گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد نهم
[وضعیت ایران در روزهای 30 و 31 دسامبر 1978]






سند شماره 377

استفاده محدود اداری30 دسامبر 1978 9 دی 1357

فرماندهی مستشاری نظامی

[وضعیت ایران در روزهای 30 و 31 دسامبر 1978]

1 وضعیت کلی (بدون طبقه بندی)

یک بار دیگر سراسر ایران را تظاهرات فراگرفته است. در تهران و سایر شهرها، بسیاری از تظاهرات ایستا بوده و به راهبندانهایی منجر می شدند و خیابانها با تایرهای مشتعل اتومبیل مسدود می شدند. در چند شهرستان به کنسولگریهای ترکیه و انگلستان حمله شده است. دکتر بختیار همچنان می کوشد تا یک دولت غیرنظامی تشکیل دهد و به خاطر همین تلاشها از جبهه ملی اخراج شده است. شایعات حاکی از آنند که شاهنشاه کشور را ترک کرده و یا در شرف ترک کشور است.

2 خلاصه فعالیتها (بدون طبقه بندی)

الف تظاهرات (بدون طبقه بندی)

(1) تهران روز 30 دسامبر در نواحی زیر تظاهراتی برپا شد: تخت طاووس، تخت جمشید،

ص: 699

خیام، میدان ژاله، تهران نو، بازار تجریش، شاهرضا، روزولت، خیابان 45 متری و کوروش کبیر. این تظاهرات دربرگیرنده سوزاندن لاستیکهای فرسوده و ایجاد راهبندان بوده اند. دفاتر هواپیمایی ال عال به آتش کشیده شدند. یکی از گزارشات حاکی است که 9 نفر کشته شده اند.

(2) تبریز به دو کنسولگری خارجی، انگلستان و ترکیه حمله شد. کنسولگری ترکیه آتش زده شد. سربازان کنسولگری آمریکا را به محاصره درآوردند.

(3) مشهد چند درگیری بین سربازان امنیتی و تظاهرکنندگان به وجود آمد. طبق گزارشات 24 نفر مرده اند. به کنسولگری انگلستان حمله شد.

(4) مسجد سلیمان به شعبه های چند بانک حمله شد و یکی از آنها در آتش سوخت.

(5) رشت به دو شرکت مسافربری حمله شد و 10 اتومبیل شخصی آتش گرفتند.

(6) اردبیل اتومبیلهای دولتی و اسناد بانکها در آتش سوزانده شد. با ایجاد موانع در خیابانها و سوزاندن لاستیک راهبندان های شدیدی ایجاد شد.

(7) شاهی یک سینما، شعبه بانک، اداره دولتی، و چندین فروشگاه در آتش سوختند.

(8) شیراز تعدادی از شعب بانکها و ادارات دولتی به آتش کشیده شدند.

(9) تویسرکان تظاهرکنندگان به وسیله نیروهای انتظامی پراکنده شدند.

(10) جهرم سه نفر کشته و 2 نفر مجروح شدند.

(11) نهاوند مغازه ها غارت شدند، یک خبرگزاری فرانسوی گزارش داد که 5 بانک در آتش سوخته، 4 نفر کشته و 25 نفر مجروح شده اند.

(12) خرم آباد یک نفر کشته و 16 نفر مجروح شدند.

(13) اهواز دو نفر کشته شدند. به کنسولگری انگلستان حمله شد.

(14) در شهرهای همدان، شاهپور، کرمان، رضائیه و یزد نیز تظاهراتی برپا شد. نیروهای انتظامی مداخله نکرده و در نتیجه درگیری ایجاد نشد.

ب خطرها و تهدیدات (بدون طبقه بندی)

تلفنهای تهدیدآمیز و تهدید به بمب گذاری علیه منافع آمریکا.

ج سیاسی (بدون طبقه بندی)

(1) دکتر بختیار به خاطر تلاش جهت تشکیل دولت با وجود اینکه شاه بر سر قدرت خود مانده از جبهه ملی اخراج شده است. جبهه ملی اعلام کرده تشکیل دولت توسط دکتر بختیار «مغایر اصول و آمال سازمان جبهه ملی است». دکتر بختیار این اخراج را «بیهوده» خواند و دکتر سنجابی را به «حسادت» متهم ساخت. (FBIS/ صدای آمریکا)

(2) دکتر بختیار در 30 دسامبر اعلام کرد امیدوار است ظرف 6 روز دولت خود را تشکیل دهد. (طی یک گزارش آخر وقت، در روز 31 دسامبر رادیو ایران (بخش فارسی) اعلام کرده که بختیار پست نخست وزیری را بعهده گرفته است.) بختیار اظهار داشته در شرفیابی به حضور

ص: 700

شاهنشاه، نامبرده اظهار داشته مایل است پس از تشکیل دولت غیرنظامی جهت معالجات پزشکی کشور را ترک کند. یک سخنگوی دربار گفته که شاهنشاه قصد ندارد قبل از بازگشت صلح و آرامش به کشور، ایران را ترک کند. (FBIS)

(3) رادیوی رسمی اعلام کرده که نخست وزیر غلامرضا ازهاری روز 30 دسامبر برای اولین بار پس از 20 دسامبر به دفتر کارش بازگشته است. ژنرال ازهاری به خاطر یک حمله قلبی بستری بوده است. (FBIS/ رادیو تهران)

(4) تلویزیون فرانسه اعلام کرد به آیت الله خمینی اجازه داده شده به طور نامحدودی در فرانسه بماند. (FBIS)

د اقتصاد (بدون طبقه بندی)

(1) وزارت نیرو اعلام کرد که برق اکثر مراکز صنعتی عمده را قطع کرده زیرا نفت و گاز لازم جهت ایستگاههای مولد را ندارد.

(2) ظاهراً آیت الله خمینی به کارکنان نفتی اجازه داده در صورت برآورده شدن «شرایطی معین» بر سر کار خود برگردند.

(3) تحلیل ها و مباحث (استفاده محدود اداری)

AFOSI (دفتر اطلاعات نیروی هوایی آمریکا) تحلیلی را ارسال نموده که یکی از منابع آن دفتر درباره تأثیرات کمبود محصولات نفتی تهیه نموده است:

«منبع... اطلاع می دهد تخمین ها و برآوردهای اولیه ارتش ایران حاکی از آن است که حتی با قطع کامل نفت ارتش برای دو هفته مصرف خود سوخت در اختیار دارد. منبع افزود مقامات سفارت آمریکا هم پایانی برای این اعتصابها نمی بینند و در این زمان ایرانیان از اداره میادین نفتی و ذخایر انرژی برق آبی خود عاجزند. منبع افزود در میادین نفتی دزفول چاههایی وجود دارد که آن قدر عمیقند که فشارهای حرارتی زمین باعث می شود نفت در سطح زمین جاری گردد. اگر از میادین مذکور کمتر از میزان فعلی یعنی 500 هزار بشکه در روز نفت استخراج شود، چاهها ممکن است طغیان کنند و حتی اشکالاتی در وضعیت زمین های محل پیدا شود. منبع گفت دو سوم مولدهایی که در منطقه تهران وجود دارند از نفت برای سوخت خود استفاده می کنند. برق یک سوم دیگر از طریق جریان آب به دست می آید، و این آبها از منابعی مثل سد کرج در غرب تهران حاصل می شوند. منبع گفت ایرانیانی که در حال حاضر اداره سد کرج را به عهده دارند فاقد تخصصهایی هستند که خارجیانی که قبلاً عملیات تولید برق را به عهده داشتند، دارا بودند. خارجیها را از سد حذف کرده اند و در نتیجه ممکن است مشکلاتی بروز کند. منبع مخصوصاً روی این نکته تکیه کرد که ایرانیها سطح آب پشت سد را بیشتر از حد مجاز کم و زیاد می کنند. در جایی که خارجیها قبلاً فقط 5 تا 10 سانتی متر تفاوت سطح آب در طول روز داشته اند، ایرانیان (که فاقد آموزشهای لازم جهت درک نتایج درازمدت اقدامات فعلی خود هستند) ممکن است سبب شوند که اختلاف سطح آب از 1 تا 5 متر (در

ص: 701

روز) هم برسد. این امر مشکلات فراوانی ایجاد می کند و سبب می شود تا میزان لجن، گل و سایر اشیاء خارجی که وارد پره های توربین مولد برق می شوند افزایش یابند. این اقدامات ممکن است تأثیری بازدارنده در رابطه با توان تولید برق آبی در فصل بهار داشته باشد، یعنی زمانی که برفهای زمستانی کوههای نزدیک آب و جاری می شوند.»


تحولات جاری در مناطق نفتی

سند شماره 378

خیلی محرمانه30 دسامبر 1978 9 دی 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 12757به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: تحولات جاری در مناطق نفتی

1 اوضاع در اهواز در بعد از ظهر امروز نسبت به گذشته به گونه ای آرامتر بود. امروز تعدادی از مخالفین برای گروههایی از اعتصابیون پالایشگاه سخنرانی کرده و به گرمی مورد استقبال قرار گرفتند. انتظام مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با این درخواست که تلاش نکند تا برای صادرات نفت تولید شود موافقت نمود. ظاهراً انتظام همچنین پذیرفته است که نیروهای نظامی از دفاتر اسکو و تجهیزات مناطق نفتی خارج شوند (یکی دیگر از خواسته های مخالفین و اعتصابیون). به هر حال ارتش از دفاتر اسکو در اهواز خارج شده است و تام ایوانز قائم مقام مدیرعامل اسکو خدمات حفاظتی شخصی از جانب ارتش دریافت نمی کند.

2 شرکت ملی نفت و احتمالاً دولت ایران تصور می کنند که می توانند با اعتصابیون به توافقی برسند تا بر مبنای آن نفت برای فعال نگهداشتن تمام پالایشگاههای محلی به اندازه کافی تولید شود. ما چنین اعتقادی نداریم.

3 پروازهای خروج پرسنل اسکو از آبادان بالاخره بعد از ظهر امروز آغاز شد.

سولیوان


خلاصه وضعیت ایران، از 28 دسامبر تا 31 دسامبر 78

سند شماره 379

خیلی محرمانه

شماره گزارش: 78 0608 684631 دسامبر 1978 10 دی 1357

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

عنوان: خلاصه وضعیت ایران، از 28 دسامبر تا 31 دسامبر 78

16 خلاصه: (بدون طبقه بندی): این گزارش حاوی اطلاعاتی راجع به وضعیت ایران از ساعت دوازده ظهر 28 تا دوازده ظهر 31 دسامبر 78 (به وقت محلی) می باشد.

22 جزییات گزارش (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان)

الف وضعیت کلی:

امروز صبح تهران با وجود گروههای پراکنده ای از تظاهرکنندگان در بسیاری از نقاط شهر

ص: 702

نسبتاً آرام گزارش شده است. دیروز شواهدی وجود داشت که نشان می داد طرح راهپیمایی بزرگی در مقابل سفارت «واقع در تهران» ریخته شده بود. به هر صورت نیروی دفاعی محوطه سفارت به طور قابل توجهی افزایش داده شد و بدین وسیله از این حمله ممانعت به عمل آمد. امروز سوزاندن آشغالها و اتومبیلها در سراسر مرکز شهر ادامه داشت و ظاهراً ناحیه جنوب شرقی شهر و اطراف پایگاه هوایی دوشان تپه اوج اغتشاشات بوده است. ترافیک یک دهم روال عادی است، ولی عابرین در گروههای کوچکی در هر گوشه ای به چشم می خورند. این مسئله، حفظ آرامش توسط نیروهای حکومت نظامی را مشکل کرده است به طوریکه تمایز بین اشخاص آشوبگر و عادی، امری غیرممکن است. در بخش اقتصاد هیچ بهبودی به چشم نمی خورد و هنوز خیلی زود است که گفته شود که آیا دکتر بختیار قادر به تشکیل دولتی می باشد و اینکه آیا چنین حکومتی توان هدایت و جلب همکاری آنهایی که مورد نیاز اداره کشور می باشند دارد یا نه؟

ب فعالیتهای ضدآمریکایی، ضد خارجی:

جو عمومی تظاهرات رنگ ضدخارجی بیشتری به خود می گیرد. طی این مدت حداقل هشت مورد از اقدامات ضدامریکایی گزارش شده است. این اقدامات متوقف کردن اتومبیلها و اخطار به سرنشینان مبنی بر برگشت به کشورشان، به سنگ بستن اتوبوسها، و دو مورد متوقف کردن عابرین آمریکایی و تفتیش آنها توسط ایرانیان غیرنظامی در خیابان، را شامل می شود. همچنین حملاتی نیز علیه ملیتهای دیگر منجمله آلمانیها و روسها وجود داشته است. امروز مرکز بازرگانی آمریکا واقع در بولوار الیزابت صحنه تظاهرات جمعیتی عظیم و خشمگین بود که این جمعیت سرانجام توسط نیروهای حکومت نظامی متفرق شدند. هنوز گزارشی مبنی بر اینکه به خارجیان مقیم تهران آسیب جدی رسیده باشد، دریافت نشده است.

ج فعالیتهای مخالف و موافق شاه:

در تمام این مدت تظاهرات عمده ای در تهران رخ نداده است. فعالیتهای خیابانی توسط گروههای کوچکی که اقدام به سوزاندن زباله و لاستیک اتومبیل می کنند، صورت می گیرد. معمولاً این آتشها باعث کند شدن سرعت اتومبیلها می شود که در پی آن جوانها از سرنشینان آنها می خواهند که چراغهای اتومبیلهایشان را در حمایت از خمینی روشن کنند و در صورتی که اتومبیل سرنشین خارجی داشته باشد ضمن کوبیدن روی اتومبیل به آنها می گویند که به کشورشان برگردند. این گروهها همچنین ظاهراً بدون هیچ هدفی دست به سوزاندن اتومبیلهای بدون سرنشین می زنند. به هر حال، تاکنون حداقل خسارت در تهران به ساختمانها وارد شده است. با توقف تقریباً کامل تولید نفت خام، اصولاً محصولات نفتی دیگر یافت نمی شوند. در حال حاضر اغلب پمپ بنزینها همانند توزیع کنندگان نفت سفید بسته اند. در چند شعبه ای هم که هنوز این محصولات را دارند، صفهای طویلی تشکیل شده است. مواد غذایی و نان هنوز یافت می شوند. اکنون اعتصابات، تمام کشور را به طور اساسی فلج کرده است. تنها اداره برق

ص: 703

و تلفن خدمات خود را ارائه می دهند. در فرودگاه مهرآباد تنهاخطوط تجارتی که قادر به تهیه سوخت از جاهای دیگری بوده اند به پروازهای خود ادامه می دهند. اینها شامل ایرفرانس، لوفت هانزا، سوئیس ایر و بریتیش ایرویز می باشند. پروازهای اروپایی پان آمریکن نیز صورت می گیرد. نه سوخت جت وجود دارد و نه کارکنان مربوط به بخش غیرپروازی.

N.B: چون یگان حمل و نقل هوایی مک این کار را انجام می دهد تا اطلاع ثانوی هیچ برنامه ای جهت بارگیری سوخت جت جهت مصرف در ایران نداشته باشید.

د مشکلات و اقدامات امنیتی:

امروز دوباره تقریباً 80 نفر سرباز داریم که از سفارت محاظفت می کنند. با راهپیمایی تهدیدآمیز اقدامات امنیتی افزایش داده شد و با هماهنگی که با نیروهای زمینی ارتش ایران به عمل آمده است در حال حاضر هلیکوپترهایی که نیروهای کمکی را حمل می کنند می توانند در داخل محوطه سفارت به زمین بنشینند. هوانیروز ایران یادآور شده است که اکنون به جای چند محافظ غیرنظامی، سربازان و شش آتشبار BTR-60 از آشیانه هواپیمای خانواده سلطنتی محافظت می کنند. نیروهای حکومت نظامی که ظاهراً هنوز بنزین برای مصرف خودروهایشان دارند، اکنون می توانند به خاطر عدم وجود ترافیک وسایل نقلیه، خیلی سریع تر در شهر حرکت کنند. در حال حاضر آنها به جای پخش شدن در تمام سطح شهر، در کلانتریها و اماکن مهم مستقر شده اند.

ه فعالیتهای خارج از تهران:

پایتخت در مقایسه با بسیاری از شهرهای دیگر ایران آرام بوده است.

1 اهواز: شهر با آشوبهای عمده ای مواجه بوده و طبق گزارش، کنسولگری انگلیس و انجمن ایران و آمریکا مورد حمله واقع شده اند. ادعا می شود اکثریت قریب به اتفاق خارجیان مقیم این ناحیه در حال خارج شدن می باشند.

2 مشهد: طبق گزارشات واصله نیروهای حکومت نظامی به خاطر آشوبهای شدید مجبور به عقب نشینی از بخشی از شهر شدند. طبق گزارش دو کلانتری، یک خانه تیمی آمریکایی، یک کلوپ افسران و انجمن ایران و آمریکا به کلی در آتش سوختند. یک منبع گزارش می دهد که سربازی ربوده شد و یک فورد تورینو که در داخل خانه تیمی آمریکا بود در آتش سوخت.

3 تبریز: کنسولگری آمریکا دیروز مورد حمله واقع شد. تظاهرکنندگان وارد ساختمان اصلی یا دفاتر نشدند، اما با پرتاب گاز اشک آور در داخل محوطه کنسولگری پراکنده شدند. چون امروز دوباره تظاهرات شکل می گرفت، هواپیمای 12 C سفارت جهت تحویل گاز اشک آور بیشتر به تبریز اعزام شد.

4 شیراز: گزارشات رسیده از شیراز نشان می دهد که به کنسولگری انگلیس در آنجا حمله شده است.

5 اصفهان: بنا به گزارش، دیروز در مرکز شهر اصفهان تظاهرات عظیمی بدون درگیری

ص: 704

برگزار گردید.

نظریات تهیه کننده (خیلی محرمانه غیرقابل رؤیت برای بیگانگان)

فعالیتها در شهر تهران تقریباً متوقف شده اند. در تظاهرات خیابانی عموماً تعداد کمی شرکت داشتند. شهر چشم انتظار این هست که ببیند دکتر بختیار و کابینه جدیدش چه می کنند و یا اصلاً قادر به انجام کاری هستند. نه وضع دولت جدید روشن است و نه نقش جدید شاه مشخص. تا وقتی مواضع دقیق روشن نشوند کسی نمی تواند پیش بینی کند که آیا دکتر بختیار قادر به جلب همکاری رهبران مذهبی، افسران نظامی و تکنوکراتها می باشد یا نه؟ حداقل بدون حمایت ضمنی هر سه گروه، توانایی وی در بیرون کشیدن کشور از باتلاق کنونی با مخاطرات جدی همراه خواهد بود.


اطلاعات جاری بخش وابسته دریایی (شماره 6)

سند شماره 380

استفاده اداری محدود31 دسامبر 1978 10 دی 1357

اطلاعات جاری بخش وابسته دریایی (شماره 6)

1 وضعیت کلی (بدون طبقه بندی)

در طی دوره مورد گزارش تظاهرات وسیعی در سراسر ایران برپا گردید. گزارشاتی دال بر کشته و زخمی شدن تظاهرکنندگان واصل شده که بعضی از آنها توسط رادیو ایران منتشر گردید. گزارشات بسیاری حاکی از آنند که یک بار دیگر تلاش می شود تا کابینه ای غیرنظامی و این بار به ریاست دکتر بختیار از اعضای جبهه ملی تشکیل شود. توقف تولید نفت چنان اقتصاد را خرد کرده که ممکن است آن را کاملاً از حرکت باز دارد. کمبودهای عظیمی به وجود آمده اند، و دولت هم قدرت این را ندارد آنها را به طور مؤثری مهار کند.

تظاهرات (بدون طبقه بندی)

1 در روز 28 دسامبر در مناطق زیر تظاهراتی برپا و گزارش شد:

الف تهران: در ساعات روز مناطق زیر شاهد تظاهرات بوده اند:

شاهرضا، کوروش کبیر. تومبیلها را سوزانده، شیشه ها را شکسته و اتوبوسها را واژگون کردند. برای دور نگهداشتن تظاهرکنندگانی که شعارهای ضدآمریکایی می دادند، نیروهای انتظامی حلقه ای در اطراف سفارت آمریکا تشکیل دادند. تظاهرات شبانه که با شروع ساعات منع رفت و آمد برپا شده بودند نیز گزارش شده است.

2 وضعیت سیاسی (استفاده محدود اداری)

الف از نفر دوم جبهه ملی، دکتر بختیار، خواسته شده تا کابینه ای تشکیل دهد و نامبرده مشغول مشورت با همکارانش است. ظاهراً دکتر سنجابی از جبهه ملی گفته اقدامات بختیار را اقدامات فردی و خصوصی یک شخص می داند نه اقداماتی که از سوی جبهه ملی باشد. (B.B.C) بنا به گزارشی که در مطبوعات آلمان منتشر شده، دکتر بختیار شرایطی برای شاه قرار

ص: 705

داده که عبارتند از جانشین شدن شورای سلطنت به جای شاه و انحلال ساواک. این مطالب از سوی اطرافیان بختیار تأیید یا تکذیب نشده اند. محافل وزارت دربار ظاهراً گفته اند که نخست وزیر ازهاری قبلاً استعفا داده، ولی اعلان رسمی این مسئله به بعد موکول شده است.

ب در پاریس، اطرافیان آیت الله خمینی (یا منابع اطراف آیت الله خمینی) اظهار داشته اند که وی تشکیل هیچ دولتی را با وجود شاه نخواهد پذیرفت. شرط حمایت وی همچنان بر رفتن شاه و محو سلطنت استوار است. خمینی همچنین خواسته تا روز 30 دسامبر را عزای عمومی اعلام کنند.

ج تولید محصولات نفتی تقریباً متوقف شده است. یک خبرگزاری فرانسوی تولید روز 28 دسامبر را معادل 250 هزار بشکه گزارش کرده که این برابر با یک سوم مصرف روزانه داخلی است. دولت نظامی تهران اعلام کرده احتمال دارد نان کم شود و حرکت تاکسی ها و اتوبوسها به خاطر کمبود محصولات نفتی محدود گردد. جیره بندی اعلام شده، هر چند قرار نیست کوپن های جیره بندی صادر گردد. اولویتهای توزیع محصولات نفتی از سوی دولت به این ترتیب اعلام شده است: (1) کارخانجات تولید مواد غذایی؛ (2) پمپ بنزینها؛ (3) مشترکین تجاری، به خصوص نانوایی ها و فروشگاهها؛ و (4) کارگاههای کوچک. شهردار تهران به خاطر کمبود سوخت، جمع آوری زباله را متوقف کرده است.

3 بافتهای تظاهرات (استفاده محدود اداری)

الف- AFOSI نوعی بافت برای تظاهراتی که طی این مدت برپا شده تهیه نموده است. تفسیر آنها بدین شرح است: «به نظر می رسد در طول این مدت (24 25 دسامبر) نوعی «بافت» جهت تظاهرات به وجود آمده است. تظاهرات ابتدا در 1 یا 2 کیلومتری منطقه هدف سازماندهی و تشکیل می شوند و آنگاه به حرکت درمی آیند. مقامات حکومت نظامی توانسته اند در چند مورد با متفرق کردن تظاهرات در مرحله تشکل جلوی راهپیمایی ها را با موفقیت بگیرند.» کالینز


تهدید به اعتصاب در هواپیمایی کشوری توسط مسئولین برجهای مراقبت و تکنسین ها

سند شماره 381

خیلی محرمانه31 دسامبر 1978 10 دی 1357

از: سفارت آمریکا، تهران 12797به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: تهدید به اعتصاب در هواپیمایی کشوری توسط

مسئولین برجهای مراقبت و تکنسین ها

1 در 31 دسامبر اعلامیه ای که در زیر می آید روی کاغذهای رسمی اداری وزارت جنگ در فرودگاه مهرآباد تهران پخش شد. به نظر می رسد که این اعلامیه ها از سوی کارکنان هواپیمایی کشوری پخش شده باشدکه مضمون آن این است «به نام خدا، ما کارکنان اجرایی و پرسنل برجهای مراقبت سازمان هواپیمایی کشوری به منظور اعلام همبستگی با ملت ایران، از

ص: 706

تاریخ اول ژانویه تنها به هواپیماهایی (که ذیلاً ذکر شده) اجازه فرود در فرودگاههای ایران خواهیم داد:

(1) هواپیماهایی که مواد غذایی، بیمار و یا آمبولانس حمل کنند. هواپیماهایی که متعلق به کشورهای آمریکا و یا اسرائیل باشند تحت هیچ شرایطی اجازه فرود نخواهند داشت. در این نامه به علاوه خواسته هایی به شرح زیر نوشته شده بود: لغو حکومت نظامی و برکناری دولت نظامی.

(2) اخراج تدریجی تمام کارمندان خارجی سازمان هواپیمایی کشوری.

(3) جدا شدن هواپیمایی کشوری از وزارت جنگ. آزادی تمام زندانیان سیاسی و آزادی مطبوعات. و بالاخره چنانچه نیروهای نظامی به هر نحوی در کارهای مربوط به هواپیمایی کشوری مداخله نمایند اعتصاب کامل اجرا خواهد شد. این اعلامیه به مثابه هشداری است به تمام شرکتهای هواپیمایی.

چنانچه این شرکتها برای اشخاص غیرمجاز پروازی خارج از برنامه داخلی تنظیم نمایند، در صورت بروز هر حادثه غیرمترقبه ای کارکنان هواپیمایی کشوری هیچ گونه مسئولیتی در قبال آن نخواهند داشت. (نقل قول تمام) (ترجمه آزاد).

2 هم زمان گروهی که به نظر می رسد، نمایندگی کارمندان هواپیمایی کشوری را برعهده دارند نزد مهدی حاج منیری مدیرعامل این سازمان رفتند تا قصدشان را جهت اعتصاب اعلام کنند مگر اینکه خواسته هایشان برآورده شود. منیری و دیگر مقامات مسئول هواپیمایی کشوری، رئیس تیم آژانس هواپیمایی کشوری آمریکا (FAA) را از این مسئله آگاه نمودند که محرک اصلی اعتصاب 5 یا 6 تن از کارمندان معروف و سازش ناپذیر می باشند. این اعتصاب غیر از کارمندان اداری تمام کارمندان مسئول برجهای مراقبت و همچنین تکنسینها را دربر می گیرد. منیری سپس با نمایندگان شرکتهای عمده هواپیمایی منجمله پان آمریکن، بریتیش ایرویز، ایرفرانس، لوفت هانزا و سوئیس ایر که در تهران به سر می برند ملاقات نمود. منیری به نمایندگان این شرکتها در مورد امنیت فرودگاه و خدمات مورد احتیاج در آن اطمینان داده و از آنان درخواست نمود که کماکان پروازهای خود را به تهران ادامه دهند.

3 نماینده پان آمریکن به مأمور سفارت گفت که نمایندگان خطوط هوایی در مورد حفظ جان کارمندان خود حتی اگر امنیت فرودگاه تضمین شود به شدت ابراز نگرانی می کنند. آنان خاطرنشان ساختند که کارمندان هواپیمایی کشوری مورد تهدید قرار گرفته اند که در صورت عدم شرکت در اعتصاب از آنها انتقام خواهند گرفت. چنین تهدیداتی به کارمندان خطوط هوایی نیز که در خانه و یا در مسیرشان به فرودگاه ممکن است مورد ضرب و شتم اعتصابیون قرار بگیرند شده است.

4 بعد از خاتمه جلسه نمایندگان شرکتهای دیگر هواپیمایی عدم تمایل خود نسبت به ادامه پرواز به تهران را تحت چنین شرایطی اعلام نمودند. به هر حال نماینده پان آمریکن

ص: 707

پیشنهاد نمود که آنها قبل از دادن هرگونه پیشنهاد و یا توصیه نهایی به رؤسای شرکتهایشان، نخست با سفرای کشورشان مشورت کنند. علاوه بر آنچه که در بالا ذکر شد نماینده پان آمریکن از سفارت درخواست نمود که رهنمودی در مورد ادامه پروازها ارائه دهد. نماینده پان آمریکن اظهار داشت که او امشب با دفتر مرکزی این شرکت در نیویورک تماس خواهد داشت و در مورد مصلحت ادامه پرواز فردا اول ژانویه مشورت می نماید.

5 سفارت تصمیم پان آمریکن را در اسرع وقت گزارش خواهد نمود، اما اگر وزارت خارجه مایل است می تواند مستقیماً با پان آمریکن صحبت نماید.

6 نظریه: کارمندان هواپیمایی کشوری، که زیرنظر مستقیم وزارت جنگ فعالیت دارند تاکنون مقاوم ترین گروهی هستند که در اعتصابات علیه دولت ایران شرکت نداشته اند. به هر حال، ظاهراً از اینکه مقاومت آنان در عدم شرکت در اعتصابات هواپیمایی ملی ایران، مناطق نفت خیز و سایر مؤسسات دولتی ضعیف شده است، به شدت احساس خطر کرده اند. پان آمریکن اکنون به خصوص از تهدیدات تلافی جویانه که نسبت به شرکت هواپیمایی ال عال اسرائیل به خاطر رفتار تبعیض آمیزش به وجود آمده است، احساس خطر می کند.

سولیوان