گروه نرم افزاری آسمان

گزارش وضعیت ایران، 17 16 آوریل 1979






سند شماره 151

محرمانه17 آوریل 1979 28 فروردین 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 4034

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

منابع: کارکنان سفارت، رسانه های خبری فارسی زبان، وابستگان و پرسنل نظامی خارجی

تهیه کننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران، 17 16 آوریل 1979

16- خلاصه: (بدون طبقه بندی) این گزارش وقایع 24 ساعت گذشته از ساعت 12:00 روز 16 آوریل تا ساعت 12:00 روز 17 آوریل 1979 را پوشش می دهد: بازرگان با استعفای سنجابی موافقت می کند. اعدام ها. خودکشی ها. دکتر کیانوری، دبیر اول حزب توده به ایران باز می گردد. تظاهرات به طرفداری از طالقانی ادامه دارد. خمینی از ارتش حمایت می کند. تعیین سقف تولید نفت، و اخبار متفرقه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- (بدون طبقه بندی) بازرگان با استعفای سنجابی موافقت می کند: نخست وزیر بازرگان با استعفای وزیر امور خارجه، دکتر کریم سنجابی، موافقت کرده است. بر اساس گزارش ها، دلیل استعفای سنجابی ناتوانی دولت در ادای وظایف، وضعیت به هم ریخته کشور، و فقدان احترام برای دولت بوده است. در حال حاضر، دکتر احمد سلامتیان، معاون وزیر امور خارجه در امور سیاسی، کفالت این وزارتخانه را بر عهده خواهد داشت.

نظریات تهیه کننده گزارش (بدون طبقه بندی): دکتر سنجابی در حالی پُست خود را ترک

ص: 302

می کند که دولت ایران با مشکلات اقتصادی، سیاسی، و اجتماعی عدیده ای روبروست، تا بدین ترتیب زمانی که نامزد ریاست جمهوری می شود، مسایل باقیمانده از رژیم گذشته بر سابقه او خدشه ای وارد نساخته باشد. بعید می دانیم که سنجابی از صحنه سیاست خارج شده باشد. به احتمال قوی او در مقام نامزد اصلی حزب جبهه ملی تمام تلاشش را بر مبازرات ریاست جمهوری متمرکز خواهد ساخت.

ب- (بدون طبقه بندی) اعدام ها: در طول 24 ساعت گذشته چهار ایرانی دیگر اعدام شدند. دو افسر پلیس از سبزوار (غرب مشهد)، یک گروهبان ارتش از شیراز، و یک سرگرد ارتش از آبادان تیرباران شدند. جرم همه آنها کشتن مردم بی گناه بود.

ج- (بدون طبقه بندی) خودکشی ها: دو افسر پلیس ایران ظرف 24 ساعت گذشته خودکشی کردند. سرتیپ بازنشسته، فتح الله مهاجر، رئیس پلیس سابق سنندج، در خانه یکی از اقوامش در کرج با خوردن سم خودکشی کرد و یک سروان پلیس به نام جعفری، که در بخش ضد اطلاعات همدان کار می کرد، در تهران دست به خودکشی زد.

د- (بدون طبقه بندی) بازگشت دکتر کیانوری به ایران: دکتر نورالدین کیانوری، دبیر اول حزب (کمونیست) توده پس از 30 سال دوری از کشور به ایران بازگشت. کیهان فارسی در شماره روز 16 آوریل خود گزارش داد که کیانوری روز گذشته در یک کنفرانس مطبوعاتی شرکت کرد. اظهارات کیانوری شامل جملات ضد و نقیضی در حمایت و ضدیت با دولت بود. کیانوری از دستگیری فرزندان طالقانی ابراز تاسف کرد و افزود که برخی مأموران کمیته آدم های خوبی نیستند. او گفت که دولت باید قراردادهای خود را با آمریکا لغو کند زیرا این قراردادها با توسل به زور منعقد شده اند. او گفت که بازرگان باید برای تقریباً 3 میلیون کارگر بیکار کاری بکند، و چون بازرگان هیچ کمکی نکرده است، حزب توده آماده است پیشنهادهایی در این مورد به دولت ارائه بدهد. او گفت که دولت باید کارخانه هایی را که صاحبانشان کشور را ترک کرده اند، و کارخانه هایی را که در مالکیت مشترک ایرانی ها و خارجی ها و یا ایرانی ها و خانواده شاهنشاه است، تصاحب کند. او در پاسخ به این سئوال که آیا حزب توده نامزدهایی را برای نمایندگی مجلس معرفی خواهد کرد یا خیر، گفت که ما مسلماً نامزدهایی را برای نمایندگی مجلس معرفی خواهیم کرد. کیانوری گفت که تعداد سازمان ها و گروههای وابسته به حزب توده در آینده بیشتر خواهد شد. او دادگاههای انقلاب را تحسین کرد و گفت که آنها بسیار خوب کارشان را انجام داده اند. او در خاتمه گفت که حزب توده آماده حمایت و همکاری با دولت ایران است و به هیچوجه قصد ندارد موجودیت آن را زیر سئوال ببرد.

ه- (بدون طبقه بندی) ادامه تظاهرات به طرفداری از طالقانی: در روزهای 16 و 17 آوریل راهپیمایی در حمایت از آیت الله طالقانی در سرتاسر تهران برگزار شد. روزنامه صبح، آیندگان، گزارش می دهد که بیش از 5000 دانشجو خواهان بازگشت سریع طالقانی و توضیح دلایل غیبت او شده اند. آنها همچنین خواستار «پاکسازی» مأموران کمیته و مجازات عاملان این واقعه

ص: 303

شدند. در صبح روز 17 آوریل گروههای متعدد دانش آموزان در دسته های 50 تا 100 نفری و دامنه سنی 12 تا 16 سال به آرامی از کنار سفارت عبور کردند. معلمان یا مأموران کلانتری بر آنها نظارت می کردند.

و- (بدون طبقه بندی) خمینی از ارتش حمایت می کند: رادیو، تلویزیون و روزنامه ها خبر از حمایت خمینی از ارتش ملی داده اند. خمینی گفت ارتشی هایی را که گناه کمتری داشتند بخشیده است و مردم باید از ارتش حمایت کنند و در امور آن دخالت نکنند. او گفت اگر سربازان از فرامین مافوق خود اطاعت نکنند ضدانقلاب هستند. خمینی همچنین روز 29 فروردین را روز ارتش اعلام کرد و نیروهای ارتش در این روز در تهران و شهرهای دیگر رژه خواهند رفت. ژاندارمری نیز اعلام کرد که واحدهایش در این رژه شرکت خواهند کرد.

نظریات تهیه کننده گزارش (بدون طبقه بندی): اعلام روزی به نام روز ارتش و حمایت کامل خمینی از یک ارتش منظم موجب می شود تا افسران ارشد بتوانند گام های مثبتی برای کنترل زیردستانشان بردارند. چنانکه قبلاً گزارش شده بود، فقدان نظم و انضباط از مشکلات بزرگ نیروی زمینی و هوایی و تا حد کمتری نیروی دریایی است. چنانچه افسران جوان، همافرها، درجه داران، و سربازان وظیفه به توصیه خمینی عمل کنند و اگر کمیته های مستقر در ارتش منحل شوند، آنگاه شاهد بهبود قطعی و بجای مدیریت نیروهای مسلح ایران خواهیم بود. علاوه بر این، حمایت خمینی از ارتش ملی به معنای آن است که تمایل چپگراها به تشکیل یک سپاه ملی شبه نظامی تحقق نخواهد یافت.

ز- (محرمانه) تعیین سقف 4 میلیون بشکه در روز برای تولید نفت: بر اساس گزارش ها، حسن نزیه، رئیس شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که سقف تولید نفت 4 میلیون بشکه در روز خواهد بود. با وجود این، ناظران غربی معتقدند که بدون کمک تکنسین های خارجی رسیدن به چنین هدفی غیر واقعی است. آنها معتقدند که تولید 2 تا 2/5 میلیون بشکه در روز به واقعیت و توانایی شرکت ملی نفت ایران نزدیکتر است. یک مهندس هندی صنایع و مدیر بازاریابی که 5 سال در ایران کار کرده است شب گذشته به وابسته نظامی گفت که کیفیت نفت ایران بسیار تنزل کرده است. او گفت که تنزل کیفیت نفت و فراورده های نفتی در درجه اول موجب خرابی زودتر موتورها، توربین ها و پمپ ها می شود و خرابی زودهنگام دستگاهها دارد صنایع را فلج می کند.

نظریات تهیه کنند گزارش (محرمانه): وابسته نظامی نمی تواند دقیقاً اظهارات این مهندس هندی را ارزیابی کند، ولی کارمند بخش اقتصادی نیز به وابسته نظامی گفت که چیزهایی در مورد تنزل کیفیت تولید نفت در ایران شنیده است. اگر چنین چیزی صحت داشته باشد، شرایط راکد اقتصادی در ایران ممکن است وخیمتر شود.

ح- اخبار متفرقه (بدون طبقه بندی):

(1) وزیر پست، تلگراف و تلفن، محمد حسن اسلامی، روز گذشته اعلام کرد که

ص: 304

قراردادهای امضاء شده با شرکت مخابراتی آمریکایی بل، لغو شده اند.

(2) روزنامه اطلاعات در شماره روز 16 آوریل خود گزارش داد که 55 نفر دیگر از عوامل رژیم گذشته دستگیر شده اند. تیمسار فتحی امین، فرمانده سابق تیپ همدان، نیز در میان دستگیرشدگان است.

(3) آقای حسن پور، رئیس پالایشگاه ماهشهر گفت که ظرفیت تولید گاز مایع در ماهشهر به 30000 بشکه در روز رسیده است و ابراز امیدواری کرد که این ظرفیت در آینده نزدیک به 57000 بشکه در روز برسد. او همچنین گفت که تولید گاز در تأسیسات گاز اهواز و آقاجان برای مصرف داخلی کافی است.

(4) روزنامه ها گزارش می دهند که خمینی دو عضو هیأت منصفه دادگاه انقلاب اسلامی را به دلیل «تلاش برای غصب قدرت» و «اقدام برخلاف مصالح دادگاه» از کار برکنار کرده است.


اطلاعاتی درباره پلیس ملی ایران اسلامی و نیروهای نظامی

سند شماره 152

محرمانه18 آوریل 1979 29 فروردین 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 4052

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی.

منابع: مقام سفارت آمریکا

تهیه کننده گزارش: ای.بی. گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: اطلاعاتی درباره پلیس ملی ایران اسلامی و نیروهای نظامی

16- خلاصه: (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) این گزارش مربوط به اطلاعاتی است که منبع خبری در روز 3 آوریل در ضیافت شام مردانه یکی از دوستان که در وزارت دادگستری مشغول به کار است، به دست آورده است. موضوع گزارش عبارت است از اطلاعاتی در مورد نیروی پلیس ایران، قتل عام پلیس در سنقر، انضباط در نیروی دریایی ایران، نظر دیگران در مورد همافرها، و اثبات دست نشاندگی خمینی از سوی آمریکا.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان): اطلاعات ذیل از سوی منبع خبری در اختیار تهیه کننده گزارش قرار گرفت و در ضیافت شام مردانه یکی از دوستان که در وزارت دادگستری مشغول به کار است، در روز 3 آوریل به دست آمد. میهمانان دیگر این ضیافت مردانه، یک تاجر تهرانی، دو ستوان و یک سروان پلیس و یک سرگرد نیروی دریایی بودند. علاوه بر مسایل کلی و سیاسی، در مورد موضوعات زیر نیز صحبت شد:

الف- نیروی پلیس در ایران: به نظر می رسد که نظم و انضباط و سازمان پلیس هیچ بهبودی حاصل نکرده است. سه پلیس حاضر در میهمانی به اداره راهنمایی و رانندگی منتقل شده اند که

ص: 305

ظاهراً نسبت به اداره های دیگر پلیس وضعیت بهتری دارد. هنوز اسلحه ای به آنها تحویل نشده است و معلوم نیست که چه زمانی و آیا اصلاً دوباره رولوری به آنها تحویل خواهد شد یا خیر. یکی از ستوان های پلیس گفت «وقتی همه مردم در خیابان ژ3 دارند، داشتن رولور چه فایده ای دارد!» نظم و انضباط حتی در اداره آنها نیز چندان سفت و محکم نیست و هیچ کس در صدد کنترل واقعی اوضاع برنیامده است. به نظر می رسد که نیروی پلیس هنوز بلاتکلیف و در پی التیام زخم هایش است.

ب- قتل عام پلیس در سنقر (استان کرمانشاه): یکی از ستوان های پلیس تازه از تعطیلات نوروزی در زادگاهش برگشته بود و قتل عام نیروهای پلیس در این شهر را تأیید کرد. حادثه اینطور اتفاق افتاده بود: در طول دوره نخست وزیری بختیار، یک افسر ژاندارمری در پاسگاه جاده سنقر- کرمانشاه مسافران سنقر را با نحوه تفتیش، و فحاشی و گاه ضرب و شتم، و همچنین رفتارش با مسافران زن بسیار ناراحت کرده بود. یکبار زنی را که سوار بر یک مینی بوس بود، مجبور کرد تا برای او و زیردستانش در جاده برقصد، و کلاً حضور او در آن پاسگاه ژاندارمری برای مردم سنقر عذاب آور بود. کمی بعد از تغییر دولت، همان افسر ژاندارمری به شهر سنقر آمد و چند نفر که مورد توهین او قرار گرفته بودند او را شناختند و به دنبالش افتادند. افسر مزبور پا به فرار گذاشت و به کلانتری محل پناه برد. خیلی زود جمعیتی خشمگین و مسلح در مقابل ساختمان کلانتری جمع شد و از کلانتری خواست تا او را تحویل مردم بدهد. رئیس کلانتری به جمعیت گفت که افسر ژاندارمری را به کمیته محل تحویل می دهد تا مجازات شود، ولی معاونش که آنجا ایستاده بود با او حرفش شد و جلوی چشم جمعیت با رولورش رئیس کلانتری را هدف قرار داد. جمعیت خشمگین با دیدن این واقعه از خود بی خود شد و به ساختمان کلانتری حمله برد و هر پلیسی را که در ساختمان بود به قتل رساند. مردم سپس برای یافتن پلیس های دیگر دست به جستجوی خانه به خانه زدند و حتی یک پلیس را که به خاطر جراحت گلوله در بیمارستان بستری بود، بیرون کشیدند. وقتی غائله خوابید، مردم همه پلیس های شهر را کشته و جسد اکثر آنها را تکه و پاره کرده بودند.

نظریات تهیه کننده گزارش (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان): منبع خبری ابراز داشت شرح ماجرایی که این ستوان پلیس گفته است دقیقاً مشابه همان چیزی است که سه نفر دیگر از منابع خبریش، که دو نفرشان در زمان وقوع کشتار در سنقر حضور داشتند و یکی از آنها تازه از سنقر به تهران برگشته است، به او اطلاع داده بودند. منبع می گوید به همان ستوان پلیسی که این ماجرا را تعریف کرد دوبار پیشنهاد شده است که رئیس پلیس شهر شود، ولی او می گوید با اتفاقی که در شهر افتاده است، حتی فکر رئیس پلیس شدن را هم نمی کند.

ج- نظم و انضباط در نیروی دریایی: سرگرد نیروی هوایی به تفصیل در مورد مشکلات سازمانش صحبت کرد و مدعی شد که سلسله مراتب فرماندهی در نیروی دریایی تقریباً از بین

ص: 306

رفته است. او گفت که چندی پیش یک سرهنگ نیروی دریایی تعداد زیادی از نیروها را جمع کرد تا برای آنها سخنرانی کند و بگوید موقع آن رسیده است که آستین ها را بالا بزنیم و کار را شروع کنیم. در پایان سخنان پر شور سرهنگ در مورد لزوم نظم و انضباط و وطن پرستی، یک گروهبان فریاد زد:«قبول است سرهنگ، اگر می خواهی دستور بدهی، اول خودت یک جارو بردار و پادگان را جارو کن تا ما هم پشت سرت راه بیافتیم.» طبق گفته این سرگرد، همه آنها پراکنده شدند و تا به حال هیچ کاری انجام نشده است.

د- نظر دیگران در مورد «همافران»: همه میهمانان حاضر در ضیافت فرصت را غنیمت شمردند و از «همافران» نیروی هوایی بد گفتند، و آنها را به دلیل حقوق بالا و امتیازات بسیار زیادشان «لوس ترین» گروه نظامی در ایران توصیف کردند و توانایی و مهارت همافرها را زیر سئوال بردند. آنها مدعی بودند که همافرها فقط وانمود می کنند طرفدار انقلاب هستند ولی در واقع اصلاً انقلابی نیستند، و دلیل اصلی پیوستن آنها به جریان انقلاب عقب نماندن از قافله و گرفتن پُست و مقام و بهبود وضعیت و امنیت شخصی بعد از انقلاب بود. آنها می گفتند که همافرها به دلیل اینکه افسران نیروی هوایی اصلاً قبولشان نداشتند و هیچکس آنها را یک نظامی حرفه ای نمی دانست، دارای عقده روانی هستند. آنها مدعی بودند که همافری در آینده منحل خواهد شد، زیرا همافران نشان دادند که نه از لحاظ حرفه نظامی لیاقت دارند و نه از لحاظ سیاسی قابل اعتماد هستند. چون وفاداری همافرها فقط به خودشان است، هیچ دولتی در آینده آنها را نخواهد خواست.

ه- اثبات دست نشاندگی خمینی از سوی آمریکا: در میان داستان های متعددی که منبع خبری راجع به «مسئولیت آمریکا در قبال مشکلات ایران» شنیده است، این استدلال هم از دهان سرگرد پلیس بیرون آمد: او همیشه به این فکر می کرد که چطور سازمان سیا می تواند اقدامات جنایتکاران و یا تروریست ها را به این خوبی پیش بینی کند و تمامی اطلاعاتی که سیا به پلیس ایران می داد، صد در صد درست از آب در می آمد. با توجه به این مسئله و مهارت سیا در ترور شخصیت ها، سرگرد مزبور به این نتیجه رسیده بود که اگر دولت آمریکا واقعاً طرفدار شاه بود، حتماً خمینی را ترور می کرد. چون خمینی توانست انقلاب را از پاریس رهبری کند و هنوز هم زنده است، پس حتماً آمریکا به طور پنهانی از او حمایت می کند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان): منبع خبری یکی از کارمندان با تجربه سرویس خارجی است که فارسی را عالی صحبت می کند و روابط نزدیکی با ایرانی ها دارد و تا همین اواخر سر کنسول آمریکا در تبریز بود. تهیه کننده گزارش اطلاعاتی را که در این گزارش در مورد نیروی دریایی ایران ذکر شده از طریق یک منبع دیگر نیز به دست آورده است.

همین منبع اخیراً به تهیه کننده گزارش گفت که نیروی دریایی اسلامی ملی ایران مسئولیت حفظ سپاه دریایی ایران را قبول نمی کند و به وزیر دفاع گفته است که هر چه سریعتر این سپاه

ص: 307

را منحل کند. تهیه کننده گزارش سعی می کند اطلاعات بیشتری در مورد این مسئله به دست آورد که به محض کسب اطلاعات جدید آن را گزارش خواهد داد. تهیه کننده گزارش این منبع را B3 تلقی می کند.


سندرم آمریکاستیزی307

سند شماره 153

محرمانه 18 آوریل 1979 29 فروردین 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 4069به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: سندرم آمریکاستیزی

1- (محرمانه تمام متن- تلگرام گزارشی- هیچ اقدامی نیاز نیست)

2- خلاصه: در طول دو هفته گذشته «سندرم آمریکاستیزی» (البته با عرض معذرت از جین فوندا) هم در مطبوعات و هم در بیانیه های سیاسی نمایان تر شده است. ریشه این آمریکاستیزی، پارانویای ضدغربی خمینی است و غرب ستیزی فداییان که تحت تأثیر سازمان آزادیبخش فلسطین هستند و گروههای دیگر نیز به آن شدت می بخشد. این ویروس «ضد» چیزی بیشتر از یک شعار معمولی انقلابی است، و هر چند اکثر ایرانی ها نسبت به آن بی اعتنا هستند، ولی تلاش های تبلیغاتی دارد به تدریج بر مردم، به ویژه بر جوان ها، تأثیر می گذارد. آمریکا باید فعلاً شکیبایی به خرج دهد. پایان خلاصه.

3- سفارت قصد ندارد بی جهت بر این موضوع تأکید کند، بلکه هدفش آشنا ساختن مخاطبان با افزایش چشمگیر روند آمریکاستیزی است که از حدود 1 آوریل آغاز شد و به تدریج، خصوصاً در طول چهار روز گذشته، افزایش یافت. افزایش این تلاش های ضد آمریکایی کیفیتی تقریباً جهان سومی دارد و مستقیماً از ایدئولوژی انقلاب اسلامی و حب و بغض های شخصی آیت الله خمینی و برخی از حامیان نزدیک او از یک طرف و گروههای متعدد چپگرا، از جمله فداییان که تحت تأثیر سازمان آزادیبخش فلسطین هستند، از طرف دیگر ریشه می گیرد.

4- ظواهر نمایان این روند عبارتند از اظهارات ضدآمریکایی رو به رشد در روزنامه های فارسی زبان (که تنها رسانه چاپی بعد از تعطیلی تمام روزنامه های خارجی زبان در تاریخ 27 مارس هستند)، استفاده از برنامه های متعلق به شوروی و بلوک های دیگر در تلویزیون، و اعترافات مقامات رژیم گذشته در محاکمه ها مبنی بر اینکه با سازمان سیا و یا ژنرال هایزر همکاری داشته اند نگاه کنید به گزارش 14 تا 17 آوریل ایران پول (IRAN POOL) که توسط پاوچ ارسال شد). سپهبد ربیعی و برنجیان در جلسه محاکمه شان به مأموریت ژنرال هایزر و آنچه پایگاه جاسوسی آمریکا می خواندند، اشاره کردند. دفاعیات صادقانه آنها هم در روزنامه ها چاپ شد و هم در تلویزیون پخش شد. کارمند ارشد ایرانی بخش اقتصادی سفارت را به هنگام دیدار منظمش از بانک مرکزی در روز 9 آوریل از بانک بیرون انداختند و بلافاصله

ص: 308

نوشتند «عامل امپریالیسم را بیرون انداختیم.» کارمند ارشد ایرانی سازمان ارتباطات بین المللی هنوز به دلیل اتهامات نامشخص که احتمالاً به کارش در سفارت مربوط می شود در کمیته خمینی تهران بازداشت است. شهروندان آمریکایی که برای بخش خصوصی کار می کنند و هنوز در ایران هستند، همینطور اروپایی ها، می گویند که مردم در خیابان ها خصمانه تر از یک ماه پیش به ما نگاه می کنند (و فریاد سرمان می کشند).

5- شخص خمینی در روز 16 آوریل خطاب به پاسداران انقلاب در قم خواستار «قطع دستان آمریکایی های شیطان صفت شد» (که اطلاعات نیز این عبارت را در تیتر اول خود چاپ کرد.) آنهایی که خمینی را می شناسند، حتی دستیاران متجددترش، می گویند که او نسبت به آمریکا دچار پارانویاست و اکثر مشکلات دوران شاه را به آمریکا نسبت می دهد. از سخنان و رفتار آیت الله خمینی چنین بر می آید که او قصد دارد آخرین مظاهر نفوذ آمریکا در ایران را نیز از بین ببرد. بازجویان و قضات دادگاههای انقلاب اسلامی مدام متهمان را وادار می کنند تا روابط خود را با آنچه آنها امپریالیسم غرب می نامند، توضیح دهند و یا به دنبال کشف رابطه رژیم گذشته و سازمان سیا و یا سازمان های دیگری (نظیر سازمان روتاری اینترنشنال، فراماسونری و غیره) می گردند که بتواند چهره آمریکا را خدشه دار سازد.

6- چندین منبع دانشگاهی که تا پنج هفته پیش نسبتاً خیال راحتی داشتند حالا گزارش می دهند که تعدادی از همکارانشان را که در آمریکا تحصیل کرده بودند بدون اخطار قبلی در خیابان دستگیر کرده اند. در برخی موارد، آنها را به کمیته های انقلاب برده اند، و در یک مورد هم به اتهام «کمک به آمریکایی ها» در یک دادگاه پایین تر محاکمه کردند (ظاهراً این امر دارد در ایران انقلابی به یک جرم، حداقل یک اقدام مشکوک، تبدیل می شود). یک رابط و دوست صمیمی ریچارد کاتم به مقام سفارت گفت که تعدادی از دانشگاهیان در حال حاضر بدون هیچگونه جرم مشخصی در زندان به سر می برند و مقامات سفارت بهتر است سعی نکنند، تکرار می کنم سعی نکنند، مستقیماً با دوستان دانشگاهی شان تماس بگیرند زیرا ممکن است این مسئله «بد تعبیر» شود. تعدادی از رابطان غیر دانشگاهی سفارت نیز «تا زمانی که اوضاع آرام نشود» تمایلی به ملاقات در اماکن عمومی ندارند و تعدادی از آنها اصلاً تمایلی به ملاقات با مقامات سفارت نشان نمی دهند. مسئول امور مطبوعاتی نیز مشکل مشابهی با تعداد زیادی از خبرنگاران پیدا کرده است. فضای حاکم بر روابط مطبوعاتی نیز از دو هفته گذشته سنگین تر شده است.

7- افرادی که می شناسیم و به هر طریقی با فداییان و سایر گروههای چپگرا رابطه ای دارند به ما گفته اند که تلاش های ضد آمریکایی از حمایت و مساعدت کامل جناح چپ برخوردار است. نماینده سازمان آزادیبخش فلسطین در ایران علناً به تلاش های صلح خاورمیانه و ایالات متحده تاخته و استفاده از عباراتی نظیر امپریالیسم و استعمارستیزی را در سخنرانی ها و مطالب دیگر تشویق کرده است. اگر حرف برخی عناصر چپگرا را باور کنیم باید انقلاب ایران را صرفاً

ص: 309

حرکتی برای رها شدن از بند امپریالیسم بدانیم که نقشه های شیطانی برای کل منطقه دارد. البته ایستگاههای رادیویی شوروی نیز چنین حرف هایی می زنند ولی به اعتقاد ما ایران بیشتر سبک و سیاق جهان سومی سازمان آزادیبخش فلسطین را می پسندد. تمایل شدید ایرانی ها برای پیدا کردن توطئه در هر وضعیت سیاسی نیز به این مسئله کمک کرده است: مثلاً یکی از شایعاتی که در محافل ایرانی های تحصیلکرده دهان به دهان می چرخد این است: آمریکا تصمیم گرفته است که از خمینی حمایت کند تا سدی در مقابل کمونیسم باشد. اگر اینطور نبود، پس چرا سازمان سیا وقتی می توانست خمینی را ترور نکرد؟ بنابراین نفوذ آمریکا در ایران هم قوی تر و هم ظریفتر از گذشته است. بسته به نظر شخصی افراد، نتیجه این است که یا باید الف) با تلاش ابرقدرت [آمریکا] برای ثبات بخشیدن به ایران همراهی کرد و یا ب) سخت تر از گذشته سعی کرد تا ارزش های شیطانی غرب و امپریالیسم آمریکا را ریشه کن کرد.

8- مثال بالا نشان می دهد که حتی انقلابیون مسلمان نیز ممکن است گاه به خاطر باور نداشتن موفقیتی که خود به دست آورده اند چه حرف هایی بزنند. بنابراین، بخش اعظم جمعیت ایران، حداقل در تهران، تا به حال تحت تأثیر این نوع آمریکاستیزی قرار نگرفته اند، ولی نباید از تأثیر تدریجی تبلیغات غافل بود، به ویژه بر دانش آموزان دبیرستانی و دانشجویان که چیزی برای ارزیابی این تبلیغات و راهنمایی تاریخی برای آشنا شدن با وجهه مثبت [آمریکا] ندارند.

[9]- پس چه باید کرد؟ سفارت در حالت بلاتکلیفی به سر می برد و تا حدود زیادی همه همینطور هستند، بنابراین، هر چه بی سر و صداتر باشیم بهتر است، و شکیبایی ظاهراً بهترین کاری است که می توان انجام داد. البته دیپلماسی صبورانه و بی سر و صدا با رهبران می تواند به مرور زمان از سفت و سختی [آمریکاستیزی] بکاهد. معرفی سفیر جدید احتمالاً بهترین فرصتی است که می توان از آن برای ارائه یک وجهه مثبت جهت کاهش آمریکاستیزی بدون وخیم تر کردن اوضاع استفاده کرد. ناس


گزارش وضعیت ایران، 19 18 آوریل 1979

سند شماره 154

محرمانه 19 آوریل 1979 30 فروردین 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 4129

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی.

منابع: روزنامه های فارسی زبان، وابستگان نظامی خارجی، مقامات سفارت آمریکا، منبع 68460008

تهیه کننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران، 19 18 آوریل 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش وقایع 24 ساعت گذشته از ساعت 12:00 روز 18

ص: 310

آوریل تا ساعت 12:00 روز 19 آوریل 1979 را پوشش می دهد: اعدام های بیشتر. ادامه مشکلات در سنندج. ادامه تظاهرات در حمایت از طالقانی. اولین بیانیه شورای انقلاب. پاسداران انقلاب باید تحت نظر طالقانی باشند. رژه بی نظم روز ارتش. معرفی رئیس پلیس تهران. گفتگوی سفیر شوروی با سلامتیان. معرفی نماینده وزارت دفاع در نیروی زمینی. و اخبار متفرقه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) الف- ادامه اعدام ها: شش نیروی گارد سلطنتی در اوایل صبح روز چهارشنبه 18 آوریل اعدام شدند. سرهنگ پرویز شمیرانی، دو ستوان و سه گروهبان که متهم به شرکت در کشتار میدان ژاله در 8 سپتامبر بودند، تیرباران شدند. بر اساس گزارش کیهان، 138 نفر دیگر از نیروهای گارد سلطنتی به اتهام شرکت در کشتار میدان ژاله در زندان به سر می برند.

نظریات تهیه کننده گزارش (محرمانه): هنوز اعدام ها خاتمه نیافته است، ولی اشخاصی که اخیراً اعدام شده اند مستقیماً در کشتار مردم دست داشته اند. شاید این مسئله نشانه خوبی برای بی گناهانی نظیر سرتیپ پرورش و آنهای دیگری باشد که تنها جرمشان خدمت در رژیم گذشته است.

ب- ادامه مشکلات در سنندج: اگرچه شمارش نهایی آراءِ مربوط به انتخابات شورای شهر در سنندج پایان یافته است ولی نام برندگان هنوز اعلام نشده و تا بهبود یافتن اوضاع شهر اعلام نخواهد شد. گروهی که نماینده رهبر شیعه کُرد، احمد مفتی زاده، هستند در مسجد شهر تحصن کرده و خواستار باطل شدن انتخابات شده اند. روزنامه آیندگان نیز گزارش داده است که فداییان محل که از یک جناح مذهبی رقیب مفتی زاده حمایت می کنند، اشغال ایستگاه رادیو به دست گروههای حامی مفتی زاده را محکوم کرده اند.

نظریات تهیه کننده گزارش (محرمانه): شوق کردها برای خودمختاری آتش جدایی طلبی را در ایران شعله ور می سازد. حل و فصل صلح آمیز این نوع مشکلات در آینده نزدیک بعید به نظر می رسد، زیرا هنوز پیش بینی می کنیم که تظاهرات و شورش های جدایی طلبانه بیشتری رخ خواهد داد.

ج- تظاهرات در حمایت از طالقانی: برای چهارمین روز پیاپی تظاهراتی در تهران و استان های دیگر در حمایت از آیت الله طالقانی برگزار شد. دانشجویان صبح زود کلاس ها را ترک کردند تا به تظاهرکنندگان بپیوندند و ترافیکی را که به خاطر رژه روز ارتش سنگین شده بود، سنگین تر کنند.

روز گذشته دفتر طالقانی در تهران بازگشایی شد و در همین حال طالقانی به قم سفر کرد و دیداری خصوصی با خمینی داشت. اگر چه خبری از گفتگوی آنها پخش نشده است، ولی روزنامه آیندگان گزارش می دهد که احتمالاً گفتگوی آنها در مورد تغییرات عمده در نحوه اداره

ص: 311

کشور بوده است.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): صرف همین مسئله که آیت الله شماره یک و دوی کشور با یکدیگر ملاقات کرده اند، نشانه خوبی است. شکاف عمده بین این دو رهبر با نفوذ شیعه فقط به طولانی تر شدن روند استقرار یک کشور اسلامی جدید خواهد انجامید- گفتگوهای جامع و جدی بین خمینی مصالحه کار و طالقانی با ذکاوت و میانه رو، که محبوبیتش در چند روز اخیر بسیار افزایش یافته است، می تواند موجب تحکیم دولت موقت ایران و کاهش تأثیر و نفوذ شوراها و کمیته های انقلاب شود که تا به حال مانع بزرگی بر سر راه دولت بوده اند.

د- انتشار اولین بیانیه شورای انقلاب: شورای انقلاب برای اولین بار بیانیه ای رسمی صادر کرد. این بیانیه طولانی شامل تمجید و تحسین طالقانی و دادن این اطمینان به ملت بود. شورای انقلاب دستور رسیدگی به این مسئله را صادر کرده است. همچنین در ادامه این بیانیه آمده بود که «شورای انقلاب نسبت به فعالیت های غیرقانونی بی اعتنا نخواهد بود» و اینکه «اجازه بازگشت رژیم گذشته را به کشور نخواهد داد.»

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): محل استقرار شورای انقلاب و منشور آن برای سفارت و بسیاری از ایرانی ها یک راز است. آنها در واقع «گروهی» ناشناخته اند که تحقیق می کنند، متهم می کنند، مجوز صادر می کنند، لغو می کنند، و تصویب می کنند و کلاً مسئول بیشتر چیزهایی هستند که خارج از حیطه فعالیت دولت موقت اتفاق می افتند.

ه- پاسداران باید تحت کنترل طالقانی باشند. روزنامه اطلاعات در روز 18 آوریل گزارش داد که چریک های سازمان مجاهدین خلق درخواست کرده است که پاسداران کمیته های انقلاب تحت کنترل طالقانی باشند. آنها گفته اند که تحت رهبری طالقانی، پاسداران انقلاب کارایی بیشتری در خدمت به خلق و جلوگیری از بازگشت استعمار و استبداد به کشور خواهند داشت. آنها همچنین درخواست کرده اند که وظایف و اختیارات شورای انقلاب علنی شود و رابطه آن با دولت کاملاً مشخص گردد. آنها گفته اند که نخست وزیر بازرگان باید دارای اختیارات کافی برای اداره دولت باشد و هیچ مرجع دیگری نباید در امور دولت دخالت کند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): دنبال کردن بازیگران اصلی و نقشی که در حمایت از جمهوری اسلامی ایفا می کنند هر روز مشکل تر می شود. هنوز نتوانسته ایم سر از این پازل جدید ایرانی در بیاوریم و یا دشوارتر از آن، معنای طیف وسیع رنگ های صورتی و قرمزی را که در زمینه آن است بفهمیم. حداقل آنچه مسلم است اینکه برخی مجاهدین شدیداً از طالقانی حمایت می کنند، برخی از فداییان مشغول فعالیت های زیرزمینی شده اند، حزب توده دوباره سر برآورده است، اتحادیه آزادی خود را حزب اعلام کرده است (آنها قبلاً یک کانون بودند)، سازمان آزادیبخش فلسطین در جبهه ملی نفوذ کرده است، جبهه دموکراتیک ملی با هشدار در مورد تهدیدهایی که متوجه آزادی های دموکراتیک است ابراز وجود کرده است، و خمینی بار

ص: 312

دیگر آمریکایی ها را تهدید کرده است. این پازل هر روز گیج کننده تر و بهت آورتر می شود.

و- رژه روز ارتش: رژه روز ارتش که به فرمان خمینی اعلام شد برایمان ثابت کرد که نیروهای نظامی ایران همه چیز هستند غیر از نیرویی با انضباط، تعلیم دیده، و تحت فرمان. نمایش بی نظم و به هم ریخته ای که روز گذشته در تهران برگزار شد مورد استقبال پر شور ناظران داخلی قرار گرفت، ولی به هیچوجه رنگ و بویی از رژه عالی و نمایش سیستم های تسلیحاتی مدرن که قبلاً در ایران دیده بودیم، نبرده بود. راننده دفتر وابسته نظامی آمریکا و وابستگان نظامی سایر کشورها می گویند که تعدادی تانک چیفتن و APC را در این رژه دیده اند، ولی عمدتاً سخت افزار نظامی دیگری را به نمایش نگذاشته بودند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): همانگونه که پیش بینی می شد، توقع و انتظار ما غربی ها برای دیدن یک رژه نظامی پرابهّت برآورده نشد. با وجود این، از نقطه نظر ایرانی ها، رژه ارتشی که مورد تحقیر قرار گرفته، نیروی ژاندارمری که استهزا شده، و پلیسی که به آن بی اعتنایی شده بود، یک موفقیت عظیم به حساب می آمد. علاوه بر این، همه تماشای رژه نظامی را دوست دارند؛ حتی اگر رژه گروهی به هم ریخته و بلند و کوتاه و نیمه یونیفورم پوشیده و یک گروه موسیقی بدنواز ( و حیران) باشد.

ز- پلیس تهران: روزنامه فارسی زبان اطلاعات نام رؤسای جدید ادارات پلیس و کلانتری ها را منتشر ساخته است. در رأس این فهرست نام سرهنگ بنی پور، رئیس پلیس به چشم می خورد. رؤسای جدید ادارات پلیس که 21 نفر و رؤسای جدید کلانتری ها که 8 نفر هستند درجه هایی از سروان تا سرهنگ دارند. طبق گزارش اطلاعات کمیته ها طی دو مرحله بسته خواهند شد. در مرحله اول کمیته های اصلی، کمیته های فرعی را تعطیل می کنند و سلاح آنها را به اداره پلیس تحویل می دهند. در مرحله دوم و پس از تکمیل مرحله اول، کمیته های اصلی وظایف خود را به اداره پلیس محول خواهند ساخت.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): اگر چه هیچ دوره زمانی و یا تاریخی برای تعطیلی کمیته های محلی اعلام نشده است، ولی برنامه تعطیلی تدریجی کمیته ها اقدامی بسیار بجا و ضروری است.

بدیهی است که همه داوطلبانه سلاح خود را به اداره پلیس تحویل نخواهند داد. در ایران، بزرگترین خطری که جان ایرانی ها و خارجی ها را به یک اندازه تهدید می کند تفنگ های ژ-3 و سلاح های کوچک تر دیگری است که به دست غیرنظامیان گاه تعلیم دیده ولی عمدتاً بدون صلاحیت افتاده است.

ح- گفتگوی سفیر شوروی و سلامتیان، کفیل وزارت امور خارجه: سفیر شوروی در ایران، وینوگرادوف، روز گذشته با معاون سیاسی وزارت امور خارجه، احمد سلامتیان، دیدار و گفتگو کرد. سفیر شوروی «توجه دولت موقت ایران را به قدرت نیروهای آمریکایی حاضر در اقیانوس هند و خطر حاصل از پیمان صلح مصر و اسرائیل در شرق دریای مدیترانه» جلب

ص: 313

کرد. بر اساس گزارش ها، سلامتیان در پاسخ گفت که سیاست ایران در اقیانوس هند مخالفت با هر گونه دخالت قدرت های خارجی در این منطقه است. او در مورد وضعیت خاورمیانه نیز گفت که موضع ایران کاملاً مشخص است و ایران پیمان صلح مصر و اسرائیل را محکوم می کند.

نظریات مرکز تهیه گزارش: روس ها برای اشاعه احساسات ضدآمریکایی در خاورمیانه از هر فرصتی استفاده می کنند، و وینوگرادوف هم استثنا نیست. خیلی مایلیم بدانیم آیا سلامتیان در مورد نیروهای شوروی که آزادانه در اقیانوس هند جولان می دهند هم حرفی زده است یا خیر.

ط- معرفی نماینده وزیر دفاع در نیروی زمینی: وزیر دفاع سروان (ارتش) ایرج داورپناه را به عنوان نماینده خود در نیروی زمینی منصوب کرد. سروان داورپناه فرمانده محافظان نخست وزیر بازرگان بود. او قبلاً همین وظیفه را در زمان مصدق داشت و به مصدق کمک کرده بود تا از دست سرهنگ ناصری بگریزد. او سابقه بازداشت و حبس را دارد، ولی وظایفش در این پست جدید مشخص نیست.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): روزنامه های فارسی زبان پوشش خبری متوسطی به انتصاب سروان داورپناه در این پست جدید دادند. هنوز اهمیت این انتصاب برایمان مشخص نیست، ولی درصدد جمع آوری اطلاعات در این ارتباط هستیم.

ی- اخبار متفرقه:

(1) یزدی، معاون نخست وزیر، گفت که هیچکس حق ندارد به صرف اتهامِ داشتن بطری مشروب و آمدن بوی مشروب از دهان کسی او را مجازات کند. او افزود که دولت موقت مستقیماً در بازداشت ها و مجازات ها دست ندارد. ما وابستگان نظامی امیدواریم که پاسداران انقلاب به گفته یزدی گوش کنند.

(2) شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که در سال جاری قیمت بنزین افزایش نخواهد یافت. نخست وزیر لغو سیاست افزایش 25 درصدی قیمت بنزین در هر سال را از کارهای خود می شمارد. بنزین معمولی 10 ریال به ازای هر لیتر و بنزین سوپر 12 ریال به ازای هر لیتر باقی خواهد ماند. بعضی از ایرانی ها توقع کاهش قیمت ها را داشتند.

(3) هیأت مدیره شرکت ملی نفت ایران- آبادان اخیراً استعفا داد، زیرا کارگران خواهان استعفای آنها شده بودند. کارگران می گفتند که آنها آدم های خوبی نیستند و متعلق به رژیم گذشته هستند.

نظریه تهیه کنندگان: (محرمانه) ما از این دست کارگران که اصرار بر تغییر مدیریت دارند، هم در بخش عمومی و هم خصوصی، بسیار دیده ایم. پیش بینی می شود بسیار مدیران کم تجربه و ناکارآمد سر کار بیایند. ما پیش بینی می کنیم که شاهد ادامه مشکلات نه تنها در سطح پایین که در سطوح عالی مدیریت باشیم.


گزارش وضعیت ایران، 22 21 آوریل 1979

ص: 314

سند شماره 155

محرمانه

شماره گزارش: 6846016579 22 آوریل 1979 2 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی سی فوری

موضوع: گزارش وضعیت ایران، 22 21 آوریل 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده اطلاعاتی در دوره زمانی ساعت 12 (به وقت محلی) روز 21 تا ساعت 12 روز 22 آوریل 79 می باشد.. این اطلاعات مشتمل بر موارد ذیل است: اطلاعات مربوط به اعدامهای جدید، بازگشت به کار کارمندان شرکت نفت در آبادان، درخواست از گروههای مختلف برای توجه به روز کارگر، تداوم مناقشات و ناآرامی ها در شهر نقده، ملاقات اعضای ارشد کمیته های تهران با امام خمینی، رؤیت تجهیزات مربوط به سازمان ملل متحد و رژه های مربوط به روز ارتش در استانهای مختلف.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) الف- اعدامهای جدید.1- سه شنبه شب اخیر، سرهنگ محمد طاقی جوان رئیس سابق سازمان ساواک شیراز، و سرهنگ فضل الله جعفری قائم مقام سابق پلیس به اتهام قتل عام، فساد و سرکوب آزادی مردم در تهران و شیراز اعدام شدند.

2- سرهنگ مهدی اشرفی، فرمانده سابق نیروهای نظامی شهر خرمشهر، به اتهام قتل عام مردم بی دفاع خرمشهر، اعدام شد.

3- در شهر همدان احمد علم زاده، از اعضای ساواک که خود را در نقش یک روحانی جازده بود، به جرم شکنجه و قتل مردم بی گناه اعدام شد.

4- در شهر ملایر، دادگاه انقلاب ستوان حسن شکری، رئیس سابق زندان محلی و ستوان محمد تاخی نجفی، رئیس اسبق پلیس ملایر را به اتهام فساد فی الارض، محارب شناخته و محکوم به اعدام نمود.

5- در شهر دهاقان، یکی از رؤسای سابق ژاندارمری به دار آوریخته شد. از سویی دیگر، بهرام حسینی پور به جرم هدایت سربازان برای سرکوب تظاهرات ضدشاه در اصفهان که منجر به قتل عام «هزاران فرد بی گناه» گردید، مجرم شناخته شده و به اعدام محکوم شد.

6- در خرمشهر، دادگاه پس از استماع شهادت 50 نفر از مردم، سرهنگ محمدمهدی اشراقی را به جرم صدور حمله به مردم، که منجر به قتل 34 نفر شد و 134 مجروح نیز به دنبال داشت، را مجرم شناخته و به اعدام محکوم کرد.

7- در شهر اردبیل نیز یک گروهبان و یک افسر پلیس به جرم فساد فی الارض و قتل مردم بی گناه، مجرم شناخته شده و به اعدام محکوم شدند. پنج نفر دیگر از همدستان این افراد به حبس محکوم شدند.

ص: 315

ب- بازگشت کارمندان شرکت نفت آبادان به محل کار. بنا به درخواست حسن نزیه، رئیس شرکت ملی نفت ایران، کارمندان پالایشگاه نفت آبادان به محل کار خود بازگشتند. کارمندان پالایشگاه در اعتراض به عدم تفویض اختیار لازم به نزیه در راستای تعیین خط مشی و سیاست گذاری امور، استعفا داده بودند. نزیه فاش کرده است که ایران در سال جاری روزانه بیش از 5/3 تا 4 میلیون بشکه نفت تولید نخواهد کرد؛ وی خاطرنشان کرده است که این کشور به فرایند صادرات نفت به تمامی کشورها به جز اسرائیل و افریقای جنوبی ادامه خواهد داد.

ج- درخواست برای توجه به روز جهانی کارگر: جنبش ملی مجاهدین، شاخه سیاسی سازمان مجاهدین چریکهای خلق، از تمامی اقشار مردم درخواست کرده است که در مراسم بزرگداشت مقام کارگر در تاریخ 1 می شرکت نمایند و از کارگران نیز خواسته است که به تأمین مقدمات لازم برای اجرای مراسم کمک نمایند.

مجاهدین خلق در بیانیه خود خاطرنشان کرده اند که اجرای مراسم روز کارگر، اقدامی است در راستای «بزرگداشت زحمت کشان و کارگرانی» که همواره یا در حال حفظ و حراست از ملت هستند و یا در حال به گردش درآوردن چرخهای صنعت کشور. در همین ارتباط، حزب جمهوری اسلامی نیز بر اهمیت توجه و بزرگداشت روز کارگر تأکید کرده و از اقشار مختلف کارگران درخواست کرده است که در راهپیمایی این روز شرکت نمایند.

د- تسلیح اعراب محلی خوزستان: یک منبع غیرموثق گزارش داده است که اعراب محلی خوزستان به وسیله سلاحهایی از نوع AK4 روسی و هفت تیر، به طور کامل مسلح شده اند. شایان ذکر است که این نوع تسلیحات به صورت کاملاً آشکارا در مرز عراق قاچاق می شود. اعراب در دسته های گسترده و به دو صورت کارگران غیرحرفه ای و کارگران نیمه حرفه ای در صنعت نفت مشغول به کار هستند؛ سابقاً نحوه تعامل و رفتار این افراد با یکدیگر به ترتیبی بود که به راحتی قابل شناسایی متمایز [از دیگر کارگران شاغل] بود.

در حال حاضر مسئله تسلیح باعث بروز تنشهای درون گروهی شده که چندین کشته به دنبال داشته است. افزون بر این، این مسئله باعث شده است که عناصر تبهکار، [با سوءاستفاده از شرایط] اقدام به سرقتهای مسلحانه کلان بکنند. در شهر اهواز، اغلب خانه ها از محافظین 24 ساعته بهره می برند.

ه- ضرب سکه های جدید طلا: به منظور جایگزینی سکه های طلای پهلوی، سکه های جدید طلا با نام سکه آزادی توسط بانک ملی ضرب شده است. بر روی این سکه ها در یک طرف طرح حرم امام رضا در مشهد و در طرف دیگر طرح کاشیکاری عصر صفوی همراه با نام «علی» حکاکی شده است.

علاوه بر این، در یکی از طرفین این سکه، عبارت «اولین بهار آزادی» و در طرف دیگر سال ایرانی یعنی 1358 نقش خواهد بست. سال حک شده بر روی سکه ها با پایان هر سال [وآغاز سال جدید] تغییر خواهد کرد. سال آینده، عبارت «دومین بهار آزادی» بر روی سکه ها حک

ص: 316

خواهد شد.

و- تداوم ناآرامی های شهر نقده: خشونتها امروز هم در شهر نقده ادامه داشت. در جریان این خشونتها 10 نفر کشته و 30 نفر زخمی شده اند. محمد مهدی عباس، فرماندار شهر از طرفین درخواست کرده است که دست از خشونت و شلیک گلوله بردارند تا بتوان به راه حل مناسبی دست یافت.

خشونتها زمانی آغاز شد که حدود 33000 کرد در حالی که 13000 نفر آنها مسلح بودند در یک استادیوم ورزشی گرد هم آمدند. ناگهان صدای شلیک یک گلوله به گوش رسید و حضار سراسیمه به بیرون از ورزشگاه هجوم بردند. در جریان خروج هراسان جمعیت، چند گلوله از تفنگها شلیک شد و در نتیجه چند نفر زخمی شدند. مردم سنگرهایی از جنس کیسه های شن در جای جای شهر ایجاد کرده اند و صدای شلیک گلوله مدام به گوش می رسد.

نظریات تهیه کننده: آقای جوادی، وزیر کشور، تا ساعت 1600 امروز (یکشنبه) به طرفین مهلت داده است که دست از خشونت بردارند و در غیر این صورت سربازان را به منظور ایجاد آرامش و توقف ناآرامی ها به آن شهر اعزام خواهد کرد.

ز- دیدار اعضای ارشد کمیته های تهران با امام خمینی: صبح روز پنجشنبه رؤسای 14 کمیته تهران با امام خمینی ملاقات کردند. نماینده کمیته ها مسئولیت این نهاد را جمع آوری سلاح از بین عموم مردم جامعه و هدایت و رهبری محافظین انقلاب در راستای حمایت از صلح و ثبات و تقویت دولت موقت اسلامی معرفی کرده است.

وی تصریح کرده است که به دلیل فقدان یک سلسله قوانین و مقررات مدون و با عنایت به عدم هماهنگی بین برخی اعضا، گاهاً برخی بی نظمی ها و ناهماهنگی ها در کمیته ها بروز کرده است.

به همین دلیل، خمینی دستورالعمل سازماندهی مجدد کمیته ها را صادر نمود. خمینی خاطرنشان کرده است که هدف کمیته ها تأمین امنیت کشور، سرکوب توطئه های عناصر ضدانقلاب، دستگیری عناصر رژیم سابق، حفاظت و حراست از پادگانها و مراکز دولتی و حفاظت از مرزهای کشور است.

خمینی در جریان این دیدار تأکید کرده است که مادامی که نیروهای مسلح تمامی عناصر فاسد را خلع سلاح نکرده اند، پاسداران انقلاب اسلامی بایست به فعالیت خود ادامه دهند.

خمینی اظهار داشته است که دستگیری و بازداشت عناصر گارد [شاهنشاهی] اقدامی است که هم دولت و هم ملت لاجرم ناگزیر به انجام آن هستند.

خمینی با اشاره به راهپیمایی های اخیر خاطرنشان کرده است که هدف این قبیل تظاهرات، ایجاد جو بحث و مجادله در بین مردم است؛ وی تأکید کرده است که این راهپیمایی ها توسط عناصر دست نشانده بیگانگان، به احتمال زیاد آمریکا، و با هدف اخلال در امنیت و ثبات جامعه طراحی و هدایت شده است.

ص: 317

خمینی افزوده است که بیگانگان نمی توانند به راحتی نفت، اورانیوم و مس ایران را به فراموشی بسپارند و در نتیجه به هر حربه ای متوسل می شوند تا اتحاد و یکپارچگی این کشور را از بین ببرند.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) با وجود مطالب گسترده ای که روزنامه ها در خصوص دستورالعمل خمینی به کمیته ها منتشر کرده اند، تاکنون همکاری و تعامل اندکی بین کمیته های تهران صورت گرفته است. هر منطقه برای خود یک فرمانده دارد و کم و بیش هرکاری که می خواهد می کند.

این جانب بر این باورم که زمانی که نیروهای نظامی موفق به تجدید قوا و تثبیت خود شوند، برخی عناصر کمیته ها را مجبور به استعفا خواهند نمود.

ح- رؤیت تجهیزات سازمان ملل متحد: یکی از اعضای سفارت گزارش داده است که در نزدیکی ایستگاه راه آهن شهر ورامین سه خودرو پنچر مشاهده کرده است؛ این سه خودرو که احتمالاً در مسیر ریلی به سمت مشهد قرار داشتند، از نوع جیپ، APC و کامیون بودند. نکته شایان توجه این که بر روی هر سه خودرو آرم سازمان ملل متحد حک شده بود.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) احتمالاً این خودروها مربوط به زمانی است که ایران از نیروهای حافظ صلح سازمان ملل کناره گیری کرد. به احتمال زیاد این خودروها در حال اعزام به مشهد بوده اند؛ البته دلایل این اعزام بر ما پوشیده است.

ط- رژه های مربوط به روز ارتش در استانهای مختلف: منبع گزارش داده است که جمعه شب اخیر تلویزیون با پوششی گسترده، رژه روز ارتش را در شهرهای شیراز، همدان، بندرعباس، اصفهان و ساری به تصویر کشیده است. در تصاویر پخش شده تعداد بسیار زیادی تانک، چتر نجات، توپ و دیگر ادوات نظامی سوار بر کامیون نشان داده شد. منبع گزارش داده است که این رژه ها به مراتب هماهنگ تر و منظم تر از رژه تهران بوده است. به گزارش منبع، رژه های شیراز و بندرعباس به مراتب زیباتر و منظم تر از رژه تهران بوده و از لحاظ شکل ظاهری تفاوت عمده ای با رژه تهران داشته است.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) به رغم وجود آرامش نسبی در اطراف ساختمان سفارت در روزهای اخیر، هنوز در برخی خیابانهای شهر خشونتهایی به وقوع می پیوندد. یک منبع خبری گزارش داده است که پنجشنبه شب، در جریان درگیری بین دو کمیته مجزا، سه نفر کشته شدند. این درگیری در خیابان تخت جمشید، که در محدوده ساختمان سفارت قرار دارد، به وقوع پیوست.

یک منبع ایرانی که به خوبی برای اینجانب شناخته شده است، خاطرنشان کرد که در شب گذشته بیشترین تعداد سرقت مسلحانه از بانکها، البته به نسبت روزهای اخیر،حادث شده است. این منبع بر این باور است که مادامی که عموم مردم حق حمل سلاح دارند، این رویدادها همچنان ادامه خواهد داشت.


گزارش وضعیت ایران، 23 22 آوریل 1979

ص: 318

سند شماره 156

محرمانه 23 آوریل 1979 3 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 4244

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی.

منابع: روزنامه های فارسی زبان، مقامات سفارت آمریکا، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأیید کننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران، 23 22 آوریل 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش وقایع 24 ساعت گذشته از ساعت 12:00 روز 22 آوریل تا ساعت 12:00 روز 23 آوریل 1979 را پوشش می دهد: ادامه درگیری در نقده. پلیس ملی حفاظت از نخست وزیر را بر عهده می گیرد. یزدی، معاون نخست وزیر، کفیل وزارت امور خارجه می شود. دیدار پرسنل ارتش با امام خمینی. ورود مقامات آمریکایی به برخی دفاتر نظامی و اخبار متفرقه و ترور سپهبد قرنی.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) الف- ادامه درگیری های در نقده: به کردها و ترک های در حال جنگ در نقده واقع در استان آذربایجان غربی تا ساعت 16:00 دیروز مهلت داده شده بود تا آتش بس را رعایت کنند، و یا در غیر این صورت نیروهای اسلامی ملی برای فرونشاندن ناآرامی ها مداخله خواهند کرد. ولی بر اساس گزارش ها، تیراندازی شدید همچنان در شهر ادامه دارد و رئیس ستاد لشکر ارومیه (رضاییه) به مقامات اطلاع داده است که مردم از قبضه توپی که از پادگان مهاباد به سرقت رفته بود، استفاده می کنند. منابع خبری گزارش می دهند که تا به حال بین 70 تا 80 نفر در این درگیری ها کشته شده اند. گفته می شود جنگ به صورت خانه به خانه ادامه دارد. ضرب الاجل ساعت 16:00 از سوی وزیر کشور و رئیس ستاد ارتش صادر شده است. رئیس ستاد نیروهای مسلح، سرلشگر ناصر فربُد ابتدا اعلام کرد که هواپیماهای فرماندهی نیروی هوایی به منطقه پرواز کرده اند تا مواضع دشمن را شناسایی کنند و پرسنل نظامی در بعدازظهر همان روز از نزدیکترین پادگان در ارومیه به نقده اعزام خواهند شد. با وجود این، فرمانده لشکر ارومیه بعداً گزارش داد هواپیماهای شناسایی به دلیل بارش باران شدید قادر به پرواز نشدند. فربُد گفت که امیدوار است ارتش مجبور به مداخله نشود. بر اساس گزارش های بعدی، نیروهای نظامی از یک پادگان نزدیک شهر به نقده اعزام شده اند تا کنترل شهر را که رو به وخامت نهاده است، به دست بگیرند. این مسئله را عباس امیرانتظام، سخنگوی اصلی دولت و معاون نخست وزیر، اعلام کرد. امیرانتظام در یک مصاحبه مطبوعاتی گفته که ابتدا تصمیم بر این بود که نیروهای ارتش ساعت 16:00 وارد شهر (نقده) بشوند، ولی به علت وخامت اوضاع، بعداً تصمیم گرفتیم که نیروها را ساعت 12:00 به شهر بفرستیم.

ص: 319

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): امروز صبح رادیو به نقل از فرمانده لشکر ارومیه، سرهنگ صدیقی، گزارش داد که اوضاع در نقده «بسیار خطرناک و بحرانی» است. مدتها بود که نمایندگان کُرد خواهان کمک دولت برای جلوگیری از درگیری در این منطقه بودند، ولی به نظر می رسد حالا که دولت بالاخره تصمیم به اعزام نیرو گرفته است، کار از کار گذشته باشد. امیدوار هستیم که درگیری فعلی و مداخله دولت مشکلات این منطقه را حل کند.

ب- پلیس ملی وظیفه حفاظت از نخست وزیر را بر عهده می گیرد: امروز طی مراسمی با حضور نخست وزیر مهدی بازرگان در دفتر نخست وزیری، پلیس ملی وظیفه محافظت از این نهاد را بر عهده گرفت. حفاظت از کاخ نخست وزیری از زمان ناآرامی های ماه فوریه بر عهده همافرها (پرسنل نیروی هوایی) بود. نخست وزیر بازرگان از همافرها به خاطر انجام وظیفه قدردانی کرد و خاطرنشان ساخت که جایگاه آنها در تاریخ انقلاب محفوظ خواهد بود.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): رئیس پلیس ملی سرهنگ مجللی است.

ج- یزدی، معاون نخست وزیر، امروز رسماً در مقام کفیل وزارت امور خارجه شروع به کار کرد. قبلاً اعلام شده بود که ابراهیم یزدی، معاون نخست وزیر در امور انقلاب، به مقام کفالت وزارت امور خارجه منصوب شده است. مهدی بازرگان که پس از استعفای هفته پیش کریم سنجابی اداره امور این وزارتخانه را در دست خواهد داشت، یزدی را در مقام کفیل وزارت امور خارجه منصوب کرده است. سنجابی دلایل خود برای استعفا را ناتوانی دولت برای انجام برنامه ها و پیشرفت ذکر کرده بود. یزدی امروز برای دیدار با مقامات وزارت امور خارجه به این وزارتخانه رفت. او گفت که پس از استعفای سنجابی، نخست وزیر بازرگان مستقیماً بر امور این وزارتخانه نظارت خواهد داشت. یزدی همچنین گفت: «من از طرف آقای بازرگان به مقام کفالت وزارت امور خارجه منصوب شدم و تا زمانی که معاون جدید در امور انقلاب و یا یک وزیر جدید برای امور خارجه تعیین شود، در این پُست مشغول به خدمت خواهم بود.»

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): تا زمانی که فرد دیگری برای وزارت امور خارجه معرفی شود، نخست وزیر مهدی بازرگان بر این وزارتخانه نظارت خواهد داشت و دکتر یزدی نیز کفیل وزارت خواهد بود. تهیه کننده گزارش هنوز هیچ چیزی در مورد اینکه چه کسی وزیر امور خارجه خواهد شد و چه زمانی نشنیده است.

د- دیدار پرسنل ارتش با خمینی: پرسنل گردان دوم نیروی زمینی روز گذشته برای ادای احترام به رهبر انقلاب در مقابل منزل خمینی در قم گردهم آمدند. خمینی خطاب به جمعیت گفت که ملت و ارتش باید از یکدیگر حمایت کنند. «ارتش یک ارتش اسلامی است و همه ما حافظ اسلام هستیم. وقتی که به شما نیاز بود به یاری ما آمدید و باید هر وقت ملت به یاری شما نیاز داشت، به کمک آنها بشتابید. شما هم باید مثل ملت توطئه ها را خنثی کنید. آنهایی که بین ملت و ارتش تفرقه می اندازند ضدانقلاب هستند و مسلمان نیستند. امیدوارم آنها موفق نشوند. من از همه پرسنل ارتش می خواهم که سیاست ها و سلسله مراتب ارتش را رعایت

ص: 320

کنند، وگرنه ارتش ضعیف می شود و وقتی ارتش ضعیف شد، کشور و اسلام ضعیف می شود.»

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): این یکی دیگر از دیدارهای بی شماری است که پرسنل ارتش در هفته های گذشته با خمینی داشته است. برای تهیه کننده گزارش مسلم است که ایده دیگران برای احیای ارتش جهت کنترل کشور کاملاً متأثر از دیدگاه خمینی است. تهیه کننده گزارش اخیراً فرصت یافته است تا از نزدیکی برخی پادگانهای ارتش عبور کند و تعداد زیادی از پرسنل ارتش را با یونیفورم در داخل و خارج پادگانها مشاهده کرده است. از شواهد و قرائن اینگونه برمی آید که ارتش دارد به تدریج توان خود را بازمی یابد، هر چند رعایت سیاست و سلسله مراتب در ارتش هنوز مشخص نیست.

ه- ورود مقامات آمریکایی به دفاتر نظامی: در هفته گذشته، اعضای هیأت نظامی و مرکز مستشاران نظامی آمریکا و سفارت اجازه یافتند به دفاتر نظامی آمریکا در ساختمان فرعی منطقه خلیج بروند. (ساختمان فرعی در خارج از مجتمع خلیج قرار دارد.) آنها پرونده ها و سوابق اداره آموزش، اداره امور عمومی، اداره پرسنل غیرنظامی و اداره JAG را از آنجا خارج کرده اند. متأسفانه تمام دستگاههای ویدیو، تلویزیون ها، دوربین ها و تجهیزات الکترونیکی دیگر از ساختمان به غارت رفته است. روز گذشته فرمانده فرماندهی هوابرد نظامی و خدمه توانستند به قسمت فرماندهی پروازهای نظامی در فرودگاه مهرآباد بروند. محموله ای که در حیاط آنجا بود و وسایل شخصی از داخل ساختمان خارج شده است. هنوز سوابق و پرونده ها و یا تجهیزات مخابراتی را از آنجا خارج نکرده اند. تلاش برای انتقال این اقلام ادامه دارد.

و- اخبار متفرقه:

(1) روز گذشته پرسنل ژاندارمری با آیت الله خمینی دیدار کردند. خمینی به آنها گفت که ایران متعلق به شماست و شما هم متعلق به ایران هستید. شما همه حافظان اسلام و ملت ایران هستید. من در اینجا وحدت بین ملت و نیروهای انتظامی را اعلام می کنم. خمینی همچنین اعلام کرد که نام جدید ژاندارمری، «ژاندارمری اسلامی ایران» خواهد بود.

(2) شرکت هواپیمایی ایران تصمیم گرفته است که هواپیماهای کنکورد را خریداری نکند. دلیل این امر که در یک منبع خبری اعلام شد این بود که هواپیماهای مزبور ارتعاشات شدیدی ایجاد می کنند و اکثر کشورها اجازه پرواز چنین هواپیماهایی را بر فراز آسمانشان نمی دهند. بنابراین، هواپیماهای فوق فقط برای پرواز بر فراز اقیانوس ها مناسبند.

(3) نماینده جدید ایران در سازمان ملل: آقای کاظم رجوی روز گذشته به ژنو پرواز کرد تا در پست جدید خود به عنوان نماینده ایران در سازمان ملل انجام وظیفه کند. کاظم رجوی 42 سال پیش در مشهد به دنیا آمد و دارای لیسانس حقوق از دانشگاه تهران و دکترای روابط بین الملل از دانشگاه ژنو است. او استاد دانشگاه ژنو نیز بوده است. رجوی عضو فعال حزب جبهه ملی، بنیانگذار کمیته سوییس برای حمایت از زندانیان سیاسی در ایران و انجمن خانواده های زندانیان سیاسی در ایران است.

ص: 321

(4) وزارت دادگستری اعلام کرده است که ظرف چند روز آینده عفو عمومی صادر خواهد شد. علاوه بر این، فقط دادگاههای نظامی صلاحیت رسیدگی به جنایات نظامی را خواهند داشت و اتهامات عادی افسران، درجه داران و پرسنل پلیس و ژاندارمری که در دادگاههای نظامی محاکمه شده اند یکبار دیگر از سوی وزارت دادگستری مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

(5) اطلاعاتی که از منابع خبری فارسی زبان در مورد زندگینامه ابراهیم یزدی، معاون نخست وزیر به دست آورده ایم به شرح زیر است: یزدی در روز 26 سپتامبر 1931 در قزوین به دنیا آمد و پس از تحصیل در دانشگاه تهران موفق به اخذ دکترای داروسازی شد. او در سال 1961 همراه با همسر و فرزندانش به آمریکا رفت و مدت 18 سال در آنجا زندگی کرد. به هنگام اقامت در آمریکا، در دانشگاه ام.آی.تی. به تحصیل پرداخت، سپس به هیوسن در ایالت تگزاس رفت و در دانشکده پزشکی دانشگاه بیلر در مورد بیماری سرطان تحقیق کرد. در سال 1971 در بخش میکروبیولوژی بیمارستان مشغول به کار شد. در ماه ژوئن 1977 استعفا داد و از انظار ناپدید شد تا آنکه در پاریس و در کنار خمینی دیده شد. به نظر می رسد که سابقه و اعتبار مذهبی یزدی کاملاً پاک و بی خدشه است. او سالها رئیس کانون اسلامی هیوسن بزرگ بود. گفته می شود که خانواده اش در بخش یهودی نشین شهر هیوسن زندگی می کند. او شش فرزند دارد که سنشان از 6 تا 23 سال است.

ز- ترور رئیس سابق ستاد ارتش: منابع خبری سفارت و رادیوی ایران گزارش داده اند که سپهبد قرنی، فرمانده سابق ستاد عالی نیروهای مسلح ایران امروز صبح مورخ 23 آوریل 1979، از سوی تروریست ها مورد اصابت گلوله قرار گرفت. او به بیمارستان انتقال یافت ولی تقریباً در ساعت 13:00 فوت کرد. سپهبد قرنی بعد از انقلاب برای مدت کوتاهی فرمانده ستاد عالی نیروهای مسلح ایران بود ولی اجباراً بازنشسته شد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): هیچ اطلاعات دیگری در مورد این ترور در دست نداریم. به محض کسب اطلاعات بیشتر، آن را برایتان ارسال خواهیم کرد.


گزاش وضعیت ایران، 24 23 آوریل 79

سند شماره 157

محرمانه

شماره گزارش: 684816779 24 آوریل 1979 4 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی سی فوری

موضوع: گزاش وضعیت ایران، 24 23 آوریل 79

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده اطلاعاتی در خصوص بازه زمانی L241200-231200 در ماه آوریل 79 می باشد. این اطلاعات مشتمل بر موارد ذیل است:

ص: 322

دیدگاههای خمینی و طالقانی در خصوص کمیته، جزییات مربوط به ترور سپهبد قرنی، تهدید [یک] آیت الله مبنی بر ترک ایران به دلیل فقدان نظم و مقررات در کشور، قوانین جدید مربوط به دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج کشور، اعدامهای جدید، اعتراض مردم تبریز نسبت به حملات و انتقادات صورت گرفته نسبت به یک حزب مذهبی، اعتراض نظامیان تبریز، تداوم مذاکرات صلح شهر نقده به موازات ورود ارتش به شهر و اطلاعات مختلف.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) الف- دیدگاههای خمینی و طالقانی در خصوص کمیته: برخی ناظرین بر این باورند که کمیته نهادی ضروری برای حفظ قدرت آیت الله خمینی است و از همین رو، ایشان در مقابل فشارهای وارده از ناحیه آیت الله محمود طالقانی و دولت در موضوع کمیته، به هیچ وجه از موضع خود کوتاه نیامد. خمینی این نکته را به خوبی درک کرده است که کمیته در روزهای آغازین پیروزی انقلاب نقشی کلیدی ایفا نمود و در صورتی که وی از این نهاد حمایت به عمل آورد به احتمال قوی متقابلاً خود نیز از حمایت و پشتیبانی این گروه منتفع خواهد شد و در صورتی که آنها را رها کند، متقابلاً این گروه نسبت به وی ابراز بی مهری نموده و حمایت خود را معطوف فرد دیگری خواهند نمود. این در حالی است که سازمانهای مجاهدین و فداییان با صدور و انتشار اطلاعیه، از دیدگاه طالقانی در خصوص انتخاب سیستم نیمه مختار فدرالی برای کشور،حمایت به عمل آورده اند. آنچه این بیانیه ها در ذهن افراد متبلور می نماید این است که طالقانی از حمایت این دو سازمان بهره مند است و در همین ارتباط بروز چالشهایی [بین آیت الله خمینی و طالقانی] در آینده، امری قابل پیش بینی است. برخی ناظران بر این باور هستند که از یک سو عقب نشینی طالقانی و از سویی دیگر موضع گیریهای اخیر خمینی می تواند حاکی از استیلا و برتری افراط گرایان به ویژه فداییان باشد. طالقانی اخیراً در سخنانی به شدت از کمیته حمایت کرده و خاطرنشان کرده است که دیدگاه وی هیچ گونه اختلاف بنیادی و اساسی با مواضع و دیدگاههای خمینی ندارد؛ وی در ادامه با رعایت جوانب احتیاط تصریح کرده است که «وجود هرگونه اختلاف نظر احتمالی [بین وی و آیت الله خمینی] نبایست منجر به سوء استفاده عناصر اغتشاش گر و فرصت طلب و یا عوامل بیگانه شود.» از زمان آزادی طالقانی از زندان در حدود یک سال پیش، وی به شدت تلاش کرده است که ضمن حفظ شأن و منزلت مذهبی، خود را به عنوان فردی لیبرالتر و فعالتر و دارای بینش سیاسی بیشتر و حتی جاه طلب تر به همگان معرفی نماید. از زمانی که وی با توسل به گروههای اقلیت اقدام به مشکل آفرینی برای بازرگان نمود و به خارج از تهران سفر کرد، اعتبار و محبوبیت وی رو به فزونی نهاد. به نحوی که در ابتدا صرفاً به عنوان فردی شناخته می شد که سالها در زندانهای شاه تحت شکنجه قرار گرفته است؛ اما با گذر زمان به عنوان فردی فرهیخته و عالم به همه امور شناخته شد که در عین حال، حلال مشکلات مردم است و تمامی فرقه های سیاسی، شامل گروههای چپ و راست، را پذیرفته است. یکی از

ص: 323

برتریهای بارز طالقانی در قیاس با خمینی، گرایشات لیبرالی صریح اوست. طالقانی و خمینی شخصیتهایی کاملاً متفاوت دارند و البته طالقانی به مراتب منعطف تر است. قدر مسلم این انعطاف، جایگاه خوبی برای وی در شهر قم به ارمغان آورده است. مشخصاً در مقوله کمیته، توافقاتی بین طالقانی و خمینی صورت گرفته است. طالقانی صراحتاً از گسترش قدرت کمیته انتقاد کرده و خواهان محدودیت اختیارات این نهاد شده بود. خمینی موافقت کرده است که از طریق تحقیق و بررسی، «عوامل نفوذی» و افرادی که مسئولیت برخی اقدامات خودسرانه از جمله دستگیری خانواده طالقانی را برعهده داشته اند، در این نهاد شناسایی شده و پاکسازی شوند. اما به طور همزمان خمینی به وضوح اعلام کرده است که مادامی که دولت قابلیت خلع سلاح عموم مردم را کسب ننماید، کمیته به فعالیت ادامه خواهد داد. وقتی که شب هنگام صدای گلوله در خیابانهای شهر طنین انداز می شود، لاجرم شهر در طی روز غرق در رکود و تعطیلی خواهد بود. دولت، به ویژه شخص بازرگان، با دیدگاه طالقانی در خصوص کمیته موافق است. اما دولت نیز تحت سیطره دستور خمینی است. نکته شایان توجه این است که می توان همچنان طالقانی را یک فعال لیبرال و مرد غرور و افتخار نامید؛ البته نفوذ و استیلای وی به قدری نیست که بتواند تعادل ظریف قدرت را تحت الشعاع خود قرار دهد.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) به رغم این که تحلیل فوق نشانگر وجود نوعی تفاوت اندک بین دیدگاهها و مواضع طالقانی و خمینی است، اما تهیه کننده خبر بر این باور است که قبل از برگزاری ملاقات اخیر بین این دو چهره در شهر قم، دیدگاههای آنها از اختلافات چشمگیری برخوردار بود اما نشست مزبور باعث کنار رفتن اختلافات مهم و قابل ملاحظه شد. مهمترین دلیل کنار رفتن اختلافات این دو شخصیت در حال حاضر این است که هر دو آیت الله به خوبی واقفند که بروز اختلاف آشکار بین این دو نفر، لاجرم انشقاق گسترده ای بین اقشار مختلف جامعه ایجاد خواهد کرد؛ به ویژه این که این دو چهره، مهمترین شخصیتهای مذهبی حال حاضر کشور هستند. در نتیجه بروز این انشقاق و شکاف، نه تنها مسایل مذهبی، که امور غیر مذهبی را هم دستخوش عواقب ناخوشایندی خواهد کرد و احتمالاً کشور را مجدداً به کام یک جنگ انقلابی دیگر فروخواهد فرستاد.

ب- سپهبد قرنی ترور شد. اولین رئیس انقلابی ستاد نیروهای مسلح ایران، سردار سپهبد ولی قرنی که کمتر از یک ماه پیش در جوی مجادله آمیز از پست خود کناره گیری کرد، امروز در جلو درب منزلش هدف گلوله افراد ناشناس قرار گرفت و کشته شد. این حمله، اولین اقدام موفقیت آمیز در ترور سران انقلابی ایران است و شباهتهای زیادی نیز به ترور چهار افسر ارشد شاه در یک روز پس از اغتشاشات مورخ 11 فوریه داشت. سپهبد قرنی در جلو درب منزل خویش در مناطق مرکزی تهران هدف گلوله دو یا سه فرد مسلح قرار گرفت و به سرعت به بیمارستان مهر انتقال یافته و پس از تلاش حدود یک ساعت و نیمه پزشکان ارتش و خصوصی جهت نجات وی، نهایتاً در ساعت 13 روز گذشته فوت نمود. بر اساس اظهارات

ص: 324

شاهدان عینی قضیه، ضاربین در ساعت 30/11 سپهبد قرنی را هدف گلوله قرار دادند و سپس به سرعت از صحنه گریختند. یکی از ضاربین کت و شلوار قهوه ای به تن داشته است. گلوله ها به شکم و پای چپ قرنی اصابت کرده است. اخبار متناقضی در این زمینه مطرح است؛ از جمله اخباری که شاهدان عینی ماجرا تشریح کرده اند؛ اما خبر رایج در بین عموم مردم این است که قرنی در حال فعالیت در محوطه باز حیاط منزل خویش بوده است که هدف گلوله ضاربین قرار گرفته است. یکی از ضاربین، پس از هدف قرار دادن قرنی، مسلسل خود را انداخته و از صحنه گریخته است.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) بر اساس اطلاعاتی که از طریق منابع به دست اینجانب رسیده است، «یک گروه جدید افراطی اسلامی» به نام «فرقان» مسئولیت ترور قرنی را برعهده گرفته است. شایان ذکر است که منابع اطلاعات بیشتری در خصوص این گروه در اختیار نداشتند. به محض وصول اطلاعات جدیدتر، مراتب به سرعت اطلاع رسانی خواهد شد.

ج- تهدید [یک] آیت الله مبنی بر ترک ایران به دلیل فقدان نظم و مقررات. روحانی ارشد استان خوزستان تهدید کرده است که در صورت عدم بهبودی وضعیت نظم و مقررات حاکم بر این استان ظرف یک هفته آتی، ایران را ترک خواهد کرد. آیت الله شیخ محمدطاهر آل شبیر خاقانی، رهبر عالی شیعیان عرب زبان استان خوزستان، روز گذشته با انتشار اعلامیه ای خاطر نشان کرد که به دلیل نفوذ عناصر ناکارآمد در بین اعضای قدرتمند کمیته، وضعیت نظم و مقررات حاکم بر این استان به شدت رو به وخامت نهاده است. وی در این اعلامیه تصریح کرده است که این قبیل عناصر غیرمسئول، بدون در اختیار داشتن مجوز و اختیار رسمی، به خانه های افراد هجوم برده و اهالی خانه ها را غرق در رعب و وحشت می نمایند. در این اعلامیه تأکید شده است که این در حالی است که دولت هم قادر به حمایت از اقشار عرب زبان استان خوزستان نیست. خاقانی در ادامه افزوده است که حق مدیریت استان می بایست در اختیار جمعیت عرب زبان این استان قرار گیرد و فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی جاری در استان نیز بایست به وسیله جمعیت عرب و فارس صورت گیرد نه افراد ناکارامد و فاقد صلاحیت. خاقانی تأکید کرده است که در حال حاضر برخی عناصر غیرمسئول و بی تجربه در کمیته مشغول به فعالیت شده اند؛ این افراد مشکلات عدیده ای برای مردم اهواز، خرمشهر و آبادان به وجود آورده اند.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) هم خمینی و هم طالقانی با ارسال پیامهایی به خاقانی خاطرنشان کرده اند که حضور وی در این منطقه حساس امری ضروری و حیاتی است و ضمناً تأکید کرده اند که قدمهایی در راستای پاکسازی عناصر مشکوک از کمیته برداشته شده است. قدر مسلم با پاکسازی کمیته انقلاب در آن منطقه تهدید خاقانی مبنی بر خروج از ایران منتفی خواهد شد.

د) قوانین جدید در خصوص دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج کشور. وزارت

ص: 325

آموزش محدودیتها و شرایط جدیدی برای دانشجویان مایل به تحصیل در خارج کشور پیش بینی کرده است؛ محدودیتهایی که احتمالاً کاهش تعداد دانشجویان عازم به تحصیل در خارج کشور را به دنبال خواهد داشت. هر دانشجو قبل از ارائه درخواست ورود به دانشگاههای خارج کشور، می بایست وزارت آموزش را متقاعد نماید که شرایط مورد نظر آنها را احراز کرده است. این شرایط عبارتند از: تسط به زبان کشور موردنظر دانشجو جهت ادامه تحصیل و تسلط به فرهنگ ایرانی. در همین راستا، دانشجو تحت امتحان قرار می گیرد و در صورت رد شدن در هریک از این دو موضوع، حق تحصیل در خارج از کشور را از دست خواهد داد. افزون بر این، معافیت از خدمت نظام وظیفه نیز یکی از ملزومات تحصیل در دانشگاههای خارجی تلقی می گردد. در این خصوص جزییات بیشتری فاش نشده است اما انتظار می رود که دولت فهرستی از دانشگاهها، مراکز و مؤسسات آموزشی مورد قبول خود در کشورهای مختلف را منتشر نماید. به رغم عدم افشای جزییات دقیق، پیش بینی می شود که صرفاً دانشجویان خواهان تحصیل در برخی رشته های خاص، از جمله پزشکی و مهندسی، مجوز تحصیل در خارج از کشور را دریافت خواهند کرد. دانشجویان خواهان تحصیل در خارج از کشور می بایست توافقنامه ای امضا کنند مبنی بر این که پس از اتمام تحصیلات، به کشور مراجعت خواهند نمود.

ه ) موضوع اعدامها: در شهرهای مشهد و بندرعباس یک روحانی و هشت فرد غیرنظامی از مقامات ساواک و پلیس، به دار آویخته شدند. اتهام این افراد، قتل و شکنجه مردم و اختلاس اموال عمومی اعلام شده است. محمود فخر، با نام مستعار فخرالاسلام، روحانی مشهور استان خراسان بود. اتهام وی همکاری با ساواک عنوان شده است. در شهر مشهد علاوه بر این فرد روحانی، سروان علی اکبر آتشین، از اعضای ساواک و بخش ضدخرابکاری پلیس، به همراه سرهنگ محمود امانی، رئیس پلیس استان خراسان، نیز اعدام شدند. افراد اعدام شده در بندرعباس عبارتند از هدایت الله عصفوری رئیس پلیس میناب، احمد مسلمی فرماندار میناب، سروان علیرضا حق پرست افسر پلیس میناب، هدایت الله سلجوقی افسر گارد و دو نفر دیگر به نامهای رضا قاسمی و عبدالعلی زارعی که جزییاتی درباره این دو نفر منتشر نشده است.

و) اعتراض مردم تبریز به انتقادات و حملات صورت گرفته نسبت به یک حزب مذهبی. تعداد کثیری از مردم تبریز در حمایت از آیت الله کاظم شریعتمداری و در اعتراض به بیانیه اخیر یک روحانی در انتقاد از حزب جهوریخواهان خلق مسلمان، اقدام به تظاهرات اعتراض آمیز نمودند. اغلب اهالی تبریز در این راهپیمایی حضور داشتند و در حمایت از شریعتمداری شعار می دادند. به دلیل حضور قاطبه مردم شهر در تظاهرات، مغازه ها و مدارس این شهر تعطیل بودند. شرکت کنندگان در این راهپیمایی در پایان، با صدور یک بیانیه خاطرنشان کردند که انقلاب ایران یک انقلاب اسلامی بوده است که تمامی اقشار مختلف جامعه در آن نقش داشته اند و مشخصاً در این میان مردم آذربایجان نقشی کلیدی ایفا کرده اند.

ص: 326

در ادامه این بیانیه آمده است که هدف انقلاب ایران، سرنگونی رژیم سابق و ایجاد یک انقلاب اسلامی بود که در سایه آن تمامی اقشار ملت ایران با آزادی تمام از جایگاهی مطلوب برخوردار باشند. این بیانیه هرگونه دیکتاتوری و محدودیت مترتب بر مقوله آزادی را محکوم کرده و تعهد نموده است که مردم تبریز، «با عزمی راسخ در برابر این موارد ایستادگی خواهد کرد.»

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) وابسته دفاعی شب گذشته صحنه های مربوط به این تظاهرات را در تلویزیون مشاهده کرده است. وی گزارش داده است که در این تظاهرات، فردی با بلندگو هدایت شعارها را برعهده داشته است. وی تصریح می کند که در صحنه های پخش شده از تلویزیون مشخص شده است که چند سرباز نیز در این راهپیمایی شرکت داشته اند.

ز) اعتراض نظامیان تبریز. افسران، نیروهای کادر و سربازان پایگاه دوم نیروی هوایی تبریز (پایگاه دوم شکاری) در سالن اجتماعات پایگاه تجمع کرده و نسبت به اظهارات روز یکشنبه مهدی بازرگان اعتراض کردند؛ بازرگان روز یکشنبه اعلام کرده بود که صرفاً همافران (تکنسینهای نیروی هوایی) در انقلاب اسلامی مشارکت کردند. تجمع کنندگان معتقد بودند که تمامی پرسنل نیروی هوایی در انقلاب اسلامی ایفای نقش کرده اند. آنها ضمن درخواست از دولت برای مورد توجه قرار دادن نقش تمامی پرسنل نیروی هوایی، از انقلاب اسلامی و رهبری انقلاب یعنی امام خمینی اعلام حمایت نمودند.

ح) تداوم مذاکرات صلح شهر نقده به موازات ورود ارتش به شهر. گزارشات واصله حاکی از این است که روز گذشته، به موازات ورود دسته های نظامی به داخل شهر نقده، در منطقه غربی ایران، به منظور سرکوب خشونتهای جاری بین گروههای کرد و ترک، مذاکرات آتش بس بین طرفین در حال پیشرفت است. شایان ذکر است که جزییات دقیق این موضوع همچنان نامشخص است. مقامات رسمی اوضاع را آرام گزارش کرده اند؛ این در حالی است که یک گزارشکر نزدیک به منطقه بحرانی گزارش داده است که به رغم کاهش شدت درگیریها از زمان امضای قرارداد صلح از سوی هیأت اعزامی از ارومیه، هنوز هراز چندگاهی، صدای شلیک گلوله به گوش می رسد. رادیو افزوده است که هنوز در مناطق اطراف شهر، صدای شلیک گلوله به گوش می رسد. هلی کوپترهای ارتش بر فراز شهر در حال پرواز هستند و تانکها و خودروهای مسلح نیز در تپه های شمال شهر استقرار یافته اند. یک گزارشگر رادیو تصریح کرده است که آمار تلفات هنوز تأیید نشده است اما گزارشات واصله از سطح شهر حاکی از این است که در جریان خشونتهای سه روز شهر نقده، بین 100 تا 150 نفر به قتل رسیده و 500 نفر نیز مجروح شده اند. امروز استاندار استان آذربایجان غربی مجوز اعزام ژاندارمری به شهر نقده را از سوی وزارت کشور دریافت کرد؛ البته هنوز در خصوص ترکیب نیروهای ژاندارمری اعزامی به این شهر تصمیم نگرفته است. به مجرد استقرار ژاندارمری در شهر و کسب کنترل این شهر، ارتش شهر را ترک خواهد کرد. فرمانده یگان 64 ارتش ارومیه (رضاییه) گزارش داده

ص: 327

است که شلیک گلوله در شهر کاملاً متوقف شده است. وی تصریح کرده است که پس از امضای قرارداد صلح، مردم شهر شروع به پاکسازی خیایانها و حمل اجساد به پزشکی قانونی نموده اند. سرلشگر ناصر فربد، رئیس ستاد نیروهای مسلح، گزارش داد که شب گذشته آتش بس نسبی بر شهر حکم فرما بوده و هراز چندگاهی، صدای گلوله شنیده می شده است. فرمانده یگان 64 ارتش ارومیه) اعلام کرد که نیروهای مسلح در مناطق مختلف شهر استقرار یافته اند. از سویی دیگر، سرلشگر ناصر فربد، رئیس ستاد نیروهای مسلح، تأکید کرده است که نیروهای مسلح اعزامی به شهر نقده مأموریت یافته اند ضمن تلاش برای مقابله با خشونتها و حمایت و حفظ صلح به وجود آمده، با مراجعه به بیمارستانها و پزشک قانونی شهر، تعداد کشته ها و مجروحین وقایع روزهای اخیر را مشخص نمایند.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) صبح امروز رادیو فارسی محلی گزارش داد که خشونتها در شهر نقده متوقف شده است اما ارتش همچنان در شهر مستقر است.

ط) اطلاعات مختلف:

1- سرهنگ اسدالله ایمانی به عنوان رئیس پدافند کشوری انتخاب شد.

2- اخراج حدود 30 نفر از اساتید دانشگاه تهران. بر اساس تصمیم شورای پاکسازی انقلابی دانشگاه، قرار است حدود 30 نفر از اساتید دانشگاه تهران از هیأت علمی دانشگاه اخراج شوند. اساتید اخراجی در گذشته مشاغل و جایگاههای مختلفی برعهده داشته اند و قرار است پس از اخراج، «در اختیار دولت» قرار گیرند. دکتر مالکی رئیس دانشگاه گزارش داده است که شورای پاکسازی تشکیل شده است از دو استاد دانشگاه، دو دانشجو، دو مدیر اجرایی دانشگاه و یک قاضی. وی احتمال اخراج برخی اعضای شورای علمی به دلیل اقدامات ضدانقلابی را تأیید کرد.

3- بازدید شریعتمداری از کشور مصر. منابع آگاه مستقر در شهر قم روز گذشته گزارش دادند که آیت الله کاظم شریعتمداری در رأس هیأتی از مریدان خود، به زودی به کشور مصر سفر خواهد کرد. برای این سفر، دلیل خاص و مشخصی تشریح نشده است.

4- آمادگی ایرانیان مقیم شوروی مبنی بر مراجعت به ایران. یک منبع خبری گزارش داده است که هزاران نفر از اتباع ایرانی که سالهای مدیدی در شوروی اقامت داشته اند خود را آماده می کنند که به ایران بازگردند. تعداد دقیق این افراد مشخص نیست اما آنچه مسلم است این است که در رژیم گذشته، در مقاطع مختلف، هزاران نفر ایران را ترک و به کشور شوروی مهاجرت کردند. اولین مهاجرت گروهی اتباع ایران به شوروی به 35 سال پیش بازمی گردد؛ زمانی که نیروهای مسلح روسیه به آذربایجان یورش آورده و مناطقی را به تصرف خود درآوردند. برخی افراد نیز در سال 1953 و در زمان کودتا بر علیه دولت دکتر محمد مصدق، به شوروی مهاجرت کردند. از طرفی، پلیس و مقامات رژیم سابق نیز برخی مردم را مجبور می کردند که کشور خود را ترک و به شوروی مهاجرت نمایند.


گزارش وضعیت ایران، 25 24 آوریل 1979

ص: 328

سند شماره 158

محرمانه 25 آوریل 1979 5 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 4335

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی.

منابع: روزنامه های فارسی زبان، مقامات سفارت آمریکا، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأیید کننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران، 25 24 آوریل 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش وقایع 24 ساعت گذشته از ساعت 12:00 روز 24 آوریل تا ساعت 12:00 روز 25 آوریل 1979 را پوشش می دهد: معرفی معاون جدید نخست وزیر. محکومیت ترور از سوی احزاب ایران. اخبار تازه از نقده. احتمال ادغام شرکت های تابعه شرکت ملی پتروشیمی ایران. احتمال ائتلاف احزاب ایرانی. گزارش تولید نفت شرکت ملی نفت ایران. و تکذیب شایعه استعفای یزدی.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) الف- معرفی معاون جدید نخست وزیر (محرمانه). نخست وزیر دولت انقلاب اسلامی ایران، مهدی بازرگان، شب گذشته در اعلامیه ای رادیو و تلویزیونی، آقای حسین بنی اسدی را معاون نخست وزیر در امور همکاری مردم با دولت معرفی کرد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): منبع خبری سفارت به تهیه کننده گزارش گفته است که آقای حسین بنی اسدی شوهر خواهر نخست وزیر بازرگان است. اطلاعات بیشتری در این باره در دست نداریم.

ب- احزاب ایران ترور را محکوم می کنند: حزب توده، روز گذشته با انتشار بیانیه ای ترور سپهبد ولی الله قرنی، رئیس سابق ستاد نیروهای مسلح اسلامی را محکوم کرد. این بیانیه به لزوم مبارزه با ضدانقلاب و نیروهای اهریمنی اشاره داشت و درباره خطر توطئه ساواک هشدار می داد. حزب جمهوری اسلامی نیز ترور فوق را محکوم و تأکید کرد که تمامی اقدامات ضدانقلابی و تروریستی محکوم به شکست است. سازمان چریک های مجاهدین خلق نیز ترور فوق را محکوم کرد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): اطلاعاتی که تهیه کننده گزارش در مورد ترورکنندگان به دست آورده این است که امروز در یک منبع خبری، گروهی به نام «قهرمانان خلق» مسئولیت ترور فوق را بر عهده گرفته است. هنوز معلوم نیست گروهی که قبلاً مسئول این ترور معرفی شده بود همین گروه است یا خیر.

ج- اخبار تازه از نقده: بر اساس گزارش منابع خبری شهر نقده دیروز آرام و بدون درگیری بود. یگان های ارتش که به منظور حفظ آرامش و نظم به شهر اعزام شده بودند در داخل و

ص: 329

خارج شهر مستقر شده اند ولی شبه نظامیان انقلابی که از تهران اعزام شده بودند حفظ امنیت شهر را بر عهده گرفته اند. طرفین درگیر آتش بسی را که رهبر مذهبی شهر در روز دوشنبه اعلام کرد کاملاً رعایت کرده اند. ایرج تبریزی، یکی از نمایندگان هیأت اعزامی از سوی وزیر کشور دیروز اعلام کرد که رهبران طرفین متخاصم از اقدامات شبه نظامیان انقلابی برای حفظ آرامش و امنیت در شهر کاملاً راضی هستند. رهبران مذهبی کُرد و ترک شهر به همراه نماینده هیأت اعزامی وزارت کشور و فرمانده شبه نظامیان انقلاب جلسه ای برگزار کرده و راه حل های ممکن برای خاتمه اختلافات موجود را مورد بررسی قرار داده و کاملاً به توافق رسیده اند. آرامش کنونی شهر نتیجه همکاری صادقانه رهبران مسلمان شهر است. تمامی نیازهای پزشکی و دارویی شهر تأمین شده است ولی هنوز آمار دقیقی از تعداد تلفات در دست نیست.

د- احتمال ادغام شرکت های تابعه شرکت ملی پتروشیمی ایران: رحیم عابدی، مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی ایران روز گذشته در جلسه ای با پرسنل شرکت سیاست های خود را شرح داد. عابدی گفت که تصمیم بر این است که دو شرکت تابعه شیراز و بندر شاهپور در شرکت پتروشیمی مرکزی ادغام شوند. عابدی گفت: «در حال بحث درباره این مسئله هستیم که اگر به نفع کشور باشد، سهام شرکت های پتروشیمی خارک، آبادان، اهواز و ایران را خریداری کنیم.»

ه- احتمال الحاق احزاب ایران: در مصاحبه با یک منبع جدید مطلع شدیم که ابوالفضل قاسمی، از اعضای شورای جبهه ملی، اعلام کرده است که شورای فوق در روز یکشنبه مورخ 29 آوریل جلسه ای به منظور بحث درباره الحاق چند گروه سیاسی به جبهه ملی برگزار خواهد کرد. این گروهها که قبلاً مستقل عمل می کردند عبارتند از حزب جنبش و جنبش آزادی ملت ایران (جاما). قاسمی ابراز امیدواری کرد که موافقت نهایی در روز یکشنبه حاصل خواهد شد.

و- گزارش تولید نفت شرکت ملی نفت ایران: شرکت ملی نفت ایران روز گذشته گزارش داد که متوسط تولید نفت در ماه گذشته ایرانی [فروردین] 3/6 میلیون بشکه در روز بوده است. از این میزان، 2/9 میلیون بشکه در روز صادر شده، 700000 بشکه در روز به مصرف داخلی رسیده و 190 هزار بشکه در روز نیز در قالب فراورده های نفتی صادر شده است. علاوه بر این، از تاریخ 14 مارس 1979 تا کنون شرکت ملی نفت ایران قراردادهایی 9 ماهه (تاریخ شروع اجرا 21 مارس) را به قیمت روز برای فروش نفت با شرکت های مختلف به جز شرکت های آفریقای جنوبی، اسرائیل و رودزیا منعقد کرده است. مذاکره با این شرکت ها در جریان است.

ز- تکذیب استعفای یزدی: دفتر وزارت امور خارجه و معاونت نخست وزیری و همچنین یکی از سخنگویان دولت روز گذشته خبر مربوط به استعفای دکتر ابراهیم یزدی از پُست معاونت نخست وزیر در امور انقلاب را تکذیب کردند. این منابع اعلام کردند که دکتر یزدی به مقام وزارت امور خارجه منصوب شده است و تا زمانی که معاون جدیدی از سوی

ص: 330

نخست وزیر معرفی شود، دکتر یزدی همچنان در پست معاونت نخست وزیر در امور انقلاب خدمت خواهد کرد.


وضعیت امنیتی در تهران

سند شماره 159

سرّی 25 آوریل 1979 5 اردیبهشت 1358

از: کاردار سفارت آمریکا، تهرانبه: معاون وزیر، نیوسن و دستیار وزیر، ساندرز

موضوع: وضعیت امنیتی در تهران

1- (سری تمام متن)

2- از ابراز نگرانی شما در تلگراف ها و تماس های تلفنی در مورد وضعیت اینجا بسیار سپاسگزارم. وضعیت خوبی در اینجا نداریم و ملاحظات امنیتی وقت و انرژی زیادی از ما می گیرد. با وجود این، مسئله اصلی این است که باید چه اقدامی، چه وقت و چگونه انجام شود بدون اینکه در واقع عدم امنیت خود را افزایش داده باشیم.

3- همه ما در اینجا کاملاً اتفاق نظر داریم که راه حل مطلوب استقرار یک نیروی بزرگتر و با انضباط تحت یک فرماندهی واحد است و در صدد هستیم به مرور زمان به این هدف برسیم. مشکلات امنیتی سفارت بازتاب کوچکی از وضعیت کلی تر در ایران است. هیچیک از گروههای سیاسی و یا شبه نظامی هنوز آنقدر بر دیگران تفوق نیافته است که بتواند اراده خود را بر آنها تحمیل کند. اگر فرض بگیریم که نیروی محافظ صرفاً یک نیروی بازدارنده کاذب نیست و در واقع می توان از آنها خواست تا تیراندازی کنند، حفاظت سفارت از سوی هر یک از آلترناتیوهای احتمالی دارای نقاط منفی و مثبت خاص خود است.

4- نیروهای ارتشی که روز گذشته به سفارت آمدند ظاهراً نیروی خوبی بودند، و می شد از آنها توقع نظم و استفاده خوب از اسلحه را داشت. ولی از سوی دیگر، انقلاب و متعاقب آن اعدام افسران و درجه داران مختلف به خاطر سرکوب تظاهرات روحیه ارتش را تقریباً نابود کرده است. مواردی را می شناسیم که در آن افسران ارتش از ترس آنکه مبادا وضعیتی پیش بیاید که مجبور به تیراندازی شوند و بعداً به محاکمه کشیده شوند، از اعزام نیروهایشان خودداری کرده اند. یک بار در اتفاقی که در سفارت افتاد، ارتشی ها تهدید کردند که نیروهای غیرمنظم محافظ ما را خلع سلاح کنند ولی وقتی فرمانده نیروهای غیر منظم آنجا را ترک نکرد، آنها دست از پا درازتر برگشتند. خلاصه اینکه به هیچ وجه مطمئن نیستم که در حال حاضر- تکرار می کنم در حال حاضر- اگر لازم باشد ارتش ریسک مقاومت مسلحانه را [برای حفاظت از ما] به جان بخرد. دوم اینکه، هنوز به ارتشی ها شدیداً بی اعتماد هستند؛ اعلام روز ارتش از سوی خمینی اولین قدم مثبت برای توانبخشی به ارتش بود، ولی همین بود و بس. از آن می ترسم که حضور نیروهای یونیفورم پوش در سفارت توجه تیراندازان و تظاهرکنندگان را به این سو جلب کند.

ص: 331

5- همافران و دانشجویان دانشکده افسری نیز بسیار بی انضباط بودند، مهارت استفاده از سلاح را نداشتند، و بسیار بداخلاقی می کردند. مطمئن هستم که تیراندازی های شدید شبانه در سفارت بعضاً نوعی آزار و اذیت گستاخانه بود. مسلماً نمی شد در صورت یک حمله جدی به سفارت از آنها توقع مقاومت داشت. به احتمال قوی آنها خودشان هم به مهاجمان می پیوستند!

6- نیروی پلیس دارد خیلی آهسته توان خود را باز می یابد. دو هفته پیش این شایعه را شنیدیم که پلیس دوباره مسئولیت محافظت از سفارت را برعهده خواهد گرفت و فرمانده سابق بر سر کارش باز خواهد گشت. هنوز هیچ چیزی در این ارتباط اتفاق نیفتاده است، علاوه بر اینکه واقعاً دوست نداریم خودمان را به دست کسانی بسپاریم که یکبار- آن هم به بهانه های شخصی که برای خودشان مهم بود- ما را تنها گذاشتند.

7- نیروهای غیرمنظم به فرماندهی ماشاءالله نیز غالباً مایه دردسر ما هستند، در کارهایی که به آنها مربوط نمی شود دخالت می کنند، مراجعان را آزار می دهند، و در واقع طوری با ما رفتار می کنند که گویی تحت نظر هستیم (که واقعاً هم همینطور است). البته این گروه شدیداً کمبود پرسنل دارد، به ویژه در طول روز. با وجود این، ماشاءالله اعتبار انقلابی خوبی دارد و او و اعضای گروهش دارای کارت سپاه پاسداران هستند.

خلاصه اینکه در حال حاضر او حمایت سیاسی لازم برای تیراندازی [به مهاجمان] را دارد. علاوه بر این، او مدعی است، و احتمالاً هم راست می گوید، که به محض شروع دردسر می تواند از کمیته های مساجد نزدیک به سفارت نیروی کمکی بگیرد. ولی این مسئله که آیا او و گروهش و نیروهای کمکی آنقدر نسبت به ما احساس تعهد می کنند که واقعاً از ما دفاع کنند و یا اینکه اصلاً توانایی دفاع از ما را در مقابل نیروهای تعلیم دیده فداییان و یا سازمان آزادیبخش فلسطین دارند یا خیر برای هیچکس معلوم نیست. خلاصه اینکه، راه حل مطلوبی وجود ندارد، چه رسد به یک راه حل ایده آل، و ما چند هفته آینده را باید با آنچه داریم بسازیم و در پی فرصت مناسب باشیم تا بتوانیم موقعیت خود را بهتر کنیم.

8- در عین حال، باید هر آنچه از دست خودمان برمی آید برای بهبود وضعیت امنیتی انجام دهیم. داریم تا آنجا که تولید داخل اجازه می دهد سریعاً ساختمان سفارت را تقویت می کنیم: درب های جدید و فولادی بهتری نصب کرده ایم، برای تمام پنجره های طبقه اول نرده گذاشته ایم، داریم گزینه های مختلف را برای محافظت از پنجره های طبقات پایین در مقابل گلوله بررسی می کنیم (که فعلاً گذاشتن کیسه های شن پشت یک ورقه فولادی در پشت پنجره ها بهترین گزینه به نظر می رسد)، و دوباره به تفنگداران دریایی که در کیوسک کنترل در لابی سفارت مستقر هستند، اسلحه داده ایم. نگهبانان تفنگدار شبانه در محل اقامت من (که به محض ورود سفیر جدید به آنجا منتقل خواهند شد) نیز مسلح هستند. فعلاً قصد ندارم اقدام بیشتری برای مسلح ساختن تفنگداران انجام بدهم. در صورت وقوع حمله به سفارت، این اقدامات گوناگون می تواند فرصت ارزشمندی تا رسیدن نیروهای کمکی به ما بدهد. و

ص: 332

در واقع، این تنها دفاع واقعی ماست.

9- نهایتاً اینکه افسران امنیتی بسیار کارکشته ما در حال آموزش تعقیب خودرو به مجاهدین هستند و آنگونه که در گردش هایم در شهر شاهد بوده ام، آنها دارند درسشان را خیلی سریع یاد می گیرند.


گزارش شرح وضعیت، آوریل 1979

سند شماره 160

محرمانه

شماره گزارش: 179 684601726 آوریل 1979 6 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: گزارش شرح وضعیت، آوریل 1979

6- خلاصه گزارش: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده اطلاعاتی در دوره زمانی ساعت 12 به وقت محلی روز 25 تا ساعت 12 روز 26 آوریل است. این اطلاعات مشتمل بر موارد ذیل است: پذیرش مسئولیت قتل سپهبد قرنی توسط یک گروه زیرزمینی، آخرین اطلاعات مربوط به نقده، انتخاب داماد بازرگان به عنوان معاون نخست وزیر توسط بازرگان، سیاستهای کلی پلیس تهران، آمادگی پلیس ملی مبنی بر تداوم فعالیتهای خود، کمک کمیته به پلیس، بازدید فرمانده نیروی دریایی از زاهدان و فشارهای بازرگان برای عفو عمومی.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) الف- یک گروه زیرزمینی مسئولیت قتل سپهبد قرنی را برعهده گرفت: منابع خبری امروز گزارش کردند که یک گروه سرّی زیرزمینی با نام «فرقان»، مسئولیت ترور سپهبد ولی الله قرنی را بر عهده گرفته است. گروه فرقان، که معنای کلامی نام آن به مفهوم تفاوت بین حق و باطل است، روز گذشته اطلاعیه هایی در سطح شهر تهران توزیع نمود دایر بر این که سپهبد قرنی، رئیس سابق ستاد کل، به دلیل «جنایتهایی» که در دوران حکومت رژیم پهلوی مرتکب شده و نیز به دلیل «قتل عام مردم بی گناه کردستان»، اعدام شده است. در اطلاعیه منتشر شده توسط گروهک فوق، شش دلیل و اتهام به ترتیب ذیل برای ترور وی اعلام کرده بود: قرابت و نزدیکی زیاد با امپریالیسم و تلاش برای ایجاد یک کودتای آمریکایی، همکاری و تعامل با رژیم منحرف و منحط سابق، همکاری با مخالفین یکتاپرستی و وحدانیت، همکاری با دیکتاتوری آخوندی، فسق و فجور بر روی زمین (فساد فی الارض) فعالیت در راستای سرکوب مسلمانان خلق کردستان و اطلاق عبارت «عوامل بیگانه» به کردها، تلاش برای خلع سلاح مردم و فراهم سازی شرایط برای ایجاد یک ارتش ضد ملی. در این اطلاعیه، ترور سپهبد قرنی، به عنوان «اعدام انقلابی» خوانده شده بود.

در صدر این اطلاعیه عبارتهایی به زبان عربی حک شده بود به معنای «به نام خداوند

ص: 333

بخشنده مهربان». در ادامه این اطلاعیه قول داده شده بود که متعاقباً در اطلاعیه های بعدی گروه فرقان، اطلاعات بیشتری در اختیار عموم مردم قرار خواهد گرفت. منابع موفق شده اند اطلاعات زیر را در خصوص گروه فرقان جمع آوری نمایند: گروهک فرقان یک سال و نیم پیش اعلام موجودیت کرد. یکی از منابع متخصص در زمینه گروهکهای زیر زمینی گزارش داده است که گروهک فرقان یک گروهک سیاسی است که مشی و منش آن نشأت گرفته از فحوا و محتوای نام آن است؛ یعنی فضای بین حق و باطل. اعضای این گروه خود را به مثابه قاضی، هیأت ژوری و اجراکنندگان اعدام تلقی می نمایند. به نحوی که، در صورتی که این اعضای گروهک به این استنباط برسند که یک فرد خطاکار هنوز مورد تنبیه و مؤاخذه قرار نگرفته است، به نوبه خود وارد عمل شده و اقدام به تنبیه و مجازات فرد خاطی می نمایند. از همین رو، آنها ترور سپهبد قرنی را نیز یک «اعدام انقلابی» عنوان کرده اند. استفاده این گروهک از آیات و عبارات عربی در حقیقت ابزار و سازوکاری است برای این که این دیدگاه را در بین عموم مردم القاء نمایند که آنها گروهی مذهبی و اسلامی هستند و هیچ چیزی بر حقیقت برتری ندارد. اعضای این گروهک پیرو کیش و آیین خاص خودشان هستند و عدالت، البته به معنایی که آنها برای خود تعریف کرده اند، بایست در روش و سبک آنها به منصه ظهور برسد.

ب- آخرین اطلاعات مربوط به نقده: روز گذشته شهر نقده جو نسبتاً آرامی را گذراند و شهر به شدت تحت کنترل نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. قرار بود سران مذهبی کرد و ترک در مهاباد گرد هم جمع شوند تا به بحث و بررسی درخصوص دلایل و علتهای بروز خشونتهای اخیر بپردازند.

تا ساعت 1800 روز گذشته، آمار کشته های درگیریهای نقده بیش از 200 نفر گزارش شد. آمار 200 نفری کشته ها مربوط به افرادی است که اجساد آنها دفن شده است و احتمالاً آمار دقیق کشته ها بالاتر از این رقم می باشد.

شب گذشته نیز هر از چند گاهی صدای شلیک گلوله در روستاهای اطراف نقده به گوش می رسید، این در حالی بود که صدای شلیک گلوله در داخل شهر متوقف شده بود. یکی از منابع، پزشکی بود که امروز صبح از مهاباد به تهران رسید؛ وی خاطرنشان کرد که آمار تلفات و کشته های درگیریهای هفته گذشته بین ترکها و کردها «کمتر از 1000 نفر نیست و حتی ممکن است این رقم به 1500 تن نیز برسد.» این پزشک تصریح کرد که تمامی کردهای بالاتر از 14 سال سن، مسلح هستند. ورزش و تفریح آنها بازی با کلاشینکف، مسلسل دستی، هفت تیر و در صورتی که این سلاحها را در اختیار نداشته باشند، حداقل یک چاقوی بزرگ می باشد. کردها شبیه یک گروهان نظامی مسلح شده اند؛ آنها صرف نظر از سلاحهای انفرادی، تسلیحاتی از قبیل بازوکا، خمپاره، تانک، ضدهوایی و مقادیر معتنابهی مهمات نیز در اختیار دارند. چنین به نظر می رسد که تمامی کردها در هر لحظه از شبانه روز آماده جنگ هستند.

ج- بازرگان داماد خود را به عنوان معاون نخست وزیر انتخاب نمود: منابع خبری گزارش

ص: 334

می دهند که شواهد امر حاکی از این است که نخست وزیر معتمدین خود را رها کرده و از آنها تا حدی کناره گرفته است. وی در جریان سخنرانی تلویزیونی شب گذشته خود خاطر نشان کرد که داماد خود یعنی حسین بنی اسدی را به عنوان معاون نخست وزیر و مسئول همکاریهای دولت و مردم انتخاب کرده است. بازرگان خاطر نشان کرد که بنا به اهمیت و جایگاه این سمت، وی معتمدترین و مطمئن ترین فرد را انتخاب کرده است؛ به گفته بازرگان، فردی می بایست بر این جایگاه تکیه می زد که به لحاظ شخصیتی کاملاً مورد وثوق وی بوده و به ایشان نزدیک باشد. [بازرگان در ادامه افزود]» به رغم انتساب بنی اسدی به من ...، تصریح می کنم که وی از یک سازمان جدا به نهاد نخست وزیری راه پیدا کرده است.»

نظریات تهیه کننده: (محرمانه)

بنی اسدی سابقاً در شرکت ملی نفت ایران مشغول به فعالیت بوده و یک مهندس نفت است. منابع گزارش داده اند که وی یکی از سهامداران عمده یک شرکت خصوصی مدیریت صنعتی است. «در ضمن اطلاعات تکمیلی مربوط به گزارش شماره IIR 6 846 0170 79 MSG251328Z ARP متعاقباً توسط اینجانب ارسال خواهد شد.»

د- رئیس پلیس تهران سیاستهای کلی این نهاد را تشریح کرد: سرهنگ مجللی، رئیس پلیس تهران، روز گذشته در یک کنفرانس مطبوعاتی سیاستهای کلی آینده فرماندهی پلیس را برشمرد؛ وی اظهار داشت: «آیت الله خمینی، رهبر ملی و مذهبی ایران، کارمندان ارتش، پلیس و ژاندارمری را مشمول عفو عمومی نموده است و از این رهگذر، مشکلات ما نیز کاهش یافته است.» وی افزود که در جریان انقلاب کلانتریها به شدت تخریب شدند و در حال حاضر تعمیر و مرمت آنها در دست اقدام است؛ وی خاطر نشان کرد که نیروی پلیس به اندازه کافی سلاح در اختیار دارد. وی اعلام کرد که پلیس تعداد 4000 نفر از شبه نظامیان گروههای انقلابی که دارای مدرک دیپلم دبیرستان باشند را به خدمت خواهد گرفت.

ه- آمادگی پلیس ملی برای تداوم فعالیت: سرهنگ مجللی، رئیس پلیس ملی، امروز در یک کنفرانس مطبوعاتی خاطر نشان کرد که حدود 60 الی 80 درصد مشکلات و موانع فراروی پلیس ملی از قبیل تأمین تدارکات، تجهیزات اداری و خودرو مرتفع شده است. وی افزود که در تهران و استانها کلانتریها و ایستگاههای پلیس شکل مطلوب خود را پیدا کرده اند و امکانات و تجهیزات مورد نیاز را کم و بیش دریافت کرده اند و نیروهای پلیس آماده هستند به صورت متحد فعالیت خود را آغاز نمایند. سرهنگ مجللی در ادامه کنفرانس مطبوعاتی خود تصریح کرد که پلیس در تلاش است به تدریج تسلیحات مورد نیاز خود را تکمیل و از این رهگذر، تکالیف و وظایف خود را به نحو احسن به انجام رساند.

و- کمیته به پلیس کمک خواهد کرد: امروز صبح نشستی بین فرمانده کمیته آیت الله خمینی [انقلاب اسلامی] و رؤسای 14 کمیته مستقر در تهران برگزار گردید. طبق گزارشات واصله، در این ملاقات تصمیم گرفته شده است که گروههایی از کمیته تهران وظیفه کمک به پلیس تهران

ص: 335

و کلانتریها را برعهده گیرند.

افزون بر این، مقرر گردیده است که آن دسته از تجهیزات متعلق به پلیس که هم اکنون در اختیار و مورد استفاده کمیته قرار دارد، به پلیس مسترد گردد. به علاوه در این نشست تصمیم گرفته شد که کمیته نیز مورد پاکسازی قرار گیرد. در همین ارتباط، رئیس کمیته مرکزی تصریح کرد که فرایند پاکسازی به سرعت توسط هیأت منتخب آیت الله خمینی آغاز خواهد شد.

آیت الله خمینی قول مساعد داده است که کمیته از عناصر نامطلوب پاکسازی خواهد شد و این افراد همگی خلع سلاح خواهند شد. رئیس پلیس تهران ابراز اطمینان کرده است که تعداد نیروهای پلیس افزایش خواهد یافت.

نقش کمیته کاهش یافته و نهایتاً کمیته منحل خواهد شد.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) استیلا و سیطره پلیس موضوع بسیار مهمی است؛ این در حالی است که انتظار می رود خلع سلاح تمامی اعضای کمیته امری بسیار دشوار و پرمشقت باشد. سئوال مهم دیگری که مطرح است این است که هدایت و مدیریت کلانتریها و ایستگاههای پلیس برعهده پلیس خواهد بود و یا برعهده نمایندگان کمیته. قدر مسلم گذر زمان سرنوشت این موارد را مشخص خواهد کرد.

ز- بازدید فرمانده نیروی دریایی از شهر زاهدان: دریادار دکتر احمد مدنی، فرمانده نیروی دریایی و استاندار خوزستان، روز گذشته در مسیر عزیمت به چابهار و کنارک، در فرودگاه زاهدان توقف کرد. هدف دکتر مدنی از سفر به چابهار و کنارک، بررسی و تحقیق در زمینه امکان توسعه صنعت ماهیگیری جنوب بود. منابع خبری گزارش کرده اند که دریادار مدنی خاطرنشان کرده است که به منظور استفاده از ظرفیتها و منابع ملی خلیج فارس و اقیانوس هند، امکانات و تجهیزات کافی در منطقه تأسیس خواهد شد. وی در در ادامه تصریح کرده است که اقدامات لازم جهت تجهیز تأسیسات پایگاه نظامی چابهار صورت گرفته است. دکتر مدنی ابراز امیدواری کرده است که صنایع شیلات چابهار و کنارک ظرف مدت 5 ماه به بهره برداری برسند. وی در خصوص برنامه های خود برای استان خوزستان اظهار داشت که سه برنامه به صورت همزمان مورد اجرا قرار خواهند گرفت:

1- برنامه های کوتاه مدت از قبیل شناسایی و ریشه کن کردن نواقص و نقاط ضعف.

2- برنامه های میان مدت که با اولویت ساخت جاده و مسکن مناسب در دستور کار قرار خواهد گرفت.

3- برنامه های بلند مدت از قبیل احیاء کشاورزی، دامداری و صنایع.

ح- فشارهای بازرگان برای عفو عمومی: بازرگان، نخست وزیر ایران، سه شنبه شب گذشته مجدداً در یک مصاحبه تلویزیونی، با ایراد سخنانی تند کمیته های انقلابی کشور را خطاب قرار داد و بر تمایل خود دال بر عفو عمومی مقامات سابق تأکید ورزید. وی اظهار داشت که «همگی ما در انقلاب نقش داشته ایم. در حال حاضر وظیفه ما حفظ اتحاد و یکپارچگی در

ص: 336

تمام سطوح است. از شما می خواهم که وقایع گذشته را فراموش کرده و به فکر انتقام نباشید. منظور من این است که بایست گذشته را فراموش کنیم و به فکر بازسازی کشور باشیم. پرواضح است که نیروهای انقلابی نبایست دخالتی در امور مملکتی و نظامی داشته باشند. این مداخلات صرفاً باید به زمانی موکول گردند که رهبران انقلابی درخواست نمایند.»

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) مقوله عفو عمومی که موضوعی پیچیده است، در حال حاضر توجهات را معطوف خود کرده است.

خمینی افرادی را که جرمهای کوچک مرتکب شد ه اند، مورد عفو عمومی قرار داده است اما هنوز افرادی را که در راستای مقابله با انقلاب، جرمهای کلان مرتکب شده اند را عفو نکرده است. اسنتباط من این است که این موضوع نیز در آینده محقق خواهد شد که البته زمان آن نامشخص است.


گزارش وضعیت ایران، آوریل 79

سند شماره 161

شماره گزارش: 679 684601730 آوریل 1979 10 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی متخصص در امور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا

مقام مسئول تأییدکننده: وابسته دفاعی آمریکا سرهنگ ال. جی. هالند

منبع: رسانه های خبری محلی، کارمندان سفارت و اعضای دفتر وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران، آوریل 79

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش اطلاعاتی در خصوص موارد ذیل در ایران ارائه خواهد داد: سخنرانی عباس امیرانتظام معاون نخست وزیر، دستگیری عامل ترور سپهبد قرنی، مقررات جدید مربوط به خبرنگاران خارجی، اعدامها، محدودیت بیشتر در حقوق زنان، معاهده صلح نهایی در آذربایجان غربی (نقده) و اطلاعات گوناگون.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات گزارش: (محرمانه) الف- سخنرانی عباس امیرانتظام : روز گذشته عباس امیرانتظام، معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت یک مصاحبه مطبوعاتی ترتیب داده و به سئوالات خبرنگاران داخلی و خارجی پاسخ داد. برخی نکات مطرح شده در این مصاحبه به شرح ذیل است:

1- آقای امیرانتظام در خصوص محدودیت نیروهای ارتش به خبرنگاران اظهار داشت که حجم و گستره ارتش ایران کاهش خواهد یافت چرا که ایران دیگر قصد ندارد نقش ژاندارم خلیج فارس را برعهده داشته باشد؛ و در همین راستا تحقیقات و مطالعات در خصوص تعیین میزان حجم و گستره مورد نیاز ارتش در دست اقدام است. وی خاطرنشان کرد که دولت بر

ص: 337

این باور است که حجم و گستره ارتش مورد نیاز ایران بسیار کمتر و کوچکتر از آن چیزی است که تاکنون بوده است. وی در حال حاضر ظرفیت کل نیروهای مسلح، شامل نیروی دریایی و هوایی، را 530000 نیرو عنوان کرد. وی افزود که حفظ و تداوم چنین ارتشی، از لحاظ هزینه و نیرو، بار سنگینی به دوش دولت می نهد.

2- از آقای امیرانتظام سئوال شد که لباس فرم (یونیفورم) ارتش تغییر خواهد کرد یا خیر؛ وی در پاسخ اظهار داشت که بنا به تغییرات جوی، یونیفورم ارتش دو بار در سال تغییر می کند اما در مجموع تغییر اساسی یونیفورم از لحاظ روحی و روانی مفید خواهد بود چرا که مردم از این نوع یونیفورم نفرت دارند.

3- سخنگوی دولت در خصوص قانون اساسی جدید ایران، که روز شنبه در روزنامه ها منتشر شد، تصریح کرد که در صورتی که قرار باشد این قانون به عنوان قانون اساسی مورد پذیرش قرار گیرد، می بایست نظرات مردم در زمینه اصلاح این قانون اخذ شده و نهایتاً به تصویت مجلس قانون گزار برسد.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) تاکنون برخی مقالات ترجمه شده به زبان انگلیسی را دریافت کرده ام؛ به مجرد این که به کل متن به زبان انگلیسی دست پیدا نمایم، آن را برای ستاد ارسال خواهم کرد.

4- در خصوص قراردادهای نظامی ایران با سایر کشورها، امیرانتظام خاطرنشان کرد که تمامی این قبیل قراردادها متوقف گردیده اند و نشستهایی نیز با نمایندگان هریک از کشورهای طرف قرارداد در تهران برگزار شده است؛ وی تأکید کرد که در ملاقات با این نمایندگان از آنها خواسته شده است که در زمینه واگذاری اقلام جایگزین تسلیحات و مهمات به ایران، بحث و بررسی بنمایند.

5- از امیرانتظام درباره «احیاء» ساواک و یا دیگر سازمانهای اطلاعاتی سئوال شد که وی در پاسخ تأکید کرد که ساواک به طور کلی منحل گردید و احیاء هم نخواهد شد و در صورتی که نیاز به یک مرکز اطلاعاتی در کشور احساس گردد، موارد در آینده مورد مطالعه و بررسی قرار خواهد گرفت. وی افزود که ممکن است تا پایان هفته اطلاعاتی افشا نماید که نشان دهنده اطلاعاتی است که دولت جمع آوری کرده است؛ وی تأکید کرد که این اطلاعات مربوط به جاسوسی کشورهای بیگانه در ایران است.

6- وی درباره عناصر ضدانقلاب نیز اظهار داشت که هنوز برخی عناصر ضدانقلاب در نقاط مختلف کشور حضور دارند. ممکن است 10000 نفر از این عناصر در کشور وجود داشته باشند در حالی که حتی اگر تعداد 100 نفر از این عناصر مسلح اقدام به عملیات در شهری همچون تهران بنمایند، جوّی از رعب و وحشت بین یک جمعیت 5 میلیونی ایجاد خواهند کرد. البته تعداد این قبیل افراد آنقدر زیاد نیست که بتواند از فرایند عفو عمومی ممانعت به عمل آورد. در صورتی که پس از اجرای عفو عمومی، این افراد از فعالیتهای خود دست

ص: 338

برندارند، دستگیر و در محاکم انقلابی مجازات خواهند شد.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) در خصوص مقوله عفو عمومی که در سطوح مختلف به آن پرداخته شده است، تاکنون هیچ تصمیمی اتخاذ نشده است؛ تنها عفو عمومی اعطا شده مربوط به جرایم کوچک و ناچیز بوده است.

ب- دستگیری عامل ترور سپهبد قرنی: یک منبع خبری گزارش داده است که گروهک فرقان، که هفته گذشته مسئولیت ترور سپهبد قرنی را برعهده گرفت، توسط مأموران بررسی کننده در آستانه سرکوبی است. بازرسان دولتی مسئول پرونده خاطرنشان کرده اند که اسنادی در دست دارند که ظرف هفته آتی هویت تمامی اعضای این گروهک را افشا خواهد نمود. پس از ترور هفته گذشته، یک دانشجو دستگیر شده است؛ وی سرنخهای خوبی درباره گروهک در اختیار بازپرسان قرار داده است. قبل از وقوع ترور مزبور، افرادی به صورت تصادفی شنیده اند که این دانشجو درباره طرح و توطئه ترور صحبت می کرده است. در جریان بازجویی های به عمل آمده از این دانشجو، هویت 5 یا 6 نفر از اعضای این گروهک، از جمله یک سرهنگ ارتش که سپهبد قرنی را به قتل رسانده است، افشا شد؛ افزون بر این محرز گردید که این گروهک قصد داشته است که دو نفر دیگر از چهره های سیاسی و مذهبی را نیز ترور بنماید. در همین ارتباط، چهار نفر دستگیر شده و به فعالیتهای خود اقرار کرده اند. این چهار نفر در جریان بازجویی ها به ترور قرنی و عضویت در گروهک فرقان اقرار کردند؛ همان گروهکی که مسئولیت ترور قرنی را برعهده گرفت. این گروهک ادعا کرده بود که یک باند مذهبی است؛ اما در بازجویی ها محرز گردید که این چهار نفر هیچ اطلاعاتی از مسایل مذهبی ندارند. یکی از چهار نفر دستگیر شده به مقامات مسئول پرونده تأکید کرده است که زمانی که به این گروهک ملحق شده از مشارکت گروهک در فعالیتهای تروریستی هیچ اطلاعی نداشته و در جریان اهداف آنها قرار نداشته است. در همین ارتباط پیش بینی می شود که افراد بیشتری دستگیر شوند.

ج- مقررات جدید مربوط به خبرنگاران بیگانه: چنین به نظر می رسد که دولت جدید اسلامی قصد دارد شرایط بدتری برای خبرنگاران بیگانه ایجاد نماید. یکی از مقامات ارشد وزارت اطلاع رسانی در گفتگو با یکی از خبرنگاران خارجی خاطرنشان کرده است که ظرف دو روز آینده دولت مجموعه مقررات جدیدی در خصوص اقامت و فعالیت خبرنگاران خارجی در ایران تدوین و اعلام خواهد کرد. گزارشات موجود حاکی ازا این است که دولت جدید قصد دارد شرایط سختی برای اتباع بیگانه (از جمله خبرنگاران مستقل) و روزنامه نگاران آزاد ترتیب دهد. دولت عزم آن ندارد که کارتهای مجوزی که قبلاً واگذار شده است را تمدید نماید. مجوزهای فعلی تا ماه سپتامبر معتبر هستند. از سوی دیگر، این مجوزها به تنهایی نمی تواند اخذ مجوز اقامت جدید را تضمین نماید. بنابراین، سازمان مرجع می بایست نامه جدیدی در اختیار خبرنگار قرار دهد.

ص: 339

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) بر اساس اظهارات یکی از منابع، دولت در حال بررسی و واکاوی این موضوع است که هر یک از سازمانهای خبری بیگانه به چه ترتیب و از چه مواضعی اخبار مربوط به انقلاب اسلامی را پوشش داده اند و در نتیجه بر پایه میزان «دوستی» و یا «دشمنی» هر خبرگزاری نسبت به انقلاب، در خصوص مقوله اعطای مجوز فعالیت، تصمیم گیری بنماید.

د- موضوع اعدامها: سحرگاه روز گذشته دو افسر پلیس به جرم مشارکت در قتل عام افراد بی گناه، در اصفهان و یزد اعدام شدند. افزون بر این، در شهر اصفهان سجاد سجودی، یکی از اعضای فعال کمیته مشترک ساواک، به اتفاق یک افسر پلیس مجرم شناخته شده و اعدام شدند.

ه- محدودیت بیشتر در زمینه حقوق زنان: سازمان زنان جبهه ملی اعلام کرده است که اقدام به برگزاری یک تظاهرات اعتراض آمیز در جلو دانشکده حقوق دانشگاه تهران خواهد نمود. یکی از اهداف این تظاهرات، اعتراض به وزارت دادگستری در خصوص سلب حق قضاوت در دادگاه از زنان می باشد. این سازمان در اطلاعیه رسمی خود شکست دولت در احترام به حقوق زنان را به شدت محکوم کرده است. سازمان مزبور ضمن یادآوری حضور و فعالیت زنان، دوشادوش مردان در تلاش برای پیروزی انقلاب، از دولت خواسته است که به حقوق تمامی اقشار جامعه، از جمله زنان، به دیده احترام نگریسته و از تمامی ظرفیتها و توانمندیها در بازسازی کشور استفاده نماید. قدر مسلم، در بین این معترضین زنانی از وزارت دادگستری حضور خواهند داشت که تمامی آموزه های حقوقی و قضایی را طی کرده اند اما از حق قضاوت محروم شده اند. موج دیگری از اعتراضات و انتقادات گروههای زنان روز گذشته در حالی ایجاد شد که رادیو و تلویزیون ملی ایران اعلام کرد که از این پس تحت هیچ شرایطی خواننده های زن حق اجرای برنامه در رادیو و یا تلویزیون ندارند. از زمان انتصاب مدیر جدید سازمان رادیو و تلویزیون ملی (NIRT)، میزان مشارکت زنان در این مجموعه به شدت کاهش یافته است.

و- معاهده صلح جامع در آذربایجان غربی (نقده): به منظور دستیابی به یک صلح جامع و تمام عیار بین اقوام کرد و ترک در شهرهای استان آذربایجان غربی، یک توافقنامه 7 بندی به امضای طرفین رسید. کمسیونی متشکل از نمایندگان گروههایی از شهرهای مختلف آذربایجان غربی و استاندار این استان تهیه و تدوین شده بود. اولین بند این توافقنامه مربوط به آزادی بی قید و شرط تمامی گروگانها و استرداد آنها به موطن هایشان بود. افزون بر این، مقرر گردید که در شهر نقده هیچ یک از افراد غیرنظامی و انقلابی حق حمل سلاح ندارند و وظیفه تأمین امنیت جاده های اطراف شهر برعهده «مقامات مسئول» است. با افرادی که این معاهده را به چالش گرفته و از آن تخطی نمایند برخورد قانونی صورت خواهد گرفت. در این معاهده، موضوع بازپروری خانواده هایی که در اثر خشونتهای شهر نقده و دیگر شهرهای منطقه متحمل صدمه و آسیب شده اند نیز مورد توجه قرار گرفته است. در این قرارداد صلح تعهد شده است

ص: 340

که کمیته ای ویژه به انتخاب آیت الله خمینی نسبت به شناسایی و مجازات بانیان و آغازکنندگان غائله اقدام نماید. تاکنون آمار دقیق تلفات خشونتهای شهر نقده مشخص نشده است.

ز- اخبار و اطلاعات گوناگون:

1- مسئولیت هدایت کمیته امنیت ملی برعهده مهدی بازرگان، نخست وزیر ایران، قرار گرفت. این در حالی است که ریاست این کمیته از بدو تشکیل، یعنی ده روز پیش، برعهده یزدی، بوده است.

2- وزارت امور خارجه اعلام کرده است که نخست وزیر ایران دعوت سفر به کشور لیبی را پذیرفته است. در اطلاعیه وزارت امور خارجه آمده است که سرهنگ عبدالسلام جلود، نخست وزیر لیبی، در جریان دیدار روز پنجشنبه با آقای بازرگان، این دعوت را مطرح کرده است.

3- جبهه ملی فعالیتهای خود را در استانهای مختلف افزایش داده است و کریم سنجابی، رهبر جبهه، به زودی سفرهای دوره ای به استانهای مختلف را آغاز کرده و با افراد و چهره های محلی دیدار خواهد کرد تا از این رهگذر، عرصه را برای فعالیت بیشتر جبهه فراهم آورد. وی در اولین فرصت، سفرهای خود را شروع خواهد کرد. سنجابی دو هفته پیش از سمت وزیر امور خارجه استعفا نمود و دلیل استعفای خود را این گونه بیان کرد که دولت قادر به پیشبرد امور نیست چرا که دولت در دولت به وجود آمده و شرایط کنونی کشور در وضعیتی نامطلوب قرار دارد.


گزارش اوضاع ایران

سند شماره 162

محرمانه1 می 1979 11 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 4525

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: گزارش اوضاع ایران

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش اطلاعاتی در رابطه با اوضاع ایران دربر دارد. اطلاعات ارائه شده در رابطه با موضوعات زیر می باشد: اظهارات سنجابی در مورد پیش نویس قانون اساسی. روابط دیپلماتیک با مصر وخیم تر می شود. نماینده ساف با طالقانی ملاقات می کند. اطلاعات مربوط به تولید نفت. حقوق زنان و ظهور روزنامه انگلیسی زبان در تهران.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) الف- اظهارات سنجابی درباره پیش نویس قانون اساسی. کریم سنجابی رهبر جبهه ملی و وزیر سابق امور خارجه در دولت موقت انقلاب در یک کنفرانس مطبوعاتی دیدگاههای خود را در مورد قانون اساسی جدید اعلام نمود. وی اظهار داشت

ص: 341

«اوراقی که ممکن است پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی باشد حاوی پیچیدگیها و مشکلاتی است که اگر حل و فصل نشود تنها مشکلات ما را زیاد خواهد کرد. پیش نویس قانون اساسی جدید که توسط مطبوعات منتشر شده است احتمالاً تنها پیش نویس یا پیش نویس اصلی نمی باشد. به خصوص با در نظر گرفتن این حقیقت که بعضی از قسمتهای اصلی مسکوت مانده اند. سنجابی از اظهارنظر در مورد جزییات قانون اساسی جدید پرهیز نمود و فقط گفت که بعضی از اصول پیش نویس اهمیت خاصی ندارند و در عوض ممکن است قسمتی از قوانین عادی باشد. وزیر خارجه سابق ایران به ماده 58 پیش نویس اشاره نمود. در این بند گفته می شود که نمایندگان مجلس باید چپگرا و راستگرا نباشند. این ماده مبهم است زیرا ماهیت چپ و راست که این قانون بر مبنای آن وضع شده مشخص نمی باشد. سنجابی همچنین گفت که جبهه ملی در نظر دارد کمیته مخصوصی تشکیل دهد تا پیش نویس قانون اساسی را بررسی نماید. سنجابی گفت با توجه به شوراهای استانی و شهری مواد و بندهایی که در مطبوعات منتشر شده اند مختصر و ناکافی می باشد و اصول و موضوعات مهم اداری مناطق و امورات محلات به وضوح تشریح نشده اند. سنجابی در نتیجه گیری سخنان خود گفت «بهتر بود در پیش گفتار این متن به فداکاریهای ملت در طول رژیم سلطنتی در جهت از بین بردن استعمار و استثمار اشاره می شد و از نهضت ملی و اسلامی به عنوان یک نهضت ضداستعمار و استثمار یاد می شد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) سفارت یک نسخه از متن روزنامه کیهان را ترجمه کرده است . افسر گزارشگر نسخه ای از آن را دارد. افسر گزارشگر به دلیل طولانی بودن متن آن در آینده نزدیکی یک نسخه خام این گزارش را برای آژانس اطلاعاتی وزارت دفاع ارسال خواهد داشت. تمامی مواد این قانون در مطبوعات درج نشده اند.

ب- روابط دیپلماتیک با مصر وخیم تر می شود. آیت الله خمینی به دولت موقت انقلاب دستور داده است روابط دیپلماتیک خود را با جمهوری عربی مصر قطع نماید. هیچ دلیلی ارائه نشد ولی ناظرین معتقدند که این کار عکس العمل امضای معاهده صلح بین مصر و اسرائیل می باشد. از زمان امضای این قرارداد چندین کشور اسلامی نیز روابط خود را با قاهره قطع کرده اند. تمامی کارمندان رسمی مصری در تهران اظهار داشتند که از این اقدام دولت تعجب کرده اند. «ما همواره تصور می کردیم که دولت انقلابی جدید مستقل و غیرمتعهد باشد.» وی گفت «آنها همواره می گویند چرا باید در مقابل فشار سایر کشورهای عرب تسلیم شوند.» یک مقام دیگر اظهارداشت امید می رود که دولت «بر سر عقل آمده» و به زودی روابط دیپلماتیک مجدداً برقرار شود. وی نمی توانست بگوید در چه زمانی باید تهران را ترک کنند زیرا تجهیزات بسیاری وجود دارد که باید جمع آوری شوند، و یک مقام عالیرتبه گفت که آنها همین الساعه چنین خبری را شنیده اند. مصریها سه اداره مستقل را در تهران در اختیار دارند. این ادارات عبارتند از: سفارتخانه، ادارات اقتصادی و بازرگانی، دفتر وابستگی نظامی و اداره مطبوعات و

ص: 342

اطلاعات.

ج- نمی توان قاضی ها را دستگیر کرد. مهدی هادوی دادستان کل ایران کمیته های انقلاب را از مداخله در امور دادگاههای انقلاب منع کرد و به آنها هشدار داد که قضات از مصونیت حقوقی برخوردار هستند. «شکایت علیه آنها بایستی از طریق دفتر دادستان عمومی ارائه شود و تا هنگامی که رسماً از سمت قضاوت کنار گذاشته نشده اند نمی توان هیچ قاضی را دستگیر نمود.» این بیانیه خطاب به تمام کمیته ها و بازرسین سراسر ایران صادر شده و در بیانیه قبل از آن اعلام شده بود که هیچ کس را نمی توان بدون مجوز مخصوص که به امضای دفتر دادستان عمومی رسیده باشد دستگیر یا زندانی نمود. این بیانیه نیز حد دیگری است که برای محدود کردن نقش سازمانهای نیمه نظامی مسلح در ایران وضع شده است. یک منبع در قوه قضائیه گفت تعداد کمیته های رسمی مورد تأیید خمینی در تهران 14 عدد می باشد ولی 1500 کمیته غیررسمی نیز وجود دارد.»

د- نماینده ساف با طالقانی ملاقات می کند. هانی الحسن نماینده سازمان آزادیبخش فلسطین روز گذشته با آیت الله طالقانی ملاقات نمود و نامه ای را از جانب یاسر عرفات رهبر کمیته اجرایی ساف تسلیم وی کرد.

آیت الله طالقانی با تجلیل از عرفات خواستار مقاومت قهرمانانه در جنوب لبنان و سرزمینهای اشغالی گردید.

ه- سندیکای دانشجویان فلسطینی در تبریز. در مراسمی که در دانشگاه تبریز برگزار شد شعبه ای از سندیکای دانشجویان فلسطین اعلام موجودیت نمود. اساتید دانشگاه تبریز و سایر دستجات مردمی نیز در این مراسم حضور داشتند. نماینده بنیانگذاران سندیکای دانشجویان فلسطینی در زمینه روابط انقلاب ایران و فلسطین و همچنین در مورد جمهوری اسلامی در ایران سخنرانی نمود. معاون رئیس دانشگاه تبریز از ایجاد شعبه سندیکای دانشجویان فلسطینی در تبریز استقبال نمود.

و- دستگیریهای بیشتر در تهران. منابع خبری روز 30 آوریل 79 در مورد دستگیریهای زیر گزارش دادند:

سناتور جمشید اعلم

جهانگیر فلاسفه- بازپرس سابق کل تهران

مصطفی خان مقدم- مقام سابق دفتر نخست وزیری

سرهنگ بهرام صالحی - یکی از پرسنل رکن 2 در ستاد مشترک

سرلشگر (بازنشسته) مصطفی اختراعی

سرلشگر عبدالجواد نبأیی عضو امنیتی دربار

سرهنگ شاهسار - پرسنل رکن 2 ستاد مشترک

بهرام معمار - عضو اداره بازرسی شاهنشاهی

ص: 343

عباسعلی جهانبینی - رئیس ساواک در جیرفت

ز- اطلاعاتی در رابطه با تولید نفت.: آقای حسن نزیه رئیس شرکت ملی نفت ایران روز گذشته اطلاعات زیر را در اختیار منابع خبری قرار داد. سه شرکت بین المللی وجود دارند که شرکت ملی نفت به آنها نفت می فروشد. بعضی از این شرکتها به کنسرسیوم سابق تعلق دارند. شرکت ملی نفت ایران برای یک دوره 9 ماهه با این شرکتها قرارداد امضا کرده است. مقدار فروش بسته به شرکت خریدار بین 5000 تا 450000 بشکه در روز تغییر می کند. کل فروش به این شرکتها بالغ بر 5/2 میلیون بشکه در روز خواهد بود. 20 شرکت دیگر سرگرم مذاکره با شرکت ملی نفت ایران هستند. اگر بتوان با آنها به توافق رسید شرکت نفت روزانه 700 هزار بشکه نفت به آنها می فروشد. آقای حسن نزیه افزود که 21 شرکت مستقل نفتی از کشورهای بلژیک، سوئیس، آلمان و ایالات متحده وجود دارند که قراردادهای معادل 2510 هزار بشکه در روز منعقد نموده اند. همچنین تعدادی از شرکتهای انگلیسی، آلمانی، آمریکایی و فرانسوی هستند که قرارداد خرید 1100000 بشکه نفت در روز امضاء کرده اند. سایر شرکتهایی که در حال حاضر سرگرم مذاکره با شرکت نفت ایران هستند از هند، اسپانیا، سوئد، ایتالیا، آلمان، سیلان و کشورهای اروپای شرقی می باشند.

ح- حقوق زنان. دکتر عبدالکریم لاهیجی رئیس یک گروه حقوق بشر در ایران قدرتمندان جدید در ایران را به دلیل تلاش برای عقب راندن زنان و محروم کردن آنان از حقوقشان مورد سرزنش قرار داد. لاهیجی روز گذشته در یک گردهمایی که توسط اعضای زن جبهه ملی در دانشگاه تهران برگزار شده بود سخنرانی کرد. این گردهمایی در اعتراض به روشی که زنان در جامعه حقوقی به کناری گذاشته شدند برپا شده بود. لاهیجی گفت مردم در گذشته بدون توجه به جنسیت آنها و صرفاً بر اساس تواناییهایشان استخدام می شدند. وی گفت «جنسیت یک فرد در شرف استخدام ابداً اهمیت نداشت. افراد معدودی که تلاش می کنند قدرت را به انحصار خود درآورند زنان را از حقوقشان محروم کرده اند.» وی افزود هیچ بررسی در مورد زنان که چرا نمی توانند قاضی شوند صورت نمی گیرد. بعضی از بهترین و سرشناس ترین افرادی که در رژیم گذشته مبارزه می کردند از زنان بوده اند. اگر شایستگی زنان به اثبات [برسد] هیچ سندی در اسلام وجود ندارد که آنها را از قضاوت محروم نماید، در بیانیه ای که توسط جبهه ملی منتشر شده «استثمار جدید زنان که برخلاف روحیات اسلام است» محکوم شده است. در این بیانیه قول داده شده که زنان مبارزه خواهند کرد تا بتوانند نقش سیاسی کامل خود را در کشور ایفا نمایند.

ط- روزنامه انگلیسی زبان جدیدی در تهران منتشر شده است. «تهران تایمز» یک روزنامه انگلیسی زبان سیاسی جدید است که از روز پنجم می در تهران منتشر خواهد شد. ناشرین و کارکنان آن همان کارمندان روزنامه تهران ژورنال که روزنامه انگلیسی زبان صبح تهران بود می باشند. عرفان پرویز و مصطفی جعفری به ترتیب سردبیر و دبیر اجرایی روزنامه خواهند

ص: 344

بود. پرویز اعلام نموده است که روزنامه مستقل بوده و از هیچ گروهی طرفداری نخواهد کرد. پرویز و جعفری روز گذشته با دکتر ممکن معاون تبلیغاتی و ارشادی وزیر اطلاعات ملاقات کردند. آنها در طول ملاقات درباره اداره کردن و راه اندازی روزنامه صحبت کردند.


تشریح وضعیت ایران، می 1979

سند شماره 163

محرمانه

شماره گزارش: 79 684601802 می 1979 12 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده گزارش: ای. بی. گرازینی متخصص امور اطلاعاتی

مقام مسئول تأییدکننده: وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا سرهنگ ال. جی. هالند

منبع: رسانه های خبری محلی، کارمندان سفارت و اعضای دفتر وابسته دفاعی، وابسته خارجی

موضوع: تشریح وضعیت ایران، می 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده توضیحات و اطلاعاتی در خصوص شرایط حاکم بر ایران است. این اطلاعات شامل موارد ذیل است: اطلاعات تکمیلی در خصوص وخامت روابط با کشور مصر، برگزاری مراسم روز جهانی کارگر در ایران، تظاهرات ضددولتی [تظاهرات در اعتراض به دولت] در روز کارگر، شلیک گلوله در محوطه ساختمان سفارت و ترور آیت الله مطهری.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) الف- اطلاعات تکمیلی در خصوص وخامت روابط ایران با مصر: پیرو صدور فرمان خمینی مبنی بر توقف تمامی روابط دیپلماتیک ایران با کشور مصر، وزارت امور خارجه ایران بیانیه ای صادر کرده و در آن خاطرنشان کرده است که توقف روابط دیپلماتیک با دولت مصر به هیچ وجه به منزله توقف و نادیده گرفتن روابط عمیق دوستانه و برادرانه با ملت مصر نمی باشد. نامه ارسالی از سوی خمینی به ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه ایران، شامل دستور ذیل است: «با عنایت به تعهدنامه ننگین امضا شده بین دولت مصر و اسرائیل و نیز تمکین بی چون و چرای دولت مصر نسبت به خواسته ها و منویات دولت ایالات متحده آمریکا و صهیونیزم، دولت موقت انقلاب اسلامی ایران ناگزیر است که تمامی روابط دیپلماتیک خود با دولت مصر را متوقف نماید.» در همین ارتباط، وزارت امور خارجه ایران نیز بیانیه ذیل را صادر کرد: دلیل اصلی بروز بحرانهایی که منطقه خاورمیانه را دستخوش 4 جنگ خونین کرده چیزی نیست جز نادیده انگاشتن حقوق مسلم مردم فلسطین و بی توجهی تمام عیار به موجودیت آنها. علی الظاهر بدون توجه به علل و ریشه های موضوع فلسطین، نمی توان برون رفت و راه حلی برای این تراژدی تعریف کرد؛ بنابراین، نباید انتظار داشت که اقدامات

ص: 345

جزئی صلح و تفاهم را برای منطقه و جهان به ارمغان آورد. توافق ننگین با اسرائیل که بدون کوچکترین توجه به آرزوهای مشروع مردم فلسطین و منافع دنیای اسلام محقق شده، مهر تأییدی است بر خوی خصمانه صهیونیزم بین المللی و خط بطلانی است بر حقوق مشروع مردم فلسطین و دیگر برادران عرب که سرزمینهایشان به تصرف اسرائیل درآمده است. توافق صورت گرفته بین دولت فعلی مصر و دولت جعلی اسرائیل، که تحت هدایت و رهبری ایالات متحده آمریکا محقق شده، هدفی بجز تثبیت و تحکیم اسرائیل در مناطق اشغالی به عنوان دژ مستحکم سیاستهای امپریالیستی در منطقه خاورمیانه نخواهد داشت و تنها ره آورد آن استثمار و بردگی مسلمانان خواهد بود. دولت موقت انقلاب اسلامی ایران مجدداً ضمن اعلام حمایت همه جانبه خود از مردم فلسطین و تأیید و تصدیق آن دسته از برادران عرب که با الهام و تأسی به برادران مسلمان خود در ایران، به زیر یوق این توافق ننگین تحمیلی نرفته اند و برای آزادی اورشلیم از چنگال غاصبین اسرائیلی تلاش می کنند، اعلام می دارد که قادر نیست در مقابل تجاوز به حقوق برادران عرب خود سکوت اختیار کند. بنابراین، وزیر امور خارجه ایران در روز دوشنبه 30 آوریل در دیدار با سفیر دولت مصر در ایران، ضمن انتقاد از سیاستهای ضداسلامی و ضدعربی دولت مصر، وی را در جریان تصمیم دولت ایران مبنی بر قطع روابط دیپلماتیک با دولت مصر قرار داد. این تصمیم که الهام گرفته از انقلاب عظیم مردم ایران و تعالیم و مبانی عالی ایدئولوژی اسلامی است، توسط امام خمینی اتخاذ شده و در غالب یک فرمان برای وزارت امور خارجه صادر شده است. دولت موقت انقلاب اسلامی ایران ذکر این نکته را ضروری می داند که قطع روابط دیپلماتیک با دولت کنونی مصر به هیچ وجه به معنای تقابل و رویارویی با ملت برادر و دوست مصر نیست. ملت ایران ضمن ابراز حمایت از برادران و رزمجویان راسخ و مستحکم مصری، مجدداً از تلاشهای مشروع مردم فلسطین، دوشادوش دیگر برادران مسلمان و عرب، اعلام حمایت و جانبداری می نماید و امیدوار است که این مجاهدتها زمینه ساز یک صلح و تفاهم حقیقی و دائمی در منطقه باشد.

ب- جشنهای روز جهانی کارگر در ایران: در تهران حدود 8000 کارگر در میدان انقلاب تجمع کرده و به طرف میدان امام حسین راهپیمایی کردند. در این راهپیمایی شماری از اعضای حزب جمهوری اسلامی رؤیت شدند. در جریان این تجمع، ابوالحسن بنی صدر اوضاع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور را تحلیل کرده و اظهار داشت که کارگران ایرانی که در پیروزی انقلاب نقش مهمی ایفا کردند، بایست از انقلاب پاسداری و حراست کرده و اجازه ندهند که بقایای رژیم سابق در صفوف متحد کارگران رسوخ نمایند. وی تصریح کرد که در گذشته صنایع ایران وابسته به موادخام، تکنیسین ها و متخصصین غربی بوده است اما کارگران باید تلاش کنند که صنایعی مستقل در کشور ایجاد نمایند. هانی الحسن، نماینده سازمان آزادی بخش فلسطین در تهران، برای تظاهرات کنندگان سخنرانی کرد. وی اظهار داشت که «امروز جشن روز کارگر است. کارگران موظفند که از انقلاب اسلامی خود دفاع کنند. دشمنان ما،

ص: 346

یعنی همان دشمنان انقلاب، تلاش می کنند از [فعالیت] و تولید کارگران جلوگیری به عمل آورند.» وی در ادامه به مشکلات فراروی کارگران فلسطین و جنوب لبنان اشاره کرد و تأکید کرد که بهترین هدیه به این کارگران، دستور امام خمینی مبنی بر قطع روابط ایران با دولت مصر بود. روز گذشته تظاهرات مشابهی نیز در دیگر خیابانهای شهر تهران برگزار شد. در این راهپیمایی ها شعارهای مختلفی سر داده شد که مهمترین آنها به شرح ذیل است:

«ما کارگران هرگونه دردسرسازی و مشکل آفرینی را محکوم می کنیم؛ اسلام حامی ماست.»

«حزب جمهوری اسلامی حامی کارگران سخت کوش است.»

«در اسلام استبداد بر ضد کارگر هرگز بخشودنی نیست.»

«کارگران تمامی اشکال استعمار را محکوم می کنند.»

«انشقاق و تفرقه خواست خائنین است.»

«آمریکا دشمن ملت ماست و اخلال گران، عوامل آمریکا هستند.»

«کارگران و کشاورزان هوشیارند.»

در شهر تبریز، برخی افراد به گروهی از کارگران چپگرا که قصد راهپیمایی داشتند حمله کردند و در نتیجه راهپیمایی این کارگران لغو شد. هیچ گزارشی در خصوص تلفات این ماجرا منتشر نشده است.

راهپیمایی صورت گرفته در شهر کرمانشاه، همراه با بروز خشونت بود و در جریان درگیری بین تظاهرات کنندگان، چند نفر مجروح شدند. حال دو نفر از این مجروحین وخیم گزارش شده است. در شهر بوشهر، حدود 10 هزار نفر از کارگران در سطح خیابانهای شهر راهپیمایی کردند. تظاهرات کنندگان در پایان راهپیمایی بیانیه ای صادر کردند؛ آنها در این بیانیه ضمن اعلام حمایت از انقلاب اسلامی ایران، خواستار لغو قانون کار، بازگشایی کارگاهها و پرداخت حقوق معوقه 12 میلیون ریالی کارگران از ناحیه شرکای سازمان انرژی اتمی ایران شدند.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) شایعات زیادی مبنی بر بروز مشکلات و حوادث متعدد در جریان تظاهرات روز کارگر مطرح است اما تاکنون هیچ گزارشی در خصوص مجروحین و تلفات در مطبوعات منتشر نشده است. در همین راستا به منظور کسب اطلاعات بیشتر، روزنامه های امشب و فردا صبح مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

ج- تظاهرات در اعتراض به دولت: جو حاکم بر تظاهرات روز گذشته (روز کارگر) چندان در حمایت از دولت و ضدآمریکایی نبود. در میان جماعت تظاهرات کننده دسته های کوچکی از کارگران بیکار حضور داشتند که این شعار را سر می دادند: «اکنون به ما کار بدهید.» یک گزارشگر خارجی در حال عبور از یکی از خیابانهای نزدیک دانشگاه یک گروه نامنظم از جوانان را مشاهده کرد که پارچه نوشته هایی در دست داشتند که بر روی آنها با رنگ قرمز نوشته شده بود «...». این خبرنگار که آنچه می دید را هنوز باور نمی کرد، برای اطمینان، از یک

ص: 347

سیگار فروش کنار خیابان در این خصوص سئوال کرد؛ وی در پاسخی مختصر اظهار داشت که «اینها همگی کمونیست هستند.» در بین راهپیمایی کنندگان زنانی حضور داشتند که چادر و یا روسری به تن داشتند و برخی دختران جوان نیز شلوار جین پوشیده بودند. این افراد از فداییان چپگرا بودند. اغلب این افراد از خمینی و انقلاب اعلام حمایت می کردند. دیگران نیز خواستار کار و حقوق بیشتر برای کارگران بودند. یکی از حاضرین نیز طرفدار حزب جمهوری خواهان خلق مسلمان، حزب مورد حمایت آیت الله کاظم شریعتمداری، بود. تعداد عکسها و تصاویر آیت الله کاظم شریعتمداری و آیت الله محمود طالقانی تقریباً با تعداد عکسهای خمینی برابری می کرد. برخی گروهها نیز تصاویر مربوط به امام موسی صدر را حمل می کردند. یک دانش آموز نیز تعداد زیادی عکس کارت پستالی مربوط به یک روحانی چشم آبی با خود داشت و تأکید می کرد که این عکس در همه جای تهران به فروش می رسد.

د- شلیک گلوله در اطراف محوطه ساختمان سفارت: در طول شب گذشته، صدای شلیک گلوله در حوالی ساختمان سفارت بارها به گوش کارمندان سفارت رسید. در حدود ساعت 30/21 صدای شلیک گلوله شنیده شد اما گزارشی دایر بر وقوع تیراندازی در داخل محوطه سفارت مطرح نشد. حدود ساعت 30/2 صدای شلیک چندین گلوله در کنار دیوار پیرامونی سفارت، و عمدتاً در مجاورت دیوار روزولت و دیوار تعاونی سفارت، به گوش رسید. یکی از لامپهای منطقه اطراف تعاونی هدف قرار گرفت. محافظین انقلابی سفارت مهاجمین را تعقیب کرده و سه نفر از آنها را دستگیر کردند. هنگامی که مهاجمین در حال فرار بودند، چند قبضه تفنگ ژ-3 از خود به جای گذاشتند؛ این تفنگها توسط نیروهای حفاظت مصادره شدند. یکی از نیروهای حفاظت سفارت خاطرنشان کرد که افراد دستگیر شده عضو گروه فداییان بوده اند. تمامی مهاجمین پیاده بودند و هیچ خودرویی در آن اطراف مشاهده نشد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) منبع فوق تأکید کرد که مهاجمین به دیوار سفارت حدوداً شش نفر بوده اند که البته هنوز کسی این موضوع را تأیید نکرده است. گزارش شده است که شش قبضه سلاح ژ-3 نیز مصادره شده است.

ه- ترور آیت الله مطهری: یک ضارب ناشناس شب گذشته آیت الله مطهری را هدف گلوله قرار داد. گزارش شده است که سه گلوله به سر وی اصابت کرده است. گزارشات موجود حاکی از این است که ضارب در حالی موفق به ترور آیت الله مطهری شده است که حلقه های امنیتی بسیار محکمی برای وی پیش بینی شده بود. مطهری ریاست کمیته مرکزی انقلاب اسلامی را برعهده داشت و یکی از نزدیکان خمینی محسوب می شد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) یک منبع گزارش داده است که عامل ترور مطهری همان گروهی بوده است که سپهبد قرنی را ترور کرد. این گروه سری، «فرقان» نام دارد. (فرقان به معنای تمایز بین حق و باطل است.) این گروه پس از ترور سپهبد قرنی، اعلام کرد که قصد دارد ترورهای دیگری نیز به انجام رساند. اینجانب بر این باورم که عامل ترور مطهری، همین

ص: 348

گروه فرقان است. به محض وصول اطلاعات جدیدتر، مراتب ارسال خواهد شد.

و) اطلاعات مختلف:

1- به گفته یکی از اعضای ارشد حزب انقلاب اسلامی [حزب جمهوری اسلامی]، از زمان تأسیس این حزب در ماه فوریه، تاکنون دو میلیون نفر خواستار عضویت در این حزب شده اند. وی تصریح کرد که صرفاً در شهر تهران 400 هزار فرم درخواست تکمیل شده است.

2- منابع خبری آمار نهایی اعدام شدگان توسط دادگاه انقلاب را 161 نفر اعلام کرده اند.

3- اخیراً رادیو تهران اعلام کرد که سه افسر دیگر نیز اعدام شده اند؛ نام و جایگاههای این افراد در گزارش فردا ارائه خواهد شد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) در خصوص گزارش مندرج در بند الف، وابسته نظامی سفارت مصر تأیید کرده است که ایران روابط خود با دولت مصر را متوقف کرده است. وی افزود که احتمالاً تا شنبه همین هفته تهران را ترک خواهد کرد.


اوضاع امنیتی سفارت آمریکا در تهران

سند شماره 164

سری2 می 1979 12 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 4592به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: اوضاع امنیتی سفارت آمریکا در تهران

1- (سری تمام متن)

2- از تاریخ 25 بهمن 1357 این واحد وضع دفاع داخلی خود را در بخش ساختمان سفارت تقویت نمود. در بدنه ساختمان تغییراتی از قبیل نرده کشی پنجره های طبقه اول و دوم و قرار دادن جعبه های فلزی 4 پایی مملو از شن در بخش داخلی پنجره ها جهت جلوگیری از اصابت گلوله سلاحهای سبک مستقیم یا غیرمستقیم به کارمندان؛ کار گذاشتن درب ورودی فولادی در مبادی شرقی و غربی سالن سفارت، ایجاد شده است. علاوه بر این با توافق کاردار قرار شده است درب های 6 پایی مقاوم در برابر انفجارات نیز در داخل سالن کار گذاشته شود. این کار سبب به وجود آمدن نوعی سیستم قفل شونده خواهد شد و گذشته از آن مقاومت در برابر آتش سلاحهای سبک و نیز مانع از ورود افراد با توسل به جبر خواهد شد که همین موضوع در تاریخ 25 بهمن ماه برای ما اشکالاتی را به وجود آورده بود. علاوه بر این در سیستم قفل ها یک سیستم تی-گارد نیز تعبیه خواهد شد. در نتیجه اگر درب در ورودی اول با توسل به زور باز شود، راهروی طویلی که منتهی به طبقه دوم می شود مملو از گاز اشک آور خواهد شد که همین امر نیز ورود ناخواسته افراد را به داخل و به طرف درب ضدانفجار با وقفه روبرو خواهد ساخت، و مهاجمین نخواهند توانست به آسانی وارد ساختمان شوند. درب مزبور طوری تعبیه خواهد شد که منفذی برای ورود هوا نداشته باشد که در نتیجه گاز

ص: 349

اشک آور نیز نخواهد توانست وارد ساختمان اصلی سفارت شود. بنابراین مشکلی که در تاریخ 25 بهمن ماه با آن روبرو شده بودیم از جمله پرتاب گاز اشک آور که برای مدتی مدید استفاده از این ساختمان را غیرممکن ساخته بود، مرتفع می گردد. این سیستم می توان توسط تفنگدار دریایی مستقر در محل نگهبانی شماره 1 فعال شود بدون اینکه نیازی به استفاده از ماسک ضدگاز باشد.

3- درب ورودی ساختمان اصلی سفارت دارای یک چهارچوب به ضخامت 8×3 اینچ خواهد بود که بدنه آن نیز از ورقه های فولادی تشکیل می گردد. این درب در برابر آتش سلاح اتوماتیک 62/7 آزمایش شده و نتیجه نیز مثبت بوده است. راهروی ساختمان سفارت هنوز هم از مهم ترین نقاط ضعف به شمار می آید. افسر امنیتی منطقه صورت نیازمندیهای مربوط به تحکیم این بخش را با استفاده از یک درب 100-S برای SY ارسال داشته است. (به تهران 04429 رجوع شود).

علاوه بر این، برای ایجاد استحکام بیشتر در اتاقک های نگهبانی تفنگداران نیز از حفاظ های بیشتری استفاده خواهد شد. نیازهایی بیش از آنچه که در تهران 04429 مطرح شده متعاقباً ارسال خواهد شد. بنا به توافق کاردار قرار است که بالکن خارج اقامتگاه سفیر برداشته شود و نیز در برابر دیگر محل های قابل دسترسی دیواره آجری کشیده شود.

این کارها پس از 4 تا 5 هفته دیگر به پایان خواهد رسید که در نتیجه آنها بنیه دفاعی سفارت در برابر نفوذ گروهها یا عناصر تروریست بیشتر خواهد شد.

4- ایجاد و حفظ امنیت مجتمع محوطه سفارت کاری بس دشوار است. سفارت شامل 25 جریب زمین است که در اطراف آن دیواری با ارتفاع شش تا هشت پا کشیده شده است. این دیوار همچنان که در تاریخ 25 بهمن نشان داده شد بسیار آسیب پذیر است. تعداد یازده درب ورودی به محوطه وجود دارد که عبارتند از: درب ورودی مخصوص ارباب رجوع، دروازه پارک موتوری، درب ورودی مخصوص اتومبیل های سفارت، درب ورودی افراد پیاده در مقابل ساختمان اصلی سفارت، دروازه بخش شرقی، دروازه واقع در خیابان روزولت، دروازه واقع در کوچه بیژن، و سه دروازه مخصوص تعاونی. در حال حاضر تنها از دربهای ورودی پارک موتوری، درب واقع در کوچه بیژن و درب مخصوص ارباب رجوع استفاده می گردد. کارمندان محلی، خارجی از درب کوچه بیژن از تاریخ 11 اردیبهشت استفاده می کرده اند. همه در رابطه با سلاح، صدور کارت عبور بازرسی می شوند. این واحد به یک دستگاه فلزیاب برای سفارت و یک دستگاه دیگر برای کنسولگری نیازمند است.

5- از تاریخ 11 اردیبهشت فعالیتهای کنسولی از طریق دروازه واقع در کوچه بیژن انجام می شده است که همیشه توأم با اقدامات امنیتی خاصی بوده است. خدمات کنسولی موقتاً در خوابگاه پیشین تفنگداران ادامه می یابد تا اینکه معلوم شود که آیا بخش کنسولی به گالری ایران در آن سوی خیابان روبروی سفارت و یا به نقطه ای دیگر منتقل می شود یا نه. ناظر و

ص: 350

افسرامنیتی منطقه ای توصیه کرده اند که کنسولگری در محل رستوران داخل سفارت فعالیت نماید چون از نظر امنیتی نسبت به گالری ایران امتیازات بیشتری دارد. با ایجاد تغییرات امنیتی صحیح می توان از هر یک از این نقاط استفاده کرد، ولی به نظر ما نیز در محوطه سفارت می توان کنسولگری را از امنیت بیشتری برخوردار نمود. گذشته از این، با بهبود یافتن وضع امنیتی سفارت، گالری ایران آسیب پذیری بیشتری خواهد داشت. در این رابطه بهتر است که کنسولگری در داخل محوطه سفارت مشغول فعالیت شود.

6- مهمترین جنبه مسئله امنیت محوطه، مربوط است به اینکه چه کسی حراست داخلی و خارجی سفارت را عهده دار خواهد شد. ناظر امنیتی منطقه ای به مسئولیت های دولت میزبان در این نقطه کاملاً واقف است. سئوال اصلی این است که چه کسی نماینده دولت میزبان است. آیا دولت بازرگان است و یا جنبش اسلامی خمینی. در نگاه اول متوجه می شویم که نماینده واقعی جنبش خمینی است ولی این جنبش دچار تجزیه های بسیار شده و مانند جبهه دموکراتیک ملی، حمایت بسیاری را از دست داده است. علاوه بر این در حال حاضر چریک های فدایی مارکسیست و تا حدودی جبهه ملی به مقابله با آن برخواسته اند. تجزیه جنبش خمینی نیز تا حدودی به دنبال تأخیر در تدوین قانون اساسی و تأخیر در برگزاری انتخابات، سرعت یافته است. این تجزیه در گزارشات مرجع تهران 4314 و 4304 نشان داده شده است. ارتش ایران نیز که در گذشته امنیتی نسبی را فراهم می آورد، اکنون در روند سیاسی به صورت بازیچه ای درآمده است.

7- در حال حاضر امنیت سفارت توسط یکی از عناصر مجاهدین به نام ماشاءالله کاشانی که مدعی است مستقیماً از خمینی دستور می گیرد تأمین می شود. نیروهای تحت فرمان ماشاءالله نیز گویا مرکب از 40 نفر است و در دو مسجد واقع در همین منطقه نیز دارای نیروهای ذخیره می باشد. ناظر امنیتی منطقه ای در طول روز حدود ده تا پانزده نفر از آنها را دیده است. افسر امنیتی منطقه ای یعنی مایک کاگلین نیز در مورد نیروی ذخیره تردید دارد. در شبانگاهان تعداد نیروهای ماشاءالله کاشانی به پانزده و یا بیست نفر افزایش می یابد. بررسی های شبانه نشان می دهد که تقریباً تمام آنها به خواب می روند. این نیرو شباهت بسیاری به نیروهای مجاهدین در سرتاسر تهران دارد. آنها فاقد آموزش لازم و انضباط بوده و سلاحهایشان نیز متنوع است (که بعضی از آنها از داخل سفارت آمریکا ربوده شده است) و بی سیمهایشان نیز از جمله اشیاء به سرقت رفته از سفارت در تاریخ 25 بهمن ماه می باشد.

8- وابستگی به بنیه های واقعی دفاعی سه مسئله ایجاد می کند. چون گاهی وجود دارند و گاهی نه. طی یکی از بررسی های افسر امنیتی منطقه ای معلوم شد که تنها یک نفر از آنها در سفارت مانده است. روز قبل از آن نیز تنها سه نفر در سفارت به نگهبانی مشغول بودند. ممکن است در شرایطی آنها برای دفاع از ما از راه برسند ولی چطور و چرای آن برای ما مشخص نشده است، و علاوه بر این مشخص نشده که آیا آنها مجاز به تیراندازی هستند یا نه، اما اینکه

ص: 351

آنها به طرف چه کسی تیراندازی خواهند کرد و آیا ما آنها را تحت کنترل داریم جای تردید و سئوال دارد. دیگر اینکه معلوم نیست که اگر ماشاءالله در سفارت نباشد، آیا آنها تیراندازی خواهند کرد یا به حراست از ما خواهند پرداخت. واضح است که ما این عنصر را تحت کنترل خود نداریم. گرچه روند حراستی آنها از کاردار در طول سفر به داخل شهر خوب بود ولی دستیار افسر امنیتی همیشه باید ناظر کارهایشان باشد.

9- مشکل دوم، که احتمالاً دارای ماهیتی خطیرتر است، این است که در ساعات غیراداری آنها از کنترل ما خارج می گردند. ماشاءالله نیز از سفارت برای انجام عملیات انقلابی و اطلاعاتی خود بهره برداری می کند. او عمال ساواک را به داخل سفارت آورده و از دفتر پارک موتوری به عنوان اتاق بازجویی استفاده کرده است. بنا به گزارشات واصله (تأیید نشده) او یکی از زندانیانش را در همین محل شکنجه می داده است. کاردار نیز پس از وقوف فوراً دستور توقف این امر را صادر نمود که طبق اطلاع ما مؤثر بوده است. چند روز قبل نیز ماشاءالله عملیاتی علیه شوروی ها صورت داد و سه مقام شوروی و سه یا چهار ایرانی را ربود. در این رابطه از یکی از وسائط نقلیه سفارت آمریکا استفاده شده بود و روسها و ایرانیهای ربوده شده نیز تا مدتی در یکی از این خانه های سفارت زندانی شده بودند. در تاریخ 8 اردیبهشت ماشاءالله گمان می کرد که یک گروه نجات ناشناس به این محل حمله ور خواهد شد به همین دلیل وی نیروهایش را در این نقطه بسیج نمود. نیروهای دفاعی در پشت بام تعاونی موضع گرفتند. اگر درگیری رخ می داد علاوه بر پرسنل آمریکایی، کارمندان خارجی دیگر نیز در حین آن مجروح می شدند. استفاده از سفارت جهت عملیات علیه مقامات شوروی یک مسئله امنیتی را پدید می آورد و شاید برای جبران این عمل در کشورهای اروپای شرقی عملیات ربایش پرسنل آمریکایی صورت پذیرد چون آنها تصور خواهند کرد که ما هم از فعالیت های ضد روسی ماشاءالله حمایت می نماییم.

10- همانطور که گفته شد تعداد افراد ماشاءالله در شبانگاهان بیشتر است تا روز هنگام. افسر امنیتی منطقه ای کاگلین معتقد است که علت حضور شبانه آنها ترس از این است که مبادا هدف عناصر شبه نظامی موجود دیگر در تهران قرار گیرند و یا اشخاص دیگری به خاطر اعدام و یا کشتار اقوامشان توسط شورای انقلاب اسلامی از آنها انتقام بگیرند. رقم دقیق این کشتارها معلوم نیست، لیکن ناظر امنیتی منطقه ای معتقد است که تعداد آنها در هفته به 25 تا 50 کشتار تلافی جویانه می رسد. در نتیجه به جای حراست از سفارت، ممکن است ماشاءالله و حامیانش سبب بروز خشونت و تهاجم علیه سفارت شوند.

11- در نهایت ماشاءالله و نیروهایش مبادی ورودی سفارت را تحت کنترل دارند که مهمترین آنها درب ورودی ارباب رجوع است. آنها معمولاً با تهدید و فحاشی مانع از دسترسی به محوطه سفارت می گردند. هیچ روزی نیست که او یا یکی از افرادش سبب بروز واقعه ای نشوند. این امر نظارت دائمی مشاور امور اداری، افسر امنیتی منطقه ای و سرهنگ هالند را

ص: 352

ایجاب می کند که سرهنگ نیز اغلب در محل درب ورودی تقریباً مستقر می گردد تا اینگونه مشکلات مرتفع گردد. ولی طی چند روز گذشته در نتیجه باز شدن درب ورودی دیگر این مشکل کاهش یافته است. تاکنون ماشاءالله هیچ یک از نیروهایش را در این نقطه مستقر نکرده است.

12- مقامات سفارت تلاش بسیاری به خرج داده اند تا دولت ایران نیرویی منظم را برای برقراری امنیت محوطه سفارت ارسال نماید. در ابتدا ارتش برای اینکار مناسب به نظر می رسید ولی نتوانست بیش از چند ساعت انجام وظیفه نماید. چون وقتی متوجه شدند که نیروهای ماشاءالله میل ندارند سلاحهای خود را تحویل داده و کنترل سفارت را به آنها واگذار نمایند به ناچار سفارت را ترک گفتند. همافران و دیگر کادرهای نیروی هوایی نیز کاری از پیش نبردند. شبانگاهان آن قدر تیراندازی می شد که کارمندان سفارت به ستوه آمده بودند. نیروی پلیس می تواند در درازمدت مؤثرترین عامل حفظ امنیت باشد ولی ارتش نیز دارای امکاناتی است. هم اکنون نیروهای پلیس به تدریج مسئولیت های مجاهدین را به عهده می گیرند، ولی این روند پیشروی بسیار کندی دارد. به نظر ناظر امنیتی منطقه علی رغم مشکلات موجود در کسب یک نیروی منظم جهت حفظ امنیت سفارت، ماشاءالله و نیروهایش باید از سفارت خارج شوند. کاردار نیز موافق است و تلاش می کند تا راه حلی مناسب پیدا شود.

13- وضع تهدیدات امنیتی در ایران بسیار حاد است. احساسات ضدآمریکایی که گویا چند ماه قبل فروکش کرده بود، باز رو به افزایش است. تجزیه جنبش اسلامی و گروههای سیاسی مختلفی که برای جلب حمایت عمومی رقابت می کنند احتمالاً بار دیگر آمریکا را هدفی جالب برای تبلیغات و تهاجمات خود خواهند یافت. همین امر احساسات ضدآمریکایی را بار دیگر شعله ور خواهد ساخت. گذشته از این هر تصمیم سیاسی که ضررهایی را برای ایرانیان به همراه داشته باشد تظاهرات ضدآمریکایی را ایجاد خواهد کرد. در این رابطه صدور روادید ورود به آمریکا برای شاه و یا سکنی گزیدن وی در این کشور نتایج اسف باری را به دنبال خواهد داشت. ایرانیها عکس العملی سریع و احتمالاً خشونت آمیز نشان خواهند داد. اینگونه تصمیمات می تواند به عنوان عامل انسجام بخش و قطب ساز در طیف مواضع سیاسی ایران ایفاء نقش نماید. در نتیجه، ناظر امنیتی منطقه ای معتقد است که دولت آمریکا باید در اتخاذ اینگونه تصمیمات امنیت پرسنل آمریکایی در ایران را نیز در نظر بگیرد. در صورت اتخاذ آنها، چند هفته قبل باید سفارت در جریان امر قرار گیرد تا این واحد بتواند خود را آماده مقابله با کابوس امنیتی بنماید.

14- خطر دیگر می تواند از جناحهای سیاسی چپگرا یا راستگرا ناشی گردد. اعضای جناح چپ عبارتند از حزب توده (کمونیست های مرتبط با احزاب کمونیست چکسلواکی، شوروی و آلمان غربِی) و فداییان خلق (چریک ها) که همان چپگرایان مارکسیست می باشند. گروههای راستگرا عبارتند از فداییان اسلام، مجاهدین خلق و نیز گروههای کوچک دیگری که هویت

ص: 353

آنها شناسایی نشده اند. علاوه بر این یک واحد از نیروهای ساف در ایران مشغول آموزش دادن به نیروهای دفاعی داخلی اسلامی هستند. در مورد تعداد این گروه گزارشات متفاوتی رسیده، لیکن بنا به گفته مشاور سیاسی تعداد آنها به احتمال زیاد به 250 نفر می رسد. گرچه این گروه تا به حال مشغول فعالیت های آموزشی بوده است ولی بعید نیست که از آنها در حمله به سفارت و یا پرسنل آمریکایی در خارج از سفارت استفاده شود. این نیروی آموزش دیده و مجرب بسیار خطرناک تر از عناصری است که در تاریخ 25 بهمن ماه به سفارت حمله ور شده بودند. این حمله می تواند نوعی عکس العمل در رابطه با پیمان صلح خاورمیانه و یا حتی عکس العملی علیه حملات تلافی جویانه اسرائیل به تأسیسات ساف در لبنان باشد.

15- خطر بالقوه این سئوال را پیش می کشد که در قبال چنین حمله ای عکس العمل سفارت چگونه باید باشد. خاتمه موفقیت آمیز حمله 25 بهمن ماه نمی تواند اساس نحوه برخورد با حملات دیگر باشد. در صورتی که در آینده نیز اینگونه حملات متوجه ما شود نمی توان انتظار داشت که به موقع به نجات ما بشتابند و یا نمی توان گفت که در صورت تسلیم سفارت مقامات آمریکایی گروگان گرفته نخواهند شد و یا اعدام نمی شوند. این وضع زمانی مصداق خواهد یافت که مهاجمین اعضاء ساف و یا گروههای تعلیم یافته از سوی ساف باشند. طی سالهای گذشته فعالیتهای ساف جنبه تأدیبی داشته نه سمبلیک. به تلگرام وزارتخانه به شماره 106756 رجوع شود. در صورتی که سفارت بار دیگر هدف حمله واقع شود مجبور است بین تسلیم و مقاومت یکی را برگزیند. بهبود امنیت فیزیکی سفارت در چهار تا شش هفته آینده وقت نیروهای مهاجم را برخلاف مهاجمین حمله 25 بهمن ماه بیشتر تلف خواهد نمود.

با وجود بهبود امنیت فیزیکی سفارت، این واحد در شرایطی خاص احتمالاً مجبور خواهد شد با استفاده از نیروی مرگبار به مقاومت بپردازد. در صورت اتخاذ این تصمیم در طرح دفاع داخلی و نیز کسب سلاحهای بیشتر جهت مقاومت بیشتر در برابر حملات مسلحانه، باید تغییرات عمده ای صورت گیرد. طرح دفاع داخلی باید دارای خطوط اختیارات و ارتباطاتی مشخص باشد. تفنگداران دریایی آمریکایی مستقر در سفارت باید دستورات مشخص و صریحی را دریافت دارند و آماده باشند تا از مواضع دفاعی خاص استفاده کرده و در صورت صدور دستور از طرف ریاست نمایندگی بتوانند از نیروی مرگبار استفاده نمایند. باید به جای استفاده از گاز اشک آور و تفنگ از سلاحهای معادل ژ-3 و یا دیگر سلاحهای خودکار تروریستها استفاده شود. در همین رابطه ناظر امنیتی منطقه ای تفنگ ام- 16 را پیشنهاد می کند که البته باید همراه با موانع فیزیکی و سلاحهای مناسب دیگر باشد تا در صورت حمله یک نیروی نسبتاً عظیم این واحد برای مدت قابل ملاحظه ای قادر به دفع حمله و مقاومت باشد. آنها در این صورت خواهند توانست به حراست از ساختمان اصلی سفارت بپردازند تا نیروهای امنیتی دولت میزبان جهت پاسخگویی از راه برسند. اوضاع مربوط به گروهها، جمعیت ها ، تظاهرکنندگان و یا حمله سمبلیک به سفارت را می توان از طریق مذاکره و یا در

ص: 354

صورت لزوم، توسل به گاز اشک آور مرتفع ساخت. راه حل حمله 25 بهمن ماه مربوط به همان روز و همان شرایط بود، ولی نباید آن را تنها راه حل سفارت به حساب آورد.

16- وسایل ارتباطاتی کافی نیست. افسر ارتباطات تنها دارای یک دستگاه بی سیم پی ئی-36 و چهار دستگاه پی آر-36 ذخیره است. در حین رویداد 25 بهمن 14 دستگاه بی سیم دستی توزیع گردید ولی هیچ گونه رسیدی دریافت نشد. هیچ کس نمی داند که دریافت کنندگان بی سیم ها چه کسانی هستند. کاردار توافق کرده است که به تمام کارمندان دستور دهد که بی سیمهای دستی را به اطاق ارتباطات تحویل دهند تا پس از صورت برداری در صورت لزوم بار دیگر توزیع گردد. در تاریخ 25 بهمن حدود 50 دستگاه از بی سیم های ما مصادره گردید. بسیاری از آنها نیز در اختیار مجاهدین و دیگر گروهها قرار گرفته اند. در نتیجه، آنها می توانند به تمام مکالمات رادیویی ما گوش دهند. ناظر امنیتی منطقه ای تقاضا دارد که با بررسی وضع ارتباطی، فرکانس ارتباطی جدیدی ارائه شود. افسر اتاق ارتباطات فرکانس 300/163 را پیشنهاد کرده که به فرکانس کنونی نزدیک است ولی روی فرکانس قبلی قرار نخواهد گفت. تا آنجا که می دانیم دولت میزبان نیز از این فرکانس استفاده نمی کند. پس از پایان عملیات صورت برداری از بی سیم ها درخواست فرکانس تسلیم شما خواهد شد.

17- واحد گاردهای تفنگدار مرکب از 13 نگهبان و یک افسر وظیفه در خارج از محوطه سکنی دارند. ناظر امنیتی منطقه ای پس از بازرسی محل سکونت تفنگداران اظهار داشت که او نیز با عقیده افسر وظیفه موافق است و این محل مسکونی نیاز حال حاضر را تأمین می نماید. مشاور امور اداری توجه زیادی به این مسئله داشته تا محل سکونت آنها به اندازه کافی مناسب و راحت باشد. تفنگداران دریایی نیز معتقدند که این نیروی 13 نفره می تواند نیاز کنونی واحد را تأمین نماید ولی در صورت بروز حمله به سفارت، تفنگداران دریایی احتمالاً بار دیگر در بخش مخصوص تفنگداران، یا محل اقامت سفیر و یا در نقطه ای دیگر در داخل سفارت مستقر خواهند شد. در تاریخ 25 بهمن ماه تنها افسر وظیفه و دو تن از نفنگداران در محل حاضر بودند تا در داخل سفارت تکالیف دفاعی را انجام دهند. واضح است که این نیرو کافی نمی باشد. بنا به اعتقاد ناظر امنیتی منطقه ای در اوضاع جاری باید سه تفنگدار دیگر آماده انجام وظیفه در هنگام روز باشند تا افسر وظیفه دارای دو تفنگدار آماده در محل خدمت و سه تفنگدار ذخیره باشد تا بتواند به هرگونه نیاز امنیتی پاسخ دهد، حتی اگر دیگر تفنگداران نتوانند وارد سفارت شوند.

18- تفنگداران معمولاً شش ماده در اینجا انجام وظیفه کرده و به ندرت به خارج از محوطه سفارت می روند. ناظر امنیتی منطقه ای می گوید که باید ترتیبی داد تا آنها بتوانند برای گردش و تفریح به آتن بروند. اقامت طویل المدت تفنگداران در داخل سفارت سبب بروز اصطکاک و مشکلات روحی خواهد شد. گرچه روحیه ها مقاوم است ولی تفنگداران در شرایط بسیار سخت شدیداً فعالیت می نمایند. خوشبختانه تنها یک مورد تخلف انضباطی تا به حال

ص: 355

وجود داشت که طی آن گروهبان روسو علیرغم دستور اکید افسر وظیفه مبنی بر ماندن در سفارت در ساعت 45/5 دقیقه 9 اردیبهشت محوطه را ترک کرده بود. در ساعت 50/6 دقیقه از طریق بی سیم گروهبان مزبور به محوطه فراخوانده شد لیکن به آن پاسخ نداد. ولی حدود ساعت 30/10 دقیقه همان شب به محل سکونت تفنگداران بازگشت. افسر وظیفه معتقد است که رفتار کلی گروهبان روسو نادرست بود و احتمال بروز مشکلات بیشتر توسط وی وجود دارد. در همین رابطه و برای جلوگیری از وقوع رویدادهایی چون واقعه کابل در تاریخ 9 اردیبهشت، ناظر امنیتی منطقه ای معتقد است که گروهبانی با ثبات تر باید به جای گروهبان روسو فرستاده شود. متأسفانه افسر میانجی منطقه ای وجود ندارد تا وضع حاضر با وی در میان گذاشته شود لیکن ناظر امنیتی منطقه ای اعلام داشته که با انتقال روسو موافقت خواهد نمود.

19- یک نیروی پیمانی چهل نفری جهت حراست از سفارت نیز در محوطه مستقر کرده ایم. آنها امنیت داخل سفارت اطراف اقامتگاه سفیر و معاونت واحد و دروازه های ورودی را تأمین می نمایند.

در حال حاضر آنها خدمات جزئی را انجام می دهند ولی این وضع را می توان تغییر داد. باید نوعی وسایل ارتباطی از قبیل بی سیمهای دستی در اختیار گشت های شبانه قرار داد تا بتوانند وقایع را سریعاً به ما اطلاع دهند. یک مرکز ارتباطی شبانه بین ساعات 18 شب تا 8 صبح روز بعد باید برقرار گردد تا یکی از کارمندان سرویس خارجی آشنا به زبان انگلیسی گردانندگی آن را عهده دار شود. در صورت بروز وضعی اضطراری در شبانگاهان، واحد ارتباطات می تواند سریعاً مقامات دولت میزبان را که مسئول حفاظت از سفارت هستند در جریان امر قرار دهد و نیز به عنوان مترجم بین افسر امنیتی منطقه ای و گارد مجاهدین عمل نماید. وی می تواند در حین شب به عنوان تلفنچی نیز کار کند. این موضوع با شلدون کرایز از امور خاور نزدیک در میان گذاشته شد و او نیز اعلام کرد که کسی را جهت پر کردن این قسمت خواهد فرستاد.

20- با وجود اینکه سفیر و معاونش دارای پناهگاههایی در محل اقامت خود می باشند، ولی ناظر امنیتی منطقه ای معتقد است که باید زنگ خطرهای بیشتری را نصب نمود تا این نقاط نیز تحت پوشش درآیند. باید پس از انجام یک بررسی فنی معلوم شود که چه نوع سیستم هشداردهنده دیگری باید استفاده شود. در حال حاضر چند سیستم مختلف وجود دارد ولی نمی توان از آنها به عنوان یک سیستم یاد نمود. علاوه بر این سیستم تهویه هوا نیز باید تعویض گردد. قفل های کنترل کننده درب های ورودی نیز به جریان برق اضطراری متصل نشده است. این نقائص را باید افسر فنی امنیتی به سرعت برطرف سازد.

21- خلاصه، برنامه امنیتی سفارت باید با در نظر گرفتن نیازهای مربوط به دفاع داخلی سفارت طرح ریزی شود. اگر نیازهای امنیتی ساختمان اصلی سفارت و محوطه برآورده شود، می توان از بروز وقایع بسیاری از قبیل واقعه 25 بهمن جلوگیری کرد. با در نظر گرفتن این

ص: 356

مطلب ناظر امنیتی منطقه ای پیشنهادات ذیل را مطرح می سازد:

(1) وزارتخانه در رابطه با پیشنهادات افسر امنیتی منطقه ای یعنی کاگلین که در تلگرام مرجع تهران 04429 آمده به سرعت وارد عمل گردد.

(2) سفارت به سرعت در مورد نصب نرده های پنجره ها، نصب درب های آهنی سنگین در مبادی ورودی شرقی و غربی اقدامات خود را ادامه دهد. پس از تکمیل این اقدامات یک سیستم تی-گارد نیز بین این دو مبدأ نصب گردد تا موانعی در برابر ورود ناگهانی احتمالی ایجاد شود.

(3) سفارت درب های سنگین فولادی را برای راهروی ساختمان اصلی سفارت ایجاد کرده و کار در مورد اتاقک های نگهبانی تفنگداران را به پایان برساند.

(4) SY/T مطمئن شود که دستگاه فلزیاب مخصوص بازرسی افراد وارد شونده به اینجا ارسال خواهد شد.

(5) ماشاءالله و نیروهای مجاهدش از سفارت خارج شوند و به جای آنها نیروی ارتشی یا پلیس گمارده شود.

(6) وزارتخانه تصمیماتی از قبیل اجازه ورود دادن به شاه به آمریکا را با در نظر گرفتن ملاحظات امنیتی اتخاذ نماید.

(7) علاوه بر این گزارشاتی در مورد فعالیتهای دانشجویان ایرانی در آمریکا تهیه و به بخش سیاسی ارسال شود. در صورت امکان این گزارشها باید حاوی اسامی رهبران دانشجویی، وابستگی سیاسی آنها، حمایت آنها از جناحهای مختلف جنبش انقلاب اسلامی، منبع درآمد، و دیگر اطلاعات سیاسی مورد توجه باشد.

(8) افسر امنیتی منطقه ای طرح دفاع داخلی مناسب با رهنمودهای این تلگرام را تهیه نماید و نیز تفنگداران در رابطه با وظایف خود آموزش کافی دیده و توصیه شوند تا دفاع داخلی را در اولویت به حساب آورند.

(9) پس از پایان مرحله بررسی ارتباطی، افسر ارتباطاتی باید آماده باشد تا بتواند 50 کریستال مربوط به فرکانس 300/163 را ارائه کند.

(10) SY تعداد 10 تفنگ ام-16، 10000 فشنگ 56/5 میلی متری، 100 خشاب برای مهمات 56/5 میلی متری، 10 فانسخه، 10 شانه بند، 28 جلد خشاب، 3 خشاب برای هر جلد، 20 جعبه کمک های اولیه انفرادی و 20 چراغ قوه رزمی ارسال نماید.

(11) یگان تفنگدار نیز موقتاً به تعداد سه نفر دیگر افزایش یابد تا از آنها به عنوان نیروی ذخیره در سفارت استفاده شود.

(12) وزارتخانه ترتیبی دهد تا تفنگداران آمریکایی پس از 2 یا سه ماه انجام وظیفه در تهران مدتی را در آتن به تفریح بگذرانند.

(13) گروهبان روسو از این واحد به جایی دیگر منتقل و جایگزین مناسبی برای او در نظر

ص: 357

گرفته شد.

(14) یک بخش محلی ایجاد شود تا به هنگام شب بتوان با گاردهای داخل محوطه ارتباط برقرار کرد و یا از طریق آن دولت میزبان را از وقوع حادثه آگاه ساخت. این بخش تحت سرپرستی افسر امنیتی منطقه ای عمل خواهد کرد و در طول شب از نظر زبانی نیز به تفنگداران و واحد 1 کمک خواهد کرد.

(15) یک بررسی فنی امنیتی به عمل آید تا مشخص شود که چه نوع از سیستم های هشدار دهنده باید در سفارت و به خصوص در محل های اقامت سفیر و معاونت وی مورد بهره برداری قرار گیرد، سیستم های غیرقابل استفاده حذف گردد، و برای قفل های بروت یک منبع برق خاص نصب شود تا نقاط حساس نیز تحت کنترل درآید. علاوه بر این سیستم تهویه مطبوع نیز باید دچار تغییراتی گردد.

(16) اتاق ارتباطات برنامه تخریب 30 دقیقه ای را در مدنظر داشته باشد و دیگر مقامات نیز در همین رابطه ترغیب شوند.

(17) دستیار افسر امنیتی منطقه ای سلاحها را مورد بررسی قرار دهد و رهنمودهای لازم را جهت توزیع سلاح به پرسنل سفارت طراحی نماید.

(18) SY تمام امریه های فعال و دیگر خط مشی های مهم SY را جهت افسر امنیتی بیرمنگهام منطقه ای به سرعت ارسال دارد.

(19) افسر امنیتی منطقه ای بیرمنگهام بر نحوه اجرای پیشنهادات بالا نظارت داشته باشد و در محدوده زمانی موجود اقدامات مناسبی را برای عادی ساختن برنامه امنیتی سفارت به عمل آورد.

(22) محتوای این تلگرام توسط مشاور اداری، مشاور امور سیاسی، ریاست واحد، افسر امنیتی منطقه ای، دستیار افسر امنیتی منطقه ای، و افسر وظیفه مأمور به خدمت مطالعه گردیده، و همه آنها از این پیشنهادات حمایت خود را اعلام می دارند.(1)

(23) کاردار نیز با پیشنهادات فوق موافق است. ناس


افزایش نگرانی ها پس از ترور مطهری

سند شماره 165

محرمانه3 می 1979 13 اردیبهشت 1358

از : سفارت آمریکا، تهران 4611

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی سی فوری

موضوع: افزایش نگرانی ها پس از ترور مطهری

1- (محرمانه- تمام متن- این یک تلگراف گزارشی است).

1- در اصل سند، شماره های ( 20 ) و ( 21 ) وجود ندارد. م.
ص: 358

2- خلاصه: ترور آیت الله مطهری افزایش شدید نگرانی ها بین اعضای دولت و رهبران مذهبی را به دنبال داشته است. گروه فرقان اعلام کرده است که یزدی، انتظام و قطب زاده اهداف بعدی این ترورها خواهند بود. سوءظن به آمریکا در حال افزایش است. پایان خلاصه.

3- بنا به اذعان منابع مختلف خبری و مشاهدات ناظرین، ترور آیت الله مرتضی مطهری در شب، نیمه شب، روز 1 می، نتایج و بازتابهای زیر را به دنبال داشته است:

4- با عنایت به این که آیت الله مطهری در حالی مورد ترور قرار گرفت که تحت تدابیر شدید امنیتی و حفاظتی قرار داشت، اعضای دولت موقت و رهبران مذهبی به طرزی کاملاً آشکارا نگران امنیت خود شده اند. گزارشات مربوط به عضویت آیت الله مطهری در شورای انقلاب اسلامی هنوز تکذیب نشده است و استنباط عمومی این است که گروهک فرقان (حداقل ضاربین آیت الله مطهری) از این موضوع اطلاع داشته اند. حتی نیروهای مجاهدین محافظ سفارت نیز دچار سراسیمگی کاملاً واضح شده اند و از طرفی تیراندازی های شبانه در مناطق مرکزی شهر افزایش یافته است. بر اساس اظهارات ناظرین، مناطق شمالی شهر عمدتاً آرام است. چند خبرنگار از بروز تنش و درگیری در شهرهای حومه تهران خبر داده اند البته این درگیریها چندان خشونت آمیز نبوده است.

5- گروهک فرقان صبح روز 2 می با برقراری تماس تلفنی با دفتر روزنامه آیندگان و خبرگزاری آسوشیتدپرس مسئولیت ترور آیت الله مطهری را برعهده گرفت؛ این تماس نگرانی های امنیتی قابل ملاحظه ای در پی داشت. (شایان ذکر است که تنها یک هفته پیش، گروهک فرقان مسئولیت ترور سپهبد قرنی را برعهده گرفته بود.) فرد تماس گیرنده با دفاتر رسانه ها خاطرنشان کرده است که ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه، عباس امیرانتظام معاون نخست وزیر و قطب زاده مدیر رادیو تلویزیون در صدر لیست اهداف بعدی این گروهک قرار دارند.

به گفته یکی از منابع، مطالبی شنیده شده است مبنی بر این که این گروهک لیستی شانزده نفره از اهداف ترور خود تهیه کرده و خاطرنشان کرده است که معالجه سرطان شوم آخوندی مستلزم حذف و نابودی این شانزده نفر است. حدس و گمانه زنیهای زیادی در خصوص شناسایی گروهک فرقان مطرح است. مدرک محکم و مستدلی در دست نیست اما قویترین گمانه زنی ها حاکی از انتساب این گروهک به رژیم سابق است.

6- نتایج و عواقب این افزایش تنشها، به ویژه اگر هویت گروهک فرقان و یا ضاربین نهایتاً به نحوی افشا گردد که مؤید ارتباط آنها با شاه سابق باشد، تعمیق و تثبیت مظنونیت ایالات متحده آمریکا را در پی خواهد داشت. شاهد و گواه این قضیه این است که ظرف 36 ساعت گذشته برقراری تماس با منابع مذهبی برای ما بسیار مشکل شده است (که البته بخشی از آن طبیعی است چرا که عده زیادی مشغول مراسم کفن و دفن هستند). چپگرایان و مسلمانان افراطی این وقایع را به مثابه مصادیقی در تأیید دیدگاه خمینی دایر بر مداخله ایالات متحده

ص: 359

آمریکا و دیگر قدرتها در امور داخلی کشور تلقی می نمایند. در صورتی که این دیدگاه از رونق و شیوع بیشتری برخوردار گردد (که البته تاکنون این طور نبوده است) موقعیت و شرایط امنیتی نمایندگی آمریکا مجدداً در هاله ای از ابهام قرار خواهد گرفت. شایان ذکر است که در حال حاضر نوک پیکان توجهات معطوف شناسایی گروهک عامل ترورهاست.

7- نگرانی دیگر دولت موقت انقلاب اسلامی، مشکلات احتمالی نشأت گرفته از اقدامات تیمسار پالیزبان و تیمسار اویسی است که هر دوی آنها در حال حاضر فراری هستند. تیمسار پالیزبان مظنون به این است که در جریان شورش نسبی دو هفته گذشته ترکمنها ایفای نقش نموده است.

البته جریانات اسلامی آن قدر قوی و محکم هستند که احتمال مداخله عناصر بیگانه در بین گروههای داخلی را تقلیل دهند. نکته جالب توجه این که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که توسط ابراهیم یزدی بنا نهاده شد، هم اکنون عملاً تحت اختیار و اراده آیت الله رفسنجانی قرار گرفته است و به عنوان بازوی حمایتی حزب جمهوری اسلامی (حزب خمینی) شناخته می شود.

بر اساس اطلاعات موجود، حزب متعلق به شریعتمداری ، یعنی حزب جمهوری خلق مسلمان، تاکنون با هیچ گروه و دسته ای ائتلاف نکرده است. در صورتی که احزاب به رقابت خود در خصوص ائتلاف با نیروهای مسلح ادامه دهند، نیروهای زیادی در این کشور در مقابل یکدیگر صف آرایی خواهند کرد.

ناس


روز جهانی کارگر در تهران

سند شماره 166

بدون طبقه بندی6 می 1979 16 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران به: وزارت امورخارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: روز جهانی کارگر در تهران

راهپیمایی های روز جهانی کارگر در تهران در جوی کاملاً آرام و تحت تدابیر شدید امنیتی به اجرا درآمد. کارمند بخش سیاسی استمپل و کاردار به وسیله خودرو از مناطق اطراف رژه عبور کرده و سه گروه مجزا را مشاهده کردند. از نکات شایان ذکر در این مراسم می توان به نظم و انضباط قابل توجه راهپیمایان و نیز رویکرد اسلامی و ضدکمونیستی مراسم اشاره کرد.

در تاریخ 30 آوریل یکی از منابعی که حشر و نشر زیادی با چندین سازمان دانشجویی دارد ادعا کرد که گروه فداییان قصد ندارد از روز کارگر به عنوان حربه ای برای مواجهه سیاسی استفاده نماید. در دیگر مناطق شهر عبور و مرور و کسب و کار روزمره مردم در جریان بود و بحثی از روز کارگر مطرح نمی شد.

ناس


تشریح وضعیت ایران، می 1979

ص: 360

سند شماره 167

محرمانه

شماره گزارش: 79 684601838 می 1979 18 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده گزارش: ای. بی. گرازینی متخصص امور اطلاعاتی

مقام مسئول تأییدکننده: وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا سرهنگ ال. جی. هالند

منبع: رسانه های خبری محلی، کارمندان سفارت و اعضای دفتر وابسته دفاعی

موضوع: تشریح وضعیت ایران، می 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده توضیحات و اطلاعاتی در خصوص شرایط حاکم بر ایران است. این اطلاعات شامل موارد ذیل است:

دستگیری برخی افراد جدید در خصوص ترور آیت الله مطهری، تیراندازیهای صورت گرفته در تهران، اعدام سرتیپ ناظمی، استفاده از برخی مجتمع های نظامی به عنوان پارکینگ خودرو، هشدار ارتش پاسدار انقلاب در خصوص «عناصر فرصت طلب»، اظهارات امیرانتظام معاون نخست وزیر در جدیدترین کنفرانس مطبوعاتی خود، و اطلاعات متفرقه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات گزارش: (محرمانه) الف- دستگیری برخی افراد جدید در خصوص ترور آیت الله مطهری: 5 نفر دیگر به عنوان مظنون به ارتباط با ترور آیت الله مطهری دستگیر شدند؛ با این دستگیری، تعداد افراد دستگیر شده در ارتباط با این اتهام به 13 نفر رسید. بازجوهای انقلابی با تحقیق از مظنونین دستگیر شده موفق شده اند که اطلاعات و اسناد جدیدی در خصوص گروهک زیر زمینی و روحانیت ستیز کسب نمایند؛ البته جزییات موضوع هنوز منتشر نشده است.

سه نفر از پنج نفر دستگیر شده مستقیماً در ترور سپهبد قرنی و آیت الله مطهری دخالت داشته اند. این سه نفر فهرستی از رهبران ارشد ایران را تهیه کرده بودند که گروهک فرقان تهدید کرده بود که ظرف ماههای آتی آنها را ترور خواهد کرد. این در حالی است که به گزارش یک منبع خبری، روز گذشته پانزدهمین نسخه از بولتن زیرزمینی گروهک فرقان افشا شده و به صورت گسترده در سطح شهر تهران منتشر شده است. بر روی صفحه اول این بولتن سخنانی از حضرت علی [علیه السلام] به نقل از کتاب «نهج البلاغه» درج شده بود. در این بولتن انتقادات تند و گزنده ای نسبت به روحانیت و حمایتهای شوروی از رهبران مذهبی ایران مطرح شده است.

گروهک فرقان در این بولتن ادعا کرده است که همچنان با مبارزه و مقابله با «آخوندیسم» و تضعیف سلطه روحانیت برکشور ادامه خواهد داد.

ص: 361

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) نکته شایان توجه این که نیروهای پاسدار انقلاب به سرعت مظنونین به مشارکت در ترور آیت الله مطهری را دستگیر کردند. این دستگیری به مراتب سریعتر از دستگیری مظنونین مربوط به ترور سپهبد قرنی بود. چنین به نظر می رسد که نیروهای پاسدار انقلاب، افرادی را از قبل ، حتی قبل از اجرای ترور، در ذهن خود داشته اند. نکته جالب توجه دیگری که می توان مطرح کرد این است که هویت مظنونین دستگیر شده در هیچ یک از گزارشات منتشر شده در منابع خبری، فاش نشده است. برخی تناقضات در این زمینه متصور است.

ب- تیراندازیهای صورت گرفته در تهران: به تازگی دو تیراندازی در تهران روی داده است. در اولین تیراندازی که با مشارکت دو زن و سه مرد صورت گرفت، هیچ کس کشته نشد و ضاربین موفق به فرار شدند. این پنج نفر در حالی که در یک خودرو فاقد پلاک در حال حرکت بودند، به گروهی از نیروهای پاسدار انقلاب که در مقابل مقر کمیته گاقرآباد(1)ایستاده بودند، تیراندازی کرده و به سرعت از صحنه گریختند. یک موتور سوار که به این خودرو مشکوک شده و آن را تعقیب کرده بود، قصد داشت به سرعت خود را به نیروهای پاسدار مستقر در مقابل مقر کمیته رسانده و آنها را در جریان موضوع قرار دهد اما با توجه به سرعت خودرو، وی موفق به این کار نشد و تیراندازی به وقوع پیوست. شب گذشته در خیابان شاه رضا (که اخیراً به خیابان انقلاب تغییر نام داده است.)، یک دستگاه خودرو مرسدس بنز سفید رنگ که توسط دو دستگاه موتور سیکلت محافظت می شد، به ایستگاه نگهبانی نیروهای پاسدار انقلاب حمله کرد. این نیروها که از اعضای کمیته بنی هاشمی بودند، نیز واکنش نشان داده و موتور سواران را هدف گلوله قرار داده و مضروب کردند؛ یکی از موتورسواران در دم کشته شد و دیگری که مجروح شده بود، دستگیر شد. افراد سوار بر خودرو مرسرس بنز موفق به فرار شدند.

ج- اعدام سرتیپ ناظمی در تهران: دادگاه انقلاب تهران پس از چهار روز محاکمه سرتیپ فضل الله ناظمی، حکم اعدام وی را صادر و شب گذشته این حکم را به اجرا درآورد. منابع خبری گزارش داده اند که محاکمه سرتیپ ناظمی طی پنج جلسه کاری دادگاه و در طول چهار روز به انجام رسیده است و دلیل این تأخیر هم بررسی و راستی آزمایی اظهارات این افسر بوده است.

ناظمی ادعا کرده بود که در جریان شورشهای مورخ 11 فوریه، وی به سربازان تحت امر خود دستور داده بود که سلاحهای خود را کنار بگذارند و به طرف مردم شلیک نکنند. دادگاه پس از بررسی و تحقیق در خصوص این موضوع به این نتیجه رسید که ادعای وی کذب بوده و بنابراین حکم اعدام او را صادر کرد.

1- احتمالاً منظور کمیته باقرآباد است. م.
ص: 362

این حکم پس از تأیید به سرعت در شب گذشته اجرا شد. جسد وی صبح امروز به پزشکی قانونی انتقال یافت.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) صبح امروز رادیو ملی اعلام کرد که روز گذشته 21 نفر اعدام شده اند. از این تعداد، صرفاً نام سرتیپ ناظمی در مطبوعات منتشر شد و اسامی دیگر افراد اعدام شده هنوز منتشر نشده است. اینجانب امشب اطلاعات لازم را از طریق منابع خبری به دست خواهم آورد.

د- استفاده از برخی مجتمع های نظامی به عنوان پارکینگ خودرو: امیرانتظام، معاون نخست وزیر، با اشاره به تلاشهای صورت گرفته در خصوص رفع مشکل ترافیک شهر تهران، اظهار داشت که شهرداری به زودی طرحی را به اجرا خواهد گذاشت که به موجب آن از ورود خودروهای شخصی به مرکز شهر جلوگیری به عمل خواهد آمد. وی افزود که در راستای همین طرح، از چند پایگاه نظامی بزرگ که هم اکنون خالی و بلا استفاده است به عنوان پارکینگ بهره برداری خواهد شد و افراد خودروهای خود را در این پارکینگها پارک کرده و به وسیله اتوبوس و یا تاکسی به بخشهای مرکزی شهر خواهند رفت. پایگاه نظامی عباس آباد به تنهایی حدود 10 هزار دستگاه خودرو را در خود جای خواهد داد. پادگانهای نظامی که قرار است پس از بحث و رایزنی با مقامات نظامی به منظور استفاده به عنوان پارکینگ در اختیار شهرداری تهران قرار گیرد عبارتند از: عباس آباد، باغ شاه، شاهپور، عشرت آباد و پایگاه هوایی مستقر در بخش شرقی تهران. این پادگانها در محیط پیرامونی منطقه ای از شهر قرار دارند که خودروهای خصوصی حق ورود به آن را نخواهند داشت.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) احتمالاً منظور از پایگاه هوایی در شرق تهران، پایگاه دوشان تپه است. در حال حاضر اطلاعات بیشتری در این خصوص در دست نیست. نکته شایان توجه این که سفارت ایالات متحده آمریکا درست در وسط این منطقه یاد شده قرار دارد و این موضوع در حال حاضر حرکت خودروهای ناشناخته ما را تحت الشعاع قرار خواهد داد.

ه- هشدار ارتش پاسدار انقلاب درخصوص فعالیت «عناصر فرصت طلب»: ارتش پاسدار انقلاب امروز در اولین بیانیه عمومی خود به مردم تهران هشدار داد که عناصری «فرصت طلب» با جعل عنوان نیروهای ارتش پاسدار انقلاب و یا کمیته وارد حریم خصوصی و خانه های افراد شده و اموال و داراییهای آنها را به غارت می برند.

در این بیانیه خاطرنشان شده بود که هیچ یک از نیروهای پاسدار انقلاب بدون حکم دادستان عمومی، کارت شناسایی معتبر و حکم مأموریت ارتش و یا کمیته، حق ورود به حریم خصوصی و خانه های افراد را ندارند. در این بیانیه از عموم مردم خواسته شده است که در این خصوص همکاری لازم را با ارتش پاسدار انقلاب به عمل آورده و در صورت مشاهده و یا دستگیری این افراد، به سرعت مراتب را به نزدیک ترین کلانتری و یا کمیته اطلاع رسانی نمایند.

ص: 363

و- اظهارات امیرانتظام، معاون نخست وزیر، در جدیدترین کنفرانس مطبوعاتی خود:

1- عباس امیر انتظام، معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت، امروز مجدداً موضوع آموزش یک گروه 3000 نفری در پایگاه نظامی علی آباد در نزدیکی شهر قم به وسیله مشاورین نظامی جنبش امل، نیروی نظامی فعال در جنوب لبنان که توسط امام موسی صدر ایجاد شد، را تکذیب کرد. وی تأکید کرد که در مسیر عزیمت به شهر قم، تاکنون چندین بار از فراز پایگاه علی آباد عبور کرده و هیچ کس را در آن ندیده است؛ وی خاطرنشان کرد که این پایگاه خالی است.

2- وی در خصوص ارتش پاسداران انقلاب اظهار داشت که تشکیل یک ارتش جدید ضروری به نظر می رسید چرا که ارتش، پلیس و ژاندارمری در تأمین نظم و قانون موفق نبوده اند. بنابراین، ارتش پاسداران انقلاب این خلأ را مرتفع خواهد کرد. دوره آموزشی این نیرو در پایگاه علی آباد قم برگزار نشده بلکه در یک پایگاه در تهران صورت گرفته است. این نیرو مادامی که دادگاه انقلاب وجود خارجی و فعالیت داشته باشد، تحت امر این دادگاه خواهد بود؛ و پس از انحلال دادگاه انقلاب، اختیار این نیرو به دولت محول خواهد شد. این نیرو حافظ و پاسدار انقلاب ما خواهد بود. خوشبختانه تعداد نیروهای این ارتش در حال حاضر محدود است و برحسب ضرورت می توان از آنها در هر جای کشور که نیاز باشد استفاده نمود.

3- امیرانتظام درباره موضوع فروش گاز به شوروی اظهار داشت که فروش گاز از طریق خط لوله شماره 2 که قرارداد آن قبلاً امضا شده بود، به دلیل پیروزی انقلاب هنوز آغاز نشده است.

در همین ارتباط، یک هیأت از شوروی در حال حاضر در ایران بوده و مشغول بحث و بررسی موضوع با شرکت ملی نفت ایران است. ظرف یک هفته آینده، شرکت ملی نفت، در این خصوص به دولت گزارش خواهد داد. نهایتاً تصمیم گیری خواهد شد که گاز از طریق این لوله به شوروی منتقل شود یا خیر و البته قیمت آن نیز مشخص خواهد شد.

ز- اطلاعات متفرقه:

1- منابع خبری گزارش داده اند که استخدام نیروهای جدید در پایگاه هوایی بندرعباس باعث بروز تنش و جار و جنجال در این پایگاه شده است. دلیل بروز این تنش عدم آشنایی نیروهای جدید الورود به قوانین و مقررات پادگانها اعلام شده است. این تنشها توسط آیت الله غلامحسین حقانی آرام شده است.

2- اداره روابط عمومی ستاد ارتش اسلامی اعلام کرده است که نیروهای نظامی مختار هستند که مقالات و دیدگاههای خود را منتشر نمایند، البته بایست توجه داشته باشند که مسئولیت این نوشته ها مستقیماً، برعهده نگارنده می باشد. دولت هیچ اعتراضی به انتشار دیدگاههای نیروهای نظامی ندارد.


وضعیت ایران، می 1979

ص: 364

سند شماره 168

محرمانه

شماره گزارش: 79 684601849 می 1979 19 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی متخصص در امور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا

مقام مسئول تأییدکننده: وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا سرهنگ ال. جی. هالند

منبع: رسانه های خبری محلی، کارمندان سفارت و اعضای دفتر وابسته دفاعی

موضوع: وضعیت ایران، می 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده توضیحات و اطلاعاتی در خصوص شرایط حاکم بر ایران است. این اطلاعات شامل موارد ذیل است:

اسامی 21 فرد اعدام شده در تهران در مورخ 8 می 79، تداوم قاچاق اسلحه از کشور امارات متحده عربی به ایران، گزارش میزان تولید نفت، جبهه ملی در صدد استفاده از اعضای قدیمی خود، هشدار فداییان در خصوص «توطئه پالیزبان» در مناطق غربی ایران، تعهد وزیر کشور مبنی بر تهیه پیش نویس قانون اساسی ظرف 15 روز آینده، معرفی روز زن، و اطلاعات متفرقه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف) اعدام 21 نفر دیگر به اتهام «فساد فی الارض»: در ساعت 5 بامداد روز هشتم می 79 تعداد 21 نفر دیگر از «عوامل رژیم سابق» در جوخه های آتش تیرباران شدند. دادگاه انقلاب این افراد را به اتهام «فساد فی الارض» گناهکار شناخته بود. افراد اعدام شده عبارت بودند از:

1- دکتر جواد ساپد(1)، سخنگوی مجلس قانون گذاری و آخرین دبیر کل حزب رستاخیز.

2- دکتر محمدرضا عاملی تهرانی- وزیر اطلاع رسانی کابینه شریف امامی و وزیر آموزش کابینه ازهاری.

3- دکتر غلامرضا کیانپور، استاندار استانهای آذربایجان و اصفهان و وزیر اطلاع رسانی و دادگستری در کابینه هویدا.

4- تیمسار علی فتحی امین، فرمانده تیپ مسلح همدان و افسر ارشد فرماندهی نظامی تهران.

5- سرهنگ حسین فردوس ماکان، فرمانده ستاد مرکزی ژاندارمری ملی.

6- سرگرد حسین اصفهانیان فرد، فرمانده گروههای انتقال ستاد مرکزی ژاندارمری.

1- بوده است. م. « ثابت » ٭ احتمالاً نام موردنظر
ص: 365

7- سرهنگ جواد مخفی، قائم مقام اداره اطلاعات پلیس و افسر رابط پلیس و کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک و پلیس، و افسر رابط کمیته مشترک ضدخرابکاری و «عوامل خارجی».

8- تیمسار عبدالله نوروزی، بازجوی ارشد ساواک در کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک و پلیس.

9- سرهنگ احمد رستم خانی، عضو بخش عملیات کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک و پلیس.

10- سروان محمد قنادزاده، عضو ارشد ساواک و رئیس بخش در کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک.

11- سرگرد اسدالله بختیاری، عضو بخش عملیات کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک و پلیس.

12- ستوان حسین قلم کاری، از اعضای ساواک در کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک.

13- گروهبان مهدی نجاتیان، عضو کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک.

14- یدالله شادانی با نام مستعار «اسفندیاری»، بازجوی شماره 7 زندان اوین و رئیس بخش در ساواک.

15- ستوان سوم علی خداداد کادیه، عضو ساواک.

16- علی ا صغر ایرانلو، عضو کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک.

17- حسین نصر، رئیس بخش در ساواک و عضو گروه گشت جوخه ضدخرابکاری.

18- محمدمهدی میدانی، رئیس بخش در ساواک و افسر گشت کمیته ضدخرابکاری.

19- حمزه تفنگچی، رئیس بخش گشت ساواک.

20- احمد حسینی، رئیس بخش گشت ساواک.

21- فریدون شادافر(1)با نام مستعار «شاهین»، بازجوی ساواک و متهم به شکنجه افراد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) صبح امروز رادیو گزارش داد که به غیر از افراد فوق الذکر، هفت نفر دیگر نیز اعدام شده اند؛ البته رادیو در گزارش خود، از ذکر اسامی این افراد اجتناب ورزید. آمار اعدامها ظرف سه هفته اخیر کاهش چشمگیری یافته بود که مجدداً این آمار سیر صعودی قابل ملاحظه ای به خود گرفت. اسامی هفت نفر جدید نیز در گزارش وضعیت بعدی ارسال خواهد شد.

ب) تداوم قاچاق اسلحه از کشور امارات متحده عربی به ایران: دریادار احمد مدنی، فرمانده نیروی دریایی، روز گذشته در آبادان اظهار داشت که پایگاههایی در برخی بنادر کشور امارات متحده عربی وجود دارند که به عنوان مبدأ و سرچشمه قاچاق سلاح و مواد مخدر به ایران ایفای نقش می کنند. مدنی که استاندار خوزستان نیز می باشد، در حال یک سفر دوره ای

1- م. « شادانفر » احتمالاً فرد موردنظر بوده است.
ص: 366

به شهرهای مهم استان خوزستان است. دریادار مدنی خاطرنشان کرد که بنادر یاد شده صرفاً با هدف قاچاق احداث شده اند و مأمن و پناهگاه قاچاقچیان محسوب می شوند و از طرفی دیگر فعالان قاچاقچی از حمایت دولت امارات منتفع و برخوردار هستند.

ج) گزارش میزان تولید نفت در ایران: شرکت ملی نفت ایران روز گذشته اعلام کرد که طی نیمه اول ماه جاری ایرانی (21 آوریل لغایت 5 می) میانگین تولید روزانه نفت این کشور معادل 4 میلیون بشکه بوده است. این شرکت تصریح کرد که در همین بازه زمانی به طور میانگین روزانه 850 هزار بشکه نفت در پالایشگاههای آبادان، تهران، شیراز و کرمانشاه مورد پالایش قرار گرفته است. شرکت ملی نفت ایران افزوده است که پس از رفع نیازها و مصارف داخلی، روزانه حدود 300 هزار بشکه از فراورده های پالایش شده به خارج از کشور صادر شده است. با افزایش این مقدار به حجم 4/3 میلیون بشکه ای نفت خام صادر شده به صورت روزانه، کل حجم صادرات نفتی این کشور روزانه به عدد 7/3 میلیون بشکه می رسد. این حجم مواد نفتی به وسیله تعداد 56 تانکر نفتکش صادر شده است.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) متأسفانه منابع خبری از ذکر نام نفتکشها خودداری کرده اند.

د) جبهه ملی در صدد استفاده از اعضای قدیمی خود: جبهه ملی ایران درصدد برآمده است که به ریشه و شاکله خود بازگشته و از اعضای قدیمی و همکاران و همقطاران نخست وزیر مرحوم جبهه، دکتر محمد مصدق، استفاده نماید. یک منبع خبری گزارش داده است که شورای مرکزی جبهه ملی رسماً از رهبران و اعضای قدیمی خود درخواست کرده است که به منظور تقویت سازمانی حزب، به این جبهه ملحق شوند. این منبع خبری اسامی این افراد را به شرح ذیل اعلام کرده است: آیت الله محمود طالقانی، دکتر علی شایگان- که چند هفته پیش از او به عنوان اولین رئیس جمهور احتمالی کشور یاد شد، و آیت الله زنجانی، رهبر مذهبی سالخورده و از دوستان نزدیک مصدق. افزون بر این، جبهه ملی از برخی وزرای عضو کابینه مصدق و نیز اعضای شورای سال 1962 دعوت کرده است که با پیوستن به این حزب، امکان تلفیق تمامی دسته ها و دیدگاه های مختلف در درون پیکره جبهه مهیا گردد.

ه ) هشدار فداییان در خصوص «توطئه پالیزبان» در مناطق غربی ایران: امروز سازمان چریکهای فداییان خلق در خصوص توطئه «مزدوران» تحت امر تیمسار پالیزبان، یکی از چهره های وفادار شاه که در حال حاضر به صورت زیرزمینی در مناطق غربی ایران بر ضدانقلاب فعالیت می کند، هشدار داد.

فداییان در نامه ای سرگشاده، که در چندین روزنامه فارسی زبان نیز منتشر شد، خطاب به آیت الله محمود طالقانی خاطرنشان کردند که «پس از وقایع خونبار و غم انگیز شهرهای سنندج، گنبدکاووس و نقده، بار دیگر سرسپردگان امپریالیسم و افراط گرایی در حال طرح یک توطئه برای مناطق غربی کشور می باشند. این بار توطئه گران مناطقی را انتخاب کرده اند که دراویش اهل حق در آنها مشغول زندگی هستند؛ مناطقی از قبیل کرند عرب، کوران، سرپاک

ص: 367

ذراب(1) و قصرشیرین. عوامل فعال در پشت این توطئه و دسیسه عبارتند از تیمسار پالیزبان، سردارجاف (برادر سالارجاف که ماه گذشته اعدام گردید.) و تعدادی از اعضای ساواک و برخی روحانیون متمایل به رژیم سابق. به طور خلاصه، شرایط حاکم بر منطقه را می توان به ترتیب ذیل تشریح نمود: تیمسار پالیزبان به اتفاق سردارجاف و عناصر ساواکی با پرداخت مبالغی بین 3 هزار تا 6 هزار تومان به صورت ماهانه، اقدام به استخدام تعدادی مزدور نموده اند. طی ماه گذشته، عوامل و مزدوران پالیزبان بارها اقدام به قتل و غارت مردم در روستاها و جاده های مناطق غربی کشور نمودند. صدها خودرو در جاده ها مورد غارت و چپاول قرار گرفت و گله ها و داراییهای روستاییان به تاراج رفت. به رغم این که مردم در این خصوص به امام، کمیته و ژاندارمری شکایت کرده اند اما تاکنون هیچ یک از مقامات و مراجع مسئول، اقدامی در این راستا به انجام نرسانده اند.»

و) تعهد وزیر کشور مبنی بر تهیه و تنظیم پیش نویس قانون اساسی ظرف 15 روز آتی: به گفته احمد صدر حاج سید جوادی، وزیر کشور، پیش نویس قانون اساسی جدید ظرف 15 روز آتی منتشر خواهد شد. وزیر کشور خاطر نشان کرد که وزارت کشور با جدیت هرچه تمامتر در حال فراهم سازی مقدمات برای برگزاری انتخابات مربوط به یک مجلس قانون گذاری جهت تدوین نسخه نهایی پیش نویس قانون اساسی جدید می باشد. اخیراً برخی مقامات دولتی تأکید کرده اند که انتخابات مربوط به مجلس قانون گذاری و مجلس قانون اساسی به مدت نامعلومی به تعویق افتاده است؛ ناظران سیاسی اذعان دارند که واژه «به مدت نامعلوم» می تواند به معنای «مدتی طولانی» باشد. حاج سید جوادی تصریح کرد که استقلال تمام عیار مراکز قدرت به طور کامل مورد ملاحظه قرار گرفته است؛ وی افزود که در این قانون اساسی مالکیت خصوصی براساس اصول و مبانی اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. وزیر کشور تأکید کرد که این پیش نویس توسط افرادی متبحر و باتجربه در زمینه تدوین متون حقوقی تهیه و تنظیم شده است. پیش نویس تهیه شده در حال حاضر به منظور بررسی مباحث انقلابی در اختیار وزیر قرار گرفته است و پس از اتمام این بررسی و ارزیابی، در اختیار عموم مردم قرار خواهد گرفت. حاج سید جوادی خطاب به افرادی که خواهان اظهارنظر در خصوص این پیش نویس هستند، تأکید کرد که مجلس قانون اساسی تصمیم نهایی را در این زمینه اتخاذ خواهد کرد. وزیر کشور افزود که تمامی افراد می تواند دیدگاهها و نظرات خود در زمینه این پیش نویس را به مجلس قانون اساسی اعلام نمایند و این مجلس نیز در تهیه نسخه نهایی قانون اساسی، تمامی دیدگاهها را مورد ارزیابی قرار خواهد داد. وی در ادامه اظهار داشته است که «در پیش نویس قانون اساسی تهیه شده، حقوق و آزادیهای تمامی افراد مورد توجه قرار گرفته است البته مادامی که به حقوق و آزادی دیگران خدشه ای وارد ننماید و ضمناً حقوق زنان و مردان

1- سرپل ذهاب. م.
ص: 368

نیز کاملاً برابر ملاحظه شده است. قانون اساسی به اهل تسنن و دیگر اقلیتهای مذهبی آزادی کامل اعطا کرده است.» وزیر کشور تأکید کرد که نیروهای تحت امر وی در حال برنامه ریزی برای برگزاری انتخابات یک مجلس قانون گذاری هستند؛ وی تصریح کرده است که مقررات مربوطه آماده تحویل به دولت و شورای انقلاب اسلامی است. وزیر کشور مهمترین شاخصه افراد برای نمایندگی مجلس را سواد عنوان کرده است. وی گفته است که به ازای هر 100 هزار نفر یک نماینده و یا به ازای هر 150 تا 200 هزار نفر یک نماینده در مجلس حضور خواهد داشت. وزیر کشور تعهد کرد که جزییات و نتایج تحقیق و بررسی در دست اقدام در خصوص واگذاری اختیارات و قدرت بیشتر به استانداران را منتشر نماید. این احتمال وجود دارد که اختیار توسعه عمومی و استخدام و اخراج نیروهای دولتی در هر استان برعهده استاندار قرار گیرد.

ز) اطلاعات متفرقه:

اعلام روز زن: حزب جمهوری اسلامی روز 17 می- روز میلاد [حضرت] فاطمه زهرا [سلام الله علیها]، دختر [حضرت] محمد [صلی الله علیه و آله] را به عنوان روز زن مشخص کرده است. به منظور گرامیداشت این روز، مراسم ویژه ای برگزار خواهد شد. این حزب در بیانیه ای اعلام کرده است که «زنان همواره تحت نام آزادی مورد بدرفتاری قرار گرفته و متحمل توهینها و اهانتهای زیادی شده اند. در قرن اخیر نیز استعمارگران تلاش کرده اند که از زنان در راستای پیشبرد منافع و منویات خود بهره برداری نمایند. تنها اسلام است که عملاً زنان را ارج نهاده است و آنان را در امور اجتماعی مستقل تلقی کرده است؛ انقلاب اسلامی ایران نیز فرصتی است برای زنان که مجدداً از آزادی بهره مند گردند.»


مصاحبه با روزنامه تایمز ایران دکتر ابراهیم یزدی

سند شماره 169

استفاده محدود اداری10 می 1979 20 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 4854

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی با اولویت

موضوع: مصاحبه با روزنامه تایمز ایران دکتر ابراهیم یزدی

1- آیندگان مورخ 9 می مصاحبه منتشره در تایمز ایران (یک روزنامه آمریکایی) با فرزند وزیر امور خارجه دکتر ابراهیم یزدی را گزارش کرده است. در این مصاحبه گویا پیرامون تابعیت آمریکایی دکتر یزدی به نقل از مقامات سفارت آمریکا در تهران بحث و گفتگو شده است.

2- ترجمه بخشهای مربوط به مصاحبه، توسط سفارت به شرح ذیل است. نقل قول: در اوضاع کنونی اگر دولت آمریکا اقدامی علیه یزدی به عمل آورد، احتمالاً وی تابعیت آمریکایی خود را از دست خواهد داد. و اضافه کرد که دولت آمریکا با لغو تابعیت یزدی کاری احمقانه

ص: 369

خواهد کرد. وی در ادامه گفت: اگر آیت الله خمینی، یزدی را روانه زندان سازد، وی از حمایت کنسولگری آمریکا در ایران برخوردار خواهد شد. و اگر از افراد مسئول زندان شکایت کند، سفارت آمریکا در ایران، اعتراض وی را به دولت ایران خواهد رسانید و او را به آمریکا باز خواهد گرداند. این مقام افزود: این احتمالات در حقیقت احمقانه به نظر می رسند. پایان نقل قول.

3- از آنجا که دکتر یزدی دائماً تابعیت آمریکایی خود را تکذیب کرده است، اینگونه مقالات موجب شرمساری وی خواهد شد. فکر می کنیم که در این مورد سئوالاتی پدید خواهد آمد. لطفاً متن کامل مصاحبه و هرگونه اطلاعات موجود در این زمینه را برای ما ارسال دارید.

ناس


ایران عضو غیرمتعهدها و بر علیه کمونیزم؟

سند شماره 170

استفاده محدود اداری10 می 1979 20 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 4860به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: ایران عضو غیرمتعهدها و بر علیه کمونیزم؟

1- دکتر ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه، طی مصاحبه ای که در 10 می منتشر شد، اعلام کرد ایران تصمیم گرفته در اولین فرصت ممکن، به جنبش عدم تعهد بپیوندد. وی اظهار داشت که این موضوع را با نمایندگان کوبا در تهران مورد گفتگو قرار داده و اینکه «بسیار محتمل» است ایران هیأتی را به کنفرانس عدم تعهد که اوت آینده در هاوانا برگزار می شود، اعزام کند.

2- در روز 8 می از دریادار مدنی، فرمانده نیروی دریایی و استاندار خوزستان، در خلیج (فارس) سئوال شد که آیا ایران به شیخ نشین های حوزه خلیج فارس در مقابل تهدید کمونیزم کمک خواهد کرد؟ وی پاسخ داد «ما سعی خواهیم کرد در امور داخلی دیگر کشورها دخالت نکنیم؛ اما با این وجود اگر مردمی که قادر به دفاع از خودشان نیستند از ما کمک بخواهند، این وظیفه ما خواهد بود که دست آنها را بگیریم.»

3- نظریه: به نظر می رسد که ایران همچنان تهدیدات در مرزهایش را متفاوت از آنچه که در خارج می گذرد، احساس می کند. ناس


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 171

محرمانه10 می 1979 20 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 4874

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه) این گزارش اطلاعاتی در مورد ایران فراهم می کند که شامل

ص: 370

سرفصل های زیر می باشد: 8 اعدام دیگر در ایران؛ اعلام عفو محدود؛ دادستان عمومی خواستار مساعدت مردم برای دستگیری سران رژیم سابق می شود؛ سفیر مصر، تهران را ترک می کند و موارد متفرقه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات (محرمانه) الف- 8 اعدام دیگر. روز گذشته افراد زیر در تهران به جرم «مفسد فی الارض، محاربه با خدا و مشارکت در قتل عام مردم بی گناه» اعدام شدند.

(1) حبیب القانیان، یک تاجر بسیار مشهور متهم به فساد مالی، رابطه داشتن با اسرائیل و صهیونیسم و خیانت به هموطنان خود.

(2) رحیم علی خرم، یک تاجر بسیار معروف دیگر و مالک یک قمارخانه.

(3) سرتیپ عبدالحسین سعادتمند، فرمانده سابق اداره اول ساواک، وزیر سابق اطلاعات در کابینه ازهاری، فرمانده دفتر روابط عمومی ارتش، رئیس محاکم نظامی رژیم گذشته.

(4) محمد بقایی یزدی، دکتر مخصوص ساواک و شکنجه گر ماهر.

(5) محمد فلاح، عامل ضدشورش ساواک.

(6) جعفر شکروی، افسر شهربانی و فرمانده واحدهای گشتی کمیته ضدخرابکاری ساواک.

در رشت احمد ابراهیمی افسر شهربانی و در فارس عبدالله مجیدی ستوان ژاندارمری نیز اعدام شدند. هر دو دادگاه رشت و فارس حکم دادند که خانواده این دو اعدامی حقوق ماهانه و مزایای شغلی آنها را دریافت کنند.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) القانیان و خرم اولین تجاری هستند که اعدام شده اند. القانیان یک یهودی بود و اولین قربانی غیرمسلمان عدالت اسلامی می باشد.

اتهامات وی عبارتند از: خیانت، فساد و قتل. وی در یک اظهارنامه طولانی به جاسوسی برای اسرائیل و ملاقات با موشه دایان و جلب قول حمایت اسرائیل از تمام یهودیان ایران متهم شده بود. طبق اظهارات منابع تنها مدرک برای اثبات اتهام خیانت وی ظاهراً سه سند از پرونده های ساواک بوده است.

اگر اسناد ساواک به عنوان مدارک قابل قبولی برای اثبات جرم محسوب شود هشدار قابل توجهی به شمار می رود. اگر امپریالیسم اقتصادی به عنوان یک سابقه منفی تلقی شود بنابراین صدها تاجر محلی بایستی از ترس به لرزه بیفتند.

ب- اعلام عفو محدود. شورای وزیران طرح یک عفو عمومی را مورد تصویب قرار داد. به نظر می رسد این عفو عمدتاً شامل جنایتکاران خورده پا و افراد بی گناه و به اصطلاح بی گناهی باشد که توسط پاسداران انقلابی دوآتشه به دلیل همپالگی با افراد ناباب دستگیر شده اند. استثنائات این عفو به قدری دور از دسترس است که مشکل بتوان قضاوت کرد که چه کسی را شامل می شود. مطمئناً این همان عفو عمومی که مدتها قبل بازرگان نخست وزیر ایران قول اجرای آن را داده بود نمی باشد.

ص: 371

براساس اظهارات یک منبع خبری هر فردی که توسط مقامات قانونی تحت پیگرد قرار داشته باشد علیرغم اینکه اتهامی علیه وی وارد شده باشد یا خیر از محکومیت معاف خواهد بود. اما این عفو شامل افرادی که تحت پیگرد دادگاههای انقلاب اسلامی قرار دارند و یا به تصرف غیرقانونی زمینها متهم هستند و یا در فسادهای مالی بیش از 50000 ریال (671 دلار) مشارکت داشته اند و یا بیش از 500000 ریال (6711 دلار) رشوه خواری کرده اند، مجرمین نوع اول، عاملین علیه احساسات عمومی، دزدان مسلح، واردکنندگان و تولید کنندگان مواد مخدر، آدم رباها و تخلفات ترافیکی خاص نمی شود. طبق گزارشات منابع خبری دستگیریهای بیشتری صورت گرفته است.

این استثناء ها در شرایطی به کار می آیند که یا شاکی از اتهامات خود صرف نظر کند و یا عملاً هیچ فردی هیچ اتهامی علیه فرد خاطی در مرحله اول ایراد نکرده باشد. منابع مطلع در تهران می گویند لایحه ای برای اعلام یک عفو عمومی تهیه شده اما حداقل یک بار توسط شورای انقلاب عودت داده شده است. یکی از منابع می گوید اگر و در زمانی که چنین مطلبی اعلام شود به قدری آبکی شده است که عملاً بی معنی خواهد بود با این وجود یک پیش روی برای بازرگان و کابینه ضعیف وی خواهد بود. حدس زده می شود که محاکمات و اعدامهای انقلابی انفعالی و ناگهانی پاسخ شورای انقلاب به توصیه بازرگان مبنی بر اتخاذ شیوه «بخشش و گذشت کردن» باشد. این کار ممکن است پاسخ قاطعانه ای به ارعاب گروه فرقان باشد. اگر تلفنهایی که به خبرگزاریهای بین المللی شده درست تلقی کنیم، گروه فرقان تهدید کرده اند که کلیه اعضای شورای انقلاب را به قتل خواهند رساند.

منبع دیگری نیز چنین اظهارنظر کرد که اقدام منفعلانه دادگاه می تواند نشانه ای از بازگشت مجدد آیت الله خلخالی بی رحم به سرکار نیز باشد. منبع می گوید وی یکی از اعضای برجسته دادگاه انقلاب بوده و نیروی اصلی پشتیبانی از اعدامها می باشد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) این امور فرد را در مورد انگیزه اعلام عفو محدود که اخیراً اعلام شده گیج می کند و معلوم نیست واقعاً در مورد عفو عمومی که عباس امیرانتظام سخنگوی دولت در مصاحبه مطبوعاتی اخیر خود قول داده بود چه مسئله ای بروز کرده است. یک نتیجه گیری می تواند این حقیقت باشد که زندانها به قدری از زندانیان انقلابی پر شده است که دیگر جایی برای جنایتکاران خورده پا وجود ندارد.

ج- دادستان عمومی خواستار مساعدت مردم شده است. دادستان عمومی دادگاه انقلاب اسلامی از تمام ایرانیان خواسته است که در یافتن و دستگیری سران رژیم سابق کمک کنند. بعضی از اسامی که اعلام شده عبارتند از:

1- دکتر نهاوندی 2- دکتر عبدالمجید مجیدی 3- دکتر عبدالعظیم ولیان 4- دکتر منوچهر تسلیمی 5- دکتر فریدون مهدوی 6- داریوش همایون 7- رضا صدقیانی 8- حسن رسولی 9- قاسم سربنا 10- حسین فولادی 11- امیرحسین شیخ بهایی 12- منوچهر پرویز 13- دکتر نیلی

ص: 372

آرما [آرام] 14- دکتر محمدرضا نجابت 15- دکتر باقر عاقلی 16- هجبر[هژبر] یزدانی 17- سرلشگر عزت الله محرری 18- سرتیپ کمانگر 19- سرلشگر پالیزبان و 20- سرلشگر صیادیان.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) تنها فرد قابل شناسایی که در لیست ذکر شده سرلشگر پالیزبان می باشد. وی استاندار کرمانشاه و رئیس رکن 2 ارتش شاهنشاهی ایران می باشد. فرد دیگر سرلشگر صیادیان است که فرمانده سابق ساواک در غرب ایران بوده است.

د- سفیر مصر، تهران را ترک می کند. دکتر علی ضمیر صافیات سفیر مصر در ایران روز چهارشنبه ایران را به مقصد قاهره ترک نمود. سخنگوی سفارت مصر روز سه شنبه اعلام کرد که کارمندان سفارت «تا مدتی» در ایران خواهند ماند.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) وابسته نظامی مصر که قبلاً گزارش شده بود در حال ترک ایران است اظهار داشت که برای دوره نامعینی در تهران خواهد ماند. وی تصدیق کرد که کارمندان سفارت در ایران خواهند ماند زیرا با دولت ایران توافق شده است که کارمندان سفارت ایران در مصر باقی مانده و کارمندان مصری نیز در ایران بمانند. تنها سفرا هستند که کشور میزبان خود را ترک می کنند. این روند به این منظور صورت گرفته تمامی روابط دیپلماتیک به طور کامل قطع نشود و برای اینکه در آینده در صورت تمایل بتوانند روابط دیپلماتیک جدیدی آغاز کنند درها باز باشد.

ه- موارد متفرقه:

(1) بندر بوشهر فعال تر می شود. مهدی مجد مدیرکل سازمان بنادر و کشتیرانی در بوشهر روز گذشته اعلام کرد فعالیتهای بیشتری در بندر بوشهر صورت خواهد گرفت. وی گزارش داده است که در طول سه ماه گذشته 18 کشتی باری در این بندر بارگیری کرده و یا بار خود را تخلیه کرده اند و تخلیه دو کشتی دیگر در حال انجام می باشد. وی اضافه نمود که بندر در حال حاضر دو بارانداز دارد ولی چهار اسکله جدید ساخته خواهد شد.

(2) مسئولین از خدمت در ارتش معاف شدند. ستاد مرکزی نیروی زمینی روز گذشته اعلام کرد که مشمولین دارای رتبه های دانشگاهی که در آذرماه به خدمت اعزام شده اند می توانند به مراکز آموزشی خود مراجعه کرده و گواهی معافیت دریافت نمایند.


ملاقات با علیرضا نوری زاده مدیر مجله امید ایران

سند شماره 172

استفاده محدود اداری10 می 1979 20 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهرانبه: سازمان ارتباطات بین المللی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: ملاقات با علیرضا نوری زاده مدیر مجله امید ایران

1- روز چهارشنبه، 9 می، وابسته مطبوعاتی روزن با علیرضا نوری زاده، سردبیر فصلنامه امید ایران، مجله «تایم» ایران، در دفتر آژانس ارتباط بین المللی آمریکا در سفارتخانه ملاقات

ص: 373

کرد. نوری زاده معاون و سردبیر پیشین مجله فردوسی و گزارشگر اطلاعات خواستار این ملاقات شده بود تا نگرانی و ترس خود را از وقوع یک کودتای چپی با در نظر گرفتن توانایی آنها در سازماندهی مخفی ابراز دارد و از جو سرکوبگرانه ضدروشنفکری روحانیت سخن بگوید. سردبیر سی و پنج ساله و دارای درجه دکترا از آمریکا گفت که وی از طرف محفل نویسندگان که به ایران آزاد و دموکراتیک معتقدند سخن می گوید و گفت که وی یکی از اعضای فعال سازمان اتحاد برای آزادی بود که توسط احمد بنی احمد، یکی از نمایندگان رک گوی ضدرژیم مجلس پیشین تأسیس شده بود.

وی خاطرنشان ساخت که منابع خبری وی معتقدند که تعداد سلاحهای موجود در اختیار چریکهای فدایی خلق حدود 4000 اسلحه است و جرج حبش از جبهه خلق برای آزادی فلسطین نیز از نظر فنی به آنها کمک می کند.

2- نوری زاده گفت که سیاست وی در مجله از دیرباز ایجاد راهی برای ابراز عقیده ایرانیهای لیبرال بوده است و بدین ترتیب در سرمقاله این هفته از شخصیت پرستی در سیاستهای ایران انتقاد کرد و حمایت خود را از نظریه رهبری جمعی که نوعی مخالفت با خمینی به حساب می آید ابراز داشت. در نشریه بعدی نوری زاده سعی دارد افکار استالینیستی سرپرست کمیته مرکزی حزب توده را با افکار سرپرست کنونی حزب یعنی کیانوری مقایسه نموده و نقش ظریف و مزورانه حزب توده را به تصویر بکشاند. دکتر نوری زاده با صراحت خواستار کمک از دفتر مطبوعاتی و فرهنگی شد تا واسطه ای برای محافل میانه رو از طریق دستیابی به سخنوران نامی آمریکایی شود، به خصوص به خاطر اینکه آنها می توانند با آشنایی با طرز تفکر ایرانیها سخن بگویند و از طریق فراهم آوردن ادبیاتی در مورد روند دموکراتیک غربی، مقالاتی در مورد نارضایتی و ناراضیانی چون سولژنیتسین فراهم آید و نیز برای روزنامه نگاران ایرانی فرصتی پیش آید تا علیرغم اوضاع انقلابی، بتوانند در آمریکا تحصیل نمایند تا مقدمات خنثی سازی نیروهای ضددموکراتیک شدیداً سیاسی موجود در جناح راست و چپ فراهم آید.

3- وابسته مطبوعاتی گفت که با به راه افتادن بایگانی بی سیم به زودی وی خواهد توانست بعضی از نیازهای مورد لزوم او را برآورده سازد. هر دو توافق کردند که هفته بعد نیز ملاقات نموده و در رابطه با نیاز سردبیر پاسخ عملی تری را طرح ریزی نمایند. شلنبرگر


دو روزنامه جدید ایرانی

سند شماره 173

10 می 1979 20 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 4885به: سازمان ارتباطات بین المللی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: دو روزنامه جدید ایرانی

1- روز دوشنبه 7 می، یک روزنامه صبحگاهی جدید، مستقل، فارسی زبان، تنها رقیب

ص: 374

واقعی برای روزنامه مردمی آیندگان به نام بامداد (صبح) در خیابانها ظاهر شده، همراه با مقالات بعدی در خلال هفته، قول می داد از منافع ایران و انقلاب اسلامی محافظت نماید و عمیقاً بی طرفی را رعایت کند ولی در محدوده مسئولیت واقعی اش هیچ گونه بهانه ای نیاورد. روزن وابسته مطبوعاتی، روز چهارشنبه 9 می، منصور رهبانی سردبیر بامداد را در ساختمان سه طبقه جدیدالاجاره ای ملاقات نمود و با یک جلسه گرم و تاجرمآبانه از وی پذیرایی شد. رهبانی سابقاً معاون سردبیر روزنامه بدنام و مرده رستاخیز، تصدیق کرد که او می خواسته به خوانندگانش بگوید که روزنامه اساساً از کارکنان سابق رستاخیز تشکیل یافته، اما به خاطر یک شروع بدون پیش داوری، دریک جلسه عمومی تصمیم بر این شد که گفتن این حقیقت را دو هفته ای به تعویق بیندازد. رهبانی که از پاییز گذشته که رستاخیز منحل شده بود بیکار بود، با تشکیل یک بنگاه و کمک گرفتن از متجاوز از چند صد نفر پخش کنندگان رستاخیز و کارکنان شعب سراسر کشور روزنامه را دوباره به راه انداخت. او گفت که برای ادامه کار روزنامه به مدت سه ماه پول دارد اما احساس می کند که برای سود بردن باید تیراژ روزنامه اش به 150000 نسخه برسد و حداقل دو صفحه کامل آگهی داشته باشد. در این شرایط اگر چه برای قضاوت زود است ولی تیراژ روزنامه حدوداً 100000 می باشد و هنوز میزان آگهی ها به مقدار مطلوب نرسیده است. رهبانی گفت که بامداد باید سیستم توزیعش را درست کند، گزارشاتی که از شهرستانها می رسند حاکی از آن است که بامداد بهتر از روزنامه چپی آیندگان به فروش می رسد و این به علت خط مشی صریحش در مورد وقایع و موضع میانه روانه اش می باشد. رهبانی تأکید کرد که بیش از شصت نفر نویسنده و مقاله نویس و علاوه بر آن حدود چهل نفر از کارکنانش، خوب به وسیله وی تصفیه شده بودند و او کاملاً برای آنها روشن کرده بود که می داند که نظرات سیاسی آنها یک طیف وسیع را تشکیل می دهد اما روزنامه بامداد، به یک چارچوب ایدئولوژیک تن درنخواهد داد. رهبانی در حاشیه اضافه نمود از آنجا که بامداد با استفاده از امکانات روزنامه اطلاعات چاپ می شود، روزنامه اش از مشکلات مقابله با یک اتحادیه فعال کارگران چاپ معاف می باشد.

2- رهبانی علاقه اش را مبنی بر دریافت مقالات توضیحی از جانب وابسته مطبوعاتی اظهار داشت و علیرغم حساسیت روابط ایران و آمریکا وی روزن را مطمئن ساخت که بامداد برای بالا بردن تیراژش هیچ چیزی را که مستقیماً علیه منافع آمریکا باشد، چاپ نخواهد کرد. رهبانی یک بیوگرافی توضیحی در مورد کاتلر که به عنوان سفیر نامزده شده، داشت و مخصوصاً به هر نوع تغییری در مورد شرایط ویزا دادن علاقه مند بود و برای مواقعی که تماس فوری ضرورت داشته باشد، شماره تلفن خانه و شماره تلفن مستقیم دفترش را به وابسته مطبوعاتی داد.

3- در روز دوشنبه، 5 می، تهران تایمز، تنها روزنامه انگلیسی زبان در چهار صفحه تحت نظارت عرفان پرویز و مصطفی جعفری که تبعه ایران شده اند، شروع به انتشار کرد. پرویز گزارشگر قبلی تهران ژورنال اسماً سردبیر است حال آنکه جعفری، گزارشگر سابق روزنامه

ص: 375

اطلاعات و مقاله نویس رادیو صدای آمریکا، در حقیقت گرداننده تشکیلات است. تهران تایمز خودش را «روزنامه ای لیبرال که هدف اولیه اش آگاه نگه داشتن خوانندگان انگلیسی زبان از تمامی اخبار و جریانات داخلی و خارجی از طریق گزارشهای بی طرفانه، منصفانه و واقع بینانه می باشد» خواند.

در صحبت با پرویز و جعفری، وابسته مطبوعاتی دریافت که پنج سرمایه گذار که نامشان برده نشده، مخارج روزنامه را تقبل کرده اند و با ذکر افزایش آگهی های روزنامه و تیراژی در حدود 9000 نسخه، آینده تهران تایمز خوب به نظر می رسد. جعفری گفت که انتظار دارد در طی یک هفته، روزنامه صفحاتش را به هشت صفحه همراه با دو صفحه اخبار داخلی به جای یک صفحه ناقص افزایش دهد. جعفری هیچ گونه سانسوری را از جانب دولت موقت احساس نمی کند اما دکتر ممکن، معاون وزارت اطلاعات از وی خواسته که خط مشی ایدئولوژیک روزنامه را ذکر کند. جعفری پذیرفته که فقط قصدش فروش روزنامه بوده اما کاملاً آماده است که از انقلاب حمایت کند. شلنبرگر


اوضاع شیراز

سند شماره 174

محرمانه14 می 1979 24 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 4954به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: اوضاع شیراز

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه گزارش: مأمور سفارت سرگرم دیدار از شیراز است. شهر آرام و مرتب است. دولت محلی (وضع استانداری و غیره) مرتب و منظم است. انجمن ایران و آمریکا هنوز در اشغال مجاهدین [خلق] است. دانشگاه باز است و جوّ آن جوّ درس و آموزش است. یأس و ناامیدی از انقلاب. اعتقاد بر این است که ایالات متحده، ایران را تحت نفوذ مؤثر دارد. مغازه ها باز و کارخانجات بسته اند. بیکاری بالا است. صنایع الکتریکی ایران باز است. پایگاههای نظامی آرام و غیرفعالند.

3- مأمور سفارت جهت نظارت بر کار بسته بندی اسباب و لوازم خانواده کارمندان سابق کنسولگری به شیراز رفته است. خانه و اسباب و اثاثیه به جای گذاشته شده در اواخر فوریه دست نخورده باقی بود. کنسولگری نیز که تحت مراقبت نیروهای محلی قراردادی می باشد، تخریب نشده و کمیته محل وارد و حتی نزدیک آن هم نشده است. تنها مراجعین کنسولگری متقاضیان همیشه امیدوار ویزا بودند.

4- شهر آرام است. شیراز که آرام ترین شهر ایران در دوران انقلاب بود، همچنان آرام است. از راه بندان ها و بازرسیهای آخر شب و تیراندازیهای شبانه آنچنانی که در شهرهای دیگر ایران وجود دارد خبری نیست. جوانان مسلح در حال گشت زنی در خیابانها مشاهده نمی شوند. تنها

ص: 376

افرادی که علناً اسلحه حمل می کنند، کسانی اند که در سمت های رسمی (کمیته های حفاظتی متشکل از نیروهای شهربانی و ارتش) کار می کنند و اغلب ملبس به یونیفورم اند. نیروهای نظامی شهربانی که یونیفورم به تن دارند ترافیک شهر را کنترل می کنند و حضور نیروهای نامنظم مشهود نیست اگر چه گفته می شود که این نیروها فعال بوده و طرح هایی در دست اجراست که با نیروهای انتظامی شهر ادغام شوند.

5- کارمند سفارت اگر نه به صورت گسترده ولی بسیار دوستانه توسط معاون استاندار (احمد مقصودی، کارمند سابق وزارت کشور) مورد استقبال قرار گرفت. خط مشی اداری وی آن است که سعی دارد از نقش کمیته در استان فارس چشم پوشی کند و مستقل از آنها عمل نماید. شیراز تنها یک کمیته شهری دارد و علی الظاهر توسط دو نفر از روحانیون محلی، آیت الله حائری شیرازی و دستغیب سرپرستی می شود. کمیته شیراز یقیناً فعال است. اما برخلاف کمیته های دیگر چنین به نظر می رسد که کار خویش را به مصالح اصیل شهری منحصر و محدود کرده است.

6- انجمن ایران و آمریکا تبدیل به ستاد محلی مجاهدین [خلق] شده است. آنها علاوه بر سنگربندی و کشیدن سیم خاردار در این ساختمان که طی چندین حمله سوخته و خسارت دیده است، مجدداً آن را نقاشی و سیم کشی برق کرده اند. گروه دیگری از چریکها که کنسولگری انگلیس را اشغال کرده بودند، اخیراً آن را تخلیه کرده اند. قرار است این کنسولگری در پاییز بازگشایی شود. مرکز فرهنگی فرانسه باز و در حال فعالیت است.

7- دانشگاه شیراز یا پهلوی سابق بازگشایی شده و علی الظاهر فقط بر فعالیتهای آموزشی تأکید دارد. دانشجویان به منظور جبران وقت درسی از بین رفته در دوران فعالیتهای انقلابی، می توانند 21ساعت درس در هفته داشته باشند (ضعف ساعات درسی یک نیم سال معمولی). خروج استادان خارجی، کادر علمی و آموزشی دانشگاه را 25 درصد کاهش داده است. در نتیجه بار آموزشی محول شده بر دوش استادان باقیمانده تقریباً دوبرابر شده است. یک پژوهشگر آمریکایی که بر اساس طرح فول برایت در دانشگاه شیراز تدریس می کند گفت: «این دانشجویان باید غیرسیاسی ترین دانشجویان در سراسر کشور باشند.» وی گفت که یقیناً بحث سیاسی قسمت اعظم زندگی دانشجویی را تشکیل می دهد اما زنگ کلاس که نواخته می شود، این بحث ها معمولاً فقط در کلاسهای درسی علوم سیاسی پیدا می شود. او خاطرنشان ساخت که شیوع نظریه جدایی دین از سیاست به طرز فزاینده ای شروع شده است لیکن این امر مشکل واقعی دانشجویان محافظه کارتر است.

8- در ماه فوریه فرد آمریکایی موردنظر با دشمنی و خصومت ضدآمریکایی مواجه بوده و نیز به عنوان عامل سیا مورد اتهام واقع شده بود اما در این اواخر با چنین مواردی برخورد نداشته است. اخیراً دانشگاه تصمیم گرفته است که زبان انگلیسی را همچنان به عنوان زبان آموزشی دانشگاه حفظ نماید.

ص: 377

9- در روحیه جوانان و تحصیل کرده ها ناامیدی و یأس شدیدی نسبت به انقلاب یا آن طور که یک پزشک اشاره کرد «انقلاب نیم بند ما» وجود دارد. اکثر آنها احساس می کنند که امیدهایشان در مورد قوانین و نهادهای آزادمنشانه، توسط گروه مذهبیون محافظه کاری که در رأس قدرت قرار دارند، از بین رفته است. بسیاری از آنها نیز احساس می کنند که انقلاب ایران توسط قدرتهای خارجی که به زعم آنها سیاست و اقتصاد ایران را در کنترل خود دارند، در نطفه خفه شده است. آنها به صنایع ایران و طرح های توسعه که به کمکهای فنی غرب وابسته اند و خیل عظیم بیکارانی که برای شرکتهای غربی- که ایران را ترک کرده اند-کار می کردند، اشاره می کنند. بعضی معتقدند که ایالات متحده آمریکا به این دلیل از رژیم فعلی طرفدار آمریکا در ایران حمایت می کند که ترتیبی اتخاذ نماید تا «ایران تحت سیطره امپریالیزم آمریکا قرار گرفته و اجازه دهد تا آمریکا بتواند به قیمت غارت کارگران ایرانی رشد کند». ناظران سیاسی معتدل تر معتقدند که ایالات متحده آمریکا حکومت فعلی ایران را روی کار آورد تا بتواند قیمت های نفت و موادخام موردنظر خود را بر آن دیکته کند و یا اینکه به عنوان قوی ترین سد موجود در مقابل تهدید شوروی عمل نماید.

10- اعتقاد به این مسئله که ایالات متحده به درگیریها و تیراندازیها در ایران دامن می زند، قویاً و در سطح گسترده پذیرفته شده است و هرگونه اعتراض و اقامه دلیل بر علیه این عقیده نادیده گرفته می شود. اعتقاد بر این است که مقامات ارشد دولت (یزدی، قطب زاده، بنی صدر و امیرانتظام) عروسکهای ما (آمریکا) هستند و در این حال بعضی ها معتقدند که خود آیت الله خمینی همدست و شریک ناآگاه آنهاست.

11- می توان نارضایتی از انقلاب را در میان تمام اقشار و طبقات مردم مشاهده نمود. در حالی که اکثر مردم معتقدند که خمینی هنوز نزدیک ترین فرد به خداست، جذبه و اقتدارش به طرز قابل ملاحظه ای افت کرده است. مردم عدم خوشحالی خود را از جوّ محدودکننده، انحراف مطبوعات (رادیو و تلویزیون قطب زاده مورد انتقاد شدیدی واقع شد) و تداوم محاکمات و اعدامهای سریع ابراز داشتند. چندین نفر در ترور مطهری ابراز رضایت کردند و اعتقاد داشتند که وی مکافات عمل خویش را دید. جامعه یهودی ایران به نحو فزاینده ای متشنج است. یک خاخام یهودی محلی یک تور گروهی را جهت دریافت ویزای تجارتی سازمان داده است. سفارت آمریکا در رُم توقفگاه مناسبی برای مسافران شده است.

12- خیابانهای شیراز که همواره مشهور به آرامش بخش، نشاط آور و دوست داشتنی بودند، هم اکنون در اوائل شب خالی هستند. اگر چه جوّ این شهر خوشایندتر از هرجای دیگر ایران است اما جای پیک نیک ها و پارتی های آخر شب آن خالی است. باد سرد اخیر شیراز که تاکستانهای انگور را سرمازده کرده و کارگاههای مشروب سازی خانگی را از کار انداخت، نگرانی در مورد ممنوعیت مصرف الکل را افزایش داده است.

13- تمام مغازه و بازار شهر باز و فعال بودند. با توجه به اینکه شیراز یک منطقه کشاورزی

ص: 378

است، میزان بیکاری در آن به اندازه مناطق صنعتی تر نیست. با این حال مردم زیادی بیکارند که این امر منجر به تقلای زیاد برای دریافت مزایای بیکاری از اداره کار می شود. بعضی اقدامات انجام شده است، حداقل در صنایع وابسته به نفت تمهیداتی انجام شده که کارگران بیکار را در تشکیلاتی جهت برآوردن خواسته های اقتصادی شان متشکل نمایند. رهبری ایدئولوژیکی این جریان سوسیالیستی است.

14- مصداق مشکلات بیشتر شرکت ها از قبیل همان هایی است که کارخانه جدید پلاستیک سازی واقع در حومه شهر شیراز با آنها درگیر است. پیمانکاران خارجی قبل از تکمیل کارخانه، ایران را ترک کرده اند. تکنسینهای خارجی (اسرائیلی) که می بایست نظارت بر آن را به عهده داشته باشند مراجعت نخواهند کرد. موادخام نیز در دسترس نیست. صاحب کارخانه مزبور درگیر مسایل و مشکلات کارگری و سرمایه در گردش یا «هزینه های جاری» است که علی الظاهر مشکلی برای افراد و شرکت شده است.

15- کارخانه کود شیمیایی محل، که جزئی از طرح ملی پتروشیمی است، سعی دارد حداقل قسمتی از برنامه طرح توسعه خود را اجرا نماید. بخش هایی از این پروژه که طرف قرارداد آن شرکت انگلیسی انرژی گاز دیوی است، در حال فعالیت اجرا توسط پیمانکاران محلی و مهندسین شرکت پتروشیمی ایران است. پیشرفت کار خوب نیست.

16- صنایع الکترونیک ایران هنوز دایر است و کارکنان آن مشغول به کارند اما نه به صورت خیلی جدی. بیشتر ادارات آن فقط به صورت نیمه وقت کار می کنند که مدت زیادی از آن را هم به گفتگو و نوشیدن چای می گذرانند. مشاغل قدیمی مانند مونتاژ اجزاء موشکهای تاو به کار خود ادامه می دهند، اما ارزش آن در ایران جدید مورد سئوال است. گفتگوهایی در مورد یافتن طرحهای مناسب تری در جریان است اما تاکنون فقط در حد حرف بوده است.

تعدادی از خارجیان که مستقیماً استخدام شده بودند، باقی مانده اند. از این افراد اتباع کشورهای غربی طی همین ماه ایران را ترک خواهند کرد و تعدادی از کارکنان هندی باقی خواهند ماند. گفته می شود یک نماینده از شرکت «هرمان بلوم» برای همکاری با صنایع الکترونیک ایران بازگشته است و همینطور شرکت صنایع الکترونیک ایران در تلاش برای وادار کردن شرکت کانتیننتال مکانیکال به بازگشت می باشد. عقیده بر این است که هر دو شرکت فوق، قراردادهایی در زمینه مدیریت امور با شرکت الکترونیک ایران دارند.

17- تأسیسات نظامی شیراز اگرچه نسبتاً فعال نیستند اما مرتب به نظر می رسند. هواپیماهای اف-14 مستقر در پایگاه نیروی هوایی در روی پایگاه دیده می شوند و پرواز نمی کنند. گزارش شده بود که هواپیماهای اف-14 هر هفته به پرواز درمی آیند.

18- کارمند سفارت با یک ستوان از مرکز زرهی گفتگو کرد. وی به وضوح از اینکه در حال گفتگو با یک فرد خارجی دیده می شود هراسان بود. او گزارش داد که تانکهای چیفتن هر چند روز یک بار روشن می شوند و این تنها کار در مورد آنهاست. ظاهراً مرکز زرهی مایل

ص: 379

است بعضی تکنسینها برای تعمیرات و کمک در کار تانکها مجدداً بازگردند. مأمور سفارت چنین احساس کرد که اکثر درجه داران برگشته اند و کار آموزش ادامه دارد. افسران در مورد آنچه در ارتش اتفاق افتاده است، خوشحال نیستند و در مورد آینده خود نگرانند.

19- هم نظم و هم سلسله مراتب از بین رفته است. افسر ارتش گفت که دستورات روزمره «به مدت یک یا دو روز» پیگیری و اطاعت می شود اما برقراری و پیشبرد هر کاری ناامید کننده است. به تعدادی از واحدهای ارتش در شیراز دستور داده شده در خلال درگیریهای سنندج به آن مناطق اعزام شوند اما آنها از رفتن امتناع کرده اند. نظر آنها این بود که «قبلاً نیز چنین دستوری به ما داده بودند ولی بعد متهم به برادرکشی شدیم. چرا باید حالا مجدداً دست به چنین کاری بزنیم؟» ناس


گزارشات اجتماعی از اصفهان

سند شماره 175

محرمانه14 می 1979 24 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 4969به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارشات اجتماعی از اصفهان

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: خشونت های خیابانی در خیابانهای اصفهان تمام شده است اما جمعیت ایران با توجه به رقابت های مذهبی- سیاسی متشنج می باشد. جمعیت کوچک خارجی فراموش شده است. مدارس و دانشگاهها باز هستند اما فعالیت آنها پراکنده است. موقعیت شغلی تعدادی از افراد تغییر کرده است. پایان خلاصه.

3- از هنگام مراجعت من به تهران، روزانه با دوستان و آشنایان تماس تلفنی داشته ام. همه آنها تصدیق می کنند که طی هفته های اخیر هیچ خشونت خیابانی روی نداده و اکثراً معتقدند احتمال کمی برای از سرگیری درگیریهای خیابانی وجود دارد. دستگیریها ادامه دارد، معمولاً به صورت اقدامات مخفی در نیمه شب و ناپدید شدن افراد که گمان می رود دستگیر شده باشند. ارزیابیها متفاوت است، طی ماه گذشته حداکثر حدود 700 مورد دستگیری رخ داد. بیشتر دستگیریها و یا ناپدید شدن مربوط به بهاییان و یهودیان است اما به قول یک مرتبط بیشتر از نیمی از دستگیریها شامل ساواکی ها است. یعنی افرادی که ثروتمند بوده و از فرد نادرستی حمایت کرده یا دشمنانی داشته به علاوه افرادی که برای رژیم سابق کار می کردند. بنابراین وضعیت عمومی در اصفهان غم انگیز است. اقتصاد در حالت تعطیلی قرار دارد. علیرغم گزارشات رسمی برعکس، هیچ یک از صنایع بزرگ مشغول فعالیت نمی باشند (ذوب آهن، پالایشگاه، کارخانجات نساجی). بازار باز است اما تجار خبر از کسادی کسب و کار می دهند و هیچ پروژه عمومی فعال نبوده و حتی در حال حاضر طرح ریزی نشده اند. بیشتر کارکنان حقوق دریافت می کنند بدون آنکه کار کنند اما بیشترشان اعتقاد دارند که این کار به زودی متوقف

ص: 380

خواهد شد. اصفهان غمگین است.

4- دلیل اصلی ناراحتی رقابت مستمر میان آیت الله خادمی سالخورده و محترم، کسی که مردم برای وساطت در مورد مسئولین به او مراجعه می کنند و آیت الله طاهری جوان تندرو و تازه به دوران رسیده است که قهرمان اقدام مستقیم می باشد. به نظر می رسد نفوذ طاهری در وهله اول به خاطر داشتن پشتوانه حمایتی در میان نیروهای امنیتی (ارتش، نیروی هوایی و همافران و نیروهای خودش) در حال افزایش است. او کنترل مؤثری بر نیمی از شهر دارد (جنوب رودخانه)؛ گزارش می شود او مسئول بیشتر دستگیریهاست؛ او از اجازه دادن به پلیس برای مسلح شدن امتناع کرده و به نظر می رسد روابط خوبی با استاندار جدید دارد، در حالیکه استاندار قبلی از متحدان آیت الله خادمی بود. گزارش می شود، نفوذ اخیر طاهری بیشتر از یک راهپیمایی مسلحانه به قم با 2000 نیرو ناشی می شود که در آنجا تأیید خمینی را به دست آورد. از آنجا که او خیلی جوان و تندرو است و بنابراین قابل پیش بینی نیست، نفوذ روزافزون او باعث افزایش تشنج در شهر می شود.

6- خارجیان تا حدود زیادی فراموش شده اند. اخیراً حوادثی بر علیه خارجیان روی نداده است و بازاریان مشتاق بازگشت خارجیان هستند (آشکارا) اما حضور و یا غیبت آنها دیگر مسئله ای به حساب نمی آید. در اصفهان پلیس و اداره کار چند ماه پیش به همه کارکنان اطلاع دادند که همه مجوزهای کار و اقامت برای خارجیان تا پایان خرداد(21 ژوئن) باطل خواهد شد مگر آنکه معافیت مخصوص به طور انفرادی از تهران دریافت گردد. در حالیکه اکثر کارکنان با این موضوع، موافقت کرده اند، انجمن ایران و آمریکا تقاضای تعدادی برگ معافیت کرده و به انجمن گفته شده شانس معلمان در این باره خوب است.(1)

6- دو دانشگاه اصلی اصفهان و صنعتی شریف (دانش مقدس، آریامهر سابق)، باز هستند و برخی دانشکده ها به واسطه امتحانات، سخت مشغول کارند اما اکثر دانشجویان وقت خود را صرف بحث های سیاسی می کنند. دانشگاه صنعتی شریف اعلام کرده کلیه استادان خارجی در پایان این ترم خواهند رفت و اینکه هیچ درسی به زبان انگلیسی تدریس نخواهد شد اما مشخص نکرده چگونه و از کجا متون فارسی برای دروس فنی تهیه می شود. خیلی ها انتظار دارند (دانشگاه) اصفهان بسته شود. دانش آموزان دبیرستان در تلاش برای جبران وقت از دست رفته در انقلاب حجم درسها را به صورت دوبرابر می گذرانند، به استثنای برخی مدارس که طاهری قول داده «ناظرانی را برای حصول اطمینان از صحت امتحانات» اعزام خواهد کرد. در این مدارس دانش آموزان سرگرم اثبات اعتبار انقلابی خویش هستند.

6- مطالب ذیل گزارشهای بیوگرافی درباره افرادی است که در گزارش قبلی بدانها اشاره گردید:

1- در اصل سند، شماره ( 6) سه بار آمده است. م.
ص: 381

- استاندار قبلی، حقدان. وی در اوایل مارس برکنار شد، با آیت الله خادمی ملاقات کرد و نسبت به سوء عملکرد در اصفهان تبرئه گردید، بی سر و صدا در تهران بازنشسته شد اما گزارش شد که در 3 می در تهران دستگیر گشت.

- دکتر محمدعلی واعظی استاندار سابق ، پزشک شخصی آیت الله خمینی که به عنوان جانشین دکتر حقدان منصوب شد. مردی مسن و دانشمند اسلامی معروف و دوست خوب آیت الله خادمی و مورد احترام اصفهانی ها بوده اما از سلامتی جسمی خوبی برخوردار نیست. او از خمینی تقاضای بازنشستگی کرد و در 11 می برکنار گردید.

- محمدکاظم بجنوردی استاندار. وی ماه گذشته توسط دادگاه اسلامی و پس از 13 سال حبس در زندان، آزاد گردید. او مؤسس حزب ملل اسلامی در سال 1962 بود که توسط رژیم شاه به عنوان یک حزب تروریستی ممنوع اعلام شد. در سال 1966 دستگیر و محکوم به مرگ گردید و سپس مجازات وی به حبس ابد تقلیل یافت (پس از آنکه بنا به شایعات اصفهانی ها اسامی همکارانش را ارائه داد). پدر وی یک آیت الله معروف است که اکنون فوت کرده است. هنگام ورود به اصفهان وی از طرف آیت الله طاهری به مردم معرفی گردید. تصور می رود وی یک تندرو بوده و بیشتر به طاهری نزدیک باشد تا خادمی. بنابراین انتظار می رود دستگیریها در زمان وی ادامه یافته و شدت بگیرد.

- مهندس میرمحمد صادقی، کسی که برای من و پناهنده BHI (صنایع هلی کوپترسازی بل) در ژانویه و بعداً برای فرماندار نظامی ژنرال غفاری در پی تلاش برای قتل وی، محل امن تهیه کرد. گزارش می شود وی کشور را ترک کرده است. در زمان انقلاب وی دستیار اصلی آیت الله خادمی، اولین رئیس کمیته مرکزی و چهره اصلی غیرمذهبی در اصفهان بود. او یکی از مخالفین طاهری بود و آشکارا با دادن عنوان آیت الله به وی مخالفت ورزید. طبق گزارش او همچنین به یکی از دو معاونین ساواک در اصفهان از طریق یک فرد پناه داد (بعداً هر دو توسط مردم کشته شدند)؛ و طاهری شروع به متهم کردن وی به داشتن ارتباطات با ساواک نمود. او برای خادمی به صورت یک دردسر درآمد و در اواخر مارس از شغل خود استعفا داده و متعاقباً گزارش شد که در اوایل می ایران را به قصد آمریکا ترک کرد. (او تلاش کرد با من تماس بگیرد و به غلط به او گفته شد من در واشنگتن هستم بنابراین او ممکن است با میز ایران تماس بگیرد). او یک مهندس شهری است که به خوبی به انگلیسی صحبت می کند و یک انقلابی مخلص است اگرچه یک میانه رو. من تردید دارم که وی به سادگی جدایی دائمی از سیاست های ایران را بپذیرد.

- آقای پرورش، یک دستیار سطح پایین خادمی در زمان نجات من توسط خادمی. وی رئیس کمیته آموزش کمیته مرکزی شد و اکنون یکی از اعضای برجسته کمیته اجرایی است. او معلم دبیرستان بود و در اعتصابات دانش آموزی و درگیریها نفوذ محوری داشت.

- آقای مشرف، معلم دیگر و همراه پرورش در گروه خادمی. او دستیار ویژه واعظی

ص: 382

استاندار- رابط اصلی اش با خادمی- شد. آینده او در زمان بجنوردی استاندار معلوم نیست.

- دکتر سراج الواعظی [سراج الواعظین] (نسبتی با استاندار ندارد). او یک ملا و معلم دینی و فلسفه در آموزش و پرورش اصفهان و یک چهره مذهبی قابل احترام است که با طاهری مبارزه و علیه خشونت سخنرانی کرده است. او دستگیر شده و به اتهام همکاری با شاه محاکمه و به چهار سال زندان و خلع لباس محکوم گردید. شایعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه با 14 تن دیگر از ملاها همین کار انجام شده و یا خواهد شد.

- امیر امان الله دارشویی نماینده مجلس از سمیرم، پسر و وارث رئیس شاخه دارشویی ایل بختیاری که ناپدید شده و در جستجوی وی هستند، همانند دیگر نمایندگان مجلس سابق امّا نه با شدت. او در سمیرم (در استان اصفهان) است و هفته گذشته هنگامی که پدر او جشنی برای خسرو قشقایی که به همراه برادرش ریاست همه ایل را به عهده دارد برگزار کرد، ظاهر شد و در کوران انقلاب از تبعید بازگشت.

- جمشید ایرانپور از دوستان کنسولگری است، پیمانکار و واردکننده که با همه تیپ آدم از ساواکی گرفته تا انقلابی رابطه دارد و به عنوان مأمور سیا بودن تحت تعقیب است. او در آمریکا ماند تا اینکه نامه ای از آیت الله خادمی دریافت کرد و اکنون به اصفهان مراجعت نموده جایی که اکنون یکی از اعضای کمیته مرکزی است.

- زینت نیلچی، از کارکنان سابق کنسولگری است که برای کار در دفتر حفاظت BHI شرکت هلی کوپترسازی بل آنجا را ترک کرد و اکنون به اتهام مأمور سیا بودن تحت تعقیب است.

7- کنسولگری اصفهان از هنگامی که آنجا را ترک کردم بدون محافظ مانده و چندین بار پلیس انقلابی وارد آنجا شده است. به تعدادی از اشیاء خسارت وارد شده و یا مفقود گردیده اما نه کنسولگری و نه رزیدانس غارت نشده اند.

ناس


نظریات آیت الله بهشتی در مورد انقلاب و روابط خارجی

سند شماره 176

محرمانه14 می 1979 24 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 4970به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: نظریات آیت الله بهشتی در مورد انقلاب و روابط خارجی

1- (محرمانه- تمام متن- تلگرام گزارشی)

2- خلاصه: بهشتی می گوید انقلاب ایران پایان نگرفته و دادگاههای انقلاب موقتی هستند. آیت الله منتظری جای آیت الله مطهری را در شورای انقلاب پر خواهند نمود. یزدی جوشش خود را از دست داده است.

در زمینه سیاست خارجی بهشتی می گوید انقلاب اسلامی عدم ملاحظه قدرتهای بزرگ را

ص: 383

می خواهد. پایان خلاصه.

3- در جریان تلاش برای ملاقات با بهشتی از کفیل رایزن سیاسی خواسته شده بود تا لیست سئوالات مورد بحث را بدهد. بهشتی از ملاقات امتناع ورزید ولی به سئوالات از طریق منبع ما که یکی از یاران قدیمی خمینی است و به عنوان واسطه کار می کند کتباً پاسخ داد. نظرات بهشتی بیش از علایق گذرای ما اهمیت دارند چون گفته می شود او رئیس شورای انقلاب است که بالاترین ارگان انقلاب اسلامی محسوب می شود. واسطه ای که رابطین او در داخل نهضت خمینی غیرقابل انکار هستند گفت که بهشتی در حال حاضر رابط اصلی بین دولت موقت ایران و خمینی می باشد و لذا مسئول هماهنگی روابط بین دولت و تشکیلات کمیته ها می باشد. واسطه تأیید کرد که آیت الله منتظری جای آیت الله مطهری مقتول را در شورای انقلاب پر خواهد کرد و گفت که این امر خوبی است چرا که بر اساس روابط بین آیت الله ها، منتظری شاید نفر بعدی برای جانشینی خمینی، در صورت مرگ او باشد. وقتی که پرسیده شد چرا نوبت شریعتمداری نخواهد شد، منبع گفت که او از پیروان خط فکری و ایدئولوژیک خمینی نمی باشد و رهبری نهضت اسلامی به او اجازه نخواهد داد که روی کار بیاید. در بین سایرین منتظری بهترین فرد بوده و از بیشترین احترام برخوردار می باشد.

4- در پاسخ به این سئوال که اهداف انقلاب چه هستند و سیر انقلاب به کدام سمت می باشد، بهشتی این طور پاسخ داده: «هدف ما ایجاد نظم سالم و روابط سالم در داخل ایران و با جهان خارج می باشد.

انقلاب سخت تلاش می کند که جهت خود را حفظ کند ولی هنوز به اهداف خود نائل نشده است. طبیعتاً «ایران می خواهد روابط انسانی سالمی با تمام ملتها داشته باشد، مشروط بر اینکه خارجیان مسئله روابط انسانی عادلانه را محترم شمارند.»

5- در مورد شورای انقلاب: «مانند دو پارلمان است که در همدیگر ادغام شده اند.» شورا قدرت قانونگذاری نهایی را دارد و بر قوه مجریه نظارت می کند. در پاسخ به سئوالهایی در مورد افراد شورا بهشتی گفته بود: «اگر می خواستیم اسامی آنها را بدانند اعلام می کردیم.»

6- در مورد دادگاههای انقلاب اسلامی: دادگاههای انقلاب «برای به مجازات رسانیدن دشمنان ملت در گذشته و افراد ضدانقلاب کنونی فعالیت می کنند. اینان دادگاههای عادی نیستند بلکه دادگاههای انقلابی هستند، فعالیتهای آنان موقت خواهد بود و بعد از آن وظایف آنان به دادگاههای عادی واگذار خواهد شد.

بهشتی حاضر نشد در مورد زمان این مسئله توضیح دهد ولی فرد واسطه گفت تصور می کند یک سال زمان اعلام شده توسط دولت موقت زمان بندی فعلی کار دادگاه خواهد بود. منبع که شدیداً مخالف اعدامهای سریع است، نگران افزایش آنها بود.

(نظریه: تأکید بهشتی بر نقش دادگاهها در مقابله با [ضد] انقلابیون کنونی در صحبتهای دیگر در مورد دادگاهها هم آشکار بود. خصوصاً بعد از دومین ترور که قتل یکی از رهبران

ص: 384

نهضت اسلامی یعنی مطهری بود). بهشتی در پایان پاسخ هایش اشاره کرده که انقلاب خونین نبوده است «اما اگر انقلابی خونین نباشد به این معنی نیست که انقلاب کاملی نداشته ایم، اگر شورای انقلابی وجود نداشت تمام افرادی که در حال حاضر زندانی هستند توسط مردم کشته شده بودند.» (نظریه: او این مسئله را برای اثبات حقانیت محاکمه های انقلابی ذکر نمود.)

7- در زمینه روابط خارجی: بهشتی گفت : «ایران می خواهد که دنیای خارج به ضدانقلابیون کمک نکرده و در امور داخلی ایران دخالت نکند. ما چیز بیشتری نمی خواهیم نه از آمریکا و نه از شوروی، روابط ما با شوروی باید مانند دو همسایه عادی باشد. آنها نباید دخالت کنند و نباید توقعات بخصوصی از ما داشته باشند.» در مورد آمریکا، بهشتی گفت: «دولت آمریکا گفته که در امور ایران دخالت نمی کند، چرا به مسایل عدم مداخله پاسخ گفته نمی شود؟ گروههای اقلیت به دولت موقت، شوراهای انقلابی و همینطور آمریکا حمله می کنند.» او گفت: تعجب خواهد کرد اگر آمریکا نتواند از خودش دفاع کند. از طرف دیگر با یک تناقض آشکار گفته که «در حال حاضر آمریکا هر چه ساکت تر باشد برای شما و برای ما بهتر است.» در آخر سئوالات با مداد اضافه کرده بود: اگر ثابت شود که آمریکا به گروههای ضدانقلابی کمک می کند، این مسئله بی نهایت به ضرر روابط فی مابین خواهد بود. (نظریه: نگرانی بهشتی از فعالیتهای ضدانقلابی و نگرانی او در مورد حمایت خارجی از این فعالیتها آشکار و مهم است.) فرد واسطه گفت بهشتی و دیگران که در باند اصلی مذهبی ها هستند، در زمینه روابط بین المللی بسیار ناوارد هستند و احتمال دارد که آنها در عوض شبهه کوچکی، هیولای وحشتناکی را ببینند.

این یک مشکل مداوم برای ایران و دوستان خارجی اش خواهد بود، فعالیتهای آینده ضدانقلاب محاکمه های بیشتری را به دنبال خواهد داشت و می تواند باعث تشکیل همان اطرافیان خونخواری شود که شاه را محاصره کرده بود. (نظریه: مسئله نگران کننده است ولی ما فقط می توانیم بگوییم آمین). این واقعیت که یکی از هواداران اصلی خمینی نگران این مسئله است، می تواند باعث بعضی عکس العملهایی در قم گردد.

8- در پایان ملاقات، منبع گفت که بهشتی و دیگران «ارتقاء» یزدی به وزارت خارجه را طرحی برای برداشتن او از سر راه می دانند. آیت الله ها از برخورد یزدی با مسئله تابعیت آمریکایی اش و ارتباطاتش ناراحت شده اند.

منبع حدس می زند که به او پست وزارت خارجه داده شده تا او سخنگوی انقلاب در خارج کشور شود و بعد از مدت کمی او را به یک مرکز دیپلماتیک در خارج خواهند فرستاد. یا بعد از یک دوره احتیاطی از کار برکنار خواهد شد. (نظریه: این منفی ترین نظریه ای است که ما در مورد انتصاب یزدی شنیده ایم ولی منبع فردی است که با تفکر بزرگان مذهبی آشنا است).

ناس


وضعیت ایران، می 1979

ص: 385

سند شماره 177

محرمانه

شماره گزارش: 684601917915 می 1979 25 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی متخصص امور اطلاعاتی

مقام مسئول تأییدکننده: وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا سرهنگ ال. جی. هالند

منبع: رسانه های خبری محلی، کارمندان سفارت و اعضای دفتر وابسته دفاعی

موضوع: وضعیت ایران، می 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده توضیحات و اطلاعاتی در خصوص شرایط حاکم بر ایران است. این اطلاعات شامل موارد ذیل است: اعلام عفو عمومی، وضعیت ارتشبد طوفانیان، سخنرانی فرمانده نیروهای مسلح، بازنشستگی های جدید، جایگزینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به جای کمیته، مجروحیت هشت نفر در جریان درگیری های شهر خرمشهر.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف) اعلام عفو عمومی: اسدالله مبشری، وزیر دادگستری، اعلام کرد که افرادی که در رژیم سابق مرتکب جرایم کوچک شده اند مورد عفو عمومی قرار گرفته اند؛ وی خاطرنشان کرد که سه گروه از این عفو بهره مند نخواهند؛ این سه گروه عبارتند از: افرادی که در گذشته مرتکب قتل شده اند، افرادی که در رژیم گذشته زندانیان سیاسی را به نحوی شکنجه داده اند که منجر به مرگ آنها شده است و افرادی که در رژیم سابق اموال عمومی را به نحوی چپاول و غارت نموده اند که سرنوشت ملت را تحت الشعاع قرار داده اند. وزیر دادگستری افزوده است که ممکن است، به غیر از این سه گروه، گروههای کوچک دیگری نیز باشند که از عفو عمومی برخوردار نشوند. وی به عنوان مثال از این قبیل افراد به آن دسته از خرابکارانی اشاره کرد که تعمداً و به قصد ایجاد فجایع و دردسرهای ملی، به فعالیتهای اخلالگرانه خود ادامه می دهند. مثلاً چنانچه فردی با هدف ایجاد کمبود مواد غذایی اقدام به آتش زدن انبار غله بنماید، هرگز با عفو و بخشش مواجه نخواهد شد. مجرمین و تبهکاران توسط دادگاههای معمولی مورد محاکمه قرار خواهند گرفت و دولت نیز آن دسته از افرادی را که از قوانین و مقررات سرپیچی کرده اند به استخدام خود در نخواهد آورد و پرونده این افراد در شوراهای حل اختلاف مدنی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. وزیر دادگستری در ادامه اظهار داشت که در صورت موافقت آیت الله خمینی، آن دسته از متهمینی که پرونده دادرسی آنها در دادگاههای رژیم سابق مورد بررسی قرار گرفته است، می توانند با استخدام وکیل،از خود دفاع نمایند؛ البته برخی از این

ص: 386

افراد با توجه به سوابق گذشته خود، ازاین نکته آگاهند که حتی مجموعه ای از وکلا هم نخواهد توانست به آنها کمک بکنند. وی تصریح کرد که در حال حاضر حدود 1500 تا 2000 زندانی در زندان قصر به سر می برند و تا جایی که او می داند هیچ یک از آنها تاکنون از نحوه برخورد و عملکرد نیروهای حفاظت و مدیران زندان گله و شکایت نداشته اند.

ب) وضعیت ارتشبد طوفانیان:

اطلاعات ذیل از رسانه های خبری محلی اخذ شده است:

«ارتشبد طوفانیان دچار چه سرنوشتی شد؟ بر اساس اظهارات یک منبع موثق، وی تا چند هفته پیش در زندان قصر به سر می برد اما در حال حاضر در این زندان حضور ندارد. قرار بود طوفانیان نیز شبیه بسیاری از سیاستمداران، تجار و دستیاران شاه سابق، در انتظار رأی دادگاه مبنی بر «فساد فی الارض»، «جنگ با خدا و مردم» و «گناهان نامشخص قرآنی» باشد، اما گزارشات موجود حاکی از این است که در یک مکان تفریحی زیبا و مشهور در ایالات متحده آمریکا مشغول خوشگذرانی و گشت و گذار است. قدر مسلم وی از عهده این اقدام بر می آمد؛ منابع موثق گزارش داده اند که وی با پرداخت مبلغ هنگفت دو میلیون دلار به عنوان رشوه، موفق به فرار از زندان قصر شده است. منبع خاطرنشان می کند که برخی فرار کردند و برخی رشوه دادند... طوفانیان رشوه داد.»

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) این اداره از دیگر منابع نیز شنیده است که ارتشبد طوفانیان با پرداخت رشوه موفق به فرار شده است اما هم منابعی که این خبر را مطرح کرده اند و هم رسانه هایی که موضوع را طرح کردند از وثوق و اطمینان بالایی برخوردار نیستند. این اداره از وضعیت کنونی ارتشبد طوفانیان هیچ اطلاعی ندارد.

ج) سخنرانی فرمانده نیروهای مسلح: رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، سرلشگر ناصر فربد، در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود از زمان تصدی این جایگاه خاطرنشان کرد که ارتش مهمترین نیروی ملی کشور است و به سرعت در حال بازیابی روحیه و توان از دست رفته خود می باشد؛ توانی که پس از تسلیم در برابر نیروهای انقلاب اسلامی به شدت تحلیل رفته بود. وی تأکید کرد که ارتش هرگز مغلوب نشد بلکه خود را تسلیم خواست و اراده ملت کرد. وی اظهار داشت که در اولین اقدام تلاش خواهد کرد که ارتش ضمن ایفای نقش یک نیروی نظامی ملی، منعکس کننده خواست و اراده ملت باشد و در راستای منافع و منویات مردم تلاش نماید. وی افزود که این در حقیقت همان ایده و عقیده ای بود که در پس رژه مورخ 18 مارس وجود داشت؛ رژه ای که در آن، همه مردم با اتحاد و یکپارچگی عشق و مودت خود را به افسران و نظامیان ارتش نشان دادند. در آن روز ارتش در حالی به پادگانهای خود بازگشت که قلبی آکنده از شوق و امید داشت و رسانه های بین المللی نیز با گستردگی قابل ملاحظه، این موضوع را انعکاس دادند. رئیس ستاد کل نیروهای مسلح تأکید کرد که اولین هدف او این خواهد بود که به نحوی سربازان و نیروهای ارتش را تحت تأثیر قرار دهد که به عنوان اولین

ص: 387

وظیفه، وفاداری و پایبندی خود به ملت اسلامی را به اثبات برسانند و مصادیق سرسپردگی که در رژیم گذشته بر ظاهر ارتش نشسته بود را بزدایند؛ مصادیقی همچون اظهار وفاداری کورکورانه به هر سرهنگ و ژنرال. اولین وفاداری ارتش به ملت و به مردم است. ارتش مجهز است به مردان متدینی که انقلاب اسلامی و آرمانهای آن وفادارند. سرلشگر فربد نهایتاً تأکید کرد که ارتش به زودی نقش حقیقی خود در رسالتهای ملی را برعهده خواهد گرفت.

د) بازنشستگی های جدید: یک منبع افشا کرده است که دولت موقت انقلاب اسلامی تعداد 93 نفر از سرهنگهای ستاد کل ، که غالب آنها از J-2 بوده اند، و تعداد 140 تا 160 نفر از افسران نیروی زمینی، که غالباً عضو گارد شاهنشاهی بودند، را بازنشسته کرده است.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) به علاوه، این منبع گزارش داده است که سرهنگ منصورکیا (اطلاعات بیشتری از وی در دست نیست) به عنوان J-1 جدید انتخاب شده است.

ه ) جایگزینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به جای کمیته: آیت الله حسن لاهوتی، مسئول تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، خاطرنشان کرد که پس از تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فعالیت کمیته های مختلف متوقف خواهد شد. وی اظهار داشت که «وظیفه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شناسایی و مقابله با هرگونه توطئه و دسیسه، و رویارویی با هرگونه جنبش ضدانقلابی، حتی جنبشهای نشأت گرفته از داخل پیکره نظامی دولت می باشد.»

و) مجروحیت هشت نفر در جریان درگیریهای خرمشهر: گزارشات حاکی از این است که شهر بندری خرمشهر در جنوب ایران، پس از یک شورش جدی که مجروحیت هشت نفر را به دنبال داشت، در حال حاضر شرایط نسبتاً آرامی را سپری می کند. تجار و شخصیتهای برجسته شهر اقدام به محاصره ساختمان فرمانداری کرده و خواستار خلع سلاح عمومی و انحلال کمیته های انقلاب اسلامی شدند. سازمان سیاسی خلق عرب- مسلمان در جریان این شورش اقدام به گروگانگیری 19 نفر نمود که نهایتاً این گروگانها را آزاد کرد. در اثنای این شورش و در خلال درگیری بین اعراب و نیروهای انقلابی، سه دستگاه ساختمان (که یکی از آنها محل سکونت سابق تیم آمریکایی بود) تخریب شده و سه دستگاه خودرو نیز متحمل آسیب جدی شدند. افرادی که به دست اعراب به گروگان گرفته شده بودند شامل 16 نفر از اعضای گروههای نظامی و فرهنگی و سه نفر از ساواکیهای در انتظار محاکمه، بودند. گروگانهای آزاد شده از این موضوع اظهار شکایت می کردند که گروگانگیران آنها را مورد ضرب و شتم قرار داده و از آنها خواسته بودند که از این به بعد با کمیته انقلاب اسلامی همکاری ننمایند. شخصیتهای برجسته محلی فهرستی از درخواستهای خود، شامل موارد زیر را تقدیم دفتر فرماندار کردند: خلع سلاح عموم مردم، انحلال کمیته های انقلاب اسلامی، تقویت نیروهای مسلح و معرفی نیروی پلیس مورد اطمینان.

ز) تظاهرات: یکی از منابع گروه فداییان خاطرنشان کرد که این گروه امروز، سه شنبه مورخ 15 می 79، در ساعت 15 اقدام به برگزاری یک تجمع در راستای اعلام حمایت از مردم

ص: 388

فلسطین در مقابل اشغالگران اسرائیلی، در محوطه دانشگاه تهران خواهد نمود.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) در حدود ساعت 40/13 امروز، گروهی متشکل از حدود 250 نفر با گذر از سفارت، به طرف دانشگاه تهران راهپیمایی کردند. راهپیمایان از نظم و انضباط خوبی برخوردار بودند و پرچمهای سازمان آزادی بخش فلسطین را به همراه داشتند و در حین راهپیمایی شعار مرگ بر آمریکا سر می دادند. تاکنون مشکل خاصی در این زمینه گزارش نشده است. جزییات مربوطه در گزارش شرح وضعیت بعدی ارائه خواهد شد.


شرایط حاکم بر کرمانشاه، واکنشها در قبال انقلاب اسلامی

سند شماره 178

محرمانه 16 می 1979 26 اردیبهشت 1358

صورت جلسه گفتگوهاتاریخ و مکان: 16 می 1979 سفارت آمریکا، تهران

شرکت کنندگان: آقای پلی سنس از شرکت بین المللی هلی کوپترسازی بل؛ آقای مک گافی تهران؛ تی. ویلیامسون ایالات متحده آمریکا (شرکت تی. اس. ای. آر)؛ سرهنگ دوم بی. وینسون عضو گروه مشاور نظامی

موضوع: شرایط حاکم بر کرمانشاه، واکنشها در قبال انقلاب اسلامی

آقای پلی سنس، یکی از اتباع ایالات متحده آمریکا که با یک زن ایرانی ازدواج کرده است، مشغول جمع آوری و ارسال اثاثیه و دارایی های شخصی متلعق به آن دسته از کارمندان شرکت بل که از ایران خارج شده اند، می باشد. در شهر کرمانشاه، تمامی اثاثیه مربوط کارمندان این شرکت در محوطه تحت اختیار شرکت جمع آوری، بسته بندی و مهر و موم شد. شایان ذکر است که زمین تحت اختیار شرکت هلی کوپترسازی بل متعلق به سرهنگ پالیزبان است که گفته می شود رهبری فعال چریکهای سلطنت طلب- طرفدار شاه- را برعهده دارد. کارمندان ایرانی این شرکت ماه گذشته که به شهر کرمانشاه بازگشتند، موقتاً مورد بازداشت قرار گرفتند و در نتیجه موفق به آزاد سازی کالاها و اثاثیه نشدند. بنابراین، آقای پلی سنس مجبور شد شخصاً از 8 تا 14 می در کرمانشاه حضور پیدا کند و این موضوع را به سرانجام برساند. شایان ذکر است که آقای پلی سنس به زبان فارسی مسلط است.

همکاریهای صورت گرفته:

آقای پلی سنس تصریح کرد که تمامی طرفها، همکاری قابل توجه و خوبی داشته و فرایند انتقال وسایل شخصی به تهران بدون مشکل خاصی به انجام رسیده است. وی تأکید کرد که سرهنگ سوروبی(1)، فرمانده یگان هشتم نظامی، و سرگرد رزمخواه، فرمانده پایگاه هوایی، رفتار گرم و دوستانه ای داشته اند اما در عین حال وی را به کمیته آیت الله آخون (AKHUN) (2) معرفی

1- احتمالاً منظوربوده است. م. « سهرابی »
2- احتمالاً منظور است. م. « کمیته های انقلاب اسلامی »
ص: 389

کرده اند. کمیته نیز نسبت به انتقال وسایل اعتراضی نداشت و صرفاً درخواست بازرسی از اقلام را مطرح کرد و به وی اجازه داد که یک دستگاه تریلی کرایه بنماید (نکته شایان ذکر این که در صورت عدم دریافت مجوز انتقال از کمیته، جابجایی وسایل ممنوع بود). کمیته نیمی از وسایل را مورد بازرسی قرار داد و سپس نامه مربوط به تریلیهای مسیر تهران را در اختیار گذاشت. البته آقای پلی سنس در حالی از تهران به کرمانشاه آمده بود که نامه هایی از چهره های مختلف کشور دریافت کرده و به همراه خود داشت؛ نامه هایی که خود نمی دانست آیا به همراه داشتن آنها ضرورتی دارد یا خیر. وی تلاش کرد موجودی یک حساب بانکی مسدود را تخلیه نماید که البته به او گفته شد که این اقدام صرفاً با مجوز خمینی میسر خواهد بود. در مجموع، وی به جز در مورد اخیر، در مابقی موارد با همکاری و تعامل خوبی مواجه شد.

شرایط کلی حاکم بر شهر کرمانشاه:

بازار و مغازه های شهر باز هستند و ترافیک متراکم است و فضای شهر کاملاً طبیعی به نظر می رسد. به جز در برخی مناطق شهر، از جمله محدوده تحت اختیار شرکت هلی کوپترسازی بل که توسط نیروهای کمیته حفاظت می شد، در بیشتر مناطق شهر هیچ گونه سلاحی مشاهده نکرد. رانندگان تاکسی، هتل داران، صاحبان رستوران و در مجموع افرادی که از حضور اتباع آمریکایی منتفع می شدند همگی خواهان بازگشت آمریکاییها بودند؛ نکته قابل توجه این که وی هیچ گونه احساسات منفی و ضدآمریکایی در سطح شهر مشاهده نکرده است. آب جو کمیاب است اما تریاک به وفور قابل دسترسی است (راننده تاکسی به وی پیشنهاد تأمین ویسکی، تریاک و خانم را داده است). با عنایت به ابعاد مذهبی و محافظه کارانه انقلاب اسلامی، احساسات ضد خمینی زیادی در شهر مشاهده می شد. یکی از کارمندان آقای پلی سنس در بخش جعفرآباد کرمانشاه یک بازار کاملاً آشکار اسلحه مشاهده کرده است که سلاحهای کوچک و هفت تیر در آن به فروش می رسیده است. (یک قبضه کلت رولور به قیمت 30 هزار ریال خرید و فروش می شده است.) این فرد با گوش خود شنیده است که «کردها هرگز سلاحهای خود را تحویل نخواهند داد.»

شرایط نظامی:

آقای پلی سنس از پایگاه هوایی بازدید به عمل آورده و یک هواپیما را در حال تمرین فرود مشاهده کرده است. استنباط او این است که پروازهای بسیار کمی در این پایگاه صورت می گیرد. وی اظهار داشت که به نظر می رسید نظم و نسق نظامی تا حدی منعطف شده است اما باز هم به نوبه خود این نظم و نسق وجود داشت (برخی افراد نظامی یونیفورم به تن نداشتند و نسبتاً شلخته بودند اما فعالیت معمول نظامی در جریان بود البته افسر مافوق عضو کمیته مشاهده نشد.). زمانی که کارمند تحت امر آقای پلی سنس در مقر کمیته نشسته بوده است تعداد زیادی تماس تلفنی با مقر برقرار شده و حاکی از این بوده است که در برخی مناطق مرزی درگیری به وقوع پیوسته است (او نام قصرشیرین را به خاطر دارد). در این

ص: 390

تماسهای تلفنی از ارتش کمک خواسته می شد که البته در زمان کوتاه امکان پذیر نبود. گزارشات موجود حاکی از این است که ارتش مایل است از مداخله در درگیریهای داخلی اجتناب نماید. (کارمند تحت امر آقای پلی سنس در ادامه گزارش داده است که یکی از بستگان سببی وی که در زندان جمشیدیه تهران مشغول گذراندن خدمت سربازی بوده، اظهار داشته است که سربازان از حضور در کردستان و مداخله در درگیریها امتناع می ورزیدند و اعلام کرده بودند که صرفاً زمانی در این درگیریها مداخله خواهند کرد که هر یک از آنها دستور کتبی خمینی را در دست داشته باشند و بعدها متهم به «برادرکشی» نشوند.)


تشریح وضعیت ایران، می 1979

سند شماره 179

محرمانه

شماره گزارش: 684601927916 می 1979 26 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی متخصص امور اطلاعاتی

مقام مسئول تأییدکننده: وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا سرهنگ ال. جی. هالند

منبع: رسانه های خبری محلی، کارمندان سفارت و اعضای دفتر وابسته دفاعی

موضوع: تشریح وضعیت ایران، می 1979

16- خلاصه گزارش: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده توضیحات و اطلاعاتی در خصوص شرایط حاکم بر ایران است. این اطلاعات شامل موارد ذیل است: شلیک گلوله به دفتر وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا در تهران، حمایت رهبر دانشجویان ایران از انقلاب اسلامی، اعدام سه نفر دیگر در تهران، لغو قانون کاپیتولاسیون در ایران، تدوین اولین بودجه کشور بعد از پیروزی انقلاب در آینده نزدیک، میانگین تولید روزانه نفت حدود 1/4 میلیون بشکه، انحلال کمیته های انقلاب در استان خرمشهر، کنترل ساختمان روزنامه کیهان به وسیله کارکنان روزنامه و اطلاعات مختلف.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف) شلیک گلوله به دفتر وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا در تهران: در شب 15 می 79 چند گلوله به سمت دفتر وابسته دفاعی شلیک شد. یک گلوله به قسمت فلزی پنجره دفتر اصابت کرد و پنجره را شکافت و سپس به پنجره افسر رابط مستشاری نظامی در نیروی دریایی اصابت کرد و آن را خرد کرد. اعضای این دفتر نمی توانند به طور قطع مشخص نمایند که این گلوله ها از خارج از محوطه سفارت شیلک شده است یا از داخل محوطه. مقامات امنیتی سفارت بر این باورند که این گلوله ها متعلق به یک اسلحه کمری 9 میلی متری بوده که از

ص: 391

داخل محوطه سفارت شلیک شده است. در جریان این شلیکها، صرفاً پنجره دفتر متحمل آسیب شد. هیچ گونه جراحتی گزارش نشده است.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) اینجانب بر این باورم که این اقدامات در راستای احساسات ضدآمریکایی است که مجدداً در حال فوران شدن است. بسته شدن برخی شرکتهای آمریکایی باعث بیکاری تعدادی از مردم شده و در نتیجه همین موضوع آتش احساسات ضدآمریکایی را شعله ورتر کرده است. اینجانب بر این باورم که احتمال وقوع حوادث این چنینی برای سفارت در آینده نیز متصور است.

ب) حمایت رهبر دانشجویان ایران از انقلاب اسلامی: محمدولی سیادت، دبیر کنفدراسیون دانشجویان ایرانی ایالات متحده آمریکا، روز گذشته در تهران خاطرنشان کرد که او و دانشجویان عضو این کنفدراسیون تمامی تلاشها و فعالیتهای خود را معطوف پاسداری و صیانت از دستاوردهای انقلاب اسلامی و مقابله و رویارویی با اقدامات اخلال گرانه و خرابکارانه امپریالیسم بین المللی و دشمنان انقلاب خواهند نمود. سیادت که شنبه شب پس از هفده سال دوری از وطن، به ایران آمد، اظهار داشت که در زمان حضور در آمریکا، رژیم سابق و سفارت آن در ایالات متحده آمریکا از تمدید گذرنامه وی امتناع ورزیده و بنابراین وی به مدت 17 سال بدون در اختیار داشتن روادید معتبر، در آمریکا زندگی کرده است. دبیر کنفدراسیون دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا که نقش کلیدی در اعتراض و انتقاد از رژیم سابق و افشا و انتشار جرایم و جنایتهای آن رژیم داشته است، در بدو ورود به ایران خاطرنشان کرد که در نتیجه تلاشهای مستمر و پیگیر دانشجویان عضو کنفدراسیون، آمریکاییها و جهانیان از جنایتهای رژیم دست نشانده پهلوی و شاه مخلوع آگاهی پیدا کردند. سیادت تصریح کرد که مسئولیت سازماندهی و هدایت تظاهرات دانشجویان ایرانی بر علیه شاه سابق در جریان سفر رسمی سال گذشته وی به ایالات متحده برعهده وی بوده است. سفر سال گذشته شاه سابق ایران به آمریکا سبب ساز خشونت آمیزترین تظاهرات اعتراض آمیز نسبت به شاه و پلیس امنیتی او، یعنی ساواک، از ناحیه دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا شد؛ که از رهگذر این تظاهرات موضوع بحث دیرینه تجاوز به حقوق بشر در داخل ایران را مجدداً مطرح کرد.

ج) اعدام سه نفر دیگر در تهران: دادگاه انقلاب ایران مجدداً فعالیتهای خود را بیشتر کرده و این بار در راستای اجرای دستورالعمل جدید آیت الله خمینی در زمینه اعدامها وارد عمل شده است. صبح امروز سه نفر در مقابل جوخه های آتش قرار گرفته و تیرباران شدند. این سه نفر عبارت بودند از: قاسم جاویدمهر، سروان ژاندارمری به اتهام قتل عام مردم در اطراف دانشگاه تهران در ماه فوریه؛ محمد جواد غفاری، سروان بازنشسته نظامی و مسئول «گروه کیهان» ساواک؛ سروان اکبر عسگر، سروان نظامی و رئیس گروه ضدتروریستی «خوجه امیر» ساواک.

د) لغو قانون کاپیتولاسیون توسط ایران: بر اساس اطلاعیه صادر شده از ناحیه وزارت امور خارجه ایران، دولت جمهوری اسلامی ایران قانون کاپیتولاسیون را لغو کرده است. وزارت

ص: 392

خارجه اعلام کرده است که به توصیه دولت موقت و موافقت شورای انقلاب اسلامی، مصوبه مورخ 13 اکتبر سال 1964 در خصوص اعطای مصونیت و معافیت به مستشاران نظامی ایالات متحده آمریکا بر اساس توافقنامه وین، یا همان کاپیتولاسیون، از روز شنبه 13 می 1979 ملغی اعلام می شود.

ه ) تدوین اولین بودجه کشور بعد از پیروزی انقلاب در آینده نزدیک: یکی از رویدادهای مهم ملی، تهیه و تنظیم بودجه ملی کشور برای سال جاری توسط شورای انقلاب است. این اولین باری است در تاریخ کشور که بودجه آن توسط یک شورای انقلابی تأیید و به وسیله یک دولت موقت و در فقدان یک مجلس ملی به اجرا درمی آید. حجم کل بودجه معادل 2000 میلیارد ریال خواهد بود که از این مبلغ، حدود 60 میلیارد ریال آن از قبل برای اختصاص به استانداریها در نظر گرفته شده است. علی اکبر معین فر وزیر دولت در سازمان برنامه و بودجه در تشریح ویژگی های مهم بودجه تنظیم شده اظهار داشت که این بودجه فارغ از کسری بودجه سال گذشته، که چیزی معادل یک هزار میلیارد ریال بود، تهیه و تنظیم شده است. وی اظهار داشت که دستیابی به این امر مهم کاملاً امکان پذیر است چرا که دولت تصمیم گرفته است که تمامی مخارج و هزینه های زاید را حذف کرده و از انشقاق بی دلیل و مشکل آفرین بودجه اجتناب نماید. وزیر دولت در سازمان برنامه و بودجه در ادامه، یکی از ویژگی های بارز این بودجه را حذف مخارج هنگفت و گزاف ساواک و دربار شاه عنوان کرد. وی یکی دیگر از ویژگی های مهم این بودجه را توجه و تأکید بسیار زیاد به مقوله کشاورزی و توسعه روستایی بیان داشت و خاطرنشان کرد که مبالغ قابل ملاحظه ای به این موضوع اختصاص یافته است. وی افزود که یکی از اهداف دولت انقلاب اسلامی دستیابی به خودکفایی در عرصه کشاورزی و اشتغال تمام عیار در بخشهای روستایی است. برای مقولاتی از قبیل مسکن، خدمات پزشکی و بهداشت عمومی، برنامه های راه سازی و ساخت مسکن، و تمامی طرحهای توسعه آمیز جهت جذب همه جانبه پتانسیل نیروی انسانی کشور و ریشه کنی بیکاری در کشور بودجه مناسبی پیش بینی شده است.

و) میانگین تولید روزانه نفت حدود 1/4 میلیون بشکه: روز گذشته شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که میزان تولید نفت ایران در مناطق نفتی جنوب در استان خوزستان و نیز مناطق غیر ساحلی، در هفته سوم اردیبهشت ماه (5 تا 12 می)، به طور میانگین روزانه حدود 1/4 میلیون بشکه بوده است. شرکت ملی نفت ایران در ادامه افزوده است که از این مقدار تولید، حدود 4/3 میلیون بشکه در روز صادر می شده است. در همین بازه زمانی ایران مبلغ 60 سنت به قیمت هر بشکه نفت خام تولیدی خود افزوده است. شرکت ملی نفت ایران قبلاً به مشتریان طرف قرارداد خود اطلاع داده است که این اضافه بها به صورت یک جانبه در تمامی قراردادها اعمال خواهد شد. شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است که این اقدام آنها، که در واقع جزئی از قراردادهای کم انعطاف ایران محسوب می شود، حجمی معادل 780 هزار بشکه در روز

ص: 393

به میزان تولید خواهد افزود که با کسر 120 هزار بشکه نیاز روزانه داخلی، مابقی به حجم صادرات اضافه خواهد شد. شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است که در این بازه زمانی به طور میانگین، روزانه معادل 7/3 میلیون بشکه نفت ایران از طریق 31 دستگاه نفتکش از طریق بنادر ایران، به خارج از کشور صادر شده است.

ز) انحلال کمیته های انقلاب در استان خرمشهر: استاندار خوزستان و فرمانده کل نیروی دریایی ایران، دریا سالار احمد مدنی، یک روز پس از ناآرامی ها و شورشهای روز یکشنبه، که مجروحیت و مصدومیت 12 نفر را در پی داشت، دستور انحلال تمامی کمیته های انقلاب اسلامی شهر خرمشهر را صادر کرد. وی تأکید کرد که کمیته های انقلاب حق هیچ گونه فعالیتی در خرمشهر ندارد. وی خاطرنشان کرد که کمیته های انقلاب در دیگر شهرهای استان نیز به تدریج منحل خواهند شد. وی افزود که موضوع انحلال کمیته های انقلاب را با کابینه دولت و آیت الله شبیر خاقانی، رهبر مذهبی بانفوذ و تأثیرگذار در استان خوزستان، مطرح خواهد کرد. دریادار مدنی اظهار داشت که ما «هرگونه جنبش جدایی طلب در استان خوزستان را برنخواهیم تافت و آن را سرکوب خواهیم کرد. ما به فعالان استان خوزستان هشدار داده ایم که جنبشهای جدایی طلب مورد حمایت امپریالیسم هرگز در این کشور مورد قبول واقع نخواهند شد.» وی اتهام عرب ستیزی خویش را تکذیب کرد و تأکید داشت که در نظام جمهوری اسلامی تمامی ایرانیها با هم برابر هستند. مدنی اظهار داشت که «ما همگی سربازان امام خمینی هستیم و بایست با جدیت هرچه تمامتر تلاش کنیم.» یک روحانی محلی تأکید کرده است که تنها در یک شب، معادل 14 هزار میلیون ریال اسلحه توسط دلالان سلاح در شهر فروخته شده است. وی افزوده است که اسلحه های کلاشینکف روسی و مسلسلهای دستی در شهر خرمشهر مورد استفاده مردم قرار می گیرد و این در حالی است که دولت موظف است از نظم و مقررات شهر حفاظت به عمل آورد.

ح) کنترل ساختمان روزنامه کیهان به وسیله کارکنان روزنامه: پس از تشکیل جلسه اضطراری سندیکای مطبوعات به منظور دستیابی به یک راه حل مسالمت آمیز برای مدیران چاپخانه، نویسندگان و گزارشگران، کارکنان روزنامه کثیر الانتشار فارسی زبان کیهان روز گذشته کنترل ساختمان روزنامه را به دست گرفته و سردبیر و تعداد 20 گزارشگر را عزل نمودند.

سخنگوی سندیکای مطبوعات اظهار داشت که در جریان جلسه طولانی اما بی نتیجه امروز مقرر گردید که تلاش شود حتی الامکان از مواجهه و رویارویی مستقیم طرفین جلوگیری به عمل آید. این احتمال به شدت مطرح بود که از رهبران دینی درخواست شود که برای برون رفت از ماجرا، وارد عمل شوند. احتمال اعتصاب عمومی دیگر روزنامه ها در اعتراض به اقدام کارکنان روزنامه کیهان در کنترل ساختمان روزنامه، بسیار اندک است. کارکنان این روزنامه، سردبیر و گزارشگران این روزنامه را متهم به گرایشات چپگرایانه می کردند و تأکید داشتند که

ص: 394

تفکرات چپگرایانه را در این روزنامه به هیچ وجه برنخواهند تافت. منابع عضو سندیکای مطبوعات گزارش داده اند که سردبیر و گزارشگران این روزنامه مواضع سختی اتخاذ کرده و تأکید کرده اند که این روزنامه یک روزنامه ملی است و متعلق به یک حزب و ایدئولوژی واحد نیست و بنابراین باید اخبار و دیدگاههای تمامی اقشار جامعه را منتشر نماید. از سویی دیگر، کارکنان روزنامه نیز بر این باور بودند که حق دارند چپگرایان را سرنگون نمایند و خاطرنشان کردند که دیگر روزنامه ها نیز بایست اقدام مشابهی به انجام رسانند. یکی دیگر از کارکنان که در جلو درب ورودی ساختمان روزنامه مستقر شده بود اظهار داشت که «آنها همگی کمونیست و بی دین هستند و تحت لوای برابری و مساوات، تلاش می کنند که انقلاب اسلامی را تخریب کنند.» اولین نتیجه کنترل روزنامه توسط کارکنان، کاهش تعداد صفحات روزنامه از 8 صفحه به 4 صفحه بود در حالی که از این 4 صفحه نیز، 2 صفحه آن آگهی تبلیغاتی بود.

ط) اطلاعات متفرقه:

[1]- دادگاه انقلاب شهر کرمان در حال محاکمه تعداد 114 نفر از حامیان و طرفداران رژیم سابق می باشد. یکشنبه شب اخیر سرهنگ بازنشسته امیرحسین خانمرادی، سرهنگ بازنشسته، محمدجلال معتمدی و سرهنگ احمد سروری مورد محاکمه قرار گرفتند. دادگاه هنوز احکام این سه نفر را صادر نکرده است.

2- به گفته الحکیم، از اعضای سازمان آزادی بخش فلسطین در تهران، صهیونیزم بین المللی تلاش می کند از موضوع اعدام حبیب القانیان، عامل صهیونیزم در ایران، توسط جوخه های آتش دادگاه انقلاب به عنوان بهانه ای برای ایجاد رعب و وحشت در بین اقلیت یهودی ایران بهره برداری نماید. وی در مصاحبه با آژانس خبری سازمان آزادی بخش فلسطین، الوفا، تصریح کرد که صهیونیزم در حال طراحی دسیسه ای برای تحریک اقلیت یهودی مقیم ایران به منظور مهاجرت به اسرائیل و جنگ با مردم فلسطین بوده است.

3- بازگشت اعتصاب کنندگان پالایشگاه تبریز: پالایشگاه تبریز پس از یک وقفه طولانی به سبب اعتصاب کارکنان، مجدداً تولید خود را از سر گرفت. این کارکنان که در جریان روزهای انقلاب به دستور آیت الله خمینی اقدام به اعتصاب کرده بودند، به دستور وی مجدداً به محل کار خود بازگشتند. وثوق زاده، مدیر پالایشگاه اظهار داشته است که تمامی دستگاهها با حداکثر توان، در حال تولید نفت سبک و بنزین از نفت خام می باشند. میزان تولید روزانه نفت در این پالایشگاه حدود 60 هزار بشکه است.

4- سرهنگ سیدابوالقاسم محمدحسینی، دادستان عمومی ارتش، اطلاعیه ای برای تمامی دادستانهای ارتش و بخشهای نظامی صادر کرده است؛ این اطلاعیه به شرح ذیل است: دستگیری و بازداشت نیروهای نظامی تحت پیگرد دادگاه انقلاب صرفاً به وسیله حکم کتبی دادگاه انقلاب و در حضور نماینده دادستان ارتش و به وسیله پلیس نظامی و یا عوامل اعزامی از پادگان نظامی میسر خواهد بود. این افراد می بایست در زندان نیروهای نظامی حبس شوند.


حمله به روزنامه های ایران

ص: 395

سند شماره 180

استفاده محدود اداری16 می 1979 26 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5085به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی سی فوری

موضوع: حمله به روزنامه های ایران

1- منابع فعال در روزنامه کیهان صبح روز 15 می تماس گرفته و اظهار داشتند که در ساختمان این روزنامه یک نشست بحرانی بین سردبیر و فعالان کارکنان و چاپخانه داران این روزنامه در حال برگزاری است. کارکنان این روزنامه، سردبیر را متهم کرده اند که با چاپ مجدد گزارش آیندگان در خصوص اعلامیه یا فرمان خمینی، گرایشات چپگرایانه خود را ابراز کرده است. طبق گزارشات قبلی واصله، روزنامه کیهان درگیر یک بحران مالی نیز می باشد اما در هفته های اخیر، روحانیون و اتحادیه چاپخانه داران محلی انتقادات تند و آتشینی متوجه سردبیر این روزنامه کرده و وی را متهم به ابراز «ایدئولوژی» خود نموده اند. در همین راستا از آقای ممکن، قائم مقام وزارت اطلاع رسانی، درخواست شد که با مداخله در موضوع، تضادهای به وجود آمده را مرتفع نماید، اما در عصر روز 15 می، کارکنان یک کودتای نسبی ایجاد کرده و سردبیر را عزل کردند؛ سردبیر نیز از سمت خود کناره گیری کرد. نسخه عصر روز 15 می روزنامه کیهان، اولین نسخه ای بود که توسط کارکنان منتشر شد. این نسخه که بیشتر یک روزنامه کوچک بود تا یک روزنامه واقعی، مشتمل بر 4 صفحه بود که سه صفحه آن آگهی تبلیغاتی بود. سرمقاله این نسخه با عنوان «پاکسازی در روزنامه کیهان» هیأت تحریریه سابق را عضو ائتلاف شوم چپگرایان، ضدانقلاب و از عناصر رژیم منحط و منحرف سابق خطاب کرده و تأکید کرده است که این روزنامه « منعکس کننده تکامل فزاینده شرایط کنونی خواهد بود.» کارکنان، به نمایندگی از روزنامه کیهان تأکید کرده اند که «روزنامه کیهان از امام و ملت انقلابی ایران عذرخواهی می کند چرا که برخی عناصر مشخص رویکردها و سیاستهایی نامعقول و مغایر با شرایط کنونی کشور اتخاذ می کرده اند. این روزنامه تمامی کارکنان و اعضای باقی مانده هیأت تحریریه را مجاب می نماید که مطابق و هم نوا با مسیر انقلاب به پیش روند.» عصر روز 15 می، هیأتی متشکل از نمایندگان کارکنان روزنامه کیهان به شهر قم و دیدار خمینی رفتند؛ در جریان این دیدار، خمینی خطاب به آنها تأکید کرد که «ملت ایران خواهان روزنامه ای هستند که با آنها هم صدا و هم نوا باشد. و در صورتی که روزنامه ها بخواهند در حمایت از تبهکاران و خائنین قدم بردارند، دیگر متعلق به ما نیستند.»

2- با عنایت به این که روزنامه آیندگان از این به بعد منتشر نخواهد شد و روزنامه کیهان نیز به دست شورای کارکنان اسلامی افتاده است، بنابراین تنها مطبوعات مستقل باقی مانده، دو روزنامه اطلاعات و بامداد هستند. روزنامه اطلاعات که در تنگنای شدید قرار دارد، در سرمقاله مورخ 15 می، «بیم خود را از گروههای غیرمسئول» ابراز داشته و تأکید کرده است که افراط گرایان مسلمان آنچنان فشار و محدودیتی وارد کرده اند که عواقب آن به مراتب از

ص: 396

سانسورهای دولت بیشتر است. این روزنامه در سرمقاله یاد شده افزوده است که این موضوع به هیچ وجه در حیطه مسئولیت و اختیارات گروههای فشار نیست که در مورد یک روزنامه یا یک نویسنده قضاوت کرده و اقدام به اجرای مجازات کنند. در پایان این سرمقاله از دولت موقت انقلاب اسلامی ایران خواسته شده است که «اجازه ندهد که یک گروه یا شخص با اجتهاد فردی به افکار و فعالیتهای یک روزنامه یا یک نویسنده تجاوز نماید؛ چرا که این تجاوز نهایتاً آزادی مطبوعات را به ورطه نابودی و هلاک فرو خواهد فرستاد.» روزنامه بامداد مورخ صبح روز 16 می نیز در سرمقاله خود فشارهای دیدگاههای تمامیت خواه و یک جانبه نگر را عامل تخریب مطبوعات ایران خواند. این سرمقاله در ادامه، هرگونه تأیید نتایج انقلاب توسط مطبوعات، به ویژه پیشگامان و اعتدالیون، را نوعی جبرگرایی خوانده است. روزنامه بامداد در بخشهای پایانی سرمقاله خود نتیجه گیری می کند که این روزنامه نیز، به رغم عدم اتخاذ گرایشات سیاسی، به سرنوشت آیندگان و کیهان دچار خواهد شد. نهایتاً این سرمقاله اعلام پایبندی و وفاداری به انقلاب را، همچون یک سوپاپ اطمینان، در دستور کار خود قرار می دهد.

3- آنچه که در دو هفته اخیر به وقوع پیوسته را می توان به مثابه سانسور نسبی مطبوعات و رسانه های الکترونیکی تلقی نمود که توسط روحانیون و از شهر قم هدایت و رهبری می شود. به رغم این که بسته شدن روزنامه آیندگان و کودتا در روزنامه کیهان نمونه هایی تأسف برانگیز از سانسور مطبوعات از طریق ترس و نه با توسل به حکم قضایی هستند، اما مصادیقی از جمله انتقاد تند و آتشین «کمیته منتخب امام» نسبت به روزنامه چپگرای پیغام امروز نیز وجود دارد. در این انتقاد آتشین، سردبیر روزنامه مزبور متهم به اتخاذ مواضع خصمانه نسبت به روحانیت شده بود. از جمله دیگر مصادیق این سانسور می توان به موارد ذیل اشاره کرد: حمله به چندین دفتر استانی روزنامه اطلاعات، قتل خبرنگار محلی این روزنامه در آبادان، آتش زدن کتابهای دارای گرایشات چپی یا کمونیستی در تبریز به دستور آیت الله مدنی، برنامه ریزی کاملاً آشکار رادیو تلویزیون ملی تحت امر قطب زاده مبنی بر انتقاد از مطبوعات دارای دیدگاههای خارج از خطوط ترسیم شده، تهدید به قتل سردبیران برخی مجلات از جمله علیرضا نوری زاده سردبیر مجله امید ایران، بسته شدن غیرعلنی روزنامه معتدل «اراده آذربایجان» و بیانیه اخیر جامعه روحانیت تهران مبنی بر محکومیت و تقبیح روزنامه هایی که از اصول و مبانی انقلاب اسلامی، که توسط خمینی ترسیم و تدوین شده است، پیروی نمی کنند.

4. منابع در گفتگو با وابسته مطبوعاتی خاطرنشان کرده اند که فشار بیش از حد و فزاینده آخوندبازی-آخوندبازی واژه ای توهین آمیز به معنای مداخله روحانیت می باشد- که از آغاز پیروزی انقلاب برای آن برنامه ریزی هدفمند صورت گرفته بود، به شدت با دیدگاهها و منویات اقشار روشنفکر جامعه در تضاد و تعارض است و به همین دلیل اقشار روشنفکر و متشخص را به سمت چپگرایان سوق می دهد. اعضای منتخب خمینی در شورای نظارت بر

ص: 397

مطبوعات، که از قدرت زیادی نیز برخوردار هستند، عبارتند از قطب زاده، اعضای شورای انقلاب و سوباقانیان[صباغیان] نماینده دولت موقت انقلاب اسلامی در فرایند انتقال قدرت.

شلنبرگر


تظاهرات در سفارت آمریکا، تهران

سند شماره 181

محرمانه18 می 1979 28 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5180به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: تظاهرات در سفارت آمریکا، تهران

1- (محرمانه تمام متن)

2- در تاریخ 25 اردیبهشت 1358 فداییان (فلسطینی ها و حامیان ایرانی آنها) در دانشگاه تهران در اعتراض به اشغال اراضی فلسطینی توسط اسرائیل دست به تظاهرات زدند (25 اردیبهشت سالگرد این رویداد است).

3- در ساعت 13 گروهی مرکب از 100 نفر در کمال آرامش از برابر سفارت گذشتند تا به دانشگاه تهران بروند در حالیکه عکس ها و پلاکاردهایی از خمینی و عرفات به همراه داشتند و شعارهایی از قبیل «مرگ بر آمریکا؛ مرگ بر اسرائیل؛ مرگ بر تمام همکارانشان» می دادند. این عبور فاقد خشونت بود.

4- ماشاءالله کاشانی، رئیس نیروی گارد مجاهدین اظهار داشت که در این تظاهرات حدود 20000 تا 30000 نفر شرکت داشتند و رهبران آنها در نظر داشتند هنگام عصر این تظاهرات را با نیروی هر چه تمامتر در برابر سفارت آمریکا برپا سازند. وی شخصاً به سفارت گزارش داد که با سرپرستان تظاهرات میانجیگری کرده و آنها را از انجام این تظاهرات بازداشته و توانسته «سفارت را نجات دهد.» گذشته از صحت و یا کذب آن، باید گفت که ماشاءالله به اغراق و مبالغه گویی مطالب معروف است. ولی برقراری تظاهراتی با این عظمت صحت دارد چون چند گزارش دیگر نیز همین مطلب را تأیید کرده اند.

5- ماشاءالله نیز نیروهای خود را بین ساعات 20-16 از 15-5 نفر به 40-35 نفر تقویت کرد. آنها در همه جا حاضر شدند تا بفهمانند که حاضرند با تمام قوا در برابر هرگونه حمله به سفارت مقاومت نمایند. نیروی گارد مجاهدین نیز همانگونه که گفته شده بود از ساعت 16:30 تا صبح روز بعد تقویت گردید. از همه آمریکاییها نیز خواسته شد که طی غروب روزهای 25 و 26 اردیبهشت در محل های اقامت خود بمانند. یکی از مقامات سفارت که به تعهدات خود عمل می کرد در ساعت 45/23 روز 25 اردیبهشت با تیراندازی ماشین گشتی مجاهدین متوقف گردید. پس از شناسایی به وی اجازه داده شد که وارد اتومبیل خود شده و به منزلش بازگردد. 13 دقیقه پس از نیمه شب 26 اردیبهشت چند گلوله ژ-3 به نمای بیرونی سفارت اصابت نمود. یکی از گلوله ها به نرده جدیدالنصب دفتر وابسته دفاعی (در طبقه اول) اصابت کرد که

ص: 398

منجر به شکستن دو پنجره گردید. در دفتر وابسته دفاعی هیچ کس به سرنمی برد؛ بنابراین به کسی آسیبی وارد نیامد. سفارت در تاریخ 26 اردیبهشت بار دیگر کارهای روزمره خود را آغاز کرد. افسر امنیتی منطقه ای گزارش می دهد.

ناس


تظاهرات ضدآمریکایی و آشوبهای دیگر در اصفهان

سند شماره 182

محرمانه20 می 1979 30 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5193به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: تظاهرات ضدآمریکایی و آشوبهای دیگر در اصفهان

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: در 19 ماه می گروهی از تظاهرکنندگان که تقریباً 400 نفر می شدند، در اعتراض به نظرات مجلس سنای آمریکا در مورد اعدام ایرانیها، در مقابل کنسولگری اصفهان (که تعطیل بود) دست به تظاهرات زدند. عصر همان روز مقابل کنسولگری را با تراکت ها پوشانیدند. در آن شب به تمام کتاب فروشیهای شهر حمله شد. پایان خلاصه.

3- روز شنبه 19 ماه می بعد از دو روز تحصن اعتراض آمیز در مساجد، دو گروه مختلف در اعتراض به «مداخله آمریکا و صهیونیزم در امور ایران» از مساجد به سمت ساختمان موقتی کنسولگری در اصفهان که به حالت تعطیل درآمده بود دست به راهپیمایی زدند. در ساعت 30/3 بعد از ظهر هدف از راهپیمایی توسط رادیو اصفهان پخش شد و در نتیجه تعداد تظاهرکنندگان فزونی یافت. تظاهرکنندگان که تعداد آنها به 400 تا 500 نفر می رسید و در بین آنها افراد لاابالی هم دیده می شدند با ایراد سخنرانی هایی اظهارات سناتور جاکوب جاویتز در مورد اعدام القانیان، صنعتگر یهودی ایرانی را محکوم کردند. بنا به اظهارات یکی از کارمندان کنسولگری که از دور ناظر جریان بود، تحریکاتی در جهت سوزاندن عمارت وجود داشت ولی تظاهرکنندگان، بعد از چسباندن یک اعلامیه به درب ورودی به طور مسالمت آمیز متفرق شدند. عمارت در آن لحظه خالی بود و نیروهای محافظ با دیدن راهپیمایان فرار کردند. لبّ کلام بیانیه این بود که «این یک کشور مذهبی است و ما اسرائیل را نمی خواهیم و ما از عرفات حمایت می کنیم. چرا آمریکا به عامل صهیونیست اجازه مداخله در امور ما را می دهد؟» بیانیه به فارسی و با دست خطی بد نوشته شده بود.

4- همان شب گروه کوچکی بازگشتند، اعلامیه را کنده و تمام دیوارهای جلویی کنسولگری را با پوسترهایی که به زبان فارسی و انگلیسی چاپ شده بود، پوشاندند. بر روی آنها نوشته شده بود: «مرگ بر کارتر- مرگ بر امپریالیزم و صهیونیزم- ما خواهان اعدام شاهنشاه می باشیم، چرا آمریکا جلوگیری می کند؟»

5- بین ساعت 30/6 و 7 همان شب به یک کتاب فروشی و دو روزنامه فروشی در مرکز

ص: 399

شهر حمله شد و تمام موجودی آنها نابود شدند. این کار ظاهراً به دلیل فروش روزنامه های روسی مانند کارگر و آهنگر که هر دو از روزنامه های محلی هستند صورت گرفت. حدود یک ساعت بعد به یک کتابفروشی در جنوب شهر که روزنامه های مذهبی می فروخت، حمله و تمام موجودی آن نابود شد.

6- نظریه گزارشگر: به نظر می رسد که درگیریهای خیابانی در اصفهان کاملاً به پایان نرسیده است. این وقایع ممکن است به درگیریهای سختی بین گروههای مختلف منجر شود.

ناس


انجمن ایران و آمریکا در شیراز

سند شماره 183

محرمانه20 می 1979 30 اردیبهشت 1358

از : سفارت آمریکا، تهران 5203به: سازمان ارتباطات بین المللی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: انجمن ایران و آمریکا در شیراز

1- انجمن ایران و آمریکا در شیراز همچنان در اشغال مجاهدین [خلق] است. من با وزارت خارجه تماس گرفتم و نامه ای به امضای یزدی وزیر امور خارجه به معاون استاندار شیراز تسلیم و در آن خواسته شده که تلاشهایی به عمل آید و شرایطی ایجاد گردد تا انجمن ایران و آمریکا فعالیتش را از سر گیرد.

2- ساختمان سالم بوده و اشغال کنندگان حتی دست به برخی تعمیرات زده اند. به گفته منابع موثق بازار شیراز برای آموزش زبان بسیار عالی است. کنسولگری انگلیس در آنجا سخت مشغول فعالیت است.

شلنبرگر


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 184

محرمانه

شماره گزارش: 79 0193 684620 می 1979 30 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: گزارش حاضر اطلاعاتی در مورد وضعیت ایران ارائه می دهد. اطلاعات تهیه شده مربوط است به طرح خلع سلاح خرمشهر، تعیین احکام اعدام توسط شورای انقلاب، درخواست از مردم جهت ادای شهادت علیه افراد دستگیر شده، بازداشت یک خبرنگار و اخبار متفرقه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات (محرمانه) الف- طرح خلع سلاح خرمشهر: دریادار احمد مدنی استاندار خوزستان اظهار داشت به دنبال خشونتهای شدید این هفته، برنامه خلع سلاح بندر خرمشهر در

ص: 400

جنوب شروع خواهد شد. بنا به گفته استاندار برنامه به مدت یک هفته ادامه خواهد یافت. تمام اسلحه ها در پادگانهای شهر انبار خواهد شد. اما مدنی از اینکه هنوز قاچاقچیان به ایران اسلحه وارد می کنند (به خصوص از طریق بندر آسیب پذیر خرمشهر) اظهار نگرانی کرد.

ب- شورای انقلاب احکام اعدام را تعیین می کند. علیرغم دستور آیت الله خمینی مبنی بر اینکه فقط افرادی که مرتکب قتل، کشتار دست جمعی یا کشتن افراد به وسیله شکنجه شده اند، از این به بعد اعدام خواهند شد اما به نظر می رسد که شورای انقلاب عقیده دیگری دارد. خط مشی های مبهم آنها در بیانیه های اخیرشان که از رادیو ایران پخش شد تهدید جوخه های اعدام را متوجه سایر خلافکاران نیز نموده است. هر کسی که در آینده به فعالیتهای ضدانقلابی محکوم گردد و یا ثابت شود که نسبت به جمهوری اسلامی خیانت کرده، ممکن است اعدام گردد. شورای انقلاب فرمان خمینی را «ضروری» نامید اما اضافه کرد که این حکم صرفاً به دلیل دوره حساس بازسازی می باشد. در بیانیه شورای انقلاب آمده است که جامعه برای امور حیاتی و مهم نظیر تشکیل کمیته ها تصویب قانون اساسی و انتخابات ریاست جمهوری و نمایندگان مجلس آماده می شود. بیانیه اخیر به خائنین «آنهایی که از رژیم گذشته به جا مانده اند» هشدار داد که به انقلاب حمله نکنند چون اولاً فرمان امام صرفاً به مجازات مرگ (اعدام) مربوط می شود. «اما راه برای صدور احکام دیگر باز است». ثانیاً «این فرمان فقط به جرائم قبل از این تاریخ مربوط می شود.» اما آیا این بدان معنا است که هرکسی به جرم «مفسد فی الارض»، «محارب با خدا»، «طرفدار سرمایه داری»، «توهین به امام» و «صهیونیست» شناخته شود از این به بعد باید آماده باشد که هر آن در مقابل جوخه آتش قرار گیرد؟ بیانیه شورای انقلاب با بیان این نکته خاتمه یافت که «توطئه چینان و خائنینی» که بر رفتار «زشت و شرم آورشان» پافشاری می کنند، به شدت تنبیه خواهند شد و توسط کمیته های انقلاب «سرکوب» خواهند گشت.

ج- از مردم دعوت به عمل آمده تا بر علیه افراد دستگیر شده شهادت دهند. دفتر دادستانی عمومی انقلاب در تهران از مردم درخواست کرد که هر نوع اطلاعی درباره جنایات افرادی که لیست اسامی آنها ذیلاً آمده است، دارند یا هرگونه شکایتی و اسناد یا مدرکی بر علیه آنها دارند، در خلال پنج روز آینده با دفتر روابط عمومی زندان قصر تماس بگیرند. لیست اسامی افراد به ترتیب زیر می باشد: سپهبد بازنشسته منصور افخم ابراهیمی؛ سپهبد امیر کمیابی پور (از نیروی هوایی)؛ سرتیپ جمشید فتحی مقدم؛ سرتیپ اسدالله امیر معز؛ فرمانده بازنشسته جلیل اصغرزاده، سرتیپ اسدالله آهنی کمانگر؛ سرتیپ جاوید آشوری (از نیروی هوایی)؛ سپهبد مهدی رحیمی؛ سرلشگر ابراهیم اسپهرام؛ سرلشگر حسن فرجادی؛ سرلشگر محمدمهدی روحانی مقدم؛ سرلشگر علی اشرف ساعدی؛ سرلشگر اکبر غفاری تهرانی؛ سپهبد جلال پژمان؛ سرهنگ امیرهوشنگ حاضر؛ سرلشگر بازنشسته امیرحسین عطاپور؛ حسینعلی اسفندیاری نماینده سابق مجلس؛ پاسبان حسن کاشی نگهبان زندان قصر؛ ناصر رئوفی نگهبان زندان قصر؛

ص: 401

عطاءالله جهان بیگلری معاون بخش پشتیبانی هوایی.

نظریات تهیه کننده: سرلشگر اسپهرام فرمانده پیشین ژاندارمری سیستان و بلوچستان بوده است.

د- بازداشت یک روزنامه نگار: طبق اظهارات منابع خبری، نویسنده مشهور ستون اقتصادی روزنامه و متفکر یهودی شائول بخاش امروز در فرودگاه مهرآباد بازداشت و به زندان قصر برده شد. بخاش که برای یک دیدار کوتاه عازم خارج از کشور می شد، دارای پاسپورت و ویزای خروج بوده است. اما به دلایل نامعلومی او را در فرودگاه نگاه داشتند. بخاش نویسنده مشهور کیهان بین المللی می باشد.

ه- اخبار متفرقه: (1) کمیته های انقلاب در کاشان منحل شده اند، این شهر در 500 کیلومتری جنوب شرقی تهران واقع شده است. (2) کمیته انقلاب یاسوج در استان لرستان، حمل اسلحه در مجامع عمومی را برای افراد بومی ممنوع کرده است.


رویداد امنیتی در سفارت آمریکا، تهران

سند شماره 185

محرمانه21 می 1979 31 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5249به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: رویداد امنیتی در سفارت آمریکا، تهران

1- (محرمانه تمام متن)

2- در تاریخ 29 اردیبهشت 1358 حدود 20 دقیقه بعد از نیمه شب و نیز در ساعت 2:30 بعد از نیمه شب محل استقرار گاردهای مجاهدین در دروازه واقع در خیابان روزولت هدف آتش وسائط نقلیه عبوری واقع گردید. در هر دو مورد مجاهدین به آتش آنها پاسخ گفتند. هیچ گونه تلفات جانی و خسارت مادی وارد نشد. گمان می رود که این بار نیز مانند دفعات قبل نیروهای گارد مجاهدین هدف حمله بوده اند و نه خود سفارت.

ناس


اغتشاشات وسیع تر در اصفهان

سند شماره 186

محرمانه21 می 1979 31 اردیبهشت 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5269به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

مرجع: تهران 4969

موضوع: اغتشاشات وسیع تر در اصفهان

1- (محرمانه- تمام متن- تلگرام گزارشی)

2- خلاصه: دو تظاهرات بزرگ بر علیه مجلس سنا در اصفهان، گزارش درگیریهای خیابانی، گزارش از نگهداری سلاح در محوطه دانشگاه، تهدیدهای جزئی علیه کنسولگری،

ص: 402

آیت الله خادمی بر رعایت احتیاط تأکید می کند، دستگیری های متعدد، پایان خلاصه.

3- بعد از ظهر روز 20 می در محوطه دو دانشگاه در اصفهان، تظاهرات بزرگی انجام گرفت که در هر کدام «هزاران» نفر شرکت داشتند. سخنرانان در نطق خود «خیانت های» آمریکا را برمی شمردند. ناظرین تعداد جمعیت را متفاوت ذکر کردند (از یک تا 7 هزار) اما همگی متفق القول بودند که نطق سخنرانان در مورد آمریکا بویژه مجلس سنا زهرآگین بود. تظاهرات دانشگاه اصفهان از ساعت 3 بعد از ظهر تا 30/7 شب ادامه داشت. تظاهرات کوچک تری در دانشگاه «صنعتی شریف» (آریامهر سابق) انجام شد که حدود 1500 شرکت کننده داشت. آدمکهای شاه، کارتر، سناتور جاویتز و به علاوه چند آدمک دیگر که شناخته نشدند، سوزانده شد. طبق گزارشها، طوماری در بین جمعیت، دست به دست گردانده می شد.

4- شایعات گسترده حاکی از آن است که درگیریهای خیابانی بین دانشجویان «چپگرا» و دانشجویان «مسلمان» منجر به ایجاد تلفاتی شده است اما شاهدی بر این مدعا نیست. با این حال هم «سازمان دانشجویان مسلمان» و هم سه گروه مجزای «چپگرا» به طور مشترک اداره تظاهرات دانشگاه اصفهان را به عهده داشتند. شایعات بیشتر که پس از تماس با هیأت علمی دانشگاه صحت آن تأیید شد حاکی از آن است که دانشجویان چپگرا در محوطه دانشگاه سلاح نگهداری می کنند و مطمئن هستند که توسط پاسداران انقلاب خلع سلاح نخواهند شد. تاکنون هیچ گزارشی دال بر حضور سپاه پاسداران انقلاب در اصفهان نرسیده است. گزارش شده است که در خلال کنفرانس استانداران در تهران، از استاندار اصفهان خواسته شده است که به شهربانی اسلحه بدهد اما رابطهای شهربانی در اصفهان به کارمندان کنسولگری گفتند «مادامی که امنیت آنها تضمین نشود» اسلحه تحویل نخواهند گرفت.

5- قرار بود کنسول سابق اصفهان از روز 23 می به این شهر مسافرت نماید اما آیت الله خادمی یکی از روحانیون برجسته این شهر با وی تماس گرفت و از او خواست که به دلیل ممنوعیت برقراری رابطه با ایالات متحده از جانب خمینی، سفرش را به تعویق اندازد. خادمی گفت تحت چنین شرایطی «حضور شما در خانه من موجب سرافکندگی خواهد شد».

6- بعد از کندن دو پوستر از جلوی کنسولگری، به کارمندان کنسولگری هشدار داده شد که هر تلاشی برای زدودن پوسترها می تواند خطرناک باشد. یک شرکت باربری که جهت بسته بندی حمل اموال شخصی کنسول قرارداد بسته بود طی تماسی اظهار داشت نمی تواند کامیون به منزل بفرستد زیرا به «شرکت آنها اخطار شده است.»

7- همچنین متوجه شدیم که حدود 45 تن از مقامات سابق اصفهان از جمله 3 تن از رؤسای اجرایی شهربانی دستگیر شده اند و افراد بسیار دیگری تحت تعقیب هستند. تصور می رود محاکمه دسته جمعی آنها برای این هفته برنامه ریزی شده باشد. هفته گذشته زندان اصفهان نیز شاهد آشوبهایی بود که در نتیجه آن عده ای کشته شدند. هم اکنون مراقبت از زندان و دادگاهها را کمیته ها به عهده گرفتند. بنابراین نیروهای امنیتی در خیابانها کمتر به چشم

ص: 403

می خورند.

8- نظریات تهیه کننده: کنسول سابق «مک گافی» ملاقات خود را به تعویق انداخته است. پایان نظریه. ناس