گروه نرم افزاری آسمان

اطلاعات جاری بخش وابسته دریایی (شماره 1)






سند شماره 230

دسامبر 78 آذر 1357

اطلاعات جاری بخش وابسته دریایی (شماره 1)

1 تظاهرات

الف روز 3 دسامبر تظاهراتی بین ساعات 1200 تا 1500 رخ داد. این تظاهرات ظاهراً به سازمان یافتگی تظاهرات دو روز گذشته نبوده اند. مناطقی که بنا به گزارش تظاهرات در آنها رخ داده عبارتند از: روزولت، پهلوی، جردن، کوروش کبیر، تخت طاووس، 45 متری نزدیک هتل اینترناسیونال.

ب بنا به گزارش تظاهرات کوچکی هم در حدود ساعت 1930 شب 3 دسامبر به وقوع پیوست. گفته می شود در سراسر مرکز شهر صدای شعارها و فریادهای مردم به گوش می رسیده است. تظاهراتی که در شمال محله دولت رخ داد در ساعت 21:45 شروع شد که با خاموشی ساعت 22:15 هم زمان گردید.

ج آمار رسمی دولت برای تظاهرات روز 2 دسامبر عبارتست از : 5 نفر کشته، 2 نفر مجروح و 145 نفر بازداشتی. منابع بیمارستانی و مخالفین تعداد تلفات و زخمی های سه روز گذشته را بیش از چند صد نفر ذکر می کنند.

د شایعات زیادی به گوش می رسد که تظاهرکنندگان هم در پاسخ به آتش سربازان به آنها تیراندازی کرده اند.

ه دولت می گوید که عناصر ناراضی با فریادهای الله اکبر و پخش نوارهای مذهبی به مردم تشکل می بخشند. آنگاه مردم را وادار می کنند تا شعارهای ضدحکومتی بدهند.

2 تهدیدات و خطرها

الف- افسر امنیتی BHI در اصفهان جهت تجدید اخبار گزارش داده که در روزهای بین 20 نوامبر تا 2 دسامبر، پنج خودروی متعلق به کارکنان BHI به آتش کشیده شدند.

3 اقتصاد

الف اپوزیسیون (معارضین) روز 3 دسامبر اعلام کرد که کارگران و کارکنان صنعت نفت در جزیره خارک دست به اعتصاب زده اند. اگر این خبر صحیح باشد، تولید حدود 4000 هزار

ص: 408

بشکه نفت در روز در معرض خطر قرار گرفته است.

ب- گفته می شود رهبران مذهبی سیاست خود درباره قطع برقها را طوری تغییر داده اند که به نفع تظاهرات باشد. بر اساس این گزارش از این پس قطع برق در مناطقی از شهر رخ خواهد داد که محل شروع تظاهرات هستند. برنامه های قطع برق یک روز در میان، که قبلاً اعلام شده بود، احتمالاً لغو خواهند شد.

ج انتقال پول حدود روز 26 نوامبر، تحت نام کارکنان بانک مرکزی فهرستی از تعدادی ایرانی که از طریق بانکهای غیرتجاری پول خارج کرده بودند منتشر شد. این پولها طی دو ماه که در روز 22 اکتبر پایان می پذیرد خارج شده اند.

این فهرست حداقل در یکی از روزنامه ها به نام آتش به چاپ رسید و بخشی از آن هم در 27 نوامبر به چاپ رسید. در اثر تلاش تهیه کنندگان این فهرست و همچنین دهان به دهان گردیدن این خبر، سراسر تهران از فهرست مذکور که خروج 119 مبلّغ توسط 102 نفر را دربر می گرفت، مطلع شده اند.

این اسامی شامل افراد سرشناسی از ارتش، دولت، تجار و خانواده سلطنتی می گردد. معاون بانک مرکزی ایران، شیرازی، و دادستان کل وزارت دادگستری در شب 28 نوامبر در رسانه های گروهی این فهرست را تکذیب کردند و شیرازی گفت که لیست مذکور جعلی است و ربطی با واقعیت ندارد. دادستان گفت بازرسانی به بانک مرکزی اعزام خواهند شد تا درباره انتقال اموال مذکور به تحقیق بپردازند و اگر این اخبار کذب باشد، منتشرکنندگان آن محاکمه خواهند شد.

4 تظاهرات

الف گفته می شود در تظاهرات از نوار فریاد و تیراندازی استفاده می کنند تا جمعیت را بیشتر و خشونت را زیادتر از آنچه هست نشان دهند. یک گزارش حاکی است که دولت در بخش فارسی رادیو ایران این اتهام را مطرح ساخته است.

ب در شهرستانهایی چون قم، اصفهان، مشهد و بوشهر در روز 2 دسامبر تظاهراتی برپا شد. در حین تظاهرات اصفهان دو تهدید بمب گذاری علیه منافع آمریکا، یکی در مدرسه آمریکاییها و دومی در یک شرکت کنتراتچی گزارش شده است.

ج دولت از طریق رادیو اعلام کرد با اغتشاشات مقابله خواهد کرد، و از رهبران مذهبی خواست تا سیاست فشار او را تأیید کنند. نیاز به محدود کردن مراسم عزاداری مورد تأکید مجدد قرار گرفت.

د در روز 2 دسامبر نخست وزیر طی ملاقاتی با 100 نماینده از اقشار مختلف مردم آنها را درباره وضعیت حوادث اخیر ایران توجیه کرد. وی این اتهام را مطرح ساخت که اغتشاشات روز اول دسامبر را از مدتها پیش با این نیت طراحی کرده بودند که مقامات حکومت نظامی را

ص: 409

غافلگیر کنند. وی با متهم کردن حزب توده (کمونیست)، آن را عامل پشت پرده این تظاهرات معرفی کرد و اظهار داشت که این حزب فعالیتهای مذهبی را به عنوان ابزاری مورد استفاده قرار می دهد. کالینز


دیدگاههای آیت الله سیدمحمود طالقانی

سند شماره 231

خیلی محرمانه1 دسامبر 1978 10 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11769به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: دیدگاههای آیت الله سیدمحمود طالقانی

1 ماروین زونیس (لطفاً محفوظ بماند) در تاریخ 29 نوامبر با آیت الله طالقانی یکی از حامیان پروپاقرص خمینی ملاقات کرده و اطلاعات زیر را در اختیار ما گذاشته است. زونیس (اینجا را- م) در اول دسامبر به مقصد آمریکا ترک نموده و می توان جهت سئوال و جواب بیشتر در شیکاگو با وی تماس گرفت.

2 طالقانی اظهار داشت که یک دولت اسلامی، قانون اساسی جدیدی را به خصوص از نقطه نظر اقتصادی تهیه خواهد کرد و تلاش می کند تا اصول اسلامی را به کار بگیرد. تفاوت اصلی بین دولت اسلامی و قانون اساسی ایران حذف سلطنت می باشد. طالقانی گفت معتقد است که رهبران مذهبی ایران در حال حاضر متفق القول هستند که سلطنت باید حذف شود. در گذشته بعضی از چهره های برجسته روحانی از وجود سلطنت به عنوان یک نهاد لازم برای پیشبرد اسلام حمایت می کردند. در واقع رهبران مذهبی هرگز در غیبت امام با «استبداد مطلق» مخالفت نکرده اند. با این حال 50 سال سلطنت پهلوی با بی حرمتی به اسلام، وارد کردن پارامترهای بیگانه به زندگی ایرانیان، «به یغما بردن نفت»، دزدی، فساد و حکومت خودکامه همراه بوده است.

3 هنگامی که در مورد نقش ارتش در معادلات جاری سیاسی پرسیده شد طالقانی پاسخ داد که پس از حذف سلطنت ارتش فروخواهد پاشید و «ژنرالهای اصلی با چادر فرار خواهند کرد» زیرا سایر سربازان با ملت هستند. توده سربازان ارتش مذهبی هستند و بر علیه افسران خود قیام خواهند کرد.

وی گفت مردم ایران از مراجع تقلید که شامل حدود 10 تن از آیت الله ها منجمله خمینی، خودش و سایرین می شود تبعیت می کنند.

4 طالقانی هیچ تردید ندارد که اگر خمینی علیه شاه فتوای جهاد بدهد مردم با وفاداری کامل و بدون توجه به صدمات وارده از وی تبعیت خواهند کرد. ارتش برخلاف دوران ناآرامیهای قبلی تمرد خواهد کرد زیرا مردم علیه سلطنت متحد شده اند.

5 طالقانی در خاتمه این گفتگو زونیس را به شنیدن انتقادات تند و شدید خود در مورد صهیونیزم و اسرائیل مجبور کرد. سولیوان


گزارش سیاسی امنیتی، اول دسامبر

ص: 410

سند شماره 232

خیلی محرمانه1 دسامبر 1978 10 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11771به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش سیاسی امنیتی، اول دسامبر

1 تهران تا ظهر آرام بوده و تاکنون گزارشی از آشوب در استانها نرسیده است.

2 از دیروز خبری مبنی بر صدور اعلامیه از جانب خمینی به عنوان دعوت برای تظاهرات خیابانی در ایام محرم بدون در نظر گرفتن مقررات حکومت نظامی و آمادگی برای جان دادن، جهت سرنگون کردن شاه و سلسله اش به طور وسیعی منتشر و پخش شده است.

همان گونه که وزارت خارجه مطلع است متن ترجمه شده این اعلامیه را از منبع موثقی در اختیار گرفته ایم. این اعلامیه در حالی که شاه را «یک موجود شیطانی» و هواخواهانش را به عنوان «سربار» معرفی می کند از مردم درخواست می کند که به عنوان نشانه آمادگیشان برای کشته شدن در راه اسلام کفن به تن کنند. همچنین این اعلامیه از وعاظ درخواست کرده تا این مطلب را به طور وسیعی منتشر نمایند. این اعلامیه پیروزی بزرگ آزادی و عدالت اسلامی بر علیه ستمگری و خیانت و اعلام حکومت اسلامی را پیش بینی می کند و می گوید سیلاب خونی که در عاشورا ریخته خواهد شد، نشانه روز انتقام جویی علیه تعدی و ستم است. تنها اشاره ای که درباره آمریکا صورت می گیرد، این است که به دستور و توصیه آمریکاییها، شاه کشاورزی ایران را به نابودی کشانده است. او کشور را در جهت منافع سرمایه داران به ضعف کشانده است. اعلامیه با آرزوی تحقق یافتن انقلاب بزرگ اسلامی در ایران و سایر کشورهای اسلامی پایان می یابد.

3 در ارتباط با مطالب فوق، یک شاهد عینی آمریکایی با سابقه حضور طولانی در ایران به ما می گوید که او از نیرومندی و کاردانی سازماندهان طرفدار خمینی که پیامهای خمینی را در میان مردم جنوب شهر تهران می آورند، متحیر شده است. او شنیده که خمینی از 72 تن داوطلب برای نثار جانشان درست مانند کاری که پیروان کربلا انجام دادند، دعوت کرده است. و تقریباً تا اواخر نخستین روز 1500 نفر از مردم داوطلب شده اند. گزارشگر خبرگزاری گزارش داده است تعداد 7000 تن فقط از مردم قم با جامه های سفید برای راهپیمایی آماده شده اند. منبع دیگری به ما می گوید که او شب گذشته (سی نوامبر) از بخش فارسی زبان رادیو مسکو شنیده است که خمینی فردا، دوم دسامبر، از مردم برای یک اعتصاب عمومی دعوت کرده است.

4 دعوت برای اعتصاب عمومی توسط مأمور سفارت که امروز از بازار دیدن نموده تأیید می شود. مردم در حالی برای اعتصاب عمومی مورد انتظار فردا آماده می شوند که بر این باورند که این اعتصاب در محرم ادامه خواهد یافت. ذخیره سازی مواد غذایی، گاز برای غذا پختن و دیگر مایحتاج در حال انجام است. مردم مایحتاج خود را فراوان اما به قیمت گران به دست

ص: 411

می آورند. شکایتهایی در مورد خارجیانی (به خصوص آمریکاییها، ژاپنی ها و روسها) که ایرانیان عالیرتبه بدنام با آنها هم دست بوده و از نفت و گاز تدارک شده استفاده کرده و از فروش آنها سود می برند به گوش می رسد.

5 مأمور سفارت اشاره می کند که احساسات ضدخارجی در بازار اکنون بسیار قوی تر و بیشتر از محرمهای سالهای گذشته وجود دارد. به خاطر حمایت پرزیدنت کارتر از شاه، آمریکاییها بیشتر از سایر خارجیان مورد تنفر هستند (هر چند در اینجا هنوز تازه ترین اظهارات رئیس جمهور که دیروز انجام شد به صورت گسترده در میان مردم پخش نگردیده است) چند تن از دوستان خوب بازاری اسکودرو (مأمور سفارت) به وی اخطار کردند که جانش در خطر است و او نمی بایست خودش را به عنوان آمریکایی به غریبه ها معرفی نماید. شایعات فراوان می باشد، شخصی برای او خبری (خبر دروغ بود) نقل کرد که اخیراً پنج یا شش آمریکایی در اصفهان کشته شده اند.

6 از دیروز شایعه جدید دیگری پخش شده است که دولت غیرنظامی جدید فردا منصوب خواهد شد. بخش فارسی زبان رادیو بی. بی. سی گزارش داد که دولت غیرنظامی جدید در حال شکل گیری است و امکان دارد به زودی، فردا یا یکشنبه سر کار بیاید. نامهای امینی، انتظام و شاپور بختیار از جبهه ملی، به عنوان نخست وزیران احتمالی ذکر می شد. ما راجع به این خبر از بختیار جویا شدیم. بختیار بیش از آنچه که ما قبلاً گزارش کرده ایم نمی داند و شدیداً نسبت به احتمال کناره گیری دولت نظامی تا قبل از پایان محرم در شک است.

7 امروز بختیار به مشاور سیاسی گفت که خبری از دوست خویش دریافت کرده که باعث نگرانی او شده است. دیروز 30 نوامبر، این دوست توسط هواپیمایی سوئیس از آن کشور وارد ایران شد. در تمام مدت پرواز، گروهی حدود ده نفر در هواپیما بودند که یک کلمه هم با کسی صحبت نمی کردند و فقط به وسیله زبان اشاره با یکدیگر رابطه برقرار می کردند. تیپ آنها حقیقتاً شبیه کارلوسی بود. بختیار گفت به منظور برقراری تماس دوست خویش با مقدم رئیس ساواک، جهت روشن شدن جزییات او سعی می کرده است که با مقدم تماس حاصل کند. بختیار گفت که وی نگران این بوده که این افراد از ملیتی دیگر و خرابکاران شریری باشند برای مقاصدی همچون انفجار سد یا تأسیسات برق.

8 شب گذشته مجدداً برق در خیلی از مناطق تهران قطع شد.

9 خبرنگار آژانس فرانس پرس به ما می گوید که وقتی او در اوایل این هفته با نخست وزیر ازهاری مصاحبه کرده است او را بی نهایت مطمئن به خویش و آماده برای رویارویی با هر احتمالی یافته است. مصاحبه ظاهراً با لوموند در 28 نوامبر انجام شده است هر چند که ما هنوز نسخه ای از این مصاحبه را در اختیار نداریم.

خبرنگار خبرگزاری فرانسه احتمال می دهد که امینی خودش شایعه روی کار آمدن قریب الوقوع دولت غیرنظامی را ساخته که این بخشی از بازی قدرت برای صورت گرفتن

ص: 412

چنین تحولی می باشد. این یک احتمال است هر چند ما هنوز اطلاعی نداریم که امینی توان گرد آوردن افرادی برای دولت جدید داشته باشد.

10 شب گذشته یک وسیله دست ساز قابل انفجار از میان پنجره خانه یک گروهبان آمریکایی که در بیمارستان هیأت مستشاری نظامی در تهران کار می کند پرتاب شد و باعث زخمی شدن سطحی او در اثر شیشه های شکسته شده گردید. آتش سوزی کوچکی ایجاد گردید که به سادگی خاموش شد. سولیوان


اوضاع قبل از محرم در بازار تهران

سند شماره 233

خیلی محرمانه2 دسامبر 1978 11 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11776به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: اوضاع قبل از محرم در بازار تهران

خلاصه: گفتگو با تجار مختلف بازار در آخرین روزی که به محرم مانده خبر از یک وضعیت بسیار بحرانی می دهد. مجموعه کمبود سوخت، قیمت بالای مواد غذایی، تنفر از اجانب، مخالفت با شاه و هیجان مذهبی و مصادف شدن با محرم، آمادگی بسیاری از مردم را برای اعتصاب و ریختن به خیابانها علیرغم ممنوعیت دولت در مورد تظاهرات افزایش داده است. یهودیان بازار ضمن اینکه امیدوارند که احساسات مسلمانان علیه آنها برانگیخته نشود سعی می کنند کاملاً محتاطانه عمل کنند. پایان خلاصه

1 مأمور سفارت «اسکودرو»، اول دسامبر از اطراف بازار بزرگ دیدن کرد تا نمونه هایی از نظرات را درست قبل از آغاز محرم به دست آورد.

(آن روز جمعه بود و اکثر مناطق اصلی بازار بسته بودند) پرچمهای سیاه عزاداری به طور وسیع در همه جا به چشم می خورد و در پی پیش بینی اعتصاب عمومی در بازار که بسیاری عقیده دارند در دوم دسامبر شروع می شود، مردم در حالیکه از قیمتهای بالا شدیداً می نالند، شروع به ذخیره کردن مواد سوختی و غذایی کرده اند. هر چند که نفت به مقدار کم عرضه می شود اما به نظر می رسد روغن خوراکی، برنج، تخم مرغ و گوشت تازه فراوان باشد.

در هر صورت بازاریها از این شکایت دارند که فقط بخش کمی از این اجناس ایرانی را می توانند تأمین کنند. آنها هم زمان از تورم و وضعیت خراب اقتصادیشان و فساد اداری مقامات بلندپایه و دخالت کشورهای خارجی بد می گویند، به خصوص ایالات متحده که پولها و منابع طبیعی ایران را توسط مقامات فاسد اداری می برد و به پناهگاهی برای پول پرستها در خارج از ایران تبدیل شده است.

بازاریها همچنین احساس می کنند که کمبود سوخت و گاز طبیعی و گازوئیل به خاطر قراردادهای بسته شده با کشورهای خارجی است و آن را سرزنش می کنند و فکر می کنند که همه منابع نفتی خریداری و صادر شده است و مقدار بسیار اندکی برای ایرانیان به جای مانده

ص: 413

است. ایالات متحده، پادشاهی انگلستان، ژاپن و اتحاد شوروی در این نوع طرز تفکر متهمان درجه اول به شمار می روند.

2 تنفر از اجانب در ایران همواره وجود دارد و به خصوص در ایام محرم شدت می یابد. به هر حال مأمور سفارت تنفر از اجانب و خصوصاً احساسات ضدآمریکایی در بازار را اکنون بسیار شدیدتر از هر زمان دیگری می داند. دوستان قدیمی مأمور سفارت، در میان بازاریها، او را به خانه ها و مغازه هایشان دعوت کردند (که با توجه به اصرار در تعارف ایرانیان هنگام مهمان نوازی به سختی می توانستند به نحو دیگری عمل نمایند) هرچند که آنها از مأمور سفارت درخواست کردند در صورتی که از هویت وی سئوال شد به جای اینکه خود را آمریکایی معرفی کند خودش را آلمانی یا فرانسوی معرفی نماید. چند تن از آنها این شایعه را که چهار یا پنج آمریکایی در اصفهان کشته شده اند را تکرار کردند و از مأمور سفارت خواستند در ایام محرم از آمدن به بازار اجتناب نماید. حتی دوستان قدیمی وی به خاطر حمایت کارتر از شاه عداوت خود نسبت به آمریکا را بیان کردند. به نظر می رسد که بازاریها اطلاع دقیقی از کیفیت و چگونگی حمایت دولت آمریکا از شاه را ندارند، اما همه معتقد بودند که چنین حمایتی وجود دارد و همگی با آن مخالفت می کردند. بازاریها به حد افراط از شاه انتقاد می کردند و پافشاری می نمودند که به خاطر اعمال غیرقانونی و ضدمذهبی خود مثل ادامه کشتار تظاهرکننده های ایرانی، باید برود. خیرخواهانه ترین نظر ارائه شده در مورد شاه این بود که او فقط به عنوان یک فرد، در جلوگیری از ورشکستگی اقتصادی کشور، نقش کمی را می توانست بازی کند. اما همین طرز تفکر در درون خود زمینه ای برای محکوم سازی آمریکا و شوروی برای استخراج منابع طبیعی ایران را دربر دارد.

3 بازاریان همگی از دعوت خمینی برای اعتصاب عمومی که دوم دسامبر شروع می شود و انجام تظاهرات محرم علیرغم ممنوعیتهایی که دولت تعیین کرده بود، آگاه بودند. به استثنای تاجران یهودی، بازاریان آماده بودند که به خاطر حمایت از اعتصاب دعوت شده، بازار را تعطیل کنند و هرچند که انتظار داشتند تظاهرات برپا گردد، به طریقی از امکان شرکت خودشان در تظاهرات طفره می رفتند.

4 بر اساس گفتگو با سه تن از تاجران یهودی به نظر می رسد که جامعه یهودیان تمایل دارند که از درگیر شدن در منازعه بین شاه و خمینی اجتناب کنند اما نسبت به سرنوشت خود در صورت پیروزی مسلمانان محافظه کار نگران باقی می مانند. زمانی این مشکلات شروع شد که جامعه یهودیان به وسیله تهدید به ضبط یا توقیف کردن اموال و بیرون کردنشان از ایران وحشت زده شدند. به هر حال خمینی بعدها اظهار کرد که وقتی یهودیان با آرامش برای قرنها در ایران و در زیر پوشش اسلام زندگی کرده اند، حالا نباید آزرده و اذیت بشوند. یهودیان از اینکه او (خمینی) و یا سایر برندگان احتمالی ممکن است تغییر کنند، دیگر کالاهای جدیدی را ذخیره نکرده و سعی می کنند که وجوه نقدیشان را به حداکثر برسانند. تاجران یهودی از اعتماد

ص: 414

جامعه شان به رهبران خود بویژه سناتور یوسف کهن تأکید دارند.

به نظر می رسد که جامعه یهودیان به دلیل روابط ویژه ای که با اسرائیل دارند انتظار تعهداتی از جانب ایالات متحده نسبت به یهودیان ایران را دارند.

5 نظریه: وقوع اعتصاب عمومی در بازار حتمی است و همچنین به نظر می رسد که احتمالاً چند تظاهرات دیگر در بازار در دوم دسامبر انجام خواهد پذیرفت.

سولیوان


ناآرامیهای داخلی در خیابانهای تهران

سند شماره 234

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 78 0557 68462 دسامبر 1978 11 آذر 1357

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

عنوان: ناآرامیهای داخلی در خیابانهای تهران

16- خلاصه: (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) این گزارشات شامل اطلاعاتی درباره وضعیت تهران تا ظهر روز 2 دسامبر 1978 است.

17 تا 21 حذف شده است.

22 جزییات: (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان)

الف افسر رابط مستشاری در نیروی دریایی به همراه هماهنگ کننده عملیات، سفارت را پیاده برای جمع آوری اطلاعات از شهر تهران ترک کردند. آنها در خیابان تخت جمشید به طرف غرب رفته و در خیابان فردوسی به سمت جنوب تا میدان فردوسی و سپس از طرف شرق از طریق خیابان روزولت به سفارت بازگشتند و موارد زیر را مشاهده نموده اند:

1 گروههای کوچک از ایرانیان در همه مناطق به چشم می خورند.

2- صاحبان فروشگاههای جواهرفروشی جواهرات خود را از پشت ویترینها جمع می کردند.

3 ترافیک وسایل نقلیه، سنگین بود.

4 بیشتر مغازه ها بسته بودند.

5 فقط تعداد کمی از واحدهای نظامی به چشم می خوردند.

ب در حدود ساعت ده صبح که شاهدان سعی می نمودند از طریق خیابان شمالی به سفارت بازگردند جمعیت زیادی مشاهده شدند که در منطقه میدان فردوسی در حال اجتماع بودند. نفربرهای نظامی به سوی جمعیت آتش گشودند. جمعیت در حدود 800 تا 1000 نفر افزایش پیدا کرده بود، مردم تظاهرات می کردند و فریاد می زدند «مرگ بر شاه». شاهدان مشاهده نمودند که تعدادی از نفربرهای نظامی به سوی محل در حرکت هستند. آنها به سمت شرق تا خیابان روزولت رفتند. صدای تیراندازی در اطراف آنها شنیده می شد. تعداد زیادی از

ص: 415

مردم بالای ساختمانهای مجاور دیده می شدند. وقتی افسر رابط مستشاری در نیروی دریایی و مدیر تیم فنی نظامی به سفارت بازگشتند، صدای تیراندازی از جنوب حدود یک خیابان آن طرف تر شنیده می شد.

نظریات تهیه کنندگان: (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) وضع تهران بحرانی تر می شود و تظاهرکنندگان مقررات حکومت نظامی را همچنان نادیده می گیرند


تزلزل وفاداری نسبت به رژیم شاه در بین کارکنان نیروی دریایی

سند شماره 235

سری2 دسامبر 1978 11 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11777به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارشاتی در مورد تزلزل وفاداری نسبت به رژیم شاه

در بین کارکنان نیروی دریایی

1 در تاریخ دوم دسامبر در گفتگویی با برادران جمشید در بندرعباس شاهزاده شهریار اظهارنظر کرد که تعدادی از درجه داران و سربازان وظیفه نیروی دریایی در بین خود صحبتهایی را آغاز کرده اند مبنی بر اینکه احتمالاً خمینی بر حق است و شاه باید برود. شهریار گفت که افسران نیروی دریایی نسبت به این گزارشات که تنها در ماه گذشته به اطلاعشان رسیده است به شدت نگرانند و آنها را نشانه هایی از تزلزل روزافزون روحیه در سطوح پایین تر نظامیان ایران می دانند.

2 درباره تظاهرات اخیر بندرعباس شاهزاده شهریار گفت که پلیس ابتدا دستور تیراندازی هوایی داشت در نتیجه اولین گلوله های گاز اشک آوری که مستقیماً به هوا شلیک می شد به میان افراد پلیس برمی گشت و آنها مجبور شدند که به طور پراکنده عقب نشینی کنند و صحنه را برای تظاهرکنندگان خالی کردند. در این حادثه کسی مجروح نشد.

سولیوان


گزارش سیاسی امنیتی، دوم دسامبر

سند شماره 236

خیلی محرمانه2 دسامبر 1978 11 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11781به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش سیاسی امنیتی، دوم دسامبر

خلاصه: تظاهرات گسترده پس از ساعات منع عبور و مرور شبانه در شب گذشته به تیراندازی شدید توسط نیروهای امنیتی در بسیاری از مناطق تهران منجر شد.

مخالفین که مدعی تلفات سنگینی هستند از سفارت درخواست می کنند که به کشتار خاتمه دهد. دو آیت الله در نظر دارند که مردم را به اعتصاب عمومی دعوت کنند. تیراندازی و تظاهرات بیشتر، امروز صبح در تهران، ورود اسلحه به داخل ایران، زمانهای قطع برق، زندانیان

ص: 416

سیاسی بیشتری آزاد می گردند. پایان خلاصه.

1 از آنجایی که دیروز محرم شروع شد تظاهرکنندگان به سرعت مقررات منع عبور و مرور را نقض کردند و از مساجد بیرون آمده و در دسته های بزرگ به خیابانها ریختند. پی آمد این مسئله مقابله خشونت آمیز توأم با تیراندازی شدید حداقل در پنج نقطه شهر بود. دولت اعلام کرد که هفت نفر کشته، بیست و شش نفر زخمی و بیش از صد نفر دستگیر شدند. یک منبع مطلع می گوید که ارقام ممکن است به طور قابل توجهی بیشتر باشد. اتباع آمریکایی در سراسر شب از ساعت 21 (شروع منع عبور و مرور) تا 1:30 نیمه شب صدای تیراندازی شدید از جمله صدای اسلحه های خودکار (مسلسل) را شنیدند. همچنین صدای حرکت زر ه پوشها در شمال شرقی تهران شنیده شد. درگیری ها به صورت پراکنده از جنوب تا شمال شهر گسترده بود. مخالفین کشته های بیشتری را از آنچه دولت تأیید کرده، ادعا می کنند. شاهدانی که محلهای مزبور را امروز صبح بررسی کرده اند هیچ مدرکی دال بر وجود صحنه درگیری نیافتند. و هیچگونه خسارت مالی و جنسی که معمولاً اتفاق می افتد وجود نداشت. گزارشی در مورد زخمی شدن آمریکاییها وجود ندارد.

2 مخالفین در غروب اول دسامبر با استمپل مأمور سفارت تماس گرفتند و گزارش دادند که مردم از مساجد فرار کردند. رئیس امور مالی کمیته دفاع از حقوق بشر و آزادی آقای میناچی گفت که وی سعی کرده تا با مقامات عالیرتبه دولت تماس بگیرد و از آنها بخواهد که تیراندازی متوقف شود. وی گفت که مردم از بزرگترین مساجد جنوب تهران بیرون ریخته بودند و با نظامیان درگیر شدند. در تماس با نهضت آزادی ایران حوادث مشابهی گزارش شد و آنها از ایالات متحده خواسته اند که «آنها را (دولت ایران) مجبور به متوقف کردن تیراندازی کنند.» کارمند سفارت خاطرنشان ساخت که دولت ایالات متحده در تیراندازی دخالتی نداشته و همانطور که نماینده نهضت آزادی به خوبی می داند، در واقع تلاش شدیدی کرده است که برای اجتناب از خونریزی مصالحه ای انجام دهد. سپس نماینده نهضت آزادی گفت که نتایج حوادث فعلی برای آمریکاییها چنان ناامنی به وجود خواهد آورد که مجبور شوند از خانه بیرون نیایند. کارمند سفارت پاسخ داد که ما کاملاً امیدواریم که نهضت آزادی و سایرین، چنانچه در پی مقابله به مثل هستند، فقط این مقابله را به احزاب ذینفع منحصر کنند و مقابله را به تماشاچیان (اطرافیان منظور آمریکاییها و اعضای سفارت است). گسترش ندهند. نماینده نهضت آزادی به شرایط بهتر امید بسته ولی بدبین بود و اظهار داشت که مجدداً تماس خواهد گرفت. نماینده نهضت آزادی بار دیگر در دوم دسامبر تلفن زد و اظهار کرد که تیراندازی همچنان ادامه داشته و باز اصرار کرد که دولت آمریکا برای خروج شاه تسهیلاتی انجام دهد.

3 دیروز راهپیمایی مسالمت آمیز بزرگی در مشهد صورت گرفت. کنسول تبریز گزارش می دهد که همه مغازه ها بسته و شهر آرام است. صنایع به استثناء یک کارخانه که در اعتصاب است بقیه به کار خود مشغولند. کنسول شیراز گزارش می دهد که شهر آرام است. درگیری ها

ص: 417

در اصفهان ادامه دارد. دو شب قبل خانه یک آمریکایی با انفجار گاز توسط اخلال گران تقریباً به طور کامل خراب شد. دو آمریکایی در خانه بودند اما به دلیل اینکه بخشی که آنها سکونت داشتند تحمل انفجار را داشت آنها فقط زخمی شدند و از خانه فرار کردند. شب گذشته پنج خودرو آمریکایی (که همگی ساخت شرکت BHI بودند) با پرتاب بمب به آتش کشیده شد. سربازان در جلوی کنسولگری بودند. کنسول گزارش می دهد که حداقل سه ملا در مساجد جداگانه به مردم گفته اند که خانه های آمریکاییها را شناسایی کنند، وارد خانه ها شده اسباب و اثاثیه را برای آتش زدن به خیابان بریزند. ملاها گفتند که به آمریکاییها صدمه نزنید. علائمی در ابتدای بعضی کوچه ها زده شده بود که مشخص می کرد که در خانه های آن کوچه آمریکاییها زندگی می کنند.

4 کنسول اصفهان در مورد سلاحهای گرم قابل دسترس مخالفین اطلاعاتی دارد. همسر یکی از آمریکاییها که لبنانی است به وی گفت که قیمت سلاحهای گرم در لبنان به علت اینکه بسیاری از عوامل ایرانی ها آنها را می خرند به شدت افزایش یافته است. یک ایرانی به کارمند سفارت گفت اسلحه برای خریدن در اصفهان موجود بود زمانی که کارمند سفارت اصرار بیشتری برای توضیح کرد، ایرانی مزبور اسلحه کمری خود را نشان داد و گفت که آن را تازه خریده است. (نظریه: سلاحهای گرم شدیداً در ایران کنترل می شود و عموماً به جز نیروهای امنیتی برای دیگران قابل دسترسی نیست.)

5 امروز صبح بر طبق اعلام قبلی کارکنان اداره نیرو، برق سراسر ایران از 9 صبح الی 12 قطع شد. برنامه بعدی قطع برق غروب چهارم دسامبر می باشد. کنسول اصفهان گزارش می دهد که کارکنان اداره مخابرات ممکن است به سلسله اعتصاب های سیاسی در حال پیشروی بپیوندند. آنها اکنون با استفاده از موقعیتشان به ایرانیان اجازه می دهند که مکالمات آمریکاییها را با دادن فحش قطع کنند.

6 حسین نجفی وزیر دادگستری سی ام نوامبر اعلام کرد که زندانیان سیاسی بیشتری در این هفته آزاد خواهند شد و تحقیق در مورد ثروت خاندان سلطنتی امروز آغاز خواهد شد.

7 اوضاع امروز همچنان متشنج خواهد بود. مدرسه آمریکاییها و مدرسه کامیونیتی تهران بسته می شود. مدرسه پیروزی باز است. تقریباً همه مغازه ها تعطیل می باشند. منبعی از خبرگزاری یونایتدپرس در تماس با شریعتمداری گزارش می دهد که امروز آیت الله شریعتمداری با آیت الله شیرازی اهل مشهد صحبت کرده و ممکن است امروز بعد از ظهر مردم را به اعتصاب عمومی دعوت کنند. کارمند سفارت از یک منبع بازاری شنید بازار تهران که امروز باز نبود احتمالاً هفت روز دیگر بسته خواهد ماند تا به تدریج به دوره شش روزه که همه ساله در ایام محرم تعطیل بوده نزدیک شوند. امروز نیز صدای گلوله شنیده می شود و ما گزارشات تأیید شده ای از برخی تیراندازیها به طرف جمعیت داریم. تشنجات با اجتماع مردم در مکانهای مختلفی مثل میدان مجلس و دفاتر مرکزی رادیو تلویزیون ملی ایران بار دیگر

ص: 418

گسترده می شود. حداقل دو گروه از اجتماعات مردم ظاهراً سفارت را در نظر داشتند و یکی از دو گروه حدود ظهر قبل از اینکه سربازها آنها را پراکنده کنند به درب اصلی سفارت رسیدند. کارمندان گروههای مزبور را دیدند که به راحتی با سربازان بازی موش و گربه انجام می دادند یعنی با شلیک هوایی سربازان پخش می شدند و چند عمارت آن طرف تر دوباره دور هم جمع می شدند. نیروی کمکی سربازان نزدیک سفارت مستقر شده اند. علی رغم وجود تظاهرات، تاکنون هیچ گونه به هم ریختگی نظم عمومی آنگونه که در پنجم نوامبر رخ داد، نداشته ایم. سربازان فعالانه هر جا که مردم با آنها مواجه شوند جمعیت را درهم می شکنند و اطلاعی از آتش سوزی و چپاول نداریم. اطلاع داریم که دولت امشب پس از مقررات منع عبور و مرور انتظار تظاهرات بیشتری را دارد، بدین ترتیب تظاهرکنندگان ممکن است خانه به خانه رفته و از دیگران بخواهند که در تظاهرات شرکت کنند. امکان درگیری های خشونت آمیز زیاد است. نخست وزیر ازهاری درخواست کرده که در مورد درگیریهای شب گذشته رسیدگی شود، که بی درنگ امید عده کمی خوشبین که معتقد بودند محرم خشونت های جدیدی به همراه نخواهد داشت را نقش بر آب کرد. احتمالاً امشب تظاهرکنندگان بیشتری کشته خواهند شد و متعاقب آن مخالفین قصد دارند که به نیروهای امنیتی فشار آورند و آنها را به نقطه انفجار رسانند. در همین رابطه در حال به دست آوردن چند گزارش هستیم مبنی بر اینکه افسران غیرارشد نیروی هوایی و دریایی شاهنشاهی ایران معتقدند که شاه نمی تواند مملکت را نگه دارد و مجبور خواهد شد که کشور را ترک کند.

8 مترینکو کنسول تبریز به ما اطلاع داد که سرپرست شعبه سازمان ملل در پروژه مدیریت آبرسانی مهاباد که تبعه آمریکاست به وی گفته است که اتومبیل و دفتر سازمان ملل همراه چند اداره دولتی دیگر صبح دوم دسامبر به آتش کشیده شدند. هیچ کس تکرار می کنم هیچ کس زخمی نشد. سولیوان


گزارش وضعیت ایران، شماره 28، اول دسامبر 78

سند شماره 237

سری2 دسامبر 1978 11 آذر 1357

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی 304926به: نمایندگیهای دیپلماتیک

موضوع: گزارش وضعیت ایران، شماره 28، اول دسامبر 78

1 در شبهای محرم، وضع ایران فوق العاده ناآرام است. کلیه ارتباط های سفارت ما، مستقیم و غیرمستقیم در بازار و در مجامع مذهبی همه یک صدا حاکی از روحیه مقاومت و مبارزه با رژیم شاه و ارتش می باشند. شایعاتی وجود دارد که به زودی دولتی به ریاست «علی امینی» جایگزین دولت نظامی خواهد شد.

2 اعلامیه صادره از طرف خمینی مردم را به انجام تظاهرات بدون کسب اجازه از حکومت نظامی دعوت می کند. تظاهرکنندگان باید برای مردن در راه هدف سرنگونی شاه آماده

ص: 419

باشند. ترجمه نوشته ای که از یک منبع موثق دریافت شده متضمن این موضوع است که برای نشان دادن روز انتقام در مقابل ظلم و ستمگری سیلابهای خون در روز عاشورا (مصادف با یازدهم ماه دسامبر) جاری خواهد شد.

3 شب گذشته در مناطق مختلف تهران برق قطع شد و امشب نیز تیراندازیهای زیادی پس از ساعات منع عبور و مرور شبانه گزارش می شود. به دنبال پیش بینی اعتصاب عمومی مورد انتظار در تاریخ دوم ماه دسامبر، مردم مواد غذایی و گاز خوراک پزی و دیگر مایحتاج عمومی ذخیره می کنند.

4 یک ناظر آمریکایی که در زمینه مسایل ایران تجربیات وسیعی دارد به سفارت آمریکا در تهران گفته است که وی از قدرت و کارآیی شیوه ای که توسط آن پیامهای خمینی منتشر می شود در حیرت و تعجب است. همچنین شایعه ای است که خمینی به مناسبت شهادت 72 تن (اشاره به یاران امام حسین (ع) م) مردم را دعوت به شهادت کرده و در همان روز اول 1500 نفر نام نویسی کرده اند.

5 یکی از مأموران سفارت متوجه شده است که احساسات ضدبیگانه در بازار تهران بیشتر از ماه محرم سالهای گذشته است و نسبت به آمریکاییان به علت پشتیبانی و حمایت زیاد از شاه مغضوب ترند.

6 شب گذشته بمب دست سازی به طرف پنجره خانه گروهبان آمریکایی پرتاب شد که در اثر شکستن شیشه وی مختصر جراحات سطحی برداشت. ونس


ناآرامی شهری در تهران، شروع ماه محرم

سند شماره 238

خیلی محرمانه2 دسامبر 1978 11 آذر 1357

از: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی منطقه 72 تهران، ایران

به: ستاد فرماندهی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، واشنگتن دی. سی.

مرجع: Ha CR 42

عنوان: ناآرامی شهری در تهران، شروع ماه محرم

خلاصه: تظاهراتی که طی شبهای یکم و دوم دسامبر 78 در تهران اتفاق افتاد به ترتیب شرح داده می شود. هیچ گونه برخورد شدیدی گزارش نشده است. ادعا می شود تظاهرات حدوداً پانصد نفره در چندین منطقه به وقوع پیوسته است. صدای شلیک پراکنده مسلسلها شنیده شد و حرکت تانکها و واحدهای نظامی ایرانی مشاهده گردید. تلفات جانی فعالیتهای شبانه طبق آمار رسمی هفت نفر بوده است. بیشترین فعالیتها در خلال 10:30 شب یکم دسامبر الی 1 بامداد دوم دسامبر 78 اتفاق افتاد. در تهران مناطقی که فعالیتها در آن صورت گرفت، عبارتند از: جنوب تهران، شرق تهران، عباس آباد، میدان ژاله، قیطریه، دروس و تهران پارس. شب اول دسامبر 78، آغاز ماه محرم ایام مذهبی مسلمانان جهت جبران گناهان می باشد. از قبل

ص: 420

پیش بینی می شود که آشوب داخلی در این ایام بالا بگیرد. رادیو بی. بی. سی گزارش داده است که آیت الله خمینی اعلام داشته که حتی اگر قرار باشد در خیابانهای ایران «سیلاب خون» به راه بیافتد شاه تا پایان این هفته سقوط خواهد کرد.

22 جزییات:

الف این گزارش حاوی اطلاعات خام می باشد. هیچ گونه برنامه یا سیاستی نباید به تنهایی بر اساس این گزارش بیرون داده و یا اصلاح گردد.

ب منبع خبر، مأمور امنیتی منطقه ای در سفارت آمریکا، اطلاع داد که شب یکم دسامبر 78 تظاهرات متعددی در سراسر تهران به وقوع پیوسته است. پلیس و واحدهای نظامی ارتش با گروههای مخالف مقابله کرده و آنها را متفرق نمودند. در طی این مدت صدای تیراندازی های شدیدی شنیده شد. اما، بر حسب مقدار تیراندازیها و نبود خسارت مالی و حداقل تلفات جانی، چنین استنباط می شود که تیراندازیها عمدتاً هوایی بوده است.

تاریخ اطلاع 1/12/78 تاریخ تهیه گزارش 2/12/78 تهران، ارزیابی: ب 2، منبع: رابرت بنرمن، مأمور ویژه : ترنس اولیس، منطقه 72

ج- منبع خبر که یک گزارشگر قابل اعتماد است اطلاع داد که طبق ارقام رسمی مقامات ایرانی در ارتباط با فعالیتهای شب یکم دسامبر 78، 7 کشته، 30 تا 40 زخمی و حدود 200 نفر دستگیر شده اند.

تاریخ اطلاع 1/12/78 تاریخ تهیه گزارش 2/12/78 تهران، ایران، ارزیابی، ب 2، منبع: رابرت بنرمن، مأمور امنیتی منطقه: سفارت آمریکا، مأمور ویژه: اولیس، منطقه 72

د- منبع خبر فرمانده عملیات پشتیبانی آمریکا در ایران، که در منطقه ای نزدیک به مسجد آبی (احتمالاً منظور حسینیه ارشاد است) در حوالی خیابان کوروش کبیر اقامت دارد. طی شب یکم دسامبر 78 وی گروههای کوچک بسیاری از مردم را مشاهده نمود که در حال پیشروی به سوی مسجد بودند و حدود یک ساعت به طور پیوسته صدای رگبار مسلسل را از سلاحهای مختلفی که بر روی تانکها و زره پوشهای نفربر حمل می شدند شنید. پس از اتمام تیراندازی، صدای شعار و فریادهای تظاهرکنندگان که بسیار بلند بود،قطع شد. این منبع همچنین، صدای دو انفجار که شبیه صدای نارنجک بود را شنید. وی اضافه کرد که همسایگان ایرانی او در بیرون از محل اقامتشان مکرراً با صدای بلند به زبان فارسی فریاد می زدند «من هستم» که به نظر می آمد حاکی از هواداری آنان از تظاهرکنندگان باشد. از صدای جمعیت و از تجارب قبلی او با گروههای وسیع مردم در مسجد منبع خبری تخمین می زند که در حدود 600 نفر در آنجا حاضر بوده اند.

تاریخ اطلاع 1/12/78 2/12/78 ، تاریخ تهیه گزارش 2/12/78 تهران، ارزیابی، ب . 2، منبع: سرهنگ کیت بارلو، مأمور ویژه: سولیوان، منطقه 72.

ه اوایل صبح منبع، کارمند مأمور خدمت در گروه اعزامی مستشاران نظامی دریافت

ص: 421

مکالمات زیر را در طول شب اول دسامبر 78 راجع به ناآرامیهای شهری در تهران گزارش داد. کلیه گزارشات از سوی افراد ارتش آمریکا یا وابستگان آنها بوده است.

22:30 شلیک سلاحهای خودکار به نظر می رسید در مجاورت مسجد آبی باشد.

22:45 از هر دو طرف خانه تیمی یگان 30 صدای شلیک به گوش رسیده است. منطقه های ناآرام به نظر می رسید که عباس آباد و میدان ژاله باشند.

23:15 شلیک سلاحهای خودکار در منطقه مسجد آبی شنیده شد.

23:20 تک تیراندازیهایی در حوالی مناطق دلآرام و قیطریه در شمال شرقی تهران شنیده شد.

شلیک سلاح در منطقه دروس گزارش شد.

23:35 تیراندازی شدید نزدیک باشگاه آمریکایی پارس و شلیک سلاحهای خودکار نزدیک پهلوی و ظفر غرب خیابان کوروش کبیر گزارش شد.

23:40 صدای بلند شعارهای تظاهرکنندگان و شلیک سلاحهای خودکار در نزدیکی مسجد آبی گزارش شد.

00:25 منطقه مسجد آبی آرام شد. درجه دار گارد خاطرنشان کرد جمعیت متفرق شده و تعداد زیادی از گردانندگان مسجد دستگیر شدند.

00:35 یگان 30 اطلاع داد منطقه آنها رو به آرامی می رود.

00:55 فعالیت در تهران پارس ادامه داشت.

تاریخ اطلاع 1/12/78 2/12/78 تاریخ و محل کسب خبر: 1/12/78 2/12/78؛ تهران، ارزیابی: 2 C، منبع: سرهنگ داگلاس ورثینگ، مأمور ویژه: دیوید هالیفیلد، منطقه 72.

و منبع؛ مأمور امنیتی شرکت هواپیمایی لاکهید، اطلاعات زیر را تهیه کرده است:

(1) ساعت 23:30، اول دسامبر 78: او در تهران نزدیک تقاطعهای خیابانهای پهلوی و ظفر و کوروش کبیر، بین دو مسجد کوچک، سکونت دارد. در ظرف ده دقیقه گذشته، منبع، تانکها و کامیونهای مملو ازسربازان را که به سمت جنوب خیابان کوروش در حرکت بوده اند و حداقل 5 هلیکوپتر در حال پرواز از نزدیک کاخ نیاوران و جنوب محل اقامتش مشاهده کرده است. منبع توانسته صدای تیراندازی و شعار را در منطقه اطراف خانه اش بشنود. صدای شعارها به قدری بلند بوده که نویسنده توانسته صدای آنها را وقتی که منبع گوشی تلفن را در هوا نگه داشته بود، بشنود.

(2) ساعت 30 دقیقه نیمه شب، دوم دسامبر 78: منبع اطلاع داده که هنوز صدای تیراندازی های ممتد سلاحهای اتوماتیک از سمت جنوب منطقه خانه اش شنیده می شود. به علاوه، او به فواصل زمانی تقریبی 15 دقیقه ای صدایی شبیه صدای شلیک توپ هویتزر یا سلاح مشابهی را شنیده است. و بالاخره او صدای تیراندازی با سلاح های کوچک را از فاصله خیلی نزدیک با اندازه یک چهارراه از خانه اش شنیده است. حدود 25 دقیقه از نیمه شب گذشته، او 5 کامیون سرباز و جیپ های متعددی که در خیابان کوروش کبیر به سمت جنوب

ص: 422

حرکت می کرده اند را مشاهده کرد.

(تاریخ اطلاع: اول دسامبر 78؛ تاریخ و محل کسب خبر: اول دسامبر 78 تهران، ارزیابی: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی C2، منبع : جری ال. ای. مایک، مأمور ویژه: سولیوان، منطقه 72)

ز- ساعت 20:50 بیست و یکم دسامبر 78 منبع، افسر امنیتی شرکت سیلوانیا در تهران، بر اساس اطلاعات دریافتی از کارکنان شرکت مقیم محلاتی که در زیر بدانها اشاره می شود، چنین می گوید:

(1) جمعیت زیادی در منطقه وسیع تخت طاووس، شمال منطقه کوروش کبیر، اطراف منطقه مسجد آبی و خیابان فرح طبق معمول شعارهای مختلفی را سر داده بودند. صدای تیراندازی های زیادی به انضمام صدای شلیک سلاحهای اتوماتیک شنیده می شد. منابع دست دوم در مورد اینکه تیراندازی، هوایی یا به سوی مردم صورت گرفته باشد، هیچ اطلاعی ندارند. جمعیت حدود ساعت 20:30 گردهم آمده بودند.

(2) همچنین نزدیک غروب در حوالی میدان ژاله تهران، ازدحام و شعارهای جمعیت با تیراندازی سربازان توأم شد. (تاریخ اطلاع: اول دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: اول دسامبر 78، تهران، ارزیابی: C2، منبع: بیل میچل، مأمور ویژه سولیوان، منطقه 72)

ح منبع گزارش داد، گروهی (50 40 نفره) از ایرانیان که کودکان هم در میان آنان به چشم می خوردند در حال شعار دادن به طرف مقر پلیس واقع در سلطنت آباد و کوروش کبیر راهپیمایی کردند و در آنجا اقدام به دادن شعار علیه پلیس و نیروهای نظامی کردند. صدای شلیک دو گلوله باعث شد جمعیت به خیابانهای فرعی گریخته و پناه بگیرند، ولی جمعیت لحظه ای از دادن شعار و فریاد زدن دست برنمی داشت و بعد از مدتی دوباره جمع شده و علیه سربازان به دادن شعار می پرداختند. (تاریخ اطلاع: اول دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: اول دسامبر 78، تهران، منبع: خانم باربارا آرنولد، منشی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، منطقه 72 ارزیابی: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی A2، مأمور ویژه: رونالد بلیس، اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی منطقه 72)

ط- منبع، معلم مدرسه آمریکاییهای تهران که برای اولین بار گزارش می دهد، اطلاع می دهد که در فاصله ساعت 30/10 بعد از ظهر روز اول دسامبر 78 و 30 دقیقه بعد از نیمه شب روز دوم دسامبر 78 پیرامون خانه اش واقع در نزدیکی میدان ژاله، صدای گروههای بزرگی از تظاهرکنندگان را شنیده است. وی و همسرش صدای تیراندازیهای پراکنده ای را شنیده بودند که به نظر وی می تواند متعلق به تفنگ و مسلسل و شاید انفجار کپسولهای گاز اشک آور باشد. وی دود یا آتش در محیط پیرامون خود مشاهده نکرده است. در حدود ساعت 24 او بازگشت مردم را در حالیکه می دویده اند در خیابان محل سکونتش مشاهده کرده است. وی گفت که در طول شب، به نظر می رسید که تظاهرات از جنوب به شمال محل اقامت وی تغییر محل یافته

ص: 423

است. وی معتقد بود که محل وقوع تیراندازی حداکثر سه چهارراه با خانه وی فاصله داشته است. وی اضافه می کند که یک کوکتل مولوتف در نزدیکی ساعت 11 شب به مدرسه کامیونیتی تهران پرتاب شده که حریق ناشی از آن بلافاصله توسط نگهبانان مدرسه خاموش شده است، خسارت اندک بوده و آسیبی به کسی وارد نشد.

تاریخ اطلاع: اول دسامبر 78، 2 دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر 2 دسامبر 78 تهران. منبع: فیلیپ پرنس، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، 2 F ، مأمور ویژه پلیس اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی منطقه 72. (توضیح: در مدرسه کامیونیتی تهران محصلین ملیتهای مختلف به تحصیل اشتغال دارند و درصد بالایی از آنها آمریکایی هستن.)

ی- منابع گزارش می دهند که صبح روز 2 دسامبر 78 صدای تیراندازی را در زمانها و مکانهای زیر شنیده اند:

(1) ساعت 4 بامداد خیابان جاویدان، شرق تهران (منبع نیلی)

(2) ساعت 6:15 بامداد خیابان کورش کبیر شمال تهران (منبع دوآیر)

تاریخ اطلاع: 22/1/78 تاریخ و محل کسب خبر: 22/1/78

منابع: سرهنگ دوم پل دوآیر، یکان 333، گروهبان لاری نیلی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی منطقه 72.

ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: منابع B ، اطلاعات 1 مأمور ویژه پلیس اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی منطقه 72.

ک منبع: مأمور امنیتی شرکت پشتیبانی لجستیکی اطلاع داد که یکی از کارمندان شرکت، امروز ساعت 7 صبح بهنگام ترک منزلش به قصد محل کار، در نزدیکی خانه اش با جسد یک ایرانی مواجه شده است. کارمند فوق اشاره کرد که در بدن مقتول جای چند گلوله مشهود بوده است. منزل وی در شمیران است. تاریخ اطلاع 2 دسامبر 78 تاریخ و محل کسب خبر2 دسامبر 78، تهران؛ منبع: آقای «گلن لمب»، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی؛ ب 2: مأمور ویژه «بلیس»، ناحیه 72 اداره تحقیقات.

ل منبع: فرمانده یگان 333 اطلاع داد که صاحبخانه اش به او خبر داده بود که جمعیت عظیمی در قسمتهای جنوبی تهران اجتماع کرده اند.

تاریخ اطلاع 1 دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر 1 دسامبر 78، تهران منبع: سرهنگ دوم پل دوآیر، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: ب 1، مأمور ویژه «فرانک. ام. هویی» اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی منطقه 72. (توضیح: این خبر از طریق سایر ناظران مستقل تأیید گردید).

م منبع: مأمور امنیتی منطقه در سفارت آمریکا، اطلاع داد که او گزارشات مکرری درباره تظاهرات در مکانهای ذیل، دریافت داشته است: میدان ژاله، بلوار الیزابت، دانشگاه تهران، بازار اصلی و مسجد آبی. تاریخ اطلاع اول و دوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: 2 دسامبر

ص: 424

78، تهران، منبع: آقای «بنرمن»، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: B -1 ، مأمور ویژه هویی، اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی منطقه 72. (توضیح: این خبر نیز، توسط مشاهداتی که مستقلاً گزارش شده اند تصدیق گردید).

ن- منبع: فرمانده یگان 333، اطلاع داد که او در ساعت یک روز دوم دسامبر از بخش خبر رادیو آمریکا شنیده است که : خمینی اعلام نموده که حتی اگر در خیابانهای ایران سیل خون جاری شود تا آخر این هفته شاه سقوط خواهد کرد.

تاریخ اطلاع 2 دسامبر 78 - تاریخ و محل کسب خبر، 2 دسامبر 78 تهران منبع: سرهنگ دوم «دوآیر»، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: ب - 2، مأمور ویژه «هویی» اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی منطقه 72.

س منبع خبر: فرمانده یگان شماره 333 ، نیروی هوایی آمریکا (USAFE) است و اطلاع می دهد که دو نفر از رانندگان ایرانی قسمت او که منبع آنان را بسیار قابل اعتماد می داند، اظهار کرده اند که در طول تظاهرات شب اول دسامبر 78 هر کدام در خیابان محل زندگیشان توانسته اند تقریباً 15 تا 20 جسد را که کف کامیونها روی هم انباشته شده بوده اند، شمارش نمایند. در یک مورد اجساد در پشت یک کامیون مجهز به سلاح جای گرفته بود که برای جمع آوری اجساد در خیابان می گشت. یکی از راننده ها درست در جنوب هتل بین المللی در مرکز تهران زندگی می کند و دیگری در تهران نو بخشی از تهران در قسمت جنوب شرقی شهر اقامت دارد.

تاریخ اطلاع: 1/12/78 تاریخ و محل کسب خبر: 2/12/78، تهران ارزیابی: ب 2.

منبع: سرهنگ دوم پل دوآیر، مأمور ویژه سولیوان اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی منطقه 72.

نظریات تهیه کننده: محرم، ایام مذهبی (جبران گناهان) مسلمانان رسماً در ساعت 7 بعد از ظهر اول دسامبر 78 شروع شد. حمام خون خواسته شده توسط خمینی هم زمان با این دوره به وقوع نپیوسته است. پیداست که نیروهای امنیتی ایران در تهران تاکنون کنترل اوضاع را به خوبی در دست دارند. اکنون قطع برق گزارش و نظریه دادن بیشتر درباره ناآرامیهای جاری شهری در ایران را مختل کرده است. قطع برق به طور پراکنده رخ می دهد و نمایشگر پراکندگی و در هم ریختگی اوضاع جاری در ایران است.


خصوصیات آشوبگران تهران

سند شماره 239

خیلی محرمانه2 دسامبر 1978 11 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11782به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: خصوصیات آشوبگران تهران: مشاهدات مأمور سفارت

1 امروز صبح مأمور سفارتخانه چند ساعتی را در خیابانهای تهران گذراند و گروههایی از

ص: 425

تظاهرکنندگان و همچنین عکس العمل ارتش در مقابل آنان را مشاهده کرد. تظاهرات به صورت متحرک و تقریباً به طور کامل به دور از هرگونه خشونت بود. گروههای کوچک تظاهرکنندگان از میان انبوه مردم موجود در خیابانها به هم پیوسته، شعارهای مذهبی و ضدشاه می دادند و بلافاصله بعد از اینکه نیروهای نظامی شروع به تیراندازی هوایی می کردند متفرق می شدند. مأمور سفارتخانه در تظاهراتی که شخصاً آن را مشاهده کرده گاهی اوقات در فاصله کمتر از سی متری سربازان در حال تیراندازی، قرار گرفته بود و به آسانی قادر به تشخیص آن بوده که هیچ یک از تظاهرکنندگان مورد اصابت گلوله قرار نگرفته اند. (گزارشاتی تأیید نشده از نقاط دیگر شهر حاکی از آن است که تعدادی از تظاهرکنندگان کشته یا مجروح شده اند.)

2 ضدآمریکایی گری نقش مهمی را در تحریک تظاهرکنندگان ایفا می کند. شعارهای جدید در ضدیت با آمریکا همانند ضدیت با شاه بر روی دیوارهای محوطه سفارتخانه نوشته شده و همچنین اعلامیه های دست نوشته نیز به دیوارهای مشرف به خیابان چسبانده شده است. گروههایی بزرگ تر و بهتر سازمان داده شده تظاهرکننده (در حدود 100 نفر) در دو موقعیت تلاش کردند که به سفارتخانه آمریکا دسترسی یابند که بار اول از دو ساختمان مانده به سفارت برگردانده شدند ولی بار دوم عده ای از تظاهرکنندگان موفق شدند که به محوطه سفارتخانه برسند.

3 تظاهرکنندگان تقریباً همگی افراد جوان بودند و چهره های مذهبی در بین آنها دیده نمی شد اما تعدادی از جوانان تظاهرکننده در سن دانش آموزی به خوبی در این طور مسایل تجربه داشتند و به افرادی که از آتش سلاحهای سربازان در حال فرار بودند توصیه می کردند که آهسته حرکت کنند تا مبادا باعث تحریک سربازان و تیراندازی آنها شوند.

4 طبیعتاً شایعات فراوانی درباره کشته و مجروح شدن تعداد زیادی از مردم وجود دارد. بر طبق اخبار ساعت دو بعد از ظهر، آمار رسمی شامل هشت کشته، سی و پنج مجروح و 150 نفر دستگیر شده، می باشد. مأمور سفارتخانه شخصاً موضوع سی نفری که گفته می شد در هنگام تظاهرات در جلوی بانک مرکزی کشته شده بودند را بررسی کرد و دریافت که هیچ مدرکی دال بر وجود هرگونه خشونتی در آنجا وجود ندارد.

5 موضوع درگیری سنگین در نزدیکی ساختمان مجلس توسط رایزن سیاسی منطقه ای سفارتخانه پیگیری شد و به طور موثق به وی اطلاع داده شد که گزارش مربوطه نادرست بوده است. مأمور سفارتخانه در ساعت 3 بعد از ظهر که دوباره برای بررسی اوضاع خیابانهای بین سفارت و بازار به محل رفت و در آنجا تقریباً هیچ کسی را مشاهده نکرد. در اوایل روز بعضی از مغازه ها باز بودند ولی در حال حاضر تمامی آنها بسته اند. شهر در سکوت شومی به سر می برد و سربازان هنوز در صحنه هستند اما در کامیونهای خود نشسته اند و دیگر کسی در خیابانها دیده نمی شود.

تا ساعت چهار و نیم بعد از ظهر به وقت محلی همان شرایط بر شهر حکمفرماست. اما

ص: 426

انتظار می رود بعد از ساعات منع عبور و مرور امشب نیز اقدامی صورت گیرد.

6 نظریه: مهم ترین جنبه فعالیتهای روزانه این بود که هیچ گونه تلاشی توسط افراد آشوب طلب برای سوزاندن ساختمانها و یا شکستن پنجره ها دیده نشد. تظاهرکنندگان به وضوح هیچ گونه تمایلی برای مواجهه با ارتش نداشته و ارتش هم با بکارگیری حداقل نیروهای خود عکس العمل نشان می داد.

سولیوان


وضعیت جاری در ایران

سند شماره 240

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 78 684605562 دسامبر 1978 11 آذر 1357

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: وضعیت جاری در ایران

16 خلاصه: (بدون طبقه بندی) گزارش وضعیت ایران از 30 نوامبر تا صبح روز 2 دسامبر 1978)

17 تا 21 حذف شده است.

22 جزییات: الف- (بدون طبقه بندی) به طور کلی تهران روز 30 نوامبر را به آرامی پشت سر گذاشت. صفهای خرید بنزین طویل بود و مغازه ها و بازار باز بودند. منبع شماره (1) گزارش داد که ساعت بیست و پنجاه دقیقه شب، شخص ناشناسی خانه یکی از گروهبانان ارتش آمریکا را مورد حمله قرار داده و یک سه راهی (بمب دستی) را از پنجره جلویی به داخل خانه پرتاب کرده که از پشت به شخصی اصابت نموده است. فرد مزبور با صندلی روی آن می کوبد و بمب منفجر می شود. خسارات قابل توجهی به بار آمده، با این وجود کسی آسیب زیادی ندیده است. جراحات سطحی چندی در اثر پخش خرده شیشه به وجود آمده است.

ب (بدون طبقه بندی) روز اول دسامبر، طی ساعات روز، شهر وضعی عادی داشت ولی با رسیدن شب، شهر متشنج شد.

1 در ساعت هجده یکی از راننده های سفارت تجمع جمعیتی را در جنوب شرقی تهران مشاهده نمود. سربازان در منطقه حاضر شده و تیراندازی هوایی کردند و جمعیت متفرق گشت.

2 ساعت بیست و پنجاه دقیقه افسر رابط مستشاری نیروی دریایی جمعیت کمی از مردم را در خیابان جنوبی منزلش مشاهده کرد. این گروه در حال دادن شعار در خیابان ندا به سمت شمال در حرکت بودند، سربازان سر رسیدند و تیراندازی هوایی کردند و جمعیت پراکنده شد.

3 ساعت بیست و دو و سی دقیقه مدیر تیم فنی نظامی تلفنی از یک سرهنگ دوم نیروی

ص: 427

هوایی آمریکا دریافت داشت که وی اظهار نمود همین الساعه صاحبخانه اش به وی اطلاع داده که در دو کوچه شمالی میدان ژاله هنگامی که گروههایی از مردم شهر در خیابانها تجمع نمودند، تیراندازی هایی صورت گرفته است.

4 یکی از اعضای دفتر وابسته دفاعی گزارش داد که از ساعت بیست و یک و پنجاه دقیقه تا پنجاه دقیقه بعد از نیمه شب در اطراف دانشگاه تهران تیراندازی شده است.

5 یکی از کارکنان شرکت بین المللی هلیکوپترسازی بل به افسر دفتر وابسته دفاعی زنگ زده و گزارش داده که ساعت بیست و سه و پانزده دقیقه جمعیت خروشان عظیمی در مسجد آبی (حسینیه ارشاد) گرد آمده اند.

6 ساعت بیست و سه و سی دقیقه همان مأمور دوباره از طریق تلفن اطلاع می دهد که جمعیت حاضر در مسجد آبی را ده هزار نفر تخمین می زند.

7 ساعت بیست و سه و سی دقیقه یکی از اعضای دفتر وابسته دفاعی شنیده است که خودروهای زرهی سنگین به طرف شرق خیابان دولت در حرکت بودند و سر و صدای زنجیر و جلنگ جلنگ دست کم دو تانک را شنیده است.

8- ساعت سه و ده دقیقه صبح افسر رابط مستشاری در نیروی دریایی آمریکا از پشت بام خانه اش مشاهده نمود که چهار نفر سرباز هفت تن از نقض کنندگان مقررات منع عبور و مرور شبانه را دستگیر کردند، یکی از دستگیرشدگان فرار کرد و تیر خورد. همه آنها را سوار یک کامیون کردند. این واقعه تقریباً در فاصله صد یاردی از منزل افسر رابط مستشاری در نیروی هوایی به وقوع پیوست.

9 یکی از رانندگان دفتر وابسته دفاعی در ساعت پنج و ده دقیقه صبح در خیابان چهل و پنج متری تانکهای چیفتن را مشاهده کرد. ساعت شش و بیست دقیقه صبح نیز همان راننده یک واحد تانک چیفتن را در میدان شاهرضا مشاهده نمود.

10 یکی از اعضای دفتر وابسته دفاعی که نزدیک بزرگراه شاهنشاهی زندگی می کند، بین ساعت یازده تا یازده و چهل و پنج دقیقه شب صدای حرکت مداوم خودروهای زرهی سنگین که از بزرگراه به طرف پایین می آمدند را شنیده است. وی اظهار اطمینان می کند که آنها تانک بودند. خودروهای ارتش در ناحیه پایین شهر پراکنده شدند.

11 راننده دفتر وابسته دفاعی ساعت یازده صبح به علت سر و صدا در خیابانهای اطراف خانه اش واقع در جنوب غربی تهران از خواب بیدار شد. جمعیت ازدحام کرده بود، سربازان سر رسیدند و تیراندازی شروع شد. وی هیچ اطلاعی از تعداد کشته ها و زخمی ها نداشت.

ج (خیلی محرمانه) 1 یکی از کارکنان هوانیروز ارتش ایران گزارش داد که در روز اول دسامبر، سر ضیافت ناهار یکی از مأمورین اداری سفارت اردن به او گفته که مخالفان مذهبی یک میلیون دست کفن از پارچه سفید تدارک دیده اند. این کفن ها در هنگام جهاد پوشیده خواهد شد. منبع اظهار داشت که مخالفان حاضرند که برای سقوط کامل شاه یک میلیون کشته

ص: 428

بدهند. در همان ضیافت ناهار مأمور دیگری از پاکستان اظهار می دارد هنگامی که در بازار در صدد خرید مقداری پارچه بوده، متوجه می شود که هیچ پارچه سفیدی در مغازه موجود نیست.

2 آقای فرد رازی، بازرگان ایرانی در اول دسامبر 78 به هوانیروز ارتش ایران تلفن می زند و اطلاع می دهد که شنیده در اوایل دسامبر شاه کشور را ترک خواهد کرد و یک دولت ائتلافی تشکیل خواهد شد.

3 آقای شاهمیری یکی از وکلا و همسایه مأمور گزارشگر ما می باشد. ساعت یک و ده دقیقه بعد از ظهر اول دسامبر 78 به مأمور گزارشگر ما اطلاع می دهد که او یقین دارد شاه اوایل دسامبر ایران را ترک خواهد کرد.

4- هر دو منبع بالا توسط مأمور گزارشگر در گروه C – 6 ارزیابی شده اند.

5- در مدت سه روز گذشته، افسر رابط مستشاری در نیروی دریایی با تعداد زیادی از ایرانیان در مورد وضعیت کنونی ایران گفتگو کرده است. افسر غیرارشدی از نیروی دریایی، یک ناخدا دوم در نظریاتش کاملاً مخالف شاه بود. او در صحبت کردن محتاط بود با وجود این ضد شاه بود. مأمور گزارشگر درباره وضعیت ایران با سرتیپ بازنشسته ای که اکنون سرپرست کلوپ هوایی سلطنتی می باشد به گفتگو نشست. اظهارات وی نیز با نظریات ناخدا دوم هماهنگ بود. همسایگان مأمور گزارشگر همیشه در گفتگوهایشان با وی شدیداً از شاه حمایت می کردند. معهذا طی چند روز گذشته نظریاتشان تغییر یافته و ضدشاه شده اند. افسر گزارشگر و مدیر تیم فنی نظامی با یکی از منابع خبری گفتگو می کنند.

این منبع معلم دانشکده افسری است وی می گوید اغلب دانشجویان و ارشدهای آنان هر روز بیشتر از روز پیش نظراتی ضدشاهی پیدا می کنند.

نظریه تهیه کننده: (خیلی محرمانه) وضعیت کنونی ایران به طور آشفته ای گاهی آرام و گاهی طوفانی است.

از گزارشاتی که توسط منابع دریافت شده اند چنین برمی آید که در بین منابعی که در گذشته عمیقاً به وفاداری از شاه معروف بوده اند، تمایلات و گرایشات ضدشاهی در آنان پیوسته رو به افزایش است.


گزارش وضعیت ایران، شماره 29، دوم دسامبر 78

سند شماره 241

سری3 دسامبر 1978 12 آذر 1357

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی 305364به: نمایندگیهای دیپلماتیک

موضوع: گزارش وضعیت ایران، شماره 29، دوم دسامبر 78

1 امشب در تهران به خصوص در نواحی شمالی شهر در نزدیکی هتلهای بزرگ و رادیو تلویزیون تیراندازی شدید بود. در اواخر بعد از ظهر آرامش شومی بر تهران سایه افکنده بود. مغازه ها بسته بود، اکثر مردم در خیابانها نبودند و واحدهای نظامی در حال آماده باش در

ص: 429

خودروهای خود مستقر بودند. ناظری تعداد کشته شدگان دیشب را 500 نفر حدس زده است. احتمالاً تظاهرکنندگان بیشتری در نتیجه خشونتهای امشب کشته خواهند شد. چون مخالفین سعی می کنند نیروهای امنیتی را تا گسیختگی کامل تحت فشار قرار دهند.

2 طبق اعلام قبلی کارگران شرکت برق در بیشتر ساعات امروز صبح، برق سرتاسر ایران قطع بود. وزارت آموزش و پرورش تمام مدارس تهران را تا 13 نوامبر تعطیل نمود.

3 ناظرینی که امروز صبح مناطقی از تهران را بعد از تظاهرات گسترده و تیراندازیهای شدید شب گذشته بررسی کردند، هیچ گونه نشان و مدرکی از اینکه این مکان صحنه نبرد باشد، به دست نیاوردند. برخلاف معمول به اموال آسیب نرسید. در همین حال در محوطه اطراف سفارت، شعارهای ضدآمریکایی جدیدی روی دیوارها وجود دارد و در چند خیابان پوسترهای دست نویس با شعارهای ضدآمریکایی و ضد شاه به چشم می خورد. در پاسخ به کوششهایی که از جانب تظاهرات کنندگان برای رسیدن به محوطه سفارت صورت گرفته بود، تعداد سربازان محافظ محوطه افزایش یافته است.

4 بر طبق گزارشات، شیراز امروز آرام بود. در تبریز رئیس آمریکایی پروژه سازمان ملل به کنسول گفت که دفتر اداره و ماشین سازمان ملل امروز صبح به آتش کشیده شد. ناآرامی به شدت در اصفهان ادامه دارد و کنسول گزارش می دهد که در مساجد جداگانه حداقل سه ملا به مردم گفته اند تا منازل آمریکاییان را مورد شناسایی قرار دهند و به زور وارد آن منازل شوند و اسباب و اثاثیه آنها را در خیابان ریخته به آتش بکشانند. با وجود این، ملایان گفته اند که به خود آمریکاییان آسیب نرسد.

در مدخل خیابانها علاماتی زده شده که مشخص می کند کدام خانه از آمریکاییان می باشد. شب گذشته 5 اتومبیل که متعلق به آمریکاییان بود با بمب آتش زا منهدم شد. شب قبل از آن هم خانه یک آمریکایی با انفجار کپسول گاز که توسط آدمهای مزاحم صورت گرفت تقریباً کاملاً تخریب شد. اما هیچ آمریکایی صدمه ندیده است.

5 سفارت در حال دریافت گزارشات جدیدی است مبنی بر این که افسران رده متوسط نیروی هوایی و نیروی دریایی شاهنشاهی ایران معتقدند که شاه، قادر به حفظ موقعیت خویش نیست و مجبور است کشور را ترک نماید.

6 مصاحبه آیت الله خمینی در تلویزیون دولتی آمریکا در شب گذشته شامل اظهارنظرهای ذیل می باشد:

... انتقاد از آمریکا به خاطر تحمیل سلطنت پهلوی بر ایران و غارت منابع ملی ایران.

... نیاز به «پایگاههای نظامی آمریکا» در صورتی که حامیان وی قدرت را به دست گیرند مورد ارزیابی مجدد قرار خواهد گرفت. ... در مورد قراردادهای جاری ایران و آمریکا، به خصوص قرارداد فروش 20 میلیارد دلاری تسلیحات، آن قراردادهایی که به نفع «مردم مستضعف» نباشد، لغو خواهد شد. و آن دسته از قراردادهایی که مربوط به توسعه کشاورزی

ص: 430

است، ممکن است ادامه یابد.

... اسرائیل ظالم و ستمگر است و در صورتی که شاه سرنگون شود ایران دیگر به اسرائیل نفت صادر نخواهد کرد. ... در صورت لزوم شاه بایستی با زور و قوه قهریه سرنگون شود و پیروان وی حاضر به ایثار جان خودشان در این راه می باشند.

7 سفارت آمریکا و انگلستان به شهروندان خود توصیه نموده اند که در صورت امکان وابستگان خود را در خانه نگاه دارند. و چنانچه مجبور به حرکت در شهر هستند از حضور در اجتماعات مردم و آمد و شد در قسمت جنوب شهر خودداری ورزند. و قبل از تاریک شدن هوا به خانه ها بازگردند.

8 ظاهراً فرودگاه تهران باز است و امروز شرکت هواپیمایی پان آمریکن خدمات خود را طبق روال عادی ارائه می کند. ونس


تظاهرات شب دوم دسامبر در شمال تهران

سند شماره 242

خیلی محرمانه3 دسامبر 1978 12 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11813به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: تظاهرات شب دوم دسامبر در شمال تهران

خلاصه: تظاهرات مذهبی در مناطق شمالی تهران، قبل و بعد از ساعات منع عبور و مرور رخ داد. مأمورین سفارت گزارشات موثق و عینی گرد آورده اند که این تظاهرات خصوصیات فعالیتهای ماه محرم را دارد. نظامیان آشکارا اقدام به تیراندازی هوایی کرده اند. گمان می رود تلفات اندک باشد. شرکت مردم چشمگیر بوده است. پایان خلاصه.

1 مأمورین سیاسی گفته های موثق شاهدان عینی آمریکایی را کنار هم گذاشته و تصویری از تظاهرات مذهبی در مناطق شمالی تهران دروس، قلهک، قیطریه و نیاوران ارائه می کنند.

2 حدود ساعت 18:30 هنگامی که واحدهای نظامی به مسجد قبا رسیدند، فعالیتها آغاز گشت. آنان به جمعیت جمع شده و مقامات مسجد اطلاع دادند که جهت برگزاری مراسم مجوز نگرفته اند. پس از آن واحدهای نظامی مسجد را بسته و جمعیت گرد آمده، بقیه مراسم را در بیرون مسجد برگزار کرده و سپس در حالیکه فریاد الله اکبر، لااله الاالله و مرگ بر شاه سر می دادند، متفرق شدند. نظامیان با شلیک هوایی و گاز اشک آور جمعیت را در هم شکستند. تعدادی زخمی شدند ولی مرده ای دیده نشده است هر چند که امکان آن وجود دارد.

3 منبع نهضت آزادی ایران به مأمور سفارت اطلاع داد که مقامات مسجد قبا قویاً طرفدار سخت گیری خمینی مبنی بر مخالفت با اخذ مجوز از پلیس جهت برگزاری مراسم، می باشند. آنان در حال تدارک اقدامی جهت برگزاری مراسم دیگری بیرون از مسجد در عصر روز سوم دسامبر می باشند. این منبع اظهار امیدواری کرد که درگیری جدی با نظامیان رخ ندهد ولی واقعاً خوش بین نبود.

ص: 431

4- از ساعت 19 به بعد مردم در مساجد تمامی مناطق شمالی تهران (و همچنین در بخشهای جنوب و جنوب غربی تهران) شروع به تجمع کردند. درست ساعت 21 (یعنی ساعت شروع مقررات منع عبور و مرور) گروههایی از بعضی مساجد خارج شده و شروع به سر دادن شعارهای فوق الذکر کردند. این گروهها در اکثر خیابانهای اصلی شهر (بین سلطنت آباد و جاده قدیم شمیران) راهپیمایی کردند. یک گروه چشمگیر مسجد تجریش را ترک گفت و نظامیان بالاجبار با اقدام به آتش سنگین آنها را متفرق کردند. ظاهراً تلفاتی رخ داده است ولی تعداد آنها برآورد نشده است. دستجات مردم عملاً در تمامی جاها به شکل مسالمت آمیز راهپیمایی کرده و تخریب در پایین ترین حد خود بود. سازماندهان تظاهرات به ایرانی های کل منطقه تلفن زده و تعداد قابل توجهی از مردم طبقات متوسط یا بالای ایران را همراه با جمع تظاهرکنندگان به خیابانها کشانده و یا با اتفاق آنها از پشت بامها شعار می دادند. دو تن از مأمورین سفارت که پشت بام خانه شان موقعیت ویژه خوبی دارد، خاطرنشان کردند که در طی مسیر راهپیمایی در 50 تا 80 درصد منازل فردی وجود داشت که به شعاردهندگان بپیوندد. افراد شاهد راهپیمایان خاطرنشان کردند که زنان و بچه ها به طور گسترده در راهپیمایی حضور داشتند. بین ساعات 21 و 23 شب، جوّی سرورانگیز بر شهر حاکم شد در حالیکه صدای فریادها در تمام مناطق شمالی شنیده می شد، سازماندهندگان در بعضی موارد از بلندگوهای دستی و شعارهای هدایت کننده استفاده می کردند.

5 بعد از آغاز ساعات منع عبور و مرور نظامیان نسبتاً کمتر در صحنه آشکار شدند. خودروهای رزمی به مساجد خیابان دولت اعزام شده و جمعیت در آنجا، به طور مسالمت آمیز و بدون تیراندازی متفرق شدند. ولی تیراندازیهای بی هدف زیادی در سرتاسر منطقه مزبور شنیده می شد. ظاهراً اگر تلفاتی هم بوده، بسیار کم و در منطقه درّوس و قلهک بوده است. در واقع صرفاً صدای جیغ و فریادهای اتفاقی (که با شعارهای معمولی فرق دارند) در تمامی منطقه شمالی شنیده می شد. تانکها وارد محور جاده قدیم شمیران شده ولی سلاحهای سنگین آنها مورد استفاده واقع نشد. حول و حوش هسته اصلی تظاهرکنندگانی که در نزدیکی منطقه قیطریه گرد آمده بودند و به طرف جنوب حرکت کردند، هیچ گونه فرد نظامی به چشم نمی خورد.

6 وقایع شب مذکور، برای نخستین بار، بسیاری از آمریکاییهایی را که ساکن منطقه هستند و قبلاً تا این قدر نزدیک در معرض تظاهرکنندگان مذهبی نبوده اند، تحت تأثیر قرار داد. ناظران مطلع در مورد مراسم در محرم های گذشته می گویند که این مراسم به وضوح بزرگ ترین و جدیدترین نوع تظاهرات خواهد بود. اساساً به میزان قابل توجهی نگرانی در میان ساکنین خارجی این منطقه بروز کرده است اما با آخرین اطلاعاتی که ما در دست داریم هیچ حادثه ای برای خارجی ها رخ نداده است. بسیاری از ناظرین از اینکه گروههای مذهبی قادر به بسیج جمعیت زیادی می باشند شگفت زده شده اند. به نظر می آید که اقداماتی جهت تداوم تظاهرات

ص: 432

در شبهای آتی صورت گرفته است و چنانچه امکان داشته باشد وسعت آنها افزایش می یابد. شعار دادن و سرود خواندن درست بعد از ساعت 21 تا ساعت 23 که بارش خفیف باران و شاید خستگی حنجره ها سبب شد تا فریادها کاهش یابند، ادامه داشت و عملاً بعد از نیمه شب خاموش گشت. سولیوان


وضعیت کنونی در ایران

سند شماره 243

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 78 0558 68463 دسامبر 1978 12 آذر 1357

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

عنوان: وضعیت کنونی در ایران

16 خلاصه: (بدون طبقه بندی) گزارش وضعیت ایران از غروب 2 دسامبر 78 تا صبح 3 دسامبر 78.

17 تا 21 حذف شده است.

22 جزییات: (خیلی محرمانه)

الف- ساعات آغازین شب تهران آرام بود، تنها نور چراغ ماشینها و تعداد کمی از مغازه های باز، دیده می شد. در ساعت بیست و یک و پنج دقیقه افسر رابط مستشاری در نیروی دریایی و مدیر تیم فنی نظامی آتش بزرگی را در کوههای مشرف به تهران دیدند. شبیه به همین آتش در شب قبل دیده شده بود. بلافاصله بعد از مشاهده آتش افسر رابط مستشاری در نیروی دریایی مدیر تیم فنی نظامی وابسته نظامی هوانیروز ارتش ایران و دیگر کارکنان دفتر وابسته دفاعی آمریکا از خانه هایشان واقع در شمال و شمال مرکزی تهران از سر و صدا و فریادهای اوج گیرنده ای که از شمال و قسمتهای مرکزی شهر به گوش می رسید آگاه شدند.

از تعداد دقیق مردم شرکت کننده اطلاعی در دست نیست ولی به هر حال چندین هزار نفر در خیابانها، روی پشت بامها، در داخل باغها بوده و همه فریاد می زدند. صداهای بلند زیادی که کاملاً واضح و مشخص بود به گوش می رسید. شاید از بلندگو و بوق شیپوری استفاده می کردند. با سپری شدن شب ناظران دفتر وابسته دفاعی آمریکا صدای آتش تفنگ ها و اسله های اتوماتیک سبک را می شنیدند. در چندین موضع مختلف آتش سلاحهای سنگین (صداهای سلاح با کالیبر بزرگتر) به گوش می رسید.

ب دیشب هیچ گزارشی مبنی بر اعمال خشونت آمیز نسبت به آمریکاییهای مقیم تهران از طرف اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی دریافت نشد. در یک منطقه ناظری از دفتر وابسته دفاعی آمریکا تعدادی از مردم را در نزدیکی اتومبیل های شخصی آمریکاییان مشاهده کرد لیکن در این مورد هیچ گونه خسارتی گزارش نشده است.

ج شعارهایی به فارسی و انگلیسی شنیده می شد که عبارت بودند از:

ص: 433

1 مرگ بر شاه 2 خدا خوب است 3- الله اکبر 4- آشغال سفید به خانه ات برگرد 5- یانکی به خانه ات برگرد.

د وقایع و رویدادهای شب تقریباً دو ساعت پس از شروع پایان یافت. نزدیک به ساعت بیست و سه و پانزده دقیقه در بخشهای شمالی شهر همه چیز آرام بود.

با این حال کارمندان ایرانی دفتر وابسته دفاعی آمریکا امروز صبح گفتند که تیراندازی در قسمت جنوبی شهر تا دو ساعت بعد از نیمه شب ادامه داشته است. آنها از زخمی ها و کشته شدگان اطلاعی نداشتند.

ه رفت و آمد در صبح سوم دسامبر 78 در تهران کم است و باران نم نم می بارد. تهران الساعه که ساعت هفت و سی دقیقه بامداد به وقت محلی می باشد آرام است.

و دو حادثه در مورد چگونگی شکل گیری تظاهرات در شب دوم دسامبر 78 به هوانیروز ارتش ایران گزارش شد.

1 منبع اظهار داشت که در شب دوم دسامبر او همراه با صاحبخانه اش بر پشت بام آپارتمانش بود. در خلال تظاهرات چند تلفن به صاحبخانه زده شد که به او می گفتند چه شعارهایی بدهد و در چه ساعتی آنها را عوض کند. یکی از تلفن ها را که منبع پاسخ داد، گوینده به زبان انگلیسی خوبی از منبع درخواست کرد که با صاحبخانه صحبت کند.

به او گفته شد که صاحبخانه روی پشت بام است. گوینده گفت می داند که صاحبخانه روی پش بام است و تقاضا کرد که بیاید پای تلفن و با او صحبت کند. بعد از صحبت، صاحبخانه در حالی که می خندید به منبع گفت الآن دوباره وقت تغییر دادن شعارهاست.

منبع سروان ارتش آمریکا و در خدمت سفارت آمریکا در تهران است.

2 منبع اظهار داشت که درست قبل از آغاز منع عبور و مرور در شب دوم دسامبر 78 از روی پشت بامش شاهد پخش اعلامیه توسط چند ملا (مرد مذهبی) از یک اتومبیل به داخل ساختمانهای مجاور خانه اش بوده است. کمی بعد از ساعت منع عبور و مرور (به وقت محلی ساعت 9 شب) مردم شعارهای مختلفی را سر دادند. (پاراگراف ج) منبع همچنین اظهار داشت شاهد پرتاب ترقه هایی از چندین ساختمان به داخل خیابان بوده است. او می پنداشت چنین می کنند تا آن را تیراندازی وانمود نمایند.

منبع سرگرد نیروی هوایی آمریکاست که در تهران کار می کند.

ز منبع که خود معلم دانشکده نظامی ارتش شاهنشاهی ایران است و قبلاً نیز اطلاعاتی را به این اداره گزارش داده است چنین اظهار می دارد:

در دوم دسامبر ساعت دوازده و چهل و پنج دقیقه که معمولاً کلاس در ساعت سیزده و سی دقیقه تمام می شود دانشجویان سال سوم دانشکده افسری را (که تقریباً 300 نفر بودند) از کلاس بیرون آورده و به آنها اسلحه و مهمات دادند. زمانی که منبع جهت رفتن به خانه به راننده اتوبوسش مراجعه می کند در محل از هیچ یک از آنها خبری نبود. وقتی که از سرهنگ

ص: 434

ایرانی سئوال می کند راننده اتوبوسش کجاست؟ به او گفته می شود که از آنها جهت کمک به انتقال سربازهایشان استفاده شده است. شواهد و قرائن بیانگر این است که نیروهای نظامی دانشجویان سال سوم دانشکده بوده اند. منبع قبل از اینکه نیروها آنجا را ترک کنند وسیله نقلیه ای جهت رفتن به خانه به دست آورد. او نمی تواند تأیید نماید که نیروهای نظامی (دانشجویان) را واقعاً به خیابان برده باشند.

ح راننده دفتر وابسته دفاعی آمریکا گزارش داد که در بعد از ظهر سوم دسامبر در تقاطع روزولت-تخت جمشید سربازان دو نفر را با تیر زدند. این ناحیه در غرب سفارت آمریکا قرار دارد. او اظهار داشت که آن دو مرد از سوی یک موتورسیکلت سوار مورد اصابت گلوله قرار گرفتند و علت این امر را نمی داند. کارمند بخش اجرایی از دفتر وابسته دفاعی به محل حادثه رفت و تأیید کرد که موتورسیکلت شکسته ای کنار دیوار سفارت قرار گرفته است.

نظریات تهیه کنندگان: تعداد تأیید شده کشته شدگان عملیات شب گذشته معلوم نیست.


گزارش سیاسی امنیتی، سوم دسامبر

سند شماره 244

خیلی محرمانه3 دسامبر 1978 12 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11815به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش سیاسی امنیتی، سوم دسامبر

خلاصه: تیراندازی شدید پس از ساعت منع عبور و مرور شبانه در شب گذشته. گرد آمدن بر روی پشت بامها، تیراندازی شدید دیروز در اصفهان. مدارس تهران به مدت ده روز تعطیل شد. دولت می گوید که مخالفان از سلاح استفاده کرده اند. دولت اطاق اصناف را منحل می نماید. موج انتقاد در مجلس. چند تظاهرات در شمال سفارت. پایان خلاصه.

1 دیشب تظاهرکنندگان با منع عبور و مرور مجدداً مقابله کردند و به خیابانها آمدند. تهرانیها چندین ساعت به تیراندازی از آن جمله شلیک سلاحهای خودکار و حرکت تانکها در شهر گوش دادند. اکثر تیراندازیها هوایی بود. ولی دولت اعتراف می کند که در این تیراندازیها پنج نفر کشته و بیست نفر زخمی شده اند. مسئولین حکومت نظامی مانع تشکیل جلسات مذهبی در مسجد قبا در شمال تهران شدند و می گویند که شرکت کنندگان در مراسم مذهبی از مسئولین اجازه برپایی مراسم را نگرفته اند (در تلگرام جداگانه ای گزارش می شود). یک تحول جدید، تجمعات پشت بامی پس از ساعت شروع مقررات منع عبور و مرور بود که طی آن مردم شعارهای مذهبی سیاسی را بر فراز پشت بامها سر می دادند، صدای بلندگوها هم به این غوغا اضافه شده بود. ما در حال بررسی شایعه ای هستیم که بر طبق آن این نمایش با افروختن آتشی به عنوان علامت در کوههای شمال شهر آغاز گردید. آتش مهیبی از فراز شهر تهران دیده می شد. قسمتهایی از شهر برای دومین بار دچار قطع برق شد که ساعتها ادامه داشت.

2 کنسولگری آمریکا در شیراز به جز قطع جریان برق وضع را روی هم رفته آرام گزارش

ص: 435

می کند. مغازه ها دیروز همگی تعطیل بودند، ولی امروز حدود 25% مغازه ها باز هستند. اهواز نیز گرچه با قطع جریانهای آب و برق مواجه گردید آرام بود. کنسولگری گزارشاتی از درگیری خشن روز جمعه در بوشهر، بار و جهرم دارد. کنسولگری آمریکا در اصفهان گزارش می دهد که دیروز درگیری شدیدی که همراه با تیراندازی در حداقل هشت نقطه شهر بود به وقوع پیوست. بلندگوها از بالای ساختمانها مردم را به جهاد علیه رژیم فرامی خواندند. مردم اشیائی را از بالای بامها به طرف سربازان پرتاب کردند، و به مدت سه ساعت از خاموش کردن بلندگوها توسط آنها ممانعت نمودند. جماعتی که در یک کمین افتاده بودند و توسط سربازان تعقیب می شدند به داخل مسجدی گریختند. افراد مستقر در بام این مسجد تکه های آجر و موزائیک به طرف سربازان پرتاب می کردند که تعدادی از آنها مجروح شدند. کنسول از پزشکان محلی کسب اطلاع کرد که اجسادی را به بیمارستانها آورده اند. ارتش واحد کمکهای اولیه در بیمارستانهایی که تعطیل بوده اند مستقر کرده است. تظاهراتی در سه روستای اطراف وجود داشته است.

در یکی از این روستاها مردم شعار ضدبیگانه سر دادند و اوراق تبلیغاتی داس و چکش دار را به آتش کشیدند. در اصفهان در سه روز پیش حکومت نظامی توسط نیروی هوایی و واحدهای هوانیروز ارتش تکمیل گردید. سربازان هوانیروز انضباط کمتری داشته و به بدرفتاری و فحاشی متهم هستند، مردم خشمگین یکی از آنها را کتک زدند. هوانیروز از مستشاران آمریکایی خواسته است که آرم هوانیروز را از اونیفورمهایشان بردارند. دیروز بمبهای آتش زا به طرف دفتر فرعی شرکت فورد و کامیونی که در محل زندگی کارکنان آمریکایی پارک شده بود پرتاب شد ولی به کسی آسیب نرسید. دیروز روی هم هشت ساعت جریان برق در اصفهان قطع بود. گزارش می دهند که نیروی هوایی شاهنشاهی قصد داشت که در صورت قطع جریان برق نیروگاه برق را اشغال نماید ولی موفق به این کار نشد. اگر بتوان مغازه هایی را بازیافت احتکار مواد غذایی زیاد است، نتیجتاً قیمتهای کالاهای عمده 50 تا 200 درصد افزایش یافته اند.

3 مجلس دیروز جلسه علنی داشت و سه بار از دولت ازهاری انتقاد شدید شد. وکلای مخالف دولت به کشتار و تظاهرات و سانسور مطبوعات اشاره نمودند. دیروز وزیر بازرگانی اعلام داشت که اطاق اصناف منحل شده و بعد از چهارم آوریل انتخابات جدیدی برگزار خواهد شد.

دلیل انحلال اطاق اصناف کوتاهی در انجام وظایفش ذکر گردید. دولت ایران همچنین اسامی شش معاون جدید وزارت اقتصاد و دارایی را اعلام کرد: حسن هادوی، حسن علی رجایی، سیدمحمد میرمیران، عبدالرحیم صدریه و بیژن نوری.

4 تیمسار ازهاری نخست وزیر ایران دیروز به توجیه عمل ارتش در برابر تظاهرکنندگان پرداخت و قصد داشت که شور مذهبی را از شور سیاسی جدا کند. در جلسه دو ساعته که با

ص: 436

حضور یک صد تن از نمایندگان گروههای مختلف برگزار شد، ازهاری اظهار داشت که او را نصیحت می کنند که تمام اجتماعات را ممنوع نماید، ولی وی به عنوان نخست وزیر کشور شیعی مایل به این کار نیست. وی گفت که به هر حال خائنین و بیگانه پرستان از این مراسم سوءاستفاده کرده اند.

نیروهای نظامی سعی کردند که صدمات را کم نمایند ولی مجبور شدند که این حملات را خنثی کنند. او گفت که حزب توده در میان مردم اعلامیه پخش نموده و به آنها دستور داده که تظاهرات را چگونه برگزار کنند. در اظهارنظر دیگری، ازهاری مجدداً به فعالیت حزب توده اشاره کرد که قصد دارد مراسم عزاداری را به هرج و مرج تبدیل نماید. وی ادعا نمود که طرح توطئه ای را از جانب حزب توده برای تظاهرات، قتل و آتش زدن اموال مردم در تظاهرات در دست دارد. ازهاری روحانیون را دعوت کرد تا نقاب از چهره این توطئه گران بردارند تا مردم توسط آنها به انحراف کشیده نشوند.

5 دولت اظهار می دارد که بعضی از تظاهرکنندگان علیه نیروهای امنیتی از سلاح استفاده کرده اند. سفارت از منبع نظامی کسب اطلاع کرده که واحدهای نظامی که دیروز اتومبیلهایی که از کرج به سوی تهران می رفتند مورد بازرسی قرار دادند و چهار اتومبیل را که سلاح حمل می کردند پیدا کردند که دو اتومبیل را توقیف نموده و دو اتومبیل دیگر موفق به فرار شدند. شاهدان عینی آمریکایی به منابع خبری آمریکا از ایرانیانی که شب گذشته در شمال خیابان پهلوی (نزدیک رستوران چاتانوگا) با ضبط صوت، فریادهای مردم و صدای تیراندازی را با صدای بلند پخش می کردند تا همسایگان را بترسانند اطلاع دادند.

6 دیروز دولت اعلام داشت که ایران در بازیهای آسیایی که قرار است از نهم دسامبر در بانکوک برگزار شود شرکت نخواهد کرد.

7 ناآرامی امروز هم ادامه دارد. دولت اعلام نموده که مدارس تهران تا سیزدهم دسامبر تعطیل خواهند بود. (با وجود این مدرسه آمریکاییها در تهران فردا چهارم دسامبر باز خواهد شد).

امروز صبح مغازه های زیادی باز شدند، اما در اواسط روز مثل دیروز همگی بستند. حتی بعضی از شعب بانک ملی بسته است. افسر ناظر سفارت گزارش می دهد که جنوب تهران کاملاً تعطیل اما آرام است. مردم در اطراف پرسه می زنند و ظاهراً (بیهوده) به دنبال مغازه های باز هستند. در مرکز و شمال تهران تیراندازی شده است. راننده سفارت که از میان جمعیت در میدان 25 شهریور در شمال سفارت عبور کرده می گوید سربازان به روی جمعیت تظاهرکننده آتش گشودند.

منبع مطبوعاتی آمریکا در ایران در همین رابطه می گوید که بیشتر تیراندازیها هوایی بوده و سربازان از قنداق تفنگهایشان علیه تظاهرکنندگانی که رفت و آمد را مختل کرده بودند استفاده نمودند. امروز هنوز گزارشی از تعداد کشته شدگان نرسیده است. تظاهرات همراه با

ص: 437

تیراندازیهای زیاد که اکثر آنها ظاهراً هوایی است در چند منطقه در شمال سفارت در جریان است.

8 وزیر دادگستری حسین نجفی اعلام داشت که 120 زندانی سیاسی از زندان آزاد خواهند شد و اظهار امیدواری کرد که ترتیب آزادی تعداد بیشتری از بازداشت شدگان داده خواهد شد. (در تلگرام جداگانه گزارش خواهد شد). سولیوان


گزارش وضعیت ایران، شماره 30، سوم دسامبر 78

سند شماره 245

سری3 دسامبر 1978 12 آذر 1357

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی 305906به: نمایندگیهای دیپلماتیک

موضوع: گزارش وضعیت ایران، شماره 30، سوم دسامبر 78

1 نقض عبور و مرور شبانه بار دیگر منجر به رویارویی تظاهرکنندگان با مأموران حکومت نظامی و تیراندازی شدید در شب گذشته گردید. تهران در ساعت پنج بعد از ظهر به وقت محلی آرام بود ولی امشب احتمال وقوع آشوبهای عمده دیگری وجود دارد.

2 شیراز امروز آرام گزارش می شود فقط قطع برق وجود داشته و شاید 25 درصد از مغاز ه ها که بعد از اعتصاب همگانی دیروز بسته بودند امروز باز هستند. به استثنای قطع آب و برق در اهواز، این شهر آرام گزارش شده است. در اول دسامبر در سه نقطه از حوزه خلیج فارس درگیریهای خشونت بار روی داد.

3 درگیری خشونت بار هنوز در اصفهان ادامه دارد و حداقل دیروز در هشت نقطه از شهر تیراندازی شد. تعداد افراد حکومت نظامی در اصفهان توسط نیروی هوایی و واحدهای هوانیروز تکمیل شد. همچنین در سه دهکده نزدیک شهر تظاهراتی بر پا شد که در یکی از آنها تظاهرکنندگان شعارهایی ضدبیگانه سر داده و پرچمی را که علامت داس و چکش داشت به آتش کشیدند. بمبهای آتش زا به دفتر شعبه نمایندگی شرکت فورد و همچنین داخل پارکینگ کامیونها نزدیک جایی که کارمندان آمریکایی زندگی می کنند پرتاب شد اما صدمات جانی دربر نداشت. زمانی که در اصفهان مغازه ها باز کنند احتکار به وقوع می پیوندد و قیمتها برای اقلام عمده نتیجتاً 50 تا 200 درصد بالا می رود. در نتیجه قیمت مواد غذایی از 50 به 200 درصد افزایش یافته است.

4 با اعلام این مطلب از سوی دولت که برخی از تظاهرکنندگان علیه نیروهای امنیتی از سلاح گرم استفاده نموده اند، امروز وضع ناآرام ادامه پیدا کرد. گزارش شده دیروز در بازرسی اتومبیلها، چهار اتومبیل کشف شد که از کرج (در غرب تهران) به تهران می آمدند و سلاح حمل می نمودند.

5 شب گذشته تظاهرات مذهبی وسیعی در شمال تهران به وقوع پیوست، مردمی که روی بیشتر پشت بامها در مسیر تظاهرات بودند به همراه آنها شعار می دادند.

ص: 438

6 نخست وزیر ژنرال ازهاری، اعلام نموده است که تظاهرکنندگان از بلندگو برای پخش سر و صدای جمعیت، شعارها و صدای شلیک اسلحه برای به آشوب کشاندن عزاداری ماه محرم استفاده می کنند. خبرهایی وجود دارد مبنی بر اینکه نیروهای دولتی سعی می کنند جلوی تظاهرات را بگیرند و بیشتر تیراندازیها هوایی بوده است. با وجود این وقتی که واحدهای نظامی در فشار شدید قرار گرفته و ناگزیر به تیراندازی به سوی جمعیت شدند تعدادی زخمی و کشته بر جای ماند.

7- در نظر دارند، در چهارم دسامبر، مدرسه آمریکاییان را بازگشایی نمایند. جماعت آمریکایی به شدت نگران و عصبی است به ویژه از زمانی که خیلی از تظاهرات و برخوردها در مناطقی که بیگانگان زندگی می کنند به قوع پیوسته است.

8- اواخر بعد از ظهر، یعنی دوم دسامبر کارمندان شرکت استاندارد اویل که بزرگ ترین شرکت تولید کننده عضو کنسرسیوم است، اعتصابشان را آغاز کردند و باعث قطع تولید 425000 بشکه نفت در روز شدند. در نتیجه مجموع نفت خام تولید شده در 3 دسامبر به 5/5 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. بر طبق نظر مقامات شرکت کارمندان شرکت استاندارد اویل منحصراً در پاسخ به دعوت آیت الله خمینی اعتصاب کردند. با توجه به اینکه استاندارد اویل در تسهیلات موجود در جزیره خارک با شرکت اصلی اسکو شریک است، منابع شرکت بیم دارند که تب اعتصاب گسترش یابد. پالایشگاه آبادان در حد طبیعی به کار خود مشغول است، پالایشگاه شیراز تعطیل مانده است و پالایشگاه تهران با نصف ظرفیت خود کار می کند.

ونس


اوضاع جاری کارگری در بخش عمومی

سند شماره 246

خیلی محرمانه3 دسامبر 1978 12 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11817

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی. با اولویت

موضوع: اوضاع جاری کارگری در بخش عمومی

1 خلاصه: بخش خدمات عمومی ایران همچنان بر اثر مشکلات کارگری به حالت مختل به سر می برد. کارمندان در وزارتخانه های دولتی کم کاری می کنند، شرکت توانیر عمداً برق را قطع می کند، تهدید به انجام یک اعتصاب عمده توسط کارمندان ایران ایر، تداوم ناآرامیها در بین کارمندان شرکت ملی نفت در تهران و اعتصاب در بانک مرکزی از مشکلات عمده به شمار می روند. برای روز اول دسامبر درخواست اعتصاب عمومی شده است و اثرات بلندمدت آشوبهای اخیر بر اوضاع کارگری تا هنگامی که خاتمه نیافته کاملاً مشخص نخواهد بود. پایان خلاصه.

2 دولت ایران تلاش می کند تا نظم را مجدداً بر حوزه های کارگری که به دنبال مقاومت

ص: 439

منفعلانه کارمندان وزارتخانه های دولت در تهران دچار سردرگمی مانده است برقرار نماید. به نظر می رسد کارمندان در وزارتخانه های مربوطه حضور دارند ولی یا به هیچ وجه کار نمی کنند و یا ظاهراً به دلیل نوعی ترس با سرعت بسیار کمی کار می کنند. از زمان روی کار آمدن حکومت نظامی پیشرفت کمی در تصحیح این شرایط حاصل شده است. نمایش قدرت از جانب مقامات دولتی گرچه به طور موقت مؤثر بوده است اما در مواردی بدون اینکه پیشرفت قابل توجهی در جهت یک راه حل رضایت بخش حاصل شود موجب منزوی شدن بیشتر کارمندان شده است. تصمیمات و خدمات مهم وزارتخانه ها با کندی اتخاذ و یا ارائه می شوند.

3 شرایط جاری در شرکت تولید و انتقال نیرو (توانیر) نمایش دهنده فقدان مدیریت تصمیم گیری در بخش های عمومی و تمایلات سرسختانه کارگران می باشد. الف صادق وزیری (محفوظ بماند) مدیرعامل شرکت توانیر به یکی از کارمندان سفارت گفت خاموشی های اخیر نتیجه اقدامات معترضانه و عمدی حدود هزار نفر از کارمندان ناشناس در توانیر می باشد که در شش کارخانه تولید نیرو که برق تهران را تأمین می کنند سرگرم کار هستند. کارگرانی که از لحاظ سیاسی ناراضی هستند تولید برق را در یک کارخانه کاهش می دهند و خواستار کاهش بار در شبکه می شوند و بدین ترتیب در مناطق مختلفی از تهران خاموشی های منطقه ای ایجاد می کنند. وزیری توضیح داد در شرایطی که مدیریت توانیر می داند چنین فعالیتهایی صورت می گیرد احساس می کند که بهتر است به کارگران اجازه دهند اعتراض خود را به چنین صورتی نشان دهند تا به جای آن با اعمال زور به مقابله پرداخته و این احتمال را به وجود آورد که در تجهیزات تولید نیرو خرابکاری های عمده ای به وجود آید.

4 پدیده مشاهده شده اخیر مبنی بر وقوع مجدد اعتصابهای «پایان یافته» که با ارائه درخواستهای سیاسی قوت بیشتری گرفته است همچنان ادامه دارد. همانطور که توسط سفارت گزارش شد، در صبح 29 نوامبر اعتصاب کوتاه مدتی توسط کارمندان ایران ایر در فرودگاه مهرآباد صورت گرفت. علاوه بر این کارمندان شرکت نفت در پالایشگاه تهران و در دفتر مرکزی شرکت ملی نفت شدیداً سیاسی هستند و در طی هفته گذشته کارگران بیشتری به اعتصابیون پیوسته اند (به تلگرام 11701 مراجعه کنید). کارمندان بانک مرکزی نیز به دلایل کاملاً اقتصادی اعتصاب کرده اند. خواسته های آنها عبارتند از: تسهیلات بیشتر در اعطای وام و طرح پاداشهای بیشتر اما بسیاری از ناظرین معتقدند چنین اقدامی عمدتاً بر اساس تحریکات سیاسی صورت پذیرفته و بنابراین حدس زدن در مورد خاتمه یافتن آن مشکل می باشد. این اعتصاب که با اقدامات کارمندان دفتر مرکزی بانک ملی همراه شده در زمان نامناسبی صورت گرفته است زیرا نظام بانکی و بازار مبادلات خارجی هنوز تحت فشارهای غیرمتعارف هستند.

5 مخالفین خواستار برپایی یک اعتصاب عمومی در یک دسامبر هستند و به نظر می رسد که در تهران به مورد اجرا گذاشته شود. تا مدتها اثرات بلندمدت آشوبهای اخیر بر اوضاع کارگری مشخص نخواهد شد. سولیوان


ناآرامیهای داخلی در ایران، 2 دسامبر 78

ص: 440

سند شماره 247

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 78 0300 669 14 دسامبر 1978 13 آذر 1357

از: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، منطقه 72 تهران ، ایران

به: ستاد فرماندهی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، واشنگتن دی. سی.

عنوان: ناآرامیهای داخلی در ایران، 2 دسامبر 78

16 خلاصه (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) در طول ماه محرم ناآرامیهای داخلی در تهران و اصفهان ادامه دارد. در طی ساعات صبح و بعد از ظهر دوم دسامبر 1978 خشونتهای پراکنده ای در نقاط متعددی در تهران رخ داد. تظاهرکنندگان در اصفهان، بر خلاف سیاست مقامات نظامی راهپیمایی نمودند.

22 جزییات:

الف (بدون طبقه بندی): این گزارش حاوی اطلاعات خام است و نباید منحصراً بر اساس این گزارش طرح ها و یا برنامه هایی تهیه و یا اصلاح گردد.

ب (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) منبع، یک عضو هیأت مستشاری نظامی آمریکاست. وی اطلاع داد: برنامه قطع برق پنج روز آتی مناطق تهران را به دست آورده است. این خاموشی ها قرار است به ترتیب زیر به اجراء درآید: دوم دسامبر 9 تا 12، چهارم دسامبر از 7:30 تا 21:30 و ششم دسامبر از 9 تا 12.

(تاریخ اطلاع: 2/12/78؛ تاریخ و محل کسب خبر 2/12/78، تهران، منبع: سرهنگ دوم جیمز والینگ، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی آمریکا، ب 2، مأمور ویژه: فرانک م هویی، ناحیه 72).

ج (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) منبع افسر عالیرتبه نظامی آمریکا است و اطلاعات زیر را از هم ردیف ایرانی خود کسب کرده است: دولت ایران به کارکنان شرکت برق اجازه داده است که خاموشی های برنامه ریزی شده را به اجراء بگذارند، زیرا احساس شده است که: اگر جلوی خاموشی های موقتی گرفته شود ممکن است کارگران در تجهیزات خرابکاری نمایند، که منجر به خسارت جدی به ماشین آلات شود و دوره های خاموشی طولانی تر گردد. (تاریخ خبر 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 2/12/78 تهران، ارزیابی: ب 2، منبع : 1 OC، مأمور ویژه فرانک هویی ناحیه 72).

د (بدون طبقه بندی) بازنگری پرونده های مأمورین مرکز اطلاعات سفارت آمریکا در تهران اطلاعات زیر را در رابطه با حوادث و ناآرامیهای داخلی در تهران در طی ساعات 7:30 صبح الی 11:50 شب مورخ 2 دسامبر 78 آشکار ساخت. (برای سهولت در فهم، گزارش ها به دسته بندیهای عمده تقسیم شده است. منبع گزارش دهنده ما رویدادهای زیر را به عنوان گزارشاتی قابل اعتماد فهرست بندی کرده است)

ص: 441

1 تظاهرات و درگیریهای عمده:

9 صبح تظاهراتی در مجاورت خیابان 45 متری و کوروش کبیر (شرق تهران) در حال انجام بود.

10:10 صبح- تقریباً 200 تظاهرکننده در اطراف بانک ملی مقابل سفارت آلمان واقع در خیابان فردوسی اجتماع نموده بودند. جمعیت کوشش می نمودند که وارد بانک شود، ولی به وسیله گاز اشک آور متفرق شدند. (جنوب تهران)

10:30 صبح- تعداد 400 الی 500 نفر به وسیله پلیس در خیابان پهلوی و پارک شاهنشاهی متفرق شدند. یک انفجار گزارش شد. (مرکز تهران)

10:45 صبح- بین 500 الی 800 نفر در میدان فردوسی دست به اغتشاش زدند. 200 نظامی به طرف جمعیت شلیک کردند، مغازه ها بسته و یا در حال بستن بودند. (جنوب تهران)

11:20 صبح- دو کامیون سرباز در حال دستگیری مردم در خیابانهای کریمخان زند و ایرانشهر بودند. (مرکز تهران)

11:30 صبح- 2000 تا 3000 نفر در خیابان روزولت در حال حرکت به طرف جنوب به سمت سفارت آمریکا مشاهده شدند. جمعیت توسط نیروهای نظامی بدون شلیک گلوله متفرق شده و به دسته های کوچکتر تقسیم شدند (مرکز تهران)

11:30 صبح- تظاهرکنندگان در تقاطع خیابانهای شاه پهلوی در حال حرکت به طرف پایین خیابان شاه بودند (مرکز تهران)

11:30 صبح- جمعیتی بین 100 الی 150 نفر در خیابان کریمخان زند جمع شدند و نظامیان بدون درگیری آنان را پراکنده ساختند. (مرکز تهران)

12:20 جمعیت انبوهی در داخل دانشگاه تهران گرد آمده بودند. سربازان سه نفر را به گلوله بستند. (غرب تهران)

15:25 در تقاطع خیابان آیزنهاور و استوار لشکری گروهی از مردم در تمام جهات پراکنده می شدند. سربازان تیراندازی هوایی می کردند. و اتوبوس آبی رنگی سوخته شده بود. در تمام طول صبح صدای تیراندازیهای پراکنده به گوش می رسید.

15:45 در نزدیکی محلی که قبلاً ذکر شد، پمپ بنزینی در خیابان تاج واقع در شمال آیزنهاور در اثر آتش سوزی منفجر شد.

در خیابان داریوش تظاهرات برپا بود و سربازان به سوی تظاهرکنندگان تیراندازی می کردند. (غرب تهران)

19:15 در حدود 200 نفر در قیطریه به سمت جنوب حرکت می کردند و گروهی دیگر در حدود 50 تا 75 نفر نیز در چیذر به سمت جنوب می رفتند (شمال تهران)

20:45 بین 500 الی 600 نفر در منطقه جماران در مجاورت مسجدی در خیابان دولت و قیطریه مشغول تظاهرات بودند. (شمال تهران)

ص: 442

2 گزارش کشتارها:

11:25 6 جسد که در تقاطع شاهرضا و پهلوی افتاده بودند، شمارش گردید.

15:10 در طی ساعات صبح، 50 الی 100 جسد در مقابل ساختمان مجلس مشاهده شد.

3:45 بعد از ظهر چهار جسد در نبش خیابانهای آیزنهاور و استوار لشکری مشاهده شد.

حوادث ضدآمریکایی:

13:50 گزارش دریافت شد که شرکت بین المللی آمریکایی بل، دو بار تهدید به بمب گذاری شده و سه تلفن تهدیدآمیز در طی صبح دریافت نموده است. اما در محلهای ذکر شده بمبی پیدا نشد.

16:30 پیام زیر در روی شیشه جلوی ماشین یکی از آمریکاییان پیدا شد: «اجنبی ها، بدین وسیله به شما اخطار می شود که در اسرع وقت ایران را ترک کنید، در صورت عدم توجه بدون هیچ ترحمی کشته خواهید شد. امضا: ملت».

16:45 یکی از کارکنان آمریکایی شرکت «ایسیران» اطلاع داد که خانه اش واقع در پلاک 8 خیابان ورزنده (تقریباً سه خیابان دورتر از ساختمان سفارت آمریکا) با بمب آتش زا مورد حمله واقع شده، درب اصلی خانه تخریب شده و همسایگان در خاموش کردن آتش کمک نموده اند.

4 در سراسر روز گزارشهای متعددی در رابطه با تحرکات محدودتر ناراضیان و نیروهای نظامی در شهر که با صدای شلیک گلوله همراه بوده رسیده است. (تاریخ اطلاع: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر 3/12/78 ، تهران، منبع: یادداشتهای مأمورین مرکز اطلاعاتی سفارت آمریکا، ارزیاب: دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی، اسنادی 2، مأمور ویژه: رونالد ک. بلیس، ناحیه 72).

ه (بدون طبقه بندی):منبع (کسی که برای اولین بار گزارش می کند) اطلاع می دهد: در حدود ساعت 2:30 عصر دوم دسامبر 78، منبع از محل اقامت خود واقع در خیابان گلستان چهارم، پیاده به سوی ساختمان کمیساریای نظامی آمریکا در خیابان گلستان پنجم می رفته است. همین که به ساختمان کمیساریا نزدیک می شود، صدای شلیک گلوله ای را در نزدیکی محل می شنود. او به راه خود به سوی درب ورودی پارکینگ ساختمان کمیساریا ادامه داده و در آنجا با زنی ناشناس مواجه می شود که فریاد می زد و به سمت غربی پایین خیابان گلستان پنجم اشاره می کرد. سپس منبع دو نظامی ایرانی را مشاهده می نماید که مردی را از زمین بلند کرده و به عقب یک کامیون ارتشی می اندازند. اگر چه او حادثه را از فاصله 180 متری مشاهده می نموده، ولی به نظرش رسیده که دست ها و پاهای مرد تکان می خورده اند. سربازان سوار کامیون شده و همگی آنجا را ترک کردند. (تاریخ اطلاع: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 3/12/78 تهران، منبع: استوار یکم: آ ای اسمیت، مأمور مستشاری ارتش آمریکا، ارزیابی :

ص: 443

اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: اف 1، مأمور ویژه: جیمی استات، ناحیه 72).(1)

و (بدون طبقه بندی): منبع، مستخدم ایرانی یک خانواده آمریکایی که مدت محدودی است گزارش می دهد و به نظر می رسد که قابل اعتماد باشد، اطلاع می دهد: او از طریق تلفنی به وسیله «دوستی» با خبر شده بود که امروز چهار یا پنج گروه در میدان «ثریا» واقع در نزدیکی عباس آباد تظاهرات خواهندکرد. به او توصیه شده که به خیابان نرود. همچنین دوست منبع اظهار نمود که صدای شلیک گلوله در میدان «توله» شنیده می شده است. و امروز بدتر از دیروز خواهد بود. (تاریخ اطلاع: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 2/12/78، تهران، منبع: عصمت بنیاد، ارزیابی: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: اف 6 ، مأمور ویژه: فرانک م هویی، ناحیه 72).

ز (بدون طبقه بندی): منبع که از کارمندان شرکت «نورتروپ» است و برای اولین بار گزارش می دهد اطلاع داد: در حدود ساعت یازده صبح در مدرسه فنی واقع در خیابان «جردن» سه خیابان دورتر از خیابان «ظفر» تظاهرات برپا بود. جمعیت بین 100 الی 200 نفر تخمین زده می شد و سربازان با تیراندازی هوایی، آنان را متفرق می نمودند. (تاریخ اطلاع: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 2/12/78، منبع آقای دنیس بالتون، ارزیابی: دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی: اف 3، مأمور ویژه: فیلیپ ل استارک، ناحیه 72).

ح (بدون طبقه بندی): منبع، مأمور امنیتی منطقه ای سفارت آمریکا، متن توصیه آمیز منتشره از سفارت آمریکا را تهیه نموده که به شرح زیر است: «2 دسامبر 78، ساعت یازده، میکروفن سفارت»

توصیه: حوادث اول دسامبر بیانگر این است که در طی چند روز آینده لازم است که نهایت احتیاط را بنماییم.

1 مدرسه آمریکایی تهران حداقل تا سوم دسامبر بسته خواهد بود. (توصیه بعدی به دنبال این هشدار داده خواهد شد.)

2 تا آنجایی که امکان دارد وابستگان (سفارت آمریکا) می بایستی در منزل بمانند.

3 اگر مجبور هستید که بیرون بروید، از پیاده روی در مناطق شلوغ پرهیز نمایید و از رفتن به جنوب تهران خودداری نمایید.

4 تا اطلاع ثانوی، مرکز اطلاعات سفارت (1333)، 24 ساعته باز خواهد بود.» (تاریخ اطلاع: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 2/12/78، تهران، منبع: آقای «بنرمن»، ارزیابی: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: ب 6، مأمور ویژه مقیم در محل «اُلیس» ، ناحیه 72).

ط (بدون طبقه بندی): منبع، یک معلم آمریکایی مدرسه تهران کامیونتی اظهار داشت که

1- در اصل سند شماره ( 3) وجود ندارد. م.
ص: 444

اطلاعات دست دومی دریافت داشته که چهار تن از افراد حمله کننده به بانک ملی (روبروی سفارت آلمان) کشته شده اند. یک مرد ایرانی که با مدرسه کامیونتی تهران ارتباط دارد، معتقد است که موج اخیر تظاهرات نه تنها ادامه خواهد داشت بلکه تا اواسط دسامبر شدت خواهد گرفت. برای روزهای حوالی یازدهم دسامبر، به علت اهمیت عمیق مذهبی اش نگرانی خاصی وجود دارد. (تاریخ اطلاع: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 3/12/78 تهران، منبع: فیلیپ آرنسون، ارزیابی: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: ب 6 ، مأمور ویژه: بلیس، ناحیه 72).

ی (بدون طبقه بندی): منبع، کنسول آمریکا در اصفهان، اطلاع داد که جمعیت بزرگی در خیابان سروش واقع در شمال شرقی اصفهان اجتماع نموده و در حال راهپیمایی به سمت مسجد «مصلا» در جنوب بوده اند. سربازان برای متفرق کردن جمعیت در صحنه نبودند و این اعتقاد وجود داشت که تظاهرات بطور مسالمت آمیز پیش خواهد رفت. منبع بعداً گزارش داد که علیرغم اینکه مقامات نظامی تظاهرات را مجاز ننموده اند، راهپیمایی ادامه داشت. علاوه بر آن سرهنگ دارابی، افسر اجرایی در حکومت نظامی اصفهان، به منبع اطلاع داد که در روز 2 دسامبر هیچگونه اجازه راهپیمایی صادر نشده است و خیابانهای منتهی به مسجد بسته بودند. منبع اظهار عقیده کرد که در طی چند روز آینده فعالیتهای خشن، آرام خواهد شد؛ زیرا ملاهای ایرانی (رهبران مذهبی اسلامی) نمی خواهند که فعالیتها خیلی زود به اوج برسد. بر طبق نظر منبع، دوره ای که باید مراقب بود، 7 تا 11 دسامبر است. منبع گفت که، تظاهرات در اصفهان حداقل بوده است، چون به نظر می رسد که نیروهای ضددولتی تاکتیک فعالیتهای اعتصابی را حداقل در طی نیمه اول ماه محرم برگزیده اند.

(تاریخ اطلاع: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر 2/12/78 اصفهان، منبع: دیوید مک گافی، ارزیابی: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: ب 2، مأمور ویژه: اولیس، ناحیه 72 و رابرت هافمن و مأمور ویژه وارن اسمیت، اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، یگان 7201).

ک (بدون طبقه بندی): منبع، نماینده سازمانی نظامی وابسته به شرکت هواپیمایی «گرومن» تأیید نمود که علیرغم این حقیقت که مقامات حکومت نظامی اجازه برای تظاهرات نداده اند، جمعیت در حال تدارک راهپیمایی به سوی مسجد «مصلا» بودند. او افزود که قطع پراکنده برق (برق از ساعت 9 صبح قطع بود) عمداً به وسیله کارگران اعتصابی صورت گرفته است. در مورد تأمین برق، اصفهان با این مسئله روبروست که 24 ساعت روشنایی و 24 ساعت خاموشی داشته باشد. از جانب کارگران اعتصابی به ارتش اخطار شده که کارهای شرکتهای برق را برعهده نگیرد. آنان تهدید کردند که اگر ارتش کار تأمین برق را به عهده بگیرد، آنها سدهای آبی تأمین برق را منفجر خواهند کرد. منبع افزود که شرکت «گرومن» و مغازه داران ایرانی روزها تعطیل هستند. (تاریخ اطلاع: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 2/12/78 اصفهان، منبع «جاوید هاتفی» ، ارزیابی: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: ب 3، مأمور ویژه: «هافمن، دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی، یگان 7201).

ص: 445

ل (بدون طبقه بندی): در حدود ساعت یک بعد از ظهر، در منطقه شرق یا جنوب شرقی ساختمان شماره 2 گرومن صدای شلیک اسلحه های خودکار شنیده می شد. این صدای تیراندازی توسط افراد مختلفی در ساختمان شنیده شد. (تاریخ خبر: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 2/12/78، منبع، مشاهدات مأمور ارزیابی دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی، ارزیاب: الف یک، مأمور ویژه اسمیت و هافمن یگان 7201).

م (بدون طبقه بندی): اطلاعات زیر هم در مورد تظاهرات در منطقه اصفهان در طی ساعات عصر به دست آمده است:

1 در پایین شهر اصفهان یک بانک (NFI) در حال سوختن بود. (منبع: چاک وستفال مأمور امنیتی هلیکوپترسازی بل).

2 منبع در حدود ساعت 1:30 بعد از ظهر در خیابان شاهپور «نزدیکی تقاطع خیابان شیخ بهایی به سمت شمال راه می رفت که با جمعیتی در حدود 200 نفر از ایرانیان که اکثراً در حدود 20 سال سن داشته اند مواجه می شود، منبع مشاهده می کند که ماشین حمل و تخلیه زباله در وسط خیابان واژگون گردیده و به آتش کشیده شده بود. ناگهان جمعیت به سمت غرب پیچیده و بسیاری از مردم با مشتهای گره کرده به شعار دادن می پردازند. بعد از آن منبع نیروهای نظامی ایرانی را مشاهده می کند که از آن سمت می آمدند. با شلیک گلوله جمعیت برگشته و به سمت شرق می دوند. از آنجایی که مشاهده نشد که کسی گلوله خورده باشد، به نظر می رسد که تیراندازی هوایی بوده و گلوله ها به بالای سر مردم شلیک شده اند. منبع اظهار داشت که همچنین یک فروشگاه بقالی را دیده که در حال سوختن بوده و یک بانک را مشاهده کرده که میله های آهنی حفاظش خمیده شده بودند. (منبع: جری لوئیس، شرکت عملیاتی بل)، (تاریخ اطلاع: 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 2/12/78 اصفهان، منبع: در بالا ذکر شد، ارزیابی: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: (هر دو) ب، اطلاع 2، مأمور ویژه: اسمیت، یگان 7201).

(توجه: تیراندازی که «موریس» مشاهده کرده می بایستی تقریباً در همان زمان و در همان محلی که صدای تیراندازی از ساختمان گرومن (هماطور که در بالا اشاره شد) شنیده می شد، رخ داده باشد.

ن (بدون طبقه بندی): منبع که کنسول ایالات متحده در تبریز می باشد، اظهار نموده که در شهر مهاباد واقع در غرب ایران درگیریهایی که از شب اول دسامبر رخ داده هنوز ادامه دارد و در این مدت چندین ساختمان دولتی به آتش کشیده شده است. سربازان به سوی جماعت شلیک نمی نمایند. همچنین دفتر مدیریت بررسی وقایع سازمان ملل نیز به آتش کشیده شد. تبریز در طول دوره اولیه ماه سوگواری آرام بوده است.

(تاریخ اطلاع: 1/12/78 2/12/78، تاریخ و محل کسب خبر: 2/12/78، تهران، ارزیاب: ب 2، منبع: «مایک مترینکو»، مأمور ویژه: «اولیس» ، ناحیه 72).

ص: 446

نظریات تهیه کنندگان (خیلی محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) درگیریهای خشونت آمیز، اعتصابات و کم کاریها، به منظور اعلام شروع ماه محرم ادامه دارد. انتظار می رود که ناآرامیهای داخلی ادامه یابد، زیرا آیت الله خمینی رهبر مذهبی شیعیان اعلامیه ای مبنی بر دعوت مردم به مخالفت خشونت آمیز با رژیم شاه صادر کرده است. با توجه به مشاهده کشته ها که توسط منابع مختلف صورت گرفته است، به نظر می رسد که ارقام تلفات منتشر شده توسط دولت کاملاً کم است. طبق شایعات ایرانیها، تعداد تلفات شبهای اول و دوم دسامبر 78 بیش از 2000 کشته بوده است.


ادامه فعالیتهای ضدآمریکایی

سند شماره 248

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 78 0303 669 14 دسامبر 1978 13 آذر 1357

از: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، منطقه 72 تهران، ایران

به: ستاد فرماندهی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، واشنگتن دی. سی.

عنوان: ادامه فعالیتهای ضدآمریکایی

16 خلاصه: (خیلی محرمانه) فعالیتهای گزارش شده ضدآمریکایی از تهران، اصفهان و بوشهر. منزل یکی از افسران نیروی هوایی آمریکا در تهران در سوم دسامبر مورد اصابت یک بمب آتش زا قرار گرفت ولی عمل نکرد. خودروهای شخصی متعلق به یکی از غیرنظامیان وزارت دفاع در تهران و یکی از کارکنان شرکت بین المللی هلیکوپترسازی بل در همین روز در اصفهان سوخت.، درب ورودی آپارتمان مجتمع مسکونی آمریکاییهای غیرنظامی در تهران در دوم دسامبر به آتش کشیده شد، منزل یکی از کارکنان شرکت بین المللی هلیکوپتر سازی بل در اصفهان در تاریخ دوم دسامبر 78 مورد اصابت یک بمب آتش زا قرار گرفت. تلفن ها و یاداشتهای تهدیدآمیز ادامه دارد. پرسنل نظامی آمریکایی ساکن در هتلی در تهران در تاریخ سوم دسامبر دو بار تهدید تلفنی بمب گذاری دریافت کردند. در ماشین فتوکپی یک شرکت آمریکایی در تهران نشریه ضدآمریکایی به دست آمد. لاستیک چرخهای دو خودرو در تهران در تاریخ سی ام نوامبر پاره شدند. مقامات امنیتی ایران به آمریکاییان اخطار می کنند که عناصر مخالف مواد منفجره به همراه دارند و ممکن است آنها را علیه شهروندان آمریکایی به کار برند.

22 جزییات:

الف (بدون طبقه بندی) این گزارش حاوی اطلاعات خام می باشد. طرحها و یا تدابیر سیاسی نبایستی تنها بر اساس این گزارش تهیه و یا اصلاح گردند.

ب (بدون طبقه بندی) منابع خبری این گزارش مأمورین امنیتی دایره پشتیبانی لجستیکی ارتش و شرکت سیلوانیا در تهران می باشند و هر یک گزارش داده اند که شب 30 نوامبر 78 لاستیک اتومبیل یکی از کارکنان شرکت که در شمال شرقی تهران سکونت دارد هنگامی که

ص: 447

اتومبیل خود را در مقابل خانه اش پارک کرده بوده را خالی کرده اند (تاریخ کسب خبر: 30 نوامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: دوم دسامبر 78، تهران. ارزیابی: ج 2. منابع خبر: گلن لمب، دایره پشتیبانی لجستیکی ارتش و بیل مایکل، سیلوانیا، مأمور ویژه: تروی سولیوان).

ج (بدون طبقه بندی) منبع خبر، یکی از کارکنان شرکت آمریکایی بین المللی بل در تهران که از اعتبار کافی برخوردار است به ما اطلاع داد: در بعد از ظهر سی ام نوامبر 78، منبع خبر، زمانی که می خواست از ماشین فتوکپی که در دفتر اصلی شرکت قرار داشت استفاده نماید یک نسخه از جزوه ای را یافت که حاوی مطالب زیر بود:

بدون شک شما از جنبش رهایی بخش کنونی ملت ما آگاه هستید. هدف ما، کلاً رهایی از استبداد سلطنتی داخلی و استثمار خارجی می باشد. ما می خواهیم در ایران حکومت اسلامی برقرار سازیم تا بتوانیم آزادانه بیاندیشیم و آزادی را به دست آوریم و بر اساس عدالت زندگی کنیم و روابطمان را با دیگر کشورها بر اساس احترام متقابل و عدالت بنا نهیم. شما دانسته یا ندانسته در خدمت منافع دشمن ملت ما هستید، بنابراین حضور شما در ایران مانعی برای انقلاب ما به حساب می آید. ما به شما و خانواده تان یک ماه فرصت می دهیم تا تهران را ترک نمایید. بعد از این مدت ما تمامی بیگانگانی را که در ایران مانده اند به مثابه دشمنان خود قلمداد و با آنها قاطعانه مبارزه خواهیم کرد. بنا به رفتار تفاهم آمیز مردم و دولت فرانسه نسبت به رهبر عظیم الشأن مذهبی ما امام خمینی، در حال حاضر فرانسویها و همچنین تمام خبرنگاران خارجی مستثنی هستند. ما از مردم خواسته ایم تا با امکاناتشان لیستی از محل سکونت بیگانگان، شرکت ها و شرکت های خارجی و محل کارشان تهیه کرده و آماده نبرد شوند. انجمن استادان دانشگاه برای استقرار حکومت جمهوری اسلامی در ایران (تاریخ کسب خبر: 30 نوامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: یکم دسامبر 78، تهران. ارزیابی: C – 2، منبع خبر: آرتور هادلستون مدیر آموزش، مأمور ویژه : جیمی استات)

د (بدون طبقه بندی) منبع: فردی است که برای اولین بار گزارش تهیه می کند و در یگان سی ام سپاه صلح کار می کند. وی اطلاع داد که شوهرش دو نسخه از نامه های تهدیدآمیزی (برای متن پیام به پاراگراف قبلی مراجعه کنید) را که از شکاف درب محل سکونتشان واقع درخیابان بلارام پلاک 31 منطقه قیطریه تهران به داخل انداخته شده بودند پیدا کرده است. منبع گفت که هیچ یک از همسایگان آمریکایی اش چنین نامه ای دریافت نکرده اند، و نظرش این بود پسر جوان روزنامه فروش قبلی خانه اش را شناسایی کرده است. (تاریخ اطلاع: 28 نوامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: 30 نوامبر 78، تهران. منبع: خانم مارجوری گرین لا، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: و 2، مأمور ویژه: رونالد. ک. بلیس حوزه 72).

ه- (بدون طبقه بندی): منبع خبر، مأمور امنیتی شرکت بین المللی هلیکوپترسازی بل در تهران می باشد. وی اطلاع داد که در حدود ساعت نه و پانزده دقیقه شب دوم دسامبر، فرد یا افرادی که سوار بر موتورسیکلت بودند شیئی را به طرف درب ورودی مجتمع مسکونی واقع

ص: 448

در خیابان ورزنده شماره 8، که تقریباً در فاصله سه بلوکی سفارت واقع است پرتاب کردند که باعث گردید درب آپارتمان در میان شعله های آتش بسوزد. درب آپارتمان سوخت ولی ساختمان دچار هیچ گونه خسارت جدی نشد. شیشه ای در نزدیکی درب پیدا نشد تا حاکی از این باشد که شیء مورد استفاده بطری آتش زایی بوده است. صاحبخانه ایرانی، کارمند شرکت بین المللی هلیکوپترسازی بل و سه آمریکایی دیگر که از کارمندان شرکتهای آمریکایی می باشند در این ساختمان سکونت دارند. در اوایل شب تظاهراتی در این منطقه به وقوع پیوسته بود. (تاریخ اطلاع: 2 دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: چهارم دسامبر 78، تهران، ارزیابی : ب 2، منبع: وین استوارت، مأمور ویژه: سولیوان).

و (بدون طبقه بندی): منبع، فردی است که برای اولین بار گزارش می دهد، اطلاع داد که، در حدود ساعت 9 صبح دوم دسامبر 78، منبع توسط یکی از همسایگان آمریکایی مطلع شد که چند جوان ایرانی خانواده منبع خبری را با صدای بلند تهدید به مرگ کرده اند. منبع خبر در خیابان اندیشه 6، پلاک 47، آپارتمان شماره 2، سکونت دارد و همسایه آمریکایی وی نیز در همان ساختمان آپارتمان شماره 4 ساکن می باشد. گزارش می شود که همسایه آمریکایی از خانه شاگردش از طریق استراق سمع شنیده است که سه مرد ایرانی منبع خبر و دخترش را به خاطر پوشیدن لباس زننده در اطراف منزلشان، یعنی پوشیدن شورت (شلوارک) هنگام ایستادن در بالکن منزلشان و اینکه سگ در منزلشان دارند، مورد شماتت قرار می دادند. سه مرد ایرانی گفتند که «ما حتماً کسانی را که در آپارتمان شماره 2 زندگی می کنند خواهیم کشت» البته منظور منبع خبر و خانواده اش می باشد. (تاریخ اطلاع: دوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: دوم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: F – 2 ، منبع خبر: لورین الکوفر، پشتیبانی عمومی یگان 5 هیأت مستشاری نظامی، مأمور ویژه: جیمی استات).

ز (بدون طبقه بندی): منبع غیرنظامی آمریکایی در تهران که هیچ سابقه گزارش دادن ندارد، اطلاع داد که ساعت 2 بعد از ظهر دوم دسامبر 78، هنگامی که پسرش مشغول صحبت تلفنی بود مرد ناشناسی صحبت را قطع می کند و می گوید «یانکوئی بروگمشو» پسر منبع خبر می گوید «شما یانکوئی تلفظ می کنید بگویید یانکی». شخص ناشناس می گوید «می دانم» و گوشی را به زمین می گذارد. (تاریخ اطلاع: دوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: سوم دسامبر 78، تهران، منبع: فرانک اسکاریانو، پشتیبانی عمومی یگان 14، آمریکا، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، و 2، مأمور ویژه: جیمی استات).

ح (بدون طبقه بندی): منبع، غیرنظامی وابسته به وزارت دفاع که سابقه گزارش دادن به اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی ندارد اطلاع داد که در تاریخ سوم دسامبر 78 شعارهایی با گچ روی اتومبیل اش نوشته اند. همسایه ایرانی بعضی از شعارها را بدین گونه ترجمه کرد: «مرگ بر شاه، درود بر خمینی»، «کارتر برای شاه گریه می کند»، «می چکد از چنگ او خون جوانان ما». منبع در شمال شرقی تهران، خیابان داور، پلاک 58 زندگی می کند. (تاریخ اطلاع:

ص: 449

سوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: سوم دسامبر 78، تهران، منبع: مری ریچارژ، پشتیبانی عمومی یگان 12، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: F – 6 ، مأمور ویژه: جان اورشاک).

ط (بدون طبقه بندی): منبع خبر، عضو ارتش آمریکاست که برای اولین بار برای اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی آمریکا گزارش تهیه می نماید.

وی اظهار داشت که بین ساعت بیست و سی تا بیست و سی و پنج سوم دسامبر 78 در محل سکونتش دو تلفن تهدیدآمیز از جانب فردی که انگلیسی به طور شکسته صحبت می کرد به وی شده است. در تلفن نخست این مرد گفت «فرمانده، باید تا قبل از فردا از ایران بروی» و بعد از اینکه یکی از دوستان منبع خبر، به آن پاسخ داده و گوشی را گذاشته بود، وی مجدداً زنگ زد و گفت «فردا باید از ایران بروید والا شما را خواهیم کشت». (تاریخ اطلاع: سوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: سوم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: F – 2 ، منبع خبر: ادوارد بوردلن استوار نیروی دریایی، مأمور ویژژه جیم موراسکی).

ی (بدون طبقه بندی): منبع خبر، یکی از کارکنان هتل اوین واقع در شمال غرب تهران می باشد و گفت که دو تلفن تهدیدآمیز اولی صبح و دومی در بعد از ظهر مبنی بر بمب گذاری به یکی از تلفن چی های هتل شد. پلیس ایران ساختمان محل را جستجو نمود ولی بمبی پیدا نکرد. (تاریخ اطلاع: سوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: سوم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: F – 2 ، آقای ام زره پروان مدیر خدمات عمومی هتل، مأمور ویژه: فرانک هیوی).

ک (بدون طبقه بندی): منبع خبر، غیرنظامی وابسته به وزارت دفاع است که در خدمت دفتر هواپیمایی ایران واقع در فرودگاه مهرآباد تهران می باشد و برای اولین بار گزارش تهیه می کند. وی اظهار داشت که در حدود ساعت یازده و نیم شب سوم دسامبر 78، همسایگان طبقه بالا و پهلویی او را بیدار می کنند و به وی خبر می دهند که جیپ هایچوپیکاپ مدل 1976 وی را آتش زده اند. بازرسان پلیس تهران دریافتند که دو کوکتل مولوتف از قسمت برزنتی به داخل اتومبیل پرتاب شده است. در این حادثه سقف برزنتی اتومبیل کاملاً سوخت و به رنگ قسمت خارجی اتومبیل و یک صندلی خسارت وارد آمد. اتومبیل در مقابل منزل مسکونی وی واقع در قسمت شمالی تهران، کوچه رامین، شماره 15 پارک شده بود. وضع منطقه ناامن بود و چراغهای منطقه به خاطر قطع جریان برق خاموش شده بودند. ساکنان آپارتمان بالایی سر و صداهایی را از روی بامها شنیده و ظاهراً مزاحم یا مزاحمین را ترساندند و فراری دادند. فردی که در طبقه پایین محل اقامت منبع خبر سکونت دارد اطلاع داد که 15 دقیقه قبل از این حادثه سر و صداهایی شنیده ولی کسی را ندیده بود، بعد نوری را از بیرون ملاحظه کرده و خودروی منبع خبر را در آتش شعله ور دیده است. پلیس و اداره آتش نشانی در حدود ساعت 12 شب در محل حادثه حاضر و شروع به تحقیق نمودند که آتش سوزی دیگری در همان هنگام در انتهای خیابان نظر مأموران آتش نشانی را جلب کرد. ابتدا آن آتش را خاموش کردند. از

ص: 450

بازرسیهای به عمل آمده معلوم شد که فردی در حدود همان زمان که جیپ را آتش زده، لاستیکی را هم آتش زده است. منبع خبر اظهار داشت که قبلاً چنین حوادث و یا مشکلاتی نداشته است. (تاریخ اطلاع: سوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: چهارم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: F – 2 ، منبع خبر: استانلی. ل. پرایس پشتیبانی عمومی یگان 13، مأموران ویژه: جیمی استات و جیمز موراسکی).

ل- (بدون طبقه بندی): تحقیقات به عمل آمده در محل حادثه حاکی از این بود که اتومبیل را از محوطه به خیابان منتقل کرده بودند. بدنه برزنتی اتومبیل کاملاً خراب شد و خسارت وارده به رنگ بدنه آن زیاد بود. شیشه پنجره عقب ظاهراً در اثر حرارت زیاد شکسته و روکش صندلیها سوخته بود. علاوه بر آن قسمت داخلی اتومبیل در اثر دود زیاد خسارت برداشته است. دو بطری حاوی مایع قابل اشتعال را که در پارچه ای پیچیده بودند، در زیر کف جیپ قرار داده و آن را آتش زده بودند. بازرسیهایی که از محل حادثه انجام گرفت نشان داد که اتومبیل توسط حصار میله مانندی به ارتفاع تقریباً 2/51 پا محافظت می شده، درها بسته نبودند. دو تکه آجر در صحنه حادثه پیدا شد که حاکی از آن بود که احتمالاً برای شکستن شیشه اتومبیل به کار رفته است. کبریتهای سوخته زیادی نیز در محل حادثه پیدا شد. (تاریخ اطلاع: چهارم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب اطلاع: چهارم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: الف 1، منبع خبر: مشاهده اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، مأموران ویژه : موراسکی و جان اورشاک).

م (بدون طبقه بندی): منبع خبر، همسر افسر نیروی هوایی آمریکاست که برای اولین بار برای اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی گزارش تهیه می کند. وی چنین اظهار داشت:

1 وی در منزلی در خیابان نیام واقع در شمال شرق تهران سکونت دارد. در حدود ساعت هفت و سی دقیقه بعد از ظهر صدای مهیبی را که از مقابل منزل بلند شد شنید و به سمت صدا رفت. او بوی بنزین را استشمام و شعله های سفید و زردرنگی را در محلی که اتومبیلش پارک بود مشاهده نمود. وی فرزندانش را به پشت خانه فرستاد و چون شوهرش موقتاً در ایران نبود، زن صاحبخانه اش را خبر کرد و او فوراً پلیس را در جریان قرار داد. آتش خود فرونشست. منبع خبر هیچ مطلبی قبل و بعد از حادثه در بیرون خانه نشنیده بود. منبع خبر و اعضای خانواده اش شب را در منزل یکی از دوستانش بسر بردند.

2 منبع خبر در ماه نوامبر 78 تخمین می زد که حدود ده الی بیست تلفن از سوی مردانی دریافت داشته که می گفتند «یانکی، گمشو» (تاریخ اطلاع: حدوداً از اواخر نوامبر تا سوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: چهارم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: F – 2 ، منبع خبر: ژانت شریدان همسر سروان فرانسیس شریدان عضو تیم آموزش فنی نیروهای مسلح نیروی هوایی، مأمور ویژه: موراسکی).

ن (بدون طبقه بندی): منبع خبر که یکی از کارکنان اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی

ص: 451

آمریکاست مشاهدات خود را از منزل شریدان اینچنین تعریف کرد: شمال منزل مسکونی ما مشرف به خیابان نیام است که به وسیله حصاری از خیابان جدا شده و محوطه جای کافی برای پارک دو اتومبیل دارد. حصار از فلز ریزبافت با ارتفاع حدود هفت پا به جز درب مخصوص خروج و ورود اتومبیلها که با میل های فاصله دار (حدوداً به فاصله چهار اینچ) و با همان ارتفاع ساخته شده است. دو اتومبیل داخل محوطه پارک شده بودند. یک فولکس واگن خاکستری رنگ و یک فورد تورنیدوی استیشن زردرنگ که از طرف تیم آموزشی فنی نیروهای مسلح نیروی هوایی آمریکا در اختیار خانم شریدان گذاشته شده بود. پنجره اتاق نشیمن در قسمت شمالی خانه و در راستای درب مخصوص اتومبیل قرار دارد و با میله های آهنی محافظت می شود. دو بطری حاوی مایع آتش زا (نفت یا بنزین) که یکی دارای فتیله بود به طرف پنجره پرتاب گردید و تقریباً به میله های وسط پنجره که پرده ها از آن آویزان بودند اصابت کرد. با برخورد بطریها به میله های پنجره، بطریها شکست ولی پنجره را نشکست و آتش نگرفت. ولی محتوای آن به پنجره، جلوی خانه و جلوی اتومبیل فورد ریخت. در بازرسیهایی که از خارج محوطه درست در پشت اتومبیل فورد به عمل آمد، آثار آتش که توسط منبع خبر مشاهده گردیده بوده دیده شد. از بازرسی آن محل چنین برمی آید که مایع آتش زا ظاهراً در آنجا ریخته و به آتش کشیده شده باشد. آنتن گیرنده فرستنده رادیویی دیده شد که بر روی بام خانه نصب شده بود که آن خانه را از دیگر منازل مشخص می ساخت. هیچ اطلاع دیگری از بازرسی محل حادثه به دست نیامد. (تاریخ اطلاع: چهارم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: چهارم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: A – 1 ، مأموران ویژه: موراسکی و اورشاک).

س (بدون طبقه بندی): منبع خبر، شریدان (در پاراگراف 22 بالا) گزارش داد که در حدود ساعت نه و سی و پنج دقیقه صبح چهارم دسامبر 78 اشتباهاً از جانب مرد ایرانی به وی تلفن می شود و ظاهراً بعد از اینکه متوجه اشتباهش می شود می گوید «شما آمریکایی هستید؟ باید حتماً از ایران بروید. اوضاع برای تمامی آمریکاییان خطرناک است.» (تاریخ اطلاع: چهارم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: چهارم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: F – 2 منبع: ژانت شریدان، مأمور ویژه: رابرت استیکنی).

ع (بدون طبقه بندی): منبع کسی است که اولین بار است گزارش می دهد، وی اطلاع داد که عبارت «یانکی» را شنیده، روی صندوق پستی اش با رنگ «به خانه ات برگرد» نوشته اند. صندوق پستی وی بیرون حصار منزلش واقع در گلستان 5 در شمال شهر تهران است.

ف (بدون طبقه بندی): منبع، کنسول آمریکا در اصفهان، اطلاع داد که کارخانه پلی اکریل در تاریخ سی ام نوامبر 78، تحقیق دامنه داری را درباره انفجار در منزل یکی از کارکنانش مورد رسیدگی قرار داد. بازرسی از منزل مذکور نشان داد که دریچه ایمنی در ژیگلاتور کپسول گاز کار نمی کند. در نتیجه، وقتی که کپسول گاز واژگون شد، گاز از شیلنگی که به کپسول وصل

ص: 452

بوده در خانه نشت کرده است. بازرسان معتقد بودند که این حادثه توسط شخصی که از شیشه درب ورودی منزل کپسولهای گاز را دیده و با دراز کردن دست یا پرتاب شیء کپسول را انداخته است، به وجود آمده است. (تاریخ اطلاع: چهارم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: چهارم دسامبر 78، اصفهان، منبع خبر: دیوید. مک گافی، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: B – 2 ، مأمور ویژه: رابرت هافمن، ناحیه 7201).

ص (بدون طبقه بندی): منبع، یکی از کارکنان مدرسه آمریکاییان در اصفهان خبر داد که اتوبوس مدرسه در تاریخ دوم دسامبر 78 در نزدیکی میدان تهران با آجری مورد اصابت قرار گرفت. بچه های آمریکایی سوار بر این اتوبوس بودند، ولی به کسی آسیب نرسید. (تاریخ اطلاع: دوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: سوم دسامبر 78، اصفهان، منبع: لیندا مکینتوش، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: B – 2 ، مأمور ویژه: هافمن، ناحیه 7201).

ق (بدون طبقه بندی): منبع، کنسول آمریکا در اصفهان می باشد و اظهار داشت:

1 حدود ساعت شش و پانزده دقیقه بعد از ظهر دوم دسامبر 78، فرد یا افراد ناشناسی کوکتل مولوتفی را به طرف پنجره اتاق خواب رابرت باچلور که در طبقه دوم محل مسکونی او قرار دارد پرتاب کردند. وی به عنوان پیمانکار دست دوم تلگراف و تلفن در استخدام شرکت بین المللی هلیکوپترسازی بل می باشد. محل مسکونی باچلور در نزدیکی کنسولگری آمریکا در اصفهان واقع است. آتش انفجار، خسارت کمی به اتاق خواب وارد آورد ولی به کسی آسیب نرسید. صاحبخانه ایرانی باچلور در سی ام نوامبر 78 یادداشتی دریافت کرده بود که در آن گفته می شد که به خانه آسیب خواهند رساند. صاحبخانه نمی دانست که نامه را چه کسی فرستاده و آن را جدی نگرفته بود.

2 بین روزهای بیست و نهم نوامبر تا دوم دسامبر 78، کنسولگری آمریکا در اصفهان تلفنهای تهدیدآمیزی را دریافت داشت که به قرار زیر می باشد:

الف: بیست و نهم نوامبر 78- در ساعت سه و سی دقیقه بعد از ظهر خانمی که به انگلیسی صحبت می کرد زنگ زد و گفت «همه شما اکنون باید بروید، من در آپارتمان بمب گذاشته ام». منبع در آپارتمانی در طبقه بالای کنسولگری سکونت دارد.

ب: دوم دسامبر 78 صبح آقایی تلفن زد و به انگلیسی گفت «یانکی برو گمشو».

ج: دوم دسامبر 78 مردی به تلفنچی کنسولگری تلفن کرده و به فارسی سئوال می کند که کنسولگری باز است یا نه. تلفنچی پاسخ می دهد «نه» و تلفن کننده می گوید «خب! اگر کنسولگری باز می بود، دچار دردسر می شد.»

3 در دوم دسامبر دو بار تلفن شد و تهدید به بمب گذاری کردند. اولین تلفن به دفتر شرکت خطوط هوایی بین المللی نورتروپ شد و در نتیجه دفتر آن روز تعطیل شد. دومین تلفن به مدرسه آمریکاییها در اصفهان بود. در حدود ساعت یازده و پانزده دقیقه صبح خانمی با صدای ملیحی به فارسی گفت «تا نیم ساعت دیگر بمب منفجر خواهد شد» که تهدید

ص: 453

شوخی آمیزی بود. (تاریخ اطلاع: سی ام نوامبر الی دوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: دوم تا سوم دسامبر 78، اصفهان، منبع: دیوید مک. گافی، ارزیابی: B – 2 ، مأمور ویژه: رابرت هافمن و وارن اسمیت از ناحیه 7201).

ر (بدون طبقه بندی): منبع خبر مأمور امنیتی شرکت بین المللی هلیکوپترسازی بل در اصفهان می باشد و اظهار داشت که در حدود ساعت هشت و سی دقیقه شب سوم دسامبر 78، کوکتل مولوتفی که حاوی مایع آتش زا با مقداری صابون اضافی جهت قوی تر کردن آتش آن بود از بالای دیوار بلندی که محل مسکونی گری ونیز، کارمند شرکت بین المللی هلیکوپترسازی بل در نزدیکی فرح آباد اصفهان را احاطه می کرد پرتاب شد. بطری آتش زا بر روی یک اتومبیل ژیان فرود آمد و قبل از اینکه آتش خاموش شود خسارت کمی به اتومبیل وارد ساخت (تاریخ اطلاع: سوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: چهارم دسامبر 78، اصفهان، ارزیابی: C – 2 ، منبع خبر: فرد وارن، مأمور ویژه: هافمن).

ش (بدون طبقه بندی): منبع، افسر نیروی دریایی آمریکا که در خدمت بخش نیروی دریایی هیأت مستشاری نظامی آمریکا می باشد، اظهار داشت که به فرمانده مالکولم که در بوشهر مشغول به کار است از طریق تلفن ماجرای زیر را گزارش داده اند: در دوم دسامبر 78، چهار نفر ایرانی که کارمندان غیرنظامی شرکت آمریکایی سیکورسکی بودند و در همان دفتر کار می کردند، کارمند آمریکایی را در دفتر کارشان به گوشه ای برده و می کوشند که وی را وادار نمایند که زانو زند و به حضرت علی شخصیت مورد احترام شیعیان احترام بگذارد. کارمند آمریکایی فرار می کند و فوراً محل کار خود را ترک می نماید. (تاریخ اطلاع: دوم دسامبر 78، تاریخ و محل

ص: 454

کسب خبر: سوم دسامبر 78، تهران، منبع: سروان کمپر، ارزیابی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی: B – 2 ، مأمور ویژه: جیمی استات).

ت (بدون طبقه بندی): منبع مأمور اجرایی قسمت نیروی هوایی هیأت مستشاری نظامی می باشد و اظهار داشت که وی از جانب پرسنل نیروی هوایی آمریکا در بوشهر مطلع شده بود که یکی از کارکنان غیرنظامی هیأت نمایندگی فنی آمریکایی در صبح روز سوم دسامبر 78 زمانی که به محل کارش وارد می شود یادداشت ماشین نویسی شده ای را که روی جعبه استامپ بود پیدا می کند که متن آن چنین بود «هشدار: توجه کنید، چنانچه جانتان را دوست دارید شما و تمامی آمریکاییان باید از ایران فرار کنید». (تاریخ اطلاع: سوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: سوم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: B – 2 ، منبع: سرهنگ دوم هارولد ساتلر، مأمور ویژه: سولیوان).

و (خیلی محرمانه): منبع خبر که نماینده امنیتی دولت میزبان (ایران) است اطلاع داد که دفتر کارش اطلاع یافته بود که عناصر افراطی مواد منفجره دارند و آنها (افراطیون) این مواد را علیه بیگانگان به کار خواهند برد. منبع خبر اضافه کرد که منظور از بیگانگان آمریکاییان هستند. منبع خبر هیچ اطلاع دیگری در این باره نداشت (تاریخ اطلاع: ماه دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: سوم دسامبر 78، تهران، ارزیابی: C – 2 ، منبع خبر: (1) B 10 Cac 7200، مأمور ویژه: رابرت می سیگ».

نظریات تهیه کننده:

(بدون طبقه بندی): حوادث گزارش شده در بالا نمونه های اعمالی است که علیه آمریکاییان، به خصوص در چند هفته گذشته انجام شده است. از سپتامبر 78 تاکنون بیش از چهل اتومبیل که متعلق به آمریکاییان و یا توسط آنها استفاده می شدند آتش زده شده اند.

(بدون طبقه بندی): طی ایام سوگواری اسلامی جاری که ناآرامیهای داخلی را بیشتر کرده است، درگیریها در بیشتر مناطق شمالی و شمال شرق تهران که محل سکونت آمریکاییان است به وقوع می پیوندند. اکنون جمعیت زیادی بعد از ساعت منع عبور و مرور به خیابانها ریخته و توأماً در فعالیتهای مذهبی و اعتراضات ضددولتی شرکت می کنند. نظامیان با بسیاری از گردهم آییها مقابله می کنند، اما مراقبت کردن از هر خیابانی در شهر امکان پذیر نیست. پیش بینیهای اظهار شده در این بخش از گزارشات اخیر مبنی بر اینکه عملیات ایذایی ضدآمریکایی و اعمال خشونت آمیزی که به وسیله کوکتل مولوتف و بمبهای لوله ای (سه راهی) علیه شهروندان آمریکایی ادامه خواهد یافت، هنوز به اعتبار خود باقی است.

(بدون طبقه بندی): جالب است که یادآوری کنیم که ماشین تکثیر ABI ظاهراً جهت تهیه نسخه هایی از اعلامیه مورد استفاده قرار می گرفته. آن مدرک نسبتاً جدید است ولی پخش آن اعلامیه ها در میان آمریکاییان قبلاً گزارش شده است (78 0289 1669 IIR).

(خیلی محرمانه): کوششهایی به عمل خواهد آمد تا از مأموران امنیتی ایران اطلاعات بیشتری در مورد اطلاع آنها از نوع مواد منفجره ای که در دست عناصر ناراضی می باشد و نقشه ها و اهداف احتمالی آن گروهها به دست آوریم. با توجه به این حقیقت که جامعه آمریکایی در تهران و اصفهان هدف وقایع اخیر که با دینامیت و بمبهای لوله ای (سه راهی) همراه بود واقع شده اند. (0285 669 1 IIR) و حداقل بعضی از مخالفین حضور آمریکا در ایران به آن سلاحها دسترسی داشته اند.

(بدون طبقه بندی): واقعه کپسول گاز در اصفهان قبلاً در 78 0298 669 1 IIR گزارش شد.


مشاهدات کارمند سفارت در تهران در روزهای 3 و 4 دسامبر

سند شماره 249

خیلی محرمانه4 دسامبر 1978 13 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11835به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: مشاهدات کارمند سفارت در تهران در روزهای 3 و 4 دسامبر

1 مأمور سفارتخانه منطقه پهناوری از جنوب تهران و شرق محل سفارتخانه را در سوم دسامبر مورد بازدید قرار داد. آمد و رفت کاهش زیادی یافته بود و بازار بزرگ کاملاً تعطیل بود ولی در شمال بازار در چند پاساژ نوساز، مغازه های زیادی به خصوص آنهایی که مواد

ص: 455

غذایی فاسدشدنی می فروشند، باز بودند. جالب توجه اینکه اکثر بانکها از آنجمله چند بانکی که درست روبروی بازار قرار دارند، مشغول به کار بودند. اگر کسی از بازار به طرف شمال شهر می رفت ملاحظه می کرد که تعداد مغازه های باز به تدریج افزایش می یابد و کلاً در روز سوم دسامبر در مقایسه با روز قبل، تعداد بیشتری مغازه ها باز بودند.

2 بزرگ ترین تظاهراتی که مشاهده شد، شامل بیست نفر جوان بود که در پیاده رو و مقابل خیابان وزارت دادگستری در نزدیکی بازار راهپیمایی می کردند و با فریاد شعارهای مذهبی و ضدشاه را سر می دادند. در بخش مرکزی شهر مأمور سفارت گروههای کوچک 5 6 نفری مردان تظاهرات کننده را مشاهده نمود که به دنبال شلیک هوایی واحدهای نظامی، متفرق شدند. چند چهارراه آن طرف تر این گروه دوباره به هم پیوسته و شعار دادن را از سر می گرفتند. به دنبال دریافت گزارشاتی از تظاهرات نسبتاً بزرگ و تیراندازی در نظام آباد در نزدیکی زندان قصر، مأمور سفارت به محل شتافت. اما آشوب پایان یافته بود. مغازه داران منطقه تأیید کردند که تظاهراتی به وقوع پیوسته و سربازان، مردم را متفرق نموده اند. از تلفات تظاهرکنندگان گزارشی موثق یا مبتنی بر مشاهدات یک شاهد عینی در دسترس نیست. در سرتاسر شهر از جمله منطقه بازار شعارهایی علیه و یا به طرفداری از شاه با رنگهای افشان روی دیوارها نوشته شده است. از جمله دو شعار ضد شاه بر روی دیوارهای سفارتخانه شوروی به چشم می خورد.

3 در چهارم دسامبر مأمور سفارت پیاده گردش مختصری در خیابانهای اطراف سفارتخانه انجام داد. شش خیابان دورتر از سفارتخانه شاهد یک تظاهرات 18 نفره بود اما این تظاهرات تماشاچیان و هواخواهان را جذب نکرده و تظاهرکنندگان بدون خشونت و مواجه شدن با واحدهای نظامی، ناپدید شدند. چندین گزارش غلوآمیز در جهت عکس مطالب فوق شنیده شد اما عدم حضور واحدهای نظامی در آن منطقه، بر این مطلب دلالت می کند که سر و صدای ایجاد شده ناشی از انفجار ترقه بوده است. سولیوان


ادامه ناآرامیهای شهری در اصفهان و بوشهر

سند شماره 250

استفاده محدود اداری4 دسامبر 1978 13 آذر 1357

از: دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی، تهران

به: فرماندهی تحقیقات ویژه نیروی هوایی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: ادامه ناآرامیهای شهری در اصفهان و بوشهر

16- خلاصه: وقوع فعالیتهای آشوبگرانه طی روزهای 30 نوامبر الی 3 دسامبر 78 در اصفهان گزارش شده است. تظاهرات بزرگی برپا شده و درگیریهای عمده ای میان تظاهرکنندگان ایرانی و مأموران پلیس صورت گرفته است. بوشهر نیز صحنه درگیریهای خشونت آمیز بوده است. با توجه به دلایل امنیتی ایرانیها، فیلیپینیها و آمریکاییها به پایگاه انتقال

ص: 456

یافتند.

22 جزییات:

الف- این گزارش حاوی اطلاعات تحلیل نشده ای است. هیچ طرح یا سیاستی نمی بایست تنها با تکیه بر این گزارش تهیه یا تعدیل شود.

ب- منبع که کنسول ایالات متحده در اصفهان است، اطلاعات ذیل را پیرامون فعالیتهایی که طی روزهای 26 نوامبر الی 4 دسامبر 78 در داخل و اطراف اصفهان صورت گرفته است، ارائه نمود.

(1) از 26 نوامبر 78 نگهبانان پشت ساختمان کنسولگری برداشته شده اند. هنوز 4 نگهبان در جلوی ساختمان کنسولگری مستقر هستند. او معتقد است برداشتن این نگهبانان به خاطر قتل دو پلیس در روز 26 نوامبر 78 صورت گرفته است. این دو پلیس در یک کوچه به قتل رسیده بودند و پشت ساختمان کنسولگری نیز به یک کوچه مشرف می باشد.

(2) روز اول دسامبر 78 منبع با یک مغازه دار (NFI) صحبت می کرد که مغازه دار یاد شده یک رولور و یک جعبه فشنگ مربوطه که در همان روز خریده بود را به وی نشان داد. مغازه دار به منبع گفته است که رولور را از فردی که هشت رولور برای فروش داشت خریداری کرده است. مغازه دار گفت که رولور را برای حفاظت شخصی خریداری کرده است و معتقد است دیگر مردم نیز به همین دلیل اسلحه می خرند.

(3) روز 2 دسامبر 78 تظاهراتی در خیابانهای اصفهان صورت گرفت. تظاهرکنندگان بلندگوهایی داشتند و از مردم می خواستند در جنگ با دولت به ایشان بپیوندند. منبع اطلاع یافته که یک تن کشته و چندین نفر زخمی شده اند.

(4) در اولین ساعات شب 2 دسامبر 78 تظاهراتی در منطقه بازار سبزی اصفهان صورت گرفت. سربازان تظاهرکنندگان را تا مسجد جمعه در تقاطع خیابانهای هاتف و عبدالرزاق تعقیب کردند. تظاهرکنندگان درهای مسجد را قفل کرده و به پشت بام رفتند. تظاهرکنندگان بشکه و قطعات آهن قراضه را بر روی سربازان ریختند. منبع معتقد بود که تظاهرکنندگان عمداً سربازان را فریب داده و با قصد ریختن آهن قراضه به سر آنان، به مسجد مزبور کشاندند. منبع تأیید کرد که در شب 2 دسامبر 78، پس از برقراری مقرارت منع عبور و مرور، در منطقه خیابان بزرگمهر، در شمال شرقی اصفهان تیراندازی صورت گرفته است.

(5) روز 2 دسامبر 78 تظاهرات بزرگی در شهر کوچک نجف آباد در نزدیکی اصفهان صورت گرفت. تظاهرکنندگان شعار می دادند که خارجیها را در ایران نمی خواهند و خواستار یک کشور اسلامی هستند. تظاهرکنندگان همچنین پوسترهایی که عکس «داس و چکش» بر آن نقش شده بود سوزاندند.

(6) طی شامگاه 3 دسامبر 78 با شروع مقررات منع عبور و مرور (ساعت 2000) حداقل در هشت نقطه شهر تظاهرات متوسطی برگزار شد. مردم به خیابانها ریخته و شعار می دادند و به

ص: 457

درها می کوبیدند و از ساکنین خانه ها می خواستند به راهپیمایی بپیوندند. خودروها و دیگر اقلامی که سر راه دیده می شد به آتش می کشیدند. با ورود نیروهای امنیتی تظاهرکنندگان به پشت بامهای خود عقب نشینی می کنند و طبق مقررات حکومت نظامی در داخل محل سکونت خود محبوس می شوند. آنان از این مواضع به شعارهای خود و سرزنش سربازان ادامه می دهند. در هیچ یک از این موارد جراحتی گزارش نشده است.

ج منبع که یک افسر نیروی زمینی ایالات متحده بوده و به عنوان مستشار مأمور هواپیمایی نیروی زمینی شاهنشاهی ایران در اصفهان است گفت که حدوداً از 1 نوامبر 78 نیروهای امنیتی هوانیروز، نیروی زمینی شاهنشاهی ایران در اصفهان را در مقابله با ناآرامیهای اجتماعی تقویت می کنند. اخیراً کسب اطلاع شده است که جمعیت غیرنظامی نیروهای هوانیروز را در مقایسه با نیروی زمینی خشن تر و آماده تر برای کشتار می دانند. یک مورد تأیید شده از کتک خوردن یک درجه دار نیروی هوایی شاهنشاهی ایران و آسیب وارد شدن به اتومبیل وی توسط مردم در روز 2 دسامبر 78 در اصفهان گزارش شده است. همچنین یک گزارش تأیید نشده از چاقو خوردن یک پرسنل هوانیروز توسط یک غیرنظامی موجود است. نیروهای هوانیروز یک کاشکول آبی می بندند که آنان را از سربازان نیروی زمینی مجزا می سازد. پرسنل تیم کمکهای نظامی ایالات متحده که در هوانیروز کار می کنند نیز به نشانه اتحاد کاشکول آبی بسته اند. از هنگام کتک خوردن یکی از پرسنل هوانیروز و آگاهی از احساسات مردم محل نسبت به هوانیروز، پرسنل ارتش ایالات متحده دیگر کاشکول آبی نمی بندند.

د- منبع که عضو ستاد مستشاری نظامی بخش نیروی دریایی است، خبر دریافت گزارشی را از فرمانده مالکولم، عضو تیم TAFT نیروی دریایی در بوشهر پیرامون ناآرامیهای اجتماعی داد. مالکولم گفت که در شب 30 نوامبر چندین تن ایرانی تلاش کردند یک مجسمه در وسط بوشهر را به پایین بکشند. شب هنگام 2 دسامبر دو ایرانی در یک تظاهرات کشته شدند. مالکولم همچنین خبر داده است که یک کوکتل مولوتف به سوی اقامتگاه یک افسر ارشد ارتش ایران پرتاب شده است. مقامات پایگاه نیروی دریایی گفته اند آسیبهای جزیی به قسمت گاراژ اقامتگاه وارد آمده است.

ه منبع که قائم مقام رئیس شرکت سیستمهای آموزشی راتیئون می باشد، مطالب زیر را پیرامون ناآرامی در بوشهر گزارش نمود: در شب 2 دسامبر اتومبیل یک ستوان نیروی دریایی ایران توسط یک بمب آتش زا مورد حمله قرار گرفته و کاملاً نابود شد. اتومبیل وی در داخل منطقه امنیتی در داخل پایگاه پارک شده بود. از این حادثه جراحتی به کسی وارد نیامده است. منبع همچنین اطلاعات تأیید نشده ای در مورد کشته شدن چندین تن در طی تظاهراتی که در روز 2 دسامبر 78 برگزار شده بود، ارائه نمود. با توجه به فعالیتهای خشونت آمیز پرسنل غیرنظامی ایرانی، پرسنل شرکت راتیئون و کارگران فیلیپینی همگی به داخل پایگاه انتقال

ص: 458

یافته اند.

نظریه تهیه کننده: از شروع ماه مذهبی محرم (دسامبر) اصفهان و بوشهر همانند دیگر نقاط ایران صحنه تظاهرات متعدد بوده است. وقایع خشونت آمیز ضدآمریکایی در هر دو شهر ادامه داشته و طی گزارش جداگانه ای که در حال تهیه می باشد گزارش خواهد شد.

اصفهان دومین جامعه بزرگ آمریکایی را در ایران داراست. بوشهر به خاطر اهمیت نظامی آن هدف مناسبی برای هرگونه فعالیت آشوبگرانه جهت سرنگونی شاه است. اطلاعات مربوط به کشته شدن دو پلیس در گزارش IIR 1 669 0295 78 آمده است. پُست نگهبانی پشت ساختمان کنسولگری به دنبال پرتاب دینامیت به داخل کنسولگری در اوایل اوت 78، که از همین ناحیه صورت گرفته بود، ایجاد شده بود. (IIR 1 669 0127 78) تاکتیک دست انداختن نیروهای امنیتی از پشت بامها شاید در اصفهان جالب بوده باشد، ولی در تهران گزارشاتی دریافت شده مبنی بر آنکه سربازان برای پراکنده کردن چنین افرادی از مسلسلهای مستقر بر روی تانکها استفاده کرده اند.


نظرات وزیر دادگستری در مورد زندانیان سیاسی، فساد و خارج کنندگان ارز

سند شماره 251

خیلی محرمانه4 دسامبر 1978 13 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11836به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: نظرات وزیر دادگستری در مورد زندانیان سیاسی، فساد و خارج کنندگان ارز

خلاصه: وزیر دادگستری «نجفی» بعد از ملاقات با اعضای کانون وکلا و دیگر مدافعان حقوق زندانیان، پیشنهاد آزادی زندانیان سیاسی بیشتری را اعلام نمود. نجفی همچنین قول داد که تحقیقات در مورد لیست کسانی که ادعا می شود از کشور ارز خارج کرده اند، به عمل خواهد آمد. وی همچنین در مورد وضع قانونی که نیروهای وزارت دادگستری را تقویت نماید قول داد و از کسانی که خواهان کمک به تحقیقات در مورد ثروت خانواده سلطنتی هستند دعوت نمود تا قدم پیش گذارند. پایان خلاصه

1 در مصاحبه ای که در اول دسامبر از رادیو صدای ایران پخش شد (به تلگراف مرجع مراجعه شود) نجفی وزیر کشور در مورد پاره ای از مسایل صحبت نمود. وی از ملاقاتهای خود با نمایندگان کانون وکلا، جامعه حقوق دانان ایران، کمیته دفاع از حقوق بشر و آزادی و کمیته دفاع از زندانیان سیاسی سخن گفت. (نظریه: به طور خلاصه گروههای عمده فعال ایران در رابطه با حقوق اجتماعی نگران هستند) نجفی گفت: توصیه هایی برای آزادی 120 نفر از 320 زندانی سیاسی باقیمانده شده است. او اظهار داشت که امیدوار است که آنها در این هفته و یا قبل از دهم دسامبر (روز حقوق بشر) آزاد شوند.

2 گروههای مخالف به ما می گویند که نجفی حسن نیت دارد و به نظر می رسد که تلاش می کند تا به وعده خویش عمل نماید و به آزادی زندانیان سرعت بخشد. سفارت همچنین

ص: 459

اطلاع دارد که تعدادی در مورد مسئله آزادی عده ای از زندانیان، از خود واکنش منفی نشان داده اند. مخالفان از آزادی کادرها و اعضای سابق حزب توده خشنود نیستند. به نظر عده ای بعضی از زندانیانی که از ماه اکتبر آزاد شده اند کمی بهتر از تروریستهای مذهبی هستند. جالب ترین نمونه ای که سفارت از آن مطلع گردیده اظهارنظر مدیرکل وزارت اقتصاد و دارایی است. او به کارمند بخش اقتصادی گفته است که دو پسرعموی او آزاد شده اند اما حتی خانواده هایشان خواهان آنند که آنها را در زندان نگاه دارند. به هرحال او در عین شوخ طبعی با لحن خشکی اظهارنظر می کند در شرایطی که فعلاً حاکم است، ممکن است این دو تن جای برادرانش را که در بانک مرکزی صاحب پستهای اجرایی هستند، بگیرند. در ضمن منبع گفت که پسرعموهایش داستانهایی راجع به ناخن کشیدن و دندان کشیدن تعریف کرده اند. این منبع گفت که دستهای آنها را دیده و «حتی مستقیماً به درون دهان آنها نگاه کرده است.» او گفت هر دوی آنها مانند هر فرد عادی سالم بودند و اظهارنظر می کند که ابداً باور ندارد که ایشان واقعاً مورد شکنجه قرار گرفته باشند. با وجود این، هیچ چیز آنها را از قصه گوییهایشان باز نمی دارد.

3 نجفی گفت: چند تن از کسانی که ادعا می شود اسامی آنها در لیست افرادی است که گویا از کشور ارز خارج کرده اند، از وی درخواست نمودند که در مورد این لیست تحقیقات به عمل آورد. (این لیست در تلگراف جداگانه ای گزارش شده است). دادستان عمومی، گروهی را به منظور تحقیقات تحت نظارت حسابدار سوگند خورده ای تعیین و نتایج آن را در اختیار عموم قرار خواهد داد. (نظریه: در جو سیاسی موجود، این لیست وسیعاً مورد قبول عامه قرار گرفته به طوری که حتی تحقیقات بیطرفانه نیز احتمالاً نمی تواند تأکید می کنم نمی تواند آن را در نظر بسیاری از مردم معتبر سازد.)

4 طبق اظهارات نجفی در روز شنبه 9 دسامبر کمیته ای متشکل از سه قاضی تحقیقات خود را در مورد داراییهای خانواده سلطنتی شروع خواهند نمود. وی همچنین از کسانی که خواهان شهادت دادن هستند، دعوت نمود تا خود را به آن کمیته معرفی نمایند. نظر تعدادی از رابط های ایرانی ما این است که کمیته بررسی داراییهای خانواده سلطنتی نیز فاقد اعتبار خواهد بود. شخص باتجربه ای می گوید که شاه بایستی کمیسیون را فراموش کند و خود شخصاً به بررسی داراییهای خانواده اش بپردازد و دستور استرداد آن داراییهایی را که در ایران باقی مانده به دولت ایران بدهد. پیشنهاد اخیر از جانب شماری از ایرانیان (میانه رو) به سفارت داده شده است.

5 دکتر میناچی از کمیته دفاع از حقوق بشر و آزادی در چهارم دسامبر به دفتر سفارت گفت: ارقامی که توسط نجفی به او داده شده شامل 115 تن از زندانیانی است که قرار است همراه با 208 نفری که هنوز در زندان هستند آزاد گردند. (این ارقام کمی با ارقامی که در رادیو اف. بی. آی اعلام شده مغایرت دارد). طبق اظهارات میناچی تمام کسانی که هنوز در زندان

ص: 460

باقی مانده اند کسانی هستند که به حبس ابد محکوم شده اند. اما نجفی قول داده است که پرونده های این افراد را نیز با مشارکت دادستانهای نظامی مورد بررسی قرار خواهد داد. میناچی گفت: نجفی اظهار می دارد، کسانی که هنوز در زندان بسر می برند مربوط به مجاهدینی که «پرونده هایشان سنگین» است، می باشند. (ظاهراً میناچی این اظهارات را پذیرفته است) میناچی همچنین گفت: نجفی به طور خصوصی موافقت کرده است که با کانون وکلا در مورد تهیه لایحه برای عفو عمومی بقیه زندانیان سیاسی و همچنین لایحه ای برای عفو عمومی کسانی که از زندان فرار کرده و یا به کشورهای دیگر گریخته اند و یا کسانی که در خارج کشور مشغول تحصیل هستند و اعضای گروههای «خرابکار» می باشند، همکاری نماید. این لوایح «به زودی» به مجلس تقدیم خواهد شد.

6 نظریه: میناچی نتیجه گیری می کند که اگر چنانچه لایحه هایی در نهایت همانگونه که توصیف شد تهیه گردد، راه بازگشت بدون مجازات به ایران باز خواهد شد. از آن جمله اعضای حزب توده و دیگر سازمانهای مخالف از آمریکا و اروپا. ما داستانهایی شنیده ایم که شماری از ایرانیان که در خارج کشور تحصیل می کرده اند در آخرین روزهای دولت شریف امامی زمانی که کنترل و بررسیهای اداره مهاجرت با مسامحه و سهل انگاری انجام می شد به ایران بازگشته اند. از آن جمله فردی به نام نومید [نوید] پرتوی که تحصیل کرده برکلی است و تعدادی دیگر که سازماندهندگان و رهبران دانشجویان هستند در تظاهرات ماه محرم شرکت می کنند. سولیوان


گزاش سیاسی امنیتی، 4 دسامبر

سند شماره 252

خیلی محرمانه4 دسامبر 1978 13 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11846به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: گزاش سیاسی امنیتی، 4 دسامبر

خلاصه: به طور کلی شلوغی کمتر در شب گذشته ولی فریادها و تیراندازی در بیشتر قسمتهای تهران وجود داشت. ازهاری نخست وزیر از مردم می خواهد که نسبت به «جنگ روانی» بی اعتنا باشند و همچنین خبرگزاریهای خارجی را مورد حمله قرار می دهد. خمینی سربازان را به فرار از خدمت وظیفه دعوت می کند و به سیاستمداران نسبت به هرنوع سازش هشدار می دهد. امروز نیز تظاهرات ادامه می یابد و از حملات به پلیس گزارش می شود. پایان خلاصه.

1 شب گذشته همخوانیهای دسته جمعی روی پشت بامها همراه با خاموشیهای شبانه دوباره آرامش تهران را بر هم زد. ممکن است باران شور و حرارت تظاهرکنندگان را که سر و صدای کمتری در بعضی مناطق دارند کاهش داده باشد ولی در مناطق دیگر فریاد مردم در حد بالا و عادی خود بود. در بعضی مناطق بلندگوها و نوارهای ضبط شده مورد استفاده قرار می گرفت

ص: 461

به طوری که وقتی برق حدود ساعت ده شب قطع شد سر و صدا نیز کم گردید. بعد از ساعات منع عبور و مرور شبانه تعدادی از تظاهرکنندگان به خیابانها ریختند و توسط سربازان پراکنده گشتند. صدای تیراندازی پراکنده تر از دو شب گذشته بود اما بیشتر تیراندازیها از میدان ژاله و حوالی دانشگاه تهران شنیده می شد. تجریش شلوغ ترین و پرسر و صداترین منطقه و از قرار معلوم صحنه برخوردهای عمده و مهم بود. احتمالاً تعدادی مجروح و کشته شده اند، اما نه دولت و نه مخالفان هیچکدام برای شب گذشته ارقامی را ذکر نکرده اند. رادیو خبر حمله به کلانتری را در ساعت 5 صبح امروز گزارش داده است. یک نفر از افراد پلیس کشته و دیگری شدیداً زخمی شده است.

حمله کنندگان از فاصله نزدیک پنجاه گلوله شلیک کرده و نارنجک دست سازی پرتاب کردند که منفجر نشد.

2 کنسولگری تبریز گزارش می دهد که دیروز در شرکت تعاونی دولتی که در طرف دیگر خیابان کنسولگری است بمبی منفجر شد. از جهات دیگر شهر آرام و هنوز مغازه ها بسته اند. در کرمانشاه تظاهرات کوچکتری برپا شده است. کنسولگری شیراز از تظاهراتی که در شب گذشته با تیراندازی و شکستن شیشه همراه بوده گزارش می دهد. کارمند کنسولگری در اهواز گزارش می دهد که تظاهرات روزهای دوم و سوم دسامبر نظامیان زیادی را به میدان کشانده است. مردم در تاریخ اول دسامبر به دو خانه مسکونی آمریکاییان حمله کردند و ساکنان یکی از خانه ها که در خانه بودند از ترس مجروح شدن فرار کردند. بهبهان و مناطق نزدیک به حوزه های نفتی توسط سربازان پر شده است. گزارشاتی از هیأت مستشاری نظامی در رابطه با آشوبها و اغتشاشات شب گذشته در اصفهان دریافت کرده ایم اما هنوز موفق نشده ایم که با کنسولگری ارتباط برقرار سازیم. گزارش شده است که پنج نفر دیروز در بابل کشته شده اند.

3 در نطق رادیویی، ژنرال ازهاری نخست وزیر از تاکتیکهای پشت بامی تحت عنوان «جنگ روانی» نام می برد و ادعا می کند که مخالفان از نوارهای ضبط شده جهت ایجاد رعب و وحشت و در نتیجه تضعیف روحیه عمومی و نیروهای امنیتی استفاده می نمایند. طنین شعارهای مذهبی، سر و صدای جمعیت و تیراندازی در سرتاسر تهران به گوش می رسد. (نظریه: ادعای ازهاری با وجود اینکه نوعی توجیه در جهت منافع خود است، احتمالاً درست است.) ناظرین زیادی بر این اعتقادند که صداهای ضبط شده را شنیده اند و این شیوه در هر حال قابل ستایش و تلاشی بسیار مطلوب و مناسب است.

4 ازهاری همچنین به خبرگزاریهای خارجی به خاطر تخمینهای مبالغه آمیزشان از تعداد تلفات و مجروحین حمله کرد. در نطقی رادیویی خبرگزاری «رویتر» را به خاطر گزارش مبالغه آمیز مورد انتقاد قرار داد و آن را با عملکرد بهتر خبرگزاری فرانسه مقایسه کرد. از رادیو B.B.C نام نبرد و تنها به آن به عنوان «رادیوی استعمارگران» اشاره کرد. به دست آوردن ارقام صحیح تلفات و مجروحین از آنجا که بیشتر خشونتها در ساعات منع عبور و مرور شبانه رخ

ص: 462

می دهد مشکل است. رادیوی B.B.C که بدون شک یکی از علل خشم و غضب ازهاری است، تعداد کشته شدگان را هفتصد (700) نفر تخمین زده است. مقام (رئیس) کمیته دفاع از آزادی و حقوق بشر امروز به مأمور سفارت گفت که ششصد (600) الی هفتصد (700)نفر در سراسر ایران در خلال ایام محرم کشته شده اند. بیش از نیمی از این افراد در خیابانها مجروح شدند ولی بعداً فوت کردند. منبع پزشکی ایرانی «مسلماً ضد شاه» ادعا کرد که در سه روز گذشته تعداد زیادی از مجروحان تیراندازی را معالجه نموده اند و همچنین گفت که حکومت نظامی سعی دارد قربانیان را به بیمارستانهای ارتش بفرستد، بنابراین ارقام صحیح مشخص نمی شوند. تعداد کشته شدگان یقیناً بیشتر از تعدادی است که رسماً اعلام می گردد. اما نه به میزانی که توسط مخالفان ادعا می شود.

گزارشات زیادی از شواهد عینی در دست است که پلیس در برخورد با مردم اقدام به تیراندازی هوایی کرده و سر و صدای زیادی ایجاد می کند ولی کسی مجروح نمی شود.

5 شاه که به ندرت کاخ ییلاقی کوهستانی اش را ترک می کند در تاریخ سوم دسامبر از پایگاه هوایی دوشان تپه بازرسی به عمل آورد.

6 خبرگزاری فرانسه از پاریس گزارش می دهد که خمینی دیروز سربازان شاه را به فرار از خدمت فراخواند و از کارگران شرکت نفت خواست که به اعتصاباتشان ادامه دهند. او همچنین به سیاستمداران هشدار داد که سازش نکنند و آنها را از تشکیل حکومتی که از نظر او ضداسلامی است برحذر داشت. تنها راه حل خروج شاه می باشد. منبع روزنامه نگار ما گزارش می دهد که در خلال آشوبها و اغتشاشات گسترده دیروز مشهد چهار نفر از سربازان به علت اجتناب از تیراندازی به سوی تظاهرکنندگان توسط افسران ارتش از پشت سر هدف قرار گرفته اند. ما هیچ گونه مدرکی دالّ بر تأیید و اثبات این گزارش در دست نداریم.

7 امروز روز دیگری از جنگ و گریز توسط تظاهرکنندگان است. مردم در شمال و مرکز تهران جمع شدند و زمانی که سربازان تیراندازی هوایی کردند متفرق گشتند. گزارشاتی از تیراندازیهای زیاد و احتمالاً تلفات و مجروحین فراوانی در مناطق قیطریه و تجریش در دست داریم. کمی قبل از ساعت یک بعد از ظهر کنسولگری تخلیه شد. این عمل نه به دلیل تهدید خاصی بلکه به جهت اینکه جمعیت به طور کلی در همه مناطق در حرکت بودند صورت گرفت. (قیطریه و تجریش در شمال قرار دارند و از آن دور هستند.) یک منبع روزنامه نگار به ما گفت که سه نفر از اعتصاب کنندگان بانک صادرات که از دستورات سرپیچی کرده بودند موقعی که اعتصاب تبدیل به تظاهرات شد توسط سربازان در جلوی بانک هدف قرار گرفته و کشته شدند. تعدادی از مغازه ها امروز باز هستند اما مخالفان حداقل در مورد قطع مجدد برق منطقه شمالی شهر موفق بوده اند. شرکت واحد اتوبوسرانی تهران در اعتراض به کشته شدن یکی از رانندگان توسط سربازان دیروز اعتصاب کرد. طبق معمول، امروز تا این لحظه انفجار بزرگی رخ نداده است. در عوض جمعیت و سربازان بازی موش و گربه راه انداخته اند که

ص: 463

گاهگاهی به کشته شدن و زخمی شدن تظاهرکنندگان منتهی می شود. یک منبع نظامی عالیرتبه ایرانی به مأمور سفارت اطمینان داد که نظامیان می توانند با این جنگ طلبی برخورد نمایند. وی گفت که شب گذشته تعداد زیادی نفربر زرهی در خیابانها بودند و به خوبی عمل کردند. حکومت نظامی به استفاده از نفربرهای زرهی اضافی جهت گشت زنی در خیابانها ادامه خواهد داد.

8 گزارشاتی از حملات مسلحانه بیشتر به نیروهای امنیتی در دست داریم. برای مثال مطبوعات گزارش می دهند که پلیس تیراندازی به دو نفر از افراد گارد را در جلوی سفارت مصر تأیید می کند رایزن سفارت مصر گفت که از چنین مسئله ای خبر ندارد. از طرف دیگر چند روز پیش اتومبیل مرسدس بنز جدید او را در مقابل خانه اش دزدیده اند. چنین است شایعات رایج در تهران! سولیوان


گزارش وضعیت ایران، شماره 31، 4 دسامبر 78

سند شماره 253

سرّی5 دسامبر 1978 14 آذر 1357

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی 306512به: نمایندگیهای دیپلماتیک

موضوع: گزارش وضعیت ایران، شماره 31، 4 دسامبر 78

1 اوضاع تهران و شهرهای بزرگ به شدت وخیم باقی مانده است، اما به نظر می رسد که در مجموع میزان تظاهرات و تیراندازیها در طی 24 ساعت گذشته کاهش یافته است. اکثر تظاهرکنندگان تهرانی که برای شعار دادن اجتماع می نمایند، با پیدا شدن نیروهای نظامی و تیراندازی هوایی می گریزند و از یک رشته تاکتیکهای جنگ و گریز استفاده می کنند. گروه نامشخصی به طور مسلحانه به یک کلانتری تهران حمله کرد و یک پلیس را کشته و فرد دیگری را مجروح نمودند. به منزل یکی از آمریکاییان در تهران بمب پرتاب شد که خسارت و صدمات مهمی به بار نیاورد. ازهاری نخست وزیر از ایرانیان خواست به «جنگ روانی» مخالفان که به گفته او شامل نوارهای ضبط صوت با صدای بلند برای ایجاد وحشت می شود، اعتنایی نکنند.

ازهاری همچنین منابع مشخص «رادیو استعمارگر» (به بی بی سی تعبیر کنید) را به خاطر گزارش حدسیّات اغراق آمیز کشته شدگان و زخمیها، محکوم کرد.

2 در شهرهای دیگر، تبریز در کل آرام و تعطیل است، در کرمانشاه و شیراز تظاهرات کمی گزارش می شود، و اهواز شاهد حضور گسترده نیروهای نظامی در درون و اطراف میدانهای نفتی است. در آنجا مردم به دو خانه آمریکایی حمله کردند ولی هیچ آسیبی گزارش نشده است. در اصفهان هم تظاهرات بزرگی برپا شد. در کلیه حوادث دیروزٍ، هیچ آمریکایی صدمه ندیده است.

3 مشکلات کارگری در بخش صنعت نفت به گسترده تر شدن خود ادامه می دهد. در دو

ص: 464

عملیات مشترک اکتشافی (شرکتهای ایپاک و لایکو)، کارگران دست از کار کشیدند و برادرانشان در شرکت اسکو در حال پیوستن به آنها هستند. کل تولید امروز 5/4 میلیون بشکه برآورد می شود و اگر خروج کارگران اسکو ادامه یابد حتی به کمتر از این مقدار هم خواهد رسید. این اعتقاد وجود دارد که اعتصابات صرفاً به خاطر فراخوانی خمینی است و حتی ذره ای انگیزه اقتصادی در پشت آنها نهفته نیست. اعتصابات، در صدور گاز به روسیه از طریق لوله «ایگات» هم وقفه به وجود آورده است و تحویل گاز کپسولی به مصرف کنندگان خانگی و صنعتی را نیز کاهش داده است. ممکن است که مشکل جدیدی بر سر کاهش میزان نفت برای سفارشات دسامبر و نوامبر، بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت های نفتی بروز نماید. شرکت ها میل دارند که تولید موجود، سهمیه بندی گردد. در حالیکه شرکت ملی نفت ایران احساس می کند که در وهله اول باید هر مقداری نفت که قابل دسترس است را به خریدارانش تحویل دهد. اگر راه حلی پیدا نشود، با توجه به 57 نفتکشی که هم اکنون در جزیره خارک صف کشیده اند، مشکل فوق حادتر خواهد شد.

4 دولت فرانسه اخطار شدیداللحنی را برای خمینی رهبرمذهبی مخالفان صادر نمود و به او اطلاع داد که از این به بعد «دعوت به مبارزه مسلحانه» مکرر او تحمل نخواهد شد. خمینی در آخرین بیانیه خود از سربازان درخواست نموده است که دسته های نظامی خود را ترک نمایند.

5 یک نفر از کسانی که اخیراً با شاه ملاقات کرده است، دریافت که او مصمم به باقی ماندن در مقام سلطنت بوده و در مورد این مسئله که هرگونه جایگزینی دولت غیرنظامی قبل از برقراری آرامش قابل انجام است، را رد کرد. ملاقات کننده، شاه را «به طور ناامیدکننده نگران» ولی آرام و واقع بین یافت. ونس


گزارش وضعیت ایران، شماره 32، 5 دسامبر 78

سند شماره 254

سرّی5 دسامبر 1978 14 آذر 1357

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی 307086به: نمایندگیهای دیپلماتیک

موضوع: گزارش وضعیت ایران، شماره 32، 5 دسامبر 78

1 امروز تهران نسبتاً آرام بود و امشب را نیز زیر باران تند و سردی بالنسبه ساکت و آرام گذراند. اما وقوع حوادث علیه آمریکاییها در 24 ساعت گذشته افزایش یافته است. هر چند که این حوادث مجروحی بر جای نگذاشته است آرامش نسبی کنونی به عنوان پیش درآمدی برای خشونتهای بزرگی محسوب می شود که با نزدیک شدن عاشورا (یازدهم دسامبر) انتظار آن می رود.

2 موج خروشانی از تهدیدات پستی، تلفنی و پیامهای ضدآمریکایی بدخطی که روی دیوارهای ساختمانها نوشته می شود، وجود دارد.

ص: 465

تظاهرکنندگان درب ساختمان محل اقامت یک آمریکایی را شکسته و کوکتل مولوتفی به طرف اتومبیل شخصی یک آمریکایی پرتاب کرده اند. به پنجره های محل اقامت چندین آمریکایی سنگ پرتاب شده و سه ساختمان مورد اصابت بمبهای آتش زا قرار گرفته است. در اصفهان محل اقامت یک آمریکایی با بمب آتش زا مورد حمله قرار گرفته است اما ساکن خانه به خاطر تهدیدی قبلاً خانه را ترک کرده بود.

3 قراین حاکی از این هستند که از اوایل ماه نوامبر تاکنون خارجیان زیادی از ایران مهاجرت کرده اند و اکنون نیز بیشتر آنها به مناسبت تعطیلات مشغول ترک ایران هستند.

هیچ سفارتخانه ای در تهران این مطلب را تأیید نمی کند که شهروندانش را به مهاجرت تشویق می نماید. مقام سفارت شوروی در واشنگتن به کارمند وزارت امور خارجه ما گفته که شورویها مشغول «تخلیه» اتباعشان از ایران نستند اما این فرصت را به کلیه وابستگانشان می دهند که برای «تعطیلات» به شوروی برگردند. کارمند سفارت شوروی گفت که بسیاری از وابستگانشان ولی نه همه از این فرصت سود جسته اند. شایعاتی (در واقع دروغهایی) وجود دارد مبنی بر اینکه شرکت هواپیمای ایرفرانس مشغول متوقف کردن کارش می باشد و فرانسویها تخلیه خواهند شد.

4 فروشگاههای زیادی به خصوص در مناطق شمالی تهران باز و مملو از مشتریانی بودند که اجناس را خریده و ذخیره می کنند. در شیراز حدود 80 درصد از مغازه ها ظاهراً بسته اند اما بسیاری از آنها به مشتریان ثابت خود جنس می فروشند.

5 کل سیستم بانکی ایران در آستانه فلج شدن است. بانک مرکزی ایران از 25 نوامبر عملاً تعطیل بوده است و بیشتر شعبات بانک ملی نیز از دوم دسامبر به بانک مرکزی پیوسته اند. تأثیرات این مسئله روی عامه مردم شامل موارد زیر می باشد:

از بین رفتن یا زیاد شدن دیرکردها در واریز چک، کمبود ارز خارجی و عدم توانایی در نقد کردن چکها که باعث بلوکه شدن لیستهای حقوق و سایر فعالیتهای ضروری می گردد. زوال استمرار یافته در سیستم بانکی و مالی باعث متوقف شدن فعالیتهای تجاری مهم خواهد گشت.

6 اعتصاب کارکنان صنعت نفت ادامه دارد و امروز کل تولید روزانه تنها در حدود 8/3 میلیون بشکه بود. ونس


گزارش سیاسی امنیتی، 5 دسامبر

سند شماره 255

خیلی محرمانه5 دسامبر 1978 14 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11874به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: گزارش سیاسی امنیتی، 5 دسامبر

خلاصه: شب پرجنب و جوش دیگری ولی با سر و صدای کمتر نسبت به گذشته. چند حادثه که بر منازل مسکونی آمریکاییان سایه افکند ولی صدمه ای به شهروندان آمریکایی وارد

ص: 466

نشد، حملات تروریستی به مرکز پلیس ما امروز آرام بود، دولت فرانسه به خمینی می گوید مراقب رفتار خویش باشد. آیت الله خویی درخواست آرامش می کند. پایان خلاصه.

1 شب گذشته پس از شروع ساعت منع عبور و مرور، افراد بیشتری روی پشت بامها و در خیابانها به تظاهرات پرداختند. تظاهرات نسبت به شبهای گذشته به طور قابل توجهی کاهش یافته بود. تیراندازیهایی شنیده می شد ولی باز به شدت شبهای گذشته نمی رسید. برق حدود ساعت ده شب (22) قطع شد، بعد از ساعت منع عبور و مرور شبانه تظاهرات بزرگی در شیراز برپا شد. اما با تک تیراندازی تظاهرکنندگان متفرق و پراکنده شدند.

2 دیروز اقدامات علیه آمریکاییان افزایش یافت، اگرچه هیچ صدمه ای به شهروندان آمریکایی وارد نشد. از میان پنجره های تعدادی از منازل مسکونی آمریکاییان، پاره سنگهایی به داخل پرتاب شد و 3 ساختمان با بمب های آتش زا مورد حمله قرار گرفت. یک کوکتل مولوتف به سمت یک ماشین شخصی آمریکایی پرتاب شد. تظاهرکنندگان درب منزل مسکونی آمریکایی دیگری را در هم شکستند. موجی از نامه های پستی، تماسهای تلفنی تهدیدآمیز و پیغامها روی در و دیوار ساختمانها با خط کج و معوج و ناخوانان به راه افتاده است. هیچکدام از این اقدامات مجروح و یا خسارت مالی و مهمی برجای نگذاشت. محل اقامت آمریکاییان در اصفهان مورد اصابت بمب آتشزا قرار گرفت. ولی فرد مقیم در پاسخ به تهدیدی آنجا را قبلاً ترک کرده بود.

3 سفارت فرانسه در اینجا (تهران) خبری مبنی بر ملاقات مقام ارشد کنسولی با آیت الله خمینی در بعد از ظهر چهارم دسامبر که به وی گفته فرانسه کشوری نیست که از آنجا دعوت به اقدامات خشونت آمیز بتواند انجام شود، را تأیید کرد. مقام سفارت فرانسه گفت در 6 ژانویه اجازه کنونی خمینی برای ماندن (در فرانسه) به پایان می رسد و شأن و مقام او مسلماً موضوع و عامل بحث داغی در آن موقع خواهد بود. او اضافه کرد که نتیجه امر احتمالاً نامشخص است و شاید به رفتار خمینی در خلال این مدت بستگی داشته باشد. او تلویحاً فهماند که آیت الله یقیناً نمی توانند مانند توریستی به سادگی از فرانسه خارج شود و مجدداً بازگردد مگر این که حداقل مذاکراتی با توجه به شأن و مقام ایشان صورت بگیرد.(1)

5 تهران با شایعاتی مبنی بر اینکه ایرفرانس (هواپیمای فرانسه) در ارائه خدمات خود وقفه ایجاد کرده است و اینکه فرانسویان تهران را ترک خواهند کرد، پر شده است. تنها نکته این است که از این پس پرواز پاریس بانکوک به خاطر فقدان تسهیلات رفاهی در تهران، توقفی نخواهد داشت. در حال حاضر بسیاری از فرانسویان ایران را به خاطر تعطیلات ترک می کنند زیرا دبیرستان فرانسوی تا ژانویه بسته است. ولی یقیناً مسئله ترک کردن مطرح نیست.

1- در اصل سند مطالب ردیف ( 3) حذف شده و ردیف بعدی با عدد ( 3) شماره گذاری شده است و ردیف شماره ( 4 وجود ندارد. م.
ص: 467

6 امروز اوضاع به طور قابل ملاحظه ای آرام است. بازار و بسیاری از مغازه های دیگر بسته هستند، با این وجود بسیاری از مغازه ها خصوصاً در شمال تهران باز هستند. ما به اعلامیه ضدتظاهراتی که ممکن است در حجم سر و صداها تأثیر داشته و یا نداشته باشد، دست یافته ایم. اعلامیه از کم و کیف مشکلات زندگی در اثر اعتصابات و دیگر آشوبها در تهران سخن می گوید و عوامل خارجی را به خاطر سازماندهی تظاهرات در پشت بامها مورد سرزنش قرار می دهد. اعلامیه مزبور با این اخطار که خانه کسانی که از پشت بامها شعار می دهند با بمب مورد حمله واقع خواهد شد، خاتمه می یابد. کنسول شیراز گزارش می دهد 70 تا 80 درصد از مغازه ها ظاهراً بسته هستند. در حالیکه بسیاری از آنها به مشتریان دائمی خود جنس می فروشند. کارخانه وستینگهاوس همه کارکنان خارجی خود را به خاطر تعطیلات کریسمس به ایالات متحده فرستاده است. برق مجدداً در سرتاسر تهران قطع شده است. ما معتقدیم آرامش فعلی صرفاً دوره استراحت کوتاهی است و آشوبهای وسیع و شدیدی هم زمان با نزدیک شدن عاشورا به وقوع خواهد پیوست.

7 گزارشی وجود دارد مبنی بر اینکه آیت الله خویی از نجف پیغامی فرستاده است که از شیعیات معتقد و پایبند خواسته که محرم را با آرامش برگزار کنند. این گزارش به روشنی گزارشات خیلی محرمانه ای را که سابقاً دریافت کرده ایم مبنی بر اینکه خویی از مردم می خواهد دست به شورش نزنند را تأیید می کند. سولیوان


وضعیت در ایران

سند شماره 256

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 68460565785 دسامبر 1978 14 آذر 1357

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

موضوع: وضعیت در ایران

16 جزییات: (بدون طبقه بندی) این گزاش شامل وضعیت ایران از ساعت 10 3 دسامبر تا ساعت 7 دسامبر 1978 است.

17 تا 21 حذف شده است.

22 جزییات: (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان)

الف: دو تن از پرسنل دفتر وابسته دفاعی آمریکا، فقط در ساعت 10 صبح سوم دسامبر سال 1978 به جنوب تهران رفتند و آنچه را که مشاهده کرده اند بدین قرار می باشد:

1 در جنوب سفارت گروههای کوچکی در پیاده روها در حال شکل گرفتن بودند. این گروههای کوچک به گروههای بزرگتری تبدیل می شدند و سپس شعارهای ضددولتی سر می دادند و پراکنده می شدند و به سوی شمال شهر حرکت کرده و در آنجا دوباره متشکل می شدند.

ص: 468

2 میدان فردوسی، در آنجا، گروههای بزرگی همراه با پلاکاردهای ضددولتی وجود داشتند.

3 در خیابانهای شاهرضا و فردوسی گروههای بزرگی از تظاهرکنندگان شعاردهنده به وسیله پلیس متفرق شدند.

4 بیشتر مغازه ها در جنوب شهر بسته بودند.

5 ترافیک در شهر روال عادی خود را داشت.

ب اواخر بعد از ظهر و اوایل شب سوم دسامبر همه چیز آرام بود.

1 پرسنل دفتر وابسته دفاعی آمریکا در ساعت بیست و یک و پنج دقیقه شب شعارهای گسترده ای را در شهر شنیده اند.

2 در حدود ساعت ده شب در اکثر نقاط شهر جریان برق قطع شد.

3 بلافاصله بعد از قطع جریان برق صدای شعار دادنها کاهش یافت.

4 از ساعت بیست و یک الی بیست و دو تیراندازیهای پراکنده ای شنیده می شد.

5 در ساعت ده و پنج دقیقه باران سنگینی شروع به باریدن کرد.

6 گزارشات به وسیله اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی حاکی از آن است که خانه یک سروان نیروی هوایی به وسیله بمب به آتش کشیده شد ولی کسی زخمی نشد. خانه در یک خیابان 45 متری واقع شده است.

ج در صبح چهارم دسامبر بنا بر گفته پرسنل دفتر وابسته دفاعی آمریکا، وقتی آنها به سفارت می آمدند اوضاع شهر آرام بود.

1 به دلیل مسایلی که تقریباً در ساعت 11 صبح در منطقه اتفاق افتاد به ناچار ساختمان کنسولگری تخلیه شد. تیراندازیهای پراکنده ای در تمام مدت بعد از ظهر شنیده می شد.

2 گزارش داده شد که مردان مسلح ناشناس در اواخر بعد از ظهر به یک مقر پلیس حمله کرده اند که در اثر آن یک نفر کشته و یک نفر مجروح شده است.

3 مدیر تیم فنی نظامی و هوانیروز ارتش ایران، یک گروه 20 نفره تظاهرکنندگان را با پوسترهایی از خمینی در شرق سفارت، درست چهار خیابان آن طرف تر، مشاهده نموده که بدون درگیری و شلیک گلوله توسط پلیس پراکنده شدند.

4 اواخر بعد از ظهر و شب اوضاع آرام بود.

5 در حدود ساعت بیست ویک و پنج دقیقه پرسنل دفتر وابسته دفاعی آمریکا حوادث زیر را مشاهده کردند:

الف: فریادها و شعار دادن آغاز گشت.

ب: تیراندازیهای پراکنده و صدای انفجار به گوش رسید.

ج: در ساعت بیست و یک و پانزده دقیقه برق در سرتاسر شهر قطع شد.

د: در ساعت بیست و دو و پنج دقیقه آتش تیراندازی با سلاحهای سنگین و سلاحهای

ص: 469

اتوماتیک نزدیک خانه افسر رابط مستشاری در نیروی دریایی زیاد شنیده شد.

ه : ساعت بیست و دو و سی دقیقه شهر نسبتاً آرام شد.

و: پانزده دقیقه پس از نیمه شب جریان برق در شمال شهر به حال عادی برگشت.

ز: وقایع زیر، از شب چهارم دسامبر به سفارت گزارش شد:

1 خانه مسکونی یک آمریکایی در فرمانیه با بمب به آتش کشیده شد اما کسی آسیب ندید.

2 خانه آمریکایی دیگری در تهران با بمب به آتش کشیده شد اما کسی آسیب ندید.

3 در و دیوار خانه افسر رابط مستشاری در نیروی دریایی بار دیگر با شعارهای مرگ بر شاه پوشانده شد.

نظریات تهیه کنندگان: (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان)

از شدت تظاهرات در ساعات منع آمد و شد، در شب چهارم دسامبر برخلاف شبهای دیگر کاسته شده است. این کاهش در مورد تظاهرات روزانه خیابانی نیز صادق می باشد.

به کارگیری سلاح و استفاده از آن علیه نیروهای دولتی تازگی داشته و این امر می تواند به بحرانی شدن هر چه بیشتر اوضاع کمک نماید. شفر


گزارش سیاسی امنیتی 5 4 دسامبر 78

سند شماره 257

محرمانه

شماره گزارش: 68460564785 دسامبر 1978 14 آذر 1357

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

گزارش سیاسی امنیتی 5 4 دسامبر 78

16 خلاصه (بدون طبقه بندی) این گزارش خلاصه ای از حوادثی را که در تاریخ چهارم دسامبر 78 در تهران اتفاق افتاده، مطرح می نماید و شامل حوادثی که توسط مرکز اطلاعات هیأت نمایندگی در سفارت آمریکا مورد تأیید قرار گرفته اند، می شود.

گزارش قبلی با کپی اصلی گزارشات پراکنده اطلاعاتی شماره 78 0561 846 6 فرستاده شد.

17 تا 21 حذف شده است.

22 جزییات: (بدون طبقه بندی)

الف: طی یک دوره 24 ساعته چهارم دسامبر 78، سی و سه رویداد که مهم تلقی گردید توسط افسرانی که در مرکز اطلاعات هیأت نمایندگی در سفارت آمریکا خدمت می نمایند، مورد تأیید قرار گرفت. از این سی و سه حادثه، هشت رویداد گزارشهایی درباره تشکل جمعیتها و متفرق شدنشان با شلیک اسلحه سربازان بود. چهار رویداد دیگر گزارشاتی درباره تیراندازی پراکنده در مناطق بخصوصی از شهر بود و چهار رویداد نیز مربوط به جمعیتهایی

ص: 470

می شد که بدون به کار رفتن اسلحه متفرق گشتند.

یک مرکز پلیس مورد حمله واقع شده و در این حادثه یک پلیس کشته و دیگری زخمی گردید. ده مورد از شانزده رویداد باقیمانده متوجه آمریکاییها و اموالشان بود. این حوادث که آمریکاییها را هدف قرار داد از حرکت دو جمعیت کوچک به طرف سفارت آمریکا تا شکسته شدن درب محل اقامت یک آمریکایی را دربر می گرفت. در زیر خلاصه ای از رویدادهای ضدآمریکایی درج می گردد:

1 دو محل اقامت آمریکاییها با سنگ مورد حمله قرار گرفته و پنجره ها شکسته شدند.

2 یک بمب ساعتی از پنجره یک خانه به درون پرتاب شد که منفجر نگردید.

3 در اصفهان، محل اقامت یک افسر آمریکایی با بمب آتش زا مورد حمله قرار گرفت.

4 باقیمانده رویدادهای گزارش شده شامل مورد حمله قرار گرفتن اتومبیلها و محلهای اقامت توسط بمب آتش زا می گردد. سی و سه رویداد مذکور، تمام اتفاقاتی نیستند که در چهارم دسامبر در تهران به وقوع پیوستند اما سی و سه مورد آنهایی هستند که مهم تلقی گشته و به وسیله گزارشات متعدد یا تلفنهای بعدی مورد تأیید قرار گرفته اند.

ب: در چهارم دسامبر 78 مرکز اطلاعات هیأت نمایندگی در سفارت آمریکا گزارشی در مورد خسارات وارده به آمریکاییها در نتیجه حوادث مذکور، دریافت نکرد.

نظریات تهیه کنندگان (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان): از زمانی که مرکز اطلاعات هیأت نمایندگی در سفارت آمریکا شروع به کار کرده است، این مأمور گزارشگر همان خلاصه گزارشات روزانه قبلی را هر روز تکرار کرده است.

گزارش چهارم دسامبر 78 در این مورد که اعمال ویژه بیشتری برعلیه آمریکاییها وجود دارد، کمی متفاوت است. در گذشته اخیر آمریکاییها یا اموالشان در شهرستانها هدف عملیات ویژه ای بودند اما این حوادث در تهران اندک بوده است. این مأمور گزارشگر در هفته گذشته افزایشی در اقدامات ویژه بر علیه آمریکاییها مشاهده کرده است. هم زمانی افزایش عملیات در ایران تهران با گزارشات چهارم دسامبر ممکن است صرفاً تصادفی باشد.

به هر حال، مأمور گزارشگر احساس می کند که حوادث رو به افزایش هستند و حداقل در ماه محرم (2 تا 31 دسامبر) ادامه خواهند یافت.


تحلیلی از حوادث جنایی ضدآمریکایی در ایران

سند شماره 258

استفاده محدود اداری5 دسامبر 1978 14 آذر 1357

از: دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی، تهران

به: فرماندهی تحقیقات ویژه نیروی هوایی، واشنگتن

موضوع: تحلیلی از حوادث جنایی ضدآمریکایی در ایران

16- خلاصه: بررسی پرونده مرکز تحقیقات ویژه نیروی هوایی، تجزیه و تحلیل از

ص: 471

خشونتهای علیه آمریکاییها در 11 ماه اول سال 1978 ارایه می دهد.

22 جزییات:

الف این گزارش حاوی اطلاعات بررسی نشده است. طرحها و سیاستها را نبایستی منحصراً بر اساس این گزارش تهیه کرد یا تغییر داد.

ب بررسی پرونده های ن 72 AFOSI آمار زیر را در رابطه با حوادث خشونت بار علیه آمریکاییها در سال جاری 1978 را به دست داده است:

(1) تهران تا 6 اکتبر 1978، هیچ اقدامی علیه آمریکاییها گزارش نشده است. آنگاه در طول 55 روز از 6 اکتبر تا 30 نوامبر، تهران به طور متوسط همه روزه شاهد یک حادثه ضدآمریکایی بوده است. از لحاظ آماری می توان حوادث را به صورت زیر دسته بندی نمود:

ماهیت حوادث

شکل حادثهاکتبرنوامبرجمع

حملات آتش زای منازل

حملات خودروها

سنگسار افراد

سنگسار اموال

هجوم توسط افراد

هجوم توسط خودرو

خرابکاری منازل

خرابکاری خودروها

بمب گذاری در منازل عمل نکرده

بمب گذاری در منازل عمل کرده1

1

3

7

1

1

0

0

0

03

8

2

9

4

3

1

6

1

24

9

5

16

5

4

1

6

1

2

جمع کل143953

اهداف حوادث

شکل حادثههدفجمع قربانیان (خسارات)

حملات آتش زا

حملات منازل

خودروهای شرکت

خودروهای تاکسی

خودروهای دولتی7 خودروی شخصی

5 مورد

2 مورد

1 مورد

1 مورد7

5

2

1

1

___

16

ص: 472

پرتاب سنگاتوبوسهای کنتراتچی ها

منازل

اتوبوسهای نیروی هوایی آمریکا

خودروهای شخصی

خودروهای دولتی

ساختمانهای اداری

اعضای ارتش

وابستگان به کنتراتچی ها

وابستگان به نظامیان

تاکسیها13

4

3

3

2

2

2

2

1

1

___

33

تهاجمبه خودروهای شخصی

به غیرنظامیان آمریکایی

به اتوبوسهای کنتراتچی ها

به وابستگان نظامیان

به تاکسی7

4

1

1

1

___

14

بمب گذاریمنازل3 مورد

خرابکاریخودروهای شخصی

خودروهای دولتی

هتل4

2

1

__

7

جمع کل: 73

(توجه شود که جمع قربانیان (و خسارات F) بیش از جمع کل حوادث است. علت آن است که حوادث گاهی دارای چند قربانی یا هدف هستند. به طور مثال، ممکن است گروهی یک روز بعد از ظهر گرد هم آمده و پنج اتوبوس نیروی هوایی آمریکا را سنگباران کنند. این یک حادثه ولی 5 هدف محسوب می شود.)

مهم ترین و رایج ترین تاکتیک ضدآمریکایی در تهران، که حدود 40% از کل اقدامات ضدآمریکایی را شکل می دهد، سنگباران کردن است. اغلب اوقات هدف این سنگها منازل و خودروها بوده اند. قربانیان انسانی حوادث پرتاب سنگ، 3 زن و دو مرد بوده اند. مردها یک سرهنگ نیروی هوایی آمریکا و یک ارتشی دیگر بوده و زنها شامل همسر دو نفر از کارکنان

ص: 473

بل هلیکوپتر و همسر یک عضو نیروی هوایی آمریکا می شوند. این واقعیت که 60% از قربانیان حوادث ناشی از پرتاب سنگ را زنان تشکیل می دهند ظاهراً در تضاد با این باور است که ایرانیان از کاربرد خشونت علیه زنان پرهیز می کنند البته می توان گفت که زنان آمریکایی دارای ظاهری متفاوت با ایرانیان هستند و به آسانی قابل تشخیص می باشند. شاید رفتار خشونت آمیز ایرانیان با خارجیها از هر جنسی که باشند، از حس «غریزی» حفاظت از جنس لطیف آنها پیشی می گیرد.

حملات آتش زا شامل پرتاب کوکتل مولوتف (یا بطری آتش) و یا پاشیدن مواد قابل اشتعال درون یا روی خودروها و، سپس شعله ور ساختن آنها می گردند. این موارد 25% از فعالیتهای ضدآمریکایی را تشکیل می دهند. قربانیان حملات آتش باری علیه منازل عبارتند از: یکی از اعضای نیروی هوایی آمریکا، یک غیرنظامی ناحیه 5، یکی از کارکنان شرکت نفتی موبایل و یک کارمند LSC قربانیان حملات آتش باری علیه خودروها، یک سرهنگ دوم نیروی هوایی آمریکا، یک سرهنگ دوم نیروی زمینی آمریکا، یک گروهبان یکم ارتش آمریکا، دو غیرنظامی از ناحیه 30DAF ، کارکنان LSC و سه نفر کارمند بل هلیکوپتر.

هجوم به افراد و خودروها نیز بخش چشمگیری از فعالیتهای ضدآمریکایی را شکل می دهد. قربانیان حملات توسط اشخاص عبارتند از: دختر یک عضو ارتش آمریکا، چند غیرنظامی آمریکایی، چند کارمند سیستمهای اطلاعات الکترونیکی، یک کارمند لاکهید و یک کارمند پان آمریکن. از سه مورد تلاش جهت بمب گذاری، دو مورد شامل بمبهای لوله ای (سه راهی م) و یکی شامل استفاده از دینامیت بوده اند. در بیان کلی، بمب لوله ای و دینامیت وسایلی ابتدایی برای خشونت هستند، ولی به خصوص در رابطه با بمب لوله ای می توان گفت که سلاح مؤثری علیه پرسنل می باشد. خوشبختانه دینامیت ها عمل نکرد و فقط یکی از بمب های لوله ای درون منزلی افتاد. انفجار این وسیله باعث شد تا دو ارتشی آمریکایی جراحتهایی جزئی بردارند. اما 7 نفر ارتشی دیگر که آن شب به هنگام انفجار در همان محل حضور داشتند مجروح نشدند.

از لحاظ دسته بندی «روشها» به ترتیب اهمیت چند نکته حائز اهمیت است. حوادث و وقایع ضدآمریکایی در نوامبر تقریباً سه برابر اکتبر شده اند. اگرچه استفاده از سنگباران به عنوان یک تاکتیک فقط اندکی در نوامبر بیشتر شد، ولی در همین ماه شاهد افزایش شدید حملات آتش باری هستیم. تعداد حملات از سه برابر هم بیشتر شده و بمب گذاری در منازل و پنچر کردن اتومبیلها هم به عنوان تاکتیکهای جدید اضافه شده اند. چهارم نوامبر بیشترین تعداد حوادث ضدآمریکایی ماه نوامبر را دربر داشت (8 حادثه). و در 28 اکتبر و 5 نوامبر هم شاهد حوادث ضدآمریکایی زیادی بودیم. از نقطه نظر جغرافیایی، توجه به نقشه تهران بافت اقدامات ضدآمریکایی را مشخص می کند. جای تعجب ندارد که در محلهایی که بیشترین تجمع آمریکاییها را داشته ایم، بیشتر حوادث مذکور هم اتفاق افتاده باشند.

ص: 474

(2) اصفهان: اصفهان دومین تعداد بزرگ آمریکاییهای مقیم ایران را در خود جای می دهد. به خصوص شرکت هلیکوپترسازی بل اینترنشنال (BHI) حضور گسترده ای در این شهر دارد. جامعه آمریکایی مقیم اصفهان نیز شاهد حوادث خشونت بار زیادی بوده است. همچون تهران، در این شهر نیز حوادث ضدآمریکایی تا نیمه دوم سال بروزی نداشته است. بررسی حوادث اصفهان نیز حاکی از مشکلاتی جدی است.

(توجه: اطلاعات فقط تا تاریخ 27 نوامبر 78 در اختیار است).

شکل حادثهسپتامبراکتبرنوامبرجمع

حملات آتش باری منازل

حملات آتش باری خودروها

پرتاب سنگ علیه افراد

پرتاب سنگ علیه اموال

تهاجم علیه افراد

تهاجم علیه اموال

بمب گذاری موفق

بمب گذاری ناموفق

خرابکاری1

0

1

0

0

1

0

1

01

5

0

3

0

1

0

1

02

18

5

2

1

1

1

1

14

23

6

5

1

3

1

3

1

___

48

اهداف حوادث

شکل حادثههدفجمع قربانیان (خسارات)

حملات آتش زا25 مورد خودروی شخصی

رستوران 2 مورد

منازل 2 مورد

خودروی سرویس 1 مورد

___

30

پرتاب سنگوابستگان به کنتراتچی ها 3

کارکنان کنتراتچی ها 3

فرزندان کنتراتچی ها 2

اتوبوس کنتراتچی ها 2

ساختمان کنتراتچی ها 2

منزل کنتراتچی ها 1

ص: 475

خودروی شخصی کنتراتچی ها 1

___

14

بمب گذاریاتوبوس کنتراتچی ها 1

کلینیک کنتراتچی ها 1

منزل کنتراتچی ها 1

خودروی سرویس کنتراتچی ها 1

___

4

تهاجمخودروی شخصی کنتراتچی ها 2

اتوبوس مدرسه کنتراتچی ها 1

وابستگان به DOC 1 مورد

وابستگان به کنتراتچی ها 1

___

5

خرابکاریمنزل 1 ___

1

جمع کل: 54

برخلاف تهران، در اصفهان حملات آتش باری مهم ترین شیوه کار را تشکیل می دهند. تمام آتش سوزیها کنتراتچی های آمریکایی و افراد آنها را هدف و قربانی خود قرار داده اند. اتومبیلهای BHI (هم خودروهای شخصی کارکنان و هم ماشینهای شرکت) در بسیاری از این حملات آسیب دیده اند.

از 14 مورد پرتاب سنگ، یکی علیه همسر یکی از وابستگان غیرنظامی DOD ، و دیگری علیه ساختمان 7201 دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی صورت گرفته است. موارد سنگباران دیگر علیه کنتراتچی های آمریکایی، کارکنان و اموال آنها بوده است.

چهار حادثه بمب گذاری دارای اهداف پراکنده ای بوده اند. در ماه سپتامبر سرویس شرکت خدمات هواپیمایی جهانی مورد حمله 9 کوکتل مولوتف و یک بمب لوله ای (سه راهی م) قرار گرفت. در اکتبر اتوبوس سرویس شرکت BHI مورد حمله بمب قرار گرفت و سه تن از کارکنان را مجروح ساخت. روز 23 نوامبر، بمبی به حیاط خلوت کلینیک BMI پرتاب شد، ولی منفجر نگردید. فقط سه روز بعد، راه پله های خارجی منزل یک سرهنگ دوم آمریکا با بمب مورد حمله قرار گرفت (کسی مجروح نشد).

تمایل به افزایش اقدامات ضدآمریکایی در اصفهان قابل پیش بینی است. در طول ماه نوامبر، حالت و سرعت فعالیتهای ضدآمریکایی در اصفهان با تهران برابری می کرد.

افزایش چشمگیری در حملات آتش زا توسط ماشین مشهود بود و همینطور پرتاب سنگ به افراد که صعود مشخصی داشته است.

اصفهان، مثل تهران، میزان و سطح مجروحین اندکی در حوادث ضدآمریکایی داشته است.

ص: 476

(3) دیگر مناطق ایران هر چند بیشتر آمریکاییها یا در اصفهان زندگی می کنند و یا در تهران. اتباع آمریکا در بسیاری از دیگر مناطق ایران نیز پراکنده شده اند. همانطور که آمار ذیل نشان می دهد، این آمریکاییها نیز از فعالیتهای ضدآمریکایی در امان نبوده اند.

شکل حادثهسپتامبرنوامبرجمع

پرتاب سنگ علیه افراد

پرتاب سنگ علیه اموال

تیراندازی به افراد

تیراندازی به اموال

حملات آتش زا به منازل

حملات آتش زا به خودروها

تهاجم توسط خودرو

تهاجم توسط افراد

خرابکاری

تظاهرات ضدآمریکایی1

0

0

0

1

0

1

1

1

11

3

0

1

1

2

0

0

0

01

3

0

1

1

2

0

0

0

0

جمع کل6814

محل حوادثاکتبرنوامبرجمع

آبادان

اهواز

بوشهر

ایلام

پایگاه هوایی خاتمی

کرمانشاه

مشهد

سنندج

سمنان

شیراز

2

0

1

2

1

2

0

0

0

10

1

0

0

0

0

1

1

1

12

1

1

2

1

2

1

1

1

1

جمع کل9514

سایر مکانها

اهداف و حوادث

شکل حادثههدفجمع قربانیان (خسارات)

حملات آتش زاخودروهای شرکت 3 مورد

خودروهای شخصی 1 مورد

ص: 477

محل منزل 1 مورد

محل اداری 1 مورد

6

پرتاب سنگکنتراتچی ها 4 مورد

خودروهای شرکت 1 مورد

اتوبوس سرویس کنتراتچی ها 1 مورد

منزل کنتراتچی ها 1 مورد

7

تیراندازیخانه تیمی 1 1

تهاجموابستگان کنتراتچی ها 3

شرکت 1 4

خرابکاریانجمن ایران و آمریکا 1 مورد

1

جمع کل: 19

این آمار برخلاف ارقام مربوط به تهران و اصفهان حاکی از پایین آمدن سطح فعالیتهای ضدآمریکایی در ماه نوامبر می باشند. در تمام حوادث فوق الذکر، قربانیان ارتباطی با DOD نداشته اند. آنها یا کنتراتچی ها آمریکایی بوده اند و یا کارکنان و وابستگان به آنها.

روز 28 اکتبر 78 تظاهرات ضدآمریکایی خشونت باری در ایلام اتفاق افتاد. جالب است که حمله به افراد در شیراز متوجه کسانی چون سه زن آمریکایی که در بازار مشغول خرید بوده اند، شده است.

ملاحظات تهیه کننده: این اطلاعات به درخواست فرمانده آرمیش مگ جمع آوری و تهیه شده است. خلاصه ای از اهم حوادث به ترتیب وقوع در حال توزیع برای مشترکین AFOSI می باشد.

منظور از حادثه ای ضدآمریکایی خشن (خشونت آمیز)، حادثه ای است که در آن نیت، صدمه وارد آوردن و ایجاد جراحت بدنی یا مالی به یک آمریکایی یا اموال او باشد.


ادامه ناآرامیهای مدنی در ایران، 3 دسامبر 78

سند شماره 259

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 16690304785 دسامبر 1978 14 آذر 1357

از: دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی، منطقه 72 تهران

به: ستاد دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی، واشنگتن دی. سی

موضوع: ادامه ناآرامیهای مدنی در ایران، 3 دسامبر 78

16 خلاصه: مشخصات ناآرامیهای تهران در روز سوم دسامبر 78 خلاصه و گزارش شده است. تظاهرات، برخوردهای خشونت آمیز، قطع برق و کم کاری و اعتصاب ادامه دارد.

22 جزییات:

ص: 478

الف- این گزارش حاوی اطلاعات خام می باشد. طرحها و یا خط مشی ها نباید صرفاً بر اساس این گزارش شکل بگیرند یا اصلاح شوند.

ب- بررسی پرونده های مرکز اطلاعات سفارت آمریکا در تهران، اطلاعات ذیل را در رابطه با حوادث و ناآرامیهای تهران آشکار می سازد. روز سوم دسامبر 78 سند منبع همه رویدادهایی که به طور موثقی گزارش گردیده اند را به صورت روزشمار طبقه بندی کرده است.

1 خلاصه رویدادهای سوم دسامبر 78: گزارشات گسترده ای از تظاهرات در سراسر تهران در مورخ سوم دسامبر 78 وجود داشت که البته در مقایسه با روز دوم دسامبر 78 از وسعت کمتری برخوردار بود. استفاده از سلاحهای گرم در نقاط مختلف انجام گرفت. یک گزارش حاکی از نقل و انتقال یک جسد بود. همچنین گزارشهایی دال بر شلیک سلاحهای کالیبر کوچک توسط تظاهرکنندگان وجود داشت. حرکت تانکها در چندین ناحیه گزارش شده است. به چند تن از افراد توسط دوستان ایرانی خبر داده شد که احتمال شلیک سربازان یا پلیس به سوی کسانی که برای تماشا به پشت بامها می روند وجود دارد. در تهران و اصفهان چندین بار قطع جریان برق اتفاق افتاد، طبق گزارشات واصله، شورش و شلیک اسلحه به همراه قطع برق در چندین ناحیه تهران متوقف شد. دو مورد بمب گذاری در منازل اتباع آمریکایی، یکی در تهران و دیگری در اصفهان، و یک آتش سوزی بزرگ در سلطنت آباد گزارش شده است. شورشهای مردمی وسیعی با نقض آشکار و گسترده حکومت نظامی در اصفهان به وقوع پیوست.

2 روزشمار حوادث

ساعت 11:35 رادیو و تلویزیون ملی ایران آمار تلفات وقایع روز 2 دسامبر 78 را 5 کشته، 37 مجروح و 150 دستگیر شده اعلام داشت.

ساعت 13:30 گروهی از ایرانیان به بانک ایران و ژاپن واقع در نبش خیابان نادرشاه و تخت طاووس حمله کردند. جمعیت توسط سربازان پراکنده شدند. وقوع تیراندازیهایی در این رابطه گزارش شده است.

ساعت 13:30 تظاهرات بزرگی (تعداد دقیق آن معلوم نیست) در محدوده اطراف سفارت آمریکا جریان داشت. ترافیک تا حد قابل توجهی متوقف شده و صدای تیراندازی به گوش می رسید.

ساعت 19:10 رادیو و تلویزیون ملی ایران اعلام کرد سربازان به تظاهرکنندگانی که پس از برقراری مقررات منع عبور و مرور شبانه در پشت بامها باشند، شلیک خواهند کرد.

ساعت 19:40 گزارش شده است یک ایرانی در میدان سپه رولورهای روسی می فروشد.

ساعت 21:40 مردم بر روی بامها شعار می دادند و جمعیت در نزدیکی روستای چیذر در شمال شرق تهران گرد آمدند، سربازان برای پراکنده کردن جمعیت به سوی آنان شلیک کردند.

ساعت 21:50 گزارش شده جمعیت زیادی در منطقه گیشا جمع شدند. شاهدان معتقد

ص: 479

بودند جمعیت عمدتاً از افراد جوان تشکیل شده بود.

ساعت 22:01 قطع برق در تهران

ساعت 22:30- تحرک تانکها و تیراندازی در منطقه گیشا، گزارش شد. گزارشاتی از تیراندازیهای پراکنده و گروههای تظاهرکننده در طول روز دریافت شد.

ج با توجه به تلفات روزهای 2 و 3 دسامبر اطلاعات زیر کسب شد:

(1) یک مقام ایرانی مرکز اطلاعات حکومت نظامی اطلاع داده است تعداد کشته شدگان، خصوصاً کشته شدگان تظاهرات شب 2 1 دسامبر 78 در جنوب تهران، بسیار بالاتر از آنچه اعلام شده می باشد، تلفات ناشی از استفاده از نارنجک و آتش سلاحهای سنگین بوده است. تعداد تلفات می تواند تا 2500 نفر بوده باشد. (منبع: اندی آرکایا، شرکت بین المللی بل هلیکوپتر، ارزیابی دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی: C-3 ، مأمور ویژه جیمی استات، منطقه 72)

(2) به گفته سفارت کانادا روز 3 دسامبر 78، تعدادی آمبولانس به خیابان تخت طاووس در نزدیکی سفارت کانادا اعزام شده و تعداد قابل توجهی کشته و مجروح را تخلیه کردند. قبل از آن تظاهرات بزرگی در این منطقه برگزار شده بود. (منبع: خانم کارول هوئی، ارزیابی دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی: B-3 ، مأمور ویژه فیلیپ استارک، منطقه 72).

(تاریخ اطلاع: سوم دسامبر 78، تاریخ و محل کسب خبر: چهارم دسامبر 78، تهران: منابع: همانطور که ذکر شد، ارزیابی دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی: همانطور که ذکر شد).

د منبع، نماینده امنیتی شرکت بین المللی بل هلیکوپتر، اطلاعات ذیل را پیرامون تظاهرات گسترده روز 3 دسامبر 78، تهیه کرد:

(1) طی ساعات بعد از ظهر روز 3 دسامبر 78 تظاهرکنندگان در انتهای شرقی خیابان آیزنهاور جمع شده و سربازان دولتی در انتهای غربی خیابان آیزنهاور موضع گرفته بودند. تظاهرکنندگان تلاش می کردند به بنای یادبود شهیاد برسند. سربازان دولتی موفق شدند جمعیت را به شکل مسالمت آمیز متفرق کنند.

(2) حدود ساعت 21:30 الی 22:00، 3 دسامبر 78 کارکنان شرکت بین المللی بل هلیکوپتر که در منطقه کوی گیشای تهران سکونت دارند شاهد آن بودند که تعداد زیادی از ایرانیان به پشت بامها رفته و شروع به شعار دادن کردند. همچنین تظاهراتی نیز در خیابانها دیده شد. در طی این محدوده زمانی تعداد زیادی از ایرانیان شروع به بالا رفتن از ساختمانهای نیمه کاره کرده و وقتی به بالای این ساختمانها می رسیدند، شروع به شعار دادن می نمودند، سربازان دولتی در تانک و کامیونهای نظامی وارد شده و با سلاحهای اتوماتیک، از جمله کالیبر 50 به سوی شعاردهندگان سر بامها آتش گشودند.

پس از آن آمبولانس و صدای آژیر دیده و شنیده شد. (تاریخ اطلاع سوم دسامبر 78، محل و تاریخ کسب خبر: چهارم دسامبر 78، تهران منبع: آنتونی بالونی، ارزیابی دفتر تحقیقات ویژه

ص: 480

نیروی هوایی: C-2 ، مأمور ویژه: استات، منطقه 72).

ه منبع ترجمه ای از «اعلامیه خطاب به مردم ایران در مورد فرا رسیدن ماه محرم» را که از سوی آیت الله خمینی صادر شده در اختیار ما گذاشت. متن اعلامیه:

تاریخ: 1/9/57


پیام امام خمینی به ملت شجاع ایران به مناسبت فرارسیدن ماه محرم

پیام امام خمینی به ملت شجاع ایران به مناسبت فرارسیدن ماه محرم

بسم الله الرحمن الرحیم

با حلول ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و فداکاری آغاز شد؛ ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد، ماهی که قدرت حق، باطل را تا ابد محکوم و داغ باطل بر جبهه ستمکاران و حکومتهای شیطانی زد، ماهی که به نسلها در طول تاریخ، راه پیروزی بر سر نیزه را آموخت، ماهی که شکست ابرقدرتها را در مقابل کلمه حق به ثبت رساند، ماهی که امام حسین، راه مبارزه با ستمکاران تاریخ را به ما آموخت، راهی که باید مشت گره کرده آزادیخواهان و استقلال طلبان و حق گویان بر تانکها و مسلسلها و جنود ابلیس غلبه کند و کلمه حق، باطل را محو نماید. امام حسین به ما آموخت که در حالی که ستمگر زمان بر مسلمین حکومت جائرانه می کند، در مقابل او اگر چه قوای شما ناهماهنگ باشد بپاخیزید و استنکار کنید و اگر کیان اسلام را در خطر دیدید، فداکاری کنید و خون نثار نمایید.

امروز رژیم شاه، حکومت جائرانه بر ملت مستضعف می کند و برخلاف شرع اسلام و خواست ملت که در سراسر ایران علیه او قیام نموده اند مقام حکومت را اشغال نموده و مصالح عالیه مسلمین و احکام اسلام را به نفع سلطه شیطانی خود و اربابان مفتخوارش به نابودی کشیده است. بر عموم ملت بپا خاسته است که با تمام قدرت مخالفت خود را با شاه، گسترش و ادامه دهند، و او را از سلطه خطرناکش به زیر کشند.

دولت نظامی، دولت یاغی و برخلاف قانون و شرع است، و بر عموم است که با آن مخالفت کنند، و از اعانت به آن احتراز نمایند، و از دادن مالیات و آنچه به این دستگاه ظلم و طغیان کمک می کند سرپیچی نمایند، و بر کارمندان و کارکنان شرکت نفت است که از خروج این ثروت حیاتبخش جلوگیری نمایند. آیا کارگران و کارمندان می دانند که اسلحه ای که سینه جوانان عزیز ما را می شکافد و زنان و مردان و کودکان ما را به خاک و خون می کشد، از پول همین نفتی است که با زحمت جانفرسای آنان خارج می شود؟ آیا آنان می دانند که قسمت مهم نفت اسرائیل، دشمن سرسخت اسلام و غاصب حقوق مسلمین را شاه تأمین می کند؟ اگر دولت یاغی با فشار به کارکنان نفت بخواهد این خیانت را ادامه دهد، ممکن است تکلیف نفت برای همیشه معین شود.

بر اشخاص مطلع از اوضاع کشور است که لیستی از وزرای دولت یاغی و از خائنین به کشور و از صاحب منصبانی که در سراسر کشور، امر به جنایات و آدمکشیها می کنند، تهیه کنند تا در موقع خود، تکلیف ملت با آنان معلوم شود. دولت و صاحب منصبان ارشد بدانند که اگر

ص: 481

دست از حمایت شاه جانی و خائن به اسلام و کشور اسلامی برندارند، در آتیه نزدیک به سزای اعمال خود خواهند رسید.

اکنون ماه محرم چون شمشیر الهی در دست سربازان اسلام و روحانیون معظم و خطبای محترم و شیعیان عالی مقام سیدالشهداء علیه الصلوه و السلام است، باید حد اعلای استفاده از آن را بنمایند، و با اتکا به قدرت الهی، ریشه های باقیمانده این درخت ستمکاری و خیانت را قطع نمایند؛ که ماه محرم، ماه شکست قدرتهای یزیدی و حیله های شیطانی است. مجالس بزرگداشت سید مظلومان و سرور آزادگان که مجالس غلبه سپاه عقل بر جهل و عدل بر ظلم و امانت بر خیانت و حکومت اسلامی بر حکومت طاغوت است، هر چه باشکوهتر و فشرده تر برپا شود، و بیرقهای خونین عاشورا به علامت حلول روز انتقام مظلوم از ظالم، هر چه بیشتر افراشته شود.

خطبای محترم و گویندگان عزیز، بیش از پیش به تکالیف الهی خود که افشاگری جرایم رژیم است عمل فرمایند، و خود را در پیشگاه خداوند تعالی و ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف سرافراز و روسفید نمایند. طلاب و فضلای حوزه های علمیه که در این ایام برای روشنگری به قرا و قصبات می روند، لازم است دهقانان محروم و محترم را از فجایع شاه و کشتار مردم بی دفاع، آگاه گردانند و به آنان تذکر دهند که برخلاف تبلیغات مسموم شاه و بستگانش، دولت اسلامی، طرفدار سرمایه دارها و مالکین بزرگ نمی باشد؛ این حرفهای بی معنی برای انحراف از راه حق است. مطمئن باشند که اسلام طرفدار ضعفا و دهقانان و مستمندان است؛ این شاه است که به طرفداری از آمریکا کشاورزی را به تباهی کشانده است، این شاه است که به طرفداری از سرمایه دارها ذخایر ملت ضعیف را به نفع آنان از بین برده است. شما آنان را مطمئن کنید که در دولت حق، از شما به بهترین وجه حمایت خواهد شد.

جوانان عزیز حوزه های علمیه و دانشگاهها و مدارس و دانشسراها و نویسندگان محترم مطبوعات و کارگران و کشاورزان محروم و بازاریان و اصناف مبارز و آگاه و کارمندان محترم و سایر اقشار، از ایلات و عشایر غیور گرفته تا چادرنشینان و زاغه مسکنان محروم، همه و همه، همصدا و پشت بر پشت هم به سوی هدف مقدس اسلام، یعنی برچیده شدن سلسله ستمگر پهلوی و هدم نظام منحط شاهنشاهی و برقراری جمهوری اسلامی مبتنی بر احکام مترقی اسلام، به پیش! که پیروزی از آن ملت بپاخاسته است.

لازم به تذکر نیست که اقامه مجالس سوگواری باید مستقل بوده و منوط به اجازه شهربانی یا سازمان خرابکار به اصطلاح امنیت نباشد. شما ملت عزیز، مجالس را بدون مراجعه به مقامات برپا نمایید، و در صورت جلوگیری در میادین و خیابانها و کوچه ها اجتماع کنید و مصایب اسلام و مسلمین و خیانتهای رژیم شاه را برملا نمایید.

امروز تاریخ ایران، شاهد حساسترین روزهایی است که بر اسلام و مسلمین عزیز ما گذشته و می گذرد. امروز شما ملت بزرگ بر سر دوراهی عزت و عظمت همیشگی و خدای نخواسته

ص: 482

ذلت و خواری ابدی واقع هستید. امروز احدی از اقشار ملت، معذور نیست و سکوت و انزوا در حکم انتحار و کمک به دستگاه جبار است. امروز خروج از مسیر بی ابهام ملت و اسلام، خیانت به اسلام و ملت و حمایت از مخالفین اسلام و ملت است. خائنینی که با سکوت خود و یا احیاناً با گرایش خود به دستگاه طاغوتی شاه گمان کرده اند این نهضت اسلامی را می شکنند و شاه را نجات می دهند، در اشتباهند. اول آنکه دیگر کار گذشته است و شاه رفتنی است و با این خود فروشیها شاه را نمی توان نجات داد؛ و دیگر آنکه اگر نجات پیدا کند، به آنان که او را نجات داده اند وفادار نخواهد بود؛ چنانچه دیدیم و دیدید.

من به ملت عظیم الشأن ایران که با قدرت اسلامی خویش، مشت محکم در دهان شاه و هواخواهان او زده و می زنند، دست صمیمیت و ارادت می دهم. من شهادت در راه حق و اهداف الهی را افتخار جاودانی می دانم. من به مادران و پدران جوانانی که در راه اسلام و آزادمنشی، خون داده اند، تبریک عرض می کنم. من به جوانان عزیز و غیوری که جان خود را نثار راه دوست کرده اند، حسرت می برم. آوای انقلاب بزرگ ایران در کشورهای اسلامی و دیگر کشورها طنین انداز و افتخارساز است. شما ملت شریف، به جوانان غیور ملتهای اسلامی هشدار داده اید. امید است با دست توانای شما، پرچم پرافتخار حکومت اسلامی در تمام اقطار به اهتزاز درآید. این است مسئلت من از خداوند تعالی. والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته.

روح الله الموسوی الخمینی

نظریات تهیه کننده: نفوذ دعوت خمینی از مردم برای انجام اقدامات خشونت آمیز را احتمالاً می توان در میزان رویارویی های خشونت آمیزی که در ماه جاری در ایران رخ داده است، شاهد بود.

در تهران، زد و خوردهای خشونت آمیز بین تظاهرکنندگان و پلیس ظاهراً در ساعات شب خیلی شدید تر از روز است. با وجود این، اعمال مقررات منع آمد و شد از ساعت 21:00 تا 05:00 تأیید این گفته را دو چندان مشکل می سازد. چند ساعت بعد از آنکه رادیو و تلویزیون ملی ایران اعلام کرد که نیروهای مسلح به سوی تظاهر کنندگانی که در بالای بام خانه ها شعار می دهند، تیراندازی خواهند کرد، مردم به بالای پشت بامها رفتند و شعار سر دادند. در برخی موارد، مردم به جای سر دادن شعار بر سر پشت بام ها، صدای نوارهای مذهبی پخش می کردند. شایان ذکر است که قطع برق در ساعت 22:00 ناگهان موجب ساکت شدن برخی از همین به اصطلاح «تظاهرکنندگان» شد.

در تهران، آمریکایی ها از فعالیت های خشونت آمیزی که هم اینک صورت می گیرد مصون نیستند، هر چند تا بحال هیچیک از آنها از این بابت جراحتی جدی برنداشته است. در طول دو شب گذشته زد و خوردهایی بین تظاهرکنندگان و نیروهای امنیتی پس از ساعات منع آمد و شد در قسمت های شمال شرقی تهران، یعنی منطقه ای که بیشترین آمریکایی را در خود جای داده، رخ داده است. تا این زمان، تقریباًً تمام آمریکایی ها شعار های تظاهرکنندگان و صدای

ص: 483

شلیک گلوله ها در محله ی خود را شنیده اند.

قبلاً در گزارش شماره IIR 1669029678 اطلاع دادیم که یکی از اعلامیه های آیت الله خمینی بین مردم توزیع شده است ولی متن آن در دسترس ما نبود. گزارش اقدامات ضدآمریکایی اخیر در گزارش جداگانه ای به شماره IIR 16690300378 ارسال شده است.


گروههای شورشگر محلی؛ حوادث ضدآمریکایی

سند شماره 260

محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان

فقط جهت استفاده اداری

شماره گزارش: 16690305785 دسامبر 1978 14 آذر 1357

از: AFOSI ، تهران ایرانبه: مرکز AFOSI ، واشنگتن دی.سی.

تهیه کننده گزارش: تروی ال. سولیوانمرکز تهیه گزارش: AFOSI

مقام تأییدکننده گزارش: سروان فرانک ام. هوی، نیروی هوایی

منبع: نگاه کنید به مورد 22

عنوان: گروههای شورشگر محلی؛ حوادث ضدآمریکایی

16 خلاصه: تلفن های تهدیدآمیز و ارسال نامه های ضدآمریکایی به پدیده ای روزمره برای شهروندان آمریکایی ساکن در ایران تبدیل شده است که در این میان می توان به نامه ای تهدید آمیز به سفارت آمریکا نیز اشاره کرد. بطری های آتش زا به داخل یک منزل مسکونی و دو آپارتمان محل سکونت اتباع آمریکایی پرتاب شده که یکی از آنها که به داخل آپارتمان محل سکونت یک درجه دار آمریکایی پرتاب شده بود، آتش نگرفت. همچنین بمب های آتش زا به سوی سه خودرو پرتاب شد که فقط یکی از آنها آتش گرفت. تکه سنگ هایی نیز از پنجره ی یک منزل مسکونی متعلق به یک تبعه ی آمریکایی به داخل خانه پرتاب شد. سفارت آمریکا به اتباع آمریکایی توصیه کرده است که جانب احتیاط را نگاه دارند، به ویژه در روزهای 11 و 12 دسامبر 1978.

22 جزییات:

الف- این گزارش شامل اطلاعات پردازش نشده است و نباید منحصراً برای تغییر برنامه ها یا سیاست ها مبنا قرار بگیرد.

ب- منبع خبری یک استوار نیروی هوایی آمریکاست که اطلاعات زیر را در اختیارمان قرار داد.

(1) این منبع می گوید که در حدود ساعت 20:45 روز 4 دسامبر 1978 بر روی کاناپه ای در اتاق نشیمن آپارتمان محل سکونتش واقع در طبقه اول ساختمان شماره 50، خیابان 196 غربی دراز کشیده بود که یک بطری نوشابه حاوی شکر و نفت از پنجره به داخل اتاق پرتاب شد، سپس منبع خبری صدای بسته شدن درب یک خودرو و دور شدن آن را از محل شنید.

ص: 484

تکه ای از شیشه ی پنجره که بر اثر پرتاب بطری نوشابه شکسته بود به گیجگاه راست منبع خبر اصابت کرد و جراحتی سطحی به او وارد آورد. بطری مزبور شکست ولی آتش نگرفت. منبع خبری می گوید که احتمالاً یک بطری دیگر نیز به سوی ساختمان پرتاب شده بود ولی به داخل ساختمان نیفتاده بود.

(2) در ساختمان محل سکونت این منبع خبری یک خانواده ی بریتانیایی و سه خانواده آمریکایی زندگی می کنند. آنها هیچ مشکلی با همسایگان ایرانی خود نداشتند. آنها پلیس را خبر کردند و پلیس نیز 2 مامور مسلح را در طول شب بیرون درب ساختمان مستقر کرد.

منبع: استوار رونالد بی. بیکر؛ جان اورشاک

ج- منبع خبر AFOSI

با بررسی محل حادثه موارد زیر کشف شد: در بیرون از ساختمان یک بطری شکسته و یک فتیله ی کتانی سوخته پیدا شد. در داخل بطری شکسته قدری شکر وجود داشت. پنجره ای که بطری به سوی آن پرتاب شده بود رو به خیابان و تقریباً 20 فوت از خیابان دور است. دو خودروی متعلق به اتباع آمریکایی روبروی ساختمان پارک بود و یک مسجد نیز تقریباً 4 بلوک آن طرف تر قرار دارد. تردد زیادی در خیابان انجام می شود، ولی روشنایی خوبی ندارد. ساختمان مزبور در یک محله ی مسکونی واقع است.

(منابع: جان اورشاک و رابرت استیکنی)

د- منبع یکی از اعضای ارتش آمریکاست و به ما اطلاع داد که شخصی دو پنجره ی طبقه ی اول خانه اش را شکسته است. تکه سنگ هایی به رنگ قرمز در اتاق جلویی خانه پیدا شد. در زمان وقوع حادثه کسی در خانه نبود. منزل فوق دیواری به ارتفاع6 تا 7 فوت دارد، و این ساختمان که در خیابان اندیشه در ضلع جنوبی خیابان دولت واقع است، در حدود 50 فوت از خیابان دور است. این حادثه بین ساعات 10:00 تا 14:00 مورخ 4 دسامبر 1978 [13 آذر 1357] روی داده است.

ه- منبع کارمند حراست شرکت آمریکایی بل اینترنشنال در تهران است که اطلاعات زیر را در اختیارمان قرار داده است. منبع گزارش می دهد که در ساعت 20:00 مورخ 4 دسامبر 1978 [13 آذر 1357] دو کوکتل مولوتوف و یک گالن نفت توسط اشخاص ناشناس به سوی ساختمانی واقع در شماره ی 22 کوچه ی کوه، قیطریه در شمال شرق تهران و خودرویی که در پارکینگ همان ساختمان پارک بود پرتاب شد. در این ساختمان سه خانواده متعلق به کارمندان شرکت بل اینترنشنال زندگی می کنند. یکی از کوکتل مولوتوف ها به شیشه جلوی خودروی بیوک که به شرکت بل اینترنشنال تعلق داشت، اصابت کرد و آن را شکست ولی آتش نگرفت. کوکتل مولوتف دوم و گالن نفت از پنجره ی زیرزمین به داخل زیرزمین افتادند و آتش گرفتند. ساکنان ساختمان آتش را خاموش کردند. خسارات جزیی بود و فقط دود زیادی ایجاد شد و دیوارها قدری آسیب دید (نزدیک به 200 تا 300 دلار). پلیس ایران در حال بررسی این

ص: 485

موضوع است.

و منبع از کارمندان شرکت جنرال تلفن و الکترونیکس در تهران است و برای اولین بار است که اطلاعاتی در اختیار ما می گذارد. او ساکن آپارتمانی در طبقه سوم یک ساختمان سه طبقه واقع در خیابان هاشمی نژاد، در شمال شرق تهران است. در حدود ساعت 22:30 مورخ 4 دسامبر 1978 تعدادی کوکتل مولوتوف از پنجره ها به داخل آپارتمان های طبقه اول و دوم و همچنین به سوی خودروی یکی از ساکنین طبقه اول که جلوی ساختمان پارک بود، پرتاب شد. در طبقه ی اول یک اتریشی و در طبقه دوم صاحبخانه که افسر بازنشسته نیروی دریایی است، زندگی می کنند. خساراتی جزیی به طبقه اول وارد شد، ولی اتاق خواب آپارتمان طبقه دوم آسیب جدی دید. بطری ای که به سوی خودرو پرتاب شده بود به زمین افتاد ولی خساراتی به خودرو وارد نشد.

پیش از وقوع این حادثه، تظاهراتی در محل صورت گرفته بود.

منبع خبری معتقد است که هدف اصلی این حملات صاحبخانه بوده است، زیرا می گویند که او سابقاً دستیار ویژه شاه بود.

ز منبع یکی از ماموران حراست شرکت هلکوپترسازی بل اینترنشنال در اصفهان است و به ما اطلاع داده است که در تاریخ 4 دسامبر 1978 [13 آذر 1357] خودروی جیپی که به یکی از کارمندان شرکت بل تعلق داشت بر اثر آتش سوزی تقریباً 50 درصد خسارت دید. شخصی یک بشکه 10 لیتری بنزین را زیر خوردو گذاشته و با مشعلی که از پارچه و یک تکه چوب درست کرده بود، آن را آتش زده بود. خودروی فوق در مقابل منزل این کارمند در جنوب شرقی اصفهان پارک بود.

ح منابع خبری اطلاعات زیر را در ارتباط با تخریب خودروها در روزهای 3 و 4 دسامبر 1978 [13 و 14 آذر 1357] در اختیارمان گذاشته اند.

(1) شخصی با یک موزاییک به صندوق عقب پیکانی که در خیابان مقابل منزل صاحبش در نیستان یکم، پلاک 27 پارک بود، کوبید و نزدیک به 150 دلار به خودروی مزبور خسارت وارد کرد. این حادثه بین ساعت 20:30 تا 21:00 اتفاق افتاد.

(2) در ساعت 8:15 دقیقه، همسر یک سرگرد نیروی هوایی آمریکا یک نوشته فارسی را در کنار خودروی دولتی فورد تورینوی زرد رنگ خود پیدا کرد. شخصی با خودکار آبی علایمی روی کاغذ نوشته بود. خودروی فوق در خیابان 104 قیطریه واقع درشمال شرقی تهران پارک بود. هیچ اطلاعی از معنای علایمی که در آن نوشته شده بود در دست نداریم.

(3) در حدود ساعت 12:00 مورخ 3 دسامبر 1978 [12 آذر 1357] شیشه ی جلوی خودرویی متعلق به کارمند شرکت Northrup Aircraft Worldwide Services Inc. شکسته شد. در زمان وقوع حادثه، صاحب خودرو مشغول صرف ناهار در رستورانی واقع در بخش تجاری منطقه ی مسکونی شاهین شهر در شمال اصفهان بود.

ص: 486

ط منابع خبری اطلاعاتی درباره ی تهدید اتباع آمریکایی در روزهای 3 و 4 دسامبر [12 و 13 آذر 1357] در اختیارمان قرار دادند.

(1) اتباع غیرنظامی آمریکا نامه ای تهدید آمیز و ضدآمریکایی در محل سکونتشان در کوچه ناریان ضلع شمالی خیابان دولت در شمال شرقی تهران دریافت کردند.

(2) یکی از کارمندان شرکت Raytheon Educational Systems نامه ای تهدیدآمیز دریافت کرد که خطاب به شخص وی و دقیقاً به آدرس محل مسکونی اش ارسال شده بود. در نامه آمده بود که باید تا شب 4 دسامبر [13 آذر] ایران را ترک کند و یا هر چه دیده از چشم خودش دیده است.

(3) یک زن خانه دار آمریکایی ساکن خانه شماره ی 27 خیابان کاووس در ضلع شمالی خیابان دولت در شمال شرقی تهران نامه ای دریافت کرد که در آن نوشته بود از روز 6 دسامبر [15 آذر] آمریکایی ها هدف حمله قرار خواهند گرفت.

(4) یک معلم آمریکایی زبان که در تهران مشغول به کار است در روز 4 دسامبر [13 آذر] نامه ای دریافت کرد که در آن نوشته بود (نقل از نامه) اخطار، لطفاً توجه کنید، هر چه زودتر از ایران بروید، زیرا ما آزادی می خواهیم! لطفاً از ایران بیرون بروید، همین حالا! بعد از این شما را ترور می کنیم و می کشیم. فقط 15 روز مهلت دارید (پایان نقل قول). این نامه به زبان فارسی تایپ شده بود.

(5) در ساعت 14:00 یکی از کارمندان شرکت نفت آمریکایی ساکن ساختمان شماره ی 4 کوچه داور، خیابان کامران در شمال شرقی تهران اطلاع داد که یک مرد طی تماس تلفنی گفته است که بین ساعت 20:00 تا 20:30 روز 4 دسامبر خانه ی آمریکایی ها با بمب منفجر خواهد شد.

(6) یک ایرانی که خوب انگلیسی صحبت می کرد طی تماسی تلفنی با همسر یک آمریکایی ساکن ساختمان شماره 9 کوچه نوروزی نزدیک تخت طاووس در مرکز تهران گفت (نقل از گوینده) باید از این کشور بروید، باید از این کشور بروید- فهمیدید (پایان نقل قول).

(7) یک کارمند شرکت ABI در حدود ساعت 19:00 نامه ای پیدا کرد که با چسب به درب محل سکونتش به آدرس پلاک 5، خیابان هنگامه، در شمال تهران چسبانده شده بود. این نامه تایپ شده و در آن نوشته بود (نقل از نامه) ای اجنبی، در روز عاشورا و تاسوعا خودت را می کُشیم و خانه ات را به آتش می کشیم (پایان نقل قول).

(8) یک کارمند آمریکایی شرکت National Cash Register گزارش داد که در روز 3 دسامبر [12 آذر] یادداشتی را بر روی تابلوی اعلانات شرکت یافته است که بر روی آن نوشته بود، آمریکایی ها، یک ماه مهلت دارید از ایران بروید وگرنه خانواده تان را عذاب می دهیم.

(9) مأمور حراست شرکت گرومان گزارش داد که در روز 3 دسامبر [12 آذر] شخصی با شرکت تماس گرفت و تهدید کرد که ساختمان شرکت را به آتش می کشد، و سپس گفت

ص: 487

همان کاری را می کنیم که در اصفهان کردیم (10 روز پیش ساختمان شرکت گرومان در اصفهان سنگ باران شده بود).

(10) در روز 3 دسامبر [12 آذر] دو کارمند شرکت NWAST تماس هایی تلفنی دریافت کردند که آنها را به مرگ تهدید می کرد.

ی یک منبع نامه زیر را در اختیارمان گذاشته است. این نامه در روز 4 دسامبر [13 آذر] به سفارت آمریکا ارسال شده بود. متن نامه به قرار زیر است:

توجه، قابل توجه اتباع آمریکایی و بریتانیایی

از سال 1953 [1332] که کودتای «سیا» موجب سقوط دکتر مصدق (رهبر ملی ایران) شد، سلاح های آمریکایی و بریتانیایی در دست رژیم نظامی شاه مردم ایران را که برای آزادی می جنگیدند و می جنگند به خاک و خون کشانده است. حال پس از 25 سال تحمل ظلم و ستم، همه مردم بر ضد امپریالیسم جهانی و سرسپرده ی آن در ایران- یعنی شاه- به پا خاسته اند. بنابراین اگر برای این نهضت مردمی احترامی قایل هستید به شما توصیه می شود که به همراه خانواده تان هر چه زودتر از ایران خارج شوید و تا آخر دسامبر 1978 برای این کار مهلت دارید. جان آنهایی که بعد از این تاریخ در ایران بمانند در خطر جدی خواهد بود. خارجیانی که همسر یا شوهر ایرانی دارند از این قاعده مستثنی هستند- سازمان جمعه سیاه.

ک در روز 5 دسامبر سفارت آمریکا اطلاعات زیر را منتشر کرد:

(1) TAS از تاریخ 7 تا 12 دسامبر 1978 [16 تا 21 آذر] بسته خواهد بود.

(2) سفارت روزهای 10 و 11 سپتامبر 1978 [19 و 20 آذر] بسته خواهد بود.

(3) مرکز اطلاعات باز خواهد ماند.

(4) اتباع آمریکا باید در روزهای 7 تا 12 سپتامبر [16 تا 21 آذر] بسیار مراقب باشند و همه آمریکایی ها تا حد امکان باید روزهای 10 و 11 سپتامبر [19 و 20 آذر] در منازل خود بمانند.

نظریات مرکز تهیه گزارش: دلیل افزایش تعداد مردم در خیابان ها در ساعات شب در تمام کشور انجام آیین های مذهبی است، و همچنین فعالیت های ضددولت یا ضدآمریکایی و تجمع آنهایی است که هر دو هدف را دنبال می کنند. افزایش قابل ملاحظه ای که اخیراً در حوادث ضد آمریکای شاهد هستیم را می توان به شور و احساسی که این روزها بر اکثر مردم ایران غلبه کرده است دانست که در واقع بهانه ایست برای انجام چنین اقداماتی. تاسوعا و عاشورا که در پاراگراف اول این گزارش به آن اشاره شد مصادف است با 10 و 11 دسامبر [19 و 20 آذر] که در واقع مقدس ترین روزهای یک ماه عزاداری است. همانگونه که در توصیه های سفارت آمده بود در این دور روز احتمال بروز ناآرامی ها نیز بسیار زیاد است. گروهی که خود را سازمان جمعه سیاه می نامد یک گروه جدید است که بدون شک نام خود را از 8 سپتامبر 1978 [17 شهریور 1357] گرفته است، یعنی اولین روز حکومت نظامی و رویارویی نیروهای امنیتی با

ص: 488

مردم که منجر به کشته شدن صدها نفر از تظاهرکنندگان در میدان ژاله شد. واکنش پلیس به حواث اخیر فوق العاده خوب بود و فرماندهان ارشد ارتش ایران وعده داده اند که تعداد گشتی ها را در بخش شرقی و شمال شرقی تهران افزایش دهند. با شتاب گرفتن شمار حوادث ضد آمریکایی در مناطق شمالی شهر، افسران عالی رتبه ارتش ایران در روز 5 دسامبر 1978 [14 آذر 1357] وعده دادند که گشت زنی نیروهای امنیتی را در این مناطق افزایش دهند. مرکز اطلاعات هیئت در سفارت آمریکا در تهران واقع است و کارمندان آن را پرسنل ارتش و سفارت تشکیل می دهند و 24 ساعته آماده ارایه خدمات است. وظیفه این مرکز ارایه اطلاعات دقیق به اتباعی است که خواهان کسب اطلاعات در مورد وضعیت فعالیت ها در تهران و یا مناطق دیگر کشور هستند، و همچنین جمع آوری اطلاعات و گزارش هایی است که اتباع آمریکایی از طریق تلفن درباره حواث و رویدادهای مهمی که خود شاهد بوده و یا تجربه کرده و یا شنیده اند به اطلاع می رسانند.


تیراندازی غیرنظامیان به طرف ارتش

سند شماره 261

سری5 دسامبر 1978 14 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11884به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: تیراندازی غیرنظامیان به طرف ارتش

خلاصه: شاهدان عینی آمریکایی قابل اعتماد دیده اند که گروه کوچکی از غیرنظامیان به طرف چهار سرباز در دوم دسامبر تیراندازی کرده اند و قبل از اینکه گروه توسط نیروی عمده ارتش دستگیر شود، سلاحهای آنان را گرفته بودند. پایان خلاصه.

1 اطلاعات زیر توسط کارمند رسمی سفارت از یک شهروند آمریکایی که کارمند شرکتی خصوصی است و موقعیت منزلش در یک خیابان کوچک دورتر از جمشیدیه بالای خیابان نیاوران در شمال تهران او را قادر ساخته است که حوادث را شاهد باشد، کسب شده است.

2 در حدود ساعت 30/6 بعد از ظهر روز دوم دسامبر اغتشاش به صورت گروهی کوچک از فروشگاههای زیر خانه منبع شروع گردید که با تیراندازی پراکنده دنبال شد. گروهی در حدود 4 نفر ملبس به لباسهای غیرنظامی به طرف بالای خیابان دویدند و در ناحیه ای در اطراف خانه منبع پنهان شدند. چند دقیقه بعد، دو یا سه سرباز قدم زنان به طرف بالای خیابان آمدند. منبع صدای تیراندازی با سلاح کوچک را شنید (او فکر می کند که تیراندازی توسط هفت تیر انجام شده بود) که یک سرباز کشته و بقیه فرار کردند. افراد غیرنظامی از یک طرف خیابان به خارج دویدند، سلاحها را ربودند و به پناهگاهها بازگشتند.

3 سپس تیراندازیها به سمت غرب کشیده شد اما بعد از چند دقیقه دوباره صدای شلیک در اطراف خانه منبع آغاز شد. در این زمان با سلاحهای کوچک از پیاده رو شلیک کردند و هر سه سرباز دسته گشتی را که به بالای خیابان آمده بودند، کشتند و سپس سه مرد از طرف مقابل

ص: 489

خیابان برای گرفتن سلاحهای آنها هجوم بردند (منبع گفت که اسلحه های گرفته شده تفنگ جنگی بودند ولی نمی تواند به طور یقین مشخص کند که از نوع سلاحهای ام 3 بوده اند یا خیر.) در این لحظه ارتش ایران نیروهایی را وارد منطقه کرده و گروه را به محاصره درآورده بود. در نتیجه تیراندازی بعدی افراد مسلح چهار غیرنظامی کشته شدند ولی هیچ کدامشان در حین به دام افتادن، اسلحه اتوماتیک نداشتند.

4 سکوت به مدتی حدود ده دقیقه به طول انجامید، سپس سربازی که به بالای خیابان می آمد به وسیله سلاح سبک مجروح شد. در پاسخ به فریادهای وی، زنی برای کمک، از خانه اش خارج شد و به خیابان آمد. او به وسیله تیراندازی با سلاح سبک کشته شد. (منبع ندید که اسلحه این یکی گرفته شده باشد، ولی ممکن است این کار انجام شده باشد.) در این لحظه، ارتش با یک اتومبیل پلیس با اسلحه کالیبر 50 همراه نیروی انسانی کافی حرکت کرد و تمام منطقه را پاکسازی نمود (منبع در این زمان خود و خانواده اش را به پشت محکم ترین دیوار خانه برد) تمام واقعه در ساعت 9 بعد از ظهر پایان یافت.

5 نظریه: کارمند رسمی سفارت و مأمور سیا که این مورد را مورد بررسی قرار دادند، معتقدند که این رویداد یقیناً به وسیله گروهی سازمان یافته بوده است که سعی داشته اند تسلیحات را از طریق حمله به نیروهای دولت ایران به دست آورند. حملات مجدد به محلهای استقرار پلیس در 4 دسامبر و سایر داستانهای مربوط به تهیه اسلحه نشانگر این موضوع است که «حرفه ایها» وارد کارزار شده اند تا خود را برای روزهای آتی آماده سازند.

سولیوان


اطلاعات جاری بخش وابسته دریایی (شماره 2)

سند شماره 262

5 دسامبر 1978 14 آذر 1357

اطلاعات جاری بخش وابسته دریایی (شماره 2)

1 عزای عمومی از 10 تا 11 دسامبر (19 20 آذر)

الف دولت ایران اعلام کرده به مناسبت عزای امام حسین تمام سازمانهای دولتی روزهای 10 و 11 دسامبر را روزهای مقدس می دانند. تمام دوایر تعطیل خواهند بود. بنابراین، کارکنان بخش دریایی هم در این دو روز مرخص می شوند.

ب از آنجایی که این دو روز مقدس ترین روزهای تقویم شیعه هستند، و اجرای مراسم عزای عمیق را از سوی همتایان و همسایگان ما را طلب می کنند، تلقی این دو روز مقدس به عنوان روزهای تعطیل از سوی کارکنان بخش دریایی مطلقاً تناسبی نخواهد داشت. از کلیه وقایع، موسیقی ها، تفریحات و تجمعاتی که ممکن است در این مدت از نظر مسلمین توهین به شمار رود جداً پرهیز شود.

2 مدارس. TAS از 7 تا 12 دسامبر تعطیل خواهد بود.

ص: 490

3 ANCC . تمام فعالیتهای ANCC در روزهای 10 و 11 دسامبر تعطیل خواهد بود.

4 سفارت. تمام فعالیتهای سفارت در 10 و 11 دسامبر تعطیل خواهد بود.

5 MIC . مرکزی خبر سفارت (MIC) در طول این مدت باز خواهد بود.

توصیه می شود روزهای 10 و 11 دسامبر داخل منازل مانده و حداکثر احتیاط را از 7 تا 12 دسامبر معمول دارید.

گزارش سیاسی امنیتی، 6 دسامبر 78

سند شماره 263

خیلی محرمانه6 دسامبر 1978 15 آذر 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 11953به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: گزارش سیاسی امنیتی، 6 دسامبر 78

خلاصه: شب گذشته اوضاع نسبتاً آرام شده بود، اما شعار دادن بر پشت بامها، چند تظاهرات خیابانی پس از ساعت منع عبور و مرور شبانه و تیراندازی، ادامه داشت. قطع برق، طرحهایی برای تظاهرات عظیم در ده دسامبر در تهران، حمله ازهاری به تبلیغات خمینی. ابراز اطمینان ازهاری در کنفرانس مطبوعاتی، توجه مطبوعات به افراد رادیکال که اطراف خمینی هستند، خرابکاری در تبریز. پایان خلاصه.

1 نخست وزیر ژنرال ازهاری در 5 دسامبر با حضور اعضاء گروه روزنامه نگاران خارجی مقیم به اضافه یکی دو تن دیگر کنفرانس مطبوعاتی برگزار کرد. ازهاری به زبان انگلیسی صحبت می کرد (انگلیسی اش بد نیست) و همه کنفرانس پرسش و پاسخ بود. ازهاری برای اولین بار به طور مستقیم از آیت الله خمینی انتقاد نمود و وی را «آلت دست دشمنان ایران» خطاب کرد و گفت: «نیروهای دشمن از او سوءاستفاده می کنند.» اما علیرغم مسایل فوق ازهاری گفت می تواند به خانه اش به ایران بازگردد و در پاسخ به این سئوال که آیا خمینی دستگیر خواهد شد وی گفت: «نخیر، اگر مواظب رفتارش باشد.»

(نظریه: ما معتقدیم خمینی در لحظه ای که پا به خاک ایران بگذارد احتمالاً دستگیر خواهد شد.) خبرگزاری فرانسه در موقع مخابره متن خبرگزاری اف بی آی، ظاهراً جمله «اگر خمینی مواظب رفتارش باشد» را حذف نموده است. و بدین ترتیب تصویر گمراه کننده ای از بیانات ازهاری ارائه می دهد.

ازهاری این ایده را مجدداً تکرار کرد که دست از خدا بی خبران و خرابکاران در پشت آشوبهای کنونی است و اینان افراد زیادی را فریب داده اند. در مورد اوضاع سیاسی وی گفت: «اکثریت مردم به اعلیحضرت وفادارند و ما نیز دوستدار ایشانیم» و «اکثریت خاموش حامی ایشان هستند.» ازهاری شایعات مربوط به کنار رفتن شاه به نفع شورای سلطنت را شدیداً رد کرد.

وی همچنین گفت که در چهل و هشت ساعت روزهای مقدس تاسوعا و عاشورا مقررات

ص: 491

منع عبور و مرور اجرا نخواهد شد. یعنی روزهای 10 و 11 دسامبر. وی قول داد که دولت ایران برای حفاظت از خارجیان اقدامات ویژه ای انجام خواهد داد. (نظریه: پلیس ایران به ما اطلاع داده است که تغییرات چندی برای مقررات منع رفت و آمد در نظر گرفته شده اما جزییات بیشتری در اختیار ما قرار نداد.) قویترین شایعه آن است که مقررات منع رفت و آمد از 6 بعد از ظهر تا 6 صبح خواهد بود، اگر چه ما استنباط می کنیم ملاحظاتی منظور گردیده که در کنفرانس مطبوعاتی حضور داشتند، گفتند ازهاری مطمئن به نظر می رسید و کنترل کامل خود را حفظ کرده بود و روند کنفرانس مطبوعاتی را در حالتی مثبت و جدی چنان اداره کرد که خبرنگاران را تحت تأثیر قرار داد.

2 دیروز در مجموع آرامش تا عصر ادامه یافت. اما عده ای به طور پراکنده بر روی پشت بامها شعار می دادند و چند تظاهرات خیابانی جریان داشت و صدای شلیک گلوله گاه گاهی در سرتاسر تهران شنیده می شد. در حدود ساعت 6 بعد از ظهر در تخت طاووس و جاده قدیم شمیران زد و خوردی روی داد. در این زد و خورد از اسلحه های اتوماتیک استفاده شد. یک نفر کشته گزارش شده است. و در نواحی شمال تهران، در خیابانهای داریوش، سلطنت آباد و گلستان بعد از ساعات منع عبور و مرور زد و خوردهایی گزارش شده است. منبعی از بازار به کارمند سفارت گفت: دیشب در تظاهراتی که در بازار رخ داد تظاهرکنندگان به سوی سربازان سنگ پرتاب کردند. و از روی پشت بام بر روی آنان آب گرم ریختند. طبق گزارشات سربازان نیز به سوی کسانی که بر پشت بام تظاهرات می کردند آتش گشودند. تظاهرات دیروز در اعتراض به سیصد کشته ادعایی سرچشمه در دوم دسامبر نزدیک بازار برگزار شد. ما نمی توانیم زد و خوردهای قبلی را تأیید نماییم ولی نکته اینجاست که بازاریان معتقدند این زد و خوردها وجود داشته است. دیروز در نزدیکی هتل اینترکنتینانتال نیز تیراندازیهایی جریان داشت. آریاشهر، ناحیه ای که منتهی الیه غرب تهران است در چند روز گذشته صحنه خشونتهای جدی بود. از جمله دیروز هم زد و خوردهایی در آن ناحیه صورت گرفت. طبق معمول حدود ساعت ده شب برق تهران قطع شد.

3- طبق گزارشات کنسولگری تبریز، اوضاع در آن شهر آرام است و بازار، مدارس و تعدادی از مغازه ها طبق روال عادی تعطیل هستند. خرابکای شدیدی در هواپیمای 5 F نیروی هوایی شاهنشاهی ایران در تبریز رخ داده است (که در تلگراف جداگانه ای گزارش آن ارسال می شود). رضوی خبرنگار خبرگزاری یونایتدپرس گزارشی که وی آن را موثق می داند دریافت داشته، و در این گزارش آمده است که دیروز در مشهد تظاهراتی انجام شد و طی آن تظاهرکنندگان سرمجسمه شاه را کندند. پس از آن جمعیت کوشش نمودند تا سر مجسمه را بسوزانند ولی موفق نشدند و سپس متفرق گردیدند. تلفاتی از این واقعه گزارش نشده است. یک شاهد عینی در شیروان به رضوی گفت که در این شهر که در شمال مشهد واقع است دو روحانی و یک فرد دیگر در طی تظاهراتی که به جانبداری از شاه برگزار شده بود به سختی

ص: 492

کتک خوردند.

4 دیپلمات، که یکی از بهترین نشریات فعلی است که با تیراژ پایین منتشر می شود در تاکتیک جدیدی که از سوی ازهاری بر علیه خمینی اتخاذ شده به ازهاری پیوسته است. این نشریه لیستی از انقلابیون چپ که در پاریس اطراف آیت الله گرد آمده اند با این دید که بر سیاست های خمینی نفوذ و تأثیر دارند منتشر ساخته است. این نشریه از ابوالحسن بنی صدر و صادق قطب زاده نام برده است. نشریه سیاست ما، با ترسیم کاریکاتوری که در آن سمبل انگلستان بر شعله های ایران، نفت می ریزد، به بریتانیا حمله می کند. این نشریه این مسئله را مورد بحث قرار می دهد که هر وقت ایران می خواهد قرارداد کنسرسیوم نفت را که زمان گفتگو درباره آن فرارسیده به مذاکره بگذارد دچار مشکل می شود، زیرا بیگانگان می خواهند در هنگام مذاکره، ایران در موضع ضعیفی باشد. این مجله به این نکته اشاره می کند که انگلستان و شوروی ممکن است همکاری مشترکی بر علیه منافع آمریکا داشته باشند. (این داستانی است که ما از دیگران هم شنیده ایم.)

5 ما نیز گزارشات مطبوعاتی را که آیت الله طالقانی در تهران از مردم دعوت نموده تا در تظاهرات وسیع خیابانی روز دهم دسامبر شرکت نمایند، تأیید می نماییم. طبق گزارشات رهبریت مذهبی قم نیز از این تظاهرات حمایت کرده است. این اخبار صرفاً، زد و خوردی را که از قبل انتظار می رفت در روز 10 و 11 دسامبر بین انبوه جمعیت و سربازان رخ دهد، تأیید می نماید. ما چنین گزارشی در مورد بعضی رویگردانیها (عکس العملهای سیاسی) بر علیه توده مردم داریم. استاد مهمانی گزارش داد که اساتید دانشگاه تهران در حال حاضر خواستار آنند که ارتش سخت در مقابل تظاهرکنندگان بایستد. این اساتید دیگر احساس همدردی با تظاهرکنندگان از خود نشان نمی دهند. این تنها گزارشی نیست که ما در این مورد داریم. حتی اگر این گزارشات دقیق باشد، مانع از آن نمی شود که توده ها وسیع را از ریختن به خیابانها باز دارد.

6 اواسط بعد از ظهر تهران اساساً آرام است. معهذا گزارشاتی مبنی بر تیراندازی و تظاهرات در بازار و در یوسف آباد وجود دارد. تعداد زیادی از مغازه ها باز هستند.

7 ما اطلاع یافته ایم که خسرو قشقایی از اروپا، جایی که وی تبعید است، پیامهای تهییج کننده در طرفداری از خمینی می فرستد. این تلاش وی بدان منظور صورت می گیرد که قبایل قشقایی را بر علیه دولت بشوراند. ما انتظار داریم که اطلاعات بیشتری در این مورد فردا به دست آوریم.

8 یک سرهنگ شهربانی ایران به کارمند سفارت گفت که پس از مطالعه و بررسیهای مشترک با دیگر مقامات پلیس، او به این نتیجه رسیده و معتقد است که در حدود 2000 نفر از شروع محرم تا به حال کشته شده اند. این رقم از ارقامی که تاکنون جدی پنداشته ایم، بالاتر است. سولیوان


اطلاعاتی در ارتباط با اوضاع ایران

ص: 493

سند شماره 264

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 78 0569 846 66 دسامبر 1978 15 آذر 1357

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی واشنگتن دی. سی

عنوان: اطلاعاتی در ارتباط با اوضاع ایران

16 خلاصه: (بدون طبقه بندی) این گزارش اطلاعاتی در ارتباط با اوضاع ایران از ساعت 2 بعد از ظهر 5 دسامبر تا 9 صبح 6 دسامبر 78 تقدیم می نماید.

17 تا 21 حذف شده است.

22 جزییات: (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان)

الف اوضاع جوی با نیروهای دولتی همکاری کرد و به آرام نگهداشتن تهران در طی مدت گزارش شده کمک کرد.

1 بعد از ظهر نسبتاً آرام بود، چند شلیک گلوله در منطقه جنوب شهر (پایین شهر) شنیده شد.

2 ترافیک از حالت عادی به سنگین در اواخر روز تغییر یافت.

3 تعدادی از مغازه ها و فروشگاهها در بین ساعات(6 8) شب باز شدند.

4 افسران گزارشگر هیچ صف طویلی در پمپ بنزین مشاهده ننمودند. البته صفها برای دریافت نفت سفید طویل بود.

5 در ساعت 05/21 شعارهایی داده شد و به دنبال آن چند بار صدای شلیک گلوله و انفجار ترقه شنیده شد.

6 در حدود ساعت 21 باران سنگین در بخش شمالی تهران آغاز به باریدن کرد. رانندگان دفتر وابسته دفاعی آمریکا گزارش دادند که در جنوب تهران ریزش باران سنگین با سیل همراه بوده است.

7 در ساعت 10/22 جریان برق در اکثر قسمتهای شهر قطع شد.

8 در ساعت 30/22 شهر نسبتاً آرام بود.

9 15 دقیقه بعد از نیمه شب در بخش شمالی شهر برق آمد. رانندگان گزارش می دهند که جنوب تهران در ساعت پنج صبح 6 دسامبر برق ندارد.

10 در راه به سوی سفارت افسر رابط مستشاری در نیروی دریایی و مستشاری نیروی زمینی در ارتش ایران مشاهده نمودند که عبور و مرور عادی است.

ب هیچ گزارشی در مورد حوادث ضدآمریکایی در طول شب 5 دسامبر به سفارت نرسیده است.

ج گزارشات تأیید نشده ای حاکی است که در طی اولین ساعات منع عبور و مرور شبانه، مبادله آتش (تیراندازی متقابل) بین نیروهای نظامی و مخالفان صورت گرفته است.

ص: 494

نظریات افسر گزارش دهنده (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان): از نظر ناظرین دفتر وابسته دفاعی آمریکا در ایران، فعایتهای هر شب کم تر از شب قبل آن بوده است. و وضعیت جوی در دو شب آخر یکی از عوامل آن بوده است.

مرتباً گزارشهایی در رابطه با به دست آوردن سلاح توسط مخالفان، می رسد و با توجه به گزاشهای رسیده، درباره مبادله آتش سلاح بین نیروهای نظامی دولتی و مخالفان، این گزارشها اعتبار بیشتری پیدا می کند.


آمادگی یک بیمارستان مهم تهران برای ناآرامی

سند شماره 265

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 78 0570 846 66 دسامبر 1978 15 آذر 1357

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی واشنگتن دی. سی

عنوان: آمادگی یک بیمارستان مهم تهران برای ناآرامی

16 خلاصه (بدون طبقه بندی): این گزارش اطلاعاتی مربوط به تدارکات یک بیمارستان مهم تهران جهت اطمینان بخشیدن به اقدامات مستمر در بیمارستان طی ایام دهم و یازدهم دسامبر 78 ارائه می دهد. همچنین اطلاعاتی در رابطه با مشکلات تأمین کارکنان طی این ایام را دربر دارد.

22 جزییات (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان):

این گزارش بر مبنای مکالمه بین منبع خبری و مأمور گزارشگر می باشد. منبع خبری که به عنوان پرستار در یک بیمارستان تهران کار می کند اظهار داشته است که مدیریت بیمارستان اقدامات احتیاط آمیز را برای ایام عاشورا انجام داده است.

الف از آغاز این تاریخ هر پرستاری می تواند برای اجتناب از اشکالات ایاب و ذهاب به محل کار به بیمارستان نقل مکان کند. برای چنین پرسنلی تخت و غذای مجانی تهیه خواهد شد و به ازاء هر شیفت تمام وقت که کار کنند حقوق دو برابر پرداخت خواهد شد.

ب- طی ایام دهم و یازدهم دسامبر 78 همه پرستاران در تمام طول شب در بیمارستان خواهند ماند. گزارش شده که برای تدارکات این ایام بیمارستان مقادیر معتنابهی غذا و دیگر تدارکات از جمله گاز خوراک پزی و غیره خریداری نموده است.

ج تقریباً نیمی از طبقات این بیمارستان بزرگ به علت فقدان کادر پرستاری که عمدتاً فیلیپینی و هندی و عده کمی اروپایی و عده کمتری از آنها آمریکایی بوده اند، تعطیل شده است. بسیاری از کارمندان خارجی فوق الذکر طی چند هفته اخیر تهران را ترک کرده اند. یک پرستار آمریکایی که با یک پزشک ایرانی ازدواج نموده از طرف شوهرش منع گردیده که وی تا قبل از دوازدهم دسامبر به سر کار برگردد.

د- در چند روز اخیر شعارهای ضدشاه بر دیوارهای طبقات خالی بیمارستان و در توالتها به

ص: 495

چشم خورده است.

ه هر چند بسیاری از پزشکان بیمارستان در مورد وضعیت جاری به نظر عصبی می رسند اما ظاهراً همگی آنها در تهران می مانند و به کار روزانه خود ادامه می دهند. در روز دهم و یازدهم با وجود اینکه پس از رفتن برق شهر، برق اضطراری بیمارستان برای چند دقیقه وصل نشد چند عمل جراحی مهم صورت گرفته است. (این قطع برق در چند روز اخیر بازها اتفاق افتاده است.)

و منبع، گزارش می دهد که تا این تاریخ فقط یک نفر زخمی گلوله خورده به بیمارستان آورده شده است. فرد مزبور پسری 20 18 ساله اهل گرگان است که گزارش شده از اقوام یکی از پزشکان بیمارستان است. اینکه دقیقاً در کجای ایران گلوله خورده است معلوم نیست.

نظر تهیه کننده (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) مأمور گزارش دهنده این نظرات را به جا و به مورد می داند، زیرا در آن از بیمارستانی صحبت می شود که تحت کنترل ایرانیان بوده و یک سلسله اقدامات اضطراری در جهت تضمین و تأمین ادامه کار عادی بیمارستان اتخاذ می گردد. این امر خود حکایت از اضطرابهای جاری در این ایام پرآشوب تهران دارد.


گزارش وضعیت ایران، شماره 33، 6 دسامبر 78

سند شماره 266

سری6 دسامبر 1978 15 آذر 1357

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی 308449

به: نمایندگیهای دیپلماتیک در اروپا، خاورمیانه و جنوب آسیا

موضوع: گزارش وضعیت ایران، شماره 33، 6 دسامبر 78

1 امروز و امشب اوضاع به دلیل ریزش باران به خصوص در اصفهان نسبتاً آرام بود. در تهران اقدام به دادن شعار بر فراز پشت بامها و چند مورد تظاهرات خیابانی و تیراندازی وجود داشته است. قطع برق که کاملاً رایج است در ساعت 10 بعد از ظهر اتفاق افتاد.

2 تبریز نیز آرام است و بازار، مدارس و برخی از مغازه ها تعطیل هستند. با این وجود امروز کشف شد که 40 فروند از هواپیماهای 5 F نیروی هوایی شاهنشاهی در پایگاه هوایی تبریز مورد خرابکاری قرار گرفته اند و سیمهای دنده فرود آنها قطع شده است.

3 امروز گروه بررسی مسایل ایران با پرسشهای متعددی در جهت تأیید یا تکذیب شایعاتی مبنی بر جریان داشتن تخلیه کامل آمریکاییان از ایران روبرو شد. به پرسشگران پاسخ داده شد که هیچ دستوری برای تخلیه آمریکاییان داده نشده است (این جوابی است که قرار است امروز ظهر سخنگوی مطبوعاتی وزارتخانه در جلسه خبرنگاران بگوید) ولی به خانواده های کارمندان رسمی و خانواده های کارمندان اکثر شرکتهای آمریکایی پیشنهاد شده است که در صورت امکان داوطلبانه ایران را موقتاً ترک گویند.

ص: 496

4- تحقیقات سفارت در تهران از جامعه خارجیان نشان می دهد که هیچ یک از سفارتخانه ها رسماً خانواده های کارکنانش را از کشور خارج نکرده اند و هیچ سفارتخانه ای بر خروج اتباع خویش اصرار نمی ورزد با این وجود بسیاری از آنها با نظریه تعطیلات زودرس کریسمس موافقند. برآوردها نشان می دهد که خروج غیررسمی جامعه خارجیها بین 20 تا 30 درصد تخمین زده می شود و با نزدیک شدن تعطیلات انتظار می رود این مقدار افزایش یابد. اگر درگیریهای مورد انتظار، خشونت آمیز باشد اکثر سفارتخانه ها مسئله تخلیه را مدنظر قرار خواهند داد و در صورت بروز چنین پیشامدی کم و بیش نگران وجود جای خالی در هواپیما هستند. گزارشات حاکی از آن است که لوفت هانزا برای تعطیلات پروازهای فوق العاده برقرار کرده است زیرا همه پروازهای عادی تا 24 دسامبر کاملاً پر شده اند.

ایرفرانس با پرواز بانکوک تعداد پروازهای خویش را افزایش داده است. هواپیمایی بریتانیا فعالیتهای روزمره خود را ادامه می دهد. امروز در یکی از پروازهای پان آمریکن از تهران تمام صندلیهایش پر نشده بود. حداقل یکی از شرکتهایی که کارکنان خود را از کشور خارج می کند اقدام به کرایه دربست هواپیما کرده است.

5 تعدادی از سفرای کشورهای عضو جامعه اقتصادی اروپا بلژیک، دانمارک، هلند، لوکزامبورگ و جمهوری فدرال آلمان روز 5 دسامبر با وزیر امور خارجه ایران ملاقات کردند و از وی پرسیدند که در صورت وخیم شدن اوضاع تا حدی که تخلیه لازم شود آیا می توانند بر روی همکاری دولت ایران حساب کنند؟ گزارش می شود که وزیر امور خارجه روحیه همکاری داشته و در این مورد از طرف دولت ایران اطمینان خاطر داده است. سفارت آمریکا در مسکو گزارش می دهد که کاناداییها در مسکو با روسها به گفتگو پرداخته اند و در مورد احتمال وقوع شرایط اضطراری از جمله خروج از ایران به قصد اتحاد جماهیر شوروی به بحث پرداخته اند و جواب روسها مثبت بوده است. سفارتخانه های بریتانیا، ایتالیا و آلمان فدرال نیز در فکر گفتگو با روسها هستند ولی هنوز اقدام به چنین کاری نکرده اند.

6 فرانسویها به سفارت آلمان فدرال در پاریس گفته اند که قصد اخراج خمینی را پس از انقضای مدت اجازه اقامتش در روز 5 ژانویه ندارند. (دولت) آلمان فدرال شایعاتی مبنی بر قصد خمینی برای اقامت در هامبورگ در آن زمان را دریافت کرده است. در صورتی که چنین تقاضایی شود دولت آلمان فدرال میل دارد به خمینی اجازه ورود دهد که بخشی از آن به علت ترس از این است که در غیر این صورت با آلمانیهای مقیم ایران با خشونت برخورد شود.

فرانسویها به سفارت ما در پاریس گفته اند که احتیاط فرانسویان در رابطه با خمینی نتیجه گیری آنها از امنیت سفارتخانه های فرانسه در کشورهایی است که تعداد دانشجویان ایرانی در آنها زیاد است.

7 سخنگوی جبهه ملی مخالفت دولت در تهران اعلام کرد که رهبران این جبهه یعنی سنجابی و فروهر امروز از بازداشت آزاد شده اند.

ص: 497

8 مدرسه آمریکایی تهران تا ششم ژانویه تعطیل شده است.

9 تولید نفت همچنان کاهش می یابد و کل تولید طبق برنامه، امروز باید 05/3 میلیون بشکه باشد. به نظر نمی رسد که بهبود مهمی در تولید نفت تا بعد از عاشورا اتفاق بیفتد. مدیریت اسکو اعتقاد دارد که تولید می تواند در سقف بسیار بالاتر 1/1 میلیون بشکه، یعنی حداقل میزانی که تولید در ماه گذشته رسیده است تثبیت شود و تثبیت هم خواهد شد، زیرا می توان از تکنسینهای نیروی دریایی که برای کار کردن بر روی تأسیسات نفتی آموزش داده شده اند استفاده کرد، البته با این فرض که تظاهرات و تحصن کارمندان و تکنیسینها اساساً گسترده تر از ماه قبل نشود. ونس


گزارش وضعیت ایران شماره 34 7 دسامبر 78

سند شماره 267

سری7 دسامبر 1978 16 آذر 1357

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی 309076

به: تمام پستهای دیپلماتیک فوری

موضوع: گزارش وضعیت ایران شماره 34 7 دسامبر 78

1 آرامش چند روز گذشته تهران همراه با مه و باران ادامه یافته است. گزارش شده در اهواز و شیراز نیز آرامش حکمفرماست. ولی تدارک برای تعطیلات طولانی آخر هفته و درگیریهایی که انتظار می رود شروع شده است. شب گذشته موارد پراکنده ای از قطع برق و تماسهای تلفنی تهدیدآمیز با اتباع آمریکایی وجود داشته است. ولی تظاهرات و شعاردادن های روی پشت بام و تیراندازیهای پس از برقراری مقررات منع عبورومرور عموماً کاهش یافته است.

2 قرار است تولید نفت امروز 85/2 میلیون بشکه باشد. این سطح تولید قابل مقایسه با میزان استخراج دیروز است و تولید ممکن است، تنها ممکن است به خاطر آنکه شرکت ملی نفت ایران تحت فشار شدید قرار گرفته، تثبیت گردد.

3 هر چند امروز به طور سنتی روز تظاهرات خشونت آمیز در دانشگاه شمرده می شود ولی دانشگاه تهران علیرغم تنش های موجود، آرام بود.

4 جبهه ملی از صف مخالفین که سنجابی و فروهر از رهبران آن، روز گذشته از زندان آزاد شده اند، در نظر دارد در تظاهرات بزرگی که توسط آیت الله طالقانی برای ساعت 9:00 صبح روز 10 دسامبر سازماندهی می شود شرکت نماید. جبهه ملی انتظار دارد تمامی گروههای اپوزیسیون در این تظاهرات شرکت کنند.

5 سفارت ما گزارش می کند که در حال حاضر ذخیره غذایی در ایران کافی است. ولی قیمت مواد غذایی شدیداً افزایش یافته و در مورد برخی اقلام کمبودهایی گاه و بیگاه وجود دارد. می توان انتظار داشت در صورت ادامه اعتصابات مربوط به سوخت، حمل و نقل، ترخیص گمرکات


ناآرامیهای اجتماعی در تهران، ایران، 4 دسامبر 78

ص: 498

سند شماره 268

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 78 0306 669 17 دسامبر 1978 16 آذر 1357

از: اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، منطقه 72 تهران، ایران

به: ستاد فرماندهی اداره تحقیقات ویژه نیروی هوایی، واشنگتن دی. سی

عنوان: ناآرامیهای اجتماعی در تهران، ایران، 4 دسامبر 78

16 خلاصه: (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) وقوع ناآرامیهای اجتماعی در تهران طی روز 4 دسامبر 78 گزارش شده است. به دنبال تک تیراندازی به سوی کلانتری یک تن کشته و یک تن مجروح شد. وقوع درگیریهای خشونت آمیز پراکنده در سراسر ایران گزارش شده ولی شدت آنها کمتر از روزهای 2 و 3 دسامبر 78 می باشد. پرسنل کنسولگری آمریکا به خاطر نزدیک بودن تظاهرکنندگان برای مدت نیم ساعت به داخل سفارت انتقال یافتند. قطع برق ادامه دارد. معلوم شد یکی از «تظاهرات» ادعایی نوار بوده است.

22 جزییات:

الف (بدون طبقه بندی) این گزاش حاوی اطلاعات خام می باشد. طرحها و یا خط مشی ها نباید صرفاً بر اساس این گزارش شکل بگیرند یا اصلاح شوند.

ب (بدون طبقه بندی) بررسی پرونده های مرکز اطلاعات هیأت نمایندگی در سفارت آمریکا در تهران موارد ذیل را روشن ساخت:

1 طی روز 4 دسامبر 78 تظاهرات در سطح شهر ادامه داشته است. تعداد افراد شرکت کننده در تظاهرات کمتر از روزهای قبل بوده ولی گستردگی منطقه تظاهرات بیشتر بوده است. تعداد حوادث خشونت بار ضدآمریکایی بیشتر از روزهای اول ماه دسامبر بوده است.

از روز 2 دسامبر که ارسال گزارشهای 24 ساعته شروع شده موارد، تعداد شرکت کنندگان و محل تظاهرات کاهش یافته است. تحلیل روند وقایع از سوی مرکز اطلاعات هیأت نمایندگی در سفارت آمریکا حاکی از نکات مهم متعددی است که محتاج تحلیل بیشتر می باشند. ساعات شدت تظاهرات بین ساعات 1400 1100 و 2300 2100 می باشد. تظاهراتی که در طی روز صورت می گیرند کمتر خشونت آمیز بوده و زمان کوتاهی به طول می انجامد. درگیریهای میان نیروهای مسلح و تظاهرکنندگان در مقایسه با دو روز اول دسامبر از خشونتهای کمتری برخوردار بوده اند. معلوم شد که هیچ گزارشی پیرامون استفاده از تانک و دیگر سلاحهای سنگین مشابه طی 24 ساعت گذشته دریافت نشده است. تظاهرات روز اول محرم (2 دسامبر) عمدتاً در بخشهای جنوبی و مرکزی شهر بوده ولی تظاهرات روز 3 دسامبر در بخشهای شمالی شهر بوده است. (توجه: تعداد بیشتری از پرسنل ایالات متحده در شمال تهران زندگی می کنند و این امر نیز کاهش گزارشات دریافتی در مورد جنوب شهر را توجیه می کند.( تظاهرات روز 4 دسامبر نیز عمدتاً در بخشهای شمالی شهر بوده است، ولی به بخشهای شرقی

ص: 499

و غربی شهر گسترش یافت بر اساس یک گزارش تلفنی سفارت ایالات متحده به نظر می رسد بخشهای شمال شرقی شهر تا تپه های نیاوران مراکز عمده تظاهرات در 48 ساعت گذشته بوده اند.

با توجه به اطلاعات محدود مرکز اطلاعات هیأت نمایندگی به نظر می رسد نیروهای ایرانی وضعیت کلی را به خوبی در دست دارند. نکته منفی آن است که تعداد حملات خاص به پرسنل ایالات متحده به رشد خود ادامه داده و شکل حملات نیز به نحو روزافزونی خشونت بار است.

2 وقایع مهم:

ساعت 30/05 از سوی یک اتومبیل در حال عبور به طرف یک کلانتری واقع در تقاطع خیابانهای شاهرضا و حافظ (در غرب تهران) تیراندازی شد. یک پلیس کشته و یک پلیس دیگر مجروح شد.

ساعت 1000 0900 قطع برق در تهران.

ساعت 45/12 15/12: به خاطر وقوع درگیری میان تظاهرکنندگان و سربازان و پلیس ایران در محدوده کنسولگری آمریکا، پرسنل کنسولگری به سفارت آمریکا برده شدند.

ساعت 15/11 وقوع تظاهرات عمده (یعنی صد تظاهرکننده یا بیشتر) و برخوردهای عمده با سربازان در مناطق ذیل گزارش شده است: تخت طاووس و فرح (مرکز شهر)، تجریش، نیاوران و دربند (در شمال شرقی شهر)، تخت جمشید و کوروش کبیر (در مرکز شهر)، فرمانیه و کامرانیه (در شمال شرقی شهر)، تظاهرات «ضبط شده» در خیابان کوروش کبیر و خیابان چهل و پنج متری (در مرکز تهران).

ساعت 40/2200/22 قطع برق.

ساعت 00/2430/21 تظاهرات و درگیریهای عمده ای در مناطق ذیل صورت گرفت:

سلطنت آباد و نیاوران (شمال شرقی)، چیذر و دولت و قیطریه (شمال شرقی)، گیشا (شمال غربی)، پهلوی و شمیران قدیم (شمال). (تاریخ اطلاع: 4/12/78، تاریخ و محل کسب خبر 4/12/78، تهران، منبع به مرکز اطلاعات هیأت نمایندگی، د ژ ز، ارزیابی دفتر تحقیقات ویژه نیروی هوایی، مبنی بر سند 2، مأمور ویژه ریموند اسپانگلر (1)، مأمور ویژه رونالد ک بیس (2)، ناحیه 72).

ج- (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) منبع یک مقام نظامی ارشد ایالات متحده می باشد و اطلاع داد که از یک مقام نظامی ارشد ایرانی کسب اطلاع کرده است که تمامی ایستگاههای برق و کارخانه های تولید برق تحت کنترل نیروی دریایی شاهنشاهی قرار دارند. به اعتقاد منبع قطع برق در شبهای 3 و 4 دسامبر از سوی دولت انجام شده است.

نظریات تهیه کننده:

(بدون طبقه بندی) همانطور که در بالا ذکر شد، تعداد و شدت درگیریهای روز 4 دسامبر در

ص: 500

مقایسه با روزهای قبل، خصوصاً روز 2 دسامبر، کاهش داشته است. ولی اکنون تظاهرات به مناطق شمال و شمال شرقی تهران که مراکز عمده اسکان آمریکاییان می باشد، گسترش یافته است. تکرار کشف «تظاهرات» نواری (ضبط شده) حاکی از بزرگ نمایی زیرکانه تظاهرکنندگان ضدشاه است. خصوصاً پس از ساعت برقراری مقررات منع عبور و مرور که مشاهده مستقیم تظاهرکنندگان بسیار مشکل می باشد، عمدتاً به شنیدن به طور مستقیم ایشان اتکاء می شود. نوارهای ضبط شده از تظاهرات امر ارزیابی دقیق را مشکل می سازد.

(بدون طبقه بندی) همانطور که در خلاصه گزارش مرکز اطلاعات هیأت نمایندگی اشاره شد، فقدان اطلاعات از جنوب تهران عمدتاً ناشی از این واقعیت است که تعداد بسیار قلیل از آمریکاییان در آن بخش از شهر زندگی می کنند و به همین دلیل گزارشات بسیار کمی از آن نواحی می رسد. این امر همچنین ارزیابی دقیق میزان فعالیتهای پراکنده در سطح ایران را با مشکل مواجه می کند. قطع برق طی ساعات 30/09 الی 30/21 روز 4 دسامبر 78، آنگونه که انتظار آن می رفت روی نداد. به جای آن برزق در دو نوبت کوتاه یکی در صبح و یکی در شب، قطع شد.

این نظریه نیز ارائه شده است که قطع برق در شبها (که معمولاً حدود یک ساعت پس از برقراری منع عبور و مرور صورت می گیرد) در حمایت از تلاشهای دولت در مقابله با ناآرامیهای پس از برقراری منع عبور و مرور می باشد. در بعضی موارد قطع برق به ناگهان موجب خاموش شدن «تظاهرات» نواری شده است، بدین ترتیب تلاشهای ضدناآرامی (از سوی دولت) را تقویت می کند. عامل دیگری که احتمالاً بر تظاهرکنندگان تأثیر گذارده است، تغییر شرایط جوی می باشد. هوا سردتر شده و رگبارهایی باریده است.

از روز 2 دسامبر 78 وقایع خشونت بار و فعالیتهای تهدیدآمیز نسبت به ایالات متحده افزایش یافته است. تنها در روز 4 دسامبر سه مورد حمله با بمب آتش زا بر علیه اهداف ایالات متحده صورت گرفته است. این وقایع به طور مجزا در گزارش IIR-1 – 669 – 0305 – 78 به صورت روزشمار آمده است.