطه «که اس. دی. جانوس/13 اکنون می گوید شوهر خواهر یا برادر زن وی است» تماس

گرفته و قرار ملاقات با ج/13 را گذاشتیم که در 22 مهر انجام گرفت. او گفت که موسوی مطابق توافقمان به

قم رفته، تأیید شریعتمداری برای آن ملاقات با زنجانی را گرفته و این کلام را نزد زنجانی برده.........

سند شماره (33)

24 مهر 58 اعضاءسرّی

از: تهران 54501به: رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اس. دی. ولید. اطلاعاتی

عطف به: تهران 54500

1 در تاریخ یکشنبه 23 مهر، در خلال سفر به مناطق دریای خزر اس. دی. ولید/1 «و/1» با افراد مهم

قبایل ترکمن که اهل ناحیه گناباد بودند به بحث سیاسی نشست. اهالی این قبایل شدیدا مخالف دولت

فعلی هستند و اظهار می دارند که می خواهند مبارزه مسلحانه را شروع کنند. آنها به هرحال گفتند که

آیت اللّه شریعتمداری این کلام را به آنها رسانده که فعلاً مقاومت مسلحانه را شروع نکنند «و/1» از شنیدین

این مطلب که تنها ممانعت شریعتمداری، ترکمنها را از جنگ بازداشته خیلی متعجب شد و صحت و سقم

این موضوع را از حسن شریعتمداری سؤال خواهد کرد.

2 پرونده: 959511 201. تا 24 مهر 78 در بایگانی حفظ شود.تماما سرّی


توضیح در مورد یک گزارش

توافق بر سر ملاقات با زنجانی و اینکه جانوس/13 نقش مترجم را به عهده داشته باشد

ملاقات (هویت) منوچهر نیک پور با رنسکله (مأمور پایگاه فیلادلفیا)

معرفی هویت سند قبل

توضیح در مورد سند شماره 26

تلاش برای تماس با جانوس/13

ملاقات با موسوی و جانوس/13

تدارک برای ملاقات با زنجانی

تماس تلفنی با جانوس/13

شرح دیدار اس. دی. ولید از قبایل ترکمن

متن بازجویی از اهرن رئیس قرارگاه سیا در تهران در مورد فرازیان...

ص: 306

سند شماره (34)

متن بازجوئی اهرن در مورد فرازیان

اس. دی. جانوس / 13. آقای فرازیان. مقام عالیرتبه سابق ساواک «احتمالاً سرتیپ یا سرلشکر»

تخصص: تحلیل اطلاعاتی. دفتر: طبقه دوم یا سوم «ستم چپ پلکان» در یک ساختمان اداری که درست

شمال فروشگاه روسی واقع در نادرشاه سابق قرار دارد.

سن: 55 50

غرض از تماس: «1» خبر درباره تشکیلات و مأموریت ساواما که آقای فرازیان یکی از مشاوران

بدون حقوق (؟) آن بود «2» خبر درباره نقش روحانیون در سیاست ایران، آقای فرازیان پیشنهاد کرد از

طریق یک آشنای خود به نام آقای موسوی ترتیب یک ملاقات با آیت اللّه شریعتمداری را بدهد. واشنگتن

فکر کرد که ممکن است در مورد مقاصد این ملاقات سوءتفاهم روی دهد و آن را تصویب نکرد. ظاهرا به

پیشنهاد آقای موسوی، آقای فرازیان اعلام کرد که آیت اللّه زنجانی هم فرد مطلعی است اما با هیچ حزب

سیاسی همراه نیست. واشنگتن اصل قضیه را تصویب کرد. قرار بود که از زنجانی خواسته شود مشخص

نماید آیا شریعتمداری خبری دارد که بخواهد برساند. تا تاریخ 13 آبان این ملاقات برگزار نشد.

اس. دی. جانوس/13

راه های تماس: تماس با آقای فرازیان در دفترش یا در منزل خویشاوند وی «بردار زن؟» ترتیب داده

می شد. محل ملاقاتها در دفتر وی بودند.

در رابطه با مورد 1 فوق: راجع به طرحهایی برای استخدام مأموران سابق ساواک که علیه

سفارتخانه های خارجی کار کرده بودند و راجع به هدف گیری ساواما در رابطه با سفارتخانه های

کمونیستی، اروپای غربی و ایالات متحده از او خبر گرفته شد.

پرداخت: هیچ

آقای موسوی یک فرد عادی «غیرروحانی، غیرنظامی» و یک بازرگان است «نوع تجارت وی را

نمی دانیم». سن: 55 50 او دفتری در شمال تهران دارد. او طرفدار شریعتمداری است اما اینکه آیا او

مستقیما با آیت اللّه مرتبط هست یا نه را نمی دانم.


اظهارات اهرن در مورد فرازیان

سند شماره (35)

اظهارات اهرن در مورد فرازیان

اس. دی. جانوس / 13،

آقای فرازیان

آقای ف در پیش از انقلاب با قرارگاه تماس رسمی داشت، پس از انقلاب او با تلفن تماس خود را حفظ

کرد. اولین ملاقات با وی در اوائل یا اواسط مرداد در دفترش واقع در ساختمانی درست شمال سوپر

مارکت روسی خیابان نادرشاه سابق صورت گرفت. در یکی از ملاقاتهای اولیه، آقای ف آقای موسوی را

با خود آورد و وی را یک بازرگان معرفی نمود.

ملاقاتها بر یک اساس غیرمنظم به طور متوسط هر سه یا چهار هفته یک بار انجام می گرفتند.

آقای ف گفت که به عنوان یک مشاور غیررسمی و حقوق نگیر در زمینه تشکیلات ساواما با مصطفی

چمران در تماس است. وی گفت که در بعضی از جلسات مقامات ساواما شرکت می کند؛ که او یا در رابطه با

چنین جلساتی یا از طریق قرار ملاقاتهایی که خودش ترتیب می داد با مهدی چمران در تماس بود.

آقای ف درباره موضوع یک جلسه که در آن اولویتهای عملیاتی مورد بحث قرار گرفت گزارش داد.

اکثر شرکت کنندگان می خواستند اولویت اصلی را برای فعالیتهای اطلاعاتی که به سفارت شوروی نسبت

می دادند و اولویت دوم را برای سفارت آمریکا تعیین کنند. یک شرکت کننده خواستار آن بود که اولویت

اصلی برای سفارت آمریکا تعیین شود. آقای فرازیان نام این مقام را داد، اما من به خاطر ندارم.

در همین زمینه، آقای فرازیان در مورد پیشنهاد اینکه ساواما حدود 50 مأمور سابق ساواک را در کار

ضداطلاعاتی علیه سفارتخانه های بیگانه تجربه داشتند به استخدام آورده شرح داد. در این پروژه

تغییرات گوناگونی داده شد: ابتدا، قرار شد که آنها به دور نیمه وقت استخدام شوند؛ سپس قرار شد که تمام

طرح کنار گذارده و تمام مقرریهای مأموران سابق ساواک لغو گردد، سپس قرار شد که حداقل تعدادی از

آن 50 نفر به طور تمام وقت استخدام شوند.

ص: 307

آقای موسوی به عنوان یک حامی امّا نه نماینده شریعتمداری معرفی شد. «آقای ف گفت که موسوی

پکوئین را فقط به عنوان یک مأمور سفارتخانه می شناسد». نه آقای ف و نه موسوی ظاهرا در مورد

دیدگاههای شریعتمداری یا تشکیلات و برنامه حزب سیاسی وی اطلاع درستی نداشتند و پیشنهاد کردند

که بین شریعتمداری و مأموران ترتیب یک ملاقات براساس «فقط خبری»، را بدهند. واشنگتن این را

تصویب نکرد، به این دلیل که ممکن است شریعتمداری از مقاصد، سوءتعبیر پیدا کند و چون مسافرت به قم

سخت است، آقای ف و موسوی آن گاه اظهار نظر کردند که آیت اللّه زنجانی می تواند در مورد حزب

شریعتمداری و همچنین هرگونه نظر گاهی که شریعتمداری بخواهد انتقال دهد خبر در اختیار گذارد. تا 13

آبان می دانستیم که آقای موسوی مشغول تهیه مقدمات یک ملاقات با آیت اللّه زنجانی است.


اظهارات اهرن در مورد اس. دی. ولید

ص: 308

سند شماره (36)

متن اظهارات اهرن در مورد

اس. دی. ولید / 1، اس. دی. ولید / 1

گلگروف در ماه مه یا اوائل ژوئن با حسن فرزند آیت اللّه شریعتمداری ملاقات نمود. اطلاعات مربوط

در این مورد خالی از تردید نمی باشد. لیکن عقیده بر این است که اس. دی. ولید / 1 این ملاقات را ترتیب

داده و به عنوان مترجم در آن عمل می کرد. علاوه بر این گویا به حسن گفته نشده بود که گلگروف تنها یک

مقام سفارتی نیست. (احتمالی دیگر اس. دی. فوروارد / 1 است اگر چنانچه فکر می کنم خود اس. دی.

ولید / 1 بوده، وی متعاقبا سفری به آمریکا کرد و چنانکه ذکر شد از آن بازگشت).



توضیح اسناد مربوط به مقدم مراغه ای

ص: 309

بسمه تعالی

نام اصلی: رحمت اللّه مقدم مراغه ای

نام رمز: اس. دی. پروب

مقدم مراغه ای از سال 1332 دوست دیرینه قرارگاه سیا در تهران بوده، و از آبان 1340 تأییدیه

عملیاتی برای استفاده در دادن گزارشهای سیاسی و همچنین تبلیغات خصمانه مخفی «بر علیه مخالفان

آمریکا» برای وی صادر شده است. سند این مطلب در اسناد پرونده شریعتمداری «سند شماره 12»

می باشد. پس از انتصاب مراغه ای به سمت استاندار آذربایجان از سوی دولت موقت، آمریکاییها تصمیم

می گیرند از طریق اس. دی. پرنک مجددا رابطه خود را برقرار کنند. ظاهرا این امر صورت نمی گیرد تا

اینکه در مرداد ماه 58 قرار می شود به محض اینکه مقدم از آذربایجان به تهران بازگشت، هاسه گاوا، یکی

از عوامل سیا در سفارت ژاپن وی را برای برقراری تماس مجدد به رئیس قرارگاه سیا در تهران معرفی کند.

بالاخره پس از معرفی، ملاقاتها هر هفته در منزل هاسه گاوا صورت می گیرد.

مراغه ای در تماسهای خویش گزارشات زیادی راجع به دولت، مقامات، جریانات کردستان، شورای

انقلاب، مجلس خبرگان، و وابستگیهای خویش به نهضت رادیکال و شریعتمداری می دهد. در یکی از

ملاقاتها وی برای بهترشدن روابط آمریکا با ایران پیشنهاد می کند که یکی از افراد آمریکایی برای گشودن

باب دسترسی هیئت نمایندگی یا قرارگاه به علمای دیگر، با امام ملاقات کند. وی همچنین در مورد

طرحهایی برای تشکیل یک جبهه سیاسی متحد متشکل از نهضت رادیکال خودش، جبهه ملی و حزب

جمهوری خلق مسلمان شریعتمداری با سیا صحبت می کند.

مراغه ای هم با بخش سیاسی سفارت «مدت زمانی طولانی» و هم با بخش سیا ارتباط داشته است.

بعد از برقراری تماس مجددش در مهر 58، سیا برای جلوگیری از انگشت نما شدن وی، از بخش سیاسی

می خواهد که ارتباط با وی را قطع کند، چون در هر صورت تماسهای زیاد احتمال مشکوک شدن به وی را

زیاد می نمود (بخش سیاسی ظاهرا نسبت به مسائل و ارتباطات سیا بی اطلاع است).


معرفی رئیس قرارگاه به مقدم

سند شماره (1)

10 مرداد 58 اعضاءسرّی

از: تهران 53825به: رئیس رونوشت برای کپنهاک

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اس. دی. جانوس. اس. دی. پروپ. اس. دی. پرنک. اس. دی. پوتی

عطف به: الف رئیس 484635

ب تهران 53670 «به کپنهاک فرستاده نشد / لازم نبود».

1 ما نمی دانیم شاید در حین تهیه تلگرام مرجع الف احتمالاً به تلگرام مرجع ب توجه نشده است. در

10 مرداد، هویت تلگرام مرجع ب دوباره تکرار کرد که قصد دارد به محض آنکه مقدم از مسافرت به

آذربایجان غربی بازگشت رئیس قرارگاه را به او معرفی کند. ما فعلاً ترتیب یک توصیه ویزا برای پسر مقدم

را داده ایم و به نظر می رسد که این احتمالاً زمینه ای جهت تلاش برای ایجاد یک رابطه مثمر باشد.

2 علیرغم هر جنبه دیگری که ستاد بخواهد دنبال کند، تصور می کنیم که شما مایل باشید ما این تلاش

ص: 310

محلی را ادامه دهیم.

3 روشن است که هویت تلگرام مرجع ب خود را در یک رابطه همکاری با سیا به حساب می آورد.

درخواست می شود پرونده 201 و نام رمز برای وی مشخص گردد. تصور می کنیم که بیوگرافی نسبتا

کاملی در ستاد موجود باشد.

4 بدون نام برای ثبت در فهرست. پرونده: 237926 201، 105906 201، 229725 201 تا

تاریخ 10 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


توضیح در مورد منبع گزارشی که مقدم به سیا داده

سرّی

سند شماره (2)

18 شهریور 58 اعضاءسرّی

از: تهران 54167به: رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اس. دی. پروب. اطلاعاتی

عطف به: تهران 54166 «720/10 NIT»

1 اس. دی. پروب / 1 «خبر» پاراگراف یک تلگرام مرجع را از پسر شریعتمداری گرفت. منابع کردی

وی نام برده نشده اند؛ به نظر می رسد که آنها خبردهندگان اتفاقی باشند، اما ما هنوز دقیقا مطمئن نیستیم که

او اخبار خود راجع به آن موضوع را از کجا می آورد.

2 بدون پرونده: تا تاریخ 18 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی

سرّی



خبرهای فراهم شده مقدم در مورد یزدی، صباغیان، چمران، آیت اللّه طالقانی و شورای انقلاب برای سیا

سند شماره (3)

30 شهریور 58 اعضاءسری

از: تهران 54269به: رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعاتی

1 اس. دی. پروب / 1 خبرهای پراکنده ذیل را درباره 34؟ / 305 201 فراهم کرد.

الف یزدی، صباغیان، چمران و طباطبایی با یکدیگر سعی بر این دارند تا موقعیت قدرت جمعی خود

را بهبود بخشند. از قرار معلوم آنها قصدشان این است که حضور خود در مقامات با نفوذ در دولت جدید را

قطعی سازند. درباره این تشریک مساعی شایعاتی وجود داشته، اما یک دلیل قطعی هم در دست است که

بخشی از آنچه را که گفته شد تأیید می نماید. «توضیح: برای ما امکان ندارد که بفهمیم این دلیل چیست».

ب طالقانی باید واقعا رئیس شورای انقلاب در هنگام مرگ خود بوده باشد. در غیر این صورت

اعلان رسمی آن غیر ممکن می بود «توضیح: اس. دی. پروب / 1 اذعان داشت که پیش از مرگ طالقانی از

ریاست او بر شورای انقلاب آگاه نبود».

ص: 311

ج شورای انقلاب که به نظر می آید اعضای آن نسبتا ثابت باشند، در هفته دو، یا اغلب سه جلسه در

ساختمان پارلمان برگزار می کند «توضیح: تا آنجا که ما توانستیم بفهمیم، تلقی اس. دی. پروب/1 از ثبات

اعضای شورا بر اساس اعلانی بوده که چند هفته قبل داده شده حاکی از اینکه شورای انقلاب به عنوان

معاونین وزراء انتصاب شده اند و به طور همزمان وزرای... دولت موقت به عضویت شورا ارتقاء می یابند».

2 بدون پرونده. تا تاریخ 30 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.


اظهارات آیت اللّه شریعتمداری درباره اولتیماتوم به دولت...

سند شماره (4)

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.طبقه بندی گزارش: سرّی

غیرقابل رؤیت برای بیگانگان برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار.....کشور: ایران

منبع: یک سیاستمدار لیبرال که روابط خوبی در محافل سیاسی دولتی دارد. قابلیت اطمینان به

گزارشهای وی تأیید شده است. او خبر را از یک مقام عالیرتبه دولتی با دسترسی عالی اخذ کرده است.

موضوع: اظهارات آیت اللّه شریعتمداری درباره.......اولتیماتوم به دولت در مورد محاصره مهاباد و

امور سیاسی مخالفین تبعیدی و داخلی (تاریخ خبر: ....... اکتبر 79 «مهر 58»)

1 آیت اللّه کاظم شریعتمداری در اواخر اکتبر 1979 «اوائل مهر 1358» گفت که برای خاتمه دادن به

محاصره مهاباد آذربایجان غربی پادرمیانی کرده است. او اظهار داشت که یک فرستاده ویژه نزد هاشم

صباغیان وزیر کشور فرستاده و درخواست کرده آن محاصره برداشته شود. شریعتمداری گفت که فرستاده

خود را موظف کرده بگوید کا اگر محاصره ادامه یابد، او ترکهای آذربایجان را بسیج خواهد کرد تا با زور

آن را بردارند. «توضیح منبع: شریعتمداری نگفت که چه موقع این اولتیماتوم را داده بود.»، «توضیح حوزه

فعالیت: صباغیان یکی از سه عضو یک کمیته دولتی است که اخیرا مأمور شد برای پیدا کردن راه حل

شورش کردها اقدام نماید. تهران تایمز گزارش داده که محاصره مهاباد تا 1 آبان ادامه داشته، اما در 2 آبان

بخشی از آن برداشته شد».

2 شریعتمداری در جواب به یک سؤال، قویا داشتن هرگونه ارتباط با شاهپور بختیار نخست وزیر

پیشین تبعیدی را مورد تکذیب قرار داد. او گفت که بختیار یک بار پیشنهاد کرده بود که رابطه ای برقرار

شود، اما ارتباطی بین آنها وجود ندارد. شریعتمداری صریحا تکذیب کرد که برای حمایت از بختیار

تعهدی داده باشد یا چنین قصدی داشته باشد.

3 شریعتمداری گفت که مشغول توصیه به حزب جمهوری خلق مسلمان است که از رودرویی با

آیت اللّه روح اللّه خمینی و رهبری مذهبی اجتناب ورزند. «توضیح منبع: شریعتمداری درباره محکوم شدن

تجمع عمومی 27 مهر حزب خلق مسلمان توسط خمینی صحبت می کرد. در این تجمع برای انحلال

مجلس خبرگان..........» شریعتمداری ..........که به نظر وی اقتدار خمینی رو به کاهش است و

او.............که احتمالاً ظرف دو یا سه ماه گروههای مخالف امکان خواهند یافت با آزادی بیشتری

انتقادهای خود را بیان کنند.......


اظهارات مراغه ای درباره اوضاع سیاسی ایران

ص: 312

سند شماره (5)

پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کنندهطبقه بندی گزارش سرّی

کشور: ایران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیرقابل رؤیت برای بیگانگان غیرقابل رؤیت برای

پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار

منبع: یک سیاستمدار لیبرال که روابط خوبی در محافل سیاسی دولتی دارد. قابلیت اطمینان به

گزارشهای وی تأیید شده است. او خبر را از یک منبع با دسترسی عالی اخذ کرد.

موضوع: اظهارات مقدم مراغه ای درباره اوضاع سیاسی ایران

1 در اوائل اکتبر 1979 «اواسط مهر 1358» رحمت اللّه مقدم مراغه ای عضو مجلس خبرگان درباره

طرحهایی برای تشکیل یک جبهه سیاسی متشکل از نهضت رادیکال خودش، جبهه ملی، و حزب

جمهوری خلق مسلمان آیت اللّه کاظم شریعتمداری صحبت کرد، مقدم گفت که خبر دارد کریم سنجابی

رهبر جبهه ملی به زودی از ایالات متحده باز خواهد گشت. او گفت که تشکیل جبهه جدید ممکن است تا

21 مهر اعلان شود. در آن روز این سازمان جدید، کار تدارک برای انتخابات پارلمان جدید را شروع

خواهد کرد.

2 مقدم گفت که در حال حاضر جنبش رادیکال مانند سایر گروههای سیاسی ایران است، یعنی ماهیتا

ادامه و گسترش یک شخصیت است. هیچ MEMBERSHIPROLL یا فعالیت تشکیلاتی رسمی وجود

ندارد. «توضیح منبع: مقدم تلویحا اظهار داشت که آمادگی برای انتخابات به یک برنامه سیستماتیک تر

احتیاج دارد. او نگفت که تصمیم گرفته این آمادگی به چه صورتی باشد» «توضیح حوزه فعالیت: گزارش

744/10 NITاز همین منبع حاوی اظهارات مشابهی است که مقدم درباره وضع تشکیلاتی حزب خلق

مسلمان داشته است».

3 به گفته مقدم، نفوذ آیت اللّه خمینی بتدریج رو به کاهش می رود اما این کاهش ابتدا از چنان

موقعیت برتر بی چون و چرایی شروع می شود که می توان انتظار داشت خمینی حداقل مدت چند ماهی و

شاید بسیار بیشتر کنترل خود بر دولت را حفظ کند. مقدم گفت که فکر می کند با این وجود بعضی از آنها که

به خمینی وفا دارند احساس می کنند که انقلاب در خطر است و این امر موجب شده عزم ساده لوحانه ای

برای تحکیم کنترل خود بر جامعه و دولت در آنها پدید آید. مقدم از پنج مقام دولتی که ابراهیم یزدی وزیر

خارجه یکی از آنها بود نام برد و اظهار داشت که به نظر وی اینها در رأس فعالیتی می باشند که برای تحکیم

اقتدار انقلاب صورت می گیرد. مقدم گفت که یزدی را پیش از انقلاب هم می شناخته و او را فردی اساسا

میانه رو و حتی طرفدار غرب دانست. وی گفت که اینک به نظر می رسد که یزدی و دیگران به سیا ایجاد یک

سیاست عمومی صحیح توجه ندارند، چون مشغول کشمکش برای تحکیم قدرت خود می باشند. مقدم

سایر افرادی را که در گروه می باشند به این قرار معرفی کرد: مصطفی چمران وزیر دفاع، صادق طباطبایی

معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت، هاشم صباغیان وزیر کشور و صادق قطب زاده مدیر رادیو و

تلویزیون ملی ایران.

4 به دست آمده در: ایران، تهران «15 مهر 1358» شماره گزارش از حوزه فعالیت 763/10 NIT.

5 انتشار از حوزه فعالیت، سفارتخانه تهران «فقط برای کاردار». فرستاده شد به منامه، دهلی نو،

ص: 313

تل آویو.

6 طبقه بندی گزارش: سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیرقابل رؤیت برای

بیگانگان غیرقابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده تا تاریخ 17 مهر 78 در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر ثبت شده. تمام

اجزاء گزارش حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.


دستور قطع روابط بخش سیاسی سفارت با مقدم به خاطر امکان لو رفتن وی31

سند شماره (6)

18 مهر 58 اعضاءسرّی

از: تهران 54438به: رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس. دی. پروب

1 در جلسه 14 مهر کارکنان، در خلال بحث در امور مربوط به اس. دی. پوتی/1، کاردار به کفیل

مشاور سیاسی دستور داد که با اس. دی. پروب/1 به عنوان منبع احتمالی پیرامون این قضیه تماس بگیرد.

مشاور سیاسی پاسخ داد که شاید بهتر باشد صبر کنیم تا اوضاع آرام شود. چون کاردار در مواقع دیگری

هم نسبت به پ/1 اظهار علاقه کرده ما به این نتیجه رسیدیم که موقع آن فرا رسیده که تماسمان با او را

برملا کنیم. کاردار آشکارا راضی است به اینکه در امور دخالت نکند و با توجه به عکس العمل مشاور

سیاسی ما پیش بینی می کنیم که لزومی به دادن دستور قطع و خاتمه به بخش سیاسی که بیشتر ارتباط ما را

آشکار می کند نباشد.

2 خلاصه و نتیجه آن بود که کاردار از ما خواست درباره آنچه که پ/1 «و ما» به عنوان بدبینی تشدید

شده ایرانیان می بینیم با او تبادل نظر کنیم. در مذاکره با پ/1 در این مورد، صحبت کشیده شد به راههای

محدود کردن ضرر وارده به روابط متقابلمان. پ/1 هم مثل اس. دی. ارن /1 پیشنهاد کرد که باید با خمینی

تماس گرفته شود. او گفت که فکر می کند که حتی یک عبارت موافق در مورد قبول انقلاب و نگرانی در

مورد روابطمان نتایج خوبی در برخواهد داشت. «موردی که پ/1 به آن اشاره نکرد این بود که چنین

ملاقاتی اگر به طور قابل قبولی خوب جلو رفت، ممکن است باب دسترسی هیئت نمایندگی یا قرارگاه به

علمای دیگر را باز کند».

3 پ / 1 اول پیشنهاد کرد که دیک کاتم انتخاب خوبی برای ملاقات با خمینی است و توضیح داد که

پیشنهاد را برا این اساس می دهد که کاتم قبلاً با او ملاقات کرده و آشنایی قبلی مقداری مزیت دارد. پ/1

گفت تماس توسط کاردار با یک مقام دیگر ایالات متحده را به همان اندازه معتبر می داند و در انتها گفت که

فکر می کند ما اگر فاصله خود با خمینی را حفظ کنیم، صرفا میدان را برای قدرتهای دشمن با ما باز

می گذارد. در این رابطه، او داوطلبانه اظهار داشت که هیچ حدسی نمی تواند بزند که در واقع چه کسی بر

افکار خمینی تأثیر می گذارد.

4 مفاد پاراگرافهای دو و سه فوق با کاردار در میان گذاشته شده است.

5 پرونده: 237926 201، تا تاریخ 18 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


نمرات و نظریات درباره گزارشهای مقدم

ص: 314

سرّی

سند شماره (7)

20 مهر 58 تلگرام غیرفوریسری

از: واشنگتن 531200به: تهران

موضوع: هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است نمرات و نظریات برای گزارشها

1 در ذیل نمرات و نظریات مربوط به گزارشهای 710/10 NIT الی 720/10 NIT ماه سپتامبر که

در 18 مهر 1358 مرور شدند، می آید.(1)

هدف: S.l.Bنمره: 5

شماره گزارش از حوزه فعالیت 720/10 NIT بدون OPACT،

شماره انتشار: 79 15783 / 315 TDFIRDB، 17 شهریور 1358،

یک جانبه، منبع اس. دی. پروب / 1، با تمام کنترلها،

موضوع: «1 موضع خمینی در برابر رویدادهای کردستان 2 وجود نداشتن دخالت عراق در

کردستان».(2)

نظریه: اینکه گزارشی درباره نحوه تلقی خمینی از اوضاع کردستان در زمان تصرف شهرهای کردنشین

داشتیم چیز مفیدی بود. همچنین، همان طور که قرارگاه می داند، اظهارنظرهای بی پایان درباره احتمال

دخالت عراق در حرکتهای اقلیتهای قومی ایران ادامه دارد. از گزارش در خلاصه مخصوص دستیار

اطلاعاتی رئیس ستاد استفاده شد.


نظر مقدم در مورد انحلال مجلس و برخورد انتظام با آن

سند شماره (8)

26 مهر 58 تلگرام غیرفوریسرّی

از: واشنگتن 534861به: تهران

موضوع: هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است نمرات و نظریات برای گزارشها

1 در ذیل نمرات و نظریات مربوط به گزارشهای 721/10 NIT تا 733/10 NIT ماه سپتامبر

می آید. با توجه به تلگرام تهران 54460 بازنویسی می شود.

هدف: S.l.Bنمره: 5

721/10 NIT بدون OPACT 79 15777 / 315 TDFIRDB

18 شهریور 1358

یک جانبه، اس دی پروب / 1 با تمام کنترلها،

موضوع: «پیشرفت مجلس خبرگان»،

نظریه: ما بسیار احساس خوشوقتی می کنیم که اس. دی. پروب / 1 در یک موقعیت منحصر به فرد

است که گزارشهایی از مجلس خبرگان که بسیار مورد علاقه تحلیلگران است می دهد. آنها از ادامه دریافت

گزارشها درباره این موضوع استقبال می کنند. از گزارش در خلاصه مخصوص دستیار اطلاعاتی رئیس

ستاد استفاده شد.

1- از این سند فقط یک مورد مربوط به گزارشهای مراغه ای می شد که در اینجا آمده است.
2- این گزارش مراغه ای هنوز به دست نیامده است.
ص: 315

هدف: S.l.Eنمره: 5

722/10 NIT بدون OPACT 79 15782 / 315 TDFIRDB

18 شهریور 1358.

یک جانبه، اس. دی. پروب / 1 با تمام کنترلها

موضوع: «نظرگاه های رحمت اللّه مقدم مراغه ای درباره دورنماهایی برای یک ائتلاف سیاسی جدید

ایرانی حول حزب جمهوری خلق مسلمان».

نظریه: این گزارش تحلیل خوبی از اس. دی. پروب/1 درباره مقام احتمالی شریعتمداری در عرصه

سیاست است. به گفته گلگروف، اس. دی. جانوس/13 سعی داشته به ما بگوید که شریعتمداری

طرفدارانی بین مجاهدین دارد و ما حرف او را باور نکردیم. اس. دی. پیر/1 نیز اینک گزارش داده که بین

مجاهدین یک دسته طرفدار شریعتمداری وجود دارد. از گزارش در خلاصه مخصوص دستیار اطلاعاتی

رئیس ستاد استفاده شد.


پیشنهاد انحلال مجلس خبرگان توسط خمینی

سند شماره (9)

28 مهر 58 اعضاءسرّی

از : جده 81؟؟؟به: رئیس رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است اطلاعاتی

عطف به: جده 580؟؟؟ «10780 NIT»

1 اس. دی. پروب/1 خبر گزارش مرجع را مستقیما از انتظام و بهشتی اخذ کرد.

2 ما تعجب کردیم وقتی دیدیم پ/1 ظاهرا فکر انتظام را هیچ پرت به حساب نیاورد. پ/1 گفت که

انتقاد وی از آن همین قدر بوده که خواسته بازرگان پیش از انحلال مجلس خبرگان موافقت خمینی را

جلب نماید. ما می توانیم به آسانی تصور کنیم که خمینی همین طوری کار اکثریت روحانی مجلس خبرگان

را کنار بزند، اما پ/1 یک فرد با تجربه و به نظر ما یک ناظر زیرک می باشد و نظرگاههای وی را نباید

سبک شمرد.

3 بدون پرونده: تا تاریخ 28 مهر 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


جزئیات تکمیلی

سرّی

سند شماره (10)

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی استطبقه بندی گزارش سرّی

کشور: ایران«تاریخ اطلاعات: اوائل آبان 1358»

غیرقابل رؤیت برای بیگانگان غیرقابل رؤیت برای پیمانکاران یا پیمانکاران مشاور

منبع: یک سیاستمدار لیبرال که روابط خوبی در محافل سیاسی دولتی دارد. قابلیت اطمینان به

گزارشهای وی تأیید شده است. او خبر را از یک مقام عالیرتبه دولتی با دسترسی عالی اخذ کرده است.

موضوع: «پیشنهاد انحلال مجلس خبرگان توسط خمینی»

1 در یک اجلاس کابینه به تاریخ 28 یا 29 مهر، 17 نفر از 22 عضو دولت موقت ایران درخواست

ص: 316

نامه ای را که نخست وزیر مهدی بازرگان ارائه کرده بود امضاء کردند که در آن انحلال مجلس خبرگان که

مشغول تصحیح پیش نویس قانون اساسی می باشد، تقاضا شده بود. در 29 مهر بازرگان و پنج تن دیگر از

وزرای کابینه به قم رفتند تا تأیید آیت اللّه روح اللّه خمینی را جلب کنند. بازرگان عنوان کرد که مجلس با

دوباره نویسی کامل پیش نویس قانون اساسی از حدود اختیارات خود تجاوز کرده واز مدت قانونی خود

فراتر رفته است.

2 خمینی قاطعانه پیشنهاد را رد کرد و بازرگان را برای ارائه آن شدیدا توبیخ کرد. او بازرگان و سایر

وزراء را متهم به همدستی با انتقادکنندگان از مجلس، خصوصا رحمت اللّه مقدم مراغه ای و کسان دیگری

که با حزب جمهوری اسلامی خلق مسلمان بودند نمود. «توضیح منبع: خمینی پیش از آن در یک سخنرانی

به تاریخ 28 مهر درخواستهایی را که در میتینگ عمومی 27 مهر حزب خلق مسلمان برای انحلال مجلس

ابراز شده بود محکوم نموده بود.» «توضیح حوزه فعالیت: گزارش 79 18406 / 315 TDFIRDB،

10780 NIT درباره یک پیشنهاد برای ترغیب بازرگان به انحلال مجلس بود».

3 عکس العمل تند خمینی نسبت به پیشنهاد انحلال، سران حزب خلق مسلمان، نهضت رادیکال و

جبهه ملی اعلان رسمی ائتلاف بین سه گروه را به تعویق انداخته است. «توضیح منبع: اتحاد سه گروه هم

اکنون نیز وجود دارد و اجتماعات عمومی جمعه مثل جلسه 27 مهر را هر سه گروه برگزار می کنند».

4 به دست آمده در: ایران، تهران «2 آبان 1358» شماره از حوزه فعالیت: 788/10 NIT.(1)

5 انتشار از حوزه فعالیت: سفارتخانه و وابسته دفاعی تهران، فرستاده شده به امان، بیروت، قاهره،

اسلام آباد، جده، کراچی، کویت....... دهلی نو، تل آویو.

طبقه بندی گزارش سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیرقابل رؤیت برای مشاورین یا مشاورین پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده

تا تاریخ........ در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر ثبت شده. تمام اجزاء گزارش

حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.


توضیح در مورد سند پیشنهاد انحلال مجلس...

سند شماره (11)

سرّی

از: تهران 545974 آبان 58 اطلاعاتی

به: با حق تقدم به رئیس رونوشت برای امان ، بیروت، قاهره.......، کراچی، کویت، منامه، دهلی نو،

تل آویو

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اطلاعاتی زی. آر. واهو

جزئیات تکمیلی: اس. دی. پروب / 1، رئیس مراجعه کند به تلگرام تهران 54596 که در خط انتشار

نیامده است، به سازمان اطلاعاتی همکار داده نشود. بدون نام برای ثبت در فهرست بایگانی بدون

پرونده به دست آمده توسط پکوئین....... شماره از حوزه فعالیت 788/10 NTI

1- مده است. “ NIT 10 /788” 1 در این سند جزئیات فنی مربوط به سند شماره 10
ص: 317

سند شماره (12)

4 آبان 58 اعضاءسرّی

از: تهران 54596به: با حق تقدم به رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعاتی

عطف به: الف. تهران 54597 «788/10 NIT»، ب. تهران 54598 «789/10 NIT»

1 اس دی پروب / 1 پاراگرافهای یک و دو تلگرام مرجع را از جوادی وزیر دادگستری به دست

آورد که بازرگان را در سفر به قم همراهی کرد، پ / 1 ....... در اخذ تصمیم ذکر شده در پاراگراف سه

شرکت داشت.

2 پ / 1 خبر تلگرام مرجع ب را مستقیما از شریعتمداری ....... در 1 آبان اخذ کرد.

3 بدون پرونده. تا تاریخ 4 آبان 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


توضیح مقدم درباره دیدار خود با امام

سرّی

سند شماره (13)

4 آبان 58 اعضاء، سرّی

از: تهران 54599به: رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس. دی. پروب

1 در ملاقات 3 آبان، اس. دی. پروب / 1 گفت که در سفر خود به قم در 1 آبان به نزد خمینی رفت. او

گفت که بنا بر عرف معمول در بیت خمینی، قبل از آنکه به حضور برسد وی را در جمع گروهی از

دیدارکنندگان جای دادند. وی گفت که طی این جلسه خمینی از ملاقات با........ امتناع ورزید و بعد وقتی

پ/1 درخواست ملاقات خصوصی کرد، به او گفته شد که خمینی........ او را ببیند.

2 پ / 1 گفت که فکر می کند به هرحال مواجهه با این ژست احیانا به زحمتش می ارزد. وی افزود که

شریعتمداری همان روز به وی توصیه کرد کاری نکند که باعث همان اقدام تنبیهی شود که حسن نزیه شد.

ما مختارانه آن عمل را تأیید کردیم.

3 پرونده: 237926 201. تا تاریخ 4 آبان 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


توصیه اهرن در مورد ویزای پسر مقدم

سرّی

سند شماره (14)

7 آبان 1358محرمانه

از: کارمند ارجاع دهندهبه: بخش کنسولی

سفارت آمریکا، تهران، ارجاع درخواست کننده ویزا، «نوع دوم»از طریق: کارمند

تصویب کننده: توماس ل. اهرن

من توصیه ای درخواست می کنم برای متقاضی یا متقاضیان ذیل که به نظرم شایستگیهای لازم برای

چنین توصیه ای را واجد است «هستند»:

ص: 318

نام: رحمت اللّه مراغه ای مقدم

مدارک ضمیمه: پاسپورت، درخواست ویزای غیرمهاجرتی و عکس

اثبات لزوم: مطابق مکالمه شفاهی.

سند شماره (15)

10 آبان 58 اعضاءسرّی

از: رئیس 544541به: تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس. دی. پروب

1 در 4 آبان 1358 تأییدیه موقت عملیاتی به اس. دی. پروب /1 داده شد.

2 پرونده: 237926 0201 تا تاریخ 10 آبان 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


تأییدیه موقت عملیاتی برای مقدم

متن نوشته اهرن درباره مقدم

سند شماره (16)

متن نوشته آهرن درباره مراغه ای.

اس. دی. پروب/1 آقای مقدم مراغه ای. استاندار سابق آذربایجان شرقی. عضو مجلس خبرگان. سن:

60 55. آدرس: شمال خیابان میرداماد، نزدیک نفت. متأهل است یک پسرش در ایالات متحده به

مدرسه می رود. زبانها: فرانسه، انگلیسی. کار معرفی به او را دیپلمات ژاپنی آقای هاسه گاوا در مرداد ماه

در منزل مراغه ای انجام داد. ملاقاتها هر هفته در همان محل صورت می گرفتند. غرض از تماس: 1 خبر

در مورد پیشرفت مجلس خبرگان 2 خبر در مورد تشکیلات و اعضای احزاب سیاسی ایران؛ 3 خبر در

مورد پیشرفت و مسائل انقلاب 4 دیدگاههایی که در مورد روابط ایران و آمریکا وجود داشت.

در رابطه با «1»: تأکید اصلی روی مسئله حاکمیت بود یعنی نقش روحانیت، نقش مردم، ولایت فقیه.

همچنین توصیف رویدادهای مجلس «خبرگان» خصوصا در مورد مواد 5 و 15.

در رابطه با «2»: ساخت غیررسمی و پایگاه قومی شریعتمداری در آذربایجان؛ برنامه شریعتمداری و

آقای مراغه ای برای گسترش دادن پایگاه حمایت از انقلاب از طریق انتخابات........


متن اظهارات اهرن در مورد مقدم مراغه ای

سند شماره (17)

متن اظهارات اهرن در مورد مقدم مراغه ای

رحمت مقدم مراغه ای، گزارشاتی راجع به: 1 پیشرفت مجلس خبرگان، 2 مسائل و مشکلات انقلاب

در آینده و بیشتر مسائل کلی.

او منبع نبوده است و حتی من به او نگفته بودم که مأمور سیا هستم، بلکه به عنوان مأمور سیاسی سفارت

تقریبا هر هفته یک بار در روزهای پنج شنبه بعد از ظهر با وی در خانه اش ملاقات داشتم. پول نمی گرفته

است.اسم رمز اس. دی. پروب / 1

سؤال: درباره مقدم مراغه ای قدری بیشتر توضیح دهید:

یک فرد در سفارت ژاپن آقای مقدم را می شناسد، اسم وی هاسه گاوا است. در ماه اوت با وی آشنا

شدم. وی به دنبال کسی می گشت که برای پسرش که در آمریکا درس می خواند و تابستان را در تهران بوده

ص: 319

است، ویزا بگیرد. لذا فرد ژاپنی وی را به من معرفی کرد، زیرا من علاقه مند بودم که با وی تماس بگیرم.

محل ملاقات در خانه وی بوده است. بعد از ظهرها معمولاً ساعت 5/2 یا 3 بعدازظهر ملاقات

می کردیم برای مدت یک ساعت و نیم «حدودا». معمولاً روزهای پنج شنبه به آنجا می رفتم.

یک بار برای وی یک بطری اسکاچ به عنوان هدیه بردم، ولی خودش نخورد و به من هم نداد.

در رابطه با رابطه بین شریعتمداری و خمینی بحث کردیم.

پیشنهاد کرد که باید کسی از طرف دولت آمریکا به دیدار خمینی برود هر چند که دیر شده است، ولی

هنوز هم به نفع منافع آمریکاست که این ملاقات صورت پذیرد.(1)

1- متن این سند از بازجوئی های شفاهی اهرن استخراج شده که اصل آن به صورت نوار ضبط صوت همراه اصل اسناد رشته ای نگاهداری می شود.
ص: 320

بسمه تعالی

نام اصلی: حسن نزیه، نام رمز: اس. دی. پوتی

با توجه به سند شماره 1 این گونه استنباط می شود که حسن نزیه قبل از 11 مرداد 58 و حتی قبل از

انقلاب با سیا ارتباط داشته و سیا مجددا تمایل یافته که تماس خود با نزیه را از طریق رابط سابق وی

جوزف دبلیو. آدلسیک برقرار کند «آدلسیک در سالهای پیش از انقلاب معاون رئیس و رئیس قرارگاه سیا

در تهران بوده است». در این رابطه سیا سعی می کند تا از برنامه های مسافرت نزیه به خارج اطلاع پیدا کند

تا این تماس در خارج از ایران صورت بگیرد.

از مرکز سیا به قرارگاه تهران اطلاع داده می شود که این طرح را تا ورود آدلسیک به تهران به تعویق

بیندازد تا آدلسیک در یک جلسه توجیهی در آبان 58 قبل از اینکه نزیه مأمور قرارگاه را ببیند، تمایل وی

را برای همکاری مجدد ارزیابی نماید.


توضیح اسناد مربوط به حسن نزیه

سند شماره (1)

6 مرداد 58 اعضاءسرّی

از: رئیس 487419به: فوری به لندن، پاریس رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس

عطف به: لندن 16438 ب. پاریس 11196

1 موافقت می شود که کیلتایگر با مأموریت موقت به فرانسه برود تا با فتح اللّه ملاقات کند. تأییدیه

موقت عملیاتی در دست تهیه است.

2 در گفتگوهای خود با فتح اللّه لطفا سعی کنید از طرحهای نزیه «هویت» برای مسافرت در آینده

نزدیک اطلاع حاصل کنید. ستاد مایل است در اولین فرصت در خارج از ایران مجددا بین نزیه و رابط

سابق وی در سیا، جوزف دبلیو. آدلسیک رابطه برقرار کند.

3 پرونده: 25؟229 201 تا تاریخ 10 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


طرح سیا برای ایجاد رابطه مجدد بین حسن نزیه و رابط سابق وی در سیا..

سرّی

سند شماره (2)

11 مرداد 57 اعضاءسرّی

از: رئیس () 48742به: فوری به لندن، پاریس رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است

عطف به: رئیس 487419

1 هویت اس. دی. پوتی/1 است.

2 پرونده: 25؟299 201، تا تاریخ 10 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


معرفی هویت سند شماره 1

ص: 321

سرّی

سند شماره (3)

24 شهریور 58 اعضاءسرّی

از: کویت 30020به: با حق تقدم به رئیس رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس. دی. کازمو

عطف به: کویت 30021 «2621 NQK»

1 اس. دی. کازمو/ 1 «اس / 1» تلگرام مرجع را از یک مقام شرکت ملی نفت ایران دریافت داشت

«هویتش بیشتر معرفی نشد» که به اس/1 تلفن کرد تا ترتیب دیدار حسن نزیه رئیس شرکت نفت از کویت

را در اوائل مهر 1358 بدهد. ک/1 اطلاعی از جزئیات اموری که قرار بود طی این دیدار مورد مذاکره قرار

بگیرد ندارد.

2 شولار به طور خصوصی از اس/1 پرسید علت کاهش تولید نفت ایران چه بود و اس/1 روی موضع

خود همچنان استوار ماند که علل یاد شده در گزارش مرجع همانهایی بودند که آن مقام شرکت نفت داد.

3 اس/1 گفت هنگامی که اس. دی. وری/1 از دیدار جاری خود از تهران بازگشت، وی درباره

اوضاع تهران سؤال خواهد کرد.

4 اس/1 همچنین گزارش داد که از چندین نفر که اخیرا به ایران مسافرت کرده بودند شنیده که، دفاتر

ساف/ فتح در تهران و اهواز تعطیل شده اند. دفتر تهران به بهانه پیداکردن تسهیلات بهتر و به دستور دولت

موقت و دفتر اهواز به دستور دریادار مدنی استاندار خوزستان تعطیل شده بود. به گفته منابع اس/ 1 این دو

مورد تعطیلی در سکوت و بدون اعلانهای عمومی صورت گرفته بودند.

5 پرونده: 961000 201 تا تاریخ 24 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


تلاش برای دیدار با نزیه

سرّی

سند شماره (4)


28 شهریور 58 اعضاءسرّی

از: رئیس 516999به: حق تقدم به کویت رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

اس. دی. کازمو. اس. دی. پوتی

عطف به: کویت 30020

1 آن مقام شرکت ملی نفت ایران که در پاراگراف یک تلگرام مرجع به آن اشاره شده بود اس. دی.

پوتی/1 است که ما خیلی علاقه مندیم ترتیب تماس با وی در خارج از ایران را بدهیم.

2 لطفا دیدار پ/1 از کویت را با اس. دی. کازمو/1 با بصیرت دنبال کنید و ستاد مرکزی و تهران را در

جریان مسیر مسافرت وی قرار دهید و حتی الامکان خبرها را پیشاپیش بدهید، تا بتوان اعزام موقت

مأمور مربوط سابق پ/1 را تدارک نمود.

3 برای تهران: درخواست می شود هرگونه اطلاعاتی راجع به مسافرت پ/1 در اختیار دارید اعلام

نمایید.

ص: 322

4 پرونده: 229725 201 تا تاریخ 28 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


طرح تماس با نزیه در خارج از کشور

سرّی

سند شماره (5)

4 مهر 58 اعضاءسرّی

از: رئیس 520874به: با حق تقدم به تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

حساس، اس. دی. پوتی

عطف به: الف تهران 54311 ب استکهلم 26210

1 از ابتکار قرارگاه قدردانی می کنیم. یک راه سوم این است که طرحها را تا هنگام ورود آدلسیک به

تهران به تعویق اندازیم و قرارگاه بتواند همراه با او در رابطه با اس. دی. پوتی/1 جلو برود. برای اطلاع شما

طرح آزمایشی ستاد برای آدلسیک این است که برای جلسه توجیهی ما اکتبر، ذکر شده در تلگرام مرجع ب

به طور موقت به تهران اعزام شود. مزیت کار این است که پیش از آنکه پ/1 مأمور قرارگاه را مشاهده کند،

آدلسیک می تواند یک شناخت فعلی از تمایل اس. دی. پوتی / 1 به همکاری به دست آورد.

2 به هر صورت اگر قرارگاه فکر می کند که باید هم اکنون جلو برود، موافقیم که بهترین راه تدارک از

طریق اس. دی. پروب/1 می باشد. در چنین حالتی، ممکن است بعضی فواید پوششی در استفاده نکردن از

نام آدلسیک باشد.

3 پرونده: 229725 201؛ 237926 201 تا تاریخ 3 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


تعویق طرحها تا ورود آدلسیک به تهران

حسن نزیه تحت الحمایه آیت اللّه شریعتمداری

سرّی

سند شماره (6)

79 19350 / 315 TDFIRDB، توزیعسرّی 11 آبان 1358

پخش و اقتباس تحت نظر تهیه کننده می باشدکشور: ایران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی استتاریخ اطلاعات: اواخر مهرماه 1358

این یک گزارش خبریست که مورد سنجش نهایی اطلاعاتی قرار نگرفته است

غیرقابل رؤیت برای بیگانگان غیرقابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکاران

منبع: یک افسر ارشد پیشین ارتش ایران که خبردهنده با قابلیت اطمینان نامعلوم است. تصور می شود که

وی به خبری که ذیلاً ذکر شده دسترسی خوبی داشته است.

موضوع: رئیس بازنشسته شرکت ملی نفت ایران حسن نزیه تحت الحمایه آیت اللّه شریعتمداری

1 نخست وزیر پیشین شاهپور بختیار و اطرافیانش این خبر به دستشان رسیده که رئیس پیشین

شرکت ملی نفت ایران حسن نزیه در تهران در منزل آیت اللّه سید کاظم شریعتمداری در اختفاء به سر

می برد. نزیه هنگامی مخفی شد که طی یک تحول دولتی در اواسط مهرماه 1358 از مقام خود به عنوان

ص: 323

رئیس شرکت ملی نفت ایران اخراج شد. در آن زمان نزیه از سوی دادستانی انقلاب مورد تحقیق قرار

گرفت که منجر به صدور حکم دستگیری وی شد. نزیه ظاهرا توانست از حمایتی که موقعیت شریعتمداری

برایش فراهم کرد در جهت جلوگیری از محاکمه خود استفاده کند.

2 گروههای متعلق به بختیار فکر می کنند که نزیه اسنادی به محل اختفای خود برده که ثابت می کنند

مبالغ معتنابهی از درآمدهای نفتی ایران به سازمان آزادیبخش فلسطین «ساف» داده شده است. این

گروهها فکر می کنند که این اسناد..............، به جنبش بختیار کمک می کنند که نشان دهند حکومت

خمینی روابطی با ساف برقرار کرده که از آنچه عموما تصورمی شود صمیمانه تر است و نشان می دهند که

در این زمان بحران شدید اقتصادی پول ایران از کشور به خارج فرستاده می شود.

3 به دست آمده در: «10 آبان 1358».

4 انتشار از حوزه فعالیت: فرستاده شد به تهران، لندن، پاریس، بیروت......

 


کتاب پنجاه و ششم

خط میانه (6)

ص: 324

ص: 325

خط میانه (6)

ص: 326

ص: 327

بسم اللّه الرحمن الرحیم

در پی چاپ اسناد مربوط به شریعتمداری، مقدم مراغه ای و حسن نزیه در کتاب خط میانه 5، اینک

اسناد عباس امیرانتظام (این اسناد علاوه بر مدارکی است که در کتاب شماره 10 منتشر شده)، بهرام

بهرامیان، خسرو قشقایی، سام سنجابی، علی سیف پور فاطمی، تورج و فریدون ناصری در این کتاب

آورده شده است.

همانند کتاب قبلی، پیش از شروع متن اصلی اسناد هر فرد، توضیحات لازم جهت آشنایی بیشتر

خوانندگان ارائه گردیده است، با این امید که گامی دیگر در جهت رسوا نمودن پایگاههای داخلی

امپریالیسم آشکار بوده باشد و موجب ناامیدی بیشتر آمریکا از رشد جریانات انحرافی در مقابل حرکت

انقلاب اسلامی گردد.

دانشجویان مسلمان پیرو خط امام

زمستان 64


توضیح اسناد مربوط به امیرانتظام

ص: 328

توضیح اسناد مربوط به امیرانتظام

بسمه تعالی

نام اصلی : عباس امیر انتظام

نام رمز : اس. دی. پلاد / 1

شغل : معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت موقت و عضو نهضت آزادی.

اسناد حاضر درباره امیر انتظام اسناد رشته شده ای شده و یا به دست آمده است. این اسناد تشریح کننده

ادامه طرحهای عملیاتی سیا در ارتباط با تبادل اطلاعات با دولت موقت به ریاست بازرگان است. دو نکته

اضافه بر آنچه در کتاب شماره 10 آمده در این اسناد وجود دارد:

1 اینکه امیر انتظام از اوائل دهه 1340 با سیا و مامور سابقه دار سیا جرج کیو (آدلسیک) ارتباط

داشته است.

2 در رابطه با فرستادن امیر انتظام به عنوان سفیرکبیر ایران در استکهلم، دو هدف از سوی گردانندگان

نهضت آزادی (دولت موقت) دنبال می شده، یکی اینکه ایشان از سوی دولت موقت مامور برقراری تماس

مجدد با سیا و تبادل اطلاعات باشند، دیگری جذب ایرانیان مقیم اروپا برای بازگشت به ایران.



طرح ملاقات آدلسیک با انتظام در سوئد

ص: 329

سند شماره (1)

9 مرداد 58 اعضاء سرّی

از : رئیس 485969 به : با حق تقدم به استکهلم رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس

عطف به : استکهلم 25929

1 وزارتخانه تلگرامی به سفارتخانه استکهلم می فرستد و از آنها می خواهد با امیرانتظام سفیر جدید

ایران در سوئد تماس بگیرند. قرار شده سفارتخانه به انتظام پیشنهاد کند یک مامور

سرویس خارجه که انتظام وی را خوب می شناسد به استکهلم بیاید تا با وی ملاقات نماید.

2 فقط برای اطلاع شما. این اقدام را وزارتخانه به تحریک سیا انجام می دهد. اگر انتظام با برگزاری

این ملاقات موافق بود، قصد داریم ژوزف دبلیو. آدلسیک معاون سابق رئیس قرارگاه تهران را همراه آن

مأمور سرویس خارجه بفرستیم تا با انتظام ملاقات کند. رئیس قرارگاه به صلاحدید خود می تواند به

کاردار اطلاع دهد که جریان ملاقات با انتظام بتوصیه مقامات بلند پایه دولت آمریکا به منظور توسعه

تماسهای دولت آمریکا با دولت موقت ایران انجام می پذیرد.

3 تمام افراد ذینفع در این قضیه مایلند این ملاقات هر چه زودتر اجرا شود.

4 بدون پرونده. تا تاریخ 9 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


برنامه ریزی ملاقات جان استمپل و آدلسیک

سند شماره (2)

سری12 مرداد 58 اعضاء

از : رئیس 488309به : فوری به استکهلم، رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساساقدام شبانه استکهلم

عطف به : رئیس 485969

1 آدلسیک آقای جان استمپل مأمور سرویس خارجه را در مسافرت به استکهلم همراهی خواهد

کرد و صبح روز یکشنبه با پرواز شماره 30 خط هوایی نورث وست وارد استکهلم خواهند شد.

2 از قرارگاه تقاضا می شود برای آدلسیک (هویت) هتل رزرو کرده و در فرودگاه برای باجه نورث

وست پیامی بگذارید. ترجیحا در همان هتلی اتاق رزرو شود که سفارتخانه برای استمپل رزرو می کند.

3 بدون پرونده، تا تاریخ 12 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


سابقه ارتباط سیا و امیرانتظام

سند شماره (3)

19 مرداد 58 تلگرام غیر فوریسرّی

از: واشنگتن 492294به : تهران

از: بخش خاور نزدیک / ایران

عطف به: الف استکهلم 25962 ب استکهلم 25970

موضوع : هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس. دی. پلاد

1 برای اطلاع شما: در ملاقات با فرد مورد اشاره تلگرامهای مرجع در استکهلم به تاریخ 15 مرداد،

آدلسیک دریافت مشارالیه همان فردی است که در اوایل دهه 60 (دهه 1340) با آدلسیک همکاری کرده

بود. به هر حال وی این کار را با نام مستعار انجام داده بود و برای وی نام رمز اس. دی. پلاد 1/ تعیین شده

بود.(1)

1- احتمال دارد این نام مستعاری که مورد اشاره قرار گرفته نام سابق امیر انتظام بوده است. نکته مورد ذکر دیگر اینکه از اوایل دهه 60 (سالهای 1340 ) نام رمز اس. دی. پلاد 1/ در سیا برای امیر انتظام تعیین شده بود.
ص: 330

آدلسیک هیچ گاه اسم حقیقی وی را نمی دانست. تفصیل بیشتر این قضیه و فرصتهایی که اینک به دست

آمده، در پیام جداگانه ای مطرح خواهد شد.

2 بدون پرونده تا تاریخ 18 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی

سرّی


آمادگی برای تبادل مطالب توجیهی

سند شماره (4)

22 مرداد 58 اعضاءسری

از: رئیس 493618

به: فوری به استکهلم، رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس اس.دی. پلاد

1 پیرو مذاکراتی که آدلسیک طی مأموریت موقت خود به استکهلم داشت... این پیام را به قائم مقام

هیئت نمایندگی بدهید.

لطفا با آقای امیرانتظام تماس بگیرید و به او بگویید ما آماده ایم مطالب توجیهی را در 19 شهریور

بدهیم.

لطفا از آقای امیرانتظام بخواهید که با دکتر یزدی تماس گرفته و از او بخواهد با کاردار در تهران تماس

بگیرید تا قرار...... جلسه توجیهی را معین نمایند».

2 .....: آدلسیک در نظر دارد پس از تعیین تاریخ......با مأموریت موقت به استکهلم برود. پس از

دریافت ...... این را با وزارت خارجه مذاکره خواهیم کرد.

قرارگاه را در جریان نگاه خواهیم داشت.

3 پرونده: 962054201 تا تاریخ 19 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی

سرّی


ملاقات انتظام، یزدی، بازرگان با بیدن کوپف

ص: 331

سند شماره (5)(1)

31 مرداد 58 اعضاءسری

از: تهران 43996به: با حق تقدم به رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس اس. دی. پلاد

عطف به : رئیس 498183

1 در 31 مرداد بیدن کوپف مدت دو ساعت بازرگان، یزدی و انتظام را درباره اوضاع منطقه توجیه

نمود. کاردار و رایزن سیاسی نیز در جلسه حضور داشتند. طول مدت جلسه قرار بود یک ساعت باشد و

سؤالات متعدد مطرح شده نشان می دهد که ... مقبول افتاده است.

2 پس از توجیه، بازرگان از طریق انتظام اظهار داشت امیدوار است جلساتی مشابه هر دو ماه یک بار

با بیشتر ... اگر ضرورت خاص پیش آمد، ارائه شوند. به بازرگان گفته شد جواب به این درخواست پس از

مشورت با واشنگتن از طریق کاردار به دست خواهد رسید. بعد انتظام گفت: امیدواریم سازمان شما روابط

خود را با ما بهبود بخشد، درست همان طور که کشورهایمان با کوششهای کاردار و دکتر یزدی روابط خود

را بهبود بخشیده اند. «انتظام ضمن ادای این گفته... کنار بازرگان بود (بازرگان آن قدر انگلیسی می داند که

معنای این حرف را فهمیده باشد). ولی دلیلی نیست که این گفته از طرف بازرگان بوده باشد. بیدن کوپف

ارتباط خود با سیا* را آشکار نکرد و مستقیما به این حرف پاسخ نداد. بیدن کوپف با کنار گذاشتن حرف

انتظام از جانب آدلسیک معذرت خواست که نتوانسته بیاید و انتظام گفت که وضع او را درک می کند و

مشتاق دیدار وی در استکهلم است. انتظام گفت اول شهریور از تهران به استکهلم عزیمت می کند و

می خواهد کمی پس از مراجعت با آدلسیک دیدار کند. انتظام امروز با خمینی در قم ملاقات داشت و ممکن

است ... با ارزش داشته باشد.

3 بدون پرونده تا تاریخ 31 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی

سرّی


ملاقات آدلسیک با انتظام

1- در کتاب سند شماره 3 حاوی هیچ گونه مطلبی نبود ٬ بنابراین حذف گردید. پس سند شماره 4 به ٬3 سند شماره 5 به 4 و سند شماره 5 الف به 5 تبدیل گردید.
ص: 332

سند شماره (6)

9 شهریور 58 اعضاءسری

از : استکهلم ؟2609؟به : با حق تقدم به رئیس رو نوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس اس.دی. پلاد

1 در شب 8 شهریور آدلسیک اولین ملاقات خود با اس.دی.پلاد را برگزار نمود. اولین سؤال این بود

که چرا قبل از همه چیز اس. دی. پلاد1/ مأمور به استکهلم شده بود. پ/1 گفت که او در استکهلم مدت

زیادی نخواهد ماند. اگر ایران در آینده نزدیک با ایالات متحده سفیر مبادله کرد. او احتمالاً به عنوان سفیر،

مأمور به واشنگتن خواهد شد. اگر این عملی نشد او به تهران باز خواهد گشت و شغل دیگری در دولت

خواهد گرفت.

2 اس. دی. پلاد/1 گفت که او در استکهلم فقط دو مأموریت دارد. اول آنکه رابطه اطلاعاتی با سیا را

دوباره برقرار کند. دولت تهران احساس کرده که اگر درباره ترتیبات امر در خارج از تهران مذاکره شود

آسانتر است (.....مذاکرات موضوع تلگرام جداگانه ای خواهند بود). پ/1 گفت مسؤولیت عمده دیگر وی

اقدام به تشویق تعداد هر چه بیشتری از ایرانیها به پذیرفتن جمهوری اسلامی و..... به ایران است. او اکثر

اوقات خود را صرف مسافرت وضعیت برای گروههای بزرگ ایرانیها می کند.

3 از اس.دی.پلاد/1 درباره شاهپور بختیار سؤال شد. او گفت که یکی از وظایفش گزارش از فعالیت

سیاسی تبعیدیان ایرانی است. در رابطه با بختیار او هنوز نتوانسته منابع خوبی به دست آورد. او فکر می کند

که قضیه بختیار بیشتر حرف است. اگر تشکیلاتی در جریان باشد، وی اطمینان دارد که خبر آن به گوشش

می رسد (در یک پیام جداگانه بیشتر راجع به بختیار گفته خواهد شد).

4 پ/1 گفت به محض برقراری تماس سیا با..... وظیفه اطلاعاتی وی خاتمه خواهد یافت. تصور

می شود که او از تماس با سیا استقبال خواهد کرد و آدلسیک محاسبه خواهد کرد آیا این به صرفه است یا

نه.

5 شماره پرونده بعدا تعیین شود. تا تاریخ 9 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.سرّی

از سرگیری رابطه اطلاعاتی

سند شماره (7)

از : لندن 17443 (به کفالت شیکلینگ)سرّی 15 شهریور 58 تلگرام غیر فوری

به : واشنگتن، رونوشت برای تهران، استکهلم

برای : رئیس خاور نزدیک، رونوشت برای معاون رئیس خاور نزدیک / SAO خاور نزدیک / ایران،

رئیس قرارگاه تهران، رئیس قرارگاه استکهلم

موضوع : هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعات کشور بیگانه، حساس / ملاقات

عملیاتی .....

1 اس. دی. پلاد/ 1 و آدلسیک و 8 و 9 شهریور پیرامون فعالیتهای .....به مذاکره پرداختند. به عنوان

نشانه اندازه.....آنها برای از سرگیری رابطه اطلاعاتی قائل هستند، اس. دی. پلاد/ 1 پس از ملاقات 8

شهریور......× اس. دی. پلاد/ 1 تأکید کرد که......رابطه اطلاعاتی هرچه زودتر از سر گرفته شود و برای

تمایل ما به بررسی......این رابطه اطلاعاتی اهمیت......× اس. دی. پلاد/ 1 روی اظهاراتش تأکید

ص: 333

کرد.......آنها(1)کاملاً آگاه هستند که اگر بخواهند......حرکت دوباره.......باید برای کمک رو به سوی ایالات

متحده آورند. آنها صادقانه مشتاق هستند......ایالات متحده در ایران موقعیتی اتخاذ کند......بتواند

دولت ایران را اداره کند.×......می خواهند با سرعت خودشان جلو بروند و در چنین ...... هیچ اعمال نفوذ

بی مورد ایالات متحده بر......داخلی ایران را....× (اس. دی. بلاد/1) ...... گفت که آخوندها در آینده

نزدیک (مشکل).....ایجاد خواهند کرد چون آنها با.....نفوذ بیگانگان در ایران سرسختانه مخالف هستند.

به علاوه آنها قادر نیستند این واقعیت اساسی را.....که ایران احتیاج به کمک (خارجی)......دارد تا بتواند به

عمران.....ادامه دهد. به این ترتیب هر کاری که صورت می گیرد باید به آهستگی......انجام شود تا تشنج

سیاسی بی مورد ایجاد نکند. اس. دی. پلاد / 1 خاطرنشان کرد که.....لحظه کاهش نفوذ روحانیون....

بازرگان و او امیدوار بود که این کار.....ماه انجام شود، اما با این نکته موافق بود که ممکن است خیلی......به

طول کشد. ......خاطرنشان کرد که اگر روحانیون در انتخابات......اکثریت را ببرند برای دولت بسیار

بیشتر طول خواهد کشید که خود را.......× اس. دی. پلاد/ 1 گفت که یک امتیاز مثبت این است که(2)..... از

سرگیری ترتیبات رابطه اطلاعاتی و ......احتیاج به کمک خارجی......×

2 (اس. دی. پلاد/ 1) گفت که در از سرگیری.....چون آنها در گذشته با ما سروکار داشته اند و .....

مناسبات آنها امیدوارند که.....دیگر از طریق رابطی صورت گیرد که به طور خاصی.....رابطه اطلاعاتی

......× (اس. دی. پلاد/ 1) گفت که.......ایالات متحده راهنمائیها و ایده های......بررسی مشکلات

گوناگون......× آدلسیک به (اس. دی. پلاد/ 1)گفت.....رابطه اطلاعاتی را از سر گیرد به منظور ......

اطلاعاتی......× (آدلسیک)...... از (اس. دی. پلاد/ 1) خواست که این را با بازرگان مورد مذاکره ....... که

آنها جلسات گفتگویی را با کاردار شروع کنند × .....معضلی که رودرروی دولت جدید قرار دارد این است

که........که به طور کلی نسبت به آمریکا و (علی الخصوص سیا)......نظر خوبی دارند، اما در برابر جمعیتی

واقع شده اند که سرخوش از......است.

3 آدلسیک پیشنهاد کرد که او واس. دی. پلاد/ 1......برقراری دوباره یک رابطه را...بعد می توانیم

......موافقت دولتهای متبوع خود را......× (اس. دی. پلاد/ 1).......این را.......و افزود که هم اکنون نیز

برقراری این رابطه را......کرده اند. آدلسیک به (اس. دی. پلاد/ 1) گفت از نظر.....این رابطه باید در

تهران.....علنی باشد. (اس. دی. پلاد/ 1) گفت که آنها........به نفعشان است که این واقعیت که......

سری......... ×بازرگان تاکنون به مهدی(3) چمران گفته است پس از ....... رابطه را مستقیما در تهران برگزار

کند. اس. دی. پلاد/ 1 افزود چمران چهارمین ...... در جلسه توجیه (اطلاعاتی) می باشد، اما نتوانسته

.......کردستان........ ×

4 اس. دی. پلاد/ 1 گفت که آنها ...... را شروع خوبی به حساب آورده اند. آنها راضی بودند از اینکه

...... این بعضی از سؤالاتی که آنها ....... جواب داده بود...... مسائل مطرح شده در آن هنگام توجیه کرده

بود. به این اس. دی. پلاد/ 1 گفته شد که ما سؤالاتی را که توسط دکتر یزدی به توجیه کننده داده شده بود....

و مقدار زیادی اطلاعات که آنها خواستار بودند ...... پروژه آیبکس ....... کرده ایم. اس.پی.هیاتوس نیز

1- در اصل سند زیر عبارت ”صادقانه مشتاق هستند“ تا آخر جمله (... اداره کند.) خط کشیده شده است.
2- در اصل سند زیر عبارت ”از سرگیری ترتیبات رابطه اطلاعاتی“ خط کشیده شده است.
3- در اصل سند زیر کلمه ”مهدی“ خط کشیده شده است.
ص: 334

....... جاسوسی مخابرات داشت که .......در گذشته با ارزش بوده است. اس. دی. پلاد/ 1 گفت آبیکس

..... اما از قابلیتهای ......آگاه نمود ........ توجیه کلی پیرامون قابلیتهای سیستم آبیکس....... به او

داد......... سپس پرسید آیا ما می توانیم توجیهی پیرامون

آبیکس...... تهیه کنیم..........اظهار داشت که اس. دی. پلاد/ 1 و سایر اعضای بلند پایه ......... از افسران

نیروی هوایی که درگیر .......... بوده اند توجیهی دریافت کنند. آدلسیک از سرتیپ آذر جدید به عنوان

فردی که ریاست ...... را داشت نام برد.......... اظهار داشت که سرهنگ جلالی به خوبی در جریان ........

قابلیتهای (آبیکس) .......... است. آدلسیک افزود به این ترتیب....... هرگونه سوءظن بازرگان ما ممکن

است بخواهیم در رابطه با آبیکس آنها را به گمراهی بکشیم....... نام آذر جدید و نام جلالی را ........ او گفت

......... می خواهد نظریات ما را بدانند چون آنها مطمئن نیستند........ نیروی هوایی واقعا ارزشمند باشد (به

نظر آدلسیک ........ این یک اعتراف جالب بود). اس. دی. پلاد/ 1 گفت که ...... برای هر مذاکره ای

پیرامون اسر سرگیری ....... به تهران .......... چیزهایی که خیلی فنی باشند نمی خواهند، هرچند که با زمینه

.......... او می تواند....... فنی را هم درک کند. او پیشنهاد کرد که آدلسیک چنین..... را از طریق رئیس

قرارگاه استکهلم که در جلسه ...... به (اس. دی. پلاد/ 1)...... معرفی شده بود. بفرستند. توصیه می شود که

ما ....... توجیهی اس. دی. پلاد/ 1...... قابلیتهای آبیکس بفرستیم. او گفت که خود شخصا ...... و

ارتباطات ویژه ای که ....... نظر او را جلب کرده بود.

5 در رابطه با زمان بندی احتمالی برگزاری ....... در تهران به شرط توافق طرفین در مورد برقراری

مجدد....... بر سر اوایل ماه اکتبر اتفاق نظر حاصل شد، ما ......... مذاکرات را می توان به عنوان بخشی از

یک جلسه توجیهی دیگر ..... برگزار کرد× ...... گفت: که آنها از یک جلسه توجیهی در زمینه

.........استقبال خواهند کرد. این می تواند انجام شود. او اصرار نمود که آدلسیک...... مذاکرات پیرامون از

سرگیری رابطه اطلاعاتی را اداره کند. وی خاطرنشان ساخت....... آدلسیک نزد همه مدیران در تهران به

خوبی شناخته شده است ........ پیشنهاد کرد که ما یک آدم فنی که بتواند ........ آیبکس و سایتهای (مطلب

بعدی راملاحظه کنید) ...... چون آنها ........ کمک ما در براه انداختن و فعال کردن آیبکس در حوزه

قابلیتهای خود ...... از یک تیم سه یا دو نفر، یک ..... متخصص فنی صحبت کرد. ما موافقت کردیم که در

مورد ...... رابطه اطلاعاتی ........ از طریق رئیس قرارگاه استکهلم با او ارتباط داشته باشیم. اس. دی.

پلاد/ 1 ....... باید حداقل دو هفته پیش از ....... در تهران به وی اطلاع دهد تا وی بتواند زمان بندی ....... را

تأیید کند...... تهران تا ترتیبات لازم، را تدارک نماید. او ...... انتخابات ممکن است با زمان بندی جلسه

تداخل کند.

6 سایتهای تکزمن به عنوان بخشی از ........ قابلیت جاسوسی الکترونیک مورد مذاکره قرار گرفتند.

آدلسیک خاطرنشان ساخت که در ...... سقوط شاه ما دست اندرکار ...... دو کامیون آبیکس در سایت

شماره 1 بودیم، به علاوه اطلاعات قابل ملاحظه ای که برای ...... ارزش فوق العاده ای دارند در رابطه با

قابلیتهای شوروی .... آدلسیک ....... اگر به اس. دی. پلاد/ 1 نگوید...... جمع آوری اطلاعات در سایتها

قرار دادیم واقعا ساده لوحی خودش را نشان خواهد داد ....... که می داند نیروی هوایی از سایتها محافظت

می کند..... آنها هیچ کس را بداخل راه نداده بودند تا یک ...... در مورد آنها انجام شود. اس. دی. پلاد/ 1

گفت که ....... دوستی که مایل به فعالیت به عنوان یک ...... خواهد بود..... موجبات دسترسی سیا به سایتها

ص: 335

را فراهم کند. او پیشنهاد کرد........... هرگونه توجیه اطلاعاتی پیرامون سایتها که ........ جلسات در تهران

......... در اختیار او بگذاریم، او گفت که در این ....... پیش بینی اینکه تصمیم دولت در رابطه با دستیابی سیا

به سایتهای چه «توجه: اس. دی. پلاد/ 1 براساس این تصور وی بود که سایتها ........ لذا ممکن است محلی

برای مذاکره باشد».

7 ملاقات با خطرات خوش از ....... خیلی سالهای گذشته خاتمه یافت. به نظر می رسد این واقعیت که

خبر تماسها با آنها را محفوظ داشته ایم به ما کمک کرده است و ...... که دولت بازرگان رو به سوی.........

آورده است...... به طور موقت قرار ملاقاتی برای صبح 10 شهریور گذاشتیم...... در راهروی هتل .........

علاقه ای به وی اظهار داشت........ از آنجا ناشی شده که اس. دی. پلاد/ 1 یک محافظ ....... ایرانی دارد.

بنابراین ملاقاتی برگزار نشد.

8 پرونده: اس. دی. پلاد/ 1 201، تا تاریخ 15 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.

توضیح سیستم انتشار پیامها: پیرو........ رونوشت برای تهران به استکهلم مخابره شد.

سرّی

توضیح: در این سند و سند بعد مقداری از رشته های لازم برای تکمیل به دست نیامده و لذا موجب

ناقص شدن ترجمه و کاهش میزان صحت آن گردیده است. هرجا که متن ناقص بوده در ترجمه نقطهچین

گذارده شده است. علامت × بعد از چند نقطه چین نشان می دهد که به نظر ما در آن محل جمله ای پایان

یافته و جایی که کلمه یا عبارتی درون ( ) پیش از چند نقطهچین آمده حاکی از آن است که به احتمال قوی

آن کلمه یا عبارت به جای نقطهچین می بایست باشد.


ارتباط و درددل انتظام با سیا

سند شماره (8)

15 شهریور 58 تلگرام غیر فوریسری

از : لندن 17460 (به کفالت شیکلینگ)به : واشنگتن، رونوشت برای تهران، استکهلم

برای : رئیس خاور نزدیک، رونوشت برای معاون رئیس خاور نزدیک / SAO خاور نزدیک / ایران،

رئیس قرارگاه تهران، رئیس قرارگاه استکهلم

موضوع : هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعات کشور بیگانه، حساس ملاقاتهای

عملیاتی آدلسیک با اس. دی. پلاد/ 1

1 شاید مهمترین نکته ای که باید به آن اشاره کرد....... دو ملاقات بین اس.دی.پلاد / 1 و آدلسیک

...... برقراری مناسبات است. کاملاً روشن است که ....... سیا را به دیده احترام می نگر(د) (ند). این واقعیت

که ...... تماس پنهانی با سیا داشته و این هیچ گاه به ......... ساواک نرسیده بدون شک کمک کرده است.

اس.دی. پلاد/1 بار دیگر تأکید کرد..........که آنها مایلند از طریق سیا ..... با ایالات متحده ...... در عین

حال نگران چگونگی نگرش ما به اوضاع ...... بود..........درباره توانایی سیا به اینکه هرچیزی را......×

آدلسیک به او اطمینان داد که اگر اوضاع درهم بریزد...... از اشتباهات خودشان ........ به چیزی که

ما.........×.

2 اس.دی.پلاد / 1 مثالهای متعددی آورد تا نشان دهد چقدر دولت ذاتا ضعیف است. (مقامات)

بلندپایه تهران شبانه روز کار می کنند. او پنج روز صرف طی مسافرت آخر و بیرون از جلسه توجیهی فقط

ص: 336

یک ساعت × ضعف سیاسی دولت به اهمیت شخص خمینی افزوده است. (چند)گفت که امیدوار است و

دعا می کند هیچ چیز× اس.دی.پلاد / 1گفت که اینک آنها نتیجه می گیرند که خمینی 3 تا 5 سال دیگر تا به

آنها بدهد، او تنها کسی است که می تواند وارد صحنه شود و حمایت از یک خط مشی مشخص را × او مورد

و دستور دادن مراعات انضباطی در ارتش را برای نمونه ذکر کرد. اس.دی.پلاد / 1 در هر موردی که به

خمینی به عنوان «امام» اشاره می کرد، همچنین با عبارات نسبتا اشاره ای صحبت می کرد. کسی چه

می داند مهدی بازگشته است.

3 اس. دی. پلاد /1 گفت که خمینی در قم مشاورین ندارد. او به اندازه قابل توجهی خود را دارد،

اشکال در اینجاست که او به طور مستمر در هفته در برخورد با روحانیون است، روی طرز فکر او اثر

می گذارد، او وقت زیادی صرف یافتن راه حل از قم به تهران نقل مکان کند. در تهران آنها می توانند نفوذ

روحانیون و دولت از محبوبیت ملی وی استفاده مؤثری بنماید.

4 در یک مرحله ما پیرامون حزب توده روی کارآمدن یک دولت مارکسیست در ایران به مذاکره

پرداختیم. اس. دی. پلاد/1 ایرانیها به سختی جذب حزب مارکسیست می شوند. اس. دی. پلاد /1 گفت

که آنها فکر می کنند حزب توده اخبار موجود در اداره هشتم ساواک گفت که حزب توده و مارکسیستها

فقط در یک از کاری که توسط دیگران انجام می گیرد بهره برداری می کنند. او به عنوان قضیه دستور خمینی

به پوشیدن تظاهراتی که زنان علیه چادر راه انداختند به خودی خود در رابطه با مارکسیستها با حزب توده

نمود. اما آنها سعی کرده بودند تظاهرات یک لعاب مارکسیستی بدهند. اس. دی. پلاد/1 که آنها نگران

قابلیت فعلی توانایی توده و مارکسیستها با شورویها در (داخل شدن به) فعالیتهای نیستند بلکه توانایی

آینده در چنین فعالیتهایی× اس. دی. پلاد/1 گفت که آنها می باشند شورویها نسبت به آنها دشمنی خواهند

ورزید و در مورد نفوذ یک جمهوری اسلامی در کنار مرزهایشان نگرانی دارند× که ما بتوانیم درباره

فعالیتهای شوروی در ایران اطلاعاتی در اختیار بگذاریم.

5 اس. دی. پلاد/1 گفت در این امید وجود دارد(1) که ایالات متحده مفهوم اسلامی را به رسمیت

بشناسد، آدلسیک خاطر نشان کرد که ما را به رسمیت شناخته ایم و این مانعی در راه ایجاد مناسبات خوب

نبوده است. از طرف وی مقداری نگرانی به چشم می خورد که تأخیر در سفرا به نحوی نمایانگر

ناخوشنودی آمریکا آینده نزدیک بتوان سفر را مبادله کرد.

6 طی مذاکرات اس. دی. پلاد/1 و دیگران مطرح شدند اس. دی. پلاد/1 گفت که به محض اطلاع از

برنامه نهایی سفر اس. دی. پلاد/1 تماس خواهد گرفت.

7 موقع خداحافظی بسیار دوستانه بود و چیزی که اس. دی. پلاد/1 موافق بود که ما باید تماس حفظ

کنیم رابطه اطلاعاتی در تهران به خوبی تثبیت شده اس. دی. پلاد/1 موافق بوده ما باید این را بررسی کنیم

فکر خوبی است که با او در جای دیگری در اروپا ملاقات کنیم تا مجبور به رودرویی با محافظان وی

نشویم یا حداقل محافظ ایرانی وی.

8 پرونده: اس. دی. پلاد/1 201 تا تاریخ 15 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود. توضیح سیستم

انتشار پیامها: پیرو رونوشت برای تهران استکهلم مخابره شد.


دستورالعمل اطلاعاتی

1- در اصل سند زیر عبارت ”امید وجود دارد“ خط کشیده شده است.
ص: 337

سند شماره (9)

22 شهریور 58 تلگرام غیر فوریسرّی

از: واشنگتن 512598به : تهران

از: رئیس بخش خاور نزدیک / ایران

موضوع : هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس اس.دی.پلاد

1 لطفا به طور مستمر آن گزارشهای اطلاعاتی را که از اس.دی. پلاد/1 اخذ می شوند به طور حتم به

کاردار ابراز کنید که از کیست.

همچنین ما میل داریم که شما درباره نتایج ملاقاتهای اخیر آدلسیک پاپ/1، وی را توجیه کنید چون به

گسترش رابطه اطلاعاتی با دولت موقت مربوط می شوند.

2 پس از آنکه لینگن عازم تهران شد و آدلسیک به واشنگتن بازگشت. آدلسیک می خواهد به لینگن

گفته شود که متأسفیم که ممکن نشد وی را در اینجا پیرامون ملاقاتهای استکهلم توجیه کنیم.

3 بدون پرونده: تا تاریخ 21 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


تماس انتظام با رئیس قرارگاه سیا و تعیین وقت برای جلسه توجیهی

سند شماره (10)

30 شهریور 58 اعضاءسرّی

از : استکهلم 26199به : با حق تقدم به رئیس رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است حساس اطلاعات کشور بیگانه اس.دی.پلاد

عطف به : لندن 17443

1 اس. دی. پلاد/1 («ادوارد») با رئیس قرارگاه تماس گرفت، هنگامی که رئیس قرارگاه این تماس را

جواب گفت، او که 13 مهر از استکهلم عازم تهران می شود و در 19 مهر به استکهلم باز می گردد. او پرسید

آیا می شود جلسه توجیهی (پاراگراف 5 تلگرام مرجع) از 14 یا 15 مهر شروع شود.

2 رئیس قرارگاه جواب داد که هیچ حرفی راجع به زمان آن به وی گفته نشد و پرس و جو خواهد کرد.

اس. دی. پلاد/1 انتظار دارد در هفته آینده پاسخ خود را بشنود. لطفا نظر خود را اطلاع دهید.

3 پرونده: 962054201 تا تاریخ 30 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.سرّی


تعویق جلسه توجیهی

سند شماره (11)

31 شهریور 58 اعضاءسرّی

از : رئیس 519293به : با حق تقدم به رئیس رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس اطلاعات کشور بیگانه اس.دی.پلاد

عطف به : استکهلم 26199

1 تقاضا می شود رئیس قرارگاه با اس.دی.پلاد/1 تماس گرفته و به او اطلاع دهد که ما به واسطه

مقداری اشکال که پیش می آید از حاضر شدن در موعد پیشنهاد شده در تلگرام مرجع معذوریم. ما مطالب

توجیهی را بموقع برای هنگام ورود آدلسیک به تهران در 22 مهر با حدود آن آماده خواهیم کرد. لطفا از

ص: 338

اس.دی.پلاد/1 بپرسید آیا می تواند برنامه ISS را در یک هفته به تأخیر اندازد و تأکید کنید که ما خواهیم

توانست با این یک هفته اضافی که داده می شود خیلی بهتر آماده شویم.

2 برای اطلاع شما: اگر اس.دی.پلاد/1 تأکید می کند که جلسه توجیهی در 1514 مهر برگزار شود ما

حاضریم بپذیریم، اما به او خاطرنشان سازید که تمام مطالب لازم برای جلسات توجیهی به آن زودی

آماده نخواهند بود. به علاوه آدلسیک و توجیه کننده دیگر تعهداتی هم دارند که ورود ایشان به تهران در

12 مهر را مشکل می سازد.

3 لطفا به اس.دی.پلاد/1 توصیه کنید که جواب خود را با قائل شدن اولویت برای آن تهیه کند.

4 پرونده: 962054201 تا تاریخ 31 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


قبول بتعویق افتادن جلسه توجیهی از سوی انتظام

سند شماره (12)

3 مهر 58 اعضاءسرّی

از : استکهلم 26210به : با حق تقدم به رئیس رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس اطلاعات کشور بیگانه اس.دی.پلاد

عطف به: الف استکهلم 26199، ب رئیس 519293

1 بعد از مقداری اصرار اس.دی. پلاد/ 1 موافقت کرد که جلسه توجیهی تا 22 مهر به تأخیر بیفتد تا در

ارائه بیشتری داده شود. رئیس قرارگاه به او گفت که ما.....

2 لطفا هنگامی که تاریخ قطعی تعیین شد اطلاع دهید.

3 پرونده: 962054201 تا تاریخ 3 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.


ترتیب برنامه برای جلسه توجیهی

سند شماره (13)

10 مهر 58 اعضاءسری

از : استکهلم 26264به : با حق تقدم به رئیس رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس اطلاعات کشور بیگانه اس.دی.پلاد

عطف به: الف استکهلم 524477، ب رئیس 520197

1 اس. دی. پلاد/ 1 گفت که جلسات توجیهی هنوز هستند و خبری که این تصمیم را تغییر دهد از

تهران نگرفته است. طبق معمول او در تلفن و مودب بود.

2 به نظر وی گرفتن ویزا در واشنگتن اشکالی ندارد، اما روشن است که در اینجا از طریق وی آسانتر

است. اگر آدلسیک و اسمیت قصد دارند از اینجا ویزا بگیرند ما باید تا آغاز وقت اداری 13 مهر اطلاع پیدا

کنیم چون اس. دی. پلاد/ 1 در مهر از استکهلم عازم پاریس می شود و باید دستورالعملهایی راجع به

ویزاها بگذارد. به نظر وی لازم نبود آدلسیک پیش از ملاقات تهران در اینجا با وی مشورت کند.

3 اس. دی. پلاد/ 1 در 16 یا 17 مهر از پاریس عازم استکهلم می شود. لذا وی می خواهد جلسه

توجیهی تهران حداکثر در 23 مهر انجام می پذیرد. تا از «اتلاف وقتش» در تهران جلوگیری شود.

4 اگر مطلبی که در محموله شماره 507785 است روز جمعه 13 مهر به استکهلم رسید آیا باید آن را

ص: 339

بدهیم؟ تشخیص ملاحظات امنیتی آن را به ستاد واگذار می کنیم چون اس. دی. پلاد/ 1 از قرار معلوم یا

مطالب را در دفتر خود می گذارد یا آنکه با خود به پاریس می برد. اگر ترجیح می دهید که بدهیم آیا باید در

مورد رفتار با آن دستورالعمل امنیتی بدهیم؟

5 پرونده: 962054201 تا تاریخ 10 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.سرّی



توضیح اسناد مربوط به بهرام بهرامیان

ص: 340

بسمه تعالی

نام اصلی : بهرام بهرامیان

نام رمز : اس. دی. ارن /1

طبق آنچه اسناد سیا نشان می دهد، بهرامیان عضو رهبری عالی نهضت آزادی و دوست بازرگان بوده

است. وی در ژوئن 1977 به عنوان منبع ذخیره یک جانبه برای گزارش در مورد فعالیتهای به اصطلاح

تروریستی و مخالفین در ایران به استخدام سیا در می آید. همکاری وی با سیا در آغاز بر این مبنا بوده که

نظریات گروه سیاسی میانه روی خود را از کانالی به دولت آمریکا برساند به این امید که دولت آمریکا

عاقبت برای تماس آشکار با این گروه و حمایت از آن تحت حکومت شاه اقدامی نماید. البته وی از مطلع

کردن همکاران خود از تماسش با سیا منع شده بود. با وقوع انقلاب میل وی به ایجاد یک سیستم سیاسی

کاملاً باز در ایران افزایش می یابد و احساس می کند که دولت آمریکا در این زمینه می تواند نقش مهمی ایفا

کند. او مدت زیادی از پذیرش دستمزد امتناع ورزیده بود، ولی از خرداد 57 یک یادداشت تعهد پرداخت

حقوق را پذیرفت که به موجب آن سیا پول یک بیمه عمر معادل 100000 دلار و سالانه 5000 دلار

آمریکا در یک حساب غیر مستقیم بپردازد. وی دارای یک مجوز مخصوص بیگانه دائم الاقامه در

آمریکاست که به وی قول داده شده بود که مجوز فوق برای وی و خانواده در مدت زمانی که وی در خارج

زندگی می کند حفظ شود.

بهرامیان آموزش مخفی نویسی، مخابرات مخفی و امنیت را دیده است. وی دارای رادیوی مخابراتی

MX-350 بوده که در جریان بهمن 58 و حمله به سفارت، مأمور قرارگاه سیا با وی تماس می گیرد.

و از او کمک می خواهد، وی نیز به یزدی اطلاع می دهد. از آن زمان به بعد رادیوی وی پس گرفته می شود.

وی آزمایش دروغ سنجی را با موفقیت گذرانده است.

عمده گزارشهای بهرامیان در مورد رهبری دولت موقت، شورای انقلاب و روحانیت بوده که از اهمیت

بسیار بالایی برای سیا برخوردار بوده اند و اکثرا نمرات عالی برای گزارشهای خویش گرفته است. وی در

حد فاصل دی 57 الی شهریور 58 منبع 67 گزارش بوده است.

در پرونده بهرامیان ابتدا چند سند در رابطه با تعیین یک آدرس عملیاتی در انگلستان به منظور استفاده

بهرامیان قرار دارد.

به طوری که این اسناد نشان می دهند. سیا به این فکر می افتد که با بدتر شدن اوضاع ایران برای ملاقاتهای

حضوری با بهرامیان و اخذ اطلاعات وی در ایران چاره ای بیندیشد تا این ارتباط از بین نرود، لذا یکی از

عوامل خود در لندن را برای دریافت گزارشهای بهرامیان که به صورت نامرئی و با ظاهر نامه عادی ارسال

خواهند شد تعیین می کنند که نام و آدرسش در اسناد آمده است.

سپس مطالبی هم در رابطه با وسائل فنی که در اختیار بهرامیان بوده و نگهداری آنها رد بدل می شود.

بعد آن اسنادی هم در انتهای پرونده می آیند که درباره طرح احتمالی خروج مخفیانه بهرامیان از ایران و

فعالیتهایی هستند که سیا برای تهیه مدارک شناسایی جعلی برای بهرامیان داشته بود.

لازم به تذکر است که در اسناد مربوط به نهضت آزادی (سند شماره 9) از کتاب شماره 24 نیز شرح

ملاقاتی است که محمد توسلی از نهضت آزادی همراه با این جاسوس (بهرام بهرامیان) با یکی از مأمورین

بخش سیاسی لانه جاسوسی آمریکا داشته اند که تاریخ آن 3 مهر 57 بوده و این جاسوس همراه با محمد

ص: 341

توسلی به نمایندگی از طرف نهضت آزادی این ملاقات را برگزار کرده اند.


تبدیل ریال به دلار برای بهرامیان

سند شماره (1)

6 فروردین 58 اعضاءسرّی

از : تهران 52508 (به کفالت پلنتینگا)به : با حق تقدم به رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس پی. ال. اس. دی. ارن

1 اس. دی. ارن/ 1 (الف / 1) در 5 فروردین 000/500 ریال همراه با این درخواست به ما تحویل داد

که این مبلغ به دلار آمریکایی تبدیل و در شماره حساب هویت سپرده شود.

2 الف / 1 پول را برای آن لازم دارد که همسرش بیمار بود و ظرف چند هفته آینده برای جراحی به

ایالات متحده مسافرت خواهد کرد.

3 خواهشمندیم ستاد تبدیل مبلغ فوق به دلار را تصویب نموده و در ترتیبات سپردن دلارها در شماره

حساب هویت کمک نماید. به اطلاع می رساند که سفارتخانه تبدیل ریال به دلار را با نرخ هر دلار آمریکا

5/74 ریال انجام می دهد. با آنکه این نرخ با نرخ معاملاتی سیا تفاوت دارد. تقاضا می شود از همین نرخ

استفاده شود. اگر سیا در این مبادله تسهیلاتی زیان می بیند پیشنهاد می شود که در صورت لزوم مبلغ زیان

از وجوهاتی که به الف / 1 «می پردازیم» تأمین گردد.

4 لطفا اطلاع دهید آیا تسهیلات فوق مورد تصویب قرار می گیرند یا نه و همچنین تاریخ ارسال چک

به شماره حساب هویت را اطلاع دهید، تا اس. دی. ارن/ 1 را با خبر کنیم که آن وجوهات در دسترس

می باشند.

5 پرونده: بعدا تعیین شود. تا تاریخ 6 فروردین 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


شماره حساب بهرامیان

سند شماره (2)

6 فروردین 58 اعضاءسرّی

از : تهران 52509 (به کفالت پلنتینگا)به : با حق تقدم به رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس اطلاعات کشور بیگانه اس.دی.ارن

عطف به : تهران 52508

هویت : شماره حساب 71330109 فرست نشنال بانک دفتر شهر و روستا خیابان فارهیلز دیتون،

اوهایو 45429 (حساب پس انداز)

تا تاریخ 6 فروردین 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


تعیین آدرس عملیاتی برای بهرامیان

ص: 342

سند شماره 3

15 فروردین 58 اعضاءسری

از : تهران 13151به : رئیس رونوشت برای تهران، آتتک، دیرتک.

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس. پی. ال. اس. دی. ارن(1)

عطف به : رئیس 405437

1 ما اخیرا یک آدرس عملیاتی را پیشنهاد کرده ایم تا از لیبی توسط یک منبع دیگر از خاور نزدیک

(ا.سی. ویزارد/ 1 تلگرام لندن 12969 به رئیس و دیرتک را ملاحظه کنید) مورد استفاده قرار گیرد.

2 ا. سی. ویزارد / 1 در هفته های آتی این آدرس عملیاتی را آزمایش خواهد کرد و ما فرصت خواهیم

یافت ببینیم کارایی آن چقدر است. ا. سی. ویزارد / 1 به طور منظم و مکرر از این آدرس استفاده خواهد

کرد، در حالی که می دانیم اس.دی. ارن/ 1 از آن فقط تحت بدترین شرایط استفاده می کند. بنابراین

قضاوت ما این است که آدرس عملیاتی می تواند کار هر دو عامل را با این شرایط در دست داشته باشد.

3 ما مشغول بررسی امکان استفاده از صندوق پستی بجای آدرس عملیاتی هستیم اما این مطلب

هنوز تحقق پیدا نکرده است. پیشنهاد می شود همان آدرسی که به ا. سی. ویزارد / 1 داده شده به اس. دی.

ارن / 1 نیز داده شود.

4 پرونده: 949163201 تا تاریخ 15 فروردین 78 در بایگانی ضبط شود.


تائید آدرس پیشنهادی از سوی قرارگاه لندن

سند شماره (4)

17 فروردین 58 اعضاءسری

از : رئیس 414499به : لندن رونوشت برای تهران، آتتک، دیرتک.

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس .پی. ال(2).اس.دی.ارن

عطف به : لندن 13151

1 اعتراضی نسبت به استفاده از همان آدرس عملیاتی و ا. سی. ویزارد / 1 نداریم. به نظر ما نامی که به

اس. دی. ارن /1 داده می شود، باید با نامی که به ا. سی. ویزارد / 1 داده شده تفاوت داشته باشد، یا آنکه با

هجی دیگری باشد.

2 از کمک شما در این مسئله تشکر می کنیم.

3 پرونده: 949163201 تا تاریخ 16 فروردین 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


تعیین جزئیات برای مکاتبه بهرامیان با آدرس عملیاتی

1- 1 پی. ال. اختصار PERSCRIBED LIMITED است و در گزارشهای حساس در ارتباط با منابع مهم جلوی نام رمز منبع یا پروژه به کار می رود و مانند RYBAT که در ترجمه به جای آن حساس نوشته ایم از جمله قیود و کنترلهای اداری بررسی گزارش می باشد.
2- پی. ال. اختصارPERSCRIBED LIMITED است و در گزارشهای حساس در ارتباط با منابع مهم جلوی نام رمز منبع یا پروژه به کارمی رود و مانندRYBATکه در ترجمه به جای آن حساس نوشته ایم از جمله قیود و کنترلهای اداری بررسی گزارش می باشد.
ص: 343

سند شماره (5)

20 فروردین 58 اعضاءسرّی

از : لندن 13295به : رئیس رونوشت برای تهران، آتتک، دیرتک.

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس .پی. ال. اس.دی.ارن

عطف به : رئیس 414499

1 علیرغم آگاهی از پیشنهاد اصلی IIN، ما از نظر خود ترجیح می دهیم از یک اسم استفاده کنیم.

توجیهش هم این است که فقط امیدواریم نام (داده شده) برای نامه رسان آشنایی پیدا کند و روال توزیع

محلی نام به آن آدرس به جای رساندن نامه به نام فرد شناخته شده مقیم آن آدرس را بیشتر تقویت نماید.

ما امیدواریم که نامه های ارسالی از ایران موجب انحراف توجهات از نامه های ارسالی از لیبی شود و

بالعکس. استفاده از نامهای متفاوت می تواند باعث شود نامه رسان متحیر شود چند نفر آنجا زندگی

می کنند که او تا به حال ایشان را ندیده است. پیش بینی می کنیم که در فرصتهایی که پیش می آیند از سایر

نواحی بریتانیا و کشورهای دیگر نامه های متناوبی بفرستیم تا ابهام قضایا را بیشتر کنیم).

2 پیشنهاد می شود نام تعیینی برای اس.دی. ارن / 1 همان نام ولی به جای حرف اختصاری که ا. سی.

ویزارد / 1 به کار می برد نامی مثل «جان» یا «جیمز» باشد، مگر به نظر ستاد مرکزی امکان اینکه یک منبع

فاش شود و به دنبال آن نام و نشانی آدرس عملیاتی هم افشاگری شود، از لحاظ بیشتر از امنیت اضافی

باشد که به نظر ما در این پیشنهاد مطرح است.

3 این مطلب بسته به انتخاب تهران / ستاد است. اتخاذ تصمیم نهایی را به شما واگذار می کنیم. لطفا

اطلاع دهید.

4 پرونده: 949163201 تا تاریخ 20 فروردین 78 در بایگانی ضبط شود.سرّی


سوابق بهرامیان ارتباط با نهضت آزادی ارتباط با سیا

سند شماره (6)

23 فروردین 58 اعضاءسری

از : لندن 13425به : رئیس رونوشت برای تهران، آتتک، دیرتک.

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس .پی. ال. اس. دی. ارن

عطف به : رئیس 417068

1 پیشنهاد می کنیم که نشانه وجود مخفی نویسی استفاده از حرف مختصر «اس» به عنوان نام وسط

باشد.

2 تهران: آدرسی که می توان به اس. دی. ارن داده به عنوان هویت ارائه می شود.

3 پرونده: 949163201 تا تاریخ 23 فروردین 78 در بایگانی ضبط شود.


تائید کلی آدرس عملیاتی و جزئیات مکاتبه

ص: 344

سند شماره (7)

23 فروردین 58 اعضاءسرّی

از : لندن 13426به : رئیس رونوشت برای تهران، آتتک، دیرتک.

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس .پی. ال. اس. دی. ارن

عطف به : لندن 13425

1 هویت: آقای جیمز رافرتی تکرار می شود رافرتی شماره 35 تکرار می شود 35 وایت لجز تکرار

می شود لجز.

1300000 W تکرار می شود، 13 W

لندن 8JBتکرار می شود.....

2 تا تاریخ 1 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود.سرّی


درخواست حفظ محل سکونت برای تابعیت از سوی بهرامیان

سند شماره (8)

25 فروردین 58 اعضاءسری

از : رئیس 419468به : رم رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس .بی. سی. هاواک

عطف به : تهران 52649

پیرو درخواست تلگرام مرجع، ذیلاً خلاصه هایی از قضایایی که می توان انتظار داشت در تهران لاتش(1)

به دست بگیرد ارائه می شوند: اس.دی. ارن (الف / 1) 39 ساله سابقا از دانشجویان فعال علیه شاه بوده و

استاد دانشگاه و بازرگان است. در ژوئن 1977 به عنوان منبع ذخیره یک جانبه برای گزارش درباره

فعالیتهای تروریستی و مخالفین در ایران استخدام شد. او عضو رهبری عالی نهضت آزادی ایران بود،

دوست نخست وزیر فعلی است. با خراب شدن اوضاع ایران اکنون انگیزه الف/ 1 میل وی به پدیدار شدن

یک سیستم سیاسی کاملاً باز در ایران است و احساس می کند که دولت آمریکا نقش مهمی را می تواند ایفا

کند او فوق العاده ضد کمونیست است. به علاوه الف /1 دارای مجوز مخصوص بیگانه دائم الاقامه (در

آمریکا) است و این نیز جزو انگیزه وی است. او از پذیرفتن دستمزد امتناع ورزیده، اما ما یک حساب غیر

مستقیم که توسط ستاد واریز می شود و یک حساب تأمین بیمه عمر برای وی حفظ کرده ایم، بنابراین او

می تواند در حالی که خارج از آمریکاست مجوز بیگانه خود را همچنان داشته باشد. همچنین برای وی

یک برنامه دادن وام ترتیب داده ایم و قول داده ایم مجوز بیگانه دائم الاقامه را برای وی و خانواده اش حفظ

کنیم الف /1 آموزش قواعد امنیتی را طی کرده و هنگامی که در تهران بوده به طور مخفی ملاقات داشته

1- پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 57 قرارگاه سیا در تهران در صدد می شود فعالیت خود را به حال عادی برگرداند ٬ ولی به علت گریختن اکثر مأموران آن در دوران اوج گیری انقلاب با کمبود کارکنان مواجه می گردد ٬ لذا ستاد مرکزی سیا چند تن از کارکنان خود را که در واحدهای مختلفی در سایر کشورها مشغول به فعالیت بودند ٬ به طور موقت مأمور می کند برای از سرگیری این فعالیت به تهران بیایند. یکی از این مأموران فردی به نام مستعار لاتش مستقر در قرارگاه رم بوده که مدتی برای جاسوسی به تهران می آید. در این سند ستاد مرکزی سیا خلاصه قضایای چند جاسوس ایرانی را معرفی می کند ٬ تا مأمور یاد شده با آنها در تهران رابطه جاسوسی را ادامه دهد. لازم به تذکر است که در این سند نام و قضایای چند جاسوس دیگر هم بوده که قسمتهای مربوط به کسانی از آنها که با موضوع این کتاب (خط میانه) مناسبت دارند در همین مجموعه عنوان شده و مابقی به شرط توفیق الهی در کتابهای دیگر معرفی خواهند گردید.
ص: 345

است. او آموزش مخفی نویسی را نیز طی کرده و یک آدرس عملیاتی در لندن (جهت ارسال نامه های

مخفی) برای وی تعیین شده است. برای استفاده از وسایل مخابراتی مخفی مجوز تصویب شده با این وجود

تا تاریخ 2 (یا 12 یا 22 م) مارس 78 هیچ وسیله رادیویی در اختیار نداشته است.


شرح ملاقات سیا با بهرامیان

سند شماره (9)

28 فروردین 58 اعضاءسرّی

از : رئیس 417068به : رونوشت برای تهران، آتتک، دیرتک

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس .پی. ال. اس. دی. ارن.

عطف به : لندن 13295

1 ما با طرز فکر شما موافقیم و پیشنهاد IBI را می پذیریم که همان نام (آدرس عملیاتی م) به اس.

دی. ارن /1 داده شود، اما نام کوچک «جیمز» را به جای آنکه اختصارا فقط «ج» ذکر کند تماما بنویسد،

چرا که ا.سی.ویزارد /1 از نام اختصاری استفاده می کند. یک چیزی که به آن توجه داریم این است که اگر

علائم پستی محو بودند یا اینکه دو منبع ذخیره از یک منطقه نامه فرستادند از آشفتگی بین نامه های

ارسالی ا.سی. ویزارد /1 و اس. دی. ارن /1 جلوگیری شود. چون ا.سی. ویزارد/1 نشانه هایی برای

(وجود) مخفی نویسی جز آدرس ندارد، احتمالاً باید نشانه های بیشتری به اس. دی. ارن /1 داده شود.

2 پرونده: 949163201 تا تاریخ 21 فروردین 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


طرح تماس و ملاقات

سند شماره (10)

10 اردیبهشت 58 اعضاءسری

از : رئیس 429008به : تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. پی. ال. اس. دی. ارن.

عطف به : تهران 52718

1 برای تسریع در کار درخواست حفظ محل سکونت برای کسب تابعیت(1) ، دیگر لازم نیست که

قرارگاه با اس.دی. ارن /1 کاری کنند. با دریافت فرم درخواست ما آن را با یک یادداشت به دفتر امور

بیگانگان ستاد مرکزی می فرستیم و درخواست می کنیم برای کسب موافقت اداره مهاجرت و تابعیت در

مورد دادن امتیازات مناسب برای اس.دی. ارن /1 اقدام کنند. هنگامی که موافقت اداره مهاجرت را به

دست آوردیم اطلاع خواهیم داد.

2 پرونده: 949163201 تا تاریخ 10 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


توضیح در مورد هویتهای ذکر شده در سند قبل

1- از قرار معلوم سیا در تلاش بوده ترتیبات تغییر تابعیت بهرامیان را فراهم کند. احتمالاً این کار به درخواست بهرامیان و براساس دوراندیشی خودش صورت گرفته بود.
ص: 346

سند شماره (11)

23 خرداد 58 اعضاءسرّی

از : تهران 53436 (به کفالت گلگروف)به : با حق تقدم به رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. پی. ال. اس. دی. ارن.

عطف به : تهران 53434(643/10NIT -)

1 اس.دی.ارن /1 خبرهای پارگرافهای دو و سه تلگرام مرجع را از بازرگان و خبر پاراگراف چهار را

از مصطفی چمران گرفت.

2 در ملاقاتی که طی آن گزارش مرجع اخذ شد، اس.دی.ارن/1 بیش از هر موقع دیگری که او را

دیده ایم نسبت به آینده انقلاب ایران بدبین بود. الف/1 شخصا بسیار خسته و مایوس می باشد، او ساعات

فراوانی را صرف می کند تا برنامه ها و جریانهای اقداماتی را که به نظر صحیح و واقع بینانه می آیند اختراع

کند و عاقبت می بیند چنین کار سختی انجام نگرفته (یا حداقل با یک اظهار نشر از طرف خمینی و یا

شورای انقلاب کنار گذاشته شده است)، در یافته ایم که الف/1 روز به روز بدبین تر می شود، تمام این امور

بر بازدهی او تأثیر گذاشته است، چون او اکنون وقت کمتری دارد که با ما بگذراند و به سوی این باور

متمایل است که اکثر آنچه روی می دهد چندان اهمیت حقیقی ندارد.

3 الف/1 یک آدم اهل «صحنه های مهم» است و بیشترین انطباق را با اوضاعی مثل آنچه در پائیز و

زمستان گذشته جاری بود دارد و همکاریش با قرارگاه از لحاظ اقدام سیاسی چشمگیر بود. او از دریافت

شواهدی مبنی بر اینکه دولت آمریکا مایل نسبت ابتکار عمل داشته باشد تا مناسبات خود با ایران انقلابی

را بهبود بخشد افسرده است. او خصوصا بابت بی میلی ما به ارسال یک فرستاده مخصوص نزد خمینی

نگران می باشد. ما فکر می کنیم که اکنون او شروع کرده از خود بپرسد در همکاریش با ما چقدر مثمرثمر

است. معهذا او طرح ملاقات با مأمور مربوطه جدید در خردادماه را پذیرفت (گزارش جداگانه را ببینید) و

هنوز هیچ نشانه ای از اینکه می خواهد عقب بکشد از خود بروز نمی دهد.

الف/1 یک فرد فوق العاده با هوش است، اما ازآنجا که او ماهیتا یک فرد ایده آلیست از بابت خشکی بعضی

متعصبینی که او باید با آنها کار کند بسیار دارد بی طاقت می شود.

4 پرونده : 949163 201 تا تاریخ 23 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


تماس تلفنی بهرامیان با قرارگاه تهران

سند شماره (12)

24 خرداد 58 اعضاءسرّی

از : تهران 53449 (به کفالت گلگروف)به : رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. پی. ال. اس. دی. ارن.

1 ذیلاً طرح تماس مجدد برای اس. دی. ارن/1 می آید:

الف طی هفته اول ژوئیه (هفته دوم و سوم تیر)، پکوئین می تواند با اس. دی. ارن/1 به وسیله شماره

تلفنهای هویت الف یا هویت ب تماس بگیرد. او با معرفی خود به عنوان «دوست آقای ویلیامز» می تواند از

قراردادهایی راجع به بیمارستانهای محلی متحرک یاد کند و پیشنهاد ملاقات نماید. در هر روزی که توافق

می شود، پکوئین باید در خیابان نزدیک رستوران پیتزای ونتو عمود بر خیابان مهرشاه به طرف شمال

ص: 347

حرکت کند. نقشه محل ملاقات در پرونده اس.دی.ارن/1 جای دارد. الف/1 پکوئین را سوار فولکس

واگن سبزکمرنگ خود (یکی از چند اتومبیل معدود این نوع) خواهد کرد. زمان ملاقات ساعت 30/20

می باشد.

ب اگر الف /1 بخواهد اول تماس بگیرد، تلفن داخلی سفارت شماره 1106 یا 1135 را خواهد

گرفت و درخواست می کند با «تام» صحبت کند. او خودش را «برایان» معرفی خواهد کرد. مابقی مشابه

ترتیبات پاراگراف الف می باشد.

2 پرونده: 949163201 تا تاریخ 19 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


فرکانس تعیین شده برای ارتباط رادیویی بهرامیان با سیا در موارد اضطراری

سند شماره (13)

24 خرداد 58 اعضاءسرّی

از : تهران 53450 (به کفالت گلگروف)به : رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. پی. ال. اس. دی. ارن.

عطف به : تهران 53449

1 هویت الف 214247 تکرار می شود 214247.

هویت ب 841162 تکرار می شود 841162.

2 پرونده: 949163201 تا تاریخ 19 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود.


مشخصات رادیویی که نزد بهرامیان بوده است

سند شماره (14)

23 تیر 58 تلگرام غیر فوریسری

از : تهران 53680 به : واشنگتن

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. تماس با اس. دی. ارن/1.

عطف به : تهران 53670

1 در اوائل شب 22 خرداد با تلفن عمومی از اس. دی. ارن /1 با خبر شدیم. علیرغم اینکه روز تعطیل

بود، ولی صدای ترافیک در مکالمه تداخل می کرد، اما فهمیدیم که الف /1 گفت هنوز نوعی قرارداد

بازرگانی پیچیده او را مشغول به خود می دارد. وی ادعا کرد که مسئله پیچیده او را مشغول به خود می دارد.

وی ادعا کرد که مسئله پیچیده تر از آن است که بتوان توضیح داد و گفت که در «هفته آینده» با ما تماس

خواهد گرفت. ما گفتیم که خیلی علاقه مند به دیدار او هستیم و اطمینان گرفتیم که هنوز شماره تلفن ما را

دارد. لحن الف /1 مانند بازرگانان ولی خوشایند بود؛ هیچ نکته ای از دلیل غیبت اخیرش یا مقاصدش در

رابطه با تماس در آینده به ما نداد.

2 ستاد در جریان امر قرار خواهیم داد.

3 پرونده: 949163201 تا تاریخ تیر 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


سوابق بیمه عمر و مالیاتی برای بهرامیان

ص: 348

سند شماره (15)

10 خرداد 58 اعضاءسرّی

از: دیرتک 52614به: تهران رونوشت برای آتتک رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. آکواتیک ای.زی.رالی.ای.زی. گودز

عطف به: تهران 53277

در رابطه با پاراگراف 3 تلگرام مرجع، توصیه می کنیم که قرارگاه (1) صوتی مخفی یا مطمئن است.SV/A-8 شماره سرّی 619، SV-8

شماره سرّی 429 و SV شماره سرّی 341 همگی را روی طول موج 030/170 تکرار می شود

030/170 مگاهرتز برای استفاده اضطراری اس. دی. ارن/1 نگاه دارد. تمام ادوات دیگر را از کانالهای

فست اکت به ستاد مرکزی بازگردانید. تا تاریخ 10 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود.سری

سند شماره (16)

4 تیر 58 اعضاءسری

از : دیرتک 53062به : تهران رونوشت برای آتتک رئیس اچ. بی. گریزینگ

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. آکواتیک ای. زی. رالی. اس. دی. ارن

عطف به : الف. تهران 52313 (برای تمام مخاطبین ارسال نشده). ب : رئیس 398574 (برای تمام

مخاطبین ارسال نشده).

1 در تلگرام مرجع الف اشاره شده بود که DVP 350 (2)MX اس.دی.ارن/1 بازپس گرفته شده و

ستاد نتوانسته جواب داده شده به سؤال تلگرام مرجع ب را پیدا کند که آیا باطری شارژ مخفی شده در

دستگاه استریو سانیو هنوز مورد احتیاج است یا نه.

2 در رابطه با احتیاج احتمالی آتن به SV/A-8 برای اس.دی.ارن/1 لطفا اطلاع دهید ایا باطری

شارژر 350MX ذکر شده در تلگرام مرجع ب هنوز مورد احتیاج می باشد یا نه.

تا تاریخ 31 خرداد 78 در بایگانی ضبط شود.

سند شماره ( 17

9 شهریور 58 تلگرام غیر فوری سرّی

از : واشنگتن 505692 به : تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. پی. ال. اس. دی. ارن جی. بی. سنت

عطف به : تهران 54055

1 خوشحالیم که می بینیم تماس رودررو بااس.دی.ارن/ 1 (الف/ 1) دوباره برقرار شده است ٬ چنان

که در تلگرام مرجع اشاره شده است.

2 ما دو فقره (مدرک)اداری داریم که نهایتاً امضای الف / 1 را لازم دارند تا سوابق بیمه و مالیاتی وی

1- این حروف و اعداد مشخص کننده نوع دستگاه ارتباط رادیویی صوتی به صورت مخفی می باشندتماس SECURE VOICE مخفف S
2- MX 2 350 یک نوع دستگاه تماس رادیویی بوده که سیا به بهرامیان داده بود و در سند شماره 20 هم به آن اشاره شده است.
ص: 349

تکمیل شوند.

الف یک تأییدیه (که قرارگاه می تواندبنویسد)امضاء شده به اجمال حاکی ازاینکه الف / 1می داند که

از دستمزد پرداختی به وی توسط سیا هیچ یک از مالیاتهای فدرال یا دولتی یا تأمین اجتماعی اغماض

نخواهد شد و او طی یک دوره استخدام هیچ اعتبار تأمین اجتماعی برای خود جمع نخواهد کرد. این

تأئیدیه باید به منظورنگهداری به ستاد مرکزی ارسال شود تا درصورتی که مسئله ای درمورد متابعت وی

از مقررات سرویس درآمد داخله در رابطه با دستمزدش از سیا مطرح شد به کار آید.

ب تعیین فرد استفاده کننده از بیمه نامه عمر اس.دی. ارن / 1 این کار محتاج امضای وی و نامهای

استفادهکنندگان اصلی و اضطراری به انتخاب وی می باشد.

3 با توجه به ادامه مخاطرات مربوط به ملاقات الف/ 1 و ماهیت نسبتاً اتهام آمیز خود مدارک ٬ ما

ارسال فقره (ب) به قرارگاه را به تعویق انداخته ایم. خواهان نظریات قرارگاه درباره امکان اقدام به گرفتن

امضاها در آینده نزدیک هستیم. اگر جواب مثبت بود ٬ فقره (ب) را ارسال خواهیم کرد اما اگر تردیدی

وجود داشت می توانیم این مطلب را باز هم به تأخیر بیندازیم.

4 پرونده: 949163 201 تا تاریخ 9 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود. سری

فعال کننده RAPIDOPRINT

سند شماره (18)

14 شهریور 58 اعضاءسرّی

از : فرانکفورت 72861به : تهران رونوشت برای رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس. دی. ارن

عطف به : الف. تهران 51290 ب. تهران 51625 ج. تهران 54120

فعال کننده PAPIDOPRINT که در تلگرام مرجع ج به آن اشاره شده قرارگاه شما در 3 بهمن 1357 با

تلگرام مرجع الف سفارش داده بود. به علت مشکلات پیشین توزیع در ناحیه شما، این دستگاه تا این اواخر

حمل نشده، بنابر تلگرام مرجع ب، این فعال کننده برای استفاده با به عمل آورنده سریع FOTORITE مدل

D1494 می باشد. ما نمی توانیم سابقه دیگری در اختیار گذاریم .

تا تاریخ 13 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود.سرّی


طرح تماس و ملاقات

سند شماره (19)

15 شهریور 58سرّی

یادداشت برای پرونده اس. دی. ارن /1

موضوع : ترتیبات ملاقات

1 ملاقات آینده قرار است از طریق تلفن ترتیب داده شود. الف / 1 با شماره 1135 یا 6 ؟ 11 تماس

گرفته سراغ تام را می گیرد. از تاریخ و موقعی که مورد توافق قرار می گیرد باید دو عدد کاسته شود.

2 محل (ملاقات) خیابان سیبویه، بالای خیابان آپادانا و عمود بر آن است. مأمور مربوط به طرف

شمال پیاده می رود و الف / 1 که با اتومبیل به سمت شمال می رود او را سوار خواهد کرد.


سوابق بهرامیان (تماس با یزدی در زمان حمله بسفارت در 25 بهمن)

ص: 350

سند شماره (20)

22 شهریور 58 تلگرام غیر فوری سرّی

از : واشنگتن 512806به : تهران

متن ذیل FSAR پیشنهادی ما برای اس دی ارن / 1 جهت گزارشگری وی در حد فاصل فروردین 57 الی

مهر 58 است. لطفا هر گونه اظهار نظر یا تصحیح که مناسب می دانید به عمل آورید و لطفا اطلاعات

درخواستی را تأمین نمایید تاFSAR تکمیل شود.

مدت گزارشگری : فروردین 57 مهر 58

موضوع : هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است FSAR برای اس دی. ارن / 1

1 هویت: الف اس. دی. ارن. ب پی. ال. اس. دی. ارن / 1

پرونده: 0949163 201

2 FAN: 334944

3 هدف: S

4 جزئیات عملیاتی :

الف. تائیدیه موقت عملیاتی.

پی. ال. اس. دی. ارن / 1 یک شهروند ایرانی مقیم تهران است که دارای مجوز مخصوص بیگانه دائم

الاقامه در آمریکا می باشد. او مورد اعتماد رهبران میانه رو است که مخالفین دیرینه شاه بوده اند و اکنون از

مقامات عالیرتبه دولت موقت می باشند و او عموما درباره نظرگاههای ایشان و تحولات داخلی گزارش

می دهد. در 22 خرداد 56 به وی تأییدیه موقت عملیاتی و در 7 فروردین 58 نیز تأییدیه عملیاتی داده شد.

ب. دسترسی الف / 1 به رهبران فعلی دولت موقت در خصوص فعالیت اطلاعاتی در مورد این هدف از

اهمیت اساسی برخوردار است.

ج. کنترل و تعهدات :

در آغاز الف / 1 با سیا همکاری می کرد، برای اینکه نظریات گروه سیاسی میانه رو خود را از کانالی به

کانالی به دولت آمریکا برساند، به این امید که دولت آمریکا عاقبت برای تماس آشکار با این گروه و

حمایت از آن تحت حکومت شاه اقدامی نماید. او از مطلع کردن همکاران خود از تماسش با سیا منع شد و

در آبان 56 یک آزمایش دروغ سنجی را با موفقیت گذراند که کاشف از هماهنگی وی با این رهنمود بود.

در جریان بدتر شدن اوضاع سیاسی و امنیتی او یک عامل مخفی حقوق بگیر تمام عیار شده است. الف / 1

در عین حالی که طی مدت قابل ملاحظه ای از دریافت هرگونه دستمزد خود داری می ورزد، در 17 خرداد

57 یک یادداشت تعهد را که در اسفند 58 اصلاح شد پذیرفت که به موجب آن سیا پول یک بیمه نامه عمر

معادل 100000 دلار آمریکا را می پردازد و سالانه 5000 دلار آمریکا در یک حساب امانی ستاد واریز

می نماید.

آخرین اصلاح یادداشت تعهد تاریخ 9 فروردین 58 را دارد که به موجب آن سیا همچنین به الف/1

کمک می کند که حین اقامتش در خارج از آمریکا حق مخصوص بیگانه دائم الاقامه خود را حفظ کند و

این حق از مقامات ایرانی پوشیده ماند. در فروردین 58 یک وام با نرخ مساعد برای الف / 1 ترتیب داده

شد که 1300 دلار باز پرداخت آن به سیا به عنوان پاداش ملغی گردید.

ص: 351

د. تماس: ملاقات ها با الف / 1 با سوار شدن او به اتومبیل ( مأمور) پس از تماس تلفنی با او در منزلش

صورت می گیرند. در مرداد و شهریور 58 تماس قطع گردید، اما در اواخر شهریور 58 دو باره برقرار شد و

الف / 1 گزارشهای خود را می دهد (لطفا قرارگاه در مورد هر تغییری که در ترتیبات تماس حاصل شده

توضیح دهد). یک آدرس عملیاتی در لندن به الف / 1 داده شده است و تأییدیه برای استفاده از وسایل

مخابراتی و مخفی صادر گردید. در جریان بحران بهمن 58 (رادیوی) MX-350الف / 1 به مأمور قرارگاه

امکان داد که با او تماس بگیرد و برای سفارتخانه که تحت اشغال در آمده بود کمک بگیرد. از آن زمان آن

دستگاه پس گرفته شده است.

ه امنیت: الف / 1 آموزش امنیتی دیده است و قواعد را مراعات می کند. در آذر 56 به دستورالعملهای

تماس جهت رد کردن پیام از طریق دوست مشترک به مامور مربوطه اعتنا ننمود و FSARفروردین یادآور

شد که در زمینه امنیتی لازم است الف / 1 به دقت تحت نظارت باشد. (لطفا قرار گاه در مورد هرگونه

مشاهدات امنیتی جاری اظهار نظر نماید). اس. دی. ارن در آبان 57 به عنوان یک مورد که احتیاج به

دسترسی محدود و سفارش دارد طبقه بندی شد PLSDURN.

و الف / 1 آموزش مخفی نویسی با سیستم مدادی ( کربنی) و مخابرات به علاوه امنیت را دیده است.

(لطفا قرارگاه در مورد هر طرح آموزشی که دارد اظهار نظر نماید).

5 موفقیتها و طرحها:

الف / 1 یک منبع اساسی گزارش در باره رهبری دولت موقت است و تعداد قابل ملاحظه ای گزارش

ارزشمند تامین کرده است. طی حد فاصل دی ماه 57 الی شهریور 58 او منبع ( ؟) 6 گزارش بوده و قسمتی

از یک گزارش دیگر را تامین نموده است. 23 فقره آنها نمره «10» و 42 فقره نمره «؟» و دو فقره نمره «1»

گرفتند. طی تصرف سفارتخانه در 25 بهمن منشاء کمک مهمی بود. هنگامی که مامور مربوطه اش با وی

تماس گرفت او به دکتر یزدی تلفن کرد و در تشویق وی به اعزام پاسداران برای نجات کمک نمود (لطفا

قرارگاه در مورد طرحهایش برای تغییرات بیشتر اظهار نظر نماید).

6....

الف بودجه 6000 دلار آمریکا در سال.

هزینه های عملیاتی (قرارگاه لطفا اظهار نظر نماید)،

ب حق بیمه زندگانی و واریز پول به یک حساب امانی در ستاد ج،....... ( لطفا قرارگاه تامین نماید).

تا تاریخ 22 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


طرح قرارگاه برای استفاده از بهرامیان و نحوه ملاقات با وی

سند شماره (21)

25 شهریور 58 تلگرام غیر فوری سرّی

از : تهران 54222به : واشنگتن

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس. دی. ارن /1

عطف به : واشنگتن 512806

1 متن ذیل در رابطه با تلگرام مرجع است:

4. د. ملاقات با الف / 1 در اتومبیل انجام می شود و به طوری که از قبل قرار گذاشته می شود از اتومبیل

ص: 352

وی یا اتومبیل مامور مربوطه استفاده می گردد. علامت درخواست ملاقات به وسیله تلفن از جانب یکی از

طرفین داده می شود.

4. ه. از موقع برقراری مجدد ارتباط در مرداد 1358 هیچ مسئله امنیتی روی نداده است.

4. و. در حال حاضر طرحی برای آموزش آتی در دست نیست.

5 طرحهای قرارگاه برای استفاده از الف / 1 در ارتباط با تمایل ادغام دو ساخت قدرت متوازی

می باشد، ما روی گزارشگری در باره رهبری مذهبی و نقش آن در تعیین جهت دولت موقت و دولت جدید

تأکید خواهیم کرد.

6 الف. هزینه عملیات:.. (؟)دلار آمریکا،

6 ج. یک دهم.

2 پرونده: 2010949163 تا تاریخ 25 شهریور 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


کوششهای گروهی شامل آیت اللّه طالقانی برای ادغام قدرت مذهبی و...

سند شماره (22)

طبقه بندی گزارش : سری هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای بیگانگان یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده.

کشور : ایران

موضوع : کوششهای گروهی شامل آیت اللّه طالقانی برای ادغام قدرت مذهبی

و غیر مذهبی در یک رژیم موقت جدید (تاریخ خبر: اوایل شهریور 1358).

منبع : فردی است که مورد اعتماد عضو عالیرتبه ای از یک سازمان سیاسی ایران قرار دارد و از نزدیک

در جریان انقلاب در ایران بوده و آشنایان عالیرتبه ای در دولت ایران دارد. گزارشهای گذشته وی عموما

مورد تأیید قرار گرفته اند.

1 یک گروه غیر دولتی سعی داشته نخست وزیر مهدی بازرگان را تشویق به صحه گذاردن بر طرحی

کند که بنا بر آن قدرت غیر مذهبی که نمایندگی آن با دولت موقت است و قدرت مذهبی که در آیت اللّه

روح اللّه خمینی مجسم شده با هم ترکیب می شوند. اعضای این گروه که شامل آیت اللّه سید محمود طالقانی،

عبدل ابوالحسن و عزت سحابی هستند؛ معتقدند که سیستم فعلی قدرت دوگانه قادر به برخورد با مسائل

فوری نیست و بازرگان مایل نیست با این مسائل حتی مواجه شود و قدرت فردی خمینی باید در یک

تشکیلات حاکم موقتی و یک دست ادغام شود. بازرگان، که نقش خود را محدود به نظارت بر انتقال یک

دولت.... می بیند، علیرغم روابط شخصی نزدیکش با اعضاء گروه تهیه کننده این پیشنهاد، مایل به تأیید آن

نبوده است. اگر او نظر خود را در هفته حول 4 شهریور عوض نکند،.... امید کمی به این کار وجود دارد،

طالقانی در آخر هفته به قم خواهد رفت تا موافقت خمینی را جلب کند.

2 در بافت موقتی که گروه بانی قضیه در نظر گرفته، خمینی رئیس «هیئت» حاکمه خواهد بود.

بازرگان هم یکی از اعضاء خواهد بود و به عنوان «دبیرکل» فعالیت می کند. تمام اعضای کابینه فعلی کنار

گذاشته خواهند شد و شورای انقلاب هم منحل می شود و مقاماتی زیر نظر هیئت حاکمه به مناصب اجرایی

مثل..... دفاع، کشاورزی، مسکن... گمارده خواهد شد....(ادامه سند به دست نیامده)


نظریات مربوط به گزارشها

ص: 353

سند شماره (23)

4 مهر 58 تلگرام غیر فوری سرّی

از : واشنگتن 521568به : تهران

موضوع : هشدار منابع و شیوه های اطلاعاتی است نمرات و نظریات مربوط به گزارشها

1 در ذیل نمرات و نظریات مربوط به گزارشهای ماه اوت می آید:

709/ 10 و 708/ 10 و 707/ 10 و 704/10 و 701/ 10 و 700/ 10 NIT های که در 3 مهر

1358 مرور شدند. مابقیNIT های ماه اوت گزارشهای نفتی هستند که بخش اقتصادی / خاور نزدیک به

طور جداگانه به آنها نمره خواهد داد.(1)

هدف:S.1.B نمره: 5

704/ 10 NIT اس دی. ارن 79 15168 / 315 TDFIRDB

7 شهریور 1358

یک جانبه اس.دی.ارن با تمام کنترلها

موضوع: کوششهای گروهی شامل آیت اللّه طالقانی برای ادغام قدرت مذهبی و غیر مذهبی در یک

رژیم موقت جدید.

نظریه: این گزارش به نظر می رسد که قدری در مطبوعات تأیید شده باشد. گزارشهای بعدی نشان داد

که پیشنهادهای این گروه رد شده است. تحلیلگران همچنان علاقه مند به حرکاتی هستند که روحانیت

برای به دست آوردن یک موقعیت حکومتی فعالانه تر ایفا می کند. علاقه وافری به هر گزارش در باره

نظرگاه های روحانیون ایران هرکدام که باشند وجود دارد. از گزارش در خلاصه مخصوص دستیار

اطلاعاتی رئیس ستاد استفاده شد.


درخواست بهرامیان مبنی بر ملاقات تلفنی

سند شماره (24)

5 مهر 58 تلگرام غیر فوری سری

از : تهران 54326به : واشنگتن

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است پی.ال.اس.دی.ارن

1 از نظر شما دور نمانده که اس دی. ارن/ 1 اخیرا هیچ به آگاهی ما از نسبت بین نیروهای محرکه

دولتی من جمله ماجرای نزیه نیافزوده است. در آخرین ملاقات ما به درخواست الف/ 1 مبنی بر اینکه

ملاقات بعدی با تماس تلفنی او شروع شود موافقت کردیم. هنوز از او خبری نشده و طی سه روز گذشته

پیامهایی در منزل و دفتر وی گذاشته و خواسته ایم که با ما تماس بگیرد. نتایج حاصله را اطلاع خواهیم داد.

2 پرونده: 949163 201 تا تاریخ 5 مهر 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


تماس تلفنی با بهرامیان و بخطر افتادن ظاهری وضعیت وی

1- در این تلگرام که ستاد سیا نظر خود را درباره گزارشهای ارسالی (غیر نفتی) از قرارگاه تهران در ماه اوت اظهار داشته ٬ فقط یک مورد مربوط به گزارش اس. دی. ارن/ 1 می شده که در اینجا آمده و برای حفظ انسجام مطلب از آوردن سایر قسمتهای آن خودداری شده تا هر مورد در پرونده مربوط به خودش مطرح شود.
ص: 354

سند شماره (25)

12 مهر 58 اعضاءسری

از : تهران 54408به : فوری، رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس پی.ال.اس.دی.ارن

عطف به : تهران 54326

1 شب 11 مهر به وسیله تلفن.... با اس.دی.ارن / 1 (الف / 1) تماس گرفتیم :

الف: او مشغول خاتمه دادن به تجارت خود و مناسباتش با دولت موقت است. پرسید آیا خبری

درباره..... داشتیم (جواب منفی دادیم).

ب یک محافظ.... برای منزل وی تعیین شده که معلوم نیست چه کسی ترتیب آن را داده است. این

امر..... احتمالاً علت تماس نگرفتن او با قرارگاه بوده است.

ج او باید به بلوچستان مسافرت کند تا به کاری که مشخص نشد رسیدگی نماید. سعی خواهیم نمود

از فرودگاه..... بازگشت در اواخر هفته آینده......

2 باتوجه به وضع الف / 1.......ما میلی نداشتیم که مکالمه را طولانی کنیم یا در باره...... سؤال نماییم.

مطمئن ترین گمان ما این است که تصمیم به قطع..... ناشی از ماجرای اس.دی.پوتی / 1 بوده و پیش از

تعیین محافظ برای جلوی درب وی اتخاذ شده است. الف / 1 به نظر افسرده و..... نشان می داد.

3 در تماسهای اخیر با منزل الف / 1 ما صدای پسرش و یک فرد مونث که احتمال داده می شود همسر

یا دخترش بوده باشند را شنیدیم.

این واقعیت که خانواده اش هنوز اینجا هستند.

ممکن است خودش..... که این قضیه مثل قضیه اس.دی.ایگل/ 1(1) نخواهد بود. معذلک، دادستانی

انقلاب ظاهرا خانواده های کسانی را که بزهکار تشخیص داده شده اند، مشمول..... گرداند، و امکان دارد

که الف / 1 به این نتیجه برسد که باید به تنهایی اقدام به خروج مخفیانه نماید. در باره اینکه آیا ما باید

برای..... چنین خروجی تلاش نمائیم و در چنین صورتی چه طرحهای احتیاطی ابداع کنیم در خواست

داریم که ستاد نظر خود را اعلام نماید . (2)


مشخصات بهرامیان

سند شماره (26)

12 مهر 58 اعضاءسری

از : رئیس 526974به : فوری، فرانتک، دیرتک، رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس. پی.ال.اس.دی.ارن

عطف به : رئیس 526966

1 هویت عبارتست از :

بهرام بهرامیان

1- اس. دی. ایگل / 1 نام رمز عطارزاده ٬ کارشناس ضد تروریستی ساواک و منبع نفوذی سیا بوده که در اوایل سال 58 توسط متخصصین اعزامی سیا تغییر صورت داد و از کشور خارج شد و اینک برای سیا کار می کند.
2- ادامه این سند هنوز به دست نیامده است.
ص: 355

تاریخ و محل تولد: 2 اردیبهشت 1319، ایران، جنس: مذکر

تابعیت: ایران. بهرامیان.... ( دارای ویزای م) بیگانه دائم الاقامه

شغل: بازرگان

اوصاف:

قد: 70 اینچ وزن: ....

رنگ پوست: گندمگون، خصوصیات چهره: صورت.... با دماغ بزرگ، عینک می زند، رنگ...

سیاه، رنگ چشم: قهوه ای، دندانها

زبان: زبان مادری فارسی، انگلیسی خوب

2 پرونده: 949163201 تا تاریخ 12 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.


توضیح تکمیلی در مورد سند قبلی

سند شماره (27)

13 مهر 58 اعضاءسرّی

از : تهران 54412به : فوری به رئیس رونوشت....

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس پی.ال.اس.دی.ارن. اف. جی پستایم

عطف به : الف رئیس 526966، ب رئیس 526974

1 توصیف جسمی (ذکر شده) درست است،.... به جای سیاه قهوه ای تیره.....

2 پرونده: 949163201. تا تاریخ 13 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.


طرح خروج مخفی و تهیه مدارک جعلی

سند شماره (28)

از: دیرتک 54895سری 13 مهر 58 اعضاء

به: فوری تهران رونوشت فوری برای فرانتک، رئیس

حساس. ال. پی. گامین پی. ال. اس. دی. ارن اف. جی. پستایم

عطف به: الف. رئیس 526966، ب. تهران 54412

1 چون ممکن است مدارک جعلی جهت خروج مخفی اس.دی ارن / 1 لازم باشد نظریات زیر ارائه

می گردد.

2 بررسی امکان صدور پاسپورت توسط اداره خدمات فنی در رابطه با ملیت قابل توجیه برای اس

دی ارن / 1 با در نظر گرفتن جنبه های نژادی، آشنایی زبان، و شرایط ویزایی برای داخل شدن به ایران و

ادامه سفر، صدور پاسپورت پرتغالی در ماکائو را بسیار مناسب جلوه می دهد. تمام پاسپورتهای آمریکای

لاتین به ویزا نیاز دارند. پاسپورتهای موجود کشورهای خاور نزدیک به ویزای ایرانی نیاز دارند. البته به

استثناء پاسپورت کشور تونس که چون فرد مذکور فرانسوی نمی داند دادن این پاسپورت مناسب نیست.

پاسپورت کویتی نیز در نظر گرفته شد، لیکن شرایط اخذ ویزا و ادامه احتمالی سفر از ایران به کویت این

انتخاب را نیز چندان مناسب جلوه نمی دهد.

3 پیشنهاد می کنیم از داستان پوششی بازرگان پرتغالی که در ماکائو زندگی می کند و سفرهایی چند به

هنگ کنگ و اروپای غربی کرده است استفاده شود. آثار این سفرها در پاسپورت خواهد آمد. فرد مذکور

ص: 356

در حال حاضر مرحله بازگشت سفر دو سره فرانکفورت ماکائو فرانکفورت را به انجام می رساند و به

محض فرود آمدن در تهران استفاده واقعی از پاسپورت جعلی آغاز خواهد شد.

4 امکان صدور اسناد لازم ذیل وجود دارد:

الف: کارت واکسیناسیون آبله و تیفوس از هنگ کنگ.

ب: کارت شناسایی برای افراد مقیم ماکائو. که اگر عکس قدیمیتری از فرد مذکور در دسترس باشد،

ممکن است تاریخ آن چند سال جلوتر نشان داده شود.

5 مدارکی که لازم است از تهران جهت صدورفرستاده شوند عبارتند از :

الف: عکسهای قدیمی و جدید فرد مذکور در صورت موجود بودن. در صورتی که نگاتیوها در

دسترس باشد چه بهتر. ستاد مرکزی قادر است اولین سری چاپ عکسهای فرد مذکور را در پرونده های

ال. ان. یوما جای دهد.

ب: دفتر خدمات فنی می تواند دو اسم فرضی و دو شهرت فرضی را جعل کرده به تهران مخابره کند، تا

جهت به دست آوردن شش نمونه امضاء مشابه که خود فرد مذکور شخصا می دهد مورد استفاده قرار گیرد.

6 خواهشمند است قرارگاه نظریات خود را در مورد تناسب استفاده از پاسپورت پرتغالی صادره در

ماکائو ارسال دارد. در صورتی که اسناد جعلی مورد استفاده قرار گیرد، اطلاع دهید آیا قرارگاه در استفاده

از ظاهر مبدل نیز ضرورتی احساس می کند.

7 فرانتک: خواستار نظریات و پیشنهاد شما هستیم. سوابق دفتر خدمات فنی نشان نمی دهند که ای.

زی. نوا دارای ظرفیت صدور پاسپورت پرتغالی باشد. در صورت لزوم ارسال خواهد گردید. خواهشمند

است نظر خود را اعلام دارید.

8 پیشنهاد فوق صرفا به قصد چاره جویی مقدماتی برای خروج مخفی بود که در صورت ضرورت

مورد استفاده قرار گیرد.

9 پرونده: 949163 201 تا تاریخ 13 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.سری


مقدمات و مدارک لازم برای جعل پاسپورت برای بهرامیان

سند شماره (29)

14 مهر 58 اعضاءسرّی

از: فرانتک 39945

به: فوری به دیرتک رونوشت فوری برای تهران، رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است حساس پی.ال.اس.دی.ارن. اف.جی.پستایم.

عطف به : الف. رئیس 526966، ب. دیرتک 57895، ج. فرانتک 39926 (به تمام مخاطبین ارسال

نشده)

1 سناریوی طرح شده در تلگرام مرجع ب برای خروج مخفی احتمالی اس.دی.ارن از ایران با اسناد

پرتغالی شایان توجه است. معذالک فکر می کنیم که مجرد لزوم ویزای ورود نباید موجب از نظر افتادن

پاسپورت آمریکای لاتین یا سایر کشورها که پاسپورتهایشان ویزا لازم دارد شود. آخرین اخبار ما در

مورد مسافرت به ایران حاکی از لزوم داشتن ویزا می باشند (راتر فورد(1) گزارش داد که او در آتن بدون

1- راتر فورد همان مأمور ویژه ای بود که سیا برای تماس با بنی صدر خائن به تهران و پاریس اعزام داشته بود.
ص: 357

تأخیر یا اشکالی ویزای ورود گرفت). اطلاع ما در مورد مسافرت بدون ویزا به ایران، خصوصا در رابطه با

دست نوشته های وارده در پایین کارت ورود به کشور که هنگام خروج خواسته می شود ناقص است.

خروج مخفی در این حالت محتاج تلاش برای جمع آوری اطلاعات می باشد تا این نقیصه تکمیل شود.

2 به نظر ما اگر ویزاهای ورود به ایران اکنون بیش از گذشته در دسترس باشد، حتی ممکن است ویزا

را به طور قانونی در پاسپورت مشار الیه جای داد، در غیر اینصورت نمونه هایی برای نسخه برداری و

جعل موجود خواهد بود. استفاده از پاسپورتهای آمریکای لاتینی یا سایر ملیتها که به ویزاهای ورود

احتیاج داشته باشد، باید به طور جدی بررسی شود. ما...خالی پرتغالی نداریم.

3 راتر فورد گزارش داد که هنگام ورود به ایران، در چندین نقطه متفاوت در جریان کنترل پاسپورت

بازرس گمرک راجع به علت مسافرتش به ایران و مدت اقامتی که در نظر دارد از او سؤال نمود. او متوجه

هیچ اقدام کنترلی فوق العاده ای در ضمن عزیمت خود نشد.

4 برای تهران، ما می دانیم که در این مرحله تهیه اسناد خروج تنها چاره است، معذالک پیشنهاد

می کنیم که برای بررسی پاسپورتها کارتهای ورود مسافرینی که با داشتن و همچنین بدون ویزا اخیرا به

ایران رفته بودند تلاشهایی صورت بگیرد.

5 پرونده: 949163 201 تا تاریخ 14 مهر 78 در بایگانی ضبط شود. سری


گردآوری مجموعه لوازم جهت حدود پاسپورت پرتغالی و...

سند شماره (30)

20 مهر 58 اعضاءسری

از : دیرتک 54980به : با حق تقدم به فرانتک رونوشت برای تهران، رئیس

حساس ال. پی. گامین پی. ال. اس. دی. ارن اف. جی. پستایم تکز.

عطف به : الف. دیرتک 54895 ب. فرانتک 39945

1 اداره خدمات فنی اقلام زیر را برای استفاده احتمالی در تهیه مدارک اس. دی.ارن یا محموله

479190 به ای. زی. نوا می فرستد:

الف: مجموعه چهار نگاتیو که از کارتهای شناسایی اس. دی. ارن / 1 همسر، پسر و دخترش ساخته

شده است.

فیلم مثبت نگاتیوها نیز ضمیمه است. عکسهای اصلی از پرونده های ال. ان. یوما(1) برداشته شده است و

می بایست به جای خود باز گردانده شود. این عکسها در حد فاصل تقریبی 1976 تا 1978 گرفته شده

بودند. طرح فعلی برای اعضای خانواده مشارالیه این است که در صورت امکان آنها به طور علنی عازم

شوند. شاید بعدا ناچار شویم به خانواده اش کمک کنیم.

ب: نسخه هایی از نمونه کارتهای شناسائی ماکائو.

2 اداره خدمات فنی مشغول گردآوری مجموعه لوازم صدور پاسپورت پرتغالی و کارت شناسایی

ماکائو می باشد که در مدت کوتاهی به ای. زی. نوا ارسال خواهد شد.

3 در صورتی که مشارالیه تقاضای مدارک با نام مستعار نمود اداره خدمات فنی ترجیح می دهد از

1- ال. ان. یوما نام رمز یکی از واحدهای دولتی آمریکا می باشد ٬ ولی معنای دقیق آن هنوز روشن نشده است. پیشوند ال. ان. مخصوص این تأسیسات می باشد ٬ چنان که برای مثال در بعضی اسناد برای اشاره به سفارتخانه های آمریکا کلمه رمز ال.ان. فال به کار می رود.
ص: 358

پاسپورت پرتغالی استفاده کند. به نظر ما پاسپورت برزیلی در صورت انتخاب آمریکای لاتین بهتر از همه

می باشد، زیرا که این تنها پاسپورت به زبان پرتغالی است. تهیه مدارک اسپانیولی زبان شاید مخاطره

بیشتری برای مشارالیه در بر داشته باشد، زیرا احتمال بیشتری دارد که مقامات ایرانی به زبان اسپانیولی به

جای پرتغالی بازخواست کنند.

4 مایلیم به تهران خاطر نشان کنیم که این نگاتیوهای ارسالی به ای.زی.نوا دومین سری عکسهای

چاپی را به دست خواهد داد که حکم داخلی را نسبت به عکسهای اصلی خواهند داشت.

نگاتیوهای یاد شده فقط در صورتی داده خواهد شد که تهران نتواند نگاتیوها/ تصاویر بهتر یا...

استفاده در کارت شناسایی ماکائو به دست آورد.

5 توضیحات و اقلام فوق که برای ای. زی. نوا ارسال می شوند به شرطی تحویل می گردند که...

مدارک مسافرت با نام مستعار تهیه گردد.

6 پرونده: 949163 201 تا تاریخ 19 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.


نمرات و نظریات مربوط به گزارشها

سند شماره (31)

20 مهر 58 تلگرام غیر فوری سری

از : واشنگتن 531200به : تهران

موضوع : هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است

نمرات و نظریات برای گزارشها

نمرات و نظریات مربوط به گزارشهای 710/ 10 NIT تا 720/ 10 NITماه سپتامبر که در 18 مهر

1358 مرور شدند.(1)

هدف: S.1.E

شماره گزارش از حوزه فعالیت: 716/ 10 NIT.

نمره 5 اس. دی. ارن.

شماره انتشار: 79 15667/ 315 TDFIRDB 15 شهریور 1358.

یک جانبه، منبع اس. دی. ارن / 1، با تمام کنترلها.

موضوع: 1 ساخت شورای انقلاب.

2 روابط بین چهره های سیاسی و دولتی ایران.

نظریه: همچنان به شناسایی چهره های برجسته دولتی و آنها که بالقوه شخصیتهای بر جسته ای هستند

علاقه مندیم. مرکز تحلیلهای خارجی کشور هنوز خواهان گزارشهایی راجع به شورای انقلاب، اعضا و

مقام آن در رژیم می باشد.


توضیحات مربوط به پاسپورتهای پرتغالی

1- . 1 رجوع شود به پاورقی سند شماره 25
ص: 359

سند شماره (32)

30 مهر 58 اعضاءسرّی

از : دیرتک 55158به: با حق تقدم به فرانتک رونوشت برای تهران، رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس ال. پی. گامین ، پی. ال. اس. دی. ارن اف. جی.

پستایم

عطف به الف دیرتک 54895، ب دیرتک 54980، ج دیرتک 55004

1 اقلامی که در ذیل نام برده شده اند، چنان که در تلگرامهای مرجع قول داده شده بود، با محموله

شماره 510964 TM فرستاده شدند تا مورد استفاده احتمالی برای تهیه مدارک اس.دی.ارن / 1 قرار

گیرند.

الف مهر خشک فرضی برای استفاده روی عکس دارنده پاسپورت پرتغالی که در ماکائو صادر شده

است. فیش هایی که پاسپورت صادره از ماکائو را نشان می دهند، دارای هیچ اثر...از مهر نیستند. به هر

حال، پاسپورتهای پرتغالی که در جاهای دیگری صادر شده اند، ظاهرا دارای مهر یا لاک نیستند. همچنین

عبارت «(لاک / مهر خشک)» به پرتغالی بین دو محل الصاق عکس در پاسپورت پرتغالی درج می شود.

مهر فرضی روی لاک سرکنسولگری پرتغال در پاریس در سال 1975 ثبت می شود.

ب نگاتیوها و نسخه های زیراکس رنگی حاشیه نوشته دو صفحه باز از پاسپورت که لاکهای سال

1979 ماکائو و هنگ کنگ را نشان می دهند.

2 پاسپورتی که نسخه های یاد شده در بند ب از آن بر داشته شده، به طور عادی از آن عکسبرداری

شد تا در سیستم LTD جای داده شود.

3 پرونده: 949163 201 .تا تاریخ 27 مهر 78 در بایگانی ضبط شود.سری


متن دست نویس اهرن در مورد بهرامیان

سند شماره (33)

متن دست نویس اهرن در مورد بهرامیان

اس. دی. ارن / 1

پیمانکار ساختمانی با شغل آزاد. متاهل بوده و حداقل یک فرزند دارد، یک پسرش حدود 12 سال دارد

الف / 1 حدود 40 سال داشت.

تا مرداد 58، الف / 1 عضو یک گروه غیر رسمی توصیه و مشورت به نخست وزیر بازرگان بود. (به یاد

می آورم که او دو یا سه عضو دیگر را نام برد که فکر می کنم انتظام و فردی به نام آقای سحابی بین آنها

بودند)، او از این موقعیت خود در مورد طرحها و فعالیتهای دولت گزارش می داد.

در فاصله بین اوایل تیر تا هنگام اشغال سفارت سه یا چهار ملاقات با الف / 1 بر گزار شد که تمام آنها

در مرداد و شهریور صورت گرفتند. گزارشهای خبری او در آن دوره حول یک طرح عمران روستایی دور

می زد که با اجرای تکنیسینهای بیکار و منابع وزارتخانه هایی مثل راه و بهداری به کار گرفته می شدند.

(الف / 1 قادر نبود به سؤالات قرارگاه در رابطه با موضوعاتی مثل مفاد ملاقاتهای بازرگان با امام پاسخ

دهد).

در اوایل یا اواسط مهر ماه، پس از آنکه الف / 1 در دو ملاقاتی که قبلاً قرار گذاشته شده بود حاضر

ص: 360

نگردید چندین بار سعی شد تلفنی با او تماس گرفته شود که این کار نتیجه ای ببار نیاورد عاقبت توانستند

در منزل با او ملاقات کنند. او گفت که نگران ایمنی خود است، چون یک «پاسدار» (احتمالاً یک مراقب)

اخیرا جلوی منزل وی آمده بود. او گفت که نمی داند این پاسدار از چه سازمانی است اما با توجه به

مشکلات آقای «نزیه» می ترسد که دستگیر شود. الف / 1 گفت که تصمیم گرفته مباشرت خود با

نخست وزیر را قطع کند، کار خود را خاتمه دهد و از کشور خارج شود. او گفت که قصد دارد بلافاصله بعد

از مسافرت به بلوچستان ( چنان که به خاطرم می آید) برای خاتمه بخشیدن به یک کاری در آنجا ایران را

ترک گوید. از او خواسته شد که پس از مراجعت تلفنی تماس بگیرد. او چنین کاری نکرد و بعد از آن

ارتباطی با وی صورت نگرفت.

قرارگاه این امر را گزارش کرد و ستاد به دبلیو. او. لاک، ای. زی. نوا، و ای.زی.ویوید دستور داد که

دست به کار طرح اضطراری شوند تا در صورتی که الف / 1 برای خروج از کشور به کمک احتیاج داشت

مورد استفاده واقع شود.

جزئیات مکاتبات بعدی را به خاطر نمی آورم، اما تصور می کنم که مشغول بررسی پاسپورتهای ماکائو

و لبنانی بودند. از آنجایی که تماس دیگری صورت نگرفت، کمکی هم درخواست یا داده نشد.


متن اظهارات اهرن در مورد بهرامیان

سند شماره (34)

متن اظهارات اهرن در مورد بهرامیان

اسم. بهرامیان. اسم کوچک را نمی دانم

موقعیت: یک فرد تاجر است. یک مقاطعه کار ساختمانی است. بین 40 تا 45 سال دارد.

عضو نهضت آزادی است و فردی نزدیک به افراد موجود در دولت است.

به دنبال اطلاعاتی در مورد: روابط بین دولت و رهبران مذهبی بودم. او منبع مأمور قبلی بوده است. به

مدت یک ماه منبع من بود. دو ملاقات و دو گزارش داشتم.

موضوع اول: در باره مسائلی از قبیل نقل و انتقال دادن وسائل جاده سازی از وزارت خانه به جای

دیگری بوده که یک پروژه بوده است.

موضوع دوم: گزارش داد که این پروژه با شکست مواجه شد.

در اواخر سپتامبر یا اوائل اکتبر به من گفت که کارش را بسته و در نظر دارد که کشور را ترک کند، اما

نگفت که کدام کشور و در چه تاریخی می خواهد ایران را ترک کند. متأهل است و بچه دارد زیرا یک بار که

به منزل وی تلفن زدم یک بچه گوشی را برداشت .

اسم رمز اس.دی.ارن / 1.


توضیح اسناد مربوط به خسرو قشقایی

ص: 361

بسمه تعالی

نام اصلی : خسرو قشقایی

نام رمز : اس. دی. راتر / 4

در این بخش اسناد مربوط به خسرو قشقایی تنظیم شده که قسمتی از آن مربوط به اسناد وزارت

خارجه و بخش دیگر مربوط به اسناد سیا است (اسناد مربوط به سالهای 1330 تا 1343 مربوط به

وزارت خارجه و بقیه مربوط به سیا است).

با توجه به تاریخ و محتوای اسناد وزارت خارجه و ملاقاتهای وی با مأموران سفارت ( سال 1331)

میزان وابستگی وی به آمریکای جنایت کار مشخص و معلوم می شود. وی علیرغم انگیزه های فردی ضد

شاهی دارای تمایلات طرفداری از آمریکا و غرب است و در این رابطه از اظهار کمک از آنها هرگز

خودداری نمی کند.

اسناد سیا در رابطه با خسرو قشقایی بیشتر شامل ملاقاتها و گزارشهای وی به مأمورین سیا و مواضع

وی در قبال جریانات جاری ایران است و در مورد سابقه وی با سیا چیزی در دست نیست.

باتوجه به اینکه وی حقوقی از سیا دریافت نمی کرده، انگیزه وی از همکاری با سیا احتمالاً گرفتن قول

حمایت از آمریکا در جهت نیات و اهدافش در آینده و در قبال جمهوری اسلامی بوده است.

عمده گزارشها و دیدگاههای خسرو قشقایی بر حول چند محور دور می زند:

باتوجه به ضعیف شدن دولت موقت و مخالفت پنهانی با جمهوری اسلامی علیرغم حمایت ظاهری در

صدد بوده تا با سران مختلف سیاسی و نظامی در جنوب ایران دست به یک سرّی اقدامات براندازی بزند.

در این رابطه با مدنی تماس می گیرد و از وی می خواهد که یک کودتای نظامی را علیه امام و دولت بازرگان

رهبری کند که وی چنین حرکتی را در چنین زمانی زود توصیف می کند. قشقایی بر طبق ادعاهای خودش

طرحهای تدارکاتی و تسلیحاتی و استراتژی لازم برای ایجاد مخالفت و درگیری مسلحانه علیه جمهوری

اسلامی را داشته است. از طرف بختیار نیز با وی تماسهایی صورت گرفته و حتی به قشقایی گفته شده که

پول مورد نیاز برای کودتا نیز به وی پرداخت خواهد شد. در یکی از ملاقاتها وی در مورد تماسش با

مخالفین عرب صحبت کرده و گفته که این مخالفین به طور گاه وبیگاه به عنوان حمل کننده سلاح به قبایل

غیر عرب در جنوب نیز عمل می کنند.

قشقایی در نظر داشته که به همراه مدنی دست به انتشار نشریه ای بزند و این طرح را با سیا نیز در

میان می گذارد. سیا نیز به خاطر تمایلی که به داشتن امکانات نشریه ای و بیان نظریاتش در قبال جو ضد

آمریکایی و حملات بر علیه آمریکا در ایران داشته، باطنا سعی نموده نه تنها خسرو قشقایی را تشویق کند،

بلکه در ازای کمکی که خسرو برای چاپ و توزیع این نشریه خواستار بوده، امکان انتخاب محتوی برای

نشریه را از وی جویا می شوند.

سیا از این ملاقاتها و دیدارها در پی کسب اطلاعات در موارد زیر بود:

ایل قشقایی و امکانات این ایل در مقابله با جمهوری اسلامی و احتمال استفاده از آن در موارد

اضطراری با توجه به باورشان که قشقاییها تنها ایلی هستند که جدا از کردها می توانند فعالیت مخالف

چشمگیری ایجاد کنند.

اطلاعاتی در مورد وضعیت امنیتی خوزستان و فارس

ص: 362

برنامه های سیاسی مدنی با توجه به اینکه قشقایی با مدنی تماسهای نزدیک داشته اند.

هدایت اقدامات قشقایی برای تاثیر گذاری بر جریانات مخالف (با جمهوری اسلامی). در این مورد

توصیه هایی به قشقایی می شود؛ از جمله نفوذ در جبهه ملی برای رشد میانه روهای طرفدار آمریکا و

رساندن و گزارش اطلاعات ملاقات با صدر حاج سید جوادی وزیر کشور برای اطلاع یافتن درباره

طرحهای دولت موقت برای انتخابات، ملاقات با شریعتمداری و خاقانی برای امکان یک طرح ریزی،

ملاقات با تیمسار جم به این امید که در موعد معین وی می تواند نقشی را ایفا کند. به طور کلی هدف،

استفاده از قشقایی به عنوان کاتالیزوری برای گرد هم آوردن میانه روهای طرفدار آمریکا از کلیه قشرهای

جامعه بوده است (سند مربوط به این بخش در ضمن اسناد شریعتمداری است).


سوابق قشقایی

سند شماره (1)(1)

خسرو قشقایی در شانزدهمین و هفدهمین دوره مجلس به عنوان نماینده شرکت داشت و مشاور

نزدیک مصدق در امور قبیله ای بود. او به همراه چند تن از برادرانش به طور رسمی از ایران تبعید شده در

ژنو زندگی می کند، گر چه در حال حاضر در آمریکا به سر می برد. او در مخالفت علیه دولت شاه بسیار

فعال است، ولی رابطه اش با اکثر گروههای موجود در ایران قطع شده است، فقط برادرش محمدحسین

اجازه دارد در تهران زندگی نماید. بنا به گزارشهای رسیده وی معتاد به مواد مخدر است.

نامه خسرو قشقایی به مصدق

خسرو قشقایی که در حال حاضر در اروپا به سر می برد نامه ای به دکتر محمد مصدق نخست وزیر

پیشین نوشته است. در این نامه او از وضع جبهه ملی اظهار نارضایتی کرده است. دکتر مصدق نیز در پاسخ

در مورد رهبران جبهه ملی اظهار ناخشنودی کرده است. خسرو قشقایی هر دو نامه را در اختیار مطبوعات

اروپایی قرار داده است.

سوابق بیوگرافیک قشقایی

سند شماره (2)

تهران 186 ضمیمه 1خیلی محرمانه

سوابق بیوگرافیک: خسرو قشقایی

اطلاعات شخصی: تاریخ و محل تولد 1921، فیروزآباد، جوانترین فرزند صولت الدوله، مجرد

تحصیلات: کالج البرز، تهران

زبان: ترکی، فارسی، انگلیسی.

سوابق: 1941 به دوش گرفتن وظایف اداره امور قبیله قشقایی به عنوان یکی از چهار برادر مسؤول

نزد مادر خود.

نوامبر 1942 شرکت در کنفرانسی که از طرف کنسول انگلیس پیرامون سیاستهای کلی قبیله ای

برگزار گردید.

ژوئیه 1944 با دریافت سلاح و تجهیزات از طرف دولت به تعقیب و سرکوب برادرزاده فراری خود

1- این سند بریده های خبری مخصوصی بایگانی بیوگرافیک سفارتخانه بوده است.
ص: 363

چنگیزخان پرداخت.

49 1947 نماینده مردم فیروزآباد در پانزدهمین دوره مجلس

نوامبر 1947 به آمریکا و سویس سفر کرد.

آوریل 1948 به ایران باز گشت.

1950 نماینده مردم فیروزآباد در شانزدهمین دوره مجلس، عضویت در کمسیون کشاورزی

مجلس.

نکات قابل ذکر:

کمی بعد از ترک کالج آمریکایی تهران در سال 1939، خسروخان بر خلاف برادران دیگرش که اکثر

اوقات را در تهران می گذراندند، به اجرای وظایف قبیله ایش پرداخت و از آن زمان قسمت اعظم اوقات

خود را در استان مصروف نمود.

قبل از انتخاب شدن به عنوان نماینده در پانزدهمین دوره مجلس، فقط برای سفرهایی گاه به گاه به

تهران می آمد و در باره او خیلی کمتر از دیگر برادرانش تبلیغات می شد. در سال 1943 او به عنوان

فرماندار فیروزآباد انتخاب و منصوب گردید و از جمله مهمترین وظایف او تادیب رهبران جزء قبیله ای که

سر جنگ داشتند و شرکت در کنفرانسهایی بود که گاه به گاه با شرکت مقامات ارتش ایران برگزار می گشت.

در آن زمان قشقایی ها طرفدار و مورد لطف دولت مرکزی نبودند، چون قبلاً از آلمانها هواداری کرده بودند

و از خلع سلاح نمودن مردان قبیله خود امتناع می ورزیدند.

در ماه اوت 1944 خسرو با دریافت اسلحه و مهمات دولتی و به همراه پنجاه تن از یاران خود به تعقیب

و سرکوب برادرزاده فراری خود چنگیزخان مبادرت ورزید.

در فوریه 1942، خسروخان در مسئله (سمیرم) درگیر شد. در این واقعه قبیله قشقایی تحت فرمان او

به پادگان (سمیرم) حمله برده حدود صد سرباز را کشتند و فرمانده آن پادگان را اعدام کردند. در 1946 در

جریان جنبش ملی فارس وی در مبارزه علیه دولت شرکت جست.

در اکتبر 1947 پس از مشاجرات طولانی بر سر خلع سلاح نمودن افراد قبیله به او روادید آمریکا و

سویس اعطا گردید. بنا بر اظهارات محلی درباره این مسافرت، قشقاییها به این کار تن دادند تا خشم شاه

فروکش نماید....

در مجلس کنونی، خسرو یکی از چهار دبیر مجلس است.

وی دارای قدی متوسط و بدنی تنومند و یک ورزشکار است، با مشخصات درشت خود شبیه

ترکهاست، موهای سیاه تیره و لبخندی دلپذیر دارد. خیلی محتاط است، همیشه طرفدار آمریکا، ضد

شوروی و بی اعتماد نسبت به انگلیس است.


گفتگو با خسرو قشقایی

ص: 364

سند شماره (3)

26 ژوئیه 1952 4 مرداد 1331سرّی

اطلاعات امنیتی سرویس خارجی آمریکا

دفتر وابسته نیروی زمینی تهران، ایران

یادداشت برای : آقای کومو، سفارت آمریکا

نکات مهم گفته های خسرو شامل مطالب زیرین است:

علیرضا پهلوی در ناآرامیهای روز دوشنبه حضور داشت و مشخصا دو نفر از ایرانیان را به ضرب گلوله

کشت.

کمیته تحقیق، افراد مسوؤل کشتارهای دوشنبه را شناسایی و محکوم به اعدام خواهد کرد.

من از شاه متنفرم .

تمام اعضای رکن 2 ارتش مجرم بوده و در برابر کمیته حاضر خواهند شد.

استفاده از ارتش علیه ایرانیها مغایر با اصول قانون اساسی است.

به تیمسار گارزان هفته پیش مبلغ 10000 تومان پرداخت نمودم ( بقیه جمله قابل تشخیص نبود).

من طرفدار آمریکا هستم.

جان ای. هینک

سرهنگ، وابسته نیروی زمینی

یادداشت دسترسی محدود

از : آقای نوردن به : آقای کومو

موضوع : گفتگو با خسرو قشقایی

شب گذشته در کوکتل پارتی آقای ملبورن بین سرهنگ هینک و خسرو قشقایی گفتگویی انجام شد که

من نیز در آن شرکت داشتم و آن را برای شما گزارش می نمایم.

قشقایی به گفتگو در باره احساسات مردم در باره شاه پرداخت و گفت امروز حتی یکی از عکسهای

شاه را در مجامع عمومی نمی توانید ببینید، چون مردم آنها را پاره کرده اند. وی گفت حسابهایی دارد که باید

با شاه تصفیه نماید، چون پدر شاه پدر وی را به قتل رسانده است، ولی شاه هنوز هم خالی از فایده نیست.

درباره اینکه آیا شاه هنوز هم فرمانده کل قوا هست یا نه، نیز گفتگو در گرفت: قشقایی در این باره گفت که

آمریکا کمکهای نظامیش را به شاه می دهد نه به ایران.

بعضی از مواقع قشقایی بی شباهت به خط حزب توده نبود و من به همین دلیل با کمی ناراحتی از وی

سؤال کردم که آیا او عضو جبهه ملی است یا خیر. وی گفت که عضو جبهه ملی می باشد. چون گفتگو قبل از

رسیدن من شروع شده بود، اطلاعات بیشتری را می توانید از هینک دریافت نمایید.


سوابق قشقائی

ص: 365

سند شماره (4)

4 اکتبر 1952 12 مهر 1331خیلی محرمانه

اطلاعات بیو گرافیک مکملمکمل CBD سفارت که تاریخ نداشت

قشقایی، خسروخان

سوابق:

1950 فوریه 1952: نماینده فیروزآباد در شانزدهمین دوره مجلس، معاون رئیس مجلس

27 آوریل 1952: نماینده فیروزآباد در هفدهمین دوره مجلس.

نکات مهم:

بر اساس آرائی که از طرف قبیله اش به وی داده شد، وی بی چون و چرا به عنوان نماینده مجلس

انتخاب گردید. با وجود انتقادهایی که از سیاستهای دکتر مصدق می کند، ولی دائما و آشکارا از دولت

حمایت کرده یکی از افراد با ارزش جبهه ملی به شمار می رود.

اخیرا قشقایی در مجلس سخنرانی خصمانه ای ایراد نمود و به آمریکاییها برای خرابکاریهایی که در

دولت مصدق در هنگام نخست وزیری قوام انجام داده بودند حمله کرد، ولی در دوستی او با چند تن از

اعضای سفارت آمریکا تغییری حاصل نشده است. وی گفته که سخنان وی به این منظور ایراد شده تا

آمریکا به اشتباهات خود در عدم حمایت فعالانه از دولت جبهه ملی پی ببرد. وی در مورد اعتراض خود

نسبت به هیئتهای نظامی آمریکا نیز بیشتر توضیح داده گفت که تجهیزات و افراد آموزش یافته توسط آنان

علیه منافع ایران به کار گرفته خواهند شد. ظاهرا در شکافی که بین کاشانی و مصدق به وجود آمده و هر

چه بیشتر باز می شود او تصمیم گرفته است با مصدق بماند، ولی تمایل او به دسیسه پردازی در سطح وسیع

موجب می شود که استنتاجاتی از این قبیل در بهترین حالت، ضعیف به شمار آیند.ام. آر. پریش


ملاقات قشقایی با فونست نماینده کنسولی آمریکا

سند شماره (5)

28 اکتبر 1954 6 آبان 1333خیلی محرمانه

از : سفارت آمریکا در تهران ایران به : جناب برایانت باکینگهام کنسول آمریکا در اصفهان

اداری غیر رسمی

آقای باکینگهام عزیز:

همراه این نامه متن گفتگویی را که در ملاقات اخیر با خسرو خان در شیراز انجام دادم برایتان ارسال

می دارم، شاید توجهتان را جلب نماید. یک نسخه دیگر از آن را نیز در اختیار آقای کورن قرار می دهم.

سفر من به فارس بسیار دلپذیر بود. صبح روز شنبه به طرف شیراز پرواز کردم. روز یکشنبه برای دیدن

آثار تخت جمشید رفتم و روزهای دوشنبه و سه شنبه را در شیراز ماندم و روز سه شنبه بعدازظهر به تهران

بازگشتم.

امیدوارم که به شما و خانم باکینگهام در سفر خوش گذشته باشد. آقای گیلفیلن گفت امیدوار است که

شما بار دیگر به شیراز بیایید.

من نیز از ملاقات با شما بسیار خوشحالم و امیدوارم بار دیگر با شما و خانم باکینگهام ملاقات نمایم.

ارادتمند، رابرت ال. فونست

نماینده کنسولی آمریکا

ص: 366

28 اکتبر 1954 6 آبان 1333

برایانت باکینگهام، کنسول آمریکا اصفهان

رابرت ال. فونست، معاون کنسول آمریکا در تبریز

خسرو خان سفر اخیر به شیراز

در هنگام صحبت دوستانه و غیر رسمی در مورد امور کلی قبیله ای با آقای بهمن بیگی رئیس برنامه

آموزشی قبیله ای اصل چهار (ترومن م) در شیراز، دریافتم که خسروخان در روز یکشنبه 24 اکتبر با

تیمسار عزیزی ملاقات نموده است. طبق گفته بهمن بیگی، خسروخان در حال حاضر در فیروزآباد به سر

می برد.

پس از آن، آقای دونالد گیلفیلن مدیر استانی اصل چهار در شیراز به من گفت که امروز بعدازظهر قرار

است تیمسار عزیزی با وی دیدار نماید ( 25 اکتبر). به گیلفیلن گفتم که با لحن عادی به ملاقات خسروخان

با تیمسار اشاره نماید. اطلاعات زیر توسط آقای گیلفیلن پس از گفتگو با تیمسار عزیزی در اختیار این

جانب قرار داده شد.

طبق گفته تیمسار عزیزی یکی از پیکهای خسروخان در روز یکشنبه، با وی تماس گرفته گفت که

خسروخان در خارج شهر است و می خواهد پس از دریافت امان نامه با تیمسار گفتگو نماید. تیمسار گفت

که فورا یک ملازم فرستاد تا خسروخان را به دفترش راهنمایی نماید. تیمسار به گیلفیلن گفت که

خسروخان خیلی عصبی به نظر می رسد. عزیزی به خسروخان گفت که به هیچ وجه نگرانی به خود راه

ندهد و دیگر اینکه خسرو می تواند آزادانه به هر کجا که می خواهد سفر نماید.

ولی تیمسار به وی گفت که بنا به خواسته دولت خسرو باید تا تاریخ معینی اینجا را ترک نماید، در غیر

این صورت دستگیر خواهد شد.

وی گفت که دولت و خصوصا فرماندهی او در فارس امیدوارند که بتوانند با قبایل روابط حسنه بر قرار

نمایند. وی به خسرو گفت که برای قبایل مشکلی ایجاد نخواهد شد. وی به خاطر دردسرهایی که سال

گذشته فراهم کرده بود، واجب است که اینجا را ترک گوید. به گفته گیلفیلن، تیمسار به وی اخطار کرده است

که اگر تا تاریخ تعیین شده اینجا را ترک ننماید (البته تاریخ را ذکر نکرده است) ارتش وارد شده او را اخراج

خواهد کرد.

به این ترتیب اطلاعاتی که در زمینه مکالمه گیلفیلن عزیزی به دست آورده بودم پایان می یابد. در

گفتگوهای قبلی بهمن بیگی به من گفت که خسروخان دیگر از حمایت قابل توجهی در قبایل برخوردار

نیست، و تنها ثروت اوست که موجب حمایت باقیمانده از وی شده است.

سوابقی در مورد بهمن بیگی:

وی حدودا 40 ساله و عضو قبیله عماله است. پدرش به همراه بخشهایی از قبیله در کوهستان به سر

می برد. بهمن بیگی از دانشکده حقوق دانشگاه تهران فارغ التحصیل شده است. وی گردانندگی برنامه

آموزش قبیله ای اصل چهار را که ظاهرا یک برنامه عالی است به عهده دارد. او ظاهرا به کارش علاقه

بسیار دارد.

برای انجام یک سفر خصوصی در سال 1952 به مدت شش ماه در آمریکا اقامت نمود. بودجه این سفر

عمدتا توسط خسروخان تأمین می شد. او به زبان انگلیسی خوب آشنا است. می گفت چون با طرح

ص: 367

پارلمانی کاهش دهنده سال قبل خسرو مخالف بود او از چشم وی افتاده است، ولی اظهار می دارد که در

حال ایجاد یک جبهه مخالف علیه طرح پارلمانی خسروخان است.

رونوشت به: آقای کورن

کنسول آمریکا در تبریز


آقای کومو

سند شماره (6)

آقای کوموژوئیه 1957 تیر 1336

دیشب در اقامتگاه آقای ملبورن با خسرو قشقایی و فرمانده پولارد چند لحظه گفتگو نمودم. قشقایی

می گفت که چون سلاحهای آمریکایی مردم بیگناه را کشته، آمریکا نیز در این کشتار بی تقصیر نیست.

پولارد خاطر نشان ساخت که همه کمکهای نظامی به دولت ایران داده شده است.

قشقایی پاسخ داد که چهل سال است که در ایران یک دولت ایرانی واقعی وجود ندارد و تنها یک دولت

سرویس اطلاعاتی وجود دارد که دولت سرگرد جکسون، دکتر زننر و میدل تون است. وی گفت آمریکا

باید به دولت واقعی ایران کمک نماید، در حالی که سلاحها در گذشته به شاه داده شده است. وی گفت «بین

من و شاه یک مسئله هست که حل نشده و من یک روز آن را حل خواهم کرد». وی گفت ایران خواستار

یک شاه دموکرات است و در این لحظه من گروه را ترک نمودم.


خسروخان قشقایی

سند شماره (7)

از: معاون ریاست بخش طرحها 29 دسامبر 57 8دی 36

یادداشت برای رئیس اداره تحقیق فدرال (اف.بی.آی) آقای : اس. جی. پاپیچ

سازمان مرکزی اطلاعات ( سیا)

واشنگتن دی. سی.

موضوع : خسروخان قشقایی

1 یک منبع معتبر و حساس گزارش کرده است که خواهرزاده خسروخان قشقایی یعنی امیر عبداللّه

قشقایی که پزشک است و در شماره یک: خیابان مین، چیشلوم، مین زندگی می کند از وی دعوت کرده

است که به آمریکا سفر نماید.

2 خسروخان قشقایی که ایرانی است در سال 1920 در شیراز، ایران متولد گردید. وی یکی از رهبران

تبعید شده قبیله قشقایی ایران است. رهبران قشقایی به خاطر مداومت در مخالفت علیه رژیم کنونی ایران

که گاه منجر به شورش مسلحانه می شد، در حدود سال 1954 مجبور به فرار شدند. فرد مورد بحث در

حال حاضر در شهر مونیخ آلمان به سر می برد و با تمام عناصر ضد رژیم مقیم خارج در ارتباط می باشد.

3 در صورتی که وی دعوت خواهرزاده اش را برای دیدار از آمریکا بپذیرد، این سازمان مایل است

فعالیتهای وی را زیر نظر داشته و از روابط وی اطلاعاتی داشته باشد.

4 برای حفاظت از منبع گزارشگر از شما تقاضا می شود که در گفتگوهای خود با خسرو قشقایی از

وی نام نبرید.

رونوشت: به اداره مهاجرت و تابعیت وزارت خارجه.


نقشه های خسروخان

ص: 368

سند شماره (8)

تاریخ خبر: 6 ژوئن 1963 16 خرداد 42 طبقه بندی: سرّی انتشار خارجی ممنوع

گزارش خبر اطلاعاتی وزارت دفاع محل و تاریخ کسب خبر : 15 ژوئن 1963

تاریخ گزارش: 19 ژوئن 1963کشور: ایران

تهیه کننده: وابسته نیروی زمینی ایالات متحده ایران منبع: یکی از ناظران برجسته آمریکایی

مقام تصویب کننده: سرهنگ سی. ام. پوستون وابسته نیروی زمینی ایالات متحده

این گزارش حاوی اخبار بررسی نشده است طرحها و / یا سیاستها نباید صرفا بر اساس این گزارش تهیه

یا جرح و تعدیل شوند.

خلاصه مطلب: این گزارش حاوی مطالبی پیرامون وضع کنونی و نقشه های خسروخان قشقایی می باشد.

موضوع: (خیلی محرمانه) قیام نقشه خسرو قشقایی

1 خسروخان قشقایی و مادرش در نظر دارند در آینده نزدیک آلمان را ترک نمایند، چون پاسپورت

آنها ضبط گردیده است. وی مقصد نهایی خود را فاش نمی سازد، ولی طبق اظهارات منبع گزارش دهنده

وی سعی دارد به داخل ایران «نفوذ» نماید.

2 محمد حسین در حدود یکم ژوئن در مونیخ به سر می برد. وی به سویس بازگشت و در آینده

نزدیک به آلمان باز خواهد گشت.

3 تظاهرات دانشجویی قرار است در آینده نزدیک در اروپا برگزار گردد. قرار است در هنگام این

تظاهرات به سفارتهای ایران حمله شود.

4 خسروخان مدعی است که دانشجویان ایرانی مقیم اروپا به وی 25000 دلار کمک کرده اند. وی در

نظر دارد این پول را برای خرید اسلحه استفاده کند. وی مایل است تفنگهای کالیبر 45% (ام 3)، تفنگهای

اتوماتیک براونینگ، موشک اندازهای کالیبر 5/3 و مواد منفجره پلاستیکی خریداری نماید. وی امیدوار

است بتواند اینها را به ایران ببرد و در آنجا علیه خطوط ارتباطی به عملیات تروریستی مبادرت ورزد.

5 وی معتقد است که ترکهای بختیاری گروه بعدی قبیله ای هستند که در نهضت مقاومت علیه دولت

شرکت خواهند کرد، البته به استثناء پیروان جوانرودی.

6 اگر بتواند وسایل تبلیغاتی لازم از قبیل رادیو، بلندگو، و تجهیزات فرستنده را به دست بیاورد، در

نظر دارد به یک مبارزه تبلیغاتی به طور همزمان با حملات خود علیه خطوط ارتباطی دولت دست بزند.

7 به گفته وی قبایل تا کنون از ارتش ایران و ژاندارمری ایران در فارس 25000 تفنگ گرفته اند.

8 به گفته وی تفنگ ده گلوله ای انگلیسی که در فارس موجود است، از نوع تفنگهای جنگ جهانی

دوم انگلیسی می باشد.

9 در فارس هر خشاب فشنگ تفنگ ام 1 را اینک به مبلغ 5 تومان ( تقریبا معادل 66 سنت)

می فروشند.

10 خسروخان مدعی است که با تیمور بختیار رابطه نزدیک برقرار کرده است و آنها امیدوارند از نفوذ

وی در میان افسران ارتش ایران استفاده کرده بتوانند رژیم کنونی را از بین ببرند.

اظهارنظر:

منبع اظهار می دارد که خسروخان تنها یک هدف دارد و آن سرنگون ساختن اعلیحضرت است و برای

ص: 369

رسیدن به این هدف، وی یک طالب بیقرار عملیات چریکی شده است. منبع که اخیرا با بسیاری از

قشقاییها دیدار داشته به این نتیجه رسیده است که خسروخان در میان قشقاییها بیش از آنچه تصور

می شود مقبولیت دارد، بنا به اعتقاد وی خسروخان اطلاع نسبتا دقیق در مورد وقایع ایران در اختیار دارد.

ممکن است رقم تخمین سلاحهای به دست آمده از ارتش و ژاندارمری بالا باشد، ولی غیر ممکن

نیست. منابع خارجی نظامی معتبر سلاحهای از دست داده شده به وسیله ارتش را در همین حدود تخمین

می زنند و اظهار می دارند که حدود 4 3 خمپاره انداز 2/4 و حداقل دو کامیون حامل مسلسلهای کالیبر

30/0 که (حدود 40 30 عدد می باشند) توسط آنها ربوده شده است. علاوه بر این، قبایل از طریق استقرار

اردوگاههای قلابی مقدار زیادی غذا و مهمات دریافت کرده اند.

اظهارنظر:

(مقام تهیه کننده این گزارش) حتی با تخفیفهایی که در اروپا داده می شود، با 25000 دلار نخواهد

توانست تعداد زیادی تفنگ اتوماتیک، بازوکا و تجهیزات مخابراتی خریداری نماید. با این مقدار خرید

خسروخان خواهد توانست تعدادی از افراد را برای مدتی گول بزند و نشان بدهد که در خارج نیز از وی

حمایت می شود.

هماهنگی در حوزه فعالیت: منابع کنترل شده آمریکایی (سیا)، وزارت خارجه / بخش سیاسی.


ممانعت از اعطای روادید آمریکا به قشقایی

سند شماره (9)

قشقایی، خسرو خیلی محرمانه

محل اقامت در آلمان

وزارت امور خارجه درخواست کرد که به شخص مذکور در هنگام سفر شاه به آمریکا روادید آمریکا

اعطا نشود. سوابق گذشته وی نشان می دهد که در سفرهای گذشته شاه، وی ایجاد دردسر و مزاحمت

می کرده است.

تلگرام تهران 1114.

3 ژوئن 1964 13 خرداد 1343.


فعالیت سیاسی ایل قشقایی و تدارک نظامی اضطراری

سند شماره (10)

طبقه بندی گزارش: سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه

کننده.

منبع: یکی از اعضای ایل قشقایی است که مورد اعتماد یکی از رؤسای بزرگ ایل قشقایی که آشنایان

عالیرتبه ای در دولت ایران دارد می باشد. قابلیت اطمینان به گزارشهای وی مشخص نشده است.(1)

کشور ایران

موضوع : فعالیت سیاسی (ایل ) قشقایی و تدارک نظامی اضطراری (تاریخ خبر اواسط تیرماه 1358)

1 اگر چه خسرو قشقایی از دولت موقت نخست وزیر مهدی بازرگان حمایت می کند، ولی به نظر وی

1- منبع تمام گزارشهایی که این عبارت را در معرفی منبع داشته اند ٬ خود قشقایی بوده است.
ص: 370

اختیارات این دولت محدود و هنوز در حال تقلیل می باشند و فکر می کند ظرف سه ماه آینده بی نظمی

گسترده و خشونت ممکن است از سر گرفته شود. وی بنابراین دست اندرکار تدارکاتی با سران مختلف

سیاسی و نظامی در جنوب ایران و تهران است تا در صورت از بین رفتن اقتدار بیشتر دولت، از مردم

قشقایی و متحدانشان محافظت شود. قشقایی تخمین می زند که نود در صد مناطقی که افراد (ایل) قشقایی

در کثرت قرار دارند، از او حمایت می کنند و در بخشهای مجاور آنها در جنوب غرب ایران نیز طرفداری

چشمگیری از او وجود دارد. او فکر می کند که تعداد طرفدارانش اینک به حدود پنج میلیون نفر بالغ

می شوند. (توضیح حوزه فعالیت: منبع کاملاً با مقاصد قشقایی موافقت دارد و انتظار نمی رود که در

مبالغاتی که خسرو قشقایی پیرامون قدرت کمی و نفوذ سیاسی ایل قشقایی داشته باشد، تصحیحی به عمل

آورد).

2 قشقاییها مشغول ایجاد تماسهایی با فرماندهی نظامی در محل و در تهران می باشند. تماسهای

نزدیکی با فرماندهان واحدهای زرهی و پیاده شیراز و اصفهان بر قرار است و در تهران نیز با سرلشکر ولی

فلاحی فرمانده نیروهای زمینی ایران تماس وجود دارد (توضیح حوزه فعالیت منبع درباره محتوای این

تماسها چیزی اظهار نداشت).

تلاشهایی برای فراهم کردن رابطهای مشابهی در نیروی هوایی صورت گرفته اند، اما عمدتا به واسطه

اضمحلال فعالیت و سازمان نیروی هوایی توسط تکنیسینهایی بنام همافر، مثمرثمر نبوده اند.

3 افراد ایل قشقایی سلاحهای جدید بیشتری دریافت می دارند. آخرین حمل 400.... و تفنگ

می باشد. اکثر... قشقایی سلاحهای انفرادی می باشند، اما چند... و تعداد مسلسل و خمپاره نیز وجود دارد.

4 به دست آمده در: ایران، تهران ( 18 تیر ماه 1358).... شماره گزارش از حوزه فعالیت....

5 انتشار از حوزه فعالیت: سفارتخانه و وابسته دفاعی تهران. فرستاده شد به امان، بیروت، قاهره،

اسلام آباد، جده، کویت، کابل، کراچی،...، دهلی نو، تل آویو.

طبقه بندی گزارش: سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده، تا تاریخ 18 تیر 78 در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مامور گزارشگر ثبت شده. تمام

اجزاء گزارش حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.


نظرگاههای رئیس ایل قشقایی درباره اوضاع سیاسی ایران

سند شماره (11)

طبقه بندی گزارش سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده.

کشور : ایران

منبع : یکی از اعضای ایل قشقایی است که مورد اعتماد یکی از رؤسای بزرگ ایل قشقایی که آشنایان

عالیرتبه ای در دولت موقت ایران دارد می باشد. قابلیت اطمینان به گزارشهای وی مشخص نشده است.

موضوع : نظرگاههای رئیس ایل قشقایی در باره اوضاع سیاسی ایران

1 در اواسط تیرماه 1358، رئیس ایل قشقایی خسرو قشقایی به یاران نزدیک خود تفسیر ذیل را از

ص: 371

اوضاع سیاسی در ایران ارائه کرد.

الف آیت اللّه روح اللّه خمینی با هوشترین و فردی با کمترین تمایلات ارتجاعی در مقایسه با سایر

ملاهای مهم است، اما تکیه وی به اصول دینی مانع می شود که او قدرت واقعی را به دولت موقت ایران

تفویض کند. او اگر هم مایل باشد چنین کند، مابقی دستگاه مذهبی از آن جلوگیری خواهد کرد. ملاها

عموما نادان، کوته فکر، ظنین به یکدیگر و حسود نسبت به پیروان فردی خود می باشند. خمینی هنوز از

حمایت احتمالاً 70 درصد ایرانیان برخوردار است. اما این حمایت با سرعتی کاهش می یابد که در سه ماه

آینده می تواند تعداد پیروان را به نصف تقلیل دهد. (توضیح حوزه فعالیت: پرسیده شد آیا قشقایی ملاهایی

مثل حافظ شریعتمداری(1) را بیش از خمینی متکی به اصول می داند، منبع گفت که قشقایی، شریعتمداری را

یک سیاستمدار نه یک چهره مذهبی به حساب می آورد).

ب ضعف دولت بازرگان فقط تا حدی ناشی از وابستگی آن به خمینی است. دو عامل مهم دیگر فقدان

تخصص سیاسی در دولت و درگیریهای داخلی آن است که نتیجه اش این می شود که دولت موقت قدرتی را

که در دست دارد اعمال نمی کند ( توضیح منبع: قشقایی آن شکافهای داخلی را شرح نداد، یا زمینه هایی را

که دولت برای نشان دادن اقتدار خود مغتنم نمی شمرد معرفی نکرد).

ج برای از سر گرفته شدن بی نظمی گسترده دو عامل ممکن است با هم جمع شوند. یکی تشنجات

فزاینده بین گروه های سیاسی که هر یک از آنها، کم و بیش بی توجه به ایدئولوژی مقصدش رسیدن به یک

انحصار قدرت است. دوم دور نمای مشکلات شدید اقتصادی می باشد. دولت همچنان تامین پروژه های

خدمات عمومی را معلق گذارده، در حالی که به دنبال شواهدی از فسادهای مالی گذشته است و در نتیجه

موجب افزایش بیکاری شده است. این موضوع با تغییر شکل اقتصاد محلی تشدید می شود که در آن

اقتصاد مثلاً مشاهده فروش مرغهای یخزده وارداتی در دهات یک صحنه عادی شده بود. این واردات

اینک متوقف شده اند و اقتصاد محلی نه آماده است که شهرها را تامین کند نه اینکه تمام احتیاجات خود را

تامین کند.

2 به دست آمده در: ایران، تهران ( 18 تیر 1358) شماره گزارش از حوزه فعالیت: 659/10 NIT

3 انتشار از حوزه فعالیت: سفارتخانه و وابسته دفاعی در تهران فرستاده شد به امان، بیروت، قاهره،

اسلام آباد، جده، کابل، کراچی، کویت، دهلی نو، تل آویو.

طبقه بندی گزارش سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار. پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده. تا تاریخ 19 تیر 78 در بایگانی ضبط شود. تمام اجزاء حاوی طبقه بندی و قیود کل سند

می باشند.


جزئیات فنی تکمیلی سند قبلی

1- منظور کاظم شریعتمداری بوده که اسمش را اشتباه نوشته اند.
ص: 372

سند شماره (12)(1)

19 تیر 58 اطلاعاتی سرّی

از: تهران 49 () 53

به: رئیس، رونوشت برای امان، بیروت، قاهره، اسلام آباد، جده،

کابل، کراچی، کویت، دهلی نو، تل آویو.

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعاتی اس. دی. راتر

جزئیات تکمیلی: اس.دی.راتر/4 در 18 تیر. به سازمان اطلاعاتی همکار داده نشود. بدون نام خاص

برای ثبت در فهرست بایگانی. اخذ شده توسط پکوئین. DIR به تلگرام تهران 53648 مراجعه کند که در

خط انتشار نیامده است. شماره گزارش از حوزه فعالیت 659/10 NIT طبقه بندی توسط 15356. بدون

پرونده.


فعالیت پیرامون راه اندازی یک روزنامه با کمک قشقایی

سند شماره (13)

10 مرداد 58 اعضاءسرّی

از : رئیس 486833به : تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس.دی. راتر عملیات روانی

1 اینک شش ماه از موقعی که رژیم فعلی قدرت را در ایران به دست گرفت می گذرد. امید این بود که

اگر ایرانیها برای مدتی کم و بیش به خود واگذاشته شوند یک دولت با ثبات، میانه رو و نسبتا طرفدار

آمریکا شاید سر برآورد. واقعیت این طور نبوده و ما با عدم ثبات مستمر در ایران، مداخله روزافزون

شوروی در کشور مجاور افغانستان و یک بحران انرژی رو به رو هستیم. براساس این اوضاع ما

می خواهیم مکانیسمهای عملیات مخفی را به کار اندازیم تا در صورتی که از ما خواسته شد، سیاست علنی

را پشتیبانی کنیم.

2 برای شروع، ما می خواهیم امکان ایجاد یک منفذ به یک روزنامه را بررسی کنیم که بتوانیم یا

مستقیما آن را کنترل کنیم و یا حداقل جوابگوی یک خط مشی مقالات که ما دیکته خواهیم کرد، باشد. در

آغاز امیدواریم که آن روزنامه حاضر باشد دخالت شوروی در منطقه را افشاء و با آن مقابله کند و به این

دلیل ستاد مجوز لازم را دارد. هنگامی که ظرفیت روزنامه برقرار شد تغییر جهت آن به سوی سیاست

محلی در صورتی که چنین درخواستی به سیا تحمیل شد، باید کار نسبتا ساده ای باشد.

3 در مورد اینکه جستجو برای چنین روزنامه ای چگونه شروع شود، فورا نام اس.دی.راتر/ 4 به

ذهن می آید. در ماه فوریه ( بهمن 57) ر/ 4 به ما گفته بود که در نظر دارد یک نشریه هفتگی برپا کند و از

کمک مخفی آمریکا استقبال می کند. جواب ستاد این بود که اطلاع داد در حالی که تردید داریم چنین

فکری به خودی خود چندان جالب باشد، ما باید به جزئیاتی که ر/ 4 داده شد که گفت جزئیات را در یکی

از جلسات آینده خواهد داد. در آوریل ( فروردین) ر/ 4 گفت که او و دریادار مدنی در نظر داشتند چند

نشریه هفتگی محلی را برپا کنند و برای این منظور 20 میلیون ریال جمع آوری کرده بودند. متکی به اصول

می داند، منبع گفت که قشقایی (اردیبهشت) قرارگاه گزارش داد که ر/4 گفته او و مدنی حدود یک ماه دیگر

1- 659NIT 10 / 1 در این سند جزئیات فنی و اداری مربوط به گزارش (سند شماره 11 ) آمده است.
ص: 373

یا همین حدود یک نشریه هفتگی برپا خواهند کرد.

4 از قرارگاه خواسته می شود در ملاقات آینده از ر/4 در باره وضع نشریات خود سؤال کنند. از

آنجایی که ر/4 فرد با هوشی است، تصور می کنیم که باید در رابطه با علت مطرح کردن این مسئله صادق

باشیم یعنی بگوییم با آنکه هنوز خط مشی یی جهت در گیر شدن در تبلیغات در ایران تصویب نشده، ما

می خواهیم قضیه را کاملاً تحقیق کنیم، تا بتوان قضاوت کرد چه اقدامی در صورتی که لازم بود باید اتخاذ

شود. ما به هر نشریه ای که دارد انتشار می یابد یا قصد انتشار آن هست، در موارد ذیل علاقه داریم: تیراژ،

گروه مورد هدف، طرحهای انتشار، جهت گیری مقالات، نوع و اندازه سانسور دولتی و شیوه تأمین مالی.

در صورتی که ر/ 4 مسئله کمک مالی از ما را، مطرح کرد، لطفا تخمینهائی از اینکه احتیاجات او چه

خواهند بود و در عوض تمایل او امکان چه مشارکتی از جانب ما در انتخاب محتوی فراهم خواهد شد

ارائه کنید.

5 به علاوه سؤال از ر/ 4 درباره روزنامه خودش، همچنین از شما درخواست می شود از او بپرسید.

آیا از وجود سایر نشریاتی که امکان دارد نسبت به کمک مخفی از جانب ما موافق باشند اطلاع دارد. در

جنب مورد ایران، علاقه مند به چنین نشریاتی در اروپا که خوانندگان وسیعی بین ایرانیهای آنجا دارند

می باشیم.

6 از نظریات قرارگاه استقبال می کنیم.

7 پرونده: 063527 201 تا تاریخ 9 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سری


نمرات و نظریات درباره گزارشهای قشقایی

سند شماره (14)

27 مرداد 58 تلگرام غیر فوری سری

از: واشنگتن 497711به : تهران

1 در ذیل نمرات و نظریات مربوط به گزارشهای ماه ژوئیه که در اینجا ذکر شده اند می آید. این گزارشها

در 24 مرداد 1358 مرور شدند .(1)

(هدف)S.1.B 658/10 NIT بدون OPACT 7912271/315 TDFIRDB.

نمره: 5 (یک جانبه) اس. دی. راتر/ 4 سری / با تمام کنترلها

انتشار در 19 تیر 1358

موضوع : هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است گزارشها

«فعالیت سیاسی (ایل) قشقایی و تدارک نظامی اضطراری».(2)

نظریه: با آن توضیحاتی که حوزه فعالیت در پاراگراف یک درج کرده مبنی بر اینکه تخمین های اس. دی.

راتر/ 4 در باره قدرت کمی و نفوذ سیاسی احتمالاً مبالغه آمیز است موافقیم، ولی خود گزارشگری راجع به

ایل قشقایی منحصر به فرد است. از گزارش در خلاصه مخصوص دستیار اطلاعاتی رئیس ستاد نیروی

زمینی استفاده شد.

( هدف) S.1.B،

1- از این سند فقط دو مورد که مربوط به خسرو قشقایی بودند ارائه شده و بقیه موارد در جاهای مناسب خود خواهند آمد.
2- سند شماره 10 پرونده قشقایی.
ص: 374

659/10 NIT بدون OPACT7912267/315 TDFIRDB،

نمره: 5 ( یک جانبه) اس.دی.راتر /4 سری / با تمام کنترلها انتشار در 19 تیر 1358،

«نظرگاه های رئیس ایل قشقایی در باره اوضاع سیاسی ایران» .(1)

نظریه: ما ارزش این را که اس.دی.راتر/ 4 سعی داشته یک تصویر واقع بینانه از صحنه سیاسی سیاسی

ایران ارائه دهد درک می کنیم، و همچنان خواهان نظرگاه های وی هستیم.


فعالیت سیاسی و نگرانیهای امنیتی استاندار خوزستان مدنی

سند شماره (15)

طبقه بندی گزارش : سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده.

منبع : یکی از اعضای ایل قشقایی است که مورد اعتماد یکی از رؤسای بزرگ قشقایی که آشنایان

عالیرتبه ای در دولت موقت ایران دارد می باشد. قابلیت اطمینان به گزارشهای وی مشخص نشده است.

کشور : ایران

موضوع : فعالیت سیاسی و نگرانیهای امنیتی استاندار خوزستان مدنی

(تاریخ خبر: اواسط شهریور 1358)

1 تا اواسط شهریور 1358، آیت اللّه محمدحسین بهشتی و آیت اللّه حسن لاهوتی سعی داشته اند

آیت اللّه روح اللّه خمینی را متقاعد کنند که می توان عدم کارایی دولت موقت ایران را با انتصاب دریادار

محمد مدنی به جای نخست وزیر مهدی بازرگان علاج کرد (توضیح منبع: خمینی اگر تصمیمی گرفته باشد

هنوز معلوم نشده، ولی شواهدی وجود دارند حاکی از اینکه خمینی از موفقیت مدنی در مهار کردن

نارضاییهای اعراب در خوزستان راضی می باشد)، ( توضیح حوزه فعالیت: یک منبع قابل اطمینان در 15

شهریور اظهار داشت که عموما تصور می شود که بهشتی شخصا با مدنی خصومت دارد).

2 خسرو قشقایی رئیس ایل قشقایی به دریادار مدنی توصیه کرده است که یک کودتای نظامی علیه

خمینی و دولت بازرگان را رهبری کند. مدنی جواب داد که چنین حرکتی در این موقع زود است. در این

زمینه وی به ادامه ضعف نیروهای مسلح اشاره نمود.

3 مدنی عمیقا نگران وضع امنیت استان خوزستان است. اگر چه فعالیت ناراضیان عرب در چند هفته

گذشته تقلیل یافته، ولی مدنی شواهدی در دست دارد مبنی بر اینکه فعالیت تشکیلاتی بین اعراب سرعت

فراوانی یافته است (توضیح حوزه فعالیت : منبع تفصیلی در باره این موضوع نداشت).

4 به دست آمده در: ایران، تهران (14 شهریور 1358) شماره گزارش از حوزه فعالیت 715/10

NIT.

5 انتشار از حوزه فعالیت: سفارتخانه تهران ( فقط برای کاردار) فرستاده شد به: امان، بیروت، قاهره،

اسلام آباد، جده، کراچی، کویت، دهلی نو،.... تل آویو، (فقط برای کارمندان اصلی).

طبقه بندی گزارش: سری هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. غیر قابل رویت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

1- سند شماره 11 پرونده قشقایی.
ص: 375

تهیه کننده. تا تاریخ.... در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مامور گزارشگر ثبت شده. تمام اجزاء

گزارش حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.


فعالیت تشکیلات نظامی و سیاسی ایل قشقایی

سند شماره (16)

طبقه بندی گزارش : سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیرقابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده.

منبع : یکی از اعضای ایل قشقایی است که مورد اعتماد یکی از رؤسای بزرگ ایل قشقایی که آشنایان

عالیرتبه ای در دولت ایران دارد می باشد. قابلیت اطمینان به گزارشهای وی مشخص نشده است.

کشور : ایران

موضوع : فعالیت تشکیلات نظامی و سیاسی ایل قشقایی (تاریخ خبر: اواسط شهریور 1358)

1 به گفته رئیس ایل قشقایی خسرو قشقایی، این ایل و متحدانش در فارس و استانهای مجاور

مجموعا 20000 سلاح سبک در اختیار دارند. این سلاحها تقریبا فقط از نوع تسلیحات انفرادی

می باشند، هر چند که چند خمپاره و مسلسل سبک نیز در این میان یافت می شود (توضیح حوزه فعالیت:

احتمالاً در تعداد سلاحهای سبک مبالغه شده است. برای داشتن اخبار قبلی از همین منبع در باره فعالیت

(ایل) قشقایی مراجعه کنید به گزارش 791227/315 TDFIRDBو 658/10 - NITفعالیت

تشکیلاتی برای تسهیل استفاده از این قوا بخوبی پیش رفته است و خسرو قشقایی معتقد است که می تواند

ظرف سه روز تا 20000 نفر از افراد قشقایی و قبایل متحد را به تهران انتقال دهد. سازماندهی جوانب

تدارکاتی و ترابری چنین انتقالی به این بهانه اعمال می شود که ایل قشقایی شاید ناچار شود در مقابل یک

خطر برای آیت اللّه روح اللّه خمینی عکس العمل نشان دهد. در واقع، (ایل) قشقایی می خواهد آماده باشد تا

هنگامی که مناسب بود برای سرنگونی خمینی قوای نظامی در اختیار گذارد.

2 برنامه سیاسی نیروهای قشقایی وفادار به خسرو قشقایی خواهان همبستگی رابطهای خود در

ارتش ایران است، آنها همچنین به دنبال برقراری اتحادی با سیاستمداران دنیوی ( غیر دینی) مثل گروه

جوان جبهه ملی می باشند ( توضیح منبع: خسرو قشقایی بسیار تحت تاثیر سید جوادی است و فلسفه

سیاسی وی را منطبق با منافع افراد قبایل و ملت ایران می داند..... رژیمی را در نظر خود دارد که در خط

مشی، مشابه رژیم نخست وزیر.... مصدق باشد.) نخست وزیر سابق.... بختیار اخیرا اقدام به تماس با.....

کرده است.... فکر می کند که صلاح نیست با بختیار........

3 (توضیح حوزه فعالیت: منبع یکی از حامیان خسرو قشقایی است. برای ما امکان نبوده که صحت...

وی را مبنی بر اینکه عملاً تمام ایل قشقایی به خسرو وفا دارند را تأیید کنیم).

4 به دست آمده در: ایران، تهران (14 شهریور 1358) شماره گزارش از حوزه فعالیت:...NIT -

5 انتشار از حوزه فعالیت: سفارتخانه تهران (فقط برای کاردار) فرستاده شد به امان، بیروت، قاهره،

اسلام آباد، جده، کراچی، کویت، تل آویو، (فقط رؤسای هیئت های نمایندگی)

طبقه بندی گزارش سری هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

ص: 376

تهیه کننده تا تاریخ شهریور 78 در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر ثبت شده. تمام

اجزاء گزارش حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.


کوششهای بختیار برای جلب حمایت میانه روها در ایران

سند شماره (17)

طبقه بندی گزارش : سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده

کشور : ایران

منبع : یکی از اعضای ایل قشقایی است که مورد اعتماد یکی از رؤسای بزرگ ایل قشقایی که آشنایان

عالیرتبه ای در دولت موقت ایران دارد می باشد. قابلیت اطمینان به گزارشهای وی مشخص نشده است.

موضوع: کوششهای بختیار برای جلب حمایت میانه روها در ایران

(تاریخ خبر شهریور تا اواسط مهر 1358)

1 خسرو قشقایی رئیس ایل قشقایی تعدادی پیام کتبی و شفاهی از شاهپور بختیار دریافت داشته

است. منظور از این پیامها جلب حمایت قشقایی از کوشش بختیار برای ایجاد رژیم جانشین رژیم اسلامی

آیت اللّه روح اللّه خمینی می باشد. (توضیح منبع: قشقایی اظهار داشت که آخرین یادداشت بختیار در هفته

اول ماه اکتبر 9 الی 16 مهر به دستش رسید).

2 در ارتباطات بختیار با قشقایی ادعا شده که روحانیون میانه رو منجمله آیت اللّه کاظم شریعتمداری

و عناصری در ارتش از تمام مراتب گروه افسران قول حمایت داده اند. بختیار همچنین ادعا کرد از حمایت

تمام اقلیتهای قومی و مشخصا اعراب ایران برخوردار است.

(توضیح منبع: قشقایی گفت که شریعتمداری را از لحاظ سیاسی زیرک تر از آن می داند که تعهدی به برنامه

بختیار داده باشد. وی گفت که درباره صحت دعاوی بختیار پیرامون حمایت از وی در ایران تردید دارد و

فکر می کند که بختیار با تمایل معمول تبعیدیان که پیرامون حمایت جزئی (از خود) در کشور مبالغه

می نمایند این حرف را زده است).

3 بختیار پیشنهاد کرده حمایت مالی «نامحدود» در اختیار ایل قشقایی بگذارد. او تضمین کرده فورا

تا 500 میلیون ریال (حدودا 5/4 میلیون دلار بنرخ بازار آزاد) تهیه کند.

(توضیح منبع: قشقایی گفته است که در مورد پیشنهاد کمک مالی مثل دعاوی بختیار پیرامون حمایت از

خود در ایران شک دارد.(1)


نمرات و نظریات سیا در مورد گزارشهای قشقایی

سند شماره (18)

20 مهر 58 تلگرام غیر فوریسری

از: واشنگتن 531200به: تهران

موضوع : هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. نمرات و نظریات برای گزارشها.

1 در ذیل نمرات و نظریات مربوط به گزارشهای 710/10NIT- الی 720/10 NITماه سپتامبر که

1- ادامه این سند هنوز به دست نیامده است
ص: 377

در 18 مهر 1358 مرور شدند می آید.(1)

(هدف): S.1.B نمره: 5

شماره گزارش از حوزه فعالیت 713/10NIT-، OPACT اس. دی. راتر

شماره انتشار: 79 15610/315 TDFIRDB، 15 شهریور 1358.

یک جانبه: منبع اس. دی. راتر/4، با تمام کنترلها

موضوع: «فعالیت تشکیلاتی نظامی و سیاسی ایل قشقایی »(2)

نظریه: علاقه مداومی به گزارشهای مربوط به ایل قشقایی، تشکیلات دسته بندیها، رؤسا،

وفاداریهایشان، دریافت تسلیحات و فعالیت آنها وجود دارد. به گفته اس. دی. پپر/1 قشقاییها تنها ایلی

هستند که می توانند فعالیت مخالف چشمگیری ایجاد کنند (جدا از کردها): او بختیاریها را به حساب

نمی آورد. از گزارش در خلاصه مخصوص دستیار اطلاعاتی رئیس ستاد استفاده شد.

هدف:S.1.B نمره: 5

شماره گزارش از حوزه فعالیت: 715/10NIT - ، OPACT

شماره انتشار: 7915595/315 TDFIRDB

15 شهریور 1358

یک جانبه، منبع اس.دی. راتر/4، باتمام کنترلها

موضوع: «فعالیت سیاسی و نگرانیهای امنیتی استاندار خوزستان مدنی».(3)

نظریه: علاقه مداومی به گزارشهای مربوط به مدنی ومواضع چهره های اصلی نسبت به وی وجود دارد. ما

علاقه مندیم گزارشهای تکمیلی درباره شواهدی که در دست مدنی قرار دارند، حاکی از اینکه فعالیت

تشکیلاتی بین اعراب به مقدار فراوانی افزایش یافته است. داشته باشیم. از گزارش در خلاصه مخصوص

دستیار اطلاعاتی رئیس ستاد استفاده شد.


ملاقات با قشقایی

سند شماره (19)

از:.........به:.........

عطف به : الف. تهران 54473 (767/10NIT-)، ب. تهران 54472 (768/10NIT-)(4) ، ج. تهران

54144

موضوع :...............اس. دی. راتر

1 در ملاقات 21 مهر، اس.دی.راتر/4 (ر/4) گفت که افرادش با مخالفین عرب تماس دارند. این

مخالفین حداقل به طور گاه وبیگاه به عنوان حمل کننده تسلیحات به قبایل غیر عرب واقع در جنوب نیز

عمل می کنند، او گفت که می خواهد در... به ما کمک کند، اما در موقعیتی نیست که واسطه..... شود.

3 ر/4 همچنین انتظار دارد این هفته با مصطفی چمران، ملاقات کند (احتمالات این کار وابسته به

1- . 1 رجوع شود به پاورقی سند شماره 14
2- سند شماره 16 پرونده قشقایی.
3- سند شماره 15 پرونده قشقایی.
4- NIT-10/ 4 768سند شماره 17 پرونده قشقایی می باشد.
ص: 378

زمان بازگشت چمران از کردستان می باشد). ما خواسته های اطلاعاتی خود در رابطه با ارتش و سازمان

اطلاعاتی و شناخت فردی را تحمیل کردیم.

4 ر/4 چنان که طبق معمول پرسید او و افرادش چه باید بکنند ما، طبق معمول جواب دادیم که نواقص

زندگی تحت حکومت خمینی هر چه می خواهد باشد، ما قصد نداریم مشوق هرگونه فعالیتی باشیم که

نتیجه نهایی آن به خوبی ممکن است...(1)


اظهارات قشقایی درباره مقامات عالیرتبه ایرانی و فعالیتهای سیاسی ایل قشقایی

سند شماره (20)

طبقه بندی گزارش : سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده

کشور: ایران

منبع: یکی از اعضای ایل قشقایی است که مورد اعتماد یکی از روسای بزرگ ایل قشقایی که آشنایان

عالیرتبه ای در دولت موقت ایران دارد می باشد. قابلیت اطمینان به گزارشهای وی مشخص نشده است.

موضوع: اظهارات خسرو قشقایی درباره مقامات عالیرتبه ایرانی و

درباره فعالیت سیاسی ایل قشقایی (تاریخ خبر اواخر مهر 1358)

1 رئیس ایل قشقایی، خسرو قشقایی در اواخر مهر 1358 اظهار داشت که از پنج نفر از با نفوذترین

افراد شخصی (غیر روحانی و نظامی) او فقط یکی از آنها را یک انقلابی قطعی به حساب می آورد، این فرد

مصطفی چمران وزیر دفاع می باشد. (توضیح منبع: قشقایی گفت که حدودا ده سال می شود که چمران را

ندیده است و نمی تواند یقین داشته باشد که شور ایدئولوژیکی وی در ضمن این مدت برجا مانده است).

قشقایی گفت که ابراهیم یزدی وزیر خارجه، صادق طباطبایی معاون نخست وزیر و صادق قطب زاده مدیر

رادیو تلویزیون ملی ایران ماهیتا فرصت طلبهایی هستند که بیشتر نگران دستیابی به قدرت و اعمال قدرت

می باشند، تا آنکه برای تحول جامعه براساس یک برنامه سیاسی منسجم نگرانی داشته باشند. قشقایی

نسبت به قطب زاده تنفر خاصی اظهار داشت. او قطب زاده را فردی دانست که حاضر است خود را به هر

کس که تجملات و مداخل مورد آرزوی وی را تهیه کند بفروشد.

2 درباره یزدی، قشقایی گفت که وی از قطب زاده پیچیده تر و بسیار مصمم است و قطعا یک ایدئولوگ

انقلابی نیست. خسرو گفت که به نظر او طباطبایی فردی است که به اندازه دیگران انگیزه اش منفعت

شخصی است، وی گفت که وزیر کشور هاشم صباغیان را یکی دیگر از با نفوذترین افراد شخصی در دولت

به حساب می آورد و فکر نمی کند که او مثلاً از یزدی انقلابی تر باشد، خسرو افزود که تمام این پنج مقام را

برای موقعیتهای ذی نفوذ کلاً وابسته به آیت اللّه روح اللّه خمینی می داند و گفت که اینها به عنوان افرادی که

مدتهای مدیدی در تبعید بوده اند طرفداران شخصی در ایران ندارند.

3 قشقایی گفت که وی به فراهم کردن رابطهایی برای ایل قشقایی در بخشهای مختلف کشور ادامه

می دهد. او ادعا کرد که بین افسران مشغول به خدمت و بازنشسته محترم رابطهای جدیدی پیدا شده اند.

وی گفت که تماسها با رئیس ستاد نیروهای زمینی ولی فلاحی ادامه دارند و منظور از این مناسبات آماده

1- این سند از تکه های باقی مانده در دستگاه پودر کن بوده و قسمتهایی از آن نابود شده که بجای آنها نقطه چین گذارده شده است.
ص: 379

شدن برای موارد اضطراری مثل مرگ یا ناتوانی خمینی است. قشقایی گفت که فلاحی هیچ گاه صریحا

اظهار خصومت با خمینی و اسلوب اسلامی حکومت نداشته است.

4 قشقایی گفت که دولت موقت بدون سر و صدا، اما به طور رسمی دستورهایی را که برای خلع سلاح

قبیله قشقایی داده شده بودند لغو کرده است. او گفت که پس از انتشار این دستور، نامه ای به قم نوشته و

بحث کرده بود که بهترین راه تأمین امنیت منطقه قشقایی دادن اجازه داشته سلاح به افراد ایل بود. به گفته

قشقایی، شورای انقلاب در اواسط شهریور به دولت موقت دستور داد قصد اعلان شده خود برای اقدام به

خلع سلاح (ایل) قشقایی را دنبال نکند (توضیح منبع: قشقایی تخمین زد که بیش از 20 درصد افراد ایل

قشقایی راضی نمی شدند که بدون درگیری سلاح خود را رها کنند). (توضیح حوزه فعالیت : قشقایی شاید

به فعالیتی که برای اعاده سلاحهای غیر مجاز توسط دادستان انقلاب اسلامی اعلان شد اشاره داشته است.

این افراد به دنبال خشونتی که پس از تعطیلی روزنامه لیبرال آیندگان در اواخر مرداد ماه روی داد انجام

گرفت).

5 به دست آمده در: ایران، تهران (21 مهر 1358 شماره گزارش از حوزه فعالیت 768/10NIT-.

6 انتشار از حوزه فعالیت: سفارتخانه و وابسته دفاعی در تهران، فرستاده شد به امان، بیروت، قاهره،

اسلام آباد، جده، کراچی، کویت، دهلی نو.

طبقه بندی گزارش: سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای مشاوران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده

تا تاریخ ثبت 22 مهر 78 در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر ثبت شده تمام اجزاء

گزارش حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.


اظهارات قشقایی درباره ملاقاتش با خمینی و تحولات سیاسی اخیر

سند شماره (21)

طبقه بندی گزارش: سرّی هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رویت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

تهیه کننده.

منبع : یکی از اعضای ایل قشقایی است که مورد اعتماد یکی از رؤسای بزرگ ایل قشقایی که آشنایان

عالیرتبه ای در دولت موقت ایران دارد می باشد. قابلیت اطمینان به گزارشهای وی مشخص نشده است.

موضوع:... رئیس ایل قشقایی درباره ملاقاتش با خمینی... تحولات

سیاسی اخیر (تاریخ خبر اوایل آبان 1358)

1 رئیس ایل قشقایی خسرو قشقایی در اوایل آبان 1358 اظهار داشت که با پیشقدمی خود در 3 آبان،

یک ملاقات خصوصی با آیت اللّه روح اللّه خمینی داشت. وی گفت که در یک تلگرام به خمینی برای

درخواست ملاقات وی به رفتار بعضی از روحانیون اشاره کرده بود و طی این ملاقات به این موضوع

پرداخته بود. وی گفت که خمینی گوش فرا داد و ضمن این ملاقات صمیمی بود، اما به شکایات جواب نداد.

(توضیح منبع : قشقایی نگفت که چه موارد به خصوصی را به خمینی ارائه کرده بود. خمینی به اوضاع

خوزستان اشاره نمود و از دریادار مدنی بابت کارش در آنجا تمجید کرد. او از قشقایی خواست که قوای

ایل خود را صرف کمک به مدنی در کنترل وضع امنیت در خوزستان نماید (توضیح منبع : مدنی با خمینی

ص: 380

در 2 آبان ملاقات کرده بود).

2 به گفته قشقایی، خارج کردن پاسداران انقلاب از بندر انزلی به دنبال ناآرامیهای اخیر در آنجا به

دستور مدنی بوده است. او گفت که این رویداد ناراحتی رهبری پاسداران از مدنی را که قبلاً قیود سختی

برای فعالیت پاسداران در خوزستان اعمال کرده بود تشدید کرد. (توضیح منبع: به نظر می رسید که قشقایی

این طرز تلقی را دارد که وزیر دفاع مصطفی چمران نیز با مدنی خصومت دارد، اما شاهدی در تأیید این

مدعا ارائه نکرد). (توضیح حوزه فعالیت: بندر انزلی، بندر پهلوی سابق، پس از درگیریهایی بین ماهیگیران

و مقامات انقلاب تحت کنترل نیروی دریایی بود. خارج کردن پاسداران انقلاب در مطبوعات گزارش

شد....(1)



جزئیات فنی تکمیلی سند قبلی

سند شماره (22)

8 آبان 58 اطلاعاتیسرّی

از: تهران 54603

به: رئیس رونوشت برای امان، بیروت، قاهره، اسلام آباد، جده، کراچی، کویت، دهلی نو، تل آویو

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اطلاعاتی

جزئیات تکمیلی : اس. دی. راتر /4 در....اکتبر، برای اختفای منبع تاریخ دستیابی تغییر داده شد. به

رابطهای سازمان اطلاعاتی همکار داده نشود. بدون پرونده به دست آمده توسط پکوئین، شماره گزارش از

حوزه فعالیت 10790 NIT(2)


متن نوشته اهرن در مورد خسرو قشقایی

سند شماره (23)

متن نوشته تام آهرن در مورد خسرو قشقایی

اس. دی. راتر /4 خسرو قشقایی، رهبر قبیله قشقایی در شیراز زندگی می کند. وضعیت تأهل را

نمی دانم. سنش حدود 55 50 سال است. قبل از انقلاب در آلمان غربی و آمریکا اقامت داشت.

تقریبا هر سه یا چهار هفته یک بار در تهران با وی ملاقات می شد یا در هتلش و یا اینکه به وسیله

ماشین او را در خیابان سوار می کردیم از هتل شرایتون واینتر کنتینانتال استفاده می شد.

هدف از تماس:

الف برای تهیه منابع خبرهایی در مورد عربهای خوزستانی که شامل سازماندهی و تشکیلات و

رهبری آنها و هرگونه دخالت و حمایت از جانب عراق می باشد.

ب اطلاعاتی در مورد وضعیت امنیتی در مورد استانهای فارس و خوزستان

ج برنامه های سیاسی دریادار مدنی.

در مورد قسمت الف در ماه مهر قشقایی گفت که به او در مورد دو عرب خوزستانی که حرفه شان

قاچاق بود که احتمالاً می توانند اطلاعاتی خواسته شده را تهیه نمایند خبر داده شده است. قشقایی قرار

بود اسامی و سایر مسائل مهم را در مقالات ماه آبان باطلاع برساند.

1- قسمتهایی از صفحه اول و تمامی صفحه دوم آن هنوز به دست نیامده است.
2- از شکل برش و رنگ نوشته این سند و مقایسه آن با سند قبلی چنین می نماید که جزئیات مربوط به همان سند را شرح می دهد.
ص: 381

در مورد قسمت ب آقای قشقایی اطلاعاتی هم در مورد کوششهایش در حفظ انقلاب از خطرها و هم

نسبت به جلوگیری از استقرار پاسداران و کمیته ها در میان مردم قشقایی برای ما تهیه نمود. وی

کوششهایش را در مورد به دست آوردن دوستان برای قبیله قشقایی در میان افسران ارتش و شخص

دریادار مدنی برای ما تشریح کرد.

در مورد قسمت ج آقای قشقایی علاقه مدنی را برای رئیس جمهور شدن تحت قانون اساسی جدید

برای ما توصیف کرد.

آقای قشقایی در مورد هفته نامه ای که وی و دریادار مدنی مشترکا می خواسته اند ایجاد کنند توضیح

داد. اغلب خبرهای مربوط به ادامه تأخیر در انتشار هفته نامه بود که در وهله اول به خاطر نبودن فرد در

نظر گرفته شده برای سردبیری هفته نامه در نامه در ایران بود (اسمش را نمی دانیم). هفته نامه قرار بود در

تهران در تیراژ 70000 چاپ شود به طور کلی ماعلاقه مند بودیم که از مطبوعاتی که دنبال توسعه حمایت

از انقلاب و اگر ممکن باشد دنبال رفع اختلاف بین ایران و آمریکا باشند حمایت نماییم، اما تا تاریخ 13

آبان هیچ گونه حمایتی در مورد این هدف نه پیشنهاد و نه درخواست شده بود.

حقوق پرداختی به نامبرده: هیچ. یک ویزای آمریکا برای خواهر آقای قشقایی گرفته شد.


متن اظهارات اهرن در مورد خسرو قشقایی

سند شماره (24)

متن اظهارات اهرن در مورد خسرو قشقایی

اسم: خسرو قشقایی

اطلاعات:

1 راجع به موقعیت و مسائل گروههای عرب در خوزستان که مخالف دولت هستند.

2 راجع به موقعیت گروهها و ایلهای محلی موجود

اسم رمز اس. دی. راتر /4

پول نمی گرفته است، ولی می دانسته که با یک مأمور سیا تبادل اطلاعات می کرده است.

سؤال: آیا مطالبی را که در آخر جلسه قبل مطرح شد در ارتباط با فکر کردن بیشتر و به خاطر آوردن

مطالب بیشتری درباره منابع به خاطر داری؟

جواب: یک مقدار مطالب جدیدی به خاطرم آمده است که عبارتند از:

1 اس. دی. راتر/4 یک مسئله که یادم رفته بود در ارتباط با این فرد گوشزد نمایم این است که در

جلسات گفتگویی که با وی داشتم او مطرح کرد که در نظر دارد یک روزنامه چاپ نماید و در دو یا سه

جلسه گفتگو او اظهار امیدواری زیادی می کرد که این کار را انجام بدهد. قبل از اینکه من به تهران بیایم در

واشنگتن، سیا نسبت به مطالبی که اکثرا در روزنامه های ایرانی به چاپ می رسد که تماما برخورد نمودن به

آمریکا و حمله نمودن به دولت آمریکا و نقش سیا و مقولاتی از این قبیل می باشد، نگران بوده و سعی

داشتیم که کاری در مقابل این حملات ضد آمریکایی که اکثرا بدون دلیل و سند و مدرک بوده است، انجام

دهیم و مرکز به من گفته بود که در این جهت سعی شود کاری انجام پذیرد. قرار بود این کار از طریق انتشار

یک روزنامه که اهداف زیر را در برداشته باشد انجام پذیرد:

1 سعی در تشویق بیشتر مردم در ارتباط با داشتن یک حکومت و دولت دمکراتیک و تأیید روی این

ص: 382

مسئله که ما خواستار دمکراسی بیشتری هستیم.

2 سعی در تشویق بیشتر سردبیران و مقاله نویسان برای نوشتن مقالات راجع به منافع مشترک و

درازمدت ایران و آمریکا و ترویج نمودن این عقیده و علاقه مندی در بین مردم.

سؤال : کار شما در این زمینه تا به کجا پیشرفت داشته است؟ جواب : در آخرین جلسه ای که با وی

داشتم توضیح داد که علت عقب افتادن این برنامه مسافرت فردی است که قرار است سردبیری روزنامه را

به عهده بگیرد. او هم چنین توضیح داد که از طرف مقابل در تماس تلفنی که با وی داشته است شنیده که

قرار است به زودی به ایران بازگردد.

سؤال : آیا این مطلب را شما از وی خواسته اید که انجام بدهد؟ جواب نه، خود ایشان علاقه مند به انجام

چنین کاری بودند و ما هم سعی در تشویق ایشان داشتیم.



توضیح اسناد مربوط به سنجابی و فروهر

ص: 383

بسمه تعالی

کریم سنجابی

اسناد نشان می دهند که سیا علاقه مند به گفتگو با سنجابی بوده منوط بر اینکه پس از این ملاقات وی

تقاضای ملاقات با شورای امنیت / کاخ سفید نداشته باشد. سیا با هماهنگی با وزارت خارجه قصد داشته

که یکی از مأموران خود را تحت پوشش مقام بلند پایه اطلاعاتی متخصص در امور ایران به ملاقات با وی

بفرستد. اما با توجه به وضع مزاجی سنجابی تا 20 شهریور این ملاقات صورت نگرفته بود. تاریخ تلگرام

بعدی در مورد سنجابی 8 آبان می باشد. و با توجه به اینکه اسناد مرجع سند فوق به دست نیامده، صورت

گرفتن یا نگرفتن این ملاقات معلوم نشده است. اسناد این بخش همچنین نشان می دهند که سام سنجابی

پسر کریم واسطه سیا با پدرش بوده و خود از رابطه بسیار نزدیکی با سیا برخوردار بوده است.


تمایل ملاقات ستاد مرکزی سیا با سنجابی

سند شماره (1)

9 مرداد 58 اعضاءسرّی

از: رئیس 486014به: فوری به بخش خارجه / سانفرانسیسکو رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس

عطف به : بخش خارجه / سانفرانسیسکو 25077

1 ستاد مرکزی علاقه مند به گفتگو با کریم سنجابی است منوط بر آنکه سنجابی پیشنهاد جداگانه ای

برای ملاقات با شورای امنیت کاخ سفید نداشته باشد، چون آن گاه دوباره کاری خواهد شد. وزارت

خارجه را از ورود سنجابی مطلع کرده و هماهنگی مقدماتی در رابطه با ملاقات با او را برقرار نموده ایم،

وزارت خارجه از طرحهای سنجابی برای مسافرت به ایالات متحده جهت درمان پزشکی بی اطلاع بود.

2 در رابطه با هویت آن مأمور ستاد که در شرکت خواهد کرد بعدا اطلاع خواهیم داد. (آن مأمور

اداری) عنوان پوششی مقام بلندپایه اطلاعاتی متخصص در مورد ایران خواهد بود. با محل و زمان بندی

پیشنهاد شده در پاراگراف 2 تلگرام مرجع موافقیم.

3 پرونده: 961440201، تا تاریخ 9 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


اطلاع راجع به تابعیت یزدی

سند شماره (1) الف

از : تهران 53879سرّی 18 مرداد 58 اعضاء

به : با حق تقدم به بخش خارجی سانفرانسیسکو رونوشت با حق تقدم برای رئیس.

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس

عطف به : بخش خارجی / سانفرانسیسکو.؟؟ 25

1 ما هم معتقدیم که سنجابیها احتمالاً از اطلاع راجع به تابعیت یزدی جهت بی حیثیت کردن او

استفاده خواهند کرد. این خلاف درک قرارگاه و هیئت نمایندگی از اهداف ما در رابطه با دولت موقت است

و به نظر ما شایسته نیست اطلاع صرف نظر از منشاء آن در اختیار کسی گذاشته شود.

2 پرونده:.... 096 201 تا تاریخ 18 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


پاسخ رد سیا به درخواست سنجابی

ص: 384

سند شماره (2)

19 مرداد 58 اعضاءسرّی

از : رئیس 492906به : با حق تقدم به بخش خارجه/ سانفراسیسکو رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس

عطف به : الف تهران 53879 ب بخش خارجه / سانفرانسیسکو 25140

1 با تلگرام مرجع الف در رابطه با مصلحت نبودن تأمین درخواست سنجابی توسط سیا موافقیم.

پایگاه نباید خود را در مقام کمک به سنجابی در این مورد قرار دهد.

2 پرونده: 961440 201 تا تاریخ 19 مرداد 78 در بایگانی ضبط شود.تماما سرّی


سام سنجابی (پسر کریم سنجابی) و سیا

سند شماره (3)

20 شهریور 1358 اعضاءسرّی

از: بخش خارجه / سانفرانسیسکو 25330به : رئیس رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس

عطف به: الف بخش خارجه/ سانفرانسیسکو 25140، ب تهران 53879

1 کریم سنجابی در منزل پسرش سام سنجابی واقع در چیکو کالیفرنیا در حال بهبود یافتن است.

متأسفانه وی عفونتی همراه با تب شدید دارد که نوع آن مشخص نشده و آنتی بیوتیکها هم روی آن اثر

نکرده است و به هیچ وجه در وضع مناسبی برای مصاحبه قرار ندارد. سام پیش بینی می کند برای اینکه

کریم حالش برای صحبت مناسب بشود، لااقل یک هفته دیگر درمان و استراحت ضروری خواهد بود.

شما را مطلع خواهیم کرد.

2 سام بر درخواست خود مبنی بر گرفتن اطلاعات درباره تابعیت یزدی اصرار می ورزد. ما به وی

گفتیم مدارکی از نوع آنچه که وی درخواست می کند، به موجب قانون حقوق خصوصی محفوظ هستند.

سام جواب داد که به تهیه مدرک احتیاجی ندارد. بلکه صرفا آمار اصلی مربوط به تاریخ و محل تابعیت

یزدی را می خواهد که استدلال می کرد جزء اطلاعاتی است که می تواند در اختیار عموم قرار گیرد. اگر این

اطلاعات از نوعی است که در اختیار همگان می تواند قرار بگیرد پیشنهاد می شود که ستاد آنها را به دست

آورده تا در اختیار سام سنجابی قرار گرفته و معرفی به مأمور ستاد آسان شود.

3 پرونده 0961440 201 تا 20 شهریور 1378 در بایگانی حفظ شود.تماما سرّی


سام سنجابی و سیا

سند شماره (4)

از: بخش خارجه / سانفرانسیسکو 25591سری 8 آبان 1358 اعضاء

به: با حق تقدم به رئیس، تهران رونوشت برای بخش خارجه/ لس آنجلس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است.

عطف به : الف بخش خارجه/ سانفرانسیسکو 25330، ب بخش خارجه سانفرانسیسکو 25450 (به

تهران فرستاده نشده)

1 دکتر کریم سنجابی مطابق اظهارات پسرش، سام چند روز پیش پیامی تلفنی از علی اردلان

ص: 385

(خویشاوند کردش که وزیر دارایی است) دریافت داشته که طی آن وی را به بازگشت سریع به تهران دعوت

کرد. قبل از ادامه سفر به اروپا جهت دیدن آشنایان ایرانی تبعیدی در آنجا، دکتر کریم سنجابی در تاریخ 6

آبان کالیفرنیا را به قصد یک توقف کوتاه در ایلی نویز برای ملاقات پسر دیگرش ترک کرد. انتظار می رود

که وی در 16 آبان یا همین حدود به تهران بازگردد.

2 سام براساس صحبتهای خود با پدرش تصور می کند که دلایل احضار ممکن است عبارت باشند از:

الف کمک به دولت در حل مسئله کردستان از طریق نفوذش در ایل سنجابی،

ب همکاری با دولت متزلزل بازرگان یا جانشین آن در مقامی مثل ریاست کابینه کریم سنجابی گفت

که وی از پذیرفتن هرگونه شغلی کابینه خودداری خواهد کرد، مگر آنکه اقتدار متناسب با عنوان آن شغل

نیز تضمین گردد. او نمی خواهد که دوره کوتاهی از وزیر امورخارجه بود دیگر تکرار شود.

3 وضع سلامتی دکتر سنجابی بسیار بهبود یافته و در مدت استراحتش در چیکو کمی بر وزنش

افزوده شده است.

4 سام قول داد که ما را از هرگونه تحول جدیدی مطلع سازد.

5 پرونده 0961440 201 تا 8 آبان 1378 در بایگانی حفظ شود. تماما سرّی


اظهارات فروهر درباره تغییر کابین

سند شماره (5)

طبقه بندی گزارش سرّی

غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران یا مشاوران پیمانکارپخش و اقتباس خبر تحت نظر تهیه کننده.

منبع : یک مدیر تجاری که عموما قابل اطمینان می باشدکشور : ایران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است غیرقابل رؤیت برای بیگانگان

موضوع : اظهارات داریوش فروهر درباره تغییر کابینه (تاریخ خبر: 7 مهر 1358)

1 در 7 مهر 1358، داریوش فروهر گفت که مقام وزیر مشاور در کابینه جدید ایران را پذیرفته است،

چون شورای انقلاب می خواست از وجهه او در کابینه استفاده کند. خود فروهر نمی خواست که در مقام

ریاست هیچ وزارتخانه ای به کار ادامه دهد، چون می ترسید مثل حسن نزیه، مدیرعامل پیشین شرکت ملی

نفت ایران زمانی مورد اتهام و تحت تعقیب واقع گردد (توضیح حوزه فعالیت: پیش از تغییر کابینه فروهر

وزیر کار بود).

2 فروهر گفت که دکتر علی شریعتمداری وزیر پیشین علوم و آموزش عالی ابتدا در لیست وزرایی که

می بایست عوض شوند قرار نداشت، اما شریعتمداری در 5 مهر برای اعتراض علیه سایر تغییراتی که در

کابینه صورت گرفته بود استعفای خود را تسلیم نمود (توضیح منبع: دکتر علی شریعتمداری از اقوام دور

آیت اللّه کاظم شریعتمداری معروف است).

3 به دست آمده در: ایران، تهران (9 مهر 1358) شماره گزارش از حوزه فعالیت 753/10NIT.

4 انتشار از حوزه فعالیت: سفارتخانه و وابسته دفاعی در تهران، فرستاده شد به امان، بیروت، قاهره،

اسلام آباد، جده، کراچی، کویت، منامه، دهلی نو، تل آویو.

طبقه بندی گزارش سری هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. غیر قابل رؤیت برای

بیگانگان غیر قابل رؤیت برای پیمانکاران با مشاوران پیمانکار پخش و اقتباس خبر تحت نظر

ص: 386

تهیه کننده تا تاریخ 9 مهر 1378 در بایگانی ضبط شود. طبقه بندی توسط مأمور گزارشگر ثبت شده. تمام

اجزای گزارش حاوی طبقه بندی و قیود کل سند می باشند.سری


اظهارات فروهر

سند شماره (6)

از:.......به:.......

عطف به :......(754/10NIT)(1)

1 اس. دی. ولید/1 (و /1) گزارش مرجع را مستقیما از داریوش فروهر در 7 مهر اخذ نمود، در آن

تاریخ وی او را در منزل دوست خود، وطنی ملاقات کرد. وطنی و فروهر دوستان قدیمی هستند؛ چون آن

دو در زمان شاه با یکدیگر در زندان بودند.

2 فروهر همچنین اظهار داشت که افراد ذیل به سمتهای دیپلماتیک منصوب خواهند شد.

صراف یزدی کاردار در بنگلادش،

علی رسولی کاردار در سنگال،

نادر شهزاد کاردار در رم .(2)

قاسم افتخاری کاردار در برزیل،

احمد حسینی فرد کارمند مطبوعاتی در برلن شرقی،

3 به گفته فروهر، افزود افراد ذیل عضو شورای انقلاب می باشند: بنی صدر، قطب زاده، آیت اللّه

خامنه ای و آیت اللّه رفسنجانی، اس. دی. ولید /1 از اظهارات فروهر توانست مطمئن شود که آیا منظورش

این بود که فقط این افراد در شورای انقلاب هستند یا آنکه طور دیگر.

4.............. تا............ مهر 78 در بایگانی ضبط شود.تماما سرّی

اس. دی. مارکت

اس. دی. رایت

اس. دی. مارکت (علی سیف پور فاطمی) استاد اقتصاد در یک دانشگاه آمریکایی است که در آذر 57

به عنوان منبعی در مورد مسایل مربوط به سیاست ایران استخدام شده است. انگیزه وی از همکاری با سیا

این بوده که آمریکا باید به حمایت خود از میانه روها ادامه دهد تا آنها بتوانند برای اوضاع سیاسی ایران

راه حلی پیدا کنند. وی یک بیگانه دائم الاقامه در آمریکا بوده که برای بررسی کارش در مرکز آموزش

بین المللی ایران، چندین بار به ایران آمده بوده است.

با توجه به آنچه جاسوسی دیگر در مورد اس. دی. مارکت به مأمور سیا گفته، احتمالاً اتهامات

اختلاس و فساد در رابطه با اردشیر زاهدی متوجه وی بوده است. در همین رابطه سیا با توجه به احتمال

خطراتی که متوجه وی می شد قصد نداشته برای تماس وی را در فشار بگذارد.


توضیح اسناد مربوط به علی سیف پور فاطمی و اس. دی. رایت

1- سند شماره 5 همین پرونده.
2- کنار این عبارت با خودکار نوشته شده ”تأیید شده است.“
ص: 387

سند شماره (1)

25 فروردین 58 اعضاءسرّی

از: رئیس 419468به: رم رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس بی.سی.هاوک

عطف به : تهران 55649

1 پیرو درخواست تلگرام مرجع، ذیلاً خلاصه هایی از قضایای که می توان انتظار داشت در تهران

لاتش به دست بگیرد ارائه می گردند:

ه . اس. دی. مارکت /1 (م/1)، 43 ساله، استاد اقتصاد در یک دانشگاه آمریکایی، به دفعات به تهران

مسافرت می کرد تا به کارش در مرکز آموزش بین المللی ایران برسد. یک روشنفکر ایرانی است که در

اواخر دهه 1960 در گروههای غیر کمونیست ضد شاهی در خارج از ایران فعال بود. در آذر ماه 57

به عنوان منبع خبر درباره وضع سیاسی ایران استخدام شد. آشنایان فراوانی در دولت، جبهه ملی و محافل

میانه رو دارد که با آنها برای کسب خبر درباره رویدادهای محلی دیدار می کند. انگیزه اش این اعتقاد قوی

اوست که دولت آمریکا باید به حمایت خود از ایران ادامه دهد تا در همان حال میانه روها تلاش کنند

راه حلی برای اوضاع پیدا نمایند. او یکی از عواملی است که حقوق نمی گیرد هرچند که در دی ماه 57

موافقت شد تبدیل ارزی 000/300 ریال تسهیل گردد یا آنکه همان مبلغ وام داده شود. تا به مصرف

پرداخت حقوق کارمندان محلی مرکز آموزش بین المللی ایران برسد. ملاقاتها در انواع سوار شدن به

اتومبیل، ملاقات در رستوران و غیره صورت می گیرند. استفاده از تجهیزات ارتباطی برای او تصویب شده

است. معذالک آن وسیله دیگر در اختیار او نیست (به علت اوضاع امنیتی محل، در تاریخ 21 اسفند 58

مدتی از اعاده آن توسط قرارگاه گذشته بود). اس. دی. مارکت /1 فردی باهوش و خوش بیان است و

گزارشهای پیشین وی مورد تأیید قرار گرفته اند. چون بسیاری از دوستان وی زندانی یا در بعضی موارد

اعدام شده اند، اس. دی. مارکت/1 که یک بیگانه دائم الاقامه است قصد دارد به محض آنکه دولت خروج

مردان را اجازه داد، تهران را ترک کند. موافقت نموده در آمریکا با سیا ملاقات نمایند.

2 بدون پرونده: تا تاریخ 25 فروردین ماه 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی



تاریخچه ای در مورد فاطمی و عقاید وی

سند شماره (2)

6 فروردین 58 اعضاءسرّی

از: تهران 52514 (به کفالت پلنتینگا)به : با حق تقدم به رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس اس. دی. مارکت.

1 اس. دی. مارکت /1 (م/1) همچنان قصد دارد هر چه زودتر ایران را ترک کند. او امیدوار است تا

اواسط فروردین موفق به این کار شود.

2 در صورتی که م/1 بعد از ورود گلگروف هنوز در اینجا بود. وی انتظار دارد گلگروف با وی تماس

بگیرد. اگر م /1 توانست در آتیه نزدیک از کشور خارج شود ما ترتیبی داده ایم که از طریق همسرش در

آمریکا با وی تماس برقرار شود. ما به طور موقت موافقت کرده ایم که م/1 مدت کوتاهی پس از ورودش به

آمریکا به واشنگتن برود تا اطلاعاتش به طور کامل تخلیه گردد.

ص: 388

3 برای ثبت در پرونده اطلاع داده می شود که محل اداره وی تغییر یافته است. شماره جدید اداره و

محل «هویت» است.

4 پرونده: بعدا تعیین شود. تا تاریخ 6 فروردین 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


برنامه تماس با فاطمی پس از خروج از کشور

سند شماره (3)

6 فروردین 58 اعضاءسرّی

از: تهران 52515 (به کفالت پلنتینگا)به: با حق تقدم به رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعای است. حساس اس.دی.مارکت

عطف به : تهران 52514، 1 هویت: مرکز آموزش بین المللی ایران

تلفنها 3 (؟) 0 625 534 625

دفتر در گوشه شمالی، تقاطع تخت طاووس و شاه عباس، ساختمان مزبور 5 طبقه دارد. علائمی در

درب ورودی جلو می باشد .(1) (یک بانک در طبقه همکف واقع است.)

تا تاریخ 6 فروردین 78 در بایگانی ضبط شود. سرّی


آدرس و تلفنهای فاطمی

سند شماره (4)

27 اردیبهشت 58 اعضاءسرّی

از : تهران 53114 (به کفالت گلگروف)به : رئیس

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس.دی.رایت

1 مورلوت در 17 اردیبهشت از اس. دی. رایت /1 شنید که اس. دی. مارکت/1 عمدتا به این دلیل

خود را بسیار کم در تهران نشان می دهد که از عواقب ارتباط گذشته خود با اردشیر زاهدی در محل واهمه

دارد. ر/1 ادعا می کند که زاهدی مقداری پول بابت چند پروژه کشاورزی که هیچ گاه به اجراء در نیامدند

به م/1 پرداخت کرده بود. در رابطه با اینکه بر سر آن پول چه آمد سوءظنهایی وجود دارد. ر/1 فکر می کند

که م/1 می خواهد به بریتانیا بگریزد.

2 علیرغم آنکه تلاش برای بازگرداندن م/1 به یک ارتباط گزارشگری با ما مطلوب است، ولی

قرارگاه می تواند نگرانی م/1 را درک نماید و میلی نداریم به اینکه او را تحت فشار قرار دهیم. اتهامات

ادعا شده دایر بر «فساد» و خدمت برای سردمداران رژیم سابق واقعا خطرناک و گاهی اوقات منجر به

مرگ می شوند. ما بیشتر می خواهیم به نظر م/1 احترام بگذاریم که اینک داشتن تماس برای او زیاد

مخاطره دارد. مگر آنکه ستاد فکر کند که باید به م/1 فشار بیاوریم تا ارتباط از سر گرفته شود.

3 پرونده.201 تا تاریخ 27 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


تماس با اس. دی. رایت در مورد فاطمی

1- .“ 1 در پائین سند با خودکار نوشته شده ”منزل 84812
ص: 389

سند شماره (5)

29 اردیبهشت 58 اعضاءسرّی

از : رئیس 441927به : تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس. دی. مارکت. اس. دی. رایت.

عطف به : تهران 53114

1 بانظر شما مبنی بر اینکه برای تماس با اس.دی.مارکت/1 تلاش ننماییم موافقت می شود. معذلک،

آیا امکان تماسهای تلفنی گاه به گاه وجود دارد؟

2 پرونده. 316617 201، 885163 201 تا تاریخ 28 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود.

تماما سرّی


رهنمود ستاد مرکزی سیا درباره تماس با فاطمی

28 سپتامبر 1963خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در تهرانبه : وزارت امور خارجه واشنگتن

به نظر ما زمان آن فرا رسیده که بار دیگر روی اخراج دانشجویان ایرانی، علی سیف پور فاطمی و

صادق قطب زاده اصرار ورزیم به این علت که بدون پاسپورتهای معتبر ایرانی در ایالات متحده به سر

می برند. همان طور که وزارتخانه اطلاع داد این دانشجویان عمیقا در فعالیتهای سیاسی ضد دولت ایران

دست دارند و از قرار معلوم پرونده قضایی خوبی علیه شان وجود دارد.

آخرین باری که این امر در تلگرام مرجع مورد بحث قرار گرفت وزارتخانه از سفارت خواست از

نخست وزیر تضمین بگیرد که در صورت مراجعت ایشان به ایران برای اعمال ارتکابی خود تا آن زمان

تحت تعقیب واقع نشوند. متعاقبا سفارت به شرحی که در تلگرام سفارتی شماره 957 آمد چنین تضمینی

را از خود تضمینی را از خود شاه گرفت. دلیلی ندارد که ما در مورد ادامه اعتبار این تضمینیها شک کنیم و

در صورت لزوم می توانیم آنها را به دولت خاطرنشان کنیم.

واقعه ای که آشوبگران دانشجو در رابطه با وزیر خارجه ایران به شرح مندرج در تلگرام مرجع (ب) به

وجود آوردند نشان می دهد که باید فرصت را غنیمت شمرد و با وزارت دادگستری (آمریکا م) مجددا

اقدام کرد. اگر چه سفارتخانه شواهدی حاکی از دخالت شخص آنها در این ناآرامی اخیر دریافت نکرده،

ولی ما قویا احساس می کنیم که اقدام در مورد فاطمی و قطب زاده تأثیری مفید بر سایر دانشجویان ایرانی

مقیم ایالات متحده دارد.

ضرورت فرصت شناسی را خبر اخیر مندرج در تلگرام مرجع (ج) درباره موضع اداره مهاجرت نیز

تأیید می کند خصوصا این جمله خبر که اداره (مهاجرت و تابعیت) به طور غیر رسمی به وزارتخانه اطلاع

داده احتمالاً مجوز اقامت دانشجویی با این وضع را دیگر تمدید نخواهد کرد «یعنی وقتی که پاسپورت

ایرانیش تمدید نشده است».

هولمز

گزارشگر: ام.اف.هرتز بخش سیاسی

تأیید: جی. پی. لوزتر (پیش نویس)

بخش کنسولی


بیوگرافی و سوابق دانشجویی فاطمی

ص: 390

تاریخ: 26 دسامبر 1963 خیلی محرمانه

از: وزارتخانهبه: سفارت آمریکا در تهران

فاطمی و قطب زاده امروز به دفتر کمیسر اداره مهاجرت و تابعیت خواسته شدند و کمیسر به آنها شدیدا

اخطار کرد از ایجاد دردسر دست بردارند وگرنه با اقدام قانونی برای اخراج جبری رو به رو می شوند،

چنان که در مورد بیگانگان فاقد پاسپورتهای معتبر معمول است. اخطاریه به نام دادستان کل صادر شده

بود. کمیسر گفت دادستان «دلسرد» شده بود که در گذشته به درخواست وی ملایمت به عمل آمده و این

منجر به اصلاح رفتار انجمن دانشجویان ایرانی نشده بود. به فاطمی و قطب زاده گفته شد انتظار این است با

استفاده از نفوذ خود در آن انجمن از شرکت دیگران در ایجاد دردسر جلوگیری کنند و این معنا را بفهمانند

که دانشجویان فاقد پاسپورت معتبر باید رفتار خود را کنترل کنند، والا با اقدام قانونی لازم مواجه

می شوند.

دردسرهایی که تصریح شدند عبارت بودند از: ایذا و توهین به شخصیتهای ایرانی بازدید کننده، دخول

جبری به ساختمانهای دیپلماتیک ایران، و توزیع نشریات کمونیستی.

اقدام فوق در نتیجه نامه ارسالی از دفتر وزیر به دادستان کل صورت گرفت. اخطار امروز در حضور

نماینده بخش خاور نزدیک (وزارت خارجه م) داده شد که جهت تأکید تذکرات کمیسر به آنجا دعوت

شده بود. صورت مذاکرات بدون طبقه بندی و تصویب شده جلسه امروز در اسرع وقت با پست دیپلماتیک

ارسال خواهد شد. فروغی را هم از این ملاقات با خبر کرده ایم چون وی به دفعات از طرف آرام در مورد

اقدام صورت گرفته از طرف ما جهت محدود ساختن فعالیتهای دانشجویان سؤال کرده است.

جهت اطلاع. دو ایرانی فوق الذکر با آنکه اظهار بی گناهی کردند و فعالیتهای سیاسی را به عنوان جزئی

از حقوق خود وانمود می ساختند ولی از جلسه جا خورده بودند و ملاحظه اینکه در موضع دولت آمریکا

نسبت به آنها تغییر رخ داده، در آنها اثر گذاشته بود. ایشان سخت تلاش کردند تفاوتهایی بین مواضع

وزارتهای خارجه و دادگستری پیدا کنند، ولی چیزی عایدشان نشد. فاطمی براساس اینکه همسرش بعد

از کسب تابعیت شهروند آمریکایی است، درخواست کرده موقعیت (اقامتش) به بیگانه دائم الاقامه تغییر

داده شود، اما امروز روی این قضیه انگشت نگذاشت. ما امیدواریم در نتیجه تحقیق پیرامون توزیع نشریات

کمونیستی و منبع مالی انجمن دانشجویان این تغییر موقعی را اگر جلوگیری نشد لااقل به تأخیر اندازیم.

پایان بخش جهت اطلاع

راسک


سوابق تحصیلاتی و مشکلات تابعیت فاطمی در آمریکا


دانشجویان ایرانی

28 دسامبر 1963خیلی محرمانه

از: سفارت آمریکا در تهرانبه: وزارت امور خارجه

دانشجویان ایرانی

امروز وقتی خبر مشروحه در تلگرام مرجع را به وزیر خارجه رساندم، وی عمیقا اظهار قدردانی کرد و

از من خواست که تشکرات خود و وزارت خارجه را به وزارتخانه ابلاغ کنم. وی خصوصا مایل بود مراتب

امتنانش از وزیر بابت اینکه رأسا چنین اقدام سازنده ای در این قضیه پیش گرفته ابلاغ شود.

راکول


ادامه مطالب مربوط به سوابق تحصیلاتی فاطمی و مشکل تابعیت وی

ص: 391

12 ژوئیه 1966محرمانه

رسمی غیر اداریوزارت امور خارجه واشنگتن

جناب مارتین اف هرتز

مشاور سفارتخانه در امور سیاسی

سفارتخانه آمریکا تهران

مارتین عزیز:

دیروز وکیل علی فاطمی زنگ زد که بگوید اداره مهاجرت در خواست فاطمی دائر بر تغییر موقعیت

خود به وضع (بیگانه) دائم الاقامه را اجابت کرده است که با اداره مهاجرت ارتباط دارد بعدا این ادعا را

تأیید کرد. وقتی من تذکر دادم که به دلایل سیاسی علاقه داریم پیشاپیش از اتخاذ تصمیماتی مثل این مطلع

شویم جواب داد که مأمور تحقیق ویژه که با موقعیتی نیمه قضایی عمل می کند هنگامی که تصمیم اتخاذ شد

بدون قید و شرط نتیجه را به متقاضی اطلاع می دهد. خوشبختانه تصمیم بر مبنای این ادعا گرفته نشده بود

که در صورت اخراج فاطمی به ایران وی تحت تعقیب قرار می گیرد. به احتمال قوی علت این تصمیم مانند

موارد مشابه اش این بوده که همسر و فرزند فاطمی تبعه آمریکا هستند و اخراج فاطمی ممکن است موجب

سختی برای آنها شود.

از ابتدا تا انتهای مراحل اداری اتخاذ تصمیم، وزارتخانه بر موضوع خود که اولین بار در سال 1964

اظهار شد پابرجا ماند که تغییر موقعیت (اقامت فاطمی) تأثیر وخیمی بر روابطمان با ایران خواهد گذاشت.

اداره مهاجرت که به موجب قانون مسؤول اتخاذ تصمیماتی از این قبیل است نظر ما را قبول نکرد. با

آنکه این ماجرا از لحاظ روابط خارجی امان مطمئنا اسف انگیز است، ولی به نظر من و دان و مایر وزارتخانه

به هر وسیله اداری قانونی که در اختیار داشت تا سر حد ادعای وجود منافع ملی مهمتر توسل شد تا ترتیبی

دهد سازمان مسؤول در این امر از جوانب تأثیر این قضیه بر روابط خارجی کاملاً آگاه باشد. البته

علاقه مندیم بدانیم چه واکنشهایی در تهران انجام می گیرند.

با سلام

ارادتمند

فرانکلین ج. کرافورد

امور ایرانمحرمانه


اقدام اداره مهاجرت و تابعیت در مورد علی فاطمی

19 ژوئیه 66سرّی

سفیر

بخش سیاسی مارتین هرتز

اقدام اداره مهاجرت و تابعیت در مورد علی فاطمی

علی محمد سیف پور فاطمی، فرد مورد اشاره نامه پیوست رئیس سازمانهای دانشجویان ایرانی در

ایالات متحده و قدرت پشت دو نشریه دانشجویان ایرانی به نامهای ایران نامه و دانشجو که جهت گیری

ناسیونالیستی دارند بوده است. او در فعالیتهای متعدد ضد شاهی دست داشته است که از آنها می توان از

اعتصاب نشسته ضد شاهی در سفارت ایران در واشنگتن در ژانویه 1963 و تظاهرات در سازمان ملل در

ص: 392

سپتامبر و اکتبر همان سال نام برد. سفارت ایران که در سال 1961 از تجدید پاسپورت فاطمی به علت

فعالیتهای سیاسی ضد شاهی او در آمریکا خودداری کرده بود در 1963 از تجدید مجوز دانشجویی او نیز

امتناع ورزید.

فاطمی در 15 مه 1935 در اصفهان به دنیا آمد و برادرزاده وزیر خارجه دکتر مصدق، دکتر حسین

فاطمی است که در 10 نوامبر 1954 اعدام شد. خانواده فاطمی که پس از اعدام یکی از اعضایش بسیار از

میل انتقام انگیخته شده، احتمالاً سرسخت ترین گروه از گروههای اصلی ایرانیان مخالف شاه را تشکیل

می دهند. علی که «دانشجو» است با ژاله امیر طهماسبی (یک ایرانی که بعد از کسب تابعیت شهروند آمریکا

گردید) ازدواج کرده و مقیم نیوجرسی است.

در سپتامبر 1964 کمیسر اداره مهاجرت و تابعیت در منطقه نیوجرسی تقاضای او را برای تغییر

موقعیت به (بیگانه) دائم الاقامه رد کرد و به او اطلاع داد اگر قبل از 11 اکتبر 1964 داوطلبانه از ایالات

متحده خارج نشود، خروجش جبری خواهد شد. با دریافت اطلاعیه اداره مهاجرت، علی فاطمی با

عمویش نصراللّه فاطمی که استاد دانشگاه فیرلی دیکنسن در شهر مدیسون نیوجرسی است خواستار

مساعدت سناتور کیس از نیوجرسی شدند. تا مانع اجرای دستور اخراج اداره مهاجرت شود. دلایل ایشان

این بود که فاطمی در صورت مراجعت به ایران تحت تعقیب قرار خواهد گرفت. علی فاطمی که با قاضی

ویلیام دوگلاس و سناتور رابرت کندی آشنا و دوست است ظاهرا توانست سد اقدامات اداره مهاجرت در

1964 برای اخراجش شود.

گزارشهایی حکایت می کنند که علی فاطمی در 1963 با احمد بن بلا در سازمان ملل ملاقات کرد و

خود را نزد رئیس جمهور سابق الجزایر خوب نشان داد و بن بلا از او دعوت کرد به الجزایر برود. بنابر

گزارشها بعد از این ملاقات سفارت الجزایر در واشنگتن پاسپورتی الجزایری به علی داد او به الجزایر رفت،

گفته می شود که او در آنجا دوره آموزش شبه نظامی طی کرد.

در مورد فاطمی گزارشهایی هم هست مبنی بر اینکه در سالهای 1964 و 1965 سفرهایی به اروپا

داشته و با عناصر مختلفی از جبهه ملی و سایر مخالفین تماس گرفته است، اما اینکه او با چه مدارکی از

ایالات متحده خارج شده و بازگشته معلوم نیست.

گزارشگر ال.و.سماکیس

19 ژوئیه 66

سری


توضیح اسناد مربوط به تورج و فریدون ناصری

ص: 393

بسمه تعالی

نام اصلی : تورج ناصری

نام رمز : اس. دی. کاراوی /1

----------------------

نام اصلی : فریدون ناصری (برادر تورج)

نام رمز : اس.دی.پکن/1

تورج ناصری استاد دانشگاه صنعتی شریف بوده که از قبل از انقلاب با سیا ارتباط داشته و سه گزارش

تا قبل از سقوط بختیار به سیا ارائه داده است. به دنبال انقلاب و مسائل امنیتی، در رابطه وی با سیا وقفه

حاصل می شود، ولی بعد از انقلاب سیا تصمیم به تماس مجدد با وی می گیرد.

ناصری در تماس تلفنی با گنجیان (نام رمز یکی از مأموران قرارگاه سیا در تهران) به وی می گوید که

عضو کمیته تصفیه دانشگاه صنعتی شریف است و به خاطر مسائل امنیتی نمی تواند ملاقات حضوری داشته

باشد، اما مایل است که تماسهای تلفنی ادامه یابد.

در مجموعه خط میانه از اسناد بخش سیاسی لانه جاسوسی آمریکا سند مورخ 12 فوریه 78، شرح

ملاقات دکتر تورج ناصری با جان استمپل از مأموران بخش سیاسی می باشد.

تورج ناصری عامل معرفی برادر خود فریدون (اس.دی.پکن/1) به گنجیان (مأمور سیا) است. فریدون در

تاریخ مرداد 1357 معاون وزیر کشور و قائم مقام سازمان برنامه و بودجه بوده است. در شهریور 1357 به

استخدام سیا درآمده و ماهانه 750 دلار به حساب امانی او پرداخت می شده است. وی در مورد طرحهای

و مقاصد دولت ایران فعالیتهای کابینه، رویدادهای سیاسی و آشنایان خود در ارتش و گروه های نظامی،

اطلاعاتی برای سیا تهیه می کرده است.

برنامه تماس با تورج ناصری و سوابق روابط وی

سند شماره (1)

10 اردیبهشت 58 اعضاءسرّی

از: 429010به: تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. اس. دی. کاراوی

1 قرارگاه می تواند سند تماس مجدد با اس.دی.کاراوی/1 (ک/1) (هویت الف) را که استاد دانشگاه

(هویت ب) است دوباره در نظر گیرد. ک / 1 برادر اس.دی.پکن/1 (پ /1) است و اولین بار او پ/1 را به

گنجیان معرفی نمود. ک/1 می دانست که پ 19 تماسهایی با گنجیان دارد. اما احتمالاً نمی دانست که

همکاری پ/1 با سیا تا چه حد است.

2 ک /1 منبع سه گزارش در مورد مخالفین مستقل «پناه (نه جبهه ملی، نه دینی) پیش از سقوط دولت

بختیار بود. او از وابستگی گنجیان به سیا اطلاع داشت. موافقت کرده بود که رابطه خود را محرمانه و

محتاطانه نگه دارد و طرح تماس مجدد را پذیرفت (به پاراگراف سه رجوع شود.) آخرین تماس با ک /1

تلفنی بود و پیش از عزیمت گنجیان صورت گرفت. ک /1 گفت که او عضو «کمیته» هویت ب است و افزود

آنها مشغول تحقیق از مقامات دولتی پیشین هستند که با هویت ب ارتباط داشته بودند ک /1 به دلیل وضع

ص: 394

امنیتی از پذیرفتن ملاقات حضوری خودداری نمود، اما اظهار داشت که قصد دارد تماس تلفنی را ادامه

دهد. ک /1 تمایل «روشنفکری» داشت به اینکه درباره تمایلات و وقایع کلی اوضاع سیاسی ایران به قدر

قابل توجهی صبحت کند، اما در عین حال اخبار مستندی نیز که دارای ارزش اطلاعاتی بودند می داد. به

هر صورت ک /1 خود را فردی با هوش و خوش بیان با علائق سیاسی پردامنه نشان داده است. او بر

حسب شرایط فردی خود ممکن است حاضر باشد تماس با مأمور سیا را بپذیرد.

3 مشارالیه پذیرفت که به هر کس که از عبارت کلیدی «سنگ گچ انگلیسی» استفاده کند جواب دهد.

اگر او اسم رمز را فراموش کرده باشد. به هر کس که خود را دوست و همکار گنجیان (نام حقیقی) معرفی

کند جواب خواهد داد. محل ملاقات باید در تماس او معین گردد. 4 پرونده: 0958854 201 تا تاریخ

10 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


معرفی هویت الف، ب و ج

سند شماره (2)

10 اردیبهشت 58 اعضاءسرّی

از: رئیس 429028به: تهران

هشدار شامل منابع و روشهای اطلاعاتی است

عطف به : رئیس 429010

1 در ذیل هویات مرجع می آیند:

هویت الف دکتر تورج ناصری

هویت ب دانشگاه صنعتی آریامهر

هویت ج نشانی منزل: شهرک غرب، قطعه 907، فاز...

تلفن منزل: 689228 تکرار می شود 689228 تلفن اداره: 918511 تکرار می شود 918511

2 پرونده: 0958854201 تا تاریخ 8 اردیبهشت 78 در بایگانی ضبط شود. تماما سرّی


بیوگرافی و سوابق ارتباط فریدون ناصری با سیا

سند شماره (3)

25 فروردین 58 اعضاءسرّی

از: رئیس 419468به : رم رونوشت برای تهران

هشدار شامل منابع و شیوه های اطلاعاتی است. حساس بی.سی. هاوک

عطف به : تهران 55649

1 پیرو درخواست تلگرام مرجع، ذیلاً خلاصه هایی از قضایی که می توان انتظار داشت توسط لاتش به

دست گرفته شوند ارائه می گردند:

الف ........

ب اس. دی. پکن/1، 44 ساله در مرداد 1357 معاون وزیر کشور و قائم مقام سازمان برنامه و بودجه

در امور بودجه بود. وضع فعلی وی در دولت موقت هنوز نامعلوم است. او از مقام خود استعفاء نموده و باید

مورد تحقیقات رژیم جدید قرار گیرد. لذا وی تا فروردین 1358 هنوز درخواست ملاقات ننموده است.

قرار است ملاقات بعدی در 7 اردیبهشت صورت پذیرد. مایل است رابطه خود با قرارگاه را حفظ کند،

ص: 395

هرچند که ترجیح می دهد ناچار به ملاقاتهای مخفی نباشد. او در شهریور 1357 شناسایی و استخدام شد.

از زمان استخدام خود اطلاعاتی درباره طرح و مقاصد دولت ایران، فعالیتهای کابینه و رویدادهای سیاسی

تهیه کرده است. همچنین اطلاعات مفیدی از آشنایان خود در ارتش و گروه های نظامی اخذ کرده است. او

فردی باهوش و یک گزارشگر خوب می باشد. با آنکه آموزش رسمی فنون حرفه ای را طی نکرده است،

ولی شرایط فعلی تهران باعث شده به سرعت رفتار ملازم با ملاقاتهای مخفی را پیدا کند. او اخیرا در یک

طرح تماس مجدد شرکت کرده و با مأمور مربوطه جدید خود ملاقاتهایی در اتومبیل داشته است. به او گفته

شده که هم اینک داشتن ارتباط علنی امکان پذیر نیست. اس. دی. پکن/1 اینک یاد داشت تعهد شفاهی

دارد و ماهانه 750 دلار به حساب امانی او پرداخت می شود. او این پول را یک دستمزد به حساب

نمی آورد بلکه آن را تقریبا نوعی پول احتیاطی می داند که برای کمک به او با خانواده اش در به او با

خانواده اش در زمان احتیاج پرداخت می شود. خانواده اش اینک در لندن به سر می برند. او یک برادر هم

در ایالات متحده دارد. در بهمن ماه 1357 درخواست تسهیلات مبادله ارزی 000/500/1 ریال به دلار

و واریز کردن دلارها به حساب بانکی برادرش در آمریکا نمود. این تسهیلات مبادله با نرخ 91/5 97

(نرخ رایج در 8 اسفند) مورد تصویب قرار گرفت. سوابق ستاد نشان نمی دهند آیا تصویب این مطلب یا نرخ

مبادله به اس. دی. پکن/1 اعلام شد یا نه. در صورتی که او هنوز بخواهد این مبادله را انجام دهد، ما قبل از

آن به اطلاعات بانکی احتیاج خواهیم داشت، به نظر می رسد انگیزه اس. دی. پکن/1 (در رابطه خود با

سیا) در این باشد که او ناسیونالیستی است که فکر می کند اگر تصمیم گیرندگان سیاسی ایالات متحده در

جریان اوضاع قرار داده شوند به نفع کشور وی تمام خواهد شد.


طرحهای آینده دکتر ناصری، وضع کمیسیون مشترک ایران و آمریکا و...

سند شماره (4)

تاریخ و محل: 00/12 نیمه شب 31 خرداد 1356

یادداشت مکالمهخیلی محرمانه / غیر قابل رؤیت برای بیگانگان

شرکت کنندگان : دکتر فریدون ناصری معاون اول سابق وزارت کار و امور اجتماعی میتوپ وارد، کارمند

کمیسیون مشترک ایران در آمریکا، سفارت آمریکا در تهران.

موضوعات : طرحهای آینده دکتر ناصری، وضع کمیسیون مشترک ایران و آمریکا

و نیروی کار در ایران.

پس از تعارفات اولیه، وارد از ناصری پرسید چرا تصمیم گرفته از وزارت کار بیرون بیاید و آیا قصد

دارد همچنان شغلی دولتی داشته باشد. ناصری احترام خود نسبت به وزیر کار جدید منوچهر آزمون را

مورد تأکید قرار داد و چند مرتبه تکرار کرد که وی به خوبی از صلاحیت لازم برای مقام برخوردار است.

وی به هر حال همچون شش ماه گذشته اشاره نمود که او و دکتر آزمون در بعضی مسائل بنیادی در

خصوص تشکیلات وزارتخانه اختلاف نظر دارند و در رابطه با شخصیات خود و آزمون یک.... اساسی

وجود دارد، لذا عزیمت وی از وزارتخانه اجتناب ناپذیر بود. به علاوه ناصری اظهار داشت که بیش از سه

سال وی معاون اول بوده و به چیز بهتری علاقه دارد (یعنی وزارتخانه ای از آن خودش). مسئله اینکه آیا به

فعالیت در دولت ادامه می دهد یا شغلی در جای دیگر پیدا می کند هنوز حل نشده است. ناصری به

«الطاف» نخست وزیر هویدا، پیش از آنکه خدمت دولتی را بالکل ترک کند، چشم داد. وی برای وارد

ص: 396

توضیح دارد که میل ندارد این تلقی را در اذهان به جای گذارد که خدمت دولت را ترک می کند. چون در

آخرین دور انتصابات وزرای کابینه از او نام برده نشده است. ناصری ادعا می کند که به اعتقاد وی مقامات

عالیرتبه دولتی باید منظما به مشاغلی در بخش خصوصی انتقال داده شوند و مدیران موفق بخش

خصوصی به دولت آورده شوند تا به این ترتیب تخصصهای مدیریت در هر دو بخش مستمرا تجدید شود.

ناصری شغلی در بخش خصوصی را ترجیح می دهد، ولی اگر نخست وزیر اصرار ورزد در خدمت دولت

باقی خواهد ماند.

ناصری برای وارد فاش ساخت که استانداری اصفهان یا شیراز را به انتخاب خودش پیشنهاد کرده اند.

هرچند که وی علاقه ای به زندگی در «شهرستان» ندارد. به گفته ناصری، زیر و زبر حفظ یک مرکز اداری با

تمام کارکنانش در استان، در تهران و در لندن بسیار شبیه ابتلاء به سر درد است. دوست قدیمی ناصری هم،

دکتر شجاع الدین شیخ الاسلام زاده وزیر بهداری از او خواسته مسؤولیت مدیریت بنیاد خدمات اجتماعی

ایران با سالانه یک میلیارد دلار را به عهده بگیرد. این بنیاد بزرگترین بنیاد سرمایه گذاری در ایران و مقام

مدیریت، عواید جنبی چندی شامل حقوق ماهانه 3000 دلار، دو برابر حقوق ناصری در مقام معاونت

وزارت کار دارد. معذلک ناصری گفت که ترجیح می دهد خدمت دولت را بالکل ترک کند. او ادعا می کند

که مقام مشاورت یک شرکت بزرگ چند ملیتی، که وی نامش را نگفت، با حقوق ماهانه 10000 دلار به او

پیشنهاد کرده اند.

فعالیتهای دولت ایران

وارد از ناصری پرسید آیا در سه سال گذشته تغییراتی چه خوب چه بد در تشکیلات و فعالیت دولت

ایران به چشم خورده است.

ناصری جواب خود را با ذکر این مطلب آغاز کرد که در ایران بعضی چیزها هیچ گاه عوض نمی شوند و

بعضی چیزها هم در مورد حکومتها هیچ گاه عوض نمی شوند. وزارتخانه ها همچنان بیشتر به قلمرو

خصوصی وزرا می مانند و بین وزرا در سطح کاری هماهنگی کمی وجود دارد، یا اصلاً نیست چون هیچ

ایرانی واقعی سعی نمی کند در اداره قلمرو همکار خود «فضولی» کند. ناصری به هر حال فکر می کند در

سطوح بالای دولت هماهنگی قویتر و بهتری از هنگامی که وارد خدمت دولت شد وجود دارد. ناصری

اشاره نمود با آنکه عدم صداقت و کارایی هنوز در دولت ایران به چشم می خورد، این مورد در هر دولتی

هست و احساس می کند که امروز کمتر از گذشته این موارد وجود دارند. پرسنل کاری عموما

تحصیلاتشان بهتر از گذشته است و اکثر وزارتخانه های ایران به تدریج «مانند وزارتخانه های اروپایی»

فعالیت می کنند. وارد از او خواست کارایی عمومی فعالیت بوروکراسی ایران را با آنچه در سایر

کشورهاست مقایسه کند. ناصری

اعتراف کرد که با فعالیتهای کاری سایر وزارتخانه ها آشنا نیست، اما به نظر وی وزارت کار به کارایی

وزارتخانه مشابه اش در انگلستان فعالیت می کند، اما شاید با کارایی کمتر از وزارتخانه ها مشابه آلمان

غربی، فرانسه و ایالات متحده.


سوابق فریدون ناصری

ص: 397

سند شماره (5)

فریدون ناصری معاون طرح و بررسیوزارت کار و امور اجتماعی

طرز خطاب: آقای ناصری

فریدون ناصری، حدودا 39 ساله در 1 خرداد 1353 معاون طرح و بررسی وزارت کار شد. وی قبلاً

در آن وزارتخانه مدیر کل استخدامی بود و در این مقام وی عمدتا درگیر امور طرح ریزی برای نیروی کار و

مشغول پیشبرد ایده ایجاد سرویس استخدامی جدا و مستقلی بود.

ناصری فوق لیسانس حقوق، علوم سیاسی و اقتصاد از دانشگاه تهران و دکترا در همین رشته ها از

دانشگاه تولوز فرانسه دارد و به منظور شرکت در یک برنامه آموزش تخصصی در مسائل اجتماعی

سیاسی به ایالات متحده آمد. وی در دانشگاه تهران حقوق تدریس کرده و به عنوان وکیل در وزارت

دادگستری و به عنوان کارشناس در سازمان برنامه و بودجه کار کرده است. پس از خدمت در مقام مشاور

سفارت ایران در واشنگتن به ایران بازگشت و مدیر دفتر مطالعات اجتماعی سیاسی و بررسی و نیروی کار

در وزارت کار شد.

ناصری به اروپای غربی مسافرت کرده است. وی انگلیس و فرانسه را به روانی تکلم می کند.

7 اسفند 1353



کتاب پنجاه و هفتم

صنعت بین المللی نفت در سال 1980

ص: 398

ص: 399

صنعت بین المللی

نفت در

سال 1980


پیشگفتار

ص: 400

ص: 401

پیشگفتار

دستیابی بشر به نفت خام به هزاران سال پیش باز می گردد. اما قریب یک قرن قبل بود که بشر توانست

با حفر چاه در آمریکای شمالی به میزان وسیع به نفت خام دسترسی پیدا کند. از آن پس بود که این منبع

انرژی جای خویش را به تدریج در صنعت باز کرد. صنعت نفت همگام با دیگر صنایع گسترش پیدا کرد و

امکان اکتشاف و استخراج و پالایش نفت را در مقیاسهای بسیار بزرگ فراهم ساخت. به دلیل نیاز بشر به

یک منبع ارزان و فراوان انرژی، جریان نفت اکنون به مثابه رگ حیات صنایع درآمده است. با توسعه صنایع

جنبی نفت نظیر پتروشیمی در چند دهه اخیر، بر اهمیت نقش نفت افزوده شد و مکانی را نیز به عنوان مواد

اولیه بعضی صنایع پیدا نمود.

فرآورده های این گونه صنایع که انواع پلمیرها و مواد پلاستیک می باشند، به دلیل قیمت تمام شده پایین

و سهولت کاربرد صنعتی، مورد استفاده فراوانی پیدا کرده اند. از طرفی سرعت رشد صنعت و دانش شیمی

پلیمر، روزبه روز کاربرد این نوع مواد را متنوع تر ساخته و اهمیت آنها فزونی می بخشد. به این دلایل است

که مصرف نفت به عنوان سوخت، یکی از بدترین انواع کاربرد آن به شمار می رود.

علیرغم تلاش وسیع و سرمایه گذاریهای فراوانی که تاکنون توسط کشورهای صنعتی در جهت یافتن

جانشینی دیگر برای انرژی صورت پذیرفته است، در این زمینه هنوز موفقیت چشمگیری به دست نیامده

است.

کاربرد انرژی هسته ای به دلیل نیاز به سرمایه هنگفت و تجهیزات سنگین، محدودیتهای بسیاری را در

بردارد و نقش این نوع انرژی آن چنان با اهمیت نیست. قابل ذکر است که در سال 1975، 8/65 درصد

مصرف انرژی جهان از نفت و گاز و 7/26 درصد از زغال سنگ تأمین می شد، در حالی که سهم سایر

انرژیها (از جمله انرژی هسته ای) فقط 5/7 درصد بود. به هر صورت نفت، نقش خویش را به عنوان اولین

منبع انرژی حفظ نموده و برای سالهای نه چندان نزدیک آینده هم، یقینا حفظ خواهد نمود.

اگر از نقطه نظر اقتصادی نیز به موضوع نگاه کنیم، مسئله اهمیت بیشتری پیدا می کند. مسئله نفت با

شتاب فزاینده ای با وضعیت اقتصادی و سرنوشت کشورها عجین می شود و تأثیر تغییرات بازار آن بر

اقتصاد کشورها عمیق تر می گردد. برای آنکه در این زمینه معیاری به دست داده شود. نظر یکی از

کارشناسان اقتصادی سازمان سیا که در ماه اوت 1978 پیرامون مسئله افزایش قیمت نفت اظهار گشته،

آورده می شود:

«از نظر ما افزایش در حد 10% قیمت نفت تأثیری معادل 60% افزایش قیمت در سال 1973 را خواهد

ص: 402

داشت،(1) چون در آن زمان نقش نفت در فعالیتهای اقتصادی بسیار ناچیزتر از زمان حال بوده است. هر

10% افزایش قیمت نفت تأثیری معادل نیم درصد کاهش در رشد تولید ناخالص ملی کشورهای عضو

سازمان همکاری و عمران اقتصادی خواهد داشت و میزان بیکاری را 000/500 نفر بالا خواهد بود و نیم

درصد نیز به تورم اضافه خواهد کرد و علاوه بر این مشکلاتی نیز در موازنه پرداختهای بسیاری از کشورها

پدید خواهد آورد .»(2)

به راستی اگر تغییرات کم دامنه بازار نفت تا به این حد غارتگران جهان را به هراس می افکند، کنترل

بازار نفت چگونه انجام می شود؟ چگونه برخواستهای به حق صاحبان اصلی درآمدهای نفت، که مردم

محروم کشورهای صادرکننده می باشند، سرپوش گذاشته می شود؟ چگونه دولتمردان این کشورها را

نفتخوران در مجرای سیاستهای خویش هدایت می کنند؟ چگونه جناحهای مختلف حاکمیت در کشوری

مانند آمریکا بر سر این مسئله تبدیل به سدی نفوذناپذیر می شوند؟ جواب این سؤالات و بسیاری

پرسشهای اساسی دیگر را درباره نفت از کجا می توان یافت؟ واقعیت آن است که آگاهی در مورد بسیاری

از این مسائل را نمی توان از طریق بررسی اخبار و مطالب منتشره در رسانه های گروهی به دست آورد.

آنچه که در بسیاری از موارد راهنمای خوبی برای بررسی و تحقیق در اینگونه موضوعات است، اطلاع از

اخبار پشت پرده و به اصطلاح طبقه بندی شده در این مورد می باشد.

اسناد ارزشمند بسیاری که عمدتا دارای طبقه بندی بالایی هستند در لانه جاسوسی وجود دارد که

محور تمامی آنها مسائل نفتی بوده و قبل از اشغال نیز تحت همین عنوان توسط گردانندگان سفارت

نگهداری می شده است. اهمیت این اسناد زمانی مشخص می شود که دریابیم این اولین موردی است که

اخبار سری و خیلی محرمانه نفتی برای اطلاع عموم منتشر می شود و از همین روست که اهمیت بررسی و

تحلیل آنها بیش از پیش روشن می گردد این اسناد در مجموعه های مرتبط تنظیم گشته است و به خواست

خدا به تدریج منتشر خواهد شد.


صنعت بین المللی نفت در سال 1980

سند حاضر: صنعت بین المللی نفت در سال 1980

بعد از دستیابی به حوزه های وسیع نفتی در آمریکا، اروپاییان که خود را از این منبع عظیم و با اهمیت

انرژی بی بهره می دیدند، در پی نفت، به جستجو در مستعمرات و سرزمینهای تحت نفوذ خویش پرداختند.

در خاورمیانه و بخصوص حوزه خلیج فارس که عظیم ترین میدانهای نفتی در آن قرار دارد، انگلیسها

به نفت دست یافتند. حرص و طمع آنها از سویی و بی خبری فرمانروایان وقت این کشورها، اشتهای دست

یابندگان به نفت را بیش از پیش تحریک کرد و آنها برای غارت این منابع، حکمفرمایان را تطمیع کرده و

فریفتند و قراردادهای ناصرالدین شاه قاجار با بارون ژولیوس دورویتر انگلیسی و مظفرالدین شاه با

ویلیام ناکس دارسی که او نیز انگلیسی بود از این زمره است. رویتر حق انحصار کلیه منابع معدنی را

به استثنای معادن طلا و نقره و سنگهای قیمتی به مدت 70 سال در ازای پرداخت 000/40 لیره استرلینگ

گرفت که به دلیل مخالفت روسیه تزاری این امتیاز لغو شد. سپس دارسی امتیازی خاص و انحصاری جهت

1- در سال ٬1973 قیمت نفت در بازارهای جهانی ٬ جهش بیسابقهاًی پیدا کرد و از بشکه ای 3 دلار به 12 دلار رسید (قیمتها تقریبی است و برحسب انواع مختلف نفت تغییر می کند).
2- نقل از یکی از جزوه های تحلیلی سیا موجود در لانه جاسوسی.
ص: 403

اکتشاف و استخراج و صدور نفت و گاز و قیروموم طبیعی به مدت 60 سال از فرزند شاه قبلی اخذ کرد

بهای این امتیاز 000/20 لیره استرلینگ پول نقد و 000/20 سهم شرکت استخراج بود، در حالی که سهام

شرکت بالغ بر 000/600 سهم می گشت. ره آورد این قراردادها که اصطلاحا «قراردادهای امتیازی»

نامیده می شود به یغما رفتن ثروت ملی کشورهای محروم و وابستگی روزافزون آنها به غارتگران یهود

بود، به عنوان مثال در سال 1917 میلادی (96 1295 هجری شمسی) منافع خاص شرکت نفت ایران و

انگلیس (که پس از برخورد دارسی به مشکلات مالی و عدم توانایی ادامه کار، در سال 1909 توسط دولت

انگلیس برای ابقای امتیاز دارسی تأسیس شد)، پس از کسر استهلاک، بهره، عوارض داخلی و حق الامتیاز

به 109/344 لیره استرلینگ بالغ می شد. در آن سال حق الامتیاز دولت 3829 لیره بود که به مقامات ایران

پرداخت نگردید و در ازای خسارتی که بر اثر قطع خط لوله توسط ایلات ایران به شرکت وارد آمده بود،

ضبط گردید.

روابط شرکتهای نفتی، که عامل اصلی تاراج نفت هستند، با کشورهای تولیدکننده نفت (صاحب منابع)

آن قدر یک جانبه است که دولتمردان آمریکایی نیز در سالهای اخیر با لحن اعتراض آمیزی از آن یاد

می کنند. به مطلب زیر که برگزیده از همین کتاب است بنگرید:

«60 یا حتی 20 سال پیش این چنین به نظر می رسید که شرکتهای نفتی منبع را به وجود می آورند و اگر

تلاشهای آنان در زمینه علمی و سرمایه گذاری نفتی نبود، نفت همچنان در قلب زمین باقی می ماند. در

نتیجه بومیان بایستی نسبت به هر چه که کمپانیها به آنان می دهند راضی و خشنود باشند و این داده ها نیز

لزوما نباید زیاد باشد. برخی وجود دارند که هنوز این نظر را گرامی می دارند، ولی اکثرا مواضع

روشنفکرانه تری اتخاذ نموده اند. در حقیقت امتیازات به هیچ طریق اسنادی خشک نبوده اند، بلکه مکررا

در طول 30 سال گذشته و تقریبا به صورت تغییرناپذیری به نفع دولتهای تولیدکننده تعدیل شده اند.»

«متأسفانه هنوز در دولتها و دانشگاههای کشورهای تولیدکننده، افرادی وجود دارند که تغییرات

کمپانیها را حس نکرده اند.»

تحلیل عباراتی نظیر «تغییرات کمپانیها» که از آن بالحن مثبت یاد شده است و «تغییرات به نفع دولتهای

تولیدکننده» که به عنوان یک اقدام لازم و مثبت قلمداد شده است، بیانگر آن است که امتیازات و روابط

سابق شرکتهای نفتی با دولتهای تولیدکننده چقدر یک جانبه بوده است. در هر صورت سالهای متوالی این

قراردادها با تغییرات اندکی که تحت فشار افکار عمومی کشورهای صاحب منابع توسط کمپانیها به عمل

می آمد، تنها عامل تعیین کننده بود و سهم ناچیزی از درآمدهای نفت نصیب صاحبان واقعی آنها می شد.

رشد افکار عمومی و بیداری نسبی توده های مردم در این کشورها و وقوع تغییرات در دولتها، تا

حدودی موانعی بودند که صدور نفت، مانند شرایط گذشته را مختل می کردند و واکنشهای شدیدی در

جهت قطع این غارتگری و خلع ید از غارتگران به وقوع پیوست، اما این واکنشها عموما با ترفندهای

سیاسی و گاها اقدامات حادتر نظیر کودتا خنثی شد. مبارزات ریشه دار مردم ایران در سالهای 1328

1332 که منجر به ملی شدن نفت در سال 1329 و بیرون راندن انگلیسیها شد، از مثالهای جالب و بارز در

این مورد است و کودتای 28 مرداد نمونه ای از پاسخهایی است که به این نوع مبارزات داده می شود.

با گذشت زمان وضع به صورت دیگری درآمد. رشد افکار عمومی آنقدر زیاد شد که امکان پرده پوشی

موضوع و سرپوش نهادن برخواستهای مردم صاحب نفت که دولتها نیز به ناچار مجبور به انعکاس آنها

ص: 404

شده بودند، نمی رفت. این جو ملتهب در سالهای 1970 (49 1348) جوشش بیشتری به خود می گیرد و

غارتگران را به بررسی دوباره اوضاع و تحلیل دقیق آن وامی دارد. این کتاب شامل یک سند سّری از

وزارت خارجه آمریکا است که موضوع فوق را تحلیل و مورد بررسی قرار داده است. همان طور که

توضیح داده شد، اوضاع و احوال حاکم بر بازار نفت و صنعت نفت به گونه ای است که اقدامی خاص را برای

کنترل آن می طلبد. وضعیت به گونه ای است که امکان دارد کشورهای اوپک دست به اعمالی زده و

تصمیماتی را اتخاذ کنند که ضایعات جبران ناپذیری برای شرکتها و مصرف کنندگان نفتی به همراه داشته و

آنان را در مقابل عمل انجام شده قرار دهد. از این رو وزارت خارجه آمریکا در جهت هماهنگی بین

محافلی که سیاست نفتی ایالات متحده را تعیین می نماید، دست به یک اقدام خاص می زند. این محافل به

قرار زیرند:

دولتمردان ایالات متحده در وزارتخانه های مختلف مانند وزارت کشور، بازرگانی، خارجه،

دادگستری و...

بانکهای عمده و مهم آمریکایی نظیر چیس مانهاتان، فرست نشنال سیتی بانک نیویورک و...،

مدیریت شرکتهای عمده نفتی آمریکایی که اکثریت اعضای هفت خواهران را تشکیل می دهند:

تگزاکو، استاندارد اویل کالیفرنیا، استاندارد اویل نیوجرسی، گلف و موبیل(1)

شرکتهای مستقل نفتی آمریکایی: آتلانتیک ریچفیلد، کنتیننتال، مارتون، اکسیدنتال و استاندارد

ایندیانا.

محورهای عمده اقدام خاصی که وزارت خارجه عهده دار آن است به این ترتیب است:

طرح سؤالات متعددی که جواب آنها مشخص کننده تحلیل مسائل روز و تصمیمات محافل است.

ارسال این سؤالات برای محافل خاص فوق الذکر به منظور کسب نظر از آنها (سؤالات در قسمت

آخر سند به صورت یک ضمیمه آمده است).

تحلیل همه جانبه مسائل جهت روشن نمودن وضعیت برای محافل تصمیم گیری.

پیشنهاد انجام اقداماتی برای حل مسئله روز.

مطالب سند بسیار واضح است و به خودی خود بیانگر همه آن چیزی است که باید در زمینه نقش

آمریکا در بازار و صنعت نفت گفت. این نقش آن چنان انحصارگرایانه و یک طرفه است که فقط از ورای

مطالب اسنادی که سخنان صریح گردانندگان آمریکاست، روشن می شود. اما نکاتی در سند وجود دارند

که باید به آنها توجه عمده ای نمود. بررسی دقیق این نکات شناخت عمیق تری نسبت به مسئله حیاتی نفت

ایجاد کرده و ما را قادر می سازد تا به عنوان یک تولیدکننده عمده نفت و به عنوان یکی از اعضای برجسته

اوپک در مقابل سیاستهای نفتخواران بین المللی و هیاهوی تبلیغاتی آنها راه خود را آسانتر و صحیح تر

تشخیص دهیم.

اهمیت نفت برای اقتصاد آمریکا

گذشته از آنکه آمریکا به عنوان یک کشور صنعتی و دارای بالاترین مصرف انرژی در جهان، به این

منبع انرژی نیاز حیاتی دارد، از نقطه نظر اقتصادی نیز اهمیت بسیار زیادی برای آن قائل است. سودهای

1- دو شرکت دیگر ٬ بریتیش پترولیوم انگلیسی و رویال داچ شل هلندی انگلیسی می باشند.
ص: 405

هنگفت و کلانی که از قبل تجارت نفت عاید اقتصاد آمریکا می شود به مراتب دارای اهمیت است. کافی

است به یاد آوریم که از هفت شرکت عمده نفتخوار جهانی، پنج تای آن آمریکایی هستند و در استخراج،

پالایش، بازاریابی و فروش نفت جهان غیرکمونیست، بیشترین سهم را دارند. در این باره بهتر است به این

مطلب از دیدگاه آمریکاییها توجه شود. در این کتاب به نقل از تحلیلگر وزارت خارجه می خوانیم:

«سهم صنعت نفت بین المللی در تراز پرداختهای ما به اندازه مجموع تمام سرمایه گذاریهای دیگر در

خارج از کشور می باشد و همین دلیل دیگری است برای اثبات علاقه ما به سالم و مولد باقی ماندن

شرکتهای نفتی مان.»

به همین جهت است که آمریکاییها مایل نیستند از منافعشان و به عبارت دیگر غصب حقوق مردم

محروم صاحب منابع حتی یک سنت گذشت نمایند. وقتی مسئله مشارکت کشورهای صاحب منابع در

شرکتهای استخراج کننده نفت به عنوان گامی در راه کسب منافع بیشتر از سوی آنها مطرح می شود، طیف

حاکمان آمریکا گذشته از اینکه چه ارتباطی با مسئله نفت دارند، در مقابل آن جبهه گیری کرده و آن را به

عنوان خطری که تهدیدکننده منافعشان است قلمداد می کنند:

«یک درصد مشارکت برابر است با یک سنت منفعت کمتر در هر بشکه نفت تولیدی.»

و در هر صورت آخرین حرف این است که، آمریکاییها حاضر نیستند از موضع کسب منافع بی حد و

حساب، حتی گامی عقب نشینی کنند.

«ولی به هیچ وجه نمی خواهیم در انظار نشان بدهیم که ملی شدن نفت و یا تبدیل ساختن شرکتها به

خریداران برای ما قابل قبول است.»

راههای دیگر دستیابی به نفت خام برای کاهش وابستگی به منابع فعلی

همان طور که در اول این نوشتار آمد، تلاشهای بسیاری برای یافتن دیگر منابع انرژی به عمل آمده

است، اما موانع و محدودیتهای بسیار، دستیابی و سهولت استفاده از آنها را با اشکال مواجه می سازد. در

این سند راههای وصول به دیگر اشکال نفت خام مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است.

اصولی ترین روشها به قرار زیرند:

به دست آوردن نفت از زغال سنگ،

استحصال نفت از ماسه سنگهای نفتی (tar sands)،

شیوه های بازیابی ثانویه و ثالث از چاههای نفتی که فشار آنها کم شده است،

تهیه نفت از شیل (shale).

به لحاظ مخارج زیادی که تهیه و بازیابی نفت خام به شیوه های فوق در بردارد، قیمت نفت خام به

دست آمده از این طرق قابل رقابت با قیمت نفت تولیدی از راههای معمولی نیست و در این سند نیز

همچنان که در عبارات زیر دیده می شود با ناامیدی به آنها نگریسته می شود.

«در هر صورت تردیدی نیست که این دو منبع» (شیل و زغال سنگ « و» ماسه سنگهای نفتی « م).

مهمترین ذخایر می باشند و حداقل بخشی از نیاز آمریکا به هیدروکربن نیز می تواند از طریق نفت تولیدی

از این دو منبع تأمین می گردد. علاوه بر این، این دو پرهزینه ترین ذخایری هستند که تحت بررسی قرار

گرفته اند.»

«کشورهای مصرف کننده می توانند نفت کمتری خریداری نمایند، ولی نمی توانند تا مدت زیادی دوام

ص: 406

بیاورند، چون نه می توانند این نفت لازم را از منابع غیر اوپک دریافت نمایند و نه اینکه به دیگر اشکال

انرژی دسترسی دارند.»

از طرفی باید در نظر داشت که تحلیلگر در این سند تفاوت قیمت تمام شده نفت به دست آمده از این

شیوه ها را با قیمت متداول نفت کمتر از حد واقعی نشان داده است. در یک جزوه دیگر که مربوط به سیا

بوده و موضوع با دیدی فنی تر بررسی شده است، نتایج منفی تری ارائه می گردد، از این رو باید اذعان داشت

که در این مورد به موضوع خوشبینانه نگریسته شده و بهایی بیش از آنچه که باید، به این منابع داده شده

است.

قدرت تولیدکنندگان نفت در مقابل نفتخواران

عبارت «استفاده از نفت به عنوان یک سلاح سیاسی» بسیار مصطلح است. سخنگویانی که در پی طرح

«مسئله قدرت مستضعفین کشورهای نفت خیز» هستند، همواره آن را طرح می کنند. از سویی کاربرد نفت

به عنوان یک سلاح سیاسی همواره از طرف کشورهای صاحب قدرت صنعتی محکوم شده و آن را

به عنوان یک عمل غیرعادلانه تقبیح می نمایند. هر چند که در تبلیغات، روی معیارها و ضوابط اخلاقی

انسانی تکیه می شود و این امر مغایر با قراردادهای بین المللی قلمداد می شود. اما در ریشه یابی امر می توان

دریافت که انگیزه مطلب دیگری است. واقعیت آن است که نفتخواران و کشورهای صنعتی همواره از اتحاد

کشورهای صاحب منابع نفتی هراس بسیاری داشته و همواره درصدد آن هستند که مانع پاگرفتن

موضوعی به عنوان محور همبستگی کشورهای تولیدکننده شوند. در این سند ضعف فراوان نفتخواران در

یک مواجهه اصولی با صاحبان منابع مشاهده می شود و از این رو که تکیه، حتی صرفا بر عبارت «سلاح»،

خود می تواند نمونه ای از اقتدار و توانمندی را در میان کشورهای تولیدکننده به نمایش گذارد، کشورهای

عمده مصرف کننده مانع طرح و پاگرفتن آن می شوند.

سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) به مثابه تنها جبهه مدافع کشورهای صاحب منابع همواره

هراس فراوانی را در میان نفتخواران برانگیخته است. اطلاق عباراتی مانند «کارتل نفتی» و یا «سازمان

عقابها» به این سازمان مبین آن است که هر عنصر وحدت که باعث یکسان شدن سیاستهای نفتی و در

نتیجه حفظ منافع صاحبان اصلی درآمدهای نفتی می شود، همواره در معرض کینه و بغض کشورهای

غارتگر قرار می گیرد. عملکرد این سازمان تا تاریخ سند (1971) باعث آن شده است که نفتخواران در

مقابل آن احساس ضعف شدیدی بنمایند. در قسمتی از سند دیده می شود:

«با حداقل همکاری در داخل اوپک (که در سال گذشته این همکاری بسیار قابل ملاحظه بوده است)

این کشورها خواهند توانست در سال 1976 و در پایان قرارداد تهران،(1) قیمتها را خیلی بالاتر ببرند و در

همان حال قادر خواهند بود شرکتهای نفتی را وادار سازند که با تقاضاهای آنها در زمینه مشارکت موافقت

نمایند. البته اگر زودتر دست به کار شوند، موافقت آنها را قبل از آن زمان نیز به دست خواهند آورد.»

سپس تحلیلگر عواقب برخورد خشن و نامناسب را از سوی شرکتهای عمده نفتی این چنین ارزیابی

1- قرارداد تهران در سال 1971 بین اوپک و کمیته 3 نفر منتخب شرکتهای نفتی بسته شد. مهمترین مواد این موافقتنامه را می توان افزایش نرخ مالیات به قم 55 % در کشورهای نفت خیز حوزه خلیج فارس و افزایش 33 سنت به قیمت هر بشکه نفت خام حوزه خلیج فارس ذکر کرد. این قرارداد از 15 فوریه 1971 به اجرا درآمد.
ص: 407

می نماید:

«ولی اگر شرکتها مقاومت به خرج دهند، ممکن است سبب ملی شدن کامل شرکتها بشوند که در زمینه

منافع شرکتها و عرضه نفت جهانی نتایج تأسف باری خواهد داشت.»

از لحاظ سیاسی نیز دقت شود که تا چه حدودی روی واکنشهای کشورهای صاحب منابع حساب

می شده است:

«مبادرت به اتخاذ موضع حمایت از اسرائیل به طور آشکار و انحصاری می تواند خنثی سازنده تمام

گامهایی باشد که آمریکا برای تأمین عرضه نفت برخواهد داشت.»

حال باید دید که دلیل انحصار منابع نفتی عربستان سعودی توسط کمپانی آرامکو و تاخت و تاز فعلی

کشورهای صنعتی و شرکتهای نفتی بر سر قیمت نفت و از سوی دیگر برخوردهای وقیحانه آمریکا در

حمایت از صهیونیزم بین المللی چیست؟ آیا علت آن جز در تفرقه مسلمین و جز در خودفروشی و

وابستگی سران و امرای کشورهای مرتجع عرب می باشد؟

بی مناسبت نیست اشاره ای بر موضوعی که در متن سند خواهد آمد بشود. شیخ زکی یمانی وزیر نفت

عربستان سعودی در اجتماع دانشجویان آمریکایی در بیروت، در اوائل سال 1967، آرامکو را این گونه

توصیف می نماید:

«آرامکو گاوی شیرده است که نباید آن را اذیت و آزار نمود، تا دهقان سعودی تا آنجا که ممکن است

بتواند آن را بدوشد.»

برخوردی اینچنین ضعیف، آن هم برای توجیه عملکردهای خفت بار قبلی می نمایاند که اشکال قضیه

در کجاست. در عبارت زیر که ارزیابی طرف مقابل از توان کشورهای تولیدکننده است تفاوت، آنچه که

«باید» با آنچه که «هست» بهتر دریافته می شود:

«با وجود اینکه بعضی از مقامات شرکتها و حتی مقامات دولتهای مصرف کننده رؤیای روزهای گذشته

را در سر می پرورانند، ولی باید اذعان داشت که دیگر در برخورد با دولتها قدرت چندانی ندارند.»

و ماحصل کلام:

«خلاصه اینکه و در حال حاضر و حتی در بیست سال آینده شلاق در دست کشورهای تولیدکننده

بوده و خواهد بود.»

«شرکتها و دولتهای مصرف کننده و شرکتهای خودمان هنوز هم برگهای برنده ای در دست دارند که در

بخش بعد به توضیح و تشریح آنها خواهیم پرداخت، ولی این برگها را باید با احتیاط تمام رو کرد، تا

شکست نابودکننده ای نصیبمان نشود.» ترفندهای غرب برای ایجاد وضعیت و رابطه مطلوب در این

نوشتار، راه حلهای موجود که از جانب سازمانها و محافل مختلف برای کاهش خطرات و ضایعات قطع

نفت و یا کم کردن امکان وقوع این خطر داده شده است مورد بررسی قرار می گیرد. از طرفی میزان هنگفت

ارزی که کشورهای صنعتی برای خرید نفت می پردازند، مورد توجه قرار گرفته است و یکی از اهداف

راه حلهای ارائه شده آن بوده که بتواند مقداری از این ارز را به مبداء آن بازگرداند. اساس این راه حلها

مبتنی بر ایجاد و تشدید وابستگیهای اقتصادی، سیاسی و نظامی و گسترش روابط تجاری است. در

قسمتی از دیده می شود:

«کشورهای بزرگ تولیدکننده صنایع با افزایش روابط تجاری بین خود و دولتهای تولیدکننده خواهند

ص: 408

توانست مقدار زیادی از این ارز را (ارز پرداخت شده بابت خرید نفت(1) ) از این کشورها پس بگیرند.»

به هدف کشورهای صنعتی از گسترش روابط تجاری با دولتهای تولید کننده پرداخته شد و حال به

منظور و مقصود این کشورها از کمکهای فنی، اقتصادی و فرهنگی به کشورهای صاحب منابع دقت شود:

«ولی با افزایش پیشرفت اوپک، وابستگی آنها به کالاهای خارجی و کمکهای فنی نیز افزایش پیدا

خواهد کرد. بنابراین به نفع کشورهای مصرف کننده است که کشورهای تولیدکننده را به سوی پیشرفت

سوق دهند. ایجاد یک طبقه متوسط در منطقه اوپک و وارد ساختن تمام جمعیت این منطقه به بازار پولی

سبب گسترش وابستگی این کشورها به کشورهای مصرف کننده می شود که باید کالا در اختیارشان

بگذارد.»

وقتی در باغ سبز «توسعه، پیشرفت و مدرنیزاسیون» به کشورهای جهان سوم نشان داده شده و به

دنبال آن تبلیغات فراوان و تلاش وسیع فرهنگی به منظور پرده پوشی اصل قضیه صورت می گیرد، آرزوی

دیرین غارتگران برآورده می شود. کشورهای تولیدکننده خلع سلاح می شوند و در این میان طرف مقابل

است که تعیین تکلیف می نماید. تحلیل قضیه نیز به صورت زیر است:

«این طرح که وسیله مقامات جامعه اقتصادی اروپا (EEC) در بروکسل تهیه شده، خواستار نوعی

وابستگی اقتصادی بین کشورهای مصرف کننده و تولیدکننده است و معتقد است که در این صورت اگر

تولیدکنندگان به تحریم نفتی مبادرت ورزند اقتصاد خود آنها نیز به اندازه اقتصاد کشورهای مصرف کننده

آسیب خواهد دید. بنابراین وابستگی دو جانبه ضامن ثبات در عرضه نفتی خواهید گردید.»

ارسال سلاحهای پیچیده و وابستگیهای نظامی نیز اهرم کنترل کشورهای تولیدکننده را تقویت کرده و

کارایی بیشتری بدان می بخشد. با دامن زدن با اختلافات قومی، مذهبی و ارضی در میان کشورهای

منطقه ای خاص، تشدید تنش می شود تا زمینه مساعدی در کشورهای مورد هدف برای خرید سلاح به

وجود آید. سپس اقدام به فروش اسلحه می شود تا از این طریق هم سودهای سرشاری نصیب سازندگان

آن شود و از سوی دیگر موضع سیاسی را در برخورد با کشور خریدار تقویت نماید. در این رابطه به عبارت

زیر دقت شود:

«موضع رسمی آمریکا در عربستان سعودی با افزایش تمایل این کشور برای به دست آوردن تجهیزات

نظامی و کمکهای فنی آمریکا که توسط برنامه تسلیحاتی گروه مهندسین مشاور ریتون هاوک نشان داده

شده و بیشترشدن نقش رسمی و خصوصی آمریکا در مدرنیزه ساختن نیروهای هوایی عربستان سعودی،

لجستیک، ارتش، گارد ملی، نیروی دریایی و گارد ساحلی بهبود بسیار یافته است.»

ما حصل کلام آنکه، وابستگی از هر نوع و به هر صورت و تحت هر عنوان، بیش از آنچه به نفع

کشورهای مستضعف صاحب منابع باشد به ضرر آنها و بسود دولتهای غارتگری است که برای نابودی

منابع آنها کمر بسته اند.

«در صورتی که این امکان وجود داشته باشد که از طریق آن بتوان تولیدکنندگان اصلی را به شدت به

کشورهای مصرف کننده وابسته کرد، باید بدون درنگ و با تلاش بسیار این کار را انجام داد.»

1- توضیح داخل پرانتز از ماست.
ص: 409

رقابت در دنیای سرمایه داری

غارت منابع نفتی کشورهای مستضعف دارای نفت از طریق استخراج بی حساب آنها و خرید ارزان و

بازگرداندن ارز مصرفی بابت خرید، به روش وابستگی اقتصادی مورد بحث قرار گرفت. نکته جالب توجه

دیگری که مبین حرص و آز سیری ناپذیر دنیای سرمایه داری است، دندان تیزکردن کشورهای

سرمایه داری غرب برای منابع یکدیگر است. صورت قضیه این است که آمریکا به منظور تأمین قسمتی از

نفت خام مورد نیاز خویش مایل به انعقاد قراردادی با کانادا می باشد. تحلیلگر پیشنهاد می کند در صورتی

که کانادا مایل به عقد قرارداد نباشد، باید کنترل و نظارت را از روی نفت کانادا برداشت و ورود آن را به

آمریکا اعلام کرد و نتیجه این اقدام باعث افزایش فشارهای تجاری بر نفت و گاز کانادا و در نتیجه اکتشاف

و استخراج منابع نفتی آن می شود.

حرف آخر

در اوضاع و احوال کنونی تلاش وسیع و همه جانبه ای از ناحیه نفتخواران برای تضعیف جبهه وحدت

کشورهای تولیدکننده، به عمل می آید. این تلاشها که به دلیل رکود نسبی بازار نفت و به پشتوانه تولید وسیع

نفت خام از دریای شمال توسط انگلیس و نروژ و دیگر تولیدکنندگان غیر اوپک صورت گرفته، در جهت

ایجاد یک «جنگ قیمت» بین تولیدکنندگان و در نهایت سپردن بازار به دست خریداران به جای

فروشندگان فزونی می یابد. به موازات این تلاشها وانمود می شود که روزهای اقتدار کشورهای تولیدکننده

سپری شده و ابتکار عمل در دست کشورهای مصرف کننده است. از سویی به دلیل اقدامات خودسرانه

بعضی کشورهای تولیدکننده که در میان آنها اعضاء اوپک نیز دیده می شود، زمینه مناسبی ایجاد شده است

که نفتخواران و بوقهای تبلیغاتی آنها صحبت از نزدیکی انحلال اوپک بنمایند. اما آنچه از ورای این

جنجالها آشکار و هویدا است، ترس پایان ناپذیر کشورهای صنعتی مصرف کننده نفت و قدرت بی مانند

تولیدکنندگان است. اگر تولیدکنندگان با همه کاستیها و ضعفها، با شگردهای متنوع جبهه مقابل، مدافعه

کرده و در برابر آن پایدار بمانند، بدون تردید سالهای آینده قدرت افزونتری خواهند یافت. باید باور داشته

باشیم که نفت یک سلاح است و به تعبیر امام عزیزمان:

«این سلاحی که شما دارید، دنیا ندارد و او سلاح نفت است. دنیا به سلاح شما احتیاج دارد، رگ حیات

دنیاست. این سلاحی که خدای تبارک و تعالی به اختیار شما گذاشته است، برای خدای تبارک و تعالی از او

استفاده کنید.»

این سلاح کارایی خود را در برخی موارد نشان داده است، اما هیچ گاه با تمام قدرت عمل نکرده است.

اگر با پایداری و تحمل سختی به سمتی برویم که توان استفاده از سلاح را تمام و کمال به دست آوریم، بدون

شک سرنوشت شرکتها و دولتهای غارتگر به تعبیر خودشان «شکست نابودکننده ای» خواهد

بود. زمستان 1364

والسلام

من اللّه التوفیق وعلیه التکلان

دانشجویان مسلمان پیرو خط امام