گروه نرم افزاری آسمان

گزارش وضعیت ایران






سند شماره 187

محرمانه

شماره گزارش: 79 0194 684621 می 1979 31 اردیبهشت 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: گزارش ذیل حاوی اطلاعات مربوط به وضعیت ایران درباره مطالب ذیل است: محدود کردن روابط ایران و آمریکا از طرف ایران، صدور فرامین در خرمشهر توسط دریادار مدنی، تمایل بختیار نخست وزیر سابق در جهت اعلام یک جمهوری، طرح ریزی حمله هوایی توسط تیمسار خسروداد، جلو کشیدن ساعتها در ایران، محکومیت مقامات پلیس به شلاق و زندان، یک روحانی، سفیر ایران در عراق می شود.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- وزارت امور خارجه ایران از سفیر جدید ایالات متحده در ایران خواست تا زمان بهبود جو سیاسی بین دو کشور، سفر خود به ایران را به تعویق اندازد. در بیانیه ای آمده است که قطعنامه روز 17 می مجلس سنای ایالات متحده بیانگر دخالت آشکار مقامات آمریکایی در امور داخلی ایران بوده و دولت ایران شدیداً در مقابل طرز تلقی مجلس سنای آمریکا خواهد ایستاد. قطعنامه سنای ایالات متحده نقض کننده روابط دوستانه بین دو کشور بوده و با نامه وزیر امور خارجه مبنی بر اظهار تمایل دولت آمریکا جهت فراهم کردن روابط دوستانه بین دو کشور مغایرت دارد. بیانیه می افزاید، تداوم چنین نیات خصومت آمیزی توسط مقامات ایالات متحده، دولت ایران را مجبور خواهد نمود تا با توجه به فشار مردم ستمدیده، در روابطش با آمریکا تجدیدنظر کند. در بیانیه همچنین آمده است که هدف اصلی انقلاب اسلامی ایران، رهایی مردم از وابستگی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. لذا صحبت از حقوق بشر امری پوچ و بیهوده می باشد.

ب- صدور فرامین در خرمشهر توسط دریادار مدنی: دریادار احمد مدنی استاندار خوزستان به منظور استقرار نظم و قانون در شهر بندری آشوب زده خرمشهر سه بیانیه صادر کرده است. در اولین بیانیه از تمامی گروههایی که در داخل شهر، ساختمانهایی را اشغال کرده اند خواسته شده که تا فردا اماکن اشغالی را تخلیه کنند و نتیجه اقدامات خود را به اطلاع دادستانی عمومی شهر برسانند. در بیانیه دوم تمام گروههای امنیتی منحل اعلام شده و جایگزینی آنها توسط

ص: 404

مقامات دولتی و مذهبی مطرح شده است. در اعلامیه سوم حمل و داشتن سلاح های غیرمجاز از روز جمعه آینده ممنوع اعلام شده و گفته شده اینگونه سلاحها باید به پادگان تحویل داده شود. در اعلامیه اخطار شده که متخلفین شدیداً مجازات خواهند شد.

ج- قصد اعلام حکومت جمهوری از جانب بختیار، نخست وزیر سابق: روزنامه کیهان در شماره امروز خود می نویسد که شاهپور بختیار نخست وزیر سابق قصد داشت پس از عزیمت شاه، در ایران اعلام حکومت جمهوری کرده و خود را به عنوان اولین رئیس جمهور قلمداد نماید. در مقاله ذکر شده که این اطلاعات دست اول در آخرین روزهای عمر رژیم سابق از شخص مهمی که اطلاعات زیادی راجع به وقایع پشت پرده دارد، کسب شده است. تیمسار عبدالعلی بدره ای فرمانده سابق نیروی زمینی که در شورش ماه فوریه در حمله ای که توسط چریکها به محل کارش صورت گرفت، مورد اصابت گلوله قرار گرفته و کشته شد، از اجرای نقشه اعلام جمهوری به وسیله بختیار نخست وزیر سابق ممانعت به عمل آورد. گفته می شود که تیمسار بدره ای از زمانی که ستوان یک بوده در جمع درباریها فعالیت داشته است و یکی از «خدمتگزاران و ملتزمین دربار بوده است». هنگامی که بختیار نقشه اش را باچند تن از افسران ستاد بزرگ ارتشتاران در میان گذاشت بلافاصله با اعتراض بدره ای مواجه گردید. «او اسلحه اش را بیرون کشیده و به بختیار حمله کرد. او می خواست بختیار را بکشد لیکن افسران دیگر مانع او شدند.»

در ماه فوریه منابع گزارش دادند که در شب 10 و 11 فوریه موقعی که فرمانده ارتش در مقابل اقدامات به عمل آمده به منظور انتقال قدرت خمینی مقاومت کرد، بین بختیار و بدره ای مشاجره ای درگرفت. اما منابع مشخص نکردند که این مشاجره به خشونت کشیده شده باشد. آنها گفتند بدره ای کلتش را روی میز گذاشته و گفت که با هر کسی که قصد مخالفت با قانون اساسی ما را داشته باشد مبارزه خواهد کرد اما پس از بحث و مشاجره طولانی با بختیار متقاعد شد که با طرح همراهی کند. کیهان همچنین گزارش کرد که شاه چند روز قبل از ترک ایران بسیار افسرده حال و به طور کلی گیج بود و در روز آخر اغلب گریه می کرد. «بعضی مواقع اتفاق می افتاد که شخصی نیم ساعت تمام صحبت می کرد اما شاه هیچ توجهی به او نداشت» کیهان در ادامه گزارش خود می نویسد، علیرغم ادامه چنین وضعی، برخی از رجال سرشناس و افسران ارشد ارتش تا آخرین لحظات تملق گویی و چاپلوسی نسبت به شاه را متوقف نکردند.

د- طرح حمله هوایی توسط تیمسار خسروداد: در ادامه اخبار مربوط به «توطئه» بختیار، امروز نیز روزنامه کیهان جزئیات توطئه طرح شده بوسیله منوچهر خسروداد، مهدی رحیمی و عبدالعلی بدره ای، سه تن از افسران ارشد به منظور «قتل عام مردم مسلمان» را فاش کرد. در گزارش کیهان آمده است که خبر توطئه مذکور در روز 10 دسامبر، روز راهپیمایی مردم در عاشورا به حمایت از آیت الله خمینی به وسیله افسری از گارد جاویدان (گارد سلطنتی) به روزنامه ها درز کرد. افسر مذکور گفت که خسروداد در نظر داشت از طریق هوا، تهران را

ص: 405

بمباران و تمام تظاهرکنندگان را قتل عام کند اما بعضی از افسرانی که قرار بود در این حمله شرکت کنند از همراهی با او امتناع کرده و در پادگان لویزان به روی افسران فرمانده خود آتش گشودند. پس از آن خسروداد با یک هلی کوپتر، سربازان وفادار به اسلام را به رگبار بست. گزارش کیهان گفت که حمله هوایی به طور مفصل طراحی شده بود. شهر به نواحی مختلف تقسیم شده بود و تانکها در نقاط ویژه ای در اطراف شهر نظیر میدان شهیاد، ایستگاه راه آهن، گردنه قوچک مستقر شده بودند تا مانع از فرار مردم از حمله هوایی شوند. کیهان می نویسد که در صورت موفقیت طرح، صدها و هزاران نفر از مردم کشته می شدند.

ه- ایران ساعت هایش را جلو می کشد. تاج، وزیر نیرو، اعلام کرد که از نیمه شب جمعه 26 می 79 ایران ساعت هایش را یک ساعت جلو خواهد کشید. او گفت که این تصمیم به منظور جبران کمبود انرژی در طول روز اتخاذ شده است. وی اضافه کرد که جدول زمانی جدید که به تأیید خمینی رسیده است تا پایان شهریور (21 سپتامبر 1979) کمبود برق را جبران خواهد کرد.

و- محکومیت افسران شهربانی به شلاق و حبس: دیروز پنج افسر پلیس در دادگاه انقلاب اسلامی اصفهان به اتهام حمله به مردم در تظاهرات اواخر سال گذشته و همچنین شکنجه زندانیان سیاسی به حبسهای مختلف و شلاق محکوم شدند. دادگاه همچنین مقرر کرد تا این افسران پلیس دوران محکومیت خود را در همان زندانهایی که مرتکب جنایت شده اند، سپری کنند.

ز- مأموریت سیاسی یک روحانی در عراق: برای اولین بار در تاریخ ایران جدید، یک روحانی به عنوان سفیر در یک کشور خارجی منصوب شد. او حجت الاسلام دعایی است که به عنوان سفیر در کشور عراق منصوب شده است، جایی که در آن آیت الله خمینی قریب به 15 سال در تبعید به سر برد.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 188

محرمانه

شماره گزارش: 68461957922 می 1979 1 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: این گزارش حاوی اطلاعاتی درباره وضعیت ایران است. اطلاعات گردآوری شده شامل این موضوعات است: دیدگاههای صهیونیست ها از دیدگاههای آمریکایی متفاوت است؛ خلاصه سخنان یزدی وزیر امور خارجه؛ آیت الله قمی از «اعدامهای عجولانه» انتقاد می کند؛ از نیروهای مسلح خواسته شد از مرزها حفاظت کنند؛ سرتیپ منوچهر وجدی به اتهام جاسوسی تحت تعقیب قرار گرفت؛ تولید نفت به 4 میلیون بشکه در روز کاهش یافت؛

ص: 406

کمیته ها بایستی از شرایط جدید برخوردار شوند؛ و اخبار متنوع.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (محرمانه)

الف- دیدگاههای صهیونیست ها متفاوت با آمریکایی هاست. ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه دیروز طی یک کنفرانس مطبوعاتی اظهار داشت: دیدگاههای جناح صهیونیست متفاوت با دیدگاه دولت آمریکاست و اینکه آنها نباید به روابط میان ایرانی ها و مردم آمریکا لطمه بزنند.

وی در مورد سیاست خارجی گفت، دولت می خواهد «استقلال کشور را در تمامی زمینه های سیاسی، نظامی و فرهنگی» حفظ کند. ایران می تواند «فعالانه از کشورهای غیرمتعهد» حمایت کند. دولت ایران با کشورهایی که به تمامیت ارضی ایران احترام بگذارند، دوست خواهد بود. اما اگر کسی بخواهد در امور داخلی ما دخالت کند، برای مقاومت در برابر آن تمام کوشش خود را به کار خواهیم بست. مشکل با صدور قطعنامه 17 می سنای آمریکا بروز کرد. وی افزود مسئله اعدامها در ایران یک مسئله داخلی است و قطعنامه سنا یک دخالت آشکار در امور داخلی کشور است. یزدی گفت سایروس ونس وزیر خارجه روز 15 می نامه ای به وزیر خارجه ایران فرستاده و در آن ابراز امیدواری شده است که ایران گذشته ها را به فراموشی سپرده و به همکاری با آمریکا ادامه دهد. دولت ایران در پاسخ به نامه ونس همچنین گفت که حاضر به همکاری با آمریکاست اما اشاره گردید که صدور قطعنامه سنا در مورد «مجازات» جانیان رژیم گذشته، توجیه پذیر نیست. وقتی رژیم سابق در مسند قدرت بود، دولت آمریکا صحبتی درباره نقض حقوق بشر به میان نمی آورد. یزدی گفت دولت ما دولت مردمی است و از استقلال کشور و منافع آن دفاع خواهد کرد و سناتورها باید متوجه باشند که روابط میان دو کشور در یک مرحله جدید قرار دارد و اینکه «تغییراتی باید صورت بگیرد». سناتورها باید به احساسات مردم ایران احترام بگذارند و واقعیت های برخاسته از «انقلاب» را درک نمایند. «به همین علت ما از آنها خواسته ایم اعزام سفیر آمریکا به ایران را به تعویق بیندازند». ما از ساختار جناحها در آمریکا خبر داریم و از نفوذ صهیونیستها در سیاستهای آمریکا و روابط آنها با شاه سابق مطلع هستیم- ما باید با قطعنامه مخالفت کنیم. ما می دانیم این مسئله به سیاست کلی آمریکا در مورد ایران ارتباطی ندارد اما می خواهیم عدم خشنودی خود را ابراز کنیم. «موضع ما در خصوص قطعنامه است و به روابط دوستانه میان مردم دو کشور صدمه ای نخواهد زد». قبل از اعلام القانیان، دادگاههای انقلاب حدود 170 نفر را محکوم به مرگ کرده بود و کنگره چیزی نگفته بود. آشکار است که جناح صهیونیست در رابطه با القانیان انگیزه ای «برای پیشبرد منافعش» داشته است.

ب- گزیده سخنان یزدی، وزیر امور خارجه: ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه طی سخنان دیروز خود در کنفرانس مطبوعاتی حداکثر تلاش خود را برای آرام کردن اوضاع انجام داد و

ص: 407

گفت مباحثه با سنای آمریکا بدین معنا نیست که روابط با دولت آمریکا صدمه خواهد دید و اینکه پیشبرد علائق میان دو کشور بستگی به طرف آمریکایی دارد. اما ناظران سیاسی ایران تحت تأثیر قرار نگرفتند و اظهار داشتند که به روابط لطمه وارد شده و اینکه تلاش یزدی برای باز نگاه داشتن در سیاسی با واشنگتن با شکست آشکار مواجه شده است. این امر برای یزدی و عباس امیرانتظام معاون نخست وزیر یک شکست کلی است. یک ناظر آگاه اظهارعقیده کرد، تبعیدیان در حال خروج هستند. این ناظر گفت یزدی همچنین با قطع رابطه با مصر مخالف بوده و از آن هنگام تلاش کرده ارتباطات با مصر و مراکش هر دو را حفظ کند. در خصوص آمریکا او ناامیدانه تلاش کرده درها را باز نگه دارد و هنوز هم مشغول کوشش است. اما در قم چنین نگرانی وجود ندارد و این نشان می دهد که یزدی آنچنان که باید سرش توی حساب نیست، آنسان که قبلاً اینطور بود. معلوم نیست در واقع چه کسی بیانیه وزارت خارجه مبنی بر به تعویق انداختن سفر کاتلر را صادر کرد زیرا به نظر می رسد یزدی این کار را نکرده است. چه کسی از طرف وزارت خارجه تصمیم گیری می کند؟ دیپلماتهای غربی اثری از تهدید قطع ناگهانی روابط میان ایران و آمریکا مشاهده نمی کنند.

این امر بیشتر به ایرانی ها لطمه خواهد زد تا آمریکا. 50000 ایرانی در آمریکا حضور دارند ولی فقط چند صد آمریکایی در ایران هستند. ایرانی ها چیزهای زیادی برای از دست دادن دارند. تنها اقدامی که غیر از قطع رابطه می تواند انجام گردد، کاهش اعضای سفارت خواهد بود اما از آنجا که آمریکا احتمالاً دست به اقدام متقابل خواهد زد، لذا اوضاع برای ایران بدتر خواهد شد. نکته جالب توجه این است که قطعنامه سنا چگونه با عدم حساسیت رهبر ایران مواجه شد. خمینی هیچ گاه قبلاً چنین توجهی را به مسایل خارجی نشان نداده بود. در این رابطه فرد احساس می کند که این یک نشانه مثبتی است. ناظران دیپلماتیک موافقند که وضعیت باعث افزایش انزوای روبه رشد ایران در جامعه جهانی شده است. کشوری وجود ندارد که ایران با آن همکاری نزدیک داشته باشد. ساف که ایران بدان علائم دوستی نشان می دهد، در حقیقت یک کشور محسوب نمی شود. ایران هنگامی از انزوا خارج خواهد شد که یک کشور باثبات شود. این کشور محتاج یک سیاست خارجی فعالتر و جدی است. حداقل یک ناظر سیاسی ایرانی معتقد است که وضعیت حساستر از آن است. به عقیده او روابط با بلوک کمونیستی نیز در سطح پایینی قرار دارد. نکته مهم دیگر آن است که ایران روابط خوبی حتی با یک کشور عربی چه دست راستی و چه دست چپی ندارد. یک ناظر معتقد است حتی روابط با پاکستان چندان جالب نیست و اوضاع کردها علائق با ترکیه را بدتر کرده است. جای تعجب ندارد که ایران دیر یا زود وارد جنگ با یک کشور همسایه شود یعنی کاری که همه دولتهای انقلابی در گذشته مرتکب آن شده اند. قطعاً اسرائیلی ها نمی توانند از آنچه در ایران می گذرد، ناراحت باشند. نشانه ای از پیوستن ایران به جبهه پایداری عرب در دست نیست، چیزی که تعداد زیادی از نیروهای نظامی ایران را در دسترس قرار خواهد داد. وضعیت ایران می تواند پیمان میان

ص: 408

عراق و سوریه را به خوبی در هم بشکند.

ج- آیت الله قمی از «اعدامهای عجولانه» انتقاد کرد. آیت الله حسن طباطبایی قمی از چهره های برجسته مذهبی در مبارزه علیه شاه، نامه ای به شورای انقلاب اسلامی فرستاده و از «اعدامهای عجولانه» و «شکنجه های بیجا» توسط اعضای کمیته انتقاد کرده است. آیت الله تنبیهات انجام شده توسط کمیته ها را «بی پروا» توصیف کرد و گفت مطالبی درباره اعمال شکنجه های غیرمنصفانه در مورد زندانیان پس از آنکه بی گناهی آنها به اثبات رسیده، شنیده است. در نامه قمی آمده است که شرق و غرب نظاره گر الگوی جمهوری اسلامی اند. آنها متوجه اند که هر آنچه که در ایران روی می دهد، بر اساس اراده خداوند بوده و اینکه همین امر اصول اسلامی را تقویت می کند. آنها منتظرند تا ببینند آیا این (حکومت) موفق خواهد شد. بنابراین ما باید مراقب نظم خداوندی در خصوص اجرای درست عدالت بویژه در مجازاتها باشیم. کاشف به عمل آمده که حملاتی به منازل مردم در طی شب انجام شده و اثاثیه و مایملک آنها دزدیده شده است. چندین تن از اشخاص بدون شواهد درست، عجولانه کشته شده اند. همچنین شکنجه های بیجایی انجام شده که خداوند آن را ممنوع کرده و این کار وجهه اسلام را خراب می کند. مجازاتها بایستی بر اساس قوانین اجتماعی و شرع بوده و تمام ماوقع در معرض اطلاع جهان قرار گیرد.

د- تقاضا از نیروهای مسلح برای حراست از مرزها: امام خمینی به گروهی از پرسنل نیروی دریایی گفت، نیروهای مسلح اسلامی باید اهداف انقلاب را از طریق وحدت کلمه محقق سازند و باید از تمامی نقاط کشور محافظت نمایند. ناخدا حسنعلی خوشنام در مصاحبه ای با ارباب جراید گفت 200 تن از پرسنل پایگاه دریایی خرمشهر در قم با خمینی ملاقات کردند تا سالروز تولد دختر پیامبر، محمد[(ص)] را به وی تبریک بگویند و پشتیبانی خود را برای حفاظت از مرزهای آبی و خاکی ایران اعلام نمایند.

ه- سرتیپ منوچهر وجدی به اتهام جاسوسی تحت پیگرد قرار گرفت. دادگاه سرتیپ منوچهر وجدی، رئیس سابق ستاد اطلاعات ارتش و متهم به همکاری با سرویس های جاسوسی آمریکا و آلمان، امروز تشکیل شد. وجدی همچنین متهم به حمایت از شاه سابق جهت حفظ حکومت سرکوبگرش در ایران و حفظ منافع آمریکا در کشور می باشد. بنا به کیفرخواست ارائه شده به دادگاه انقلاب اسلامی تهران، وجدی مسئول ارائه اطلاعات به مقامات اسرائیل در خصوص مکان یک گروه از چریکهای فلسطینی که متعاقباً منجر به اخراج آنها توسط نیروهای اسرائیلی گردید، می باشد. وجدی در سخنان خود در دادگاه گفت، تا 11 فوریه یعنی روزی که رژیم شاه سابق سرنگون گردید، چیزی درباره جنایات رژیم پهلوی نمی دانست. دادستان کل در پاسخ گفت: چطور ممکن است مردی تحصیلکرده مثل او که به اکثر کشورهای اروپایی سفر کرده چیزی درباره جنایات شاه مخلوع نداند در حالیکه هر کودکی خیلی پیشتر از برپایی انقلاب در ایران از این امور خبر داشت.

ص: 409

نظریه تهیه کننده: محاکمه هنوز ادامه دارد و تا به حال هیچ رأیی صادر نشده است.

و- کاهش تولید نفت: تولیت نفت خام به حدود چهار میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کرده است. این مسئله نشان دهنده کاهش حدود یک میلیون بشکه در روز در مقایسه با تولید پنج میلیون بشکه ای درست پس از پیروزی انقلاب است. به گفته یک سخنگوی شرکت ملی نفت ایران، حداکثر تولید استان خوزستان 3400000 بشکه در روز است. او گفت 600000 بشکه در روز اکنون در دیگر میادین نفتی تولید می گردد. این سخنگو همچنین گفت روزانه 320000 بشکه نفت صادر می شود.

ز- کمیته ها باید مجدداً بازسازی شوند: استانداران کشور به همراه وزیر کشور روز گذشته در قم با خمینی ملاقات کردند تا مشکلات بحث شده در پایتخت طی چند روز گذشته را با وی مطرح ساخته و در مورد آنها از وی کمک و راهنمایی کسب کنند. وقتی مشکلات کمیته های انقلاب از طرف احمد صدر حاج سیدجوادی برای خمینی تشریح شد، گفت کمیته ها توسط خود وی تأیید شده اند اگرچه اکنون لازم است آنها را بازسازی و پاکسازی نمود. امام اظهار تأسف کرد که در برخی موارد کمیته ها ثابت کردند به اندازه ای که باید مفید باشند، نیستند. در عین حال این بدان معنا نیست که همه آنها را باید کنار گذاشت. علاوه بر ارتش کشور به سربازان ملی و پاسدار ملی نیازمند است. بنابراین کمیته ها باید از شرایط مناسب و جدیدی برخوردار شوند و این به عهده روحانیون و شوراهای انقلاب و استانداران است که طرحی را برای تحقق این امر تدارک ببینند.

ح- اخبار متنوع:

(الف) 29 کلانتری و سه پست ژاندارمری در تهران و 162 مرکز پلیس در سراسر کشور شروع به کار کرده اند.

نظریه تهیه کننده: اساساً 21 مرکز پلیس در ایران وجود دارد. هیچ چارت جدید و یا جزئیاتی تاکنون درباره فهرست محل 29 مرکز پلیس منتشر نشده است. جالب توجه خواهد بود که ببینیم محل های جدید کدامیک هستند و اینکه محوطه سفارت هنوز به عنوان یکی از آنها در فهرست آمده یا خیر.

(ب) ناصر نجمی یکی از اعضای جبهه ملی گزارش داده که طرحهایی در دست است که جبهه ملی و دو گروه دیگر را از جمله جنبش و جاما به یکدیگر نزدیک نمایند تا مقاصد جبهه که در حال حاضر از محبوبیت برخودار نیست، تقویت گردد.

(ج) دیروز مسئله انحلال کمیته های انقلاب شیراز توسط آیت الله محققی، دادستان کل دادگاههای انقلاب شیراز و نمایندگان پاسداران انقلاب تهران مورد بحث قرار گرفت. همچنین برخی از «روشنفکران» در این جلسه حضور داشتند. از این پس گزینش داوطلبین، در [سپاه] پاسداران انقلاب توسط کمیته سه نفره از میان نمایندگان روحانی و روشنفکران انجام خواهد گرفت.


گزارش وضعیت ایران

ص: 410

سند شماره 189

محرمانه

شماره گزارش: 79 0196 684623 می 1979 2 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) گزارش اطلاعات مربوط به وضعیت جاری در ایران. اطلاعات تهیه شده شامل موارد ذیل است: اعدام چهار افسر، آزاد شدن یک روزنامه نگار، تأیید اعدامها از جانب جبهه دموکراتیک ملی، وجود سلاح در ایلام تهدیدی برای امنیت، محکوم نمودن امپریالیسم و صهیونیسم از طرف دانشجویان، ناوگان تجاری، ایرانی می شود و اخبار متفرقه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (محرمانه)

الف- چهار افسر محکوم شدند. روزنامه کیهان گزارش داده است که چهار تن از افسرانی که در اجرای حکومت نظامی در تهران شرکت داشتند، توسط یک دادگاه نظامی به اتهام شرکت در قتل عام هشتم سپتامبر «جمعه سیاه» و حوادث مشابه آن محکوم شدند. روزنامه کیهان که محکومیتها را گزارش کرد، به نوع مجازات تعیین شده برای این افراد اشاره ای نکرده است. مجازات متداول برای چنین جنایتهایی اعدام است. این چهار نفر عبارتند از: سرهنگ دوم محمدباقر لطیفی مقدم، ستوان دوم سیدناصر موسوی، ستوان یار محمود معمار و سروان مرتضی ناصر خاکی. این روزنامه همچنین گزارش داده است که دو افسر دیگر نیز در دادگاه در حال محاکمه هستند.

این افسران عبارتند از: سرتیپ وجدی یک افسر اطلاعاتی و سرتیپ پرورش یک افسر ساواک. یک نماینده دادگاه گفت وجدی در جلسه ای که توسط یک ژنرال آمریکایی «تای» و «سپهبد برومند» به منظور بحث درباره توطئه خنثی کردن انقلاب تشکیل شده بود، شرکت کرده است. او اضافه نمود که وجدی مسئول انتقال اطلاعات به اسرائیل بوده است.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) یک منبع دیگر گزارش کرده است که دو تن از افسرانی که در دادگاههای انقلاب محاکمه شدند به مرگ محکوم شده اند؛ سرهنگ دوم مقدم و ستوان یار محمود معمار. منبع اشاره ای درباره اینکه آیا حکم آنها تاکنون اجرا شده است یا نه، نکرد.

حکم محکومین دیگر زندان بوده است. سروان ناصر خاکی به 9 سال و ستوان دوم موسوی به 7 سال زندان محکوم شدند.

هر دو نفر برای همیشه از داشتن پست های نظامی یا مشاغل دولتی محروم شدند. منبع همچنین گزارش کرد که سرتیپ وجدی به 15 سال و سرتیپ رضا پرورش به 12 سال حبس محکوم شدند. آنها نیز از داشتن شغلهای رسمی در آینده محروم شدند.

ب- آزادی یک روزنامه نگار: شائول بخاش روزنامه نگار و روشنفکر برجسته ایرانی توسط

ص: 411

کمیته های انقلاب آزاد شده و ظاهراً آزاد است که کشور را ترک کند. بخاش روز شنبه به هنگام ترک کشور در فرودگاه مهرآباد دستگیر شد و بعد از اعتراض نسبت به گرفتن پاسپورتش به کمیته مرکزی منتقل، سپس از آنجا به زندان قصر برده شد و پس از چند ساعت آزاد شد.

با گزارش قضیه روز بعد به هنگام حضور در کمیته مجدداً دستگیر شد و قبل از اینکه بالاخره آزاد شود، چند ساعتی را بدون امکان ارتباط با بیرون، در زندان قصر نگهداشته شد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) افسر گزارشگر نتوانسته است دلیل دستگیری وی را دریابد. منابع خبری نیز علت این مسئله را روشن نکرده اند اما تأیید شده است که او تاکنون کشور را ترک کرده است.

ج- جبهه دموکراتیک ملی اعدامها را تأیید می کند: سخنگوی جبهه دموکراتیک ملی و عنصر مؤسس آن دیروز در یک کنفرانس خبری از اعدام وزرای کابینه های قبلی دفاع کرد. هدایت متین دفتری اظهار داشت که هر وزیری که در دوران ارتش علیه منافع ملی اقدام کرده باشد باید اعدام شود.

متین دفتری به خصوص در پاسخ به سئوال در مورد وزیر پیشین اطلاعات در دولت شریف امامی اظهار داشت که عاملی تهرانی عضو کابینه ای بوده است که مسئول کشتار مردم ایران است و همه وزرای کابینه نیز به همین ترتیب مسئول هستند.

د- اسلحه های ایلام تهدیدی برای امنیت است: مجموعاً 80 تا 90 درصد ساکنان ایلام دارای اسلحه هستند. این مطلب را رئیس شهربانی ایلام سرگرد اصغرزاده روز یکشنبه اعلام نمود. اصغرزاده اظهار داشت از آنجا که ایلام منطقه ای بسیار بااهمیت است همه اسلحه ها بایستی توسط یک کمیته موقتی جمع آوری شود. او همچنین خاطرنشان کرد که ساکنین ایلام باید با مراجعه به مراکز قانونی در حل مشکلات خود از راههای قانونی استفاده کرده و از راه حلهای قبیله ای پرهیز کنند.

ه- دانشجویان، امپریالیسم و صهیونیسم را محکوم می کنند. هزاران دانشجو در دانشگاه تبریز امپریالیسم آمریکا و صهیونیسم را محکوم کردند و طی تظاهراتی در محوطه دانشگاه پرچم آمریکا را به آتش کشیدند. تظاهرکنندگان همچنین اقدام کارتر و سنای آمریکا را جهت درهم شکستن جنبش های آزادیبخش در کشورهای جهان سوم محکوم کردند. آنها خواستار بیرون راندن همه آمریکاییهای باقیمانده در ایران شدند و حمایت قاطع خود را از حکومت اسلامی و امام خمینی اعلام داشتند. تظاهرات مشابهی نیز در منطقه آستارا اتفاق افتاد. مردم علیه ظهور مجدد هواپیمای حمل و نقل آمریکا در خلیج فارس تظاهرات کردند و تبلیغات امپریالیستی علیه محاکمات دادگاههای انقلاب را محکوم کردند. تظاهرکنندگان همچنین پرچم آمریکا را به آتش کشیده و خواستار نابودی همه وابستگان «خون آشام» امپریالیسم در کشور شدند.

ص: 412

و- ناوگان تجاری ایرانی می شود: خطوط کشتیرانی ملی آریا دیروز طرحهایی را به منظور جایگزین سریع همه کارمندان خارجی در کشتیهایش اعلام نمود و اضافه کرد که در حال حاضر حدود 400 دانشجوی ایرانی در حوزه های گوناگون دریایی تحت آموزش هستند. سخنگوی آریا اظهار داشت که اکثر دانشجویان ایرانی قبل از اینکه جهت گذراندن دوره های تخصصی به خارج اعزام شوند در مؤسسات ایرانی آموزش خواهند دید. طبق نظر سخنگوی مزبور ناوگان تجاری ایران دارای 36 کشتی است که شامل کشتی های کانتینردار با ظرفیت متغیر بین 4760 تا 19000 تن و به علاوه 6 برابر آبی خاکی می شود. وی اظهار نمود که این کشتی ها اکنون مشغول حمل بار بین بنادر ایران، آمریکا، ژاپن و بنادر خلیج فارس هستند. طبق اظهارات منابع ناوگان تجاری، از شروع جنبش انقلابی و اعتصابات فلج کننده در ایران که در تابستان و پاییز گذشته رخ داد، تجارت به شکل قابل ملاحظه ای کاهش یافته و اکثر کشتی های غربی نیز بیکار بوده اند.

ز- متفرقه: (1) وزارت آموزش و پرورش با صدور بخشنامه ای به مدارس خصوصی دستور داده که کلاسهای دخترانه و پسرانه را جدا کنند. این بخشنامه بایستی از آغاز ترم تابستانی مدارس به اجرا درآید. از چند تن از مسئولین مدارس در مورد بخشنامه اخیر سئوال شد اما آنها از جواب دادن واهمه داشتند.

(2) انجمن روانپزشکی در ایران برآورد کرده است که حدود 2 میلیون معتاد به تریاک در کشور وجود دارد و پیشنهاد کرده که ایران باید در قسمت کنترل کشت خشخاش اقداماتی نظیر ترکیه به عمل آورد.

این آمار از کوپنهای صادره برای مصرف تریاک که حدود 200000 است و مقدار مواد مخدری که توسط پلیس از قاچاقچیان گرفته شده به دست آمده است و نشان می دهد که حدود 2 میلیون معتاد در کشور وجود دارد. با احتساب این مسئله که جمعیت ایران 36 میلیون نفر است این آمار بدین معنی است که از هر 18 نفر یک نفر معتاد است که این یک نفر هم جوان می باشد.

(3) هیأت نمایندگی ایران در سازمان ملل با انتشار بیانیه ای تأکید کرده است که اعدام حبیب القانیان بازرگان معروف ایرانی، در تهران به دلیل یهودی بودن وی نبوده، بلکه اعدام او به خاطر جنایتهایی است که مرتکب شده است.

(4) یک افسر ارتش در خلال محاکمه در دادگاه انقلاب اسلامی تهران افشا کرده است که شاه پیشین و ژنرال اویسی فرمانده نیروی زمینی، دستور داده بودند که مسیر راهپیمایی «عاشورا» در 11 دسامبر 1978 مین گذاری شود.

سرهنگ محمدباقر لطیفی رئیس پیشین یک شرکت مهندسی در پایتخت به دادگاه گفت که او و افراد تحت فرماندهی اش از اطاعت فرامین سرپیچی کرده بودند. او در دادگاه اظهار داشت ما از قتل عام مردم قهرمان خود امتناع کردیم.


تظاهرات برنامه ریزی شده ضدآمریکایی

ص: 413

سند شماره 190

محرمانه23 می 1979 2 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5378به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: تظاهرات برنامه ریزی شده ضدآمریکایی

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: مسیرهای تظاهرات هر دو روز 24 و 25 می در روزنامه های محلی چاپ شده است، طبق این برنامه تظاهرات 25 می در برابر سفارت خاتمه خواهد یافت، لحن رسانه های گروهی از صبح 23 می نسبت به ایالات متحده خصمانه تر شده است، ارزیابی ما این است که دولت موقت انقلاب ایران خواهان خشونت نیست، اما تمایل دارد که ادعاهای مربوط به دخالت آمریکا در امور ایران را پراهمیت جلوه دهد، امکان وقوع حوادث خشونت بار که منجر به حمله به سفارت گردد، همچنان جدی است. ما در حال اتخاذ تدابیر امنیتی بیشتر هستیم. پایان خلاصه.

3- رسانه های گروهی صبح 23 می مسیرهای راهپیمایی اعتراض آمیز از سوی گروههای مخالف قطعنامه سنای آمریکا در مورد ایران را برای روزهای 24 و 25 می اعلام کردند. ماهیت این اعلامیه ها چنان است که هیچ گونه (تأکید می کنیم) هیچ گونه شکی باقی نمی گذارد که دولت موقت انقلابی ایران (حداقل) به تصمیمات گروههای سیاسی جهت مبارزه و درگیری مجدد با آمریکاییان تن داده است. طبق برنامه، تظاهرات 24 می در ساعت 4 بعد از ظهر از 4 نقطه در شمال و جنوب سفارت شروع شده و با راهپیمایی به سمت میدان 17 شهریور (25 شهریور سابق واقع در تقاطع روزولت و کریم خان زند تقریباً در فاصله 6 بلوکی سفارت) ختم می شود.

دو مسیر که یکی از آنها از دانشگاه تهران آغاز می شود از برابر سفارت در خیابان تخت جمشید و روزولت می گذرد. ما انتظار داریم که جمعیت بین ساعت 5 تا 6 بعد از ظهر از برابر سفارت عبور نمایند. دعوت برای راهپیمایی 24 می توسط مجاهدین اسلامی و حزب جمهوری اسلامی (سازمان خمینی) صورت گرفته است.

4- راهپیماییهای روز 25 می در ساعت 8 صبح از میدانهای ژاله و 24 اسفند در نزدیکی دانشگاه تهران آغاز شده و هر دو مسیر در برابر سفارت به هم خواهند پیوست: و احتمالاً تظاهرکنندگان حدود ساعت 10 صبح به اینجا خواهند رسید. کارخانه شایعه سازی، نگرانیهایی را در بین کارکنان محلی ما درباره راهپیمایی 25 می بوجود آورده است. اما برای 24 می نگرانی ندارند، زیرا راهپیمایی 24 می در شمال سفارت و نه در مقابل آن خاتمه خواهد یافت و از طرف دیگر بعد از ساعات کار اداری انجام می شود و توسط گروههایی هدایت می شود که از دولت موقت انقلاب حمایت می کنند.

با توجه به موارد بالا به نظر می رسد که این راهپیمایی تهدیدات کمتری نسبت به راهپیمایی

ص: 414

جمعه در بر خواهد داشت، زیرا راهپیمایی روز جمعه اقدام شوقی است که مستقیماً به طرف سفارت نشانه گیری شده است.

ما معتقدیم که دولت موقت ایران می خواهد که تظاهرات هر دو روز را صلح آمیز برگزار نماید و از آن به عنوان وسیله ای در جهت اعلام نظر خود بر دخالت آمریکا در امور داخلی ایران استفاده نماید به طوری که زیان خیلی کمی به اساس روابط آمریکا و ایران داشته باشد. مشکل اینجاست که کلیه گروهها از طیف های ناهمگون سیاسی در ایران در راهپیمایی 25 می شرکت خواهند کرد که احتمالاً شامل فلسطینیها (روزنامه ها خاطرنشان می کنند که یکی از مسیرهای راهپیمایی در آن روز مستقیماً از برابر سفارت فلسطین در ساختمان قدیمی تجاری اسرائیل، عبور خواهد کرد) و فداییان مارکسیست که ممکن است به دنبال ایجاد تحریکاتی برای بر هم زدن اوضاع باشند نیز می گردد.

مسئله نگران کننده دیگر این است که در واقع دیگر رهبران برجسته مذهبی درخواست می نمودند که راهپیمایی آرام و صلح آمیز برگزار شود ولی تا ظهر 23 می هیچ آیت اللهی چنین بیانیه ای در رابطه با راهپیمایی های 24 و 25 می منتشر نکرده است. اوضاع نسبتاً بی ثبات خواهد بود و ممکن است هر خشونت جزئی و بی هدفی توسط عناصر ضدآمریکایی مبدل به جرقه ای شود که نوعی حمله علیه سفارت را در پی داشته باشد. کارمندان سیاسی سفارت به رابطین مذهبی خود یادآوری می کنند که انتشار بیانیه ای توسط رهبران مذهبی مبنی بر درخواست از راهپیمایان جهت حفظ آرامش می تواند بسیار مفید باشد.

5- از طرف دیگر به جز اصطکاکهای حاصل از قطعنامه جاویتز، جوّ تهران در حال حاضر چندان سنگین نیست.

به طور مثال، در صبح روز 23 می کارمند کنسولگری که مسایل مربوط به ویزای تحصیلی را در محل درب سفارت انجام می دهد شاهد گفتگویی بود به این صورت که دو تن از دانشجویان که خود را رهبر راهپیمایی 24 می معرفی می نمودند به ماشاءالله کاشانی رئیس مجاهدین محافظ سفارت مراجعه نموده و اطلاع دادند که باطری بلندگوهای آنها در حال اتمام است و تاکنون عوض نشده است. این دو نفر سپس درخواست نمودند که اگر امکان دارد بلندگوهای خود را به برق سفارت متصل نمایند. پاسخ کاشانی را باید در بایگانی تاریخ پیدا کرد.

6- در مورد مسئله امنیتی، سفارت از ساعت 3 بعد از ظهر روز 24 می به بعد حداقل تعداد پرسنل لازمه را در محوطه نگهداری خواهد کرد. کل مجموعه کارکنان سفارت (به استثنای گروههای امنیتی- فرماندهی و ارتباطی) که فعلاً در نزدیکی ساختمان مرکزی سفارت سکونت دارند، تمام روز جمعه را در یک دوره مسابقات تنیس بین سفارت انگلیس و آمریکا در زمین سفارت انگلیس در قلهک واقع در شمال تهران، شرکت خواهند کرد و لذا در ساعات بحرانی، پرسنل سفارت در حوالی سفارت نخواهند بود.

ص: 415

7- نظریات کارمند اداره حفاظت: مطابق گزارش شماره 5301- تهران که بدین وسیله تکمیل می شود، وضعیت امنیتی ما به شرح زیر می باشد:

تا قبل از 25 می کارهای ساختمانی برای مقابله با تروریسم در محل ساختمان مرکزی تکمیل خواهد شد. دربهای فولادی رو به بیرون در جای خود قرار دارند و قرار است که دربهای داخلی ضدانفجار طی دو روز آینده نصب شوند.

در این هفته جعبه های ضدگلوله حفاظ پنجره نیز نصب می گردند. کلیه پنجره ها در تمام طبقات دارای میله های حفاظ شده اند.

8- طرح های جدید دفاعی در داخل سفارت (ضمیمه K) برای طرح خروج اضطراری تهیه شده و امروز و پس از تأیید آن توسط کاردار در بین کارمندان آمریکایی توزیع خواهد شد. کاردار امروز جلسه ای تشکیل داد تا در مورد «روش عملیاتی» به هنگام وقوع حمله ای نظیر حمله روز 14 فوریه یا یک حمله دسته جمعی به سفارت که ممکن است در روز 24 و 25 می رخ دهد، تبادل نظر نماید.

وی در نظر دارد ملاقات فردای خود با وزیر امور خارجه، دولت موقت ایران را تحت فشار قرار دهد تا به صورت مسلحانه و مستمر مداخله نماید و مانع از تکرار وقایع 14 فوریه یا یک حمله همگانی توسط مردم به ساختمان مرکزی و محوطه سفارت گردد. در حال حاضر بیش از 900 نارنجک گاز اشک آور و مهمات، کلت های دستی و نارنجک اندازهای فراوانی در قسمت حفاظت سفارت موجود است.

9- به عقیده مأمور امنیتی پرسنل درون ساختمان مرکزی در مقابل سلاح های کوچک ایمن خواهند بود اما در برابر انفجارها یا استفاده گسترده از وسایل آتش زا ایمن نمی باشند. ما تجهیزات مقابله با آتش سوزی را سه برابر کرده ایم و به زودی در نزدیکترین مکانهای لازم پنجره های فرار و نردبانهای تاشونده قرار خواهیم داد.

تا روز 25 می ما وضعیت دفاعی خود را به حداکثر خواهیم رساند. آمریکاییها اینجا دفتر مرکزی را «قلعه آپاچی ها» نام می نهند.

10- تفنگداران دریایی در حالت آماده باش هستند. و در روزهای 24 و 25 می در ساختمان مرکزی حاضر و مشغول به کار خواهند بود و در روز جمعه 25 می، در حدود سی آمریکایی و همینطور 3 کارمند (یعنی دو نفر اپراتور تلفن و راننده کاردار) در ساختمان مرکزی حاضر خواهند بود.

محافظین قراردادی نیز در محوطه سفارت حاضر خواهند بود. تمام این اقدامات برای دفاع از سفارت لازم هستند. قسمت آتش نشانی و مخابرات سر کار خواهند بود تا به عنوان رابط با دولت موقت ایران عمل کنند. همانطور که ذکر شد کلیه آمریکاییان دیگر غایب خواهند بود و تا هنگامی که سفارت اعلام ننماید که اوضاع رو به راه است به سفارت برنخواهند گشت.

ناس


برنامه تظاهرات ضدآمریکایی

ص: 416

سند شماره 191

محرمانه24 می 1979 3 خرداد 1358

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی 131898به: سفارت آمریکا، تهران

مرجع: تهران 5378

موضوع: برنامه تظاهرات ضدآمریکایی

1- (محرمانه تمام متن)

2- ما از سفارت به خاطر تمهیداتش جهت بهبود وضعیت امنیتی سفارت و طرحهایش برای تخلیه پرسنل سفارت تا حد امکان به مناسبت روز تظاهرات مقرر شده تمجید می کنیم.

در عین حال ما از پاسخهای دولت موقت ایران برای تأمین خواسته های شما جهت تأمین امنیت بیشتر خشنود نیستیم. بنابراین اگر ممکن است لطفاً با بازرگان نخست وزیر یا یزدی وزیر خارجه درخواست ملاقات اضطراری نموده و نکات ذیل را مطرح کنید:

الف- همانطور که دولت ایران متوجه خواهد شد، این دولت نهایت تلاش خود را برای بهبود روابط به عمل آورده و علائق را در حد عادی نگه داشته و از واکنش احساسی و یا سوءتفاهم انگیز در حد امکان پرهیز نموده است. ما توانایی کنترل مطالب مطبوعات آمریکا یا کنگره را نداریم.

ب- در عین حال ما نهایت تلاش خود را به کار بسته ایم تا تصویر منطقی از حوادث ایران ارائه داده و به همه احزاب آمریکایی منافع مشترک و نگرانی هایی را که با ایران در آنها شریک هستیم تشریح نماییم.

ج- ما از پدیده رو به تزاید ضدآمریکایی در ایران که بیشتر آنها به نظر می رسد بر اساس سوءتفاهمات عمومی نسبت به طرز تلقی این دولت است، متأثر هستیم. ما متوجه هستیم که دولت موقت ایران با محدودیتهای زیادی مواجه بوده و از تلاشها برای تعدیل جوّ متشنج موجود استقبال می کنیم.

د- ما جداً از چشم انداز این مسئله نگران هستیم که تظاهراتها احتمالاً سلامت پرسنل سفارت آمریکا در تهران را تهدید کند. ما از دولت ایران می خواهیم اقدامات بیشتری را برای تأمین حفاظت در شرایط مملو از احساسات مدنظر قرار دهد. همچنین ما عمیقاً تقاضا داریم که تعداد کافی پرسنل امنیتی منضبط و کارا جهت حفاظت از محوطه سفارت آمریکا و پرسنل آن تأمین گردد.

ه- ما به علاوه می خواهیم که اقداماتی برای جلوگیری از تبدیل احتمالی تظاهرات مقرر به خشونت به واسطه مورد تهدید واقع شدن موارد مذکور در خصوص سفارت آمریکا، به عمل آید.

3- در عین حال ما برخی نکات را با سفارت ایران در اینجا به صورت اضطراری مطرح خواهیم کرد. کریستوفر


وضعیت ایران، می 1979

ص: 417

سند شماره 192

محرمانه

شماره گزارش: 79 6846019724 می 1979 3 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی متخصص در امور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا

مقام مسئول تأییدکننده: وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا سرهنگ ال. جی. هالند

منبع: رسانه های خبری محلی، کارمندان سفارت و اعضای دفتر وابسته دفاعی، وابسته خارجی

موضوع: وضعیت ایران، می 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده توضیحات و اطلاعاتی در خصوص شرایط حاکم بر ایران است. این اطلاعات شامل موارد ذیل است: ادعای آیت الله خلخالی مبنی بر استعفا از ریاست دادگاه، گفتگوهای استاندار خوزستان با گروه ایران خلق [عرب]، ممنوعیت دستگیری نیروهای نظامی، اعدام یک سرباز و چند سرهنگ، رسیدگی به پرونده یک زن در دادگاه انقلاب اسلامی، پرداخت حقوق به خانواد ه های افسران اعدام شده پلیس، حمایت بازرگان از عفو عمومی، بازدید نخست وزیر از بخشهای مختلف ارتش، دیدار فرماندهان ارتش با امام خمینی، اشاره آیت الله روحانی به کمک به آوارگان افغانی، تظاهرات های ضدآمریکایی برنامه ریزی شده برای امروز و فردا.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف) ادعای آیت الله خلخالی مبنی بر استعفا از ریاست دادگاه: به گزارش منابع مختلف آیت الله خلخالی ادعا کرده است که از ریاست دادگاه استعفا داده است. سئوال اینجاست که آیا واقعاً آیت الله صادق خلخالی- آقای خون- از ریاست دادگاه انقلاب استعفا داده است یا خیر؟ بر اساس گزارشات واصله از منابع، شخص آیت الله خلخالی و همسر وی به این سئوال پاسخ مثبت می دهند؛ این در حالی است که کمیته مرکزی و آیت الله خمینی صراحتاً به این سئوال پاسخ منفی می دهند و موضوع را تکذیب می نمایند. چنین به نظر می رسد که به جای خلخالی، رقیب لفظی وی یعنی ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه، دچار مشکل شود. ماجرای خلخالی هنوز یکی از داستانهای مبهم انقلاب اسلامی است. در طول این چند ماهه نزاع لفظی شدیدی بین خلخالی و یزدی به وجود آمده است. البته یزدی اولین کسی نبود که استعفای خلخالی از ریاست دادگاه انقلاب را تأیید کرد؛ داریوش فروهر، وزیر کار، نیز دو هفته پیش، متعاقب انتشار یک مقاله توهین آمیز به آیت الله کاظم شریعتمداری و بی نظمیهای زندان قصر، ضمن انتقاد از خلخالی، خاطرنشان کرده بود که جلاد آتشین بایست از ریاست دادگاه انقلاب عزل گردد. از زمان این موضع گیری داریوش فروهر به بعد، خلخالی تلاش کرده است که با انجام

ص: 418

یک سلسله اقدامات منطقی و معقول، خود را از این اتهام مبرا نماید. خلخالی در بیانیه ای که روز گذشته در مطبوعات منتشر شد مجدداً بر موضع گیریهای قبلی خود تأکید ورزیده و خود را رئیس اعظم خطاب کرده بود. اما منابع گزارش می کنند که در همین زمان، ضمن برقراری تماس با منابع خبری، اعلام کرده است که از این سمت استعفا داده است. خلخالی در دفاع از اقدامات خود تصریح کرده است که «تا جایی که من اطلاع دارم، بنده هیچ گونه حکمی مغایر با مبانی و دستورات اسلام صادر نکرده ام و بدون دلیل و مدرک حکم مصادره هیچ اموالی را صادر نکرده ام. دادگاههای انقلاب از قوانین اسلامی تبعیت می کنند و قضات نیز تفکر و نگرشی مذهبی و اسلام مدار دارند و من برای آنها آرزوی موفقیت می کنم.» گزارشگران خبرگزاری رویترز نیز شب گذشته در تماس با همسر آقای خلخالی در قم، همین مواضع را از زبان وی شنیده اند. همسر خلخالی تأکید کرده است که «آیت الله خلخالی شب گذشته از سمت خود استعفا داده است. البته وی همواره یک قاضی مذهبی خواهد بود؛ قضات شبیه پزشکان هستند و هیچ کس نمی تواند به آنها بگوید که از این به بعد پزشک نباش. اما آقای خلخالی قصد دارد به شهر قم بازگشته و مجدداً به سراغ تدریس برود.» همسر خلخالی در ادامه علت این استعفا را جاروجنجالهای آقای یزدی عنوان کرده و خاطرنشان کرده است که عموم مردم با تمام توان از خلخالی حمایت کرده و بر علیه یزدی تظاهرات بر پا خواهند کرد. وی در ادامه افزوده است که «در زمینه قوانین اسلامی، هیچ کس مسلط تر از خلخالی نیست و او نیز فرمان خدا را به اجرا درآورده است و قدر مسلم فرمان خدا فاقد هرگونه خطا و اشتباه است.» همسر خلخالی تأکید کرده است که استعفای خلخالی با موافقت امام خمینی صورت گرفته است. دیگر منابع بر این باورند که خمینی در این شرایط، این استعفا را نخواهد پذیرفت. یکی از منبع ارشد قضایی این گونه تصریح کرده است که براساس استنباط وی، «خلخالی هم چنان در دادگاه انقلاب فعال خواهد بود، حتی اگر از این سمت کناره گیری نماید. هیچ تفاوتی نمی کند که خلخالی در این جایگاه باشد یا فردی دیگر. این، سیستم است که به این سمت می رود نه افراد.» سخنگوی کمیته مرکزی نیز تأکید کرده است که خلخالی هم چنان « روبس پیر انقلابی ایران» خواهد بود. یک منبع گزارش داده است که احتمالاً خلخالی در این سمت خواهد ماند البته تا مادامی که جور اشتباهات دیگران را به دوش بکشد. به هر ترتیب، ابقاء خلخالی در این سمت موجبات ناراحتی و تکدر خاطر ابراهیم یزدی را فراهم خواهد آورد. در صورتی که خلخالی برخلاف ادعای خود، از این سمت استعفا ندهد، دلیل عمده آن چیزی نیست جز عدم محبوبیت وزیر امور خارجه در قم. ممکن است یزدی نکته ای را فراموش کرده باشد که یک منبع برای ما ذکر کرد؛ مبنی بر این که همسر خلخالی برادرزاده خمینی است.

ب) گفتگوهای استاندار خوزستان با گروه ایران خلق [عرب]: دریادار احمد مدنی، استاندار خوزستان، در مصاحبه ای خاطرنشان کرد که به منظور خلع سلاح «افراد غیرمسئول»، حدود یکصد نفر از پرسنل نیروی دریایی از پایگاه دریایی بوشهر به خرمشهر منتقل شده اند. وی در

ص: 419

این مصاحبه تأکید کرد که « ما به هر قیمت ممکن بایست صلح و امنیت را به استان خوزستان بازگردانیم.» وی افزوده است که گفتگوها با سازمان خلق عرب خوزستان همچنان ادامه دارد و به موازات تداوم این گفتگوها، به منظور خلع سلاح عموم مردم، مهلت مناسبی پیش بینی شده است. مدنی تأکید کرده است که چنانچه شواهد و قراین حاکی از این باشد که افزایش مهلت پیش بینی شده تأثیرات مثبت و مطلوبی به دنبال خواهد داشت، قدر مسلم این مهلت تمدید خواهد شد اما در صورتی که درخواست تمدید مهلت صرفاً به منظور سوء استفاده باشد، قطع به یقین پاسخ به درخواست کاملاً مشخص می باشد. وی تصریح کرده است که صرفاً به افرادی مجوز حمل سلاح داده خواهد شد که در مسیر انقلاب قدم بردارند و به افراد خارج از این جرگه، هرگز سلاح داده نخواهد شد.

ج) ممنوعیت دستگیری نیروهای نظامی: مهدی هادوی، دادستان کل کشور، اخیراً اطلاعیه ای منتشر کرده است مبنی بر این که نیروهای پاسدار انقلاب و کمیته حق دستگیری نیروهای نظامی را ندارند. دادستان ارتش نیز از نیروهای ارتش خواسته است که به این بیانیه تمکین نمایند. در بیانیه مزبور آمده است که «ارتش می بایست فارغ از هرگونه دغدغه فعالیت نماید و نیروهای آن باید در امنیت کامل به سر برند.» در این بیانیه موارد ذیل مطرح شده است:

1- هرگونه احضاریه و یا اخطاریه بدون حکم رسمی، از درجه اعتبار ساقط است.

2- دستگیری نیروهای نظامی صرفاً به دستور دادستان ارتش و یا افسر فرمانده اداره دادستانی ارتش امکان پذیر خواهد بود.

3- حکم دستگیری نیروهای نظامی بایست به امضای دادستان عمومی دادگاه انقلاب و یا معاون قوه قضائیه رسیده باشد.

4- در شهر تهران دستگیری نیروهای نظامی منوط به امضای حکم توسط دادستان دادگاه انقلاب می باشد تا از این طریق، فرایند دستگیری توسط دادستان نظامی و یا پلیس نظامی مستقر در دادگاه صورت گیرد.

5- در صورت عدم حضور افسر فرماندهی نیروهای مسلح یا ژاندارمری، اخذ موافقت دادستان دادگاه انقلاب ضروری است.

در این بیانیه صراحتاً قید شده است که نیروهای پاسدار و کمیته تحت هیچ شرایطی حق مداخله در فرایند دستگیری نیروهای نظامی را ندارند. البته این موضوع با بیانیه اداره دادستانی ارتش در تناقض است؛ این اداره در بیانیه خود تأکید کرده است که:

(1) دستگیری نیروهای نظامی صرفاً توسط افسر مسئول ارتش و یا در صورت نیاز توسط نیروهای پاسدار و یا کمیته صورت می گیرد که البته فرد دستگیر شده تحویل اداره دادستانی انقلاب خواهد شد.

(2) در مورد بالا، لازم است هماهنگی کاملی بین پاسداران و نیروهای کمیته و افسران و نیروهای ارتش وجود داشته باشد.

ص: 420

(3) مسئولیت اجرای مفاد این دستورالعمل در شهرها برعهده دفاتر دادستان ارتش است.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) آنچه در این بیانیه ها قید نشده این مطلب است که تمامی فرماندهان و اعضای ارشد نظامی باید به مجرد دریافت هرگونه خبر در خصوص فعالیت ضدانقلابی و یا خرابکارانه نیروهای تحت امر خود، مراتب را به اطلاع دادگاه انقلاب برسانند.

د) اعدام یک سرباز و چند سرهنگ: روز گذشته دادگاه انقلاب مشهد یک سرباز را به اعدام و چهار سرباز دیگر را به حبس با مدتهای مختلف، محکوم کرد. سرباز هادی زمانی که به جرم قتل مردم بی گناه در جریان انقلاب محکوم به اعدام شده بود، در ساعت 2 بامداد به وسیله جوخه آتش، تیرباران شد.

افراد اعدام شده در تهران عبارت بودند از سرهنگ دوم محمدباقر لطیفی مقدم و ستوان یار محمود معمار که حکم اعدام آنها در روز گذشته اجرا شد.

ه ) رسیدگی به پرونده یک زن در دادگاه انقلاب اسلامی: برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی پرونده یک زن در دادگاه انقلاب مشهد مورد رسیدگی قرار گرفت. خانم دکتر مهوش نیکجو، استادیار دانشگاه فردوسی مشهد، به جرم همکاری با ساواک در داخل و خارج از کشور در خصوص گزارش بر علیه دانشجویان و اساتید و مشارکت در سرکوب دانشجویان، گناهکار شناخته شد. وی به یک سال حبس تأدیبی، اخراج از هیأت علمی دانشگاه فردوسی و انفصال همیشگی از مشاغل دولتی محکوم شد.

[و)] پرداخت حقوق به خانواد ه های افسران اعدام شده پلیس: به گفته سرهنگ مجللی، رئیس پلیس ملی ایران، خانواده های آن دسته از افسران پلیس که به دستور دادگاه انقلاب اعدام شده اند، حقوق سرپرست خانوار خود را به طور تمام و کمال دریافت خواهند کرد. سرهنگ مجللی افزوده است که آن دسته از افسران پلیس که در بازداشت به سر می برند نیز حقوق خود را دریافت خواهند کرد چرا که بازداشت بودن الزاماً به معنای محکومیت همیشگی نیست. وی تأکید کرده است که در حال حاضر حدود 700 نفر از افسران پلیس، با جایگاههای مختلف، در بازداشت به سر می برند و این در حالی است که جایگاه شغلی کنونی آنها در حال حاضر مشخص نیست. سرهنگ مجللی با اشاره به قتل برخی افسران پلیس در جریان پیروزی انقلاب، خاطرنشان کرد که بر اساس مقررات پلیس، حقوق این افراد بایست به خانواده های آنها پرداخت گردد.

ز) حمایت بازرگان از عفو عمومی: نخست وزیر مهدی بازرگان تأکید می کند که از اعطای عفو عمومی به تمامی افرادی که با رژیم سابق همکاری داشته اند استقبال و حمایت می نماید. وی که برای گروهی از رؤسای دانشگاهها در تهران سخن می گفت، تأکید کرد که عفو عمومی، امری ضروری است «چرا که در غیر این صورت بازسازی ملی محقق نخواهد شد.» بازرگان اظهار داشت که مشکلات و موانع بسیار زیادی از زمان رژیم سابق برای دولت مطبوع وی باقی مانده است و حل برخی از این مشکلات مستلزم کمک گرفتن از افرادی است که در حال

ص: 421

حاضر از کار منفصل شده اند. «من از عموم مردم می خواهم که صبر انقلابی پیشه کنند؛ ما در حال حاضر در حساس ترین برهه از تاریخ کشور به سر می بریم و چاره ای جز صبر و فداکاری نداریم.» بازرگان تأکید کرده است که دولت وی یک دولت موقت است و صرفاً وظیفه دارد که مواردی همچون سازماندهی یک همه پرسی ملی، تهیه و تدوین یک قانون اساسی جدید، ایجاد یک مجلس قانون گذاری و برگزاری انتخابات عمومی را محقق نماید. «من همواره بر این موضوع تأکید کرده ام که به مجرد تحقق این موارد، دولت من قدرت را به دولت دیگری واگذار خواهد کرد.»

ح) بازدید نخست وزیر از بخشهای مختلف ارتش: اولین مراسم رسمی نظامی عصر روز گذشته برگزار گردید. در جریان این مراسم، نخست وزیر بازرگان از بخشهای مختلف نیروهای مسلح جمهوری اسلامی و پرچمهای آنها بازدید به عمل آورد. وی از ساختمان مرکزی ارتش نیز بازدید کرده و با فرماندهان ارشد ارتش نیز ملاقات نمود. در جریان بازدید نخست وزیر، سرلشگر فربد رئیس ستاد ارتش، ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه، حاج سید جوادی وزیر کشور، داریوش فروهر وزیر کار و امور اجتماعی و چند تن دیگر از مقامات کشوری نخست وزیر را همراهی می کردند.

ط) دیدار فرماندهان ارتش با امام خمینی: سرهنگ ولی الله فلاحی، فرمانده نیروی زمینی ارتش، به اتفاق معاونین و فرماندهان بخشهای مختلف نیروی زمینی روز سه شنبه به دیدار امام خمینی رفته و در خصوص مسایل مختلف مربوط به ارتش، با وی بحث و گفتگو کردند.

ی) اشاره آیت الله روحانی به کمک به آوارگان افغانی: آیت الله صادق روحانی، که گفته می شود از اعضای شورای انقلاب اسلامی است، اظهار داشته است که روحانیون ایران به مردم افغانستان کمک می کنند که یک انقلاب مذهبی در کشور خود به راه اندازند. وی در گفتگو با منابع خبری از دولت نخست وزیر بازرگان خواسته است که فعالانه در امور کشورهای همسایه مداخله نماید. وی ضمن محکوم نمودن دولت نورمحمد تره کی، رئیس جمهور افغانستان، شرایط کنونی حاکم بر آن کشور را با شرایط حاکم بر ایران در زمان پیروزی انقلاب قابل مقایسه دانسته است. وی تصریح کرده است که «مداخله ما، ماهیتی کاملاً مذهبی دارد و قصد داریم همان روشی که در ایران در پیش گرفتیم را در افغانستان نیز پیاده نماییم. کمک به مردم مسلمان افغانستان، چه شیعه و چه غیر شیعه، رسالتی است که اسلام بر دوش ما نهاده است.»

ک) تظاهراتهای ضدآمریکایی: طی دو هفته اخیر جنبشهای سازمان یافته ضدآمریکایی در حال شکل گیری بوده است. مردم بانی و مسبب بسیاری از کمبودهای موجود در انقلاب اسلامی را ایالات متحده آمریکا می دانند. افزون بر این، مطبوعات گزارش داده اند که موضع دولت ایران این است که برقراری روابط خوب بین ایران و آمریکا منوط به تصحیح عملکرد و تغییر رویه از سوی دولت ایالات متحده آمریکاست. قرار است در تاریخ 24 و 25 می تظاهراتی در مقابل سفارت ایالات متحده آمریکا برگزار شود؛ برآورد می شود که بین چند هزار

ص: 422

تا یکصد هزار نفر در این تظاهرات شرکت نمایند. این در حالی است که سفارت آمریکا با توجه به شکل امنیت فیزیکی جدید خود، بیشتر به یک دژ نظامی شبیه است. ارتش انقلابی محافظ سفارت در محل مربوطه حاضر است و، البته در زبان، آماده دفاع از سفارت. ما در حال حاضر در انتظار آغاز تظاهرات هستیم.


تظاهرات ضدآمریکایی

سند شماره 193

محرمانه

شماره گزارش: 79 198 684624 می 1979 3 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: تظاهرات ضدآمریکایی

16- خلاصه: (بدون طبقه بندی) این گزارش حاوی اطلاعاتی در توصیف تظاهرات ضدآمریکایی در تهران است که در 24 می در مقابل سفارت آمریکا روی داد، تظاهرات آرام، پرجنب و جوش بوده و آشکارا بیانگر تمایل شرکت کنندگان مبنی بر ضرورت خروج آمریکایی ها از ایران بود.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (محرمانه) حدود ساعت 15:20 به وقت محلی اولین گروه تظاهرکنندگان به مقابل سفارت آمریکا رسیده و از سمت غرب به شرق خیابان تخت طاووس حرکت کردند. جمعیت پلاکاردهایی در مخالفت با آمریکا و تصاویر آیت الله خمینی در دست داشته و شعارهای متنوع انقلابی سر می دادند مثل؛ «یانکی به خانه ات برگرد»، مرگ بر آمریکایی ها، مرگ بر کارتر؛ «اسلام پیروز است، آمریکا نابود است». شعارهای انگلیسی چنین بودند؛ «ما گروههای اسلامی را تأیید می کنیم و به شدت مداخله آمریکا را محکوم می کنیم و یانکی به خانه ات بازگرد، ما به شما احتیاجی نداریم». آنها با شعار و فریادهای خود بخشی از نیروهای گارد مجاهدین ما را به حدی به هیجان آوردند که آنها طی تلاشی آشکار برای ارضای جمعیت و یا احساس همدردی با مردم، پرچم آمریکا را که در مقابل میله سفارت در اهتزاز بود، پایین آورده و به جمعیت دادند. پرچم اصلی واقع در مرکز محوطه چمن صدمه ای ندید و بدان دست نزدند. پرچم مزبور متعاقباً توسط تظاهرکنندگان پاره پاره شد و همزمان فریاد شادی جمعیت بپا خاست. (وقتی رئیس مجاهدین مشاهده کرد که پرچم به پایین کشیده شده، شفاهاً دو محافظی را که مرتکب این کار شده بودند، مورد ملامت قرار داد). طی انجام این عمل، نیروهای انتظامی، جمعیت را در خیابان و به دور از دیوارهای سفارت نگه داشتند. اولین موج تظاهرات به مدت حدود 40 دقیقه در مقابل سفارت به طول انجامید. در فاصله زمانی 20 دقیقه ای که اوضاع آرام شد برخی از مجاهدین پوستری را در مقابل محل میله پرچم مقابل سفارت نصب کردند. یک ایرانی جوان که متن آن را برای مجاهدین ترجمه می کرد به این

ص: 423

عمل اعتراض نموده و از میله بالا رفت و پوستر را پاره کرد. در ساعت 16:20 گروه دوم تظاهرکنندگان به مقابل سفارت رسیدند. در مقابل این گروه تعدادی زن چادری دیده می شدند. رژه زنان حدود 5 دقیقه طول کشید و گروههایی از مردان با شعارهایی آنها را همراهی می کردند. در نقطه ای در راهپیمایی رئیس مجاهدین توسط جمعیت مطلع شد که «توده ایها» و «کمونیست ها» هم در میان جمعیت در حال نزدیک شدن، هستند و اینکه اگر هر یک از آنها به بالای دیوار سفارت برود او باید به مردانش دستور تیراندازی به سوی آنها را بدهد. این دستورات صادر شد. ARMA رئیس مجاهدین را در تمامی مسیر تظاهرات همراهی کرد. در مقایسه با راهپیمایی ها در گذشته نکات ذیل قابل توجه می باشد: هیچ گونه خسارت و تلفاتی مشاهده نشد اگرچه هنگامی که نیروهای کمونیست و اسلامی شعار مرگ به یکدیگر نثار می کردند، چند مشت به سوی همدیگر پرتاب کردند. وضعیت کنترل جمعیت خوب بود. تعداد جمعیت حدود 10000 تا 150000 تن تخمین زده می شد. در یک نقطه حدود 150 کمونیست هنگامی که راهپیمایان اسلامی مانع از ادامه مسیر آنها به طرف جلو شدند، در مقابل درب ورودی موتورپول تا محوطه سفارت دست به تحصن نشسته زدند. در تیتر یکی از روزنامه های عصر که در خیابانها توزیع می شد نوشته شده بود که راهپیمایی دیگری از این نوع در روز شنبه تکرار خواهد شد. قرار بود راهپیمایی روز جمعه برگزار شود و این اولین اعلان در مورد برگزاری راهپیمایی در روز شنبه است که اولین روز هفته اسلامی است. روزهای پنجشنبه و جمعه ایام تعطیلات آخر هفته محسوب می شوند. پوشش خبری گسترده از طرف رسانه ها مشاهده شد. دو دستگاه دوربین سیار تلویزیون درست در دو طرف ساختمان کنسولی قرار داشت و یک هلی کوپتر تجاری مجهز از یک فاصله دور در منطقه گشت می زد. یک نفر هنگامی که قصد داشت در مقابل درب موتورپول عکسبرداری کند، بازداشت شد. پس از مدت کوتاهی نیروهای اسلامی او را بدون آنکه صدمه ای دیده باشد آزاد کردند.

نظریات تهیه کننده: 1- ترکیب نیروی عادی محافظ ما از سپاه پاسداران انقلاب است. معنای تقریبی آن گاردهای انقلابی است. این گاردها همان گروهی بودند که پرچم را پائین کشیده و پوستر ضدآمریکایی را به جای آن بالا بردند.

2- بعداً گزارش گردید که در پوستری که به جای پرچم ما برافراشته شد تصویر یک شیطان با بوقها نقش بسته بود. در یک بوق یک پرچم آمریکا و در دیگری پرچم اسرائیل نقاشی شده بود.

3- به طور کلی راهپیمایی با توجه به عبور گروههای مختلف از مقابل سفارت به اشکال متفاوت انجام می شد. وقتی پرچم آمریکا به جمعیت داده شد راهپیمایی وضع بسیار زننده ای به خود گرفت. دوباره هنگامی که گزارش شد یک گروه از کمونیست ها به محوطه سفارت نزدیک شدند، تشنج در میان جمعیت فزونی گرفت. به جز این دو مورد راهپیمایی عمدتاً با نظم و مدیریت خوبی برگزار گردید.


تظاهرات ضدآمریکایی

ص: 424

سند شماره 194

محرمانه25 می 1979 4 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 5449

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده: سرهنگ ال. جی. هالند وابسته دفاعی آمریکا، تهران

مقام مسئول تأییدکننده: سرهنگ ال.جی.هالند وابسته دفاعی آمریکا، تهران

منبع خبر: اعضای سفارت و کارمندان دفتر وابسته دفاعی، آمریکا، تهران

موضوع: تظاهرات ضدآمریکایی

16- خلاصه: (بدون طبقه بندی) این گزارش دربرگیرنده اطلاعاتی در خصوص تظاهرات مورخ 25 می 79 در مقابل سفارت ایالات متحده آمریکا در تهران در اعتراض به سیاستهای گذشته و حال آمریکا نسبت به ایران می باشد. این تظاهرات در حدود ساعت 8:45 آغاز شد و در ساعت 13 پایان یافت. این راهپیمایی هیچ گونه مجروح و یا تلفاتی به دنبال نداشت؛ این در حالی بود که تعداد شرکت کنندگان حداقل بین یکصد و پنجاه تا دویست هزار نفر برآورد شده است.

17- از 17 تا 21 حذف شده اند.

22- جزییات: (بدون طبقه بندی) همانطور که از قبل نیز اطلاع رسانی صورت گرفته بود، در تاریخ 25 می 79 یک تظاهرات اعتراض آمیز نسبت به سیاستهای ایالات متحده آمریکا در مورد ایران، به ویژه بیانیه اخیر مجلس سنا در محکومیت دولت خمینی- بازرگان، به اجرا درآمد. طبق برنامه ریزیهای صورت گرفته قرار بود این تظاهرات در ساعت 10 آغاز شود که البته زودتر از این زمان آغاز گردید.

در ساعت 8:40 سکوهای تلویزیونی در کنار سکوی مخصوص سخنگو در نزدیکی درب ورودی روزولت استقرار یافتند. آدمکهای رؤسای جمهور کارتر و بگین(1) به صورت نمادین به دار آویخته شدند. در ساعت 8:45 یک دستگاه اتوبوس بزرگ در حالی به منطقه وارد شد که حامل تعداد 61 سرباز مجاهدین بود؛ این سربازان مجهز به تجهیزات نظامی از قبیل تفنگهای ژ-3 ، یوزی و هفت تیرها ام-1 بودند و همگی در موقعیتهای استراتژیک نسبت به محوطه داخل ساختمان سفارت استقرار یافتند. در ساعت 8:50 گروهی متشکل از حدود 1000 نفر درحالی که پلاکارد و پارچه نوشته در دست داشتند، در مقابل سفارت حاضر شدند. تا ساعت 9:209 تمامی خیابانهای منتهی به سفارت مملو از جمعیت شد. سپس یک آخوند با استفاده از بلندگو شروع به صحبت با جماعت حاضر کرد. تعداد تجمع کنندگان تا ساعت 9:25 حدود 4000 نفر تخمین زده می شد. پارچه نوشته ها حامل پیامهایی بر علیه ایالات متحده آمریکا بودند

1- رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر اسرائیل. م.
ص: 425

از جمله: سناتورهای احمق، خفه شوید، مجلس سنای آمریکا مجلس جنگ است، انحراف و تبعیض، انقلاب اسلامی برنده میدان است، مجلس سنای آمریکا منحرف است، ما از دولت آمریکا متنفر هستیم و غیره. سرهنگ مجللی، رئیس پلیس انقلابی ایران، در حالی که لباس فرم به تن داشت در مجاورت درب ورودی موتورپول سفارت مشاهده شد. گزارشات حاکی از شلیک گلوله در ساعت 10 در دانشگاه تهران می باشد. رئیس مجاهدین به وابسته دفاعی گزارش داد که نیروهای اسلامی دانشگاه تهران را محاصره کرده اند تا اجازه ندهند که عناصر فداییان از دانشگاه خارج شوند. در این اثنا، دو قبضه سلاح یوزی و دو قبضه سلاح ژ-3 ضبط و مصادره شد.

در ساعت 10:10 یک جماعت گسترده از مسیر دانشگاه در حالی به منطقه رسید که شرکت کنندگان آن در حال خواندن سرود ملی جدید ایران بودند. نیروهای حفاظت سفارت از تجمع کنندگان خواستند که هیچ نوع پرچمی را آتش نزنند. تا ساعت 10:40 سخنرانی های زیادی ایراد شد و آدمک عمو سام به همراه پرچمهای ایالات متحده آمریکا، شوروی و اسرائیل به آتش کشیده شدند.

در ساعت 11:35 یک سخنرانی ضداسرائیلی در حمایت از فلسطین ارائه شد و متعاقب آن آدمکهای بگین و کارتر به آتش کشیده شد. در ساعت 12 تجمع کنندگان کم کم پراکنده شدند. در حالی که دسته ای از تجمع کنندگان از طریق خیابان تخت جمشید در حال دور شدن از سفارت بودند، یک گروه از کمونیستها در حالی که شعارهای ضداسلامی و ضدآمریکایی سرمی دادند، جلو آنها را گرفتند. یک کاروان موتورسوار، متشکل از 4 ردیف 23 تایی، به داخل جماعت کمونیست حرکت کرد و موفق شد آنها را پراکنده نماید. پس از متفرق شدن تجمع کنندگان در مقابل سفارت، گروه کمونیست مجدداً در مقابل درب ورودی موتورپول سفارت گردهم آمده و به بحث با گروههای مسلمان پرداختند. یکی از سربازان مجاهدین عصبانی شده و سه گلوله هوایی شلیک کرد. این اقدام سرباز مجاهدین ضمن جلب توجه همراهان، خشم مافوق بیرحم او را به دنبال داشت و در نتیجه افسر مافوق، با زدن یک لگد به سرباز، وی را تنبیه کرد. در ساعت 13 تظاهرات به پایان رسید. تعداد تخمینی تجمع کنندگان در خلاصه ابتدای گزارش مطرح شده است. صرفاً سه شلیک هوایی (آن هم توسط سرباز عصبی مجاهدین) صورت گرفت. تعداد نیروهای حفاظت داخل سفارت حداکثر 150 نفر برآورد می شود. این در حالی است که اگر در محیط پیرامونی سفارت به ازای هر یک متر یک محافظ مستقر شود، حداقل سه برابر این تعداد نیروی محافظ نیاز خواهد بود.

در جریان تظاهرات روز گذشته، نیروهای حفاظت سفارت پرچم ایالات متحده را پایین آورده و به تجمع کنندگان دادند تا آنها پرچم را به آتش بکشند. سپس تجمع کنندگان یک پوستر پارچه نوشته ضدآمریکایی- ضداسرائیلی به جای پرچم نصب کردند؛ البته در اثنای نصب این پارچه نوشته، طناب و میله پرچم را تخریب کردند. صبح امروز، طناب و میله پرچم تعمیر و

ص: 426

پرچم آمریکا مجدداً بر فراز میله مخصوص نصب شد؛ ضمناً با استفاده از گریس و روغن، بخشهای پایینی میله پرچم روغن کاری شد. پرچم سفارت هیچ گونه آسیبی ندید. میله پرچم اصلی مسطح سفارت، امروز مورد استفاده قرار نگرفت. اینجانب در ساعت 10:30 به محل اقامت موقت سفیر رفتم و مشاهده کردم که اقامتگاه هدف ورود عدوانی قرار گرفته و پرچمهای مربوط به دفتر وابسته دفاعی، ارتش، نیروی دریایی و نیروی هوایی به سرقت رفته است. (این پرچمها به منظور استفاده در آینده نزدیک در یک مراسم مربوط به وابسته ها، در اقامتگاه موقت گذاشته شده بودند.) البته پرچمهای مربوط به دفتر وابسته دفاعی و نیروی هوایی پیدا شدند اما اثری از مابقی پرچمها یافت نشد. در ساعت 9 وابسته دفاعی شخصاً درب اقامتگاه را قفل کرده و ورودیها را امتحان کرده بود. بنابراین، قدر مسلم واردشوندگان به اقامتگاه، از عناصر حفاظت داخلی سفارت هستند. فرمانده حفاظت سفارت شخصاً به خاطر بروز این حادثه عذرخواهی کرد. اینجانب به وی خاطرنشان کردم که پرچم ایالات متحده آمریکا به منزله نماد و سمبل آمریکاست و می توان آن را عوض کرد اما این حقیقت که یکی از «نیروهای حفاظت سفارت» با ورود به اقامتگاه قفل شده مقامات آمریکایی، اقدام به دزدی بنماید، چیزی نیست که به راحتی به فراموشی سپرده شود. در ساعت 16 نیز جماعتی متشکل از حدود 1000 تا 2000 نفر با تجمع در مقابل سفارت، اقدام به طرح شعارهای ضدآمریکایی نمودند. این گروه همچنان در مقابل سفارت مشغول شعار دادن هستند.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) از تاریخ 24 دسامبر 1978 تا کنون وابسته دفاعی با دقت هرچه تمامتر، از نزدیک تظاهراتها و راهپیمایی ها را رصد کرده است. به نظر اینجانب، تجمع مورخ 25 می 79 در مقابل سفارت، گسترده ترین راهپیمایی در این منطقه از شهر تهران بوده است. جو حاکم بر این تجمع بسیار خصمانه بود؛ البته در عین این که نظم قابل ملاحظه ای بر این تظاهرات حاکم بود. دستهای مشت کرده بالا می آمدند و شعارهایی به زبان فارسی و انگلیسی به صورت منظم و هماهنگ مطرح می شد. اینجانب پس از هماهنگی با دو سرباز مجاهدین، که هر یک قدی حدود 6 فوت داشتند، قسمتهای زیادی از تظاهرات را از طریق دیوار پیرامونی مشاهده نمایم. به این دو سرباز گفته شده بود که در صورت بروز هرگونه حادثه و یا آسیب به اینجانب، فرمانده آنها شخصاً دو سرباز را هدف گلوله قرار خواهد داد. بر روی یکی از پارچه نوشته ها این عبارت حک شده بود که «ما دشمن مردم آمریکا نیستیم؛ ما فقط با دولت احمق شما دشمنی می کنیم.» چنین به نظر می رسد که این دیدگاه، موضع خیل کثیری از مردم ایران نسبت به آمریکا باشد. تعداد زیادی از ایرانیان، هم در داخل سفارت و هم در خارج سفارت، به وابسته دفاعی نزدیک شده و پس از احاطه وی، به زبان فارسی و انگلیسی خاطرنشان می کردند که آنها شخص وابسته دفاعی و مردم آمریکا را دوست دارند اما دولت آمریکا، دولتی بد است و رئیس جمهور کارتر نیز بدتر. به نظر می رسید که در نگاه آنها دولتهای آمریکا (البته نه مردم آن)، روسیه (کمونیستها) و اسرائیل به یک اندازه منفور تلقی

ص: 427

می شوند. هنوز هیچ یک از ایرانی ها به این سئوال پاسخ نداده است که به چه دلیل سفارت آمریکا مرتباً مورد هجوم و حمله قرار می گیرد در حالی که تنها سفارتی است که در ایران به این اندازه از آن حفاظت به عمل می آید. با این وجود، سفارت روسیه که فاقد هرگونه حفاظت خاصی می باشد، هرگز مورد تعدی و حمله قرار نمی گیرد.

یکی از سربازان مجاهدین به اینجانب اظهار داشت که احتمال دارد سفارت روسیه نیز ظرف چند روز آتی مورد هجوم و حمله قرار گیرد. در تجمع امروز صبح، شعار مرگ بر کارتر با صدایی بلند شنیده می شد اما در تجمع بعد از ظهر، صدای شعارها به قوت صبح نبود. در تاریخ 24 می یک روزنامه فارسی زبان اعلام کرد که همافران نیروی هوایی (تکنسینهای نیروی هوایی) در تاریخ 26 می اقدام به راهپیمایی خواهند کرد که البته به نظر می رسید این راهپیمایی لغو شده است. در اواخر عصر روز 24 می یک افسر مشاور نظامی ارتش (سروان فایرک) در حالی که قصد داشت سفارت را به مقصد دفتر خود ترک کند، در خیابانهای روزولت و تخت جمشید با برخی گروههای تجمع کننده روبرو شد که ناگهان تجمع کنندگان اقدام به پرتاب سنگ به طرف خودرو وی (خودروی سیاسی) نمودند.


تظاهرات ضدآمریکایی در 26 می 79

سند شماره 195

محرمانه

شماره گزارش: 79 6846020026 می 1979 5 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی سی فوری

افسر تهیه کننده: اچ. اف. جانسون سروان نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا

مقام مسئول تأییدکننده: سرهنگ ال.جی.هالند وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا در تهران

منبع خبر: مشاهدات فردی اعضای سفارت و کارمندان دفتر وابسته دفاعی، ایالات متحده آمریکا در تهران

موضوع: تظاهرات ضدآمریکایی در 26 می 79

16- خلاصه: (بدون طبقه بندی) این گزارش دربرگیرنده توضیحات و اطلاعاتی در خصوص یک تظاهرات ضدآمریکایی در عصر روز 26 می 79 در مقابل سفارت ایالات متحده آمریکا در تهران می باشد. جماعتی حدود 800 تا 1100 نفر از همافران نیروی هوایی در اعتراض به سیاستهای دولت ایالات متحده آمریکا، در مقابل سفارت راهپیمایی کردند.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (بدون طبقه بندی)

الف) در حدود ساعت 15:10 گروهی متشکل از حدود 800 تا 1100 نفر، که اغلب آنها همافران نیروی هوایی بودند و یونیفورم به تن داشتند، در مقابل سفارت تجمع کرده و در مسیر

ص: 428

غرب به شرق خیابان تخت جمشید راهپیمایی کردند. تجمع کنندگان پس از سردادن شعارهای ضدآمریکایی معمول، از مجاورت درب ورودی موتورپول سفارت به طرف درب ورودی روزولت آمده و پارچه نوشته هایی را به دست گرفتند و به سخنرانی هایی که ایراد می شد، گوش فرا دادند. وابسته ارتش، در بین همافران حاضر در این تجمع، همافرانی را مشاهده کرد که سابقاً جزو نیروهای حفاظت سفارت آمریکا بوده اند. مجدداً چندین نفر از تجمع کنندگان به سراغ وابسته ارتش آمده و ضمن ابراز محبت به مردم آمریکا، نسبت به دولت ایالات متحده آمریکا ابراز خشم و انزجار نمودند. سخنرانی ایراد شده حدود 45 دقیقه به طول انجامید و هر از چند گاهی حضار با شنیدن برخی نکات جالب توجه، اقدام به تشویق و کف زنی می کردند. در حدود ساعت 16:20 صدای شلیک یک گلوله به گوش رسید و پس از یک وقفه چند لحظه ای، صدای سه رگبار کوتاه شنیده شد. تحقیقات صورت گرفته حاکی از این بود که گروهی از کمونیستها با نیروهای مجاهدین مأمور حفاظت سفارت درگیر شده اند. یکی از نیروهای حفاظت یک قبضه سلاح در دست مهاجمین کمونیست مشاهده کرده است و به همین دلیل در بالای سر آنها اقدام به شلیک نموده است. نیروهای حفاظت سفارت 6 نفر (4 مرد و 2 زن) را دستگیر کردند. سه نفر از این شش نفر (شامل دو زن که یکی از آنها 14 سال سن داشت و یک مرد) به وزارت دادگستری تحویل داده شده و سه نفر دیگر آزاد شدند. اتهام این افراد بکارگیری ادبیات خرابکارانه و تلاش برای ایجاد مشکل و تنش بین گروههای مختلف تظاهرات کننده عنوان شد. در ساعت 18:10 جو آرامش بر مناطق اطراف سفارت حاکم شد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) این تظاهرات که سومین راهپیمایی ظرف 3 روز اخیر بوده است،صرف نظر از درگیری با کمونیستها، به لحاظ گستره و حجم از دو تظاهرات قبلی محدودتر و با سروصدای کمتری بوده است. ما برای فردا در انتظار روزی آرام و بی دغدغه هستیم.


تلاش برای ترور شخصیتها: حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی

سند شماره 196

محرمانه27 می 1979 6 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5487

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: تلاش برای ترور شخصیتها: حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی

1- (محرمانه تمام متن - پیام خبری)

2- خلاصه گزارش: در تاریخ 25 می حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی از آخرین اقدام ترور گروهک ناشناخته فرقان به سختی جان سالم به در برد. در حالی که گروهک فرقان یک گروه افراطی مذهبی کاملاً داخلی است، رهبران انقلاب اسلامی از جمله خمینی همواره

ص: 429

دشمنان خارجی را مسئول مشکلات معرفی می کنند. پایان خلاصه گزارش.

3- اطلاعات ذیل در خصوص وضعیت ترورها از طریق گزارشات رسانه ها جمع آوری شده و به تأیید امیرانتظام، معاون نخست وزیر ایران، رسیده است. قرار بود در ساعت 21 روز 25 می، هاشمی رفسنجانی به دیدار آیت الله نوری برود. در ساعت 20 و 45 دقیقه آن روز دو نفر با مراجعه به منزل هاشمی رفسنجانی، خود را به عنوان نماینده اعزامی از سوی آیت الله نوری معرفی کردند. رفسنجانی در حال خواندن نماز مغرب خود بود و بنابراین از آن دو نفر خواسته شد که منتظر بمانند تا نماز ایشان به پایان برسد. یکی از این دو نفر در کنار درب ورودی ایستاد و دیگری به داخل اتاق رفت و در کنار تلفن نشست. رفسنجانی پس از پایان نماز به داخل اتاق آمد و از وی خواست که از کنار تلفن برخیزد تا رفسنجانی در کنار تلفن بنشیند. هنگامی که فرد یاد شده در حال جابجایی بود، رفسنجانی مشاهده کرد که او یک قبضه سلاح در زیر پایش مخفی کرده است؛ وی با دیدن این صحنه به سرعت به طرف فرد غریبه حمله ور شد و در همین اثنا آن مرد اسلحه را بالا آورد که به رفسنجانی شلیک کند اما رفسنجانی دستهای او را محکم گرفت. در کشمکش بین این دو نفر، رفسنجانی از ناحیه بازو دچار آسیب سطحی گردید اما موفق شد که حریف را بر زمین بکوبد. به مجرد ورود ضارب دوم به اتاق، همسر رفسنجانی با سرعت به داخل اتاق آمده و خود را به روی دو نفر خوابیده بر روی زمین [آقای رفسنجانی و ضارب اول] انداخت. ضارب دوم یک گلوله به سمت راست بدن هاشمی رفسنجانی شلیک کرد و به سرعت به همراه ضارب اول از اتاق خارج شده و از صحنه گریختند. این دو نفر اطلاعیه هایی از خود بر جای گذاشتند که نشان می داد از اعضای گروهک فرقان هستند. رفسنجانی به سرعت به بیمارستان منتقل شد و کبد او تحت عمل جراحی قرار گرفت. چنین به نظر می رسد که در حال حاضر خطر از سر وی گذشته است.

4- در همین راستا، بلافاصله خمینی و دیگر رهبران ارشد مذهبی ایران اقدام به صدور بیانیه نموده و تمامی آنها نوک پیکان اتهامات را متوجه دشمنان خارجی کردند. خمینی «به صورت خاص به ایالات متحده آمریکا» و «به صورت عام به دیگر قدرتها» هشدار داد که رفسنجانی و جنبش اسلامی هنوز زنده است و تمامی دسیسه ها و توطئه ها عقیم خواهد ماند. آیت الله منتظری حتی پا را فراتر از خمینی نهاده و در مصاحبه با روزنامه کیهان خاطرنشان کرد که «به احتمال قوی طراحی و هدایت این توطئه برعهده ایالات متحده آمریکا بوده است و حتی اگر چپگرایان نیز در پشت پرده این ماجرا باشند، چپگرایان آمریکایی هستند؛ شبیه واقعه زمان مصدق»

5- این در حالی است که زمان وقوع ماجرای ترور هاشمی رفسنجانی بدترین زمان ممکن بود؛ چرا که در شرایطی به وقوع پیوست که تظاهرات ضدآمریکایی به تازگی پایان یافته بود و چند ساعت قبل از این حادثه، رفسنجانی در جمع تظاهرات کنندگانی که در اعتراض به قطعنامه مورخ 17 می مجلس سنای آمریکا راهپیمایی کرده بودند، یک سخنرانی آتشین ضدآمریکایی

ص: 430

ایراد کرد. شرایط موجود به نحوی است که اکثریت مردم، حتی افرادی که دارای ذهن باز هستند، نیز لاجرم بر این باورند که بین سوءقصد به هاشمی رفسنجانی از یک سو و انتقادات صریح وی نسبت به آمریکا از سویی دیگر، ارتباط وجود دارد؛ به ویژه با توجه به این که اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران منتظرند که در تمامی حوادث کشورشان، یک عامل سازمان سیا در پشت پرده پنهان باشد. البته، فقدان اطلاعات جامع در خصوص گروهک فرقان نشان می دهد که این گروهک یک گروهک کاملاً اسلامی است گرچه روحانیت اسلامی را انکار می کند.

6- رفسنجانی بعضاً به عنوان یکی از اعضای شورای انقلاب معرفی شده است. اطلاعات ما در خصوص اعضای دائم این شورا حاکی از چیز دیگری است اما قدر مسلم، وی یکی از اعضای دایره اول معتمدین خمینی است. ناس


گزارش وضعیت ایران، می 1979

سند شماره 197

محرمانه

شماره گزارش: 684602027927 می 1979 6 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده: اچ. اف. جانسون سروان نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا

مقام مسئول تأییدکننده: سرهنگ ال.جی.هالند وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا در تهران

منبع خبر: رسانه های خبری محلی، اعضای سفارت و کارمندان دفتر وابسته دفاعی (DAO) ایالات متحده آمریکا مستقر در تهران

موضوع: گزارش وضعیت ایران، می 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده اطلاعاتی در خصوص شرایط حاکم بر ایران در آوریل و می 79 می باشد. این اطلاعات مشتمل بر موارد ذیل است: تلاش برای ترور هاشمی رفسنجانی، بیانیه آیت الله خمینی و سه چهره برجسته روحانی دیگر، نقش آینده نیروهای نظامی در آرایش و وضعیت سیاسی، اعدامهای جدید، حمله به پالایشگاه نفت شیراز، آمار و ارقام مربوط به میزان تولید نفت در ماههای آوریل و می، انتخاب رهبر گروه فداییان اسلام، اتهام به سفارت مبنی بر پرداخت پول به نیروهای مجاهدین.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف) در غروب روز 25 می، حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی، یکی از یاران نزدیک آیتالله خمینی توسط دو نفر از اعضای گروهک تروریستی فرقان هدف گلوله قرار گرفت. رفسنجانی در حال حاضر در بیمارستان بستری است و در شرایط جسمی خوبی به سر می برد. این

ص: 431

سومین باری است که گروهک تروریستی فرقان ظرف سه هفته اخیر اقدام به ترور می نمایند. ضاربین اطلاعیه هایی از خود به جای گذاشته بودند که در آن تصریح شده بود که گروهک فرقان هاشمی رفسنجانی را مورد ارزیابی قرار داده و متوجه شد که وی خائن می باشد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) طبق گزارشات موجود، هاشمی رفسنجانی دارای مواضع محکم ضدآمریکایی می باشد. در غروب روز پنجشنبه 25 می، رفسنجانی در تظاهراتی که با حضور بیش از یکصد هزار نفر از مردم تهران صورت گرفته بود، با ایراد سخنانی آتشین، ایالات متحده آمریکا را به باد حمله و انتقاد گرفت.

ب) آیت الله خمینی در بیانیه ای که در رادیو پخش شد، «ابرقدرتها» و «مجرمین بین المللی» را متهم به تلاش برای قتل رهبران مذهبی ایران متهم کرد. علاوه بر آیت الله خمینی، سه چهره آیت الله برجسته دیگر، به نامهای مرعشی نجفی، ربانی شیرازی و منتظری، نیز بر علیه ایالات متحده آمریکا موضع گیری کرده و خاطرنشان کرده اند که به نظر آنها، دولت آمریکا تلاش می کند که دولت انقلاب اسلامی ایران را سرنگون نماید.

ج) مقاله ذیل درباره نقش نیروهای نظامی در آرایش سیاسی آتی ایران می باشد که در روزنامه تهران تایمز به چاپ سیده است: ممنوعیت مداخله نیروهای نظامی در سیاست. تهران- براساس اطلاعیه وزارت دفاع که در روز پنجشنبه منتشر شد، مشارکت و مداخله نیروهای نظامی در سیاست ممنوع اعلام شده است. در این بیانیه خاطرنشان شده است که مشارکت نیروهای نظامی در برنامه های سیاسی منجر به بروز ناامنی و بی ثباتی در کشور خواهد شد که نتیجتاً ویرانی و تخریب مملکت را در پی خواهد داشت. البته رأی دادن نیروهای نظامی در انتخاباتها و همه پرسی ها هیچ ممنوعیتی ندارد. در رژیم سابق نیز نیروهای نظامی حق مداخله در مباحث سیاسی را نداشتند. آنها حتی حق شرکت در انتخابات را نداشتند.

متعاقب آغاز جنبشهای انقلابی و نهایتاً پیروزی انقلاب اسلامی، فعالیتهای سیاسی نیروهای نظامی آغاز شد. با عنایت به این که رسوخ نظرات و دیدگاههای سیاسی در بین نظامیان ممکن است کاهش بازده و کارایی آنها را در پی داشته باشد، وزارت دفاع پایان مباحث سیاسی در بین نظامیان را امری ضروری و اجتناب ناپذیر تلقی کرده است. در این بیانیه تأکید شده است که به رغم اینکه مقوله آزادی یکی از ارکان ضروری انقلاب اسلامی است، اما تعیین برخی محدودیتها برای ارتش امری اجتناب ناپذیر است چرا که با دفاع و حراست از ملت مرتبط هستند.

در ادامه این بیانیه تصریح شده است که برخلاف رژیم سابق، نیروهای نظامی حق شرکت در انتخابات و همه پرسی های مرتبط با آینده مملکت را دارند. در این بیانیه تأکید شده است که وجود و شیوع دیدگاههای سیاسی مختلف در بین نیروهای نظامی، اتحاد و یکپارچگی آنها را مخدوش کرده و ممکن است سبب تخریب و نابودی ارتش شود. از لحاظ حقوق شخصی، نیروهای نظامی مجازند که در انتخابات شوراهای استانی و مجلس قانونگذاری شرکت کنند اما

ص: 432

تحت هیچ شرایطی حق ندارند که در فعالیتهای یک حزب سیاسی خاص شرکت کنند. در این بیانیه تأکید شده بود که با خاطیان، برابر قانون برخورد تنبیهی صورت خواهد گرفت.

د) اعدامها: در تاریخ 25 لغایت 27 می جوخه های اعدام انقلابی هفت نفر دیگر را به کام مرگ کشاند. اتهام تمامی این هفت نفر قتل و شکنجه اعلام شد. با این اعدامها، آمار افراد اعدام شده از فوریه 79 تاکنون به 235 نفر رسید.

ه ) بر اساس گزارشات منتشر شده در مطبوعات یک گروه 10 نفره از دزدان مسلح به پالایشگاه نفت شیراز حمله کردند؛ این پالایشگاه در فاصله 18 کیلومتری خارج از شهر قرار دارد. این گروه موفق به محاصره پالایشگاه شدند اما قبل از این که موفق به سرقت شوند، نیروهای انقلابی محافظ تأسیسات پالایشگاه درخواست کمک و یاری کردند. در نتیجه نیروهای حفاظت بخش خسرو قشقایی به اتفاق نیروهای مربوط به دو بخش دیگر، به سرعت خود را به پالایشگاه رساندند. در همین اثنا، در مدت زمان کوتاهی تبادل آتش صورت گرفت اما تلفاتی از این ماجرا گزارش نشده است. پس از رسیدن تیمهای کمکی، مهاجمین به سرعت از صحنه گریختند.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) دیگر منابع این گزارش را تأیید نکرده اند.

و) شرکت ملی نفت ایران طی بیانیه ای اعلام کرده است که در بازه زمانی بین 21 آوریل تا 21 می 79، این کشور به طور میانگین روزانه تولیدی معادل 1/4 میلیون بشکه نفت داشته است.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) با وجود نزدیکی این رقم به رقم مورد انتظار وابسته نفتی سفارت، اینجانب از منابع مختلف شنیده ام که میزان تولید ایران به شدت کاهش یافته و مقامات ایران ارقام را دستکاری کرده اند. البته وابسته نفتی سفارت با این دیدگاه مخالف است. اینجانب ذکر این نکته را خالی از لطف نمی دانم که در درون پیکره جامعه نفتی ایران، اختلافاتی در زمینه رقم تولید وجود دارد.

ز) گزارشات مطبوعاتی گویای این است که فداییان اسلام، آیت الله خلخالی را به عنوان رهبر گروه خود برگزیده اند. آیت الله خلخالی به تازگی از [ریاست] دادگاه انقلاب اسلامی استعفا داده است. آیت الله خلخالی پس از انتخاب به عنوان رهبر گروه فداییان اسلام، بیانیه زیر را صادر نمود:

از این لحظه به بعد فداییان اسلام فرمانبردار امام خمینی هستند و اعضای این گروه خود را فدای اصول و مبانی اسلام می کنند.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) در صورتی که خلخالی بتواند چپگرایان فداییان را به سمت مرکز هدایت نماید، خدمت بزرگی به دولت ایران کرده است.

ح) روزنامه فارسی زبان کیهان در مورخ 26 می 79 مقاله ای منتشر کرد که در آن این موضوع مطرح شده بود که سفارت ایالات متحده آمریکا در تهران به پاس خدمات نیروهای

ص: 433

مجاهدین، به آنها مبالغی پول پرداخت می نمایند. این موضوع صحت ندارد و نیروهای حفاظت سفارت را خشمگین کرده است؛ این عصبانیت به حدی بوده است که فرمانده نیروهای حفاظت با ارسال نامه ای به روزنامه یاد شده، از آنها خواسته است که حرف خود را پس بگیرند و تهدید کرده است که «سربازان ما ساختمان روزنامه را با خاک یکسان خواهند کرد.» ما همچنان در انتظار عذرخواهی روزنامه هستیم.

ط) در بازنگری به عمل آمده در خصوص تظاهرات و راهپیمایی های سه روز اخیر محرز گردید که این راهپیمایی ها بدون بروز رویدادی خاص و قابل ملاحظه به پایان رسیده است. البته تمامی این تظاهرات نشان دهنده احساسات مردم ایران است؛ احساساتی که معتقد است ایالات متحده آمریکا می بایست از دخالت در امور داخلی ایران اجتناب کند. آیت الله ها، مردم و مطبوعات با حساسیت بسیار زیاد، هرگونه دخالت در آزادی تازه به دست آمده را برنمی تابند. در حال حاضر آنها در جایگاهی قرار دارند که انتظار دارند شرایط روز به روز روندی مترقی و رو به پیشرفت داشته باشد؛ این در حالی است که عملاً شرایط به لحاظ اجتماعی و اقتصادی به آهستگی رو به وخامت نهاده است.

به هر ترتیب، احساسات ضدآمریکایی/ ضدامپریالیستی روندی رو به تزاید دارد. احساس من این است که با سپری شدن فصل تابستان و فرارسیدن فصل زمستان و سرما، توانایی دولت در رفع مشکلات و کمبودها و تأمین نیازمندی های اساسی عموم مردم، به نوبه خود احساسات ضدآمریکایی را افزایش خواهد داد. مادامی که ایرانیان انتقاد از دیگران را کنار نگذارند و به ثبات و پایداری مطلوب نرسند، اوضاع به هیچ وجه بهبودی نخواهد یافت.


گزارش وضعیت حاکم در می 79

سند شماره 198

محرمانه

شماره گزارش: 9 68460203730 می 1979 9 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

افسر تهیه کننده: ای.بی.گرازینی متخصص در امور امنیت ملی ایالات متحده آمریکا

مقام مسئول تأییدکننده: وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا ژنرال تی. ای. شافر

منبع خبر: رسانه های خبری محلی، اعضای سفارت و کارمندان دفتر وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا در تهران

موضوع: گزارش وضعیت حاکم در می 79

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده اطلاعاتی در خصوص شرایط کنونی حاکم بر ایران در ماه می 79 می باشد. این اطلاعات مشتمل بر موارد ذیل است: کنفرانس مطبوعاتی رهبر حزب جمهوری خواهان ایران، واگذاری مسئولیت امنیت شهر قم به ارتش، انحلال کمیته های انقلاب در استان فارس، فرمانده ارشد نظامی در جستجوی رایزنی،

ص: 434

ممنوعیت کشت تریاک، پیش بینی بقایی مبنی بر بروز اختلاف و مجادله در خصوص نقش روحانیت، اعلام معافیت افراد آماده اعزام به خدمت و اعدامهای جدید.

17- از 17 تا21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

[الف] کنفرانس مطبوعاتی رهبر حزب جمهوری خواه ایران: روز گذشته دکتر عبدالحسین بقایی، رهبر و بنیانگذار حزب جمهوری خواه ایران، در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که سیاستهای ایران نسبت به دولت آمریکا می بایست تلطیف گردد. دکتر باقی ضمن اعلام حمایت حزب مطبوع خویش از یک جمهوری اسلامی، نسبت به عواقب منفی «افراط گرایی» و «انزوا طلبی» هشدار داد. وی در این کنفرانس اظهار داشت که «ما نبایست در انتخاب مسیر و رویکردهای سیاست خارجی، شتاب زده و بدون منطق عمل نماییم. ما باید با تمامی کشورها روابط دوستانه و گرمی برقرار کنیم. بایست به این نکته توجه داشته باشیم که به همان اندازه که دیگر کشورها به برقراری ارتباط با ما نیاز دارند، ما نیز محتاج برقراری ارتباط با آنها هستیم. دولت آمریکا نماینده و منتخب مردم این کشور است و در صورت وجود هرگونه انتقاد نسبت به عملکرد این دولت، مراتب باید از کانالهای دیپلماتیک مطرح و پیگیری شود. این انتقادات صرفاً متوجه دولت آمریکا نیست؛ بلکه دیگر کشورها از جمله شوروی نیز ممکن است مورد انتقاد و اعتراض قرار گیردند.»

دکتر بقایی ضمن هشدار در خصوص پایبندی افراط گرایانه به اصول و مبانی اسلام، تأکید کرده است که در صورت بروز این نوع افراط گرایی، ممکن است بخشهایی از اقشار مختلف جامعه از ایفای نقش در انقلاب اسلامی محروم شوند. وی تصریح کرده است که «هیچ عقل سلیمی نمی پذیرد که دولتی زمام امور را در دست بگیرد که هیچ سنخیت و قرابتی با دین اسلام نداشته باشد اما از سویی دیگر، روی کار آمدن حکومتی که تماماً تحت اختیار و اراده روحانیت باشد نیز موضوعی است که باید در خصوص آن بحث و تبادل نظر کرد؛ منطقی و پذیرفته نیست که افراد و احزاب صرفاً با اتهام این که حرفی از اسلام و قرآن به زبان نمی آورند، مورد حمله و انتقاد قرار گیرند. نبایست این افراد و گروهها را «دشمن خدا» و یا افراد دارای شخصیت اخلاقی ضعیف خطاب کرد. در غیر این صورت، طبقات روشنفکر و تحصیلکرده جامعه یا احساس انزوا و تنهایی می کنند و یا به گروههای اپوزیسیون ملحق خواهند شد.»

وی در جریان کنفرانس مطبوعاتی، حتی پا را فراتر از این نهاده و از تقسیم و پراکنش قدرت سیاسی اعلام حمایت کرده و اظهار داشته است که « بازرگان ظاهراً رئیس دولت ایران است در حالی که چنین به نظر می رسد که قدرت در انحصار و مصادره حزب جمهوری اسلامی و اعضای این حزب می باشد. ما بایست با تلفیق گروهها و سازمانهای سیاسی موجود، احزاب سیاسی قدرتمند و جدیدی به وجود آوریم و از این رهگذر، میزان اثر بخشی فعالیتهای

ص: 435

خود را ارتقاء دهیم.» وی در ادامه این سئوال را مطرح کرده است که « برای یک زن چه منزلتی از این بیشتر که در عین عفت و پاکدامنی، به مدارج عالی تحصیلی دست پیدا نماید؟» سپس از منظر احزاب کمونیستی به این سئوال پاسخ داده و بیان داشته است که «کمونیستها عاشق فعالیتهای زیرزمینی هستند. آنها از هرگونه حمله به موجودیت خود، فارغ از منبع بانی حمله، بهره برداری می نمایند. بهترین راه کاهش نفوذ آنها این است که بیشترین آزادی عمل ممکن در اختیار آنها قرار گیرد. در این صورت همگان متوجه خواهند شد که آنها حرفی برای گفتن ندارند. اگر دولت تصور کند که با توسل به دین می تواند به جنگ با کمونیسم برود، سخت در اشتباه است. [عملکرد نادرست] باعث شده است که بخشهایی از جامعه گرایش به سیاست را از دست بدهند. ما حرکتی رو به جلو و مترقی نداریم و به جای آن سیری نزولی و واپس گرایانه داریم. درست نیست که عموم مردم را نسبت به یکدیگر بدبین کنیم و یا این که به اقلیتهای جامعه چنین القاء کنیم که شما اجازه ندارید با مسلمانان ممزوج شوید. یکی از مصادیق این موضوع، فرمانی است که اخیراً صادر شده است دال بر این که مدارس ارامنه حق ثبت نام مسلمانان را برای سال آینده تحصیلی ندارند. زنان نیز مصداق دیگری از این مقوله هستند؛ زنان حق ندارند موی خود را به مردان نشان بدهند، مجاز نیستند که مردان صدای آنها را بشنوند. این موارد خلأ موجود بین زنان و مردان و مسلمانان و غیرمسلمانان را افزایش خواهد داد. افراط گراییهایی از این دست در قرن بیستم به هیچ وجه پذیرفتنی نیست.»

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) از زمان پیروزی انقلاب تاکنون، این اولین مقاله ای است که در روزنامه انگلیسی زبان تهران تایمز منتشر می شود و مواضعی نسبتاً موافق با آمریکا دارد. با گسترش چشمگیر احساسات ضدآمریکایی در ماههای اخیر، انتشار چنین مقاله ای تعجب اعضای دفتر وابسته دفاعی را برانگیخت.

ب) واگذاری مسئولیت تأمین امنیت شهر قم به ارتش: نیروهای نظامی با همکاری مجاهدین مسئولیت حفاظت از امام روح الله خمینی را در شهر قم برعهده گرفتند. سرهنگ سید عزیزالله امیررحیمی به شهر مقدس قم سفر کرده است تا با فراهم آوردن مقدمات، مسئولیت حفاظت از امام خمینی و دیگر رهبران ارشد مذهبی را برعهده بگیرد. این اقدام به مثابه پیام یک عفو عمومی برای نیروهای مسلح تلقی می شود. استقبال گرم مجاهدین توسط حاجی لطفی از رئیس پلیس نظامی در قم صراحتاً حاکی از این است که توافقاتی بین دو طرف حاصل شده است و مجاهدین به واگذاری مسئولیت حفاظت از امام به امیر رحیم اعتراضی ندارند.

آیت الله اشراقی، داماد امام خمینی، به منابع خبری گزارش داد که به رغم وجود برخی مخالفتها در بین روحانیون، عفو عمومی نیروهای مسلح به زودی اعطا خواهد شد. وی افزوده است که ایران نیازمند یک ارتش قوی است و از همین رو افرادی که مرتکب جرائم بزرگ نشده اند بایست مورد عفو قرار گیرند تا از این رهگذر بتوانند خود را وقف کار و مسئولیت

ص: 436

خود کنند.

ج) انحلال کمیته ها در استان فارس: آقای مقصودی، معاون استاندار فارس، پس از بازگشت از تهران به شیراز اظهار داشت که کمیته های انقلاب استان فارس غیرقانونی بوده و از این به بعد هرگونه فعالیت آنها فاقد مجوز خواهد بود. استان فارس دومین استانی است که فعالیت کمیته های انقلاب را غیرقانونی اعلام می نماید. پیشتر نیز دریادار مدنی، استاندار خوزستان، تلاش کرده بود که دایره قدرت و نفوذ کمیته های انقلاب آن استان را محدود نماید. مصادیق زیادی گزارش شده است دال بر این که فعالیتها و اقدامات آمرانه و تحکم آمیز کمیته های انقلاب، باعث بروز مشکلات عدیده شده است. به نحوی که برخی ناظران، کمیته های انقلاب را به مثابه دولت در دولت تلقی می نمایند.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) دریادار مدنی، استاندار خوزستان، به تازگی ضمن درخواست از مردم مبنی بر استرداد سلاحها به پادگانها، اعلام کرده است که به شدت با تمامی افرادی که بدون مجوز اقدام به حمل سلاح بنمایند، برخورد خواهد شد. حدود یک هفته از صدور این بیانیه گذشته است اما به گزارش یک منبع موثق، هنوز هیچ اسلحه ای مسترد نشده است. به نظر اینجانب، این موضوع حاکی از این است که مردم قصد بازگرداندن سلاحها را ندارند و بنابراین، می توان انتظار داشت که این موضوع سرمنشاء بروز برخی مشکلات در آینده باشد.

د) فرمانده ارشد نظامی در جستجوی رایزنی: سرلشگر ناصر فربد، رئیس ستاد نیروهای مسلح، خاطرنشان کرده است که به منظور بازسازی ارتش با رهبران احزاب سیاسی رایزنی و مشورت خواهد کرد. وی که در یک برنامه تلویزیونی صحبت می کرد تأکید کرد که سربازان در خارج از پادگانها می توانند آزادانه از هر نوع ایدئولوژی مطلوب خود پیروی کنند اما مادامی که در داخل پادگانها و اماکن نظامی حضور دارند و یونیفورم بر تن دارند، لاجرم بایست به اصول نظامی پایبند باشند.

وی تصریح کرد که تلاش می کند روحیه خوبی به افسران ارتش تزریق کند؛ و در ادامه، رژه نظامی در روز ارتش را نیز اقدامی در همین راستا عنوان نمود. سرلشگر فربد با اشاره به وقایع شهرهای نقده و گنبد، بر نقش راهبردی ارتش در حفظ نظم و مقررات، بدون توسل به روشهای سرسخت نظامی، تأکید ورزید. وی خاطرنشان کرد که نگاهی نو بر ارتش حکمفرما شده است و این ارگان از اصول و مبانی اسلام پیروی کرده و برعکس زمانهای گذشته، به جای خدمت به یک نفر، در خدمت آحاد مردم جامعه خواهد بود. وی در خصوص ایدئولوژیهای مورد پیروی نیروهای نظامی اظهار داشت که «نظامیان آزاد هستند که به انتخاب خود از هر مکتبی که مایلند پیروی کنند و آزادانه رأی بدهند.» در حقیقت، سرلشگر فربد مشارکت پرسنل نیروی هوایی در تظاهرات را تأیید کرد و مطالعه کتاب در پادگانها را بلامانع عنوان کرد. وی در ادامه تأکید کرد که شورای افسران نظامی متشکل از افسران تحصیلکرده و توانمند است.

ص: 437

ه ) ممنوعیت کشت تریاک: وزارت کشاورزی کشت تریاک را ممنوع اعلام کرد. این وزارتخانه اعلام کرده است که با عنایت به ممنوعیت استفاده و تولید مواد مخدر در شرع و قوانین، با کشاورزانی که اقدام به کشت این گیاه بنمایند برخورد قانونی صورت خواهد گرفت. در بیانیه صادره آمده است که افرادی که تلاش کنند با توسل به سازوکارهای مختلف فضای کشاورزی را برای تولید این ماده اشغال نمایند دشمن انقلاب تلقی شده و مستوجب مجازات خواهند بود. در این بیانیه از کشاورزان خواسته شده است که دانه های گیاه تریاک را در اختیار نمایندگان وزارت کشاورزی قرار دهند.

و) پیش بینی بقایی مبنی بر بروز اختلاف و مجادله در خصوص نقش روحانیت: عبدالحسین بقایی، رهبر حزب دمکرات، در یک کنفرانس مطبوعاتی اظهار داشت که تمرکز قدرت در دست روحانیت باعث بروز اختلافات و مجادلات زیادی خواهد شد. بر اساس گزارش یک منبع خبری، بقایی تأکید کرده است که «به پشتوانه 20 میلیون رأی مردم، یک نظام اسلامی بر کشور حاکم شده است و حزب دمکرات نیز از انقلاب اسلامی حمایت می کند.» از همین رو، هدایت انقلاب به دست مردم مذهبی امری قابل قبول است اما اداره کشور صرفاً توسط روحانیت، موجب بروز اختلافات خواهد شد.

وی در ادامه اظهار داشته است که «برخی افراد مثال حاکمیت آرمانی حضرت علی را مطرح می کنند اما با عنایت به شرایط آن زمان، این حاکمیت دوام زیادی نداشت.» وی کمونیستها را متهم کرد که در راستای تخریب جنبش اسلامی تلاش زیادی می کنند اما تصریح کرد که «این افراد نهایتاً به پوچی خود پی خواهند برد.» وی تأکید کرد که جامعه به جای پیشرفت و ارتقاء در حال تنزل و واپس گرایی است و تفاوتهای بین اقشار مختلف مردم روز به روز در حال بروز و ظهور است. آقای بقایی در ادامه در خصوص مسایل خارجی نیز نسبت به تخریب روابط با دیگر کشورها هشدار داد. در همین راستا وی اظهار داشت که« به همان ترتیبی که آنها به ما احتیاج دارند، ما نیز محتاج آنها هستیم. این موضوع نه تنها در مورد ایالات متحده آمریکا بلکه در خصوص روسیه نیز صدق می کند.»

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) اطلاعات مندرج در این مقاله با اطلاعات مندرج در پاراگراف الف این گزارش مطابقت دارد و صرفاً در نحوه نگارش اسامی یک تفاوت وجود دارد [باقی و بقایی].

مقاله اول به نقل از رهبر حزب جمهوری خواه و مقاله اخیر از زبان رهبر حزب دمکرات مطرح شده است. اینجانب در حال حاضر مطمئن نیستم که رسم الخط صحیح و یا نام صحیح حزب کدام است. اما قدر مسلم، از زمان پیروزی انقلاب تا کنون این اولین باری است که مواضع و احساسات موافق آمریکا به این ترتیب مطرح می شود.

ز) اعلام معافیت افراد آماده اعزام به خدمت: ژاندارمری اعلام کرده است که افرادی که سال گذشته از دبیرستانها فارغ التحصیل شده اند و نیز افرادی که بعد از سال 1959 به دنیا

ص: 438

آمده اند دیگر نیازی به گذراندن خدمت سربازی ندارند. در آینده خدمت سربازی از طریق قرعه کشی مشخص خواهد شد.

ح) اعدام هفت نفر دیگر در شهرهای تهران و خمین: هفت نفر از عوامل رژیم سابق در شهرهای تهران و خمین پس از این که در دادگاه به جرم قتل عام، شکنجه و «فساد فی الارض» مجرم شناخته شدند، توسط جوخه های آتش اعدام شدند. پنج نفر از این افراد از افسران و اعضای حلقه اول گارد [شاهنشاهی] بوده اند.

این افراد عبارت بودند از سروان محمد حسین روحان فرمانده بخش توپخانه منطقه سرچشمه، ستوان غلامی فرمانده دوم بخش، سرجوخه محمدرضا ربانی، سرباز احمد صمدی کلاشینی و سرباز علیرضا محمدی نودشتی. افراد اعدام شده در شهر خمین نیز عبارت بودند از پاسبان قربانعلی عربی و پاسبان حسن شجاعی.


نا آرامی در استان فارس

سند شماره 199

محرمانه31 می 1979 10 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5651

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی سی فوری

موضوع: نا آرامی در استان فارس

1- (محرمانه تمام متن تلگرام گزارشی)

2- چنین به نظر می رسد که در استان فارس و دیگر مناطق ایران درگیریهای قومی روندی فزاینده به خود گرفته است. در هفته گذشته گزارشاتی واصل شده است مبنی بر این که تنشها و اصطکاکهایی در منطقه مرودشت ایجاد شده است؛ منطقه مرودشت در شمال غربی زرقان، نیریز، فسا، داراب، جهرم و دشت ارژن واقع شده است. جزییات موجود گویای این است که در اغلب این تنشها اعضای قبایل عشایری ساکن در این استان، دخالت داشته اند. غالب این تنشها بین عشایر و روستاییان بوده است. البته در یکی از درگیریها، دو قبیله با یکدیگر وارد نزاع شده اند.

ناس


تنشها و تنازعات سیاسی در جنبش اسلامی ایران

سند شماره 200

محرمانهژوئن 1979 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی سی فوری

موضوع: تنشها و تنازعات سیاسی در جنبش اسلامی ایران

1- (محرمانه تمام متن تلگرام گزارشی)

ص: 439

2- خلاصه: افزایش شکاف و انشقاق بین رهبران مذهبی. برخی رهبران مذهبی محافظه کار از جمله شریعتمداری، نجفی مرعشی [مرعشی نجفی] و حتی برخی چهره های تندرو از جمله طالقانی، رویکردهای خمینی و اطرافیانش را به باد انتقاد گرفته اند. نقطه عطف این انتقادات را می توان در شکل و ترکیب قانون اساسی جدید جستجو کرد. گزارشهای موجود حاکی از این است که شهر قم غرق در تنش است. پایان خلاصه گزارش.

3- در جریان روزهای اخیر وقایعی روی داده است که حاکی از بروز نوعی انشقاق و اختلاف بین رهبران مذهبی ایران است؛ این اختلاف و انشقاق زمانی به اوج خود رسید که خمینی تصمیم گرفت به منظور در تسریع فرایند تنظیم و تصویب قانون اساسی جدید یک مجمع گسترده قانون گذار را به یک مجلس کوچک و محدود تقلیل دهد. اولین فردی که سر به اعتراض برآورد، آیت الله شریعتمداری بود که حزب متبوع وی با نام حزب جمهوری اسلامی خلق، در تاریخ 29 می بیانیه ای صادر و اعلام کرد که قائل به تشکیل یک مجلس قانون گذار تمام عیار است و صراحتاً ایده تشکیل یک تشکل کوچکتر را مورد حمله قرار داد. گزارشات واصله گویای این است که آیت الله شریعتمداری، آیت الله نجفی و آیت الله مرعشی [مرعشی نجفی] در نماز جمعه مورخ 1 ژوئن حضور نیافته اند. این اختلافات به مثابه نوعی سردرگمی در چرخه سیاسی اسلامی و نوعی تقابل و رویارویی رهبران مذهبی تلقی می گردد.

4- آیت الله طالقانی در روز 1 ژوئن در سخنانی از روحانیت خواست که به مساجد بازگشته و خود را از عرصه های سیاسی جدا نمایند. وی در اثنای این سخنان تلاش برای طرح نام وی به عنوان نامزد ریاست جمهوری ایران، تحت قانون اساسی جدید، را تکذیب کرد. یکی از ناظرین بر این باور است که تلاش برای طرح نام طالقانی به عنوان نامزد ریاست جمهوری به نوعی با هدف تحریک وی به ارائه واکنش بوده است؛ چرا که هرگونه پاسخ مثبت طالقانی، برای خمینی سخت و نامطلوب خواهد بود. به رغم این که دلیل طرح نام طالقانی به عنوان نامزد ریاست جمهوری، دلایل و علل ملی مطرح شده است اما نباید این نکته را نادیده گرفت که طالقانی همواره به عنوان فردی شناخته می شود که با تصمیمات و اقدامات خمینی سر ناسازگاری دارد و به قول معروف، چوب لای چرخ تصمیمات خمینی می گذارد.

5- دکتر مفتح، که گفته می شود یکی از اعضای شورای انقلاب اسلامی است، در روز 30 می خاطرنشان کرد که قانون اساسی جدید ظرف 10 روز آتی منتشر خواهد شد. از سویی دیگر، آیت الله خاقانی (رهبر اعراب خوزستان) در روزهای سی ام می و اول ژوئن خمینی را در خصوص حقوق مطرح شده اقلیتها در قانون اساسی جدید مورد انتقادات تند و گزنده قرار داد.

6- جبهه ملی دموکراتیک ایران در تاریخ 2 ژوئن نامه ای سرگشاده به خمینی نوشت و در آن صراحتاً نحوه رهبری، اطرافیان و گرایشات دیکتاتورمآبانه وی را مورد انتقاد قرار داد. (متن این نامه در گزارش مورخ 2 ژوئن ارسال خواهد شد.) در این نامه با لحنی تلویحی تهدید شده است که تلاش خمینی مبنی بر اعمال دیدگاههای خود در خصوص قانون اساسی جدید

ص: 440

کشور، با واکنش خشونت آمیز و سخت این جبهه مواجه خواهد شد.

7- یکی از روزنامه نگاران ارشد مقیم ایران که سابقه 20 ساله فعالیت مطبوعاتی دارد (و از حمایت سفارت نیز بهره مند است)، به نقل از یکی از منابع خودش تأکید کرد که تنشها و تقابلات در شهر قم رو به افزایش است و جو حاکم بر شهر را تسخیر کرده است؛ در همین راستا، آیت الله شریعتمداری افرادی را مأمور محافظت از خویش کرده است؛ این افراد در اطراف منزل وی مشغول نگهبانی و حراست هستند. منبع خاطرنشان می کند که سرنوشت نظام سیاسی آینده ایران در ماحصل تقابلات و رویارویی های رهبران مذهبی نهفته است. البته به اعتقاد منبع، در بحبوحه این اختلافات باز هم عرصه برای فعالیت چپگرایان فراهم نخواهد شد چرا که مادامی که رهبران مذهبی ایران، نیروهای مسلح را در کنترل و سیطره خود دارند، مجال فعالیت چپگرایان مهیا نخواهد شد. به نظر منبع، اولین رهبر مذهبی که قادر خواهد بود در این معادله، نقش سکولاریستها را به دوش بکشد، احتمالاً شریعتمداری خواهد بود؛ چرا که وی حتی می تواند برای این منظور به اندازه کافی سلاح جمع آوری نماید. « قدر مسلم، آینده سیاسی ایران به زودی و در شهر قم رقم خواهد خورد.»

ناس


رویداد امنیتی در سفارت آمریکا، تهران

سند شماره 201

محرمانه3 ژوئن 1979 13 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5701به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: رویداد امنیتی در سفارت آمریکا، تهران

1- (محرمانه تمام متن)

2- در تاریخ 12 خرداد 1358 حدود ساعت 30/1 بعد از نیمه شب، حدود دو قطار فشنگ به طرف دروازه سفارت شلیک شد. یکی از فشنگ ها پس از عبور از پنجره بالای جعبه بالستیک در قفسه کتاب جای گرفت. چنین به نظر می رسد که این تیر توسط یک تیرانداز حرفه ای شلیک شده است. فشنگ دوم بر روی دیوار کنار دروازه نشست.

3- نیروی گارد مجاهدین تحت سرپرستی ماشاءالله کاشانی معتقد است که این گلوله ها از داخل ماشینی که به سرعت دور شده شلیک گردیده است. علاوه بر این ادعا می کنند که یکی از فشنگ ها با فاصله ای بسیار نزدیک از کنار یکی از گاردهای آنها که در داخل محوطه چمن کاری مستقر شده بود گذشته است. آنها عناصر مارکسیست را مسئول این حمله می دانند.

4- امروز صبح افسر امنیتی منطقه ای به بررسی محل نشست گلوله ها پرداخت و گفت که احتمالاً آنها از داخل محوطه شلیک شده اند، و بنا به احتمال زیاد کار یکی از گاردهای جوان بازیگوشی است که از چند روز قبل در میان نیروهای محوطه دیده می شود.

ناس


گزارش وضعیت جاری در ایران

ص: 441

سند شماره 202

محرمانه 3 ژوئن 1979 13 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 5720

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت جاری در ایران

16- خلاصه: (محرمانه) ضد حمله گسترده میانه روها. نیروگاه اتمی بوشهر فاقد تدابیر ایمنی معمول است. روحانیان جایشان در مسجد است. مدیران شرکت ملی نفت ایران استعفا می دهند. حمله به بیت آیت الله منتظری. اعدام پانزده نفر دیگر.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- ضدحمله گسترده میانه روها. در دعوای شدید دموکرات ها و دین سالارها بالاخره دو طرف شمشیرها را از رو بستند. برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب، یک گروه سیاسی مهم شدیداً از شیوه رهبری آیت الله خمینی انتقاد کرده است. جبهه دموکراتیک ملی در نامه بی سابقه ای که خطاب به خمینی نوشته است، هشدار می دهد که مفهوم «وحدت کلمه» دارد به «وحدت پیروی از دستورات من» یعنی دستورات خمینی تبدیل می شود. جبهه دموکراتیک ملی خواستار دیدار رویاروی با خمینی به منظور بحث درباره مشکلات شده است. متعاقب انتشار این نامه آیت الله طالقانی و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، حسن نزیه، نیز با اظهاراتی تقریباً به همان اندازه شدید اللحن که بیانگر ضد حمله هماهنگ میانه روها به افراطیون مذهبی محفل خمینی بود، از آنها انتقاد کردند. تصمیم امروز خمینی برای قطع ملاقات ها به منظور «استراحت» بیانگر نگرانی شدید قم است. همزمان با اعلام این مطلب، خبر عجیبی از رادیو پخش شد مبنی بر اینکه ارتباط جاده ای و ریلی با قم قطع شده است؛ آن هم به خاطر سیل! حتی اگر این مطلب حقیقت داشته باشد، منابع خبری حدس می زنند که شاید در قم خبرهای بدی باشد. منابع بسیار مطمئن گفتند که سه آیت الله سرشناس دیروز در قم به نماز جمعه نیامدند: آیت الله شریعتمداری، نجفی مرعشی. یک منبع خبری گفت که در تاریخ ایران، این مسئله همیشه بسیار حائز اهمیت بوده است. وقتی یک رهبر مذهبی برای نماز جمعه در مسجد حاضر نمی شود، نشانه مخالفت است. نامه جبهه دموکراتیک ملی ذهن خمینی را بسیار به خود مشغول کرده است. جبهه دموکراتیک ملی در این نامه گفته است که رهبری خمینی را پذیرفته است و بر نقش مثبت روحانیان در مبارزه با شاه تأکید می کند. ولی، سپس تا آنجا پیش رفته است که او را به حمایت از یک نوع نظام دیکتاتوری مذهبی که هر نوع ایدئولوژی دیگری را

ص: 442

طرد می کند و به مردم اجازه می دهد که به نویسندگان، انتشارات، و کتاب فروشی ها حمله کنند، متهم می سازد. در این نامه آمده است که دفتر خمینی در قم تمامی انتقادها را سرکوب می کند، حتی انتقادهای نوه خمینی را. در این نامه، برخی «دوستان صمیمی» خمینی غیروطن پرست و غیرمذهبی توصیف شده اند و گفته شده است که روحانیان برای رتق و فتق مسایل مهم سیاسی شایستگی ندارند. جبهه دموکراتیک ملی همچنین برگزاری رفراندوم جمهوری اسلامی را مایه تمسخر خوانده و گفته است که از زمان پیروزی انقلاب هیچ تلاشی برای اتحاد اقشار مختلف جامعه صورت نگرفته است. ولی، در این نامه هشدار داده است که جبهه دموکراتیک ملی اجازه نخواهد داد که استبداد بار دیگر بر کشور حاکم شود. «اگر آنهایی که به نام اسلام دست به خشونت و سرکوب می زنند، ما را تهدید کنند، به ما حمله کنند و سرکوبمان نمایند، آماده ایم تا پای جان برای استحکام هر چه بیشتر عدالت، آزادی و حقوق بایستیم.»

ب- نیروگاه اتمی بوشهر فاقد تدابیر ایمنی معمول است. مقاله ای که در مطبوعات به چاپ رسیده است گزارش می دهد که هیچیک از تدابیر معمول ایمنی و امنیتی که در ساخت نیروگاههای اتمی اروپا رعایت می شود در ساخت نیروگاه اتمی بوشهر در جنوب ایران بکار گرفته نشده است. اسنادی که روز گذشته در محل نیروگاه به دست آمد نشان می دهد که هیچ تمهیدی برای دفع زباله های اتمی اندیشیده نشده، و ظاهراً هیچ طرحی برای مقابله با پیامدهای یک انفجار اتمی احتمالی وجود ندارد. نیروگاه اتمی بوشهر به منظور تولید برق احداث شده و ساخت آن تحت نظارت و با مشارکت فعالانه کانون حفاظت از رآکتورهای اتمی در آلمان غربی انجام می شود. فعالیت های این کانون نیز تحت نظر دولت آلمان غربی است. نیروگاه فوق در نزدیکی شهر شیراز واقع است و تنها 10 کیلومتر با نزدیکترین شهر فاصله دارد. اسناد به دست آمده در محل نیروگاه که دارای مُهر تأیید وزارت امور خارجه آلمان و کانون حفاظت از رآکتورهای اتمی است نشان می دهد که هیچ راه حلی برای جلوگیری از انتشار [مواد رادیواکتیو] در صورت یک انفجار اتمی احتمالی اندیشیده نشده است، و بدین ترییب، مواد رادیواکتیو ممکن است یا در هوا پخش شود و یا آب دریاچه ها و رودخانه ها را آلوده سازد. علاوه بر مسئله انفجار احتمالی نیروگاه، مسئله دفع زباله های اتمی از نیروگاه نیز تهدید خطرناک دیگری به حساب می آید. البته می توان زباله های اتمی را در معادن نمک دفن کرد، ولی این راه حل ایده آلی نیست. ایران هم اینک یک خطر اتمی بالقوه برای خودش محسوب می شود.

ج- روحانیان جایشان در مسجد است. آیت الله طالقانی در اولین اظهارات صریح و بی پرده خود پس از ماجرای کمیته ها در ماه فروردین در مصاحبه ای تلویزیونی به روحانیان قم تاخت. طالقانی در پاسخ به این پرسش یک خبرنگار که اگر پُست ریاست جمهوری ایران به او پیشنهاد شود، آیا این پُست را خواهد پذیرفت یا خیر، با قاطعیت گفت «نه» و افزود «بهترین جا برای روحانیان مسجد است، که در آنجا می توانند مردم را آگاه سازند.» او گفت که با شکل

ص: 443

گرفتن ارتش و پلیس، روحانیان باید از کمیته ها بیرون بیایند و مشغول تعلیم مردم شوند. طالقانی گفت: «اگر روحانیان بر سر پُست های مهم باشند، مشکلاتی ایجاد خواهد شد.»

د- استعفای دسته جمعی مدیران شرکت ملی نفت ایران. طبق آخرین گزارش های واصله، اعضای هیأت مدیره شرکت ملی نفت ایران استعفای دسته جمعی خود را به حسن نزیه، رئیس شرکت تسلیم کرده اند. آنها دلیل استعفای خود را «مناسب نبودن فضای موجود برای انجام درست وظایفشان» ذکر کرده اند. زمانی که حسن نزیه رئیس شرکت ملی نفت ایران شد، این هیأت هفت نفره را برای کمک به خود در انجام کارهای شرکت تعیین کرد. منابع خبری شب گذشته گفتند که حسن نزیه استعفاءنامه های اعضای هیأت مدیره را برای تأیید به کابینه دولت تسلیم کرده است.

اعضای هیأت مدیره در نامه استعفای خود صرفاً گفته بودند: «شرایط کنونی به گونه ایست که واقعاً خدمتی از ما ساخته نیست.»

ه- حمله به بیت آیت الله منتظری. اخباری که در ساعات پایانی جمعه شب به تهران رسید حاکی از آن بود که پنج فرد مسلح به بیت آیت الله منتظری در قم حمله کرده اند. نیروهای ضدانقلاب سعی داشتند از پشت بام خانه وارد بیت شوند ولی به دلیل هوشیاری نیروهای انقلابی تلاششان نافرجام ماند. به دلیل گستردگی ترورهای اخیر دژبان ها و پاسداران بیشتری از رهبران ایران در قم حفاظت می کنند. به نظر می رسد که اقدام آنها نتیجه مثبتی داشته است.

و- پانزده نفر دیگر اعدام شدند. پانزده نفر دیگر از «عوامل کشتار مردم» و «سرسپردگان رژیم پهلوی» امروز تیرباران شدند و بدین ترتیب کل تعداد اعدامی ها به 281 تن رسید. اعدام شده ها در استان های مختلف به شرح زیر است:

سرلشگر غلامحسین شمس تبریزی

هوشمند حامدیان

غلامحسین علایی

مهدی مقدم حسینی

حسین طبایی

داود سدامی

سروان افتخاری

ستوان الله وردی یعقوبی

معصوم ناجی نژاد

محمد بهکار

حمید خیرخواه

عباس کردبچه

سروان علی حمزه لوئی


«افشاگری های» روزنامه اطلاعات در خصوص فعالیتهای ساواک و...

ص: 444

سند شماره 203

محرمانه4 ژوئن 1979 14 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5772به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی سی فوری

موضوع: «افشاگری های» روزنامه اطلاعات در خصوص فعالیتهای ساواک و

سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده آمریکا

1- (محرمانه- تمام متن)

2- روزنامه کثیرالانتشار اطلاعات در نسخه های مورخ 2 و 3 ژوئن ترجمه مقاله ای به قلم جان کلی تحت عنوان «جان کلی- یک محقق آمریکایی» منتشر کرده و در آن خاطرنشان کرده است که جان کلی برخی اقدامات سازمان سیا در ایران را افشا کرده است؛ از جمله این که شاه سابق به منظور حفظ سلطنت خود، ژنرال هایزر را به عنوان نایب السلطنه برگزید؛ و نیز این که حمله به سفارت آمریکا توسط سازمان سیا برنامه ریزی و طراحی شده بود. به علاوه، در این مقاله اسامی افراد ایرانی شرکت کننده در برنامه های آموزشی سازمان سیا ارائه شده است؛ ضمناً در این مقاله به خوانندگان قول داده شده است که اسامی افسران و عوامل سازمان سیا که در بازه زمانی سالهای 1950 تا 1975 در ایران مشغول فعالیت بوده اند، در نسخه های بعدی منتشر خواهد شد. گزیده هایی از این مقاله به صورت غیررسمی به انگلیسی ترجمه شده و در غالب اطلاعات سفارت، ارسال خواهد شد.

3- نکته شایان توجه این که در ماه فوریه گذشته، جان کلی یک کنفرانس خبری در NYC برگزار کرد و این مقالات را نیز در نشریه «ضد جاسوسی» منتشر نمود. لطفاً مشخص نمایید که آیا وزارت امور خارجه در خصوص اظهارات جان کلی تحقیق و بررسی لازم را به عمل آورده است یا خیر و نیز این که در صورت انجام تحقیق، نتیجه حاصله چه بوده است. نظر ما بر این است که در اسرع وقت، این اتهامات اساساً تکذیب شده و همگی «کذب محض» معرفی گردند.


گزارش وضعیت جاری در ایران

سند شماره 204

محرمانه 4 ژوئن 1979 14 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 5781

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت جاری در ایران

16- خلاصه: (محرمانه) دیده شدن جورج حبش در ایران. غیروابسته بودن ارتش ایران.

ص: 445

کاهش تولید نفت به 3/4 میلیون بشکه در روز. هیأت مدیره شرکت ملی نفت ایران در اعتراض به حمله لفظی به رئیس شرکت نفت استعفاء می دهند. اظهارات آیت الله خلخالی درباره ریاست جمهوری. اخبار متفرقه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) الف- دیده شدن جرج حبش در ایران: دریادار مدنی، فرمانده نیروی دریایی و استاندار خوزستان، به خبرنگاران گفت که رهبر جبهه خلق برای آزادی فلسطین «دو یا سه بار» در حال انجام فعالیت های مشکوک در خوزستان رؤیت شده است. استاندار خوزستان گفت که حبش در روستایی به نام شادگان، که در حدود 8 کیلومتری جاده اهواز خرمشهر قرار دارد، دیده شده است. او افزود که مردم به راحتی می توانند از مرز عبور کنند و از عراق به ایران بیایند. دریادار مدنی بار دیگر بیگانگان را به مداخله در امور ایران متهم ساخت، و یکبار دیگر افزود که هیچ مشکلی بین فارس ها و اعراب استان وجود ندارد. او گفت «گروههایی که خود را نماینده اعراب معرفی می کنند، گروههایی ضدانقلابی هستند که تحت لوای چپگراها فعالیت دارند.» دریادار مدنی همچنین گفت که گمان می رود کنسولگری عراق در استان خوزستان به نحوی در آشوب های اخیر خرمشهر دست داشته است. او گفت که کانون فرهنگی و سیاسی اعراب در قاچاق سلاح از عراق دست داشته است، و برخی از وابستگان شاه یک میلیارد ریال برای اجیر کردن قاچاقچی به منظور ایجاد آشوب در منطقه صرف کرده اند، و مدارکی در دست است که نشان می دهد سفیر سابق ایران در آمریکا، اردشیر زاهدی، با قاچاقچیان سلاح تماس داشته است. دریادار مدنی همچنین گفت که دفتر سازمان آزادیبخش فلسطین در استان خوزستان هرگونه ارتباط با آشوب های اخیر در استان را رد کرده است.

ب- ارتش ایران غیروابسته خواهد بود. سرلشگر ناصر فربُد، رئیس ستاد نیروهای مسلح اسلامی ایران، اظهار داشت که ارتش آینده دو خصوصیت خواهد داشت: یک، ارتشی اسلامی، و دو، ارتشی غیروابسته خواهد بود. سرلشگر فربُد که در دانشگاه ارتش سخن می گفت، (محرمانه) اظهار داشت که «هم اکنون ارتش در چند نقطه کشور با ضدانقلابیون درگیر است، و آنها را درهم کوبیده است. این امر یک وظیفه ملی و خواست ملت ایران است.» او گفت که ضدانقلابیون به دلایل بی اساس برای کشور ایجاد مشکل می کنند ولی هر زمان که ارتش وارد عمل می شود، توطئه آنها را خنثی می کند. فربُد به استادان دانشکده گفت که ما خواهان ارتشی هستیم که از ملت الهام می گیرد و بر اراده ملت تکیه می زند. این هدفی است که در ارتش و کل کشور دنبال می کنیم. ارتش ما سالهاست که از ملت بریده بود، ولی در شرایط فعلی انقلاب تمامی پیوندها با گذشته گسسته شده است. ما ارتشی می خواهیم که مطابق با جمهوری اسلامی باشد. ما یک ارتش ملی می خواهیم- ملت ما نمی تواند راه گذشته را دنبال کند. فربُد گفت که یکی از اصول انقلاب این بود که «گذشته نباید تکرار شود- ما در پی آینده ای بهتر هستیم. من

ص: 446

آینده ای را که پیش رو داریم دارای دو قطب می بینم. یکی جمهوری اسلامی و دیگری عدم وابستگی. رئیس ستاد ارتش اظهار داشت که دانشگاه علوم و فنون ارتش متعلق به ارتش است.» به بیان دیگر، ما ارتشی داریم که به علم و حمایت های علمی پرسنل خود نیازمند است، و به همین دلیل است که دانشگاه فوق ایجاد شده است. ما ارتشی داریم که همپای ارتش های دیگر است، و من در دانشگاهی هستم که پرسنل فنی ارتش را تربیت می کند. فربُد تأکید کرد که ارتش ایران باید از مرزهای کشور در مقابل مداخله خارجی و فعالیت های غیرقانونی برون مرزی حفاظت و صیانت کند. ولی در عین حال نباید در امور شهروندان قانونی دخالت نماید. رئیس ستاد ارتش درباره درخواست های مشروع افسران گفت که به این درخواست ها رسیدگی خواهد شد. او گفت که در همین باره و همچنین درباره مشکلات بازسازی ارتش با خمینی صحبت کرده است. فربُد اظهار داشت که خمینی در این باره دستوراتی صادر کرده است، ولی اشاره ای به آنها نکرد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): دانشگاه علوم و فنون ارتش دو سال پیش تأسیس شد و هم اکنون 120 دانشجو دارد. انتظار می رود که در آینده نزدیک تعداد دانشجویان آن به 400 نفر بالغ شود.

ج- کاهش تولید نفت به سقف 3/4 میلیون بشکه در روز. روز گذشته سخنگوی شرکت ملی نفت ایران فاش ساخت که تولید نفت ایران به سطح 3/4 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است. ماه گذشته تولید نفت به 4/1 میلیون بشکه در روز رسیده بود. او گفت که تولید نفت در خوزستان به 3/4 میلیون بشکه در روز از چاههای نفت، و 500 هزار بشکه در روز از سکوهای ساحلی خلیج فارس رسیده است. کاهش تولید نفت به سبب کاهش مصرف داخلی بوده است.

د- هیأت مدیره شرکت ملی نفت ایران در اعتراض به حمله لفظی به رئیس شرکت استعفاء می دهند. هم اکنون مشخص شده است که استعفای دسته جمعی هیأت مدیره شرکت ملی نفت ایران در اعتراض به حمله لفظی اخیر آیت الله بهشتی به رئیس شرکت صورت گرفته است. ولی طبق آنچه منبع اقتصادی ما که در طول 48 ساعت گذشته اخبار را دنبال کرده است، گزارش کرده است، نزیه از اعضای هیأت مدیره خواسته است که لااقل در حال حاضر استعفای خود را پس بگیرند. روز گذشته گزارش داده بودیم که اعضای هیأت مدیره به بهانه اینکه شرایط برای انجام وظیفه مناسب نیست، استعفاء داده بودند.

ه- نامزدی آیت الله خلخالی در انتخابات ریاست جمهوری. آیت الله صادق خلخالی روز گذشته گفت که شاید در انتخابات ریاست جمهوری نظام جمهوری ایران نامزد شود «زیرا هیچ چیزی نمی بینم که مانع از این کار باشد.» ولی این آیت الله که در حال دیدار از خوزستان برای رسیدگی به امور دادگاههای اسلامی است به یک خبرنگار گفت که نامزدی و موفقیتش به اراده مردم بستگی دارد.

ص: 447

و- اخبار متفرقه:

(1) وزارت آموزش و پرورش با صدور بخشنامه ای اعلام کرد که زنان متأهل حق شرکت در کلاس های روزانه مدارس و دانشسراها را ندارند. وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد زنان متأهلی که مایل به ادامه تحصیل هستند می توانند به طور مستمع آزاد و در منزل درس بخوانند و سپس در امتحانات آخر سال در مدارس و دانشسراها شرکت کنند. این بخشنامه عقب گردی است برای زنانی که دو سال پیش اجازه شرکت در کلاس های مؤسسات آموزشی را یافته بودند. در آن زمان نیز زنان می توانستند در صورت تمایل به صورت مستمع آزاد درس خود را ادامه دهند و در امتحانات آخر سال شرکت کنند، به نحوی که به امور زندگی شان لطمه ای وارد نشود.

(2) شرکت متروی تهران قراردادهای خود را با سه شرکت فرانسوی که در حال احداث خط راه آهن شهری تهران بودند، لغو کرد.

(3) آیت الله خمینی روز 5 ژوئن را روز عزای عمومی اعلام کرد. خمینی در بیانیه ای که به مناسبت روز 5 ژوئن صادر کرد، گفت «پانزده خرداد نقطه شروع مبارزات روحانیان با رژیم فاسد پهلوی در سرتاسر کشور بود. در راهپیمایی های اعتراض آمیز آن روز که به همت روحانیان برپا شد، نزدیک به 15000 آدم بی گناه کشته شدند. من امروز را برای همیشه روز عزای عمومی اعلام می کنم و در مدرسه فیضیه می نشینم و برای شهدای آن روز عزاداری می کنم. من امیدوارم که استعمار از ایران ریشه کن شود و جمهوری اسلامی بر اساس قران مجید مستقر شود.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): تظاهراتی که در بالا به آن اشاره شد، در روز 5 ژوئن 1964 [1963] صورت گرفت و در نتیجه آن خمینی ابتدا به ترکیه و سپس به عراق تبعید شد. به خاطر اعلام عزای عمومی، سفارت نیز به جز بخش آتش نشانی و پرسنل ضروری تعطیل خواهد بود. انتظار می رود که فردا در تمام تهران راهپیمایی برپا شود.


گزارش وضعیت 5 ژوئن

سند شماره 205

محرمانه 5 ژوئن 1979 15 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 5825به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی

موضوع: گزارش وضعیت 5 ژوئن

1- (محرمانه تمام متن)

2- به دستور آیت الله خمینی روز 5 ژوئن به مناسبت شانزدهمین سالگرد تظاهرات ضدشاه که طی آن تعدادی از مردم کشته شدند، روز عزای عمومی اعلام شد (تعطیلات شیعیان بیشتر عزاداری و کمتر جشن و سرور است). حزب جمهوری اسلامیِ خمینی اعلام کرد که به همین مناسبت در یکی از میدان های بزرگ تهران راهپیمایی برپا می کند. بیش از 30 گروه سیاسی

ص: 448

دیگر از انجمن های اسلامی گرفته تا حزب (کمونیست) توده بلافاصله اعلام کردند که در این راهپیمایی شرکت خواهند کرد. در مسیر هایی که ابتدا برای راهپیمایی اعلام شد، فقط یک مسیر از کنار سفارت می گذشت، ولی احتمالاً به دلیل تلاش دولت موقت برای جلوگیری از هر گونه حادثه ای رادیو دولتی ایران مسیرهای جدیدی را اعلام کرد که همگی از سفارت دور هستند.

3- با وجود این، از ساعت 9 صبح به بعد 3 یا 4 گروه از تظاهرکنندگان از مقابل ضلع جنوبی سفارت در خیابان تخت جمشید عبور کردند که بزرگترین آنها شامل 3 تا 5 هزار تظاهرکننده بود. آنها پلاکارت هایی با خود حمل می کردند و شعار می دادند از جمله «مرگ بر امپریالیسم آمریکا»، «اسلام پیروز است، آمریکا نابود است»، و «درود بر انقلاب». چند مرد مسلح نیز در میان تظاهر کنندگان دیده می شدند ولی حال و هوای خصومت آمیزی بر تظاهرکنندگان حاکم نبود و حتی در مقابل سفارت نیز توقف نکردند.

فرمانده محافظان کمیته ای سفارت، ماشاء الله کاشانی، چند نفر جوان دیگر را برای کمک به آنها در حفاظت از سفارت در این روز آورده بود.

از هم اکنون معلوم است که راهپیمایی گسترده ای در تهران برگزار خواهد شد و احتمالاً با شروع آن تظاهر کنندگان بیشتری از مقابل سفارت عبور خواهند کرد.

ناس


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 206

محرمانه 6 ژوئن 1979 16 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 5835

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): میگ های عراقی بمب ناپالم در روستاهای ایران فرو می ریزند. توده های مردم به شهدای 15 خرداد ادای احترام می کنند. آیت الله حسینی درباره به راه افتادن حمام خون هشدار می دهد. شرکت نظامیان در راهپیمایی ها ممنوع شد. نیروهای ارتش از بیت خمینی خارج می شود. نیروی هوایی وفاداری خود را به انقلاب اعلام می کند. پنج نفر دیگر اعدام شدند و رئیس شرکت ملی نفت ایران استعفای هیأت مدیره را نپذیرفت.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- میگ های عراقی بمب ناپالم در روستاهای ایران فرو می ریزند. استاندار آذربایجان

ص: 449

غربی، محمد عباسی، روز گذشته به منابع خبری گفت که چهار هواپیمای میگ عراقی روز دوشنبه از مرزهای ایران گذشتند و با بمب و تیربار دو روستای مرزی را مورد حمله قرار دادند. عباسی گفت در جریان حمله میگ های عراقی با بمب های ناپالم و تیربار به روستاهای مرزی تا به حال 6 نفر کشته و 40 نفر مجروح شده اند، ولی از آنجایی که اطلاعات کاملی از وضعیت روستاهایی که ممکن است مورد حمله هواپیماهای عراقی قرار گرفته باشند، مخابره نشده است، احتمال دارد تعداد تلفات بیشتر از این باشد. او افزود که در یکی از دو روستایی که مورد حمله قرار گرفتند، فقط سه خانه صحیح و سالم مانده و بقیه بر اثر بمباران سنگین هواپیماهای عراقی ویران شده اند. عباسی گفت که گزارش کاملی را در این باره به دولت مرکزی تسلیم کرده است و اگر قرار باشد اقدامی انجام شود، احتمالاً از طریق وزارت امور خارجه صورت خواهد گرفت. او گفت که احتمالاً هواپیماهای عراقی در درون مرزهای خود مشغول انجام عملیات بوده و «اشتباهاً» وارد مرزهای ایران شده اند. با وجود این، او افزود که فعلاً نمی تواند با اطمینان حرفی بزند و این عراقی ها هستند که باید درباره حمله بدون دلیل شان به روستاهای ایران توضیح بدهند. او گفت که حمله عراقی نمونه ای از نقض حاکمیت ایران بر سرزمین و حریم هوایی کشور است. این حادثه اولین تنش جدی در روابط ایران و عراق است که پس از چهار سال قطع رابطه در سال 1972 از سر گرفته شده بود. در آن زمان وزیر امور خارجه الجزایر، احمد بوتفلیقه، بین دو کشور میانجیگری کرد. این حادثه زمانی رخ می دهد که ایران سعی دارد سیاست خارجی خود را در خلیج فارس از یک ناسیونالیسم فاشیستی به یک اخوت اسلامی تغییر دهد. دسترسی به هیچ یک از مقامات ایرانی برای اظهارنظر درباره سخنان استاندار آذربایجان غربی مقدور نبود، ولی منابع دیپلماتیک گفتند که در اینگونه موارد رسم این است که ایران باید مراتب اعتراض خود را اعلام کند و از عراق توضیح بخواهد.

ب- توده های مردم به شهدای 15 خرداد ادای احترام کردند. توده های مردم به رهبری روحانیان بار دیگر با دولت اسلامی تجدید میثاق و هرگونه تلاش برای تضعیف آن را محکوم کردند. قطعنامه ای که در جمع بزرگترین تجمع تظاهرکنندگان در تهران، که بیش از 10 هزار نفر در آن شرکت داشتند، قرائت شد ایالات متحده و به ویژه سنای آمریکا را به طرح «توطئه های بی شرمانه» و «تبلیغات جهت دار» بر ضد ایران متهم ساخت. حداقل نزدیک به 300 هزار نفر از جمله کسانی که به مناسبت عزاداری برای کشته شدگان لباس عزا به تن داشتند و یا برای راهپیمایی خیابانی لباس غیر رسمی پوشیده بودند در تهران به راهپیمایی پرداختند. در شهرستان ها نیز صدها هزار نفر در تظاهرات شرکت کردند. زنان انقلابی نیز در حالی که مسلسل های سبک یوزی ساخت اسرائیل و ژ-3 های ساخت بلژیک و پرچم های کوچک ایران را که عکس خمینی بر روی رنگ سبز و سفید و قرمزش چاپ شده بود، حمل می کردند در خیابان های شهر راهپیمایی کردند. تعداد کمی از انقلابیون نیز با یونیفورمهای زیبای مشکی در تظاهرات شرکت داشتند. ولی تعداد اعضای یونیفورم پوش نیروهای مسلح در این راهپیمایی

ص: 450

نسبت به راهپیمایی های قبلی کمتر بود، که احتمالاً به دلیل ممنوعیت شرکت سربازان در راهپیمایی های سیاسی بوده است.

ج- شیخ حسینی در مورد به راه افتادن حمام خون هشدار داد. رهبر برجسته کردهای ایران، شیخ عزالدین حسینی روز گذشته هشدار داد چنانچه قانون اساسی جدید حقوق کلیه اقلیت های قومی ایران را حفظ و تضمین نکند، احتمال دارد در ایران حمام خون راه بیفتد. رهبر کردها گفت که باید «همه گروههای سیاسی» کشور در تهیه و تدوین پیش نویس قانون اساسی جدید شرکت داشته باشند و پیش نویس قانون اساسی جدید باید به تصویب یک مجلس مؤسسان برسد. او همچنین گفت که باید همه اصول منشور حقوق بشر در قانون اساسی جدید گنجانده شود و حقوق تمامی اقشار ایران در آن تضمین گردد.

د- شرکت نظامیان در راهپیمایی ها ممنوع شد. دادستان کل ارتش روز گذشته شرکت پرسنل ارتش در راهپیمایی ها و تجمعات عمومی را ممنوع اعلام کرد. دفتر دادستانی ارتش روز گذشته با صدور بخشنامه ای رسماً شرکت پرسنل ارتش را در تجمعات عمومی و تظاهرات چه در داخل و چه در خارج پادگان ها ممنوع اعلام کرد. در این بخشنامه آمده بود «دفتر دادستانی ارتش بدینوسیله به اطلاع کلیه افسران، درجه داران، سربازان و کارمندان غیرنظامی ارتش، نیروی دریایی و نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران می رساند که شرکت در تظاهرات و تجمعات عمومی مغایر مقررات نظامی و ممنوع می باشد.» علاوه بر این، در اطلاعیه فوق آمده بود که کلیه درخواست ها و اعتراضات باید ابتدا از طریق مجاری مناسب مطرح شود و در صورتی که مقامات ذیربط به آن رسیدگی نکردند، آنگاه به دادستانی ارتش ارجاع گردد. دفتر دادستانی که 24 ساعته حاضر به دریافت درخواست ها و شکایات است از نظامیان خواست تا برای طرح شکایات خود با شماره های 845001 و 842004 تماس بگیرند. پیش از انتشار این اطلاعیه، دژبان مرکز طی نامه ای از دفتر دادستانی نظامی خواسته بود تا شرکت نظامیان را در تظاهرات ممنوع اعلام کند. فرماندهی دژبان مرکزی در این نامه از دادستان نظامی خواسته بود تا رسماً از کلیه پادگان ها بخواهد تا در صورت شرکت هر یک از نظامیان در تظاهرات اسامی آنها را به دژبان مرکز اطلاع دهند. فرمانده دژبان گفت «دژبانان وظیفه حفظ نظم در ارتش را بر عهده دارند و دستوراتی به منظور برخورد با هرگونه بی نظمی صادر شده است.»

نظریات تهیه کننده (محرمانه): هر چند طبق بخشنامه فوق کلیه نیروهای مسلح اسلامی از شرکت در تجمعات و تظاهرات منع شده اند، ولی با این حال اجازه دارند در رفراندوم آتی و انتخابات عمومی شرکت کنند.

ه- نیروهای ارتش از بیت خمینی خارج می شوند. تیمسار سیف[سید] امیر رحیمی، فرمانده دژبان ارتش، روز دوشنبه اعلام کرد که محافظان ارتشی از بیت امام روح الله خمینی خارج شده اند و در آینده فقط از محله ای که بیت خمینی در آن قرار دارد محافظت خواهند کرد. تیمسار رحیمی گفت که این اقدام به دلیل عدم همکاری کافی رهبران مذهبی قم با او صورت

ص: 451

گرفته است. رحیمی گفت که علیرغم توافق خمینی با ارتش، سایر رهبران مذهبی قم با او همکاری نکرده اند و تحت چنین شرایطی منطقی نیست که از ارتش توقع داشته باشیم مسئولیت حفاظت از خمینی را بر عهده بگیرد. هفته گذشته طبق توافق رهبران مذهبی با تیمسار رحیمی، وظیفه حفاظت از امام خمینی و سایر رهبران مذهبی برعهده دژبان ارتش گذاشته شد. ولی با خارج شدن نیروهای ارتش، حفاظت از بیت خمینی موقتاً به پاسداران انقلاب به فرماندهی حاجی لطفی واگذار شده است.

و- نیروی هوایی ایران وفاداری خود را به انقلاب اعلام کرد. در تحولی دیگر، نیروی هوایی ایران روز گذشته با صدور اطلاعیه ای وفاداری خود را به انقلاب اسلامی اعلام کرد و قسم خورد که «تا آخرین قطره خون از آن دفاع خواهیم کرد.» نیروی هوایی هشدار داد که عوامل قدرت های خارجی و رژیم گذشته ایران هنوز فعال هستند و کوشش دارند با استفاده از حربه های بی شرمانه انقلاب را از مسیر اصلی اش منحرف سازند. در اطلاعیه نیروی هوایی آمده بود که این نیروهای نامطلوب به این امید واهی دل بسته اند که می توانند با پخش شایعات گوناگون در میان مردم رعب و نارضایتی ایجاد کنند. در اطلاعیه فوق آمده بود «تعجبی ندارد که این گرگ صفتان در لباس بره خود را انقلابیون دلسوز نشان دهند و ملت را به خاک و خون بکشند» ولی این دشمنان باید بدانند که تمامی راههای گریز بر روی آنها بسته شده است و ملت هوشیار به آنها اجازه نخواهند داد تا انقلاب را منحرف سازند.

ز- پنج نفر دیگر در تهران و رفسنجان اعدام شدند. سه مأمور سابق ساواک روز گذشته در تهران تیرباران شدند. این سه نفر عبارت بودند از محمد کریم باصری نیا، رئیس سابق ساواک در قم، پرویز حاجی فر[حاجی فرجی] و ولی الله غیائی که هر دو از مأموران ساواک بودند. اتهام آنها محاربه با خدا، مفسد فی الارض، و شکنجه و قتل آزادیخواهان بود. دو تن از «عوامل رژیم سابق» نیز در رفسنجان تیر باران شدند. این دو نفر سرگرد عبدالحسین سروش، رئیس پلیس رفسنجان در دوران انقلاب و ستوان حافظ سرنوشت، رئیس اداره اطلاعات پلیس شهر بودند.

ح- رئیس شرکت ملی نفت ایران استعفای هیأت مدیره را نپذیرفت. طبق گزارش ها، رئیس شرکت ملی نفت ایران، حسن نزیه، گفته است که استعفای هیأت مدیره شرکت را که به او تسلیم شده بود، نپذیرفته است. روز شنبه گزارش شده بود که تمام اعضای هیأت مدیره شرکت ملی نفت ایران در اعتراض به حملات آیت الله دکتر محمد بهشتی به حسن نزیه از پست خود استعفا داده اند. تصور می شود که آیت الله بهشتی از اعضای شورای انقلاب اسلامی باشد. نزیه شب گذشته گفت که «آنها از اینکه حرف حق اینقدر موجب تشویش شده است، منزجر شده اند.» کارمندان صنعت نفت تصمیم گرفته بودند در حمایت از سخنان نزیه در مورد اسلام و مسایل ملی در مقابل دفتر اصلی شرکت ملی نفت ایران تجمع کنند. نزیه شب گذشته در جمع کارمندان شرکت نفت حاضر شد و از آنها خواست که هیچ اقدامی نکنند. اعضای هیأت مدیره از سوی شخص نزیه منصوب شده بودند و استعفای آنها بیشتر جنبه نمادین

ص: 452

داشت. هیأت مدیره شرکت نفت اعلام کرده بود که شرایط موجود برای ادای وظیفه مناسب نیست. هیأت مدیره از آیت الله خمینی خواسته است تا شخصاً با انتصاب آنها در این پست موافقت کند. در عین حال، روزنامه کیهان به نقل از حسن نزیه گزارش داده است که تولید نفت برای مصرف داخلی و صادرات به خارج کشور کافی است. تولید نفت ایران در سطح 4 میلیون بشکه در روز قرار دارد که 700 هزار بشکه آن به مصرف داخل می رسد.


گزارش وضعیت ماهانه

سند شماره 207

محرمانه6 ژوئن 1979 16 خرداد 1358

از: افسر امنیتی منطقه ای، سفارت آمریکا، تهران ایران

به: وزارت امور خارجه آمریکا

موضوع: گزارش وضعیت ماهانه

I . ارزیابی خطر:

الف) طی اردیبهشت ماه 1358 و تا به حال، میزان خطرات موجود علیه سفارت و پرسنل آن بسیار بالا بوده است. دولت ایران به کرات دولت آمریکا را متهم به «مداخله در امور داخلی خود» نمود و رسماً خواستار برپایی تظاهرات گسترده علیه سفارت آمریکا شده است. در زمان پیدایش این نوشتار، چنین تبلیغ شده است که دولت ایران سفیر پیشنهادی آمریکا را نمی پذیرد. در حال حاضر روابط دیپلماتیک بسیار بحرانی و پیچیده است. گذشته از روابط دیپلماتیک بین دولت میزبان و آمریکا، تمامی کشور دستخوش اقدامات تروریستی کوچک و بزرگ شده است. اخیراً در جنوب ایران، چریک های عرب در اعتراض به وضع اجتماعی و اقتصادی خود یک شهر را به طور کامل به آتش کشیدند. شبانگاهان در خیابانها و جاده های تهران موانعی قرار داده می شود و مجاهدین مسلح عابرین و وسائط نقلیه را متوقف کرده و آنها را بازرسی می نمایند. علاوه بر این نوعی بحران شدید اجتماعی در اینجا حاکم است و گروههای رقیب مسلح شده اند. بنا به گزارش مقامات سفارت بسیاری از منابع آنها از ترس اینکه مبادا هدف اقدامات تلافی جویانه واقع شوند از ملاقات با آنها سر باز می زنند. این روزها ایرانیها از جنگ داخلی سخن می رانند. خلاصه اینکه، امکان حمله جمعی و یا تروریستی به سفارت بسیار زیاد است. در آینده امکان دارد که کسانی به ربودن و یا کشتار پرسنل آمریکایی نیز مبادرت ورزند؛ ولی هنوز معلوم نیست که آیا این امر طراحی شده و یا شخص خاصی موردنظر قرار گرفته است.

ب) اقدامات خاص علیه آمریکا

1- در تاریخ 26 اردیبهشت ماه سازمان آزادیبخش فلسطین یک «راهپیمایی» با شرکت 150 نفر به طرف دانشگاه تهران به راه انداخت.

2- در تاریخ 7، 8 و 9 خرداد در پایان تظاهرات چند تیر شلیک شد تا امکان خشونت علیه

ص: 453

سفارت از بین برود و گروههای مخالف سعی نکنند که به ساختمان اصلی سفارت نزدیک شوند. در تاریخ 7 خرداد همان گروهی که از طرف دولت ایران مأمور حراست از سفارت شده بود پرچم آمریکا را به تظاهرکنندگان داد و آنها نیز آن را پاره پاره کردند). پس از این واقعه، پرچم آمریکا بار دیگر به اهتزاز درآمد، لیکن این بار در ارتفاع 20 پایی قرار گرفت و بخش اضافی میله پرچم نیز پایین آورده شد. در هر دو روز 7 و 8 خرداد ماه نیروی گارد مجاهدین تحت سرپرستی ماشاءالله کاشانی (که حدود 100-75 نفر بود) از طرف سپاه انقلاب اسلامی تقویت شد (و حدود 125-100 نظامی را نیز شامل می گشت). حدود 200 نفر نیروی نظامی نیر به صورت ذخیره در یکی از پادگانهای نزدیک سفارت به حالت آماده باش درآمده بودند.

تمامی اعضای «تیم دفاع داخلی» مرکب از اعضای مهم وزارت خارجه، ارتش آمریکا، تفنگداران دریایی، و نیز افسر امنیتی منطقه ای در این روزها آماده بودند. در تاریخ 15 خرداد نیز تظاهرکنندگانی مرکب از 4500 نفر از جلوی سفارت گذشتند ولی هیچ گونه خشونتی نشان ندادند.

3- طی ماه مزبور چند بار گلوله هایی به طرف ساختمان اصلی سفارت شلیک گردید ولی هیچ گونه خسارت جدی وارد نیامد و فقط در یک مورد که آن هم یک تیراندازی شبانه بود گلوله ای به یکی از پنجره ها اصابت نمود. حدود 15-10 بار صدای شلیک تفنگ های خودکار در داخل محوطه آن هم از سوی گارد مجاهدین شنیده شد ولی خسارتی وارد نیامد. در گزارشات گارد مجاهدین آمده است که این تیراندازیها اشتباهی رخ داده است ولی به نظر ما بین گاردها و افراد ناشناس درگیریهایی رخ داده است.

4- گذشته از جامعه رسمی آمریکایی (که حدود 75 نفر هستند)، تجار آمریکایی نیز هدف خشونت آن هم از سوی کارگران و کارمندان اخراجی واقع می شوند. در چند مورد که کارگران با توسل به زور بازرگانان آمریکایی را توقیف کرده بودند، بخش کنسولی و در یک مورد افسر امنیتی منطقه ای میانجیگری کرده بودند. یکی از مقامات دفتر حفاظت آمریکا نیز تهدید شده بود (که قبلاً توسط تلفن به وزارت خارجه اطلاع داده شده بود)

II . عملیات

الف) توجیه و مشورت با دیدارکنندگان

1- رونالد کلی کارمند بخش امنیت منطقه ای در تاریخ 10 و 14 اردیبهشت ماه به این واحد سفر کرد تا از وضع امنیت و روشهای امنیتی سفارت اطلاع حاصل کند.

2- افسر امنیتی منطقه ای، سرگرد جفری رونالد نیز به واحد آمد تا عملیات گاردهای امنیتی تفنگداران دریایی را مورد بازدید قرار دهد.

3- آقای دیوید لمب از شرکت ایستمن کداک نیز به سفارت آمد تا در مورد امنیت پرسنل خود مشورت نماید. شرکت کداک در ایران دچار مشکلات کارگری شدیدی شده که می تواند

ص: 454

منجر به گروگان گرفته شدن پرسنل آمریکایی گردد.

4- در تاریخ 25 اردیبهشت 1358 دستیار افسر امنیتی منطقه ای سفارت با افسران امنیتی سفارت های آمریکا در انگلستان و کانادا یعنی مسرز، گوربل و لوسی ملاقات نمود تا پیرامون مسایل مورد علاقه طرفین تبادل نظر نماید.

ب) فعالیت های پشتیبانی

افسر امنیتی منطقه ای همراه با مقام دفتر خارجی از تاریخ 30-26 اردیبهشت ماه ملاقاتی داشتند تا در مورد روشها و مشخصات امنیتی کنسولگری جدید واقع در محوطه سفارت تبادل نظر نمایند.

ج) فعالیتهای مهم

- در تاریخ 10 اردیبهشت افسر امنیتی منطقه ای کاگلین این واحد را ترک گفت و بیرمنگهام عهده دار مسئولیت های وی گردید.

- در تاریخ 30 اردیبهشت ماه طرح دفاع داخلی جدید تدوین و در اختیار پرسنل واحد قرار گرفت.

- برای استفاده از تاریخ 20 اردیبهشت، کارت هویت های جدیدی صادر و در اختیار پرسنل قرار داده شد.

در تاریخ 10 خردادماه طرحهای مربوط به بمب نامه ها نیز فرمول بندی و توزیع گردید.

- یک مرکز کنترل عملیاتی در رابطه با تظاهرات در تاریخ 30 اردیبهشت ماه ایجاد شد.

- دستورات تفنگداران دریایی تدوین و توسط افسر امنیتی منطقه ای تصویب گردید تا از تاریخ 11 خرداد به مرحله اجرا درآید.

- محل مربوط به کنترل عابرین پیاده در تاریخ 11 اردیبهشت ماه بازسازی شد و یک دستگاه بازرسی الکترونیک ارباب رجوع را شامل می گردد.

- دستیار افسر امنیتی منطقه ای تمام پرسنل موقت و دائمی را از نظر امنیتی توجیه نمود. سی و پنج آمریکایی موجود عمیقاً در جریان امور توجیهی قرار گرفتند. در مورد این جلسه توجیهی نیز خلاصه نامه رسمی تدوین گردید.

- بهبود در امنیت فیزیکی: نصب درب های ضدانفجار داخلی و خارجی، قرار دادن جعبه های حاوی شن در بخش داخلی پنجره ها، نرده کشی و دیوارکشی ها به پایان رسیده است. تنها مورد تکمیل نشده از پیشنهادات ناظر امنیتی منطقه ای سیستم کنترل راه دور تی-گارد می باشد (که قرار است توسط آرتی. سی آتن در اواسط خردادماه نصب گردد). دستگاههای آتش نشانی سه برابر شده است.

- واحد حراستی امنیتی مرکب از نیروهای مجاهدین توسط دستیار افسر امنیتی منطقه ای آموزش بیشتری دیده اند.

- افسر امنیتی منطقه ای به A/SY/SAS در رابطه با یکی از کارمندان سرویس خارجه که گویا

ص: 455

با سرویس اطلاعاتی متخاصم در تماس بود، گزارش داده است. در این مورد تحقیقات هنوز هم ادامه دارد.

- در مورد یکی از کارمندان سرویس خارجی که به سودجویی در یک مورد صدور روادید متهم شده بود تحقیقات لازم انجام شد و به موقع گزارش کامل آن برای A/SY/I/PVB ارسال خواهد شد.

- در بخش کنسولی موقت دستگاه بازرسی ویزیتورها نصب گردید.

- از سلاحهای موجود صورت برداری و گزارشی به A/SY ارسال شد.

- پشتیبانی اداری از افسر امنیتی منطقه ای با استخدام یک کارمند موقت سرویس خارجی به عمل آمد. این فرد در اواسط خردادماه در نزدیکی این دفتر مستقر خواهد گردید. به علت غیبت منشی آمریکایی در بخش اداری امکان در اختیار قرار دادن یک منشی آمریکایی برای این دفتر وجود ندارد. به محض بازگشت این منشی و با توافق مشاور اداری این پشتیبانی نیز به عمل خواهد آمد. مهم ترین مسئله بازسازی این دفتر از جنبه واقعی اداری آن است. در حال حاضر ما دارای اسکلت بایگانی، سیستم بایگانی، و حمایت از نظر منشی می باشیم. ما در تلاشیم تا عملیات به صورت عادی بازگردد. امیدواریم که از این پس اینگونه گزارش وضعیت ها مرتباً به افراد ذیربط ارسال شود. گزارش وضعیت ماه بعد شامل یک خلاصه آماری خواهد بود، که در گزارش حاضر به خاطر فقدان اطلاعات مربوطه گنجانده نشده است.

III. طرحهای مربوط به ماه آتی

- به جریان انداختن پشتیبانی منشی از دفتر امنیت منطقه ای.

- تقویت پناهگاههای موجود در اقامتگاههای سفیر و معاونت واحد.

- افسر امنیتی منطقه ای و دستیارش آماده توجیه ویلیام کلارک افسر امنیتی منطقه ای جدید در تاریخ 21 خرداد 1358 می باشند. افسر امنیتی منطقه ای بیرمنگهام نیز در تاریخ 23 خرداد رهسپار وزارت امور خارجه خواهد شد.

IV. تخلفات

وجود نداشته است.

V. تفنگداران دریایی و مهندسی دریایی

- اسکات اسمیت در تاریخ 8 اردیبهشت پس از دو ماه خدمت این واحد را ترک گفت. افسر امنیتی منطقه انجام وظیفه بسیار خوب وی را تدوین نمود و کاردار نیز رسماً بر آن صحه گذارده است.

- گروهبان ملکوم ئی. مین. افسر وظیفه تفنگدار دریایی دستورات مربوط به تفنگداران

ص: 456

دریایی را به طور کامل فرمول بندی نمود. واحد تفنگداران دریایی در تهران کاملاً آماده مقابله با رویدادهای دارای ماهیت تروریستی در این مکان است.

- افسر امنیتی منطقه ای گروهبان گری ا. روسو را از خدمت برکنار کرد که علت آن نیز سرپیچی از دستورات (ترک محل سکونت تفنگداران بدون کسب اجازه) بوده است.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 208

محرمانه 7 ژوئن 1979 17 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 5907

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت

تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) گزارش وضعیت جاری ایران شامل: ایران مراتب اعتراض خود را به حملات هوایی بی دلیل عراق اعلام می کند. تلفات حملات هوایی عراق. استاندار ایلام خواستار خلع سلاح مردم شد. اعدام های بیشتر.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- اعتراض ایران به حملات هوایی بی دلیل عراق. روز گذشته ایران به دلیل نقض حریم هوایی اش توسط جنگنده های عراقی و حمله آنها به چهار روستای ایران شدیداً به عراق اعتراض کرد. جنگنده های عراقی بر سر ساکنان روستاهای سردشت در استان آذربایجان غربی بمب ناپالم ریخته بودند. روز گذشته سفیر عراق در ایران، عبدالملک آل یاسین، برای دریافت نامه اعتراض ایران و توضیح علت حمله بدون تحریک به قلمرو حاکمیت ایران به وزارت امور خارجه فرا خوانده شد. گفته می شود که آل یاسین از وقوع این حادثه ابراز بی اطلاعی کرده و قول داده است که از دولت خود در این مورد توضیح بخواهد. مقامات سفارت عراق روز گذشته بمباران روستاهای ایرانی توسط جنگنده های عراق را تکذیب کردند. آنها گفتند که بمب های ناپالم ساخت آمریکاست و نیروی هوایی ما از این نوع بمب استفاده نمی کند. با وجود این، مقامات فوق حمله جنگنده های عراقی به مرزهای ایران را تکذیب نکردند. دفتر نخست وزیری نیز این حمله را تأیید کرده و گفته است که چهار جنگنده سوخو متعلق به نیروی هوایی عراق دوشنبه شب وارد مرزهای ایران شده و چهار روستای مرزی کشور را در سردشت در آذربایجان غربی بمباران کردند. فرمانده نیروی هوایی ایران، سرلشگر امامیان[ایمانیان]، اظهار داشته است که جنگنده های عراقی به روستاهای مرزی ایران حمله

ص: 457

نکرده اند. او سه شنبه شب به یک منبع خبری گفت که ایستگاههای راداری مرزی تجاوز هیچ جنگنده ی متخاصمی را به درون حریم هوایی ایران ثبت نکرده اند. تیمسار امامیان گفت که به احتمال قوی هدف این حملات روستاهای عراقی مجاور مرز ایران بوده است.

ب- تلفات حمله هوایی عراق. امروز یکی از روزنامه ها تعداد تلفات بمباران و گلوله باران جنگنده های عراقی را در روستاهای کردستان 10 کشته و 40 مجروح اعلام کرد، و نوشت که حملات هوایی دوشنبه شب در دو مرحله صورت گرفته است. این روزنامه همچنین به نقل از سفیر عراق در تهران نوشت که حملات فوق به روستاهای ایران احتمالاً نتیجه امور داخلی عراق و تعقیب اشرار بوده است. فرماندار سردشت، که در روزنامه ها فقط به نام نقیب از او نامبرده شده است، گفت که مسئله تعقیب اشرار قبایل به داخل خاک ایران حقیقت ندارد «زیرا جنگنده های عراقی به مناطق مسکونی (روستاها) و مزارع حمله کرده اند.» او همچنین اظهار داشت که هدف از این حملات، ضربه زدن به مردان بارزانی در سردشت نبوده است و افزود که بمباران مناطق کردنشین عراق دو سال است که ادامه دارد، «و احتمالاً این حملات به مناطق کردنشین ایران نیز سرایت کرده است.» او ابراز داشت که جنگنده های عراقی 10 تا 15 مایل به داخل خاک ایران نفوذ کرده و به روستاهای هالی شیعه، نوکان، توژال، کانیزار، گوروشیر، دودآباد، حمله کرده اند. شش نفر فقط در گوروشیر کشته شده و از 13 خانواری که در این روستا زندگی می کردند، فقط 3 خانوار کشته یا مجروح نداده است. او افزود که جنگنده های عراقی علاوه بر حمله به روستاها، منطقه بین کانیزار و توژال را گلوله باران کردند که موجب وارد آمدن تلفات به دام هایی شده است که در آنجا می چریدند. فرماندار سردشت گفت که به خاطر کوهستانی بودن منطقه هنوز گزارش کاملی از میزان تلفات و خسارات به دست او نرسیده است. از او پرسیدند که آیا پاسگاههای مرزی دارای پرسنل هست یا خیر، و او پاسخ داد که در حال حاضر نیروهای محلی مسئولیت اداره این پاسگاهها را بر عهده دارند و هر چند نیروهای انتظامی برای این پاسگاهها تشکیل شده اند، ولی ظاهراً در هنگام حمله بر سر پُست هایشان نبوده اند. فرماندار سردشت گفت که حملات در دو مرحله و در ساعت 12 ظهر و ساعت 14 روز دوشنبه صورت گرفت. ولی مقامات رسمی ایرانی توضیح نداد ه اند که چرا خبر این حملات بعد از 36 ساعت به رسانه های خبری اعلام شد. یک منبع خبری دیگر گزارش داده است که دو تیم پزشکی برای کمک به مجروحین این حملات به منطقه جنوب غربی سردشت اعزام شده اند. هیچ گزارشی از تلفات یا مجروح شدن سکنه روستاهای دیگر مخابره نشده است. برآورد شده است که خسارات مادی وارده به روستاها چیزی حدود 20 میلیون ریال باشد.

ج- استاندار ایلام خواستار خلع سلاح مردم شد. استاندار ایلام، سیداسدالله امیر قهرمان، با انتشار اعلامیه ای از مردم خواست تا سلاح های خود را ظرف مدت 10 روز به استانداری تحویل دهند، در غیر این صورت، دادگاههای انقلاب استان با متخلفان برخورد خواهند کرد.

ص: 458

استاندار ایلام گفت که اعلامیه مزبور متعاقب دستور امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی ایران، و با هدف حفظ آرامش عمومی صادر شده است. این اعلامیه مصرانه از «کلیه کودکان، برادران، پدران، سالخوردگان و افراد مؤمن و متقی» خواسته است تا با کمیته های نواحی مختلف شهر یا مراکز استانداری تماس بگیرند و «در خلع سلاح عمومی مردم و اطاعت از دستورات خمینی در ارتباط با منع خرید و فروش و حمل سلاح با استانداری همکاری کنند.»

د- اعدام های بیشتر. دادگاه انقلاب دزفول شش تن از عوامل رژیم گذشته را به مرگ محکوم کرد. اعدام شدگان عبارت بودند از: خان جان آهنی، مأمور ساواک؛ عبدالرضا عباسی، استوار ژاندارمری؛ سرهنگ بهادر افراسیابی، رئیس ساواک دزفول؛ و ستوان قاسم مددی. اتهام آنها قتل عام مردم و فعالیت های ضدانقلابی بود. در همین حال، دادگاه انقلابِ تهران پنج تن دیگر از عوامل رژیم گذشته را به مرگ محکوم کرد و آنها امروز اعدام شدند. اعدام شدگان عبارت بودند از: سرهنگ جلیل پور طوسی (که یکی از منابع عمومی نام او را خصوصی ذکر کرده بود)، فرمانده سابق دانشکده افسری تهران به اتهام قتل پنج دانشجو؛ و سرگرد منوچهر قزل ایاق، فرمانده حراست دانشکده افسری که به 12 سال حبس و انفصال از ارتش و پُست های دولتی محکوم شد. بقیه عبارت بودند از: محمد کریم باصری نژاد [باصری نیا]، شکنجه گر؛ پرویز حاجی فرجی، مأمور ساواک؛ ولی الله فیاض [غیائی]، مأمور ساواک؛ و یک نفر دیگر که هویتش فاش نشده است. دادگاه انقلاب تبریز نیز دو پلیس را به مرگ محکوم کرد: محمد تقی نصیر اوغلی و چراغعلی عقیقی. اتهام آنها کشتار مردم بود.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 209

محرمانه 10 ژوئن 1979 20 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 5999

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف.جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأیید کننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) وضعیت در ایران شامل: ملی شدن بانک ها. روابط عراق و ایران. اخراج سفیران و کارمندان عالی رتبه وزارت امور خارجه. مجلس مؤسسان، و بیانیه فداییان.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- دیدگاه خارجیان در مورد ملی شدن بانکداری در ایران. در روزهای تعطیل آخر هفته مورخ 9 و 10 ژوئن دولت موقت ایران 27 بانک خصوصی را که قبلاً به نظام ملی بانکداری

ص: 459

تعلق نداشتند، ملی اعلام کرد. بخش اقتصادی سفارت آمریکا گزارش کاملی درباره ملی شدن بانک ها و پیامدهای احتمالی آن تهیه کرده است که ارسال خواهد شد. در ذیل ترجمه مقاله ای فارسی از ایران پول درباره ملی شدن بانک ها به نظرتان می رسد که نام نویسنده آن ذکر نشده بود: «در حالی که نمایندگان بانک های خارجی منتظر تعیین تکلیف از سوی دفاتر اصلی خود هستند، تجار ایرانی و خارجی نیز در حال یأس و ناامیدی به سر می برند. یک حسابدار بریتانیایی می گوید که تصمیم دولت برای ملی کردن بانک ها تصمیمی بزرگ و البته ارتجاعی است. فعالیت بانک های خارجی در ایران با توجه به تجربه ارزشمند و دانش کارشناسی آنها در امر مدیریت در دوران بعد از انقلاب موجب اعتماد خارجیان به نظام بانکی ایران شده است و ملی شدن بانک ها فقط از تمایل بیشتر بازرگانان برای معامله با ایران خواهد کاست. بسیاری از بازرگانان بریتانیایی که خوش بینی چندانی نسبت به نظام بانکی ایران ندارند، فقط به دلیل حضور بانک های خارجی در این کشور هنوز فعالیت خود را ادامه می دهند. ولی اعتماد آنها به دولت به صفر رسیده است. یک تاجر ایرانی از گفته نخست وزیر مهدی بازرگان که رکود اقتصاد را به گردن بخش خصوصی انداخته بود، گله داشت. او با عصبانیت می گفت: «این حرف اصلاً معنی ندارد.» این بانک های خصوصی هستند که در بخش خصوصی سرمایه گذاری می کنند، و تنها بخشی که از اول انقلاب تا به حال اصولاً کاری انجام داده، همین بخش خصوصی بوده، و بخش دولتی کار چندان قابل اعتنایی صورت نداده است. این منبع برای نمونه به پروژه هایی نظیر خط لوله گاز ایگات دو، سد دره لار، طرح های گسترده جاده سازی، مجتمع پتروشیمی بندر شاهپور، توسعه بنادر در بندرعباس اشاره کرد و گفت که تعداد این پروژه ها بی شمار است، و دولت که در دام کاغذ بازی گرفتار است، ظاهراً به این زودی ها نمی تواند تکانی بخورد. اتفاق نظر در اینجا این است که دولت با ملی کردن بانک ها خطای بزرگی مرتکب شده است. تصمیم فوق را شورای انقلاب برغم مخالفت وزارت امور اقتصادی و دارایی و رئیس بانک مرکزی اتخاذ کرده است. مردم در اینجا فکر می کنند که دولت دست روی هر چیز که می گذارد آن را خراب می کند. همین حرف را می توان در مورد همه کشورهای دیگر نیز زد، زیرا ملی شدن بخش بانکداری و بیمه در هیچکدام از آنها موفق نبوده است و در نهایت دولت مجبور شده است آنها را دوباره به بخش خصوصی واگذار کند (مثلاً هند). همیشه این سئوال مطرح است که دولت از کجا می خواهد پرسنل ماهری را که برای اداره بانک ها لازم است، بیابد. صرف نظر از نتیجه کار، به احتمال زیاد آشفتگی بوروکراتیک، بلاتکلیفی های سیاسی و بی کفایتی مدیران که همیشه از خصوصیات بخش دولتی ایران بوده است یک گام به جلو خواهد رفت... یعنی بخش دولتی را به رکود کامل خواهد کشاند. یکی از منابع خبری استدلال می کند که ملی شدن کل نظام بانکی می تواند به تقویت بانک های ضعیف تر کمک کند... از جمله بانک ایرانی ها، بانک بین المللی ایران، بانک داریوش و بانک شهریار، و احتمالاً منجر به اعتماد بیشتر مردم به این بانک ها خواهد شد، زیرا دولت پشتوانه اعتبارات

ص: 460

اسنادی را فراهم خواهد آورد. با وجود این، استدلال بالا به معنای کارآمدتر شدن نظام بانکی در ایران نخواهد بود. البته اگر چه بانک مرکزی ایران شاید بتواند به ریختن پول به درون این چاه ظاهراً بی سرو ته ادامه دهد ولی مردم حداقل در ابتدای کار به بانک های دولتی که سابقه چندان خوبی ندارند، اعتماد نخواهد کرد.

ب- تنش بین عراق و ایران. بر اساس گزارش روزنامه ها در ساعات اولیه صبح روز 8 ژوئن یک گشت مرزی عراقی به سوی مرزداران ایرانی در شلمچه، نزدیک خرمشهر، تیراندازی کرد، ولی مرزداران ایرانی برای جلوگیری از تشدید درگیری، به تیراندازی آنها پاسخ نگفتند. مقامات ایرانی هیچگونه تلفاتی را گزارش نکرده اند. در گزارش دیگری که از سوی خبرگزاری پارس از کرمانشاه مخابره شد، فرماندار اورمانات اظهار داشت که یک جت جنگنده عراقی حریم هوایی ایران را در روزهای جمعه و شنبه مورخ 8 و 9 ژوئن نقض کرده است. در ایران نیز نزدیک به 8000 نفر از مردم با راهپیمایی در مقابل سفارت عراق در تهران در ساعات اولیه بعد ازظهر، حمله جت های جنگنده نیروی هوایی این کشور را به چهار روستای ایران محکوم کردند. این تظاهرات به رغم شعارهای کوبنده، خشونت آمیز نبود.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): در طول هفته گذشته، چه پیش از بمباران روستاهای ایران و چه بعد از آن، شخصیت های سیاسی و مذهبی متعددی عراق را به دخالت در امور ایران متهم ساختند، که همین مسئله موجب تشدید تنش ها در طول مرزهای ایران و عراق شده است. تحریکات علنی اخیر از سوی ارتش عراق که در پی این تنش ها رخ داده نیز می تواند جرقه شروع آتش سهمگینی در روابط دو کشور باشد. روابط دو کشور از سال 1975 تا به حال دارای ثبات بود و تهیه کننده گزارش به هیچوجه نمی تواند بفهمد که بازگشت به خصومت های قبل از 1975 چه فایده ای برای دو کشور خواهد داشت.

ج- خانه تکانی وزارت امور خارجه. روزنامه انگلیسی زبان تهران تایمز گزارش زیر را منتشر ساخته است: «بر اساس گزارش ها، نام نزدیک به 110 سفیر و مقام عالی رتبه وزارت امور خارجه در فهرست بازنشستگی قرار گرفته است. منابع موثق گفتند که این مقامات دستور بازنشستگی خود را که به دستور وزیر امور خارجه، دکتر ابراهیم یزدی، صادر شده بود هفته گذشته دریافت کردند. این منابع گفتند که بسیاری از این مقامات که نام آنها در فهرست بازنشستگی قرار گرفته است هنوز طبق آیین نامه استخدامی ایران 30 سال خدمت خود را نگذرانده اند، ولی اکثر آنها به سن بازنشستگی که 60 سال است، رسیده اند. با وجود این، برخی سفرای رژیم گذشته نظیر پرویز راجی، سفیر ایران در انگلیس، فریدون هویدا، نماینده ایران در سازمان ملل، و فرهاد سپهبدی، فرستاده ایران به یکی از شیخ نشین های حاشیه خلیج فارس، علاوه بر اینکه بازنشست شده اند، حقوق بازنشستگی نیز به آنها پرداخت نخواهد شد. طبق گزارش ها یزدی قصد دارد برخی از این سفیران و همچنین تعدادی از مقاماتی را که در رژیم گذشته بازنشست شده بودند دوباره به کار دعوت کند. گفته می شود که این اقدام اولین

ص: 461

خانه تکانی گسترده وزارت امور خارجه از زمان پیروزی انقلاب در ماه فوریه است، هر چند در زمان وزارت کریم سنجابی، خلف یزدی، نیز اقداماتی علیه 10 تا 12 سفیر از جمله اردشیر زاهدی که از خدمت عزل شده بودند، اتخاذ شده بود. یزدی مکرراً بر لزوم پاکسازی وزارت امور خارجه از آدم هایی که کاملاً خود را وقف رژیم اسلامی جدید نکرده اند و آنهایی که حاضر نیستند برای انجام خدمت از خود مایه بگذارند، تأکید کرده است.

د- مجلس مؤسسان (محرمانه). به نظر می رسد که مسئله لزوم تشکیل مجلس مؤسسان برای بررسی پیش نویس قانون اساسی که قرار است به زودی منتشر شود، حل شده باشد. عباس امیرانتظام، سخنگوی دولت اظهار داشته است که پس از تصویب پیش نویس قانون اساسی از سوی شورای انقلاب و دولت، یک مجلس مؤسسان متشکل از (تقریباً) 40 نماینده آن را مورد بازنگری قرار خواهد داد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): اظهارات چند هفته پیش آیت الله خمینی مبنی بر اینکه نیازی به مجلس مؤسسان نیست و همان رأی آری یا نه برای تصویب قانون اساسی کافی است، صحنه سیاست ایران را که شدیداً متشتت است، لرزاند. بسیاری از بخش های دولت با این اظهارات مخالفت کردند و برخی از ناظران تصمیم خمینی بر تشکیل نشدن مجلس مؤسسان را مانع بزرگی در مسیر تشکیل یک دولت پایدار و مشروع دانستند. ولی تصمیم دولت برای تشکیل مجلس مؤسسان و بازنگری پیش نویس قانون اساسی می تواند اعتراضاتی را که در ارتباط با قانون اساس وجود داشت خفه کند. اگر ایرادی در انتخاب نمایندگان مجلس مؤسسان پیش نیاید، این مجلس می تواند مشروعیتی به قانون اساسی ببخشد که رفراندوم نمی توانست. بدین ترتیب، فعلاً یک مانع دیگر از سر راه قانون اساسی برداشته شده است.

[ه ]- بیانیه سازمان فداییان اسلام که از سوی رهبر جدید آن آیت الله صادق خلخالی منتشر شده است، به شرح زیر است:

(1) فداییان اسلام بر طبق موازین اسلامی فعالیت می کند.

(2) فداییان اسلام ایدئولوژی غربی و شرقی را رد می کند.

(3) فداییان اسلام تنها دنباله روی رهنمودهای ابرمرد تاریخ و مراجع مذهبی خواهد بود.

(4) فداییان اسلام در آینده در خدمت نظام جمهوری اسلامی خواهد بود.

(5) فداییان اسلام به فعالیت های اسلامی در زمینه اقتصاد، سیاست و مسایل اجتماعی مبادرت خواهد کرد.

(6) فداییان اسلام حقوق اقلیت ها را محترم می شمارد.

(7) فداییان اسلام برای محو مظاهر شرک، کفر و غرب گرایی تلاش خواهد کرد.

(8) فداییان اسلام نه فقط از جمهوری اسلامی ایران بلکه از همه ملت های مسلمان نظیر فلسطین دفاع خواهد کرد.

(9) فداییان اسلام به تبلیغ فرهنگ اصیل اسلامی از طریق روزنامه ها، تبلیغات، روحانیان،

ص: 462

مجلات، و رادیو و تلویزیون خواهد پرداخت.

(10) فداییان اسلام با توسل به موازین اسلامی برای پاکسازی آنهایی که در مسیر خطا گام گذاشته اند تلاش خواهد کرد، حتی به قیمت دادن خون و شهادت.

خلخالی تأکید کرد که همه افسران باید واجبات اسلام را رعایت کنند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه):

(1) مطالب ضدآمریکایی در مطبوعات. تهدید فیزیکی علیه آمریکایی های مقیم ایران که ظرف روزهای گذشته بخشی از زندگی آنها بود هم اینک قدری کاهش یافته است. این تهدیدها فقط زمانی که تظاهرکنندگان به سوی سفارت حرکت می کنند و ذهنیت عوامانه غالب می شود، تجسم می یابد. با وجود این، روزنامه ها هر روز اظهارت و مقالات ضدآمریکایی به چاپ می رسانند. مثلاً در تهران تایمز امروز، چهار مقاله طولانی شامل اظهارات ضد آمریکایی به چاپ رسید که در آن آمریکا به شرکت در اقدامات ضدانقلابی متهم شده بود.

(2) مشاهدات وابسته نظامی و وابسته نیروی هوایی. در روزهای قبل از انقلاب می دیدیم که خانواده های طبقات بالا، و متوسط بالا و افسران ارتش مثل سمورهایی که به آب می زنند از ایران خارج می شوند. این گروه از مردم عمدتاً به خارج از کشور و بسیاری از آنها به آمریکا رفته بودند. حالا یک گروه جدید از این مهاجران را شاهد هستیم. بسیاری از خانواده های طبقه متوسط که قبلاً هرگز از ایران خارج نشده بودند و می گفتند که هرگز ایران را ترک نخواهند کرد، حالا یا دارند از ایران می روند و یا قصد این کار را دارند. بسیاری از این آدمها تکنوکرات ها، پزشکان، حقوقدانان و تاجران تحصیل کرده ای هستند که بخشی از ستون فقرات جامعه مدرن ایران را تشکیل می دهند. خروج آنها از ایران به ملتی که هم اینک نیز دچار مشکلات عدیده ای است، لطمه فراوانی وارد خواهد کرد. البته هنوز نمی توانیم گستردگی این مهاجرت ها را ارزیابی کنیم ولی شکل گرفتن آنها را شاهد هستیم و می دانیم که این امر صدمه زیادی به شکل گیری مجدد جامعه ای پایدار در ایران خواهد زد.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 210

محرمانه 11 ژوئن 1979 21 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6074

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف.جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأیید کننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره وضعیت ایران ارائه می دهد، شامل:

ص: 463

گروه فرقان درباره یک ترور دیگر هشدار می دهد. حزب جمهوری مردم را به راهپیمایی دعوت می کند. افزایش محبوبیت آیت الله شریعتمداری. حوادث فرودگاه مهرآباد. تنش بین عراق و ایران، و اخبار قابل توجه دیگر.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- گروه تروریستی فرقان که در ماه آوریل سپهبد قرنی و آیت الله مطهری را ترور کرد، سرتیپ نورالدین مستهدی را نیز تهدید به مرگ کرده است. مستهدی مدیر کل خدمات پزشکی ارتش است.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): گروه فرقان قبلاً تهدید کرده بود که تعداد زیادی از شخصیت های دولت انقلابی را ترور خواهد کرد. ولی این اولین باری است که از فرد مشخصی نام برده است.

ب- حزب جمهوری اسلامی مردم را دعوت کرد تا در روز جمعه مورخ 15 ژوئن 79 به تظاهرات بپردازند. جمعیت مسلمان حزب جمهوری اسلامی از مردم خواست تا در حمایت از تشکیل مجلس مؤسسان در روز جمعه به خیابان ها بیایند. در منابع مطبوعاتی آمده است که اعضای جبهه دموکراتیک ملی و نهضت رادیکال ایران نیز در این راهپیمایی شرکت خواهند کرد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): حزب جمهوری اسلامی این تظاهرات را بعد از آن ترتیب می دهد که عباس امیرانتظام، سخنگوی دولت، در روز نهم ژوئن اعلام کرد که یک مجلس مؤسسان ویژه با 40 نماینده تشکیل خواهد شد. ظاهراً این مجلس مؤسسان ویژه چیزی نیست که آیت الله خمینی به مردم وعده داده بود، و هم اینک شخصیت ها و گروههای مختلفی به آیت الله گوشزد می کنند که به «وعده های انتخاباتی اش» عمل کند.

در روزنامه تهران تایمزِ امروز نام اشخاص زیر ذکر شده بود که از تشکیل مجلس مؤسسان با حضور نمایندگانی از سوی تمامی اقشار جامعه طرفداری کرده اند: دکتر کریم سنجابی؛ رهبر حزب جبهه ملی؛ آیت الله شریعتمداری؛ حسن نزیه رئیس شرکت ملی نفت ایران؛ دکتر متین دفتری؛ و علی اصغر حاج سید، نویسنده برجسته سیاسی کشور. به نظر می رسد که این شخصیت های با نفوذ آغازگر حرکتی برای تشکیل یک مجلس مؤسسان هستند که نمایندگان تمامی اقشار ملت را در خود جای داده باشد. اگر امواج افکار عمومی در حمایت از تشکیل مجلس مؤسسان برخیزد، شاید آیت الله خمینی را متقاعد سازد تا دست از ایده رفراندوم به جای مجلس برای تصویب قانون اساسی ایران بردارد.

ج- آیت الله شریعتمداری. از شواهد و قرائن اینگونه بر می آید که قدرت سیاسی آیت الله شریعتمداری رو به افزایش است و از قول یکی از دستیاران آیت الله خاقانی در بخش عرب نشین استان خوزستان نقل شده است که «ما منتظر شریعتمداری هستیم. حرف او برای ما

ص: 464

حجت است. او را رهبر خود می دانیم.» از زمان پیروزی انقلاب، بسیاری از مواضع شریعتمداری با تصمیمات اتخاذ شده در قم در تضاد بوده است.

او گفته است: «من به هیچ وجه قصد مداخله ندارم. هر وقت مسئله ای پیش بیاید، من هم نظرم را می دهم.» ولی ظاهراً اشخاص زیادی از او حرف شنوی دارند و تعداد مقلدان او چند برابر شده است.

د- فرودگاه مهر آباد. تعداد زیادی از افراط گرایان اسلامی روز 10 ژوئن به فرودگاه مهر آباد حمله کردند و از دولت خواستند تا هواپیمایی برای رفتن به لیبی در اختیارشان قرار دهد. این گروه، که تعدادی از آنها مسلح بودند، و بین 200 تا 450 نفر تخمین زده می شوند، قصد داشتند به دنبال امام موسی صدر، که در لیبی مفقود شده بود، بگردند. طبق آخرین گزارش ها، نزدیک به 100 نفر آنها در فرودگاه تحصن کرده و خواستار هواپیمایی برای اعزام به لیبی شده بودند. در یک رویداد دیگر، تهدید به بمب گذاری و سپس تهدید تلفنی حمله مسلحانه به ترمینال پروازهای بین المللی موجب شد فضای پرتنشی بر این ترمینال حاکم شود. هر چند هر دو تهدید فوق دروغ بود، ولی موجب شد محافظان فرودگاه تمام شب را به حالت آماده باش سپری کنند.

ه- تنش بین عراق و ایران. مطبوعات ایران خبر از دو مورد دیگر تجاوز جنگنده های عراقی به حریم هوایی ایران داده اند.

(1) در اوایل روز 9 ژوئن دو جنگنده عراقی 90 کیلومتر در خاک ایران نفوذ کرده و تا نزدیکی کرمانشاه پیش رفتند.

(2) قبلاً گزارش شده بود که جنگنده های عراقی در روز 8 ژوئن روستای دیوند [ریوند] را بمباران کرده اند. هیچ تلفاتی گزارش نشده است. مطبوعات همچنین در گزارشی جداگانه خبر دادند که سفیر عراق در ایران شدیداً از تلاش هماهنگ مطبوعات ایرانی برای بدنام کردن عراق انتقاد کرده است.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه):

چنانکه قبلاً گفتیم، واقعاً نمی توانیم بفهمیم که عراق یا ایران از افزایش تنش ها چه نفعی ممکن است ببرند. یکی از منابع خبری فرضیه زیر را درباره فعالیت های خصومت آمیز عراقی ها ارائه داده است. او می گوید که عراق می خواهد قم را به اتخاذ اقداماتی وادار کند که به عراق بهانه می دهد تا توافق کنترل آبراه اروندرود بین دو کشور را نقض کند. البته این فرضیه جالبی است!

و- چند خبر جالب توجه:

(1) رادیو ایران گزارش داده است که 4 نفر از عوامل رژیم گذشته در روز 10 ژوئن به اتهام «مفسد فی الارض« و محاربه با خدا تیرباران شدند. بدین ترتیب تعداد کل اعدام شدگان به 295 نفر رسیده است.

ص: 465

(2) آیت الله خمینی روز گذشته سرتیپ ولی الله فلاحی، فرمانده نیروی زمینی و سرهنگ اسکندر عمادی، فرمانده جدید نیروی هوایی ارتش را به حضور پذیرفت.

(3) طبق گزارش روزنامه ها، یک گروه ناشناس روز جمعه ریل آهن مسیر خرمشهر- اهواز را منفجر ساخت، ولی قسمت تخریب شده با تلاش کارگران ظرف مدت 5 ساعت تعمیر شده است. جدای از رویدادهای مشابهی که در حوالی اهواز گزارش می شود، روزنامه ها گزارش داده اند که در جریان درگیری های اخیر در خرمشهر، تروریست های ناشناس ریل آهن مسیر خرمشهر- اندیمشک را منفجر ساختند.


پروازهای روزانه هواپیماهای 4-F ، 5-F و 14-F و وضعیت آماده باش

سند شماره 211

محرمانه 12 ژوئن 1979 22 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6089

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: منبع خبری 68460008

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف. جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: پروازهای روزانه هواپیماهای 4-F ، 5-F و 14-F و وضعیت آماده باش

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی در مورد سورتی پروازهای هواپیماهای اف4، اف5، و اف14 نیروهای هوایی ایران گزارش می دهد. اطلاعاتی نیز درباره وضعیت هواپیماهای اف14 که گزارش می شود در حالت آماده باش هستند، ارائه خواهد شد.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان)

الف- منبع خبری ما گزارش داده است که جت های جنگنده اف-4 و اف-5 نیروی هوایی ایران در هر هفته نزدیک به 25 سورتی پرواز در هر پایگاه هوایی انجام می دهند. در این صورت هر جنگنده نزدیک به روزی 4 سورتی پرواز انجام می دهد، یا کمتر از 10 درصد میزان سورتی پروازهای جنگنده های اف4 و اف5 در دوره قبل از انقلاب است. از هفته اول ژوئن (3 تا 9 ژوئن) ناوگان جنگنده های اف-14 نیروی هوایی ایران دیگر پروازهای روزانه ندارند و فقط مبادرت به انجام پروازهای آزمایشی می کنند. با وجود این 4 هواپیمای اف14 در حالت آماده باش هستند. مهماتی که حمل می کنند شامل موشک های فونیکس و توپ 20 میلیمتری است. اگرچه موشک های فونیکس بر روی این جنگنده ها سوار و مسلح شده اند، ولی هیچ یک از آزمایش های الکترونیکی که قابلیت اطمینان موشک ها را تأیید کند، صورت نگرفته است. طبق گزارش منبع خبری دلیل انجام نشدن آزمایش های الکترونیک این است که تمام تجهیزات تست جنگنده های اف14 ظاهراً نیاز به تعمیر دارند.

ص: 466

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان): این آمار با آماری که منابع دیگر در مورد سورتی پروازهای جنگنده های ایران به تهیه کننده گزارش اطلاع داده بودند، مطابقت دارد. با وجود این، گزارش فوق اولین گزارشی است که زمین گیرشدن ناوگان اف14 ایران را تأیید می کند.

به نظر تهیه کننده گزارش، زمین گیر کردن ناوگان اف4 در حالیکه بخشی از این ناوگان قدرت پرواز را دارد، بیانگر تلاش نیروی هوایی ایران برای حفظ چند هواپیما در حالت آماده باش از نوع ADC است.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 212

محرمانه 12 ژوئن 1979 22 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6091

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف.جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره وضعیت ایران ارائه می دهد، شامل: تنش بین عراق و ایران. آمار تولید نفت.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- تنش بین عراق و ایران. هزاران ایرانی که شعار می دادند «مرگ بر حسن البکر»- رئیس جمهور عراق- برای دومین بار در طول چهار روز گذشته در مقابل سفارت عراق در تهران به تظاهرات پرداختند. جمعیت تظاهرکننده از مرد و زن با مشت های گره کرده در اعتراض به نقض حریم هوایی کشورشان توسط جت های عراقی و بمباران روستاهای ایرانی و همچنین تیراندازی نیروهای عراقی به سوی مرزداران ایرانی در مقابل سفارت عراق تجمع کرده بودند. نزدیک به 4000 تظاهر کننده که شعار می دادند پیش از پیوستن به یکدیگر در مقابل سفارت، در خیابان های پایتخت به تظاهرات پرداختند. نیروهای مسلح سپاه پاسداران انقلاب ایران تظاهر کنندگان را به سوی سفارت هدایت می کردند و در جلوی صف فردی که ماسک سفید بر روی صورت داشت در یک اتومبیل آنها را رهبری می کرد. در عین حال، در تظاهراتی که به مناسبت ترور آیت الله مطهری در اهواز برگزار شده بود، بیانیه ای قرائت شد که در آن به نقش مزدوران دولت عراق در ترور او اشاره شده و این اقدام شدیداً محکوم شده بود.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): بدین ترتیب تنش بین دو کشور همچنان بالاست. به

ص: 467

نظر تهیه کننده گزارش اگر عراق به حملات خود ادامه دهد، ایران نیز به نوعی تلافی خواهد کرد.

ب- آمار تولید نفت. طبق گزارش ایران پول آمار تولید نفت از 31 می تا 10 ژوئن 1979 به ترتیب زیر بوده است. تولید: میدان های دریایی 390 هزار بشکه در روز. میدان های خشکی: 21 می 3548000؛ 1 ژوئن 3493000؛ 2 ژوئن 3467000؛ 3 ژوئن 3490000؛ 4 ژوئن 3482000؛ 5 ژوئن 3421000؛ 6 ژوئن 3421000؛ 7 ژوئن 3339000؛ 8 ژوئن 3495000؛ 9 ژوئن 3510000؛ 10 ژوئن 3484000. گفته می شود که متوسط صادرات 3/2 میلیون بشکه در روز بوده است. در زیر سهم خرید کشورها از صادرات نفت ایران آمده است: آمریکا 32٪؛ ژاپن 18٪؛ برزیل 6٪؛ انگلیس 16٪؛ هلند 8٪؛ فرانسه 4٪؛ ایتالیا، بلژیک و آلمان 4٪؛ اروپای شرقی 4٪؛ هند 3٪؛ کره، فیلیپین، ایسلند، کشورهای اسکاندیناوی 1٪.


اصفهان مشکلاتی در رابطه با انقلاب

سند شماره 213

محرمانه12 ژوئن 1979 22 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6092به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: اصفهان مشکلاتی در رابطه با انقلاب

1- (محرمانه تمام متن تلگرام گزارشی)

2- خلاصه: کارمند گزارش گر در میهمانی های خداحافظی و دیدار با رابطین اصفهانی و کارمندان کنسولگری متوجه بروز احساس نارضایتی شدید، مشکلات اقتصادی و خشم بسیاری در اصفهان شده است. موارد زیر که شامل اوضاع امنیتی، اقلیتها، سیاستهای مذهبی، امورات قبیله ای و مسایل اجتماعی و اقتصادی هستند مشتی از خروار محسوب می شوند. امید چندانی برای بهبود وضع در کوتاه مدت نمی رود و مشکلات بالقوه ای برای آینده مشاهده می شود. پایان خلاصه.

3- مخفی کاریهای امنیتی: اصفهان در حال حاضر به چهار منطقه کمیته ای تقسیم شده است که هر کدام یک آیت الله را به عنوان رئیس خود دارد. حسین موسوی خادمی یکی از روحانیون عالیرتبه مرکز شهر را در کنترل خود داشته و بر تمام منطقه نفوذ دارد. سیدجلال طاهری یکی از روحانیون دون پایه قسمت جنوبی شهر را که طبقات پایین و محافظه کار در آنجا اکثریت دارند تحت سیطره خود دارد و با توجه به اینکه پیروان وی در نیروهای مسلح غیرنظامی اکثریت دارند توانسته است نفوذ خود را در مناطق دیگر توسعه دهد ولی خود وی شدیداً مغضوب سایر آیت الله ها می باشد. دکتر فقیه امامی یک آیت الله تحصیل کرده و نسبتاً متجدد قسمت شرقی شهر را تحت نفوذ دارد و مرتباً با طاهری جدال می کند. دکتر علامه نوری یک تحصیلکرده دیگر، قسمت شمالی شهر را که ساکنین محافظه کار طبقه بالا دارد و مسجد نماز جمعه را تحت کنترل گرفته است. تمامی اینها به استثناء طاهری نیروهای مسلح شخصی خود

ص: 468

را در اختیار کمیته مرکزی که توسط دادستان عمومی اداره می شود قرار داده اند ولی هر کدام از آنها فعالیتهای کمیته مستقر در محله خود را تحت کنترل دارند. علاوه بر این هر کدام از همسایگی ها و مساجد دارای محدوده مردان مسلح مربوط به خود می باشد که کمیته غیررسمی محل را تشکیل می دهد. این کمیته ها دارای تمایلات افراطی و اقدامات خشن می باشند. در نهایت باید اضافه کرد که گروه «گانگستری» نیز وجود دارند که ادعا می کنند نماینده کمیته ها می باشند و در مناطقی اطراف سه بزرگراه منتهی به شهر به راهزنی، چپاول و اعمال وحشت می پردازند. در بیرون از شهر چندین برخورد خشونت آمیز بین مالکین و زارعین روزمزد و بین زارعین تریاک و شکارچی ها به وجود آمده است. تقریباً در طول دو ماه گذشته 70 نفر در چنین زد و خوردهایی کشته شده اند. در داخل شهر برخوردهای چندانی در این اواخر به وقوع نپیوسته است. اما مخاطرات بسیاری (نظیر تهدید زنان بی حجاب) اخاذی (به خصوص از اقلیتها) و دستگیریهای غیررسمی وجود دارد.

4- اقلیتها: در اصفهان جماعت قابل ملاحظه ای از بهایی ها، یهودی ها و بختیاری ها (اقلیت قومی) وجود دارند. تمامی آنها از مشکلات موجود رنج برده و تعداد تمام این سه اقلیت تا حد قابل ملاحظه ای کاهش یافته است. به جز تمام آنهایی که دستگیر شده اند، تمام بهایی های سرشناس یا در دسترس فرار کرده اند، منزل پنج تن از بهایی های متمول به صورت «ستاد کمیته» درآمده است، سه کارخانه که تحت مالکیت بهایی ها بود توسط کارگران مسلمان آن «آزاد» شده است و تمام بهایی هایی که کنسولگری می شناخت شهر را ترک کرده اند و بدین ترتیب حدود 95 درصد از جمعیت بهاییان در حال حاضر از اصفهان خارج شده اند با توجه به اینکه اکثر بهاییان به این صورت شناخته شده نیستند هیچ راهی جهت ارزیابی دقیق این مطالب وجود ندارد. یهودی ها نیز در حال ترک شهر هستند. یکی از رهبران یهودیان حدس می زند که بین 50 تا 60 درصد از یهودیان فرار کرده اند اما اکثر بزرگان مذکر خانواده ها باقی مانده اند. علیرغم صحت یا عدم صحت به آنها توسط کمیته ها هشدار داده شده که در لیست ممنوع الخروجها از ایران قرار دارند و تلاش برای خروج موجب دستگیری و تنبیه خواهد شد. تقریباً تمام مغازه های یهودیان در اصفهان تعطیل و بسیاری از آنها خالی هستند. شایعات دائمی که توسط رهبران یهودی تأیید شده ولی نام منبع آن مشخص نیست حاکی از آن است که یهودیان توسط کمیته های غیررسمی دستگیر شده و هنگامی که مایملک مغازه های خانواده آنها تحت تملک کمیته قرار گرفت آزاد خواهند شد. (اکثر یهودیان ساکن در اصفهان در مغازه های فرش فروشی، طلا و جواهر یا عتیقه فروشی کار می کنند.)

منزل بختیاری ها مرتباً برای جستجوی شاهپور بختیار نخست وزیر معزول جستجو می شود. عمدتاً تصور می کنند که بختیار در منطقه اصفهان پنهان شده است. تعداد زیادی از بختیاری ها اصفهان را ترک کرده اند که علت آن یا پرهیز از مخاطرات است و یا عکس العمل فشارهای رهبران قبیله است که خواستار بازگشت تمام بختیاری ها به مناطق خود شده اند.

ص: 469

5- سیاستهای قبیله ای- بختیاری های استان اصفهان و استان چهارمحال و بختیاری و قشقایی های استان فارس در چادرهای قبیله ای خود تجمع می کنند. آنها همچنین اقدام به خرید سلاح در حجم زیاد کرده اند و حتی گله های خود را برای خرید تفنگ فروخته اند. تخمین زده می شود که آنها نزدیک به 250 هزار اسلحه انبار کرده اند. از خسرو و ناصرخان برادرانی که اخیراً به ایران بازگشته اند تا رهبری قشقایی ها را به دست گیرند به عنوان خریداران خاص تفنگ نام برده می شوند و گفته می شود که از طرفداران جبهه ملی می باشند ولی در وهله اول علاقمند هستند که مجدداً کنترل استان فارس را به دست گیرند. گفته می شود که بختیاری ها از خودشان محافظت می کنند، اما تصور می شود که آماده اند تا از بازگشت شاهپور بختیار نخست وزیر مخلوع حمایت کنند.

6- وضعیت خمینی. به نظر می رسد که خمینی قسمت اعظمی از محبوبیت خود را در بین طبقه تحصیلکرده و دانشجویان و همچنین در بین کارگران کارخانه ها که هر دو از عوامل مهم در انقلاب بودند از دست داده است. هر دو گروه تظاهرات عمده ای بر پا ساخته اند که در آنها از خمینی به شدت انتقاد شده است. وی می تواند نفوذ فوق العاده خود را برای بازاری ها و کشاورزان حفظ کند ولی آنها در حال از دست دادن قدرت خود در اصفهان هستند. در بین روحانیون، خمینی همچنان حمایت خادمی (روحانی پیرو محافظه کار) و طاهری (روحانی تندروی جوان) را حفظ کرده است ولی اخیراً توسط علامه نوری و فقیه امامی (تحصیلکرده های متجدد) مورد انتقاد قرار گرفته است.

7- مخالفین مذهبی: چندین ارزیابی نشان می دهد که آیت الله شریعتمداری و آیت الله طالقانی در اصفهان، به طرز چشمگیری بیش از خمینی محبوبیت پیدا کرده اند.

شریعتمداری اخیراً وجهه شخصی را به خود گرفته است که بدون هیچ جاه طلبی به آنچه که مردم فکر می کنند توجه دارد و نقش سیاسی روحانیون را نفی کرده، خواستار تشکیل یک مجلس مؤسسان انتخابی شده است. با این حال وی هنوز از تلقی اصفهانیها نسبت به خود «به عنوان یک سیاستمدار ترک حیله گر و نه یک رهبر روحانی» احساس ناراحتی می کنند. از طالقانی به عنوان فردی یاد می شود که برای مردم کار می کند و از تلاشهای مؤثر وی به هنگام میانجیگری ها و اقدامات بشردوستانه وی تقدیر می شود. اصفهانیها معتقدند وی طرفدار مجلس خبرگان قانون اساسی می باشد. مردم از این که فرزندان چپگرای وی تأثیر بیش از حدی بر او گذاشته باشند نگران هستند ولی با اینحال به نظر می رسد بیش از شریعتمداری محبوبیت دارد.

8- اقتصاد: مغازه ها و بازارها باز هستند و قیمت کالاها به طور متوسط 50 درصد افزایش داشته است و کمبودهایی نیز وجود دارد. کارخانه ها باز هستند ولی فعالیت کاری ندارند. مدیر کارخانه ریسندگی شهناز که یک کارخانه تولیدی بزرگ است هفته گذشته در اعتراض به درخواست پرداخت حقوقهای عقب مانده کارگران که بالغ بر 10 میلیون تومان (2/1 میلیون دلار) می شود استعفا داده است زیرا در طول هفت ماه گذشته فروش این کارخانه صفر بوده

ص: 470

است. ظاهراً کارگران «بی کار» کنترل اداره کار را به دست گرفته اند و تاکنون کلیه درخواستها مبنی بر بازگشت به کار تولیدی را نپذیرفته اند. از تکنسین های خارجی و آمریکایی ها خواسته شده تا طرحها را به جریان اندازند اما بازاریها و زمین داران با اصرار ادعا می کنند که به دلیل چکهای غلط و صورت حسابهای پرداخت نشده توسط خارجیهایی که ایران را ترک کرده اند متضرر شده اند. آیت الله خادمی معتقد است قبل از اینکه تعداد زیادی از خارجیها بتوانند مراجعت کنند این ادعاها بایستی حل و فصل شوند.

9- نکات اجتماعی: اصفهان بیش از حد محافظه کارتر شده است. زنان از تمامی مشاغلی که مستلزم تماس با مردم است کنار گذاشته شده اند (مشاغلی نظیر منشی گری، کارمند فروش، تلفن چی و غیره) از تمامی کارمندان مؤنث دولت خواسته شده است تا «چادر اسلامی» را که فوق العاده پوشاننده است و شامل روبنده کامل می باشد استفاده کنند. این پوشش در خیابانها به صورت متداول درآمده است و زنان بدون چادر و حتی زنانی که چادرهای سنتی ایرانی بر سر دارند در خیابانها مورد اذیت و آزار واقع می شوند. معمولاً به ماشینهای لوکس سنگ پرتاب می شود و مغازه های لوکس فروشی (که به عنوان مثال لوازم اروپایی یا تجهیزات مساحی می فروشند) با توسل به زور تعطیل شده اند. ودکا و جین های قلابی رواج یافته اند و هفت نفر بر اثر مصرف این نوشابه ها مرده و یا کور شده اند. زنان مریض در بیمارستانهای دولتی فقط توسط دکترهای زن ویزیت می شوند و چون چنین دکترهایی اندک هستند «قابله های سنتی» وارد صحنه شده اند.

10- نظریه: اصفهان به صورت یک شهر خلوت درآمده است که اگر ناشی از اصل انقلاب نباشد نشانگر انزجار از نتایج حاصل از انقلاب می باشد. در اکثر موارد روحیات مردم به شرایط قبل از انقلاب برگشته است. اگر انگیزه و رهبری به وجود آید می تواند به سهولت ناآرامیهایی را به وجود آورد ولی احتمال کمی وجود دارد که دولت موقت ایران بتواند با درخواست «بازگشت به کار» مشکلات خودش را حل نماید. ناس


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 214

محرمانه 13 ژوئن 1979 23 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6171

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف.جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره وضعیت ایران ارائه می دهد، شامل:

ص: 471

شریعتمداری راهپیمایی روز جمعه را لغو می کند. ملاقات سفیر شوروی با آیت الله خمینی در قم. خشونت در شهرستان ها. و تنش بین عراق و ایران.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- شریعتمداری راهپیمایی روز جمعه مورخ 15 ژوئن 1979 را لغو کرد. رهبر شیعی مستقر در قم، آیت الله سیدکاظم شریعتمداری، در اقدامی که به نظر بسیاری از ناظران سیاسی یک عقب نشینی تاکتیکی است، از پیروان خود در حزب جمهوری خلق مسلمان خواسته است تا راهپیمایی روز جمعه را به تعویق بیندازند و به دولت نخست وزیر مهدی بازرگان فرصتی بدهند تا سیاست های کنونی اش را که موجب انزوای برخی از گروههای مسلمان در کشور شده است، اصلاح کند. این راهپیمایی، که بسیاری آن را نمایش قدرت حزب اپوزیسیون جمهوری خلق مسلمان می دانستند، از حمایت عمومی گروههای سیاسی سکولار نیز برخوردار شده بود. گروههای فوق ظاهراً شرکت در راهپیمایی این حزب به رهبری آیت الله شریعتمداری 82 ساله را تریبون بالقوه ای برای مطرح ساختن خود تلقی می کنند. در واقع اگر این راهپیمایی برگزار می شد، اولین نمایش تمام عیار قدرت از سوی گروههای سیاسی مخالف دولت بود که به محافظه کاری و بی ارادگی دولت در مقابل مشکلات نوظهور اجتماعی، سیاسی و اقتصادی پس از انقلاب در ایران اعتراض داشتند. آیت الله شریعتمداری پس از آنکه اعلام کرد راهپیمایی روز جمعه به تعویق افتاده است به خبرنگاران گفت که «به دلیل برخی ملاحظات مربوط به وضعیت موجود در مملکت دستور داده است که راهپیمایی به تعویق بیفتد.» او در مورد این ملاحظات توضیحی نداد ولی احتمالاً مقامات دولت دست به دامن او شده اند تا اطلاع ثانوی راهپیمایی را به تعویق بیندازد. ترتیب دهندگان این راهپیمایی قبلاً در مناسبت های مختلف گفته بودند که هدف اصلی از راهپیمایی فوق درخواست برای آزادی رسانه های جمعی به ویژه رادیو و تلویزیون ملی ایران است که رئیس آن، صادق قطب زاده، به دلیل رفتار «دیکتاتورمآبانه» و عدم توجه به تقاضای مردم برای داشتن یک رادیو و تلویزیون دموکراتیک تر و مترقی تر همواره مورد انتقاد بوده است. درخواست دیگر آنها تشکیل مجلس مؤسسان برای تصویب قانون اساسی جدید ایران بود.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): راهپیمایی روز 15 ژوئن می توانست یک واقعه تلخ برای دولت موقت ایران و ضربه ای به آرمان خمینی برای تشکیل جمهوری اسلامی باشد. مسلماً یک راهپیمایی گسترده بر ضد سیاست های دولت انتقادهای لفظی شدیداللحن آیت الله خمینی را در قم به دنبال داشت. این انتقادها متوجه گروههایی می شد که تا بحال نسبتاً با دولت انقلابی متحد بودند. دستور شریعتمداری برای لغو راهپیمایی به وضوح قدرت سیاسی او را افزایش داده است؛ زیرا او با لغو راهپیمایی فوق تمایلش را برای کمک به دولت نشان داده و بدون اینکه اقدام خاصی انجام دهد نشان داده است که عده زیادی از مردم کوچه و

ص: 472

خیابان طرفدار او هستند. مسلماً محبوبیت او در میان مردم رو به افزایش است. (نگاه کنید به گزارش IIR 6846021479).

ب- ولادیمیر وینوگرادوف، سفیر شوروی در ایران، با آیت الله خمینی دیدار کرد. بر اساس گزارش روزنامه ها و رادیو دیدار سفیر شوروی و آیت الله خمینی اینگونه بود: موضوع دیدار ظاهراً تمایل کشورهای متبوع به داشتن روابط دوستانه و گسترش بیشتر مناسبات سنتی بین دو کشور بوده است.

آیت الله خمینی ابراز داشت که اگر شوروی در امور داخلی ایران دخالت نکند مناسبات دو کشور گسترش خواهد یافت. دخالت شوروی در خوزستان، قاچاق اسلحه به ایران، و فعالیت های شوروی در افغانستان از جمله مداخلاتی بود که در این دیدار به آن اشاره شد. در ارتباط با افغانستان، خمینی از اتحاد شوروی خواست تا با استفاده از نفوذ خود بر دولت فعلی این کشور کاری کند تا دولت افغانستان رفتار بهتری با شورشیان مسلمانی که آنجا مشغول به جنگ هستند داشته باشد.

طبق گزارش ها، در طول این دیدار خمینی به سفیر شوروی گفت که: «مداخله شوروی در افغانستان بر ایران هم تأثیر می گذارد.»

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): از گزارش رسانه ها از این دیدار چنین بر می آید که آیت الله خمینی حاضر است تا زمانی که برایش محرز باشد شوروی ها در امور داخلی ایران دخالت نکرده اند، با آنها همکاری کند. اثبات عدم دخالت ظاهراً بر عهده شوروی هاست. از نظر خمینی، شوروی ها نیز همچون آمریکا گناهکارند مگر آنکه خلافش ثابت شود.

ج- خشونت در شهرستان ها: گزارش فوق درباره درگیری ها و یا درگیری های احتمالی آتی در شهرستان هاست که در رسانه های ایران منعکس شده است:

(1) زنجان. هر لحظه انتظار می رود بواسطه تنشی که از سوی یک عده «آدم بی مسئولیت» ایجاد شده است، در زنجان درگیری مسلحانه صورت بگیرد. بازار زنجان هنوز بسته است.

(2) خرم آباد. در درگیری بین اعضای دو قبیله متخاصم در خرم آباد در استان لرستان، دو نفر کشته و 10 نفر مجروح شدند. بر اساس گزارش شبه نظامیان انقلابی محل، مسئولین قتل آن دو نفر به کوههای اطراف گریخته اند.

(3) سیرجان. روز یکشنبه گروههایی از بوچاقچی ها، انکرلوها، خزری ها و ساکنین شهر سیرجان با اسلحه با یکدیگر درگیر شدند. در این درگیری هشت نفر مجروح شدند که حال یکی از آنها وخیم است، ولی حال هفت نفر دیگر رو به بهبود است و احتمالاً در آینده نزدیک از بیمارستان مرخص خواهند شد. بر اساس گزارش ها، بلافاصله بعد از خاتمه درگیری ساکنان سیرجان از فرماندار شهر خواستند دادگاهی برای رسیدگی به اتهامات مسئولین راه اندازی این زد و خوردها تشکیل دهد. دکتر بهرامی، فرماندار کرمان، به همراه حجت الاسلام محمد هاشمی رفسنجانی و دادستان دادگاههای انقلاب اسلامی به منظور رسیدگی به این مسئله به سیرجان

ص: 473

سفر کردند. پاسداران انقلاب و پرسنل نیروی دریایی بیست و دو نفر را در رابطه با این زد و خوردها بازداشت کرده اند.

د- تنش بین عراق و ایران: در یک رویداد جدید در روابط پر تنش عراق و ایران، دو منبع مطبوعاتی گزارش داده اند که دولت عراق بیت آیت الله سید محمدباقر صدر را در نجف به محاصره مأموران پلیس درآورده و او را دستگیر کرده است. به دنبال دستگیری آیت الله صدر، جمعیت عظیمی از مردم نجف به طرفداری از خمینی و صدر به تظاهرات پرداختند و از گوشه و کنار شهر صدای تیراندازی شنیده می شد.

ظاهراً محاصره بیت و دستگیری آیت الله صدر به این سبب صورت گرفته است که چندی پیش آیت الله صدر پس از آنکه دولت عراق چند تن از مسلمانان و علمای شیعه را به زندان انداخت، آن را یک دولت «فاشیستی» خواند. صدر از مردم خواسته بود تا در اعتراض به این امر تحصن کنند و همین امر موجب شد تا نیروهای دولتی بیت او را به محاصره درآورند.


خلع لباس شدن چند روحانی

سند شماره 215

محرمانه13 ژوئن 1979 23 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6175به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی

موضوع: خلع لباس شدن چند روحانی

1- (محرمانه تمام متن تلگرام گزارشی)

2- خلاصه: دادگاههای اسلامی در اصفهان و شیراز 10 روحانی را که تعدادی از آنها از روحانیان بلندپایه بوده اند، خلع لباس کرده و در حال بررسی پرونده 14 روحانی دیگر هستند. اتهام آنها همکاری با رژیم گذشته، طرفداری از شاه، و یا کار کردن برای ساواک بوده است. دادگاهها فقط حکم خود را به حوزه علمیه قم پیشنهاد می کنند، به همین دلیل حوزه علمیه فعلاً جلوی رسیدگی به پرونده ها را در اصفهان گرفته است. پایان خلاصه.

3- کارمند سیاسی از حجت الاسلام میرهندی (نام کاملاً محفوظ) در اصفهان، نام برخی اشخاص و اطلاعاتی را در مورد مبارزه با دستگاه مذهبی سنتی در اصفهان و شیراز به دست آورده است. به گفته میرهندی، اطرافیان خمینی (و نه خود خمینی) تصمیم گرفته اند خود را از شرّ شخصیت های مذهبی که تمایلی به پذیرش فلسفه سیاسی (افراطی) آنها ندارند، خلاص کنند. تکنیک آنها این است که ابتدا اتهاماتی را مبنی بر طرفداری از شاه بر ضد شخصیت های موردنظر در دادگاههای انقلاب مطرح و علیه آنها اعمال نفوذ می کنند. دادگاه نیز در صورت یافتن شواهدی دال بر صحت اتهامات می تواند مجرمان را مجازات کند و همچنین به حوزه علمیه قم توصیه نماید که آنها را خلع لباس کنند.

به گفته میرهندی، هر کسی که در زمان شاه روحانی بوده به نحوی با رژیم گذشته ارتباط داشته است که می تواند مبنای خوبی برای وارد آوردن اتهام همکاری با رژیم گذشته به او

ص: 474

باشد، و فقط وساطت و باندبازی های درون قشری می تواند آنها را نجات دهد.

4- میرهندی نیز شخصاً مورد اتهام قرار گرفته بود، ولی با وساطت استادش که یکی از شاگردان خمینی بوده تبرئه شده و فکر می کند که فعلاً با او کاری نداشته باشند. با وجود این، تصمیم گرفته است که فعلاً در تهران خیلی آفتابی نشود و مرسدس بنز خود را کنار گذاشته و با یک ژیان دست دوم دو سیلندر ساخت ایران در خیابانها تردد می کند. اتهام او این بود که برای سازمان خیریه ای کار می کرده که در بررسی پیشینه امنیتی حجاج با ساواک همکاری داشته است. او یکی از رؤسای کاروان های حجاج بوده (که از این رهگذر درآمد زیادی نیز به جیب زده است) و قبول دارد که ساواک می بایست فهرست نام حجاج را برای خروج از کشور تأیید می کرد، ولی می گوید که (الف) او خودش شخصاً هیچ ارتباطی با ساواک نداشته، و (ب) این اتهام به همه رؤسای کاروان های حجاج از سال 1953 وارد است.

5- در شیراز، نُه روحانی بدون اطلاع قبلی خلع لباس شده اند. یکی از آنها آیت الله ابن یوسف حدائق، روحانی بلندپایه و غیرسیاسی است. این روحانی براساس عکسی که او را در مراسم استقبال از شاه به هنگام ورود به شیراز در کنار شاه نشان می دهد، مجرم شناخته شده است. علاوه بر آیت الله ابن یوسف، حاج علم الهدی فضائلی، سعید دستوری، آقا فخرالمحققین، و پنج نفر دیگر (که درجه آنها مشخص نیست) نیز خلع لباس شده اند. در اصفهان نیز ابتدا دکتر سراج الواعظین به همکاری با ساواک متهم شد و دادگاه او را علاوه بر خلع لباس به 4 سال حبس محکوم کرد. (او قبول کرده است که روحانی ویژه انجام امور مذهبی نظیر کفن و دفن و غیره برای ساواک بوده است). بعد از او، چهارده روحانی دیگر نیز متهم شدند، ولی به دلیل اعمال نفوذ روحانیون فعلاً این «مبارزه» متوقف شده است، و آنها حالا به دنبال وارد آوردن اتهامات جنایی بجای فقط خلع لباس کردن روحانیان به اتهام طرفداری از شاه هستند. روحانیانی که در اصفهان متهم شده اند عبارتند از: آیت الله شمس اردکانی (پدر سفیر جدید ایران در کویت) که دست به دامان همشاگردی قدیمش خمینی شده است؛ دکتر رفاهی، رئیس گروه مطالعات اسلامی در دانشگاه اصفهان، که برای ملاقات با استاد سابقش خمینی به قم رفت، و پس از آنجا به لندن عزیمت کرد؛ شیخ معزی که استادش، آیت الله العظمی خادمی، او را به قم فرستاد؛ امام جمعه اصفهان که پیروانش تظاهرات به راه انداختند؛ سه پسر عمو که همگی حجت الاسلام بودند به نام های روضاتی؛ حجت الاسلام میرهندی، و شش نفر دیگر.

نظریات مرکز تهیه گزارش: در طول این دو سالی که میرهندی را می شناسم، او بیشتر یک عمامه دار ثروتمند و رئیس یک آژانس مسافرتی بوده تا یک روحانی واقعی، و مردم می گویند که مجوز ساواک برای خروج حجاج از کشور را به قیمت های کلان می فروخته است و در ناز و نعمت زندگی می کند.

بنابراین بعید نیست آنهایی که متهم شده اند به نحوی سابقه بدی داشته باشند. اتهام چهارده روحانی اصفهانی نزدیک به چند هفته پیش اعلام شد، ولی اقدام قانونی علیه آنها به هر دلیلی

ص: 475

متوقف شده است. به نظر می رسد که باندبازی آخوندی و مفهوم وفاداری شخصی اگر بموقع مورد استفاده قرار گیرد می تواند فعلاً در مقابل اقدامات اطرافیان خمینی و شور انقلابی کارساز باشد. پایان نظریات.

ناس


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 216

محرمانه 14 ژوئن 1979 24 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6219

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف.جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی در مورد مسایل زیر ارائه می دهد: صحبت های صریح شریعتمداری. مجلس مؤسسان. نیروگاه اتمی، و نظرات دکتر یزدی درباره روابط آتی ایران و آمریکا.

17 از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- شریعتمداری بار دیگر با صراحت سخن می گوید: مرجع مذهبی، آیت الله سید کاظم شریعتمداری، روز گذشته تهدید کرد چنانچه قانون اساسی جدید ابتدا از سوی مجلس مؤسسان متشکل از نمایندگان منتخب مردم تصویب نشود، رفراندومی را که قرار است برای قبول آن برگزار شود، تحریم خواهد کرد. او گفت که مخالفتی با برگزاری رفراندوم سراسری برای تصویب قانون اساسی پیشنهادی ندارد، ولی این قانون اساسی باید ابتدا در مجلس مؤسسان به تصویب برسد زیرا مواد قانونی باید مورد بررسی دقیق قرار بگیرد. شریعتمداری در یک مصاحبه مطبوعاتی دیگر گفت که به اعتقاد او شخصیت های مذهبی نباید در دولت پُست بگیرند.

روزنامه ها به نقل از او نوشتند: «شخصاً معتقدم که پذیرش پُست های عالی در دولت از سوی روحانیان بجای آنکه شأن آنها را افزایش دهد، آن را از بین می برد.»

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): در طول هفته گذشته مطبوعات مواضع بسیار قاطع شریعتمداری را منتشر ساخته اند. البته او در مقابل حکومت قم صف آرایی نکرده است، ولی بیانات او دقیقاً با مواضع قم همخوانی ندارد.

ب- مجلس مؤسسان: هنوز بحث و اختلاف نظرها درباره تشکیل «مجلس مؤسسان» ادامه

ص: 476

دارد. در اقدام دیگری که از سوی دولت آیت الله خمینی به منظور ساکت کردن صدای مردم در ارتباط با تشکیل مجلس مؤسسان صورت گرفت، یزدی، [معاون] نخست وزیر، اطلاعیه زیر را منتشر ساخته است: «ابتدا مجلس مؤسسان برای تصویب قانون اساسی تشکیل می شود و سپس پیش نویس تصویب شده به رفراندوم سراسری گذاشته خواهد شد.» طبق این طرح، دولت موظف به تهیه پیش نویس قانون اساسی است که باید به تصویب شورای انقلاب اسلامی برسد و پس از آن بلافاصله تسلیم مجلس مؤسسان متشکل از نمایندگان منتخب مردم شود تا مورد بررسی دقیق قرار بگیرد. قانون اساسی فوق سپس به رفراندوم سراسری گذاشته می شود که مردم در آن با برگه های آری/ خیر رأی خواهند داد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): قرار است کل این مراحل ظرف مدت 2 ماه انجام شود، ولی حتی اگر در مدت شش ماه هم انجام شود، ایران خیلی خوش شانس بوده است.

ج- نیروگاه اتمی: شایعاتی که در روزنامه های انگلیسی زبان به چشم می خورد حاکی از ادامه کار در نیروگاه اتمی بوشهر است، هر چند دولت هنوز تصمیمی در این مورد نگرفته است. مقاماتی که طرفدار ساخت نیروگاه فوق هستند معتقدند چون بیشتر پول پرداخته شده است، برچیدن نیروگاه اتلاف سرمایه عظیمی است. طبق گزارش منابع، ظاهراً این استدلال دیگران را متقاعد ساخته است.

د- نظریات دکتر یزدی درباره آینده روابط ایران و آمریکا: یزدی درباره آینده روابط ایران و آمریکا گفت: «روابط ما با آمریکا بر اساس تجربه مان از دولت آمریکاست. سعی می کنیم این روابط را بهبود ببخشیم ولی برای ما سخت است که روابط عمیق آمریکا با رژیم گذشته را فراموش کنیم. ایران و آمریکا قراردادهای اقتصادی فراوانی با یکدیگر دارند که در رژیم گذشته امضاء شده ولی دیگر برای ما فایده ای ندارند. دولت اسلامی ایران مایل است این قراردادها را لغو کند.»

یزدی همچنین گفت: «لغو این قراردادها مستلزم میلیون ها دلار ضرر برای دولت ایران خواهد بود. رفتار آنها نشان خواهد داد که حسن نیت دارند یا سوءنیت.»

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) این سخنان یزدی یک بار دیگر نشان می دهد که مسئولیت ایجاد رابطه خوب [بین دو کشور] به عهده ایالات متحده است. تنها ما می توانیم عامل روابط بد باشیم، ایرانیان رفتار خوبی خواهند داشت.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): به نظر می رسد که امروز روزنامه های ایران خلق [عرب] و خوی ایرانی خود را بیشتر از هر موقع دیگری نشان می دهند. آنها هر کسی را که به دستشان برسد مسئول مشکلات ایران معرفی می کنند. مثلاً آموزگار، نخست وزیر سابق، را مسئول آتش سوزی سینما رکس آبادان در تابستان گذشته می دانند.

به نظر تهیه کننده گزارش، مطرح کردن این مسئله هیچ دلیلی ندارد بجز منحرف کردن اذهان از وضعیت کنونی مملکت.


گزارش وضعیت ایران

ص: 477

سند شماره 217

محرمانه 17 ژوئن 1979 27 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6275

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: ای.بی. گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی در مورد مسایل زیر ارائه می دهد، شامل: اطلاعاتی در مورد پیش نویس قانون اساسی ایران. تشکیل «مجلس شورا». آماده باش ارتش در مرزهای ایران و عراق. راهپیمایی حزب جبهه دموکراتیک ملی. و تنش ها بین ایران و عراق.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- فرازهایی از پیش نویس قانون اساسی: اکثر روزنامه های ایران دیروز متن قانون اساسی و نظرات مقامات ایرانی را درباره تشکیل مجلس شورا بجای مجلس مؤسسان چاپ کردند. قانون اساسی شامل مشتمل بر 12 فصل و 151 اصل است که بیست و پنج اصل آن مربوط به مسئولیت های رئیس جمهور است. در زیر فرازهایی از پیش نویس قانون اساسی را که باید پس از بازنگری آن در مجلس شورا به رفراندوم گذاشته شود، به اطلاع می رسانیم. مذهب رسمی کشور اسلام شیعه است. زن و مرد در مقابل قانون برابرند. هیچکس حق نفی آزادی بیان و مطبوعات را ندارد. فعالیت احزاب سیاسی آزاد است مشروط بر اینکه مُخل وحدت ملی و مبانی نظام جمهوری اسلامی نباشد. شکنجه جسمی و روحی و گرفتن اقرار به اجبار ممنوع است. مالکیت شخصی که از راه مشروع باشد محترم است. برقراری حکومت نظامی ممنوع است مگر در مواقع جنگ. به منظور پاسداری از قانون اساسی شورایی به نام شورای نگهبان تشکیل می شود. رادیو و تلویزیون زیرنظر سه قوه حکومت اداره می شود. فرماندهی کل قوای مسلح بر عهده رئیس جمهور است. مذاهب دیگر اسلامی مورد احترام هستند و اقلیت های دینی می توانند طبق آیین خود عمل کنند. زبان و خط رسمی کشور فارسی است، ولی استفاده از زبانهای محلی در مطبوعات و تدریس آنها در مدارس آزاد است. رسیدگی به جرایم عمومی پرسنل نظامی در دادگاههای عمومی صورت می گیرد. شورای عالی قضایی مسئولیت قوه قضائیه را برعهده دارد. چنانچه رئیس جمهور به توطئه علیه امنیت کشور و خیانت متهم شود در مجلس شورا محاکمه خواهد شد. استقرار هرگونه پایگاه نظامی خارجی در کشور ممنوع است. قوه قضائیه مستقل است و رئیس جمهور مسئول تأمین استقلال آن است. مجلس نمی تواند قوانینی را تصویب کند که منافی مبانی اسلامی باشد. کمیته های محلی تشکیل خواهد

ص: 478

شد. رئیس جمهور در رأس قوه مجریه است و تصویب نهایی قوانین برعهده اوست. مجلس تا 270 نماینده خواهد داشت. تظاهرات و راهپیمایی هایی که مُخل قانون نباشد، مجاز است. هیچکس نمی تواند به نام آزادی، حاکمیت و استقلال کشور را نقض کند. از مبارزه توده های مستضعف بر ضد ستمگران در تمام دنیا حمایت می شود.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): اولین پیش نویس قانون اساسی به صورت مجلد با گزارش شماره IIR 6846500079 DTD 790501 ارسال گردید. مروری بر پیش نویس جدید قانون اساسی نشان می دهد که ظاهراً این نسخه جدید تفاوت چندانی با پیش نویس قبلی ندارد بجز اینکه تکیه آن بر اسلام و اختیارات رئیس جمهور قدری بیشتر شده است. اطلاعات بیشتر درباره وظایف رئیس جمهور، مجلس، قوه قضائیه، و شورای نگهبان در گزارش جداگانه ارسال خواهد شد.

ب- مجلس شورا: وزیر امور انقلاب در دولت، یدالله سحابی، روز گذشته در مصاحبه ای مطبوعاتی گفت که نظریات آیت الله خمینی درباره پیش نویس جدید قانون اساسی هفته دیگر اعلام خواهد شد. او گفت که مردم می توانند تا پایان خرداد ماه (21 ژوئن) نظرات خود را درباره پیش نویس قانون اساسی ابراز کنند، و انتخابات عمومی برای تشکیل «مجلس شورا» متشکل از 75 نماینده در اواخر تیر انجام خواهد شد. او گفت که پیش نویس قانون اساسی که در روزنامه کیهان به چاپ رسیده است نسخه نهایی نیست زیرا هنوز نظرات خمینی در آن ملحوظ نشده است، ولی افزود که نسخه نهایی و رسمی پیش نویس قانون احتمالاً تا اواسط هفته جاری منتشر خواهد شد. با وجود این، مردم می توانند نظرات خود را درباره همین متن تا تاریخ 21 ژوئن به اطلاع دولت برسانند. در عین حال، اقدامات لازم برای برگزاری انتخابات «مجلس شورا» که «بازنگری نهایی» را در قانون اساسی به عمل خواهد آورد و آن را برای رفراندوم سراسری آماده خواهد کرد، انجام خواهد شد. او گفت که نمایندگان مجلس شورا انتصابی نیستند و از طریق انتخابات از میان افراد مطلع انتخاب خواهند شد. این مجلس به مدت یک ماه انجام وظیفه خواهد کرد. او گفت که در ابتدا نظر بر این بود که یک مجلس مؤسسان متشکل از 300 نماینده از طریق انتخابات تشکیل شود، ولی به علت اینکه ممکن بود بحث و بررسی کارشناسان قانون اساسی به طول بینجامد، از این کار صرف نظر شد. این کار باید سریعاً صورت می گرفت و به همین دلیل یک مهلت دو ماه و نیمه تعیین شده است. سحابی گفت که این پیش نویس تفاوت فراوانی با پیش نویسی دارد که به هنگام اقامت خمینی در پاریس تهیه شده بود، و اصول آن با بصیرت بیشتری نوشته شده است. او گفت که برای تهیه این پیش نویس از قانون اساسی چند کشور دیگر از جمله سوئیس، آلمان، آفریقا، و اتریش استفاده شده است.

ج- ارتش به حالت آماده باش در می آید: احمد صدر حاج سید جوادی، وزیر کشور، فاش ساخت که به دنبال چند مورد دیگر نقض حریم هوایی ایران از سوی جت های جنگنده عراقی،

ص: 479

نیروهای مسلح ایران به حالت آماده باش در آمده اند. حاج سید جوادی گفت که پنجشنبه شب جت های عراقی دوبار دیگر حریم هوایی ایران را نقض کردند، یک بار در ساعت 20:00 که پنج هواپیمای عراقی وارد حریم هوایی ایران شدند، و بار دیگر دو ساعت بعد که دو جت جنگنده عراقی وارد مرزهای ایران شدند و سه پاسگاه مرزی ایران را به توپ بستند. او گفت که رئیس ستاد ارتش بلافاصله به دو پادگان ارتش، از جمله لشکر مستقر در کرمانشاه فرمان آماده باش داده است. وزیر کشور همچنین گفت که وزارت امورخارجه این مسئله را از طریق مجاری دیپلماتیک دنبال می کند. رادیوی ایران شب گذشته گزارش داد که جنگنده های عراقی پنجشنبه شب حریم هوایی ایران را نقض کردند و در بالای پادگانهای نظامی انجیره، نی خزر و هلاله به پرواز در آمدند. رادیو ایران گفت که جت های عراقی پس از شناسایی منطقه یک پاسگاه مرزی ایران را به توپ بستند. سرهنگ اَلْکی، فرمانده هنگ ژاندارمری مستقر در ایلام، که روز گذشته پس از دیدار از مناطق مرزی به ایلام بازگشت، اظهار داشت که براساس گزارش های واصله از پادگانها، دو مرزدار عراقی همزمان به سوی یکی از پاسگاههای مرزی ایران تیراندازی کرده اند. سرهنگ اَلْکی گفت که بلافاصله به دنبال این واقعه او به همراه برخی از مقامات انتظامی و پاسداران انقلاب با تجهیزات کامل به منطقه رفتند، و مشاهده کردند که مرزداران عراقی در حال عقب نشینی هستند. طبق گزارش یک منبع خبری دیگر، سرلشگر ناصر فربُد، رئیس ستاد نیروهای مسلح ایران، روز گذشته هشدار داد که نیروهای ایران کاملاً توان دفاع از مرزهای کشور را دارند و با یک اشاره وارد عمل خواهند شد. او گفت که نیروهای مسلح ایران هشیار و آماده اند تا به وظیفه خود در قبال کشور و مردم عمل کنند و می توانند به هرگونه اقدام خشونت آمیز دشمن پاسخ بدهند. در این مقاله فقط آمده بود که گزارش هایی از درگیری های مرزی ارسال شده، ولی جزییات آن ذکر نشده بود.

د- راهپیمایی جبهه دموکراتیک ملی: جبهه دموکراتیک ملی از مردم خواسته است تا در راهپیمایی روز جمعه 22 ژوئن که در ساعت 17:00 در محوطه دانشگاه تهران برگزار می شود، شرکت کنند. راهپیمایی فوق در اعتراض به این تهدید برگزار می شود که شاید قانون در یک مجلس منتخب تصویب نشود، بلکه مجلسی منتصب از سوی دولت و روحانیان آن را تصویب کند. حزب جبهه دموکراتیک ملی در بیانیه ای کوتاه اعلام داشت: «از همه آزادیخواهان و آنهایی که مخالف امپریالیسم هستند دعوت می کنیم که روز جمعه در دانشگاه تهران گردهم بیایند و برای تصویب قانون اساسی و نیل به خواسته های انقلاب، یعنی گسترش دموکراسی و اقدامات ضد امپریالیستی خواستار تشکیل یک مجلس مؤسسان منتخب شوند.»

ه- تنش بین ایران و عراق: جمعه شب صدای تیراندازی های پراکنده ای در منطقه بوردا در آبادان، نزدیک مرز ایران و عراق شنیده شد. هنوز اطلاعیه ای رسمی در این ارتباط منتشر نشده است. در بعد از ظهر جمعه، گروهی ناشناس یک بطری بنزین به طرف سینما اتحاد در خرمشهر پرتاب کردند، ولی این واقعه به دلیل خالی بودن سینما، تلفاتی در پی نداشت. صبح

ص: 480

روز گذشته اسنادی در کانون فرهنگ اسلامی اهواز به نمایش گذاشته شد که حکایت از دخالت مأموران دولت بعثی عراق در آشوب های اخیر استان خوزستان داشت. علاوه بر این، مهماتی که بر روی آن مشخصات ارتش عراق حک شده بود نیز در همین کانون در معرض دید همگان قرار گرفت.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 218

محرمانه 18 ژوئن 1979 28 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6324

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف. جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی در مورد مسایل زیر ارائه می دهد، شامل: تنش بین عراق و ایران. حزب جدیدی دوباره جان می گیرد (دوباره زاییده می شود). خمینی به غرب زده ها می تازد. دفاع از نقش ارتش در انقلاب. شایعه وجود یک پایگاه آموزشی ساواک و برخی اخبار جالب دیگر.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- تنش بین عراق و ایران.

(1) استاندار خوزستان امروز به عراقی ها پیشنهاد صلح داد؛ البته نه از روی ترس بلکه به خاطر صلح طلبی ایران. او گفت که ایران حاضر است، حتی مشتاق است، که با تمامی همسایگانش در صلح زندگی کند. استاندار خوزستان که فرمانده کل نیروی دریایی ایران نیز هست در دیدار سران قبیله الکسیر در اهواز تأکید کرد که «ایران قدرت مقابله با هرگونه دخالت خارجی در امور داخلی اش را دارد.» مدنی گفت که به نفع هیچیک از دو کشور عراق و ایران نیست که برای یکدیگر مشکل ایجاد کنند. او گفت که ایران هم اکنون در حال جبران خساراتی است که در طول 37 سال حکومت فاجعه آمیز شاه بر کشور وارد شده است. او گفت: «خیلی زود- تا شش ماه دیگر- خواهیم دید که به چه دستاوردهای بزرگی دست یافته ایم» و قول داد که ایرانی ها بجای اسلحه، با بیل و کلنگ اثرات سوء حکومت پهلوی را محو خواهند کرد. استاندار خوزستان به ویژه بر توسعه کشاورزی کشور تأکید کرد. پیش از این، سران قبیله مذکور «تحریکات» عراق را شدیداً محکوم و بر حمایت کامل خود از دولت ایران تأکید کرده بودند. آنها همچنین شکایت داشتند که مزارع و کشاورزی شان به دلیل

ص: 481

سیاست های غلط رژیم گذشته نابود شده است. آنها گفتند: «استان خوزستان که سرشار از منابع طبیعی است، نه فقط باید تا به حال خودکفا شده باشد، بلکه باید نیاز مناطق دیگر کشور به غذا را نیز تأمین می کرد، ولی ما امروز به کمک دیگران محتاج هستیم.» مدنی به سران این قبیله اطمینان داد که دولت از هیچ کمکی برای احیای کشاورزی آنها فروگذار نخواهد کرد. در عین حال، روزنامه حزب بعث عراق به نام «الثوره» به حملات خود بر ضد ایران ادامه داد و هشدار دارد که «دست های انقلاب عراق بلند است.» این حملات با تقویت قابل ملاحظه نیروهای عراقی در پشت مرزها همراه بود. گزارش های واصله از بغداد، پایتخت عراق، حاکی است که حافظ اسد، رئیس جمهور سوریه که در حال دیدار رسمی از عراق است، سعی دارد میان دو کشور همسایه میانجیگری کند. بر اساس گزارش ها، حافظ اسد مصرانه از رژیم عراق خواسته است تا موضع خصمانه خود را بر ضد ایران کنار بگذارد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): نشان دادن شاخه زیتون به عراقی ها از سوی دریادار مدنی یک ابتکار عمل شخصی است. دولت موقت ایران هنوز هیچگونه بیانیه رسمی درباره حل اختلافات دو کشور منتشر نساخته است.

(2) دولت ایران در اقدامی رسمی سفیر عراق را که تقریباً هشت ماه بیشتر نیست که در ایران به سر می برد، از ایران اخراج کرد. ایران پول در مقاله ای که ترجمه آن در زیر می آید در این باره نوشت: عبدالملک آل یاسین، سفیر عراق، به دلیل اختلاف شدید دو کشور پیش از پایان مأموریتش در ایران به کشورش بازگشت. احمد حسین سامری که از سوی دولت ایران تأیید شده است، جانشین آل یاسین خواهد شد که پس از گذشت فقط 8 ماه از دوره سفارتش در تهران به عراق باز می گردد. خبرگزای عراق و یکی از سخنگویان وزارت امور خارجه این کشور گفتند که خاتمه ناگهانی مأموریت سفیر پیشین عراق در ایران با وقایع اخیر مرتبط بوده است. خبرگزاری عراق گزارش داده است که سفیر جدید ظرف چند روز آینده وارد ایران خواهد شد. طبق گزارش یک منبع خبری، آل یاسین تلاش داشت تجاوزات عراق به ایران را با گفتن این حرف توجیه کند که وقایع اخیر نتیجه نا آرامی های داخلی است که باید کنترل شود. توضیحات فوق نه فقط مقامات ایرانی را قانع نکرد، بلکه کمکی برای بهبود روابط پرتنش نیز نبود. علاوه بر این، حملات اخیر به خاک ایران و حمله لفظی شدید رادیو و روزنامه های عراق به انقلاب اسلامی ایران ثابت می کند که توضیحات سفیر قبلی عراق بی پایه و اساس بوده است.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): هم اینک انتظار داریم که دولت ایران به این تحریکات واکنش نشان دهد. گزارش های تأیید نشده حاکی از آن است که تجاوز جت های جنگنده عراق به حریم هوایی ایران، گلوله باران محدود برخی مناطق مرزی ایران از سوی جت های عراقی، تبادل آتش بین مرزداران دو کشور، و قاچاق اسلحه از عراق به ایران همچنان ادامه دارد. اگر این گزارش ها صحت داشته باشد، مسلماً ایران نخواهد گذاشت که چنین

ص: 482

اقداماتی ادامه یابد. خلق و خوی ایرانی ها به گونه ایست که حتماً خواهان تلافی جویی بر ضد عراق خواهند شد.

ب- یک حزب جدید دوباره جان می گیرد(زاییده می شود): داریوش فروهر، وزیر کار و سخنگوی رسمی حزب جبهه ملی، روز گذشته اعلام کرد که قصد دارد استعفا دهد و حزب مستقل ملت را تشکیل دهد. فروهر در نطقی در مقر حزب ملت گفت که دلیل جدا شدنش از جبهه ملی «جنگ قدرتی» است که گریبانگیر حزب شده است. او اظهار داشت که «من دیگر سیاست های آن را تأیید نمی کنم.» فروهر در اشاره ای واضح به غلامحسین صدیقی، دستیار سابق نخست وزیر فقید ایران، محمد مصدق، به «آنهایی که مدت زیادی از حزب غایب بودند و حالا برگشته اند و سعی دارند آن را صاحب شوند» تاخت. وزیر کار سیاست های حزبش را فراهم آوردن «آزادی بیان، آزادی اجتماعات، و آزادی مطبوعات» بیان کرد. حزب مردم 30 سال پیش به منظور حمایت از مصدق تشکیل شده بود ولی در سالهای پیش از انقلاب فعالیتی نداشت. فروهر گفت که قصد دارد حزبش را احیا کند و آن را در انتخابات به پیروزی برساند.

ج- خمینی به غربزده ها تاخت: پس از چند هفته سکوت خمینی به آنهایی که با آرمانش در مورد قانون اساسی و نقشه بزرگش برای جمهوری اسلامی مخالفند، (و خمینی آنها را غربزده می نامد) تاخت. او به جمعی از افسران ارتش که به دیدنش رفته بودند، گفت: «من از شما می خواهم که هشیار باشید. این غربزده ها می خواهند اسلام را از ما بگیرند.» بر اساس گزارش ها خمینی همچنین اظهار داشت: «از شرّ این روشنفکران غربزده خلاص شوید، از شرّ این روشنفکران وارداتی خلاص شوید، از شرّ این اعضای غربزده کانون وکلا خلاص شوید، یکی از آنها رفته است (که اشاره اش به هدایت متین دفتری از رهبران حزب دموکراتیک ملی و دبیر کانون وکلا بود) و بقیه هم می توانند دنبال همان آقا بروند.» او به افسران مزبور گفت: «پیش من نیایید و نگویید که بعضی ها در دانشگاهها با اسلام مخالفند. با آنها مقابله کنید. پای عقیده راسخ خود به اسلام بیایستید.» او گفت همه کسانی که تلاش می کنند کارگران و کشاورزان را علیه حکومت بشورانند عوامل دولت های خارجی هستند که می خواهند وابستگی ما را به کالاهای خارجی بیشتر کنند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): آیت الله دارد به حمله مخالفانش پاسخ می دهد. مخالفت با او به هر نحوی که باشد، مخالفت با اسلام است. مسلماً «غربزده ها» برای آنکه بتوانند قانون اساسی ای را تصویب برسانند که ممکن است خمینی با آن مخالف باشد، راه دشواری در پیش خواهند داشت.

د- دفاع از نقش ارتش در انقلاب: تیمسار سیف الله [سید عزیزالله] امیر رحیمی، فرمانده دژبان ارتش روز گذشته گفت که ارتش با توجه به توانمندی هایش می تواند وظیفه کمیته های مختلف مذهبی را بر عهده بگیرد. تیمسار رحیمی یکی از دو سرهنگی است که بعد از انقلاب اسلامی به دستور امام روح الله خمینی به درجه سرتیپی ارتقا یافت. رحیمی از زمانی که فرمانده

ص: 483

دژبان ارتش شده است، از نقش ارتش در انقلاب دفاع کرده و خواهان افزایش مشارکت آن در امور کشور شده است. اظهارات متعدد رحیمی یکدنده موجب شده است تا رئیس او، سرلشگر تقی ریاحی، با صدور بخشنامه ای رسمی اعلام کند که در آینده هرگونه اظهارات علنی در مورد مسایل نظامی فقط باید از سوی عباس امیرانتظام، معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت صورت گیرد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): این گفته [رحیمی] که عقب نشینی ارتش موجب پیروزی انقلاب شد، کاملاً درست نیست، ولی مسلماً انقلابیون بدون حضور نیروهای سرکوبگر ارتش خیلی راحت تر توانستند کشور را تصاحب کنند.

ه- شایعه وجود یک پایگاه آموزشی ساواک: یک منبع خبری امروز گزارش داد که نُه هزار «عضو ساواک» در حال طی کردن دوره «آموزش های ویژه» خرابکاری در جزیره «مسیرا» برای «ترور رهبران انقلاب ایران» هستند. این روزنامه ایرانی به نقل از منبع خبری خود یعنی روزنامه لبنانی السفیر چاپ بیروت نوشت که «اعضای ساواک در چارچوب برنامه ای که از سوی آژانس اطلاعاتی اسرائیل «موساد»، آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا «سیا» و آژانس اطلاعاتی مصر تهیه شده است، در حال طی دوره های آموزشی خود هستند. «السفیر منبع خبری خود را اعلامیه ای ذکر کرد که از سوی دانشجویان مسلمان در آمریکا پخش شده بود. در این اعلامیه آمده بود که اعضای ساواک با یک هواپیمای نظامی آمریکایی به قاهره انتقال یافته اند، و اینکه «توطئه» فوق به ماه ژانویه بازمی گردد که اولین هواپیمای حامل اعضای اعزامی ساواک در قاهره به زمین نشست. این اعلامیه همچنین انورسادات رئیس جمهور مصر، شاه سابق و نخست وزیر سابق ایران، شاهپور بختیار، را «مسئول» این عملیات دانسته است. در اعلامیه مزبور آمده بود که آژانس اطلاعاتی انگلیس نیز با این گروه «همکاری» می کند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): مقاله ای که در روزنامه «پول» چاپ تهران چاپ شده است، شایعه ای بیش نیست. هیچ منبع خبری دیگری وجود این پایگاه آموزشی را تأیید نکرده است. به نظر می رسد که این هم یکی دیگر از همان داستان های ساختگی برای مشغول کردن ذهن مردم به احتمال بازگشت سلطنت پهلوی است.

و- چند خبر جالب توجه:

(1) رادیو ایران شب گذشته (17 ژوئن) به مردم خبر داد که هواپیماهای ایرانی به منظور انجام «پرواز آزمایشی» بر فراز شهر پرواز خواهند کرد. از ساعت 12:00 روز 18 ژوئن 3 جت جنگنده اف4 را مشاهده کردیم که در ارتفاع 500 تا 1000 پایی بالای شهر تهران پرواز می کنند، که البته قدری برای پرواز آزمایشی پایین است. پروازهای فوق را نمایش قدرتی از سوی نیروی هوایی ایران و احتمالاً نمایش قدرتی به عراقی ها ارزیابی می کنیم.

(2) یکی از روزنامه های فارسی زبان 18 ژوئن گفته است که ماشاءالله کاشانی، فرمانده نیروهای کمیته ای محافظ سفارت آمریکا از مأموران سیا است. بدیهی است که او چنین اتهامی

ص: 484

را رد می کند.

(3) در اتفاق دیگری که برای نیروهای محافظ سفارت افتاده است، یکی از این نیروها می گوید که چند نفر ناشناس او را شناسایی کرده و دنبال می کنند. ماشاءالله کاشانی حرف او را باور کرده است ولی دلیل تعقیب این شخص هنوز معلوم نیست. این نیرو برای اینکه تغییر چهره بدهد، ریشش را که خیلی هم به آن می نازید از ته تراشیده است.


شرایط روحی حاکم بر تهران

سند شماره 219

بدون طبقه بندی18 ژوئن 1979 28 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6339به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی سی فوری

موضوع: شرایط روحی حاکم بر تهران

1- شرایط زندگی در سفارت به شدت رو به وخامت است و در شرایط نامطلوبی قرار دارد. امکانات تفریحی و آسایشی تقریباً نایاب هستند. برقراری ارتباط اجتماعی با ایرانیان بسیار سخت و تحت فشار است.

در جو سیاسی کنونی، ایرانیان اهمیت زیادی برای برقراری ارتباط با آمریکاییها قایل نیستند. امکان برقراری ارتباط با دیپلماتهای دیگر کشورها نیز بسیار محدود است. از یک سو شرایط فوق، و از سویی دیگر حضور مداوم «محافظین انقلابی» سفارت، زندگی در مجتمع را به شدت نامطلوب و ناخوشایند کرده است.

2- با عنایت به شرایط یاد شده و نیز دیگر شاخصه های موجود، شرایط روحی حاکم بر سفارت در وضع وخیمی قرار دارد. به رغم این که در این شرایط، اقدامات زیادی نمی توان در راستای رفع این مشکلات به انجام رساند، اما برخی برنامه های حمایتی خواهد توانست که تاحدی در بهبودی شرایط نقش داشته باشد.

3- با توجه به شرایط امنیتی حاکم بر شهر تهران، این شهر همچنان در حالت بدون همراه باقی خواهد بود. شرایط موجود به هیچ وجه نوید بخش بهبودی و رفع مشکلات موجود نمی باشد و بنابراین، این شرایط هم چنان ادامه خواهد داشت. به نظر اینجانب، وزارت امور خارجه می بایست ملاحظات خاصی در مورد خانواده ها در نظر گرفته و با اختصاص منازل سازمانی در کشورهایی نزدیک به ایران، امکان ملاقات سریع الوصول بین اعضای نمایندگی و خانواده ها را فراهم نمایند؛ البته بدیهی است این منازل باید از امکانات رفاهی، لوازم خانگی، امکانات آموزشی، دسترسی به مراکز مختلف خرید و غیره بهره مند باشند. از جمله شهرهای مناسب برای اسکان خانواده ها می توان به آتن، دهلی نو و فرانکفورت اشاره کرد. البته شبیه این برنامه سابقاً نیز به اجرا درآمده است؛ زمانی که وضعیت امنیتی ویتنام نامطلوب بود، خانواده ها در تایلند و تایوان اسکان پیدا کردند. این راهکار نه تنها هزینه های روحی- عاطفی و اقتصادی را کاهش می دهد، بلکه شرایط نامطلوب و کم انگیزه تهران را قابل تحمل تر خواهد کرد.

ص: 485

4- ثانیاً با عنایت به این که به دلیل کاهش تعداد اعضای نمایندگی و در عین حال حجم انبوه کاری سفارت، برخی افسران لاجرم می بایست وقت و انرژی بسیار زیاد و بیشتر از حد متعارفی صرف نمایند؛ لذا بدیهی است که این موضوع باید از طریق اختصاص مزایا و اضافه پرداخت به اعضای نمایندگی جبران گردد. احصاء شرایط ویژه موجود در ایران و حجم کاری بسیار انبوه موجود راه را برای اختصاص سازوکارهای جبرانی هموار خواهد کرد؛ حجم کار موجود به حدی گسترده و انبوه است که امکان استفاده از مرخصی استحقاقی سالانه و ملاقات با خانواده، برای اعضای نمایندگی میسر نیست.

5- ثالثاً این که وزارت امور خارجه باید ترتیبی اتخاذ نماید که بسته های پستی سفارت زودتر واصل شود؛ آخرین بسته پستی شخصی دو هفته بعد از بسته ما قبل آن واصل گردید.


گزارش شرح وضعیت ایران، ژوئن 1979

سند شماره 220

محرمانه

شماره گزارش: 79 6846022719 ژوئن 1979 29 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی فوری

افسر تهیه کننده: اچ.اف.جانسون سروان نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا

مقام مسئول تأییدکننده: سرهنگ تی.ای.شافر سرهنگ نیروی هوایی وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا در تهران

منبع خبر: رسانه های خبری محلی، اعضای سفارت و کارمندان دفتر وابسته دفاعی ایالات متحده آمریکا در تهران

موضوع: گزارش شرح وضعیت ایران، ژوئن 1979

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش دربرگیرنده اطلاعاتی در خصوص شرایط حاکم بر ایران در ژوئن 79 می باشد. این اطلاعات مشتمل بر موارد ذیل است: تأیید مجلس خبرگان توسط نخست وزیر، ارائه مهلت موقت به کارگران خارجی، درخواست ابراهیم یزدی از کارمندان بازنشسته مبنی بر بازگشت به کار، شایعه مربوط به اجرای برنامه اصلاحات ارضی، صف آرایی عراق در مقابل ایران.

17- از شماره 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف) مهر تأیید نخست وزیر بر مجلس خبرگان: مهدی بازرگان، نخست وزیر ایران، در اقدامی با هدف ناامید ساختن گروههای مختلف اپوزیسیون در داخل کشور، شب گذشته رفراندوم پیشنهاد شده در خصوص قانون اساسی را تأیید کرد و خاطرنشان کرد که امیدوار است این ماجرا در اسرع وقت به سرانجام مطلوب برسد. وی افزود که مجلس خبرگان نیز

ص: 486

مجلس قانون گذاری، بر اساس اصول و مبانی مردم سالاری تشکیل خواهد شد البته با این تفاوت که به نسبت مجلس قانون گذاری، وقت کمتری صرف خود خواهد کرد. البته بازرگان این نکته را تأیید کرد که دولت در ابتدا قصد داشته است که یک مجلس قانون گذاری تشکیل دهد اما بنا به برخی ملاحظات، تصمیم بر آن شده است که به جای مجلس قانون گذاری، یک مجلس خبرگان تشکیل گردد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) به نظر اینجانب، این اظهارنظر نخست وزیر باعث تعیین تکلیف موضوع شده است. گروههای اپوزیسیون در واکنش به این موضوع اعتراض کرده و تظاهرات به راه خواهند انداخت؛ البته بازرگان و خمینی با یکدیگر به توافق نهایی رسیده اند. ماحصل این ماجرا، نهایی شدن قانون اساسی کشور را به ارمغان خواهد آورد.

ب) ارائه مهلت مجدد به کارگران خارجی: روز گذشته به تمامی اتباع بیگانه مقیم ایران مجدداً یک ماه مهلت داده شد که با مراجعه به دفتر اتباع بیگانه، تکلیف شرایط آینده خود را روشن نمایند. روز گذشته سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی در گفتگو با یک منبع خبری اظهار داشت که قبلاً به اتباع بیگانه مقیم ایران مهلت داده شده بود که نهایتاً تا تاریخ 21 ژوئن، تکلیف وضعیت خود را مشخص نمایند؛ در حال حاضر این مهلت یک ماه افزایش یافته و 22 ژوئیه اعلام می گردد.

سخنگوی وزارت کار جزییات بیشتری از دلایل افزایش این ضرب لعجل ارائه نکرد اما دیگر منابع تصریح کرده اند که وزارت کار از نواحی مختلف تحت ف شار قرار گرفته است که در تصمیم خود تجدیدنظر نماید و از رهگذر افزایش مهلت داده شده، «از شر تمامی اتباع بیگانه رهایی پیدا کند.» یک منبع دیگر تصریح کرد که دفتر اتباع بیگانه توانایی رتق و فتق امور مربوط به این حجم گسترده از اتباع بیگانه را نداشته و بسیاری از این اتباع حتی موفق به ملاقات مقامات مربوطه نشده اند. تمامی مجوزهای اقامت کنونی یا لغو می شوند و یا نیازمند تمدید مجدد هستند. در حال حاضر، صرفاً مدیران شرکتها می توانند در ایران بمانند اما نیروهای معمولی بایست ایران را ترک کنند.

ج) درخواست ابراهیم یزدی از کارمندان بازنشسته مبنی بر بازگشت به کار: بر اساس اطلاعات واصله از منابع موثق، دکتر ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه، از چندین نفر از کارمندان ارشد سابق وزارت امور خارجه، که چندی پیش اجباراًٍ بازنشسته شدند، درخواست کرده است که به خدمت بازگردند. یزدی این درخواست را به این دلیل مطرح کرده است که این افراد سوابق زیادی در مخالفت با رژیم سابق داشته اند. منبع خاطرنشان کرده است که محمد پورسرتیپ و عزالدین ناظمی از جمله افرادی هستند که مجدداً دعوت به کار شده اند. پورسرتیپ به عنوان سفیر ایران در لهستان و ناظمی به عنوان سفیر ایران در وین اعزام خواهند شد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) احتمالاً یزدی نهایتاً به این استنباط برسد که دولت برای اداره

ص: 487

بهتر امور، لاجرم بایست از برخی کارمندان بازنشسته کمک بگیرد.

د) شایعاتی در خصوص اجرای برنامه اصلاحات ارضی: و اکنون فرزند اصلاحات ارضی...! منابع مستقر در شهر قم گزارش داده اند که شورای انقلاب که از موضوع ملی سازی بانکها غرق در شور و شعف است، در حال حاضر عزم خود را جزم کرده است که یک برنامه اصلاحات ارضی واقعی را در دستور کار قرار دهد و از این رهگذر زمینها را در بین روستاییان تقسیم نماید. منابع پیش بینی کرده اند که به زودی فتوایی در این زمینه صادر گردد. این منابع خاطرنشان کرده اند که آیت الله خمینی از این طرح حمایت کرده است اما دولت بازرگان به شدت بیم آن دارد که در فقدان یک نیروی پلیس و ژاندارمری کارآمد و تمام عیار در کشور، اجرای این برنامه ممکن است باعث بروز درگیری و خشونت بین گروههای مختلف و توسل به اسلحه گردد.

ه ) صف آرایی عراق و ایران در مقابل یکدیگر: شب گذشته رادیو ایران فاش کرد که حافظ اسد، رئیس جمهور سوریه، به زودی به ایران سفر خواهد کرد. این موضوع را احمد اسکندر احمد، وزیر اطلاع رسانی سوریه، در مصاحبه با رادیو ایران اعلام کرد. وزیر اطلاع رسانی سوریه خاطرنشان کرد که حافظ اسد شخصاً ابراز تمایل کرده است که به ایران سفر نماید و ایران نیز از این درخواست استقبال کرده است.

احمد اسکندر تصریح کرد که حافظ اسد اولین «دولتمرد عرب» بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در ایران حضور پیدا کرد. وزیر اطلاع رسانی سوریه تأکید کرد که حافظ اسد در جریان سفر خود به ایران چهره جدیدی از ایران را مشاهده کرد؛ وی دریافت که انقلاب اسلامی تغییراتی بنیادین در ایران به بار آورده است. به گفته احمد اسکندر احمد، رئیس جمهور سوریه بر این باور است که انقلاب اسلامی نه تنها برای ایران، که برای تمامی دول اسلامی از اهمیت والایی برخوردار است. این در حالی است که روزنامه بامداد امروز گزارش داده است که اخیراً حافظ اسد به منظور کاهش تنشها و بحرانهای موجود بین ایران و عراق، با حسن البکر، رئیس جمهور عراق، بحث و رایزنی کرده است. دو کشور عراق و ایران نیروهای خود را در مرزهای خود مستقر کرده و آنها را به حال آماده باش درآورده اند. روزنامه بامداد در گزارش خود فاش کرد که ایران یک لشکر نظامی مجهز به 200 دستگاه تانک را در خوزستان مستقر کرده است و در طرف مقابل، «عراق نیز داعیه ابرقدرت منطقه خلیج را دارد.» روزنامه بامداد به نقل از منابع آمریکایی خاطرنشان کرد که عراق درصدد است که فشارهای خود به نیروهای کم امکانات ایران را بیشتر نماید. افزون بر این، آژانس خبری پارس نیز از شهر اهواز گزارش داده است که در مناطق جنوبی شهر آبادان و در نزدیکی مرز، شلیکهای هوایی بین دو طرف رد و بدل شده است. هنوز مشخص نیست که چه کسی این شلیکها را آغاز کرده است.

علاوه بر این رویدادها، در شهر آبادان تظاهراتی ضدامپریالیستی به رهبری روحانیون در اعتراض به دستگیری آیت الله صدر و دیگر مبلغین مذهبی، به اجرا درآمد.


فعالیتهای انقلابی جمهوری اسلامی ایران در ایالات متحده آمریکا

ص: 488

سند شماره 221

محرمانه

شماره گزارش: 79 2758002120 ژوئن 1979 30 خرداد 1358

از: فرمانده گروه طراحی عملیات آمریکا، تهران

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی فوری

افسر تهیه کننده: سرگرد جان. اف. هندرسون گروه عملیاتی فرماندهی اطلاعات و امنیت ایالات متحده آمریکا

مقام مسئول تأییدکننده: سرهنگ دوم آرکدی نویکوف گروه عملیاتی فرماندهی اطلاعات و امنیت ایالات متحده آمریکا

موضوع: فعالیتهای انقلابی جمهوری اسلامی ایران در

ایالات متحده آمریکا

16- (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) خلاصه: این گزارش دربرگیرنده اطلاعاتی در خصوص تلاشهای دولت انقلابی ایران در راستای شناسایی آن دسته از اتباع ایرانی طرفدار شاه که در ایالات متحده آمریکا اقامت دارند، می باشد.

17- از 17 تا21 حذف شده است.

22- (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) جزییات: منبع اطلاعاتی در خصوص تلاشهای ایرانیان مرتبط با دولت انقلابی ایران در راستای شناسایی آن دسته از اتباع ایرانی طرفدار شاه که در ایالات متحده آمریکا اقامت دارند، به دست آورده است. یکی از دوستان قدیمی این منبع که مقیم شهر واشنگتن دی. سی است، در تاریخ 12 ژوئن طی یک تماس تلفنی با منبع خاطرنشان کرده است که در هفته اخیر یک ایرانی انگلیسی زبان دو بار با وی تماس برقرار کرده است؛ فرد تماس گیرنده از این نکته اطلاع داشته است که دوست منبع، یک نیروی دولتی چندملیتی است که سالها مقیم ایران بوده است. فرد تماس گیرنده اطلاعاتی در خصوص اعضای حکومت شاه سابق ایران که در حال حاضر مقیم ایالات متحده آمریکا هستند، مطالبه کرده است. دوست منبع از ارائه هرگونه اطلاعات امتناع ورزیده و متعاقب این تماس شماره تلفن خود را تغییر داده است.

منبع خطاب به دوست خود خاطرنشان کرده است که ایرانیان طرفدار شاه در مناطق غربی ایالات متحده آمریکا سکونت دارند. منبع تأکید کرده است که با این اوصاف، به دلیل تلاشهای دولت انقلابی ایران مبنی بر شناسایی اتباع ایرانی طرفدار شاه در ایالات متحده، زندگی این افراد در هاله ای از خطر فرو رفته است.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه- غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) منبع یکی از اتباع ایالات متحده آمریکاست که سابقاً در ایران مشغول به فعالیت بوده و ارتباطات گسترده ای با اتباع ایرانی طرفدار شاه داشته است.


گزارش وضعیت ایران

ص: 489

سند شماره 222

محرمانه 20 ژوئن 1979 30 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6401

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت،

تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره مسایل زیر ارائه می دهد، شامل: تنش های بین ایران و عراق. اجلاس رهبران مذهبی در قم. دستگیری ارتشبد طوفانیان. گزارش تولید نفت ایران. قصد ایران ایر برای فروش هواپیما. خمینی پیش نویس قانون اساسی را بدون تغییر به هیأت دولت باز می گرداند، و مانورهای جت های جنگنده نیروی هوایی ایران مردم را که تصور کردند به آنها حمله شده است، ترساند.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- تنش بین ایران و عراق: دریادار مدنی، فرمانده نیروی دریایی ایران و استاندار خوزستان گفت که تحریکات عراق بر ضد ایران چیزی نیست جز تلاش رژیم بعث برای منحرف ساختن اذهان مردم از بحران داخلی آن. دریادار مدنی شدیداً به رژیم عراق تاخت و آن را یک رژیم دیکتاتوری شبیه به رژیم رضا خان در ایران دانست. او گفت که «دیکتاتوری بعث با مخالفت شدید مردم در داخل مواجه است و به همین دلیل تلاش می کند با ایجاد اصطکاک در مرز ایران مخالفین را سرکوب کند. نزدیک به هفت میلیون مسلمان شیعه در عراق زندگی می کنند که برای رژیم بعثی دردسر محسوب می شوند.» مدنی گفت به همین دلیل است که دولت عراق دست به تحریکات اخیر بر ضد ایران زده است. او در ارتباط با تجمع نیروهای عراقی در طول مرز ایران گفت که «مهم نیست چقدر نیرو در پشت مرزها جمع شده است، اطمینان می دهم که فقط همین قبیله قشقایی که در جنوب ایران زندگی می کند، برای دفع حمله آنها کافیست.» مدنی درباره احتمال میانجیگری سوریه بین ایران و عراق گفت که به هر حال یک کشور ثالث باید در مذاکرات آتی بین ایران و عراق نقش میانجی را ایفا کند.

ب- برگزاری اجلاس رهبران مذهبی در قم: چهار تن از عالی رتبه ترین شخصیت های مذهبی ایران برای اولین بار در قم گردهم آمدند تا درباره مشکلات مربوط به تأسیس جمهوری اسلامی با یکدیگر بحث و گفتگو کنند. مسئله اصلی مورد بحث روند تهیه و تصویب پیش نویس قانون اساسی بود. این چهارتن که تنها روحانیان ایرانی با لقب «آیت الله العظمی» هستند، عبارتند از امام خمینی، سید کاظم شریعتمداری، سید محمدرضا

ص: 490

گلپایگانی، و سید شهاب الدین نجفی مرعشی. آنها شب گذشته بحث خود را در بیت آیت الله گلپایگانی که وضعیت جسمانی خوبی ندارد، آغاز کردند. آنچه این چهار مجتهد سعی دارند انجام دهند، تعیین ماهیت مجلسی است که باید برای تهیه و تصویب قانون اساسی تشکیل شود. بر اساس گزارش هایی که تا دیروز به دستمان رسیده است، شریعتمداری معتقد بوده است که قانون اساسی باید توسط یک مجلس مؤسسان منتخب و فراگیر مردمی متشکل از نمایندگان همه اقشار که به ازای هر 100 هزار نفر از جمعیت 35 میلیونی ایران یک نماینده در آن شرکت دارد، تدوین شود. امام خمینی تأکید کرده است که یک مجلس منتصب از خبرگان که به ازای هر 500 هزار نفر یک نماینده دارد باید کار بازنگری پیش نویس کنونی را که در روز دوشنبه منتشر شد انجام دهد و نسخه حاضر را با اصلاحات موردنظر خود پیشنهاد کند. احتمال می رود که آیت الله ها بر سر این مسئله به مصالحه دست یابند. اگر نشانه هایی را که در بیانات دیروز شریعتمداری پیدا بود راهنمای خود قرار دهیم، مصالحه فوق شامل تشکیل یک مجلس خبرگان منتخب مردم خواهد بود. شریعتمداری در نطق دیروز خود که از رادیو پخش شد گفت چنانچه کار اساسی بر روی قانون اساسی ابتدا در یک مجلس انجام شود، با تصویب آن در یک رفراندوم عمومی موافقت خواهد کرد. او همچنین گفت در صورتی که اعضای مجلس 75 نفری خبرگان که دستیاران امام خمینی پیشنهاد می کنند واقعاً «شایسته و خبره» باشند، با این پیشنهاد مخالفتی نخواهد داشت. به اعتقاد تحلیلگران سیاسی، این اظهارات نشان دهنده نرمتر شدن مواضع پیشین شریعتمداری است. شریعتمداری قبلاً گفته بود که در رفراندوم شرکت نخواهد کرد و مصرانه خواستار تشکیل یک مجلس مؤسسان مردمی شده بود. بالاخره بعد از یک ماه مباحثه های عمومی بر سر متن قانون اساسی، قرار شد مجلس خبرگان انتخابی باشد، نه آن گونه که برخی مقامات می گفتند، انتصابی. نخست وزیر مهدی بازرگان نیز گفته است که مجلس خبرگان «به اندازه هر مجلس مؤسسانی، دموکراتیک خواهد بود» علاوه بر اینکه دارای این مزیت است که روندهای آن نسبت به مجلس مؤسسان وقت بسیار کمتری می گیرد که با توجه به مهلت مقرر برای تصویب قانون اساسی مناسب تر است. مسلمانان شیعه ایران این چهار رهبر مذهبی را که برای بحث و بررسی مسئله فوق در قم گرد هم آمده اند دارای مرجعیت لازم جهت صدور حکم درباره مسایل اسلامی می دانند.

ج- دستگیری ارتشبد طوفانیان: روزنامه تهران تایمز امروز خبری درباره دستگیری ارتشبد طوفانیان به چاپ رسانده است. در این خبر آمده است که مأموران کمیته رئیس سابق صنایع نظامی، ارتشبد نیروی هوایی حسن طوفانیان، را در منزل برادرش دستگیر کردند. مأموران کمیته پس از آنکه اطلاع یافتند این ارتشبد عالی رتبه پس از فرار از پادگان جمشیدیه در مراحل اولیه انقلاب در منزل برادرش پنهان شده است، او را دستگیر کردند. ارتشبد طوفانیان در زمانی که رئیس صنایع نظامی بود مستقیماً در خرید تانک های چیفتن انگلیسی و سایر ادوات جنگی از فروشندگان سلاح JAOR دخالت داشت. گفته می شود که او سود زیادی از این خریدها به

ص: 491

جیب زد. مأموران کمیته و نیروهای امنیتی دفتر نخست وزیر در این عملیات همکاری نزدیکی با یکدیگر داشتند و پس از آنکه منزل برادر ارتشبد طوفانیان را برای مدتی تحت نظر گرفتند، اقدام به دستگیری او کردند. گزارشگر ایران پول برای خبرنگاران گزارش داد «آیا ارتشبد طوفانیان واقعاً دستگیر شده است و یا این بار هم مانند شاهزاده فاطمه، شخص دیگری به اشتباه دستگیر شده است؟ روزنامه بامداد نیز گزارش داد که ارتشبد طوفانیان پس از آنکه مدتی در منزل برادرش پنهان بود، دستگیر شد. شخصی به نام رحیمی که سرپرست مسجد فرشته است به روزنامه بامداد گفت که دفتر نخست وزیری و کمیته مرکزی «مدتی» بود که از محل اختفای طوفانیان خبر داشتند. در یک گزارش خبری دیگر آمده بود که مأموران کمیته محل و کمیته مرکزی شب پیش از دستگیری محل اختفای طوفانیان را محاصره کرده بودند و فردای همان روز با حکم دادستانی وارد خانه شدند و طوفانیان را دستگیر کردند. ولی مأموران پس از ورود به خانه متوجه شدند که ارتشبد طوفانیان «مبتلا به بیماری روانی است.» به دلایلی که هنوز معلوم نیست مأموران به یک حکم دیگر برای دستگیری او احتیاج داشتند، به همین دلیل خانه را تا ساعت 9:00 صبح در محاصره نگاه داشتند و سپس او را دستگیر کردند و به مقامات تحویل دادند. ایران پول از قول منبعی که معمولاً اطلاع کامل دارد، گفته است که کل قضیه مشکوک است. تقریباً مسجّل بود که طوفانیان چهار ماه پیش با دادن نزدیک به دو میلیون دلار رشوه از ایران خارج شده است. بر اساس گفته های یک دیپلمات غربی در تهران، طوفانیان در واشنگتن و همچنین دو ماه پیش همراه شاه در باهاما دیده شده است.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): تهیه کننده گزارش قبول دارد که کل قضیه مشکوک است. گزارش های قبلی حکایت از فرار طوفانیان از زندان و پرداخت دو میلیون دلار رشوه داشت. از آنجایی که عملاً طوفانیان تنها مسئول خرید سلاح از خارج بود، و طبق گزارش ها میلیون ها دلار از این رهگذر به جیب زده بود، و یکی از اشخاص اصلی تحت تعقیب پس از انقلاب به شمار می رفت، تهیه کننده گزارش معتقد است که این داستان جدید اختراع دیگری است تا به مردم بگویند که مأموران انقلاب و کمیته ها هنوز دارند به وظیفه خود عمل می کنند. صرف نظر از صحت و سقم این خبر، مسلماً داستان فوق تا مدتی علاقه مردم به انقلاب را زنده نگاه خواهد داشت.

د- گزارش تولید نفت ایران: حسن نزیه، رئیس شرکت ملی نفت ایران، امروز گزارش های واصله از لندن را مبنی بر اینکه تولید نفت ایران به دلیل شورش های کارگری در میدان های نفتی به 2/8 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است، شدیداً تکذیب کرد. منابع نفتی به نقل از حسن نزیه گفتند که اصلاً چیزی در مورد شورش کارگران نشنیده است. گزارش فوق در مجله لندن اویل نیوز و به نقل از منابع عراقی به چاپ رسیده بود. نزیه گفت که خبر کاهش تولید نفت صحت ندارد. بر اساس گزارش این مجله، شورش های کارگری نتیجه اعتراض آنها به استخدام کارگران خارجی در میدان های نفتی بوده است. اخیراً منابع خبری گفته اند که شرکت

ص: 492

ملی نفت ایران قصد دارد 100 خارجی را به میدان های نفتی بازگرداند و خود نزیه نیز شکایت کرده بود که خارجی ها از ترس جانشان به سر کار باز نمی گردند. با وجود این، یک منبع خبری از قول نزیه گزارش داد که ایران فقط به تعدادی تکنسین خارجی، «حداکثر 20 تا 30 نفر» احتیاج دارد.

ه- ایران ایر قصد دارد هواپیماهایش را بفروشد: مقامات شرکت هواپیمایی ملی ایران گفته اند که قصد دارند هواپیمای بوئینگ 707 اختصاصی شاه مخلوع را بفروشند. این هواپیما که شاهین نام دارد چند ماه پیش توسط خدمه آن از رباط، پایتخت مراکش، به تهران آورده شد. مقامات شرکت همچنین اعلام کرده اند که قصد دارند 3 هواپیمای ایرباس و 2 هواپیمای جمبوجت را بفروشند. قرار است این هواپیماها به یک شرکت آمریکایی فروخته شود. مقامات شرکت ایران ایر گفته اند که هر یک از جمبوجت ها به مبلغ 6000 میلیون ریال فروخته خواهد شد. آنها دلیل فروش هواپیماهای مذکور را کاهش پروازهای ایران ایر اعلام کردند. آنها همچنین خاطرنشان ساختند چنانچه در آینده نیازی به هواپیماهای جمبوجت شد، از جمبوجت های نیروی هوایی ایران استفاده خواهند کرد. طبق گزارش ها نیروی هوایی ایران 10 هواپیمای جمبوجت در اختیار دارد.

و- خمینی پیش نویس قانون اساسی را بدون تغییر به هیأت دولت باز می گرداند: خمینی پیش نویس نهایی قانون اساسی را بدون هیچ تغییری به نخست وزیر مهدی بازرگان بازگردانده است. یدالله سحابی، وزیر مشاور در امور انقلاب قبلاً به خبرنگاران گفته بود که احتمال دارد خمینی برخی ماده های پیش نویس قانون اساسی را تغییر دهد ولی گویا او از مردم خواسته است تا نظر خود را در مورد همین نسخه ای که اکنون در دست دارند ابراز کنند. روز گذشته، سحابی رسماً همان نسخه نهایی را بدون هیچ تغییری در اختیار رسانه ها قرار داد. سحابی گفت که خمینی تصمیم گرفته است نظر خود را درباره ماده هایی که با آنها موافق نیست، «مثل بقیه مردم ایران» بعداً ابراز کند. او گفت که خمینی به سبب احترامی که برای مردم و افکار عمومی قایل است، تصمیم گرفت نظرات خود را بعداً ابراز کند، و خمینی نیز مانند سایر ایرانی ها، نظر خود را «ظرف مدت یک ماه» اعلام خواهد کرد. سحابی همچنین اظهار داشت که «قانون اساسی باید نماینده همه اقشار و از هر گزندی مصون باشد.» به همین دلیل یک شورای نگهبان قانون اساسی تشکیل می شود که بر همه مصوبات مجلس شورا نظارت خواهد کرد تا به اصول قانون اساسی مغایرتی نداشته باشند.

ز- مانور جت های جنگنده نیروی هوایی ایران مردم را که تصور کردند به آنها حمله شده است، ترساند: روز گذشته، «نمایش قدرت» هوایی دولت برخی از مردم را در تهران ترساند. مانورهای هوایی بر فراز تهران و برخی مناطق نزدیک به مرز عراق به منظور نشان دادن هشیاری نیروهای مسلح ایران در برابر تهدیدهای عراق صورت گرفت. ولی برخی از مردم لااقل در شهر کردنشین قصرشیرین در کرمانشاه در نزدیکی مرز عراق تصور کردند که

ص: 493

عراقی ها به آنها حمله کرده اند.

به همین دلیل، سرلشگر فربُد، رئیس ستاد ارتش، و مقامات دیگر مجبور شدند با انتشار اعلامیه گزارش های مربوط به حمله نظامی را شدیداً تکذیب کنند. روزنامه بامداد گزارش داد که مردم با دفتر آن تماس گرفته و پرسیده بودند که آیا حمله ای صورت گرفته و یا اینکه واقعاً شهر قصرشیرین اشغال شده است. خبرگزاری پارس امروز گزارش داد که 4 جت جنگنده اف4 و تعدادی هلیکوپتر تا ساعت 22:00 شب گذشته بر فراز کرمانشاه در حال انجام مانور نظامی بوده اند.

سرلشگر فربُد به مطبوعات گفت که «نمایش های هوایی به منظور این انجام شد تا به مردم اطمینان دهیم ارتش ایران توانایی مقابله با هرگونه حمله نظامی را دارد. عراق باید بداند که ملت و ارتش ایران متحد و آماده است تا با هرگونه فعالیت ضدانقلابی در داخل و خارجی مقابله کند.» سرلشگر فربُد درباره گزارش تجمع نیروهای نظامی در مرزهای غربی کشور گفت که شمار نیروهای مستقر در آنجا نسبت به گذشته تفاوتی نکرده است؛ با وجود این، هشدار داد «چنانچه هواپیماهای عراقی جرأت نفوذ به آسمان ایران را پیدا کنند، ضربه ای برابر، متقابل و متناسب به آنها وارد خواهیم کرد.» او گفت که هواپیماهای ایرانی به منظور انجام مأموریت های شناسایی در طول مرز به پرواز درآمده اند.

ح- اخبار متفرقه: حدود ساعت 11:45 امروز تعداد زیادی تظاهرکننده (که تعداد آنها مشخص نبود) در جلوی درب ماشین روی سفارت اقدام به تظاهرات نشسته کردند. بیشتر تظاهرکنندگان از کارکنان سابق مرکز هیأت نظامی و مستشاران نظامی آمریکا و بخش تدارکات بودند که اعتقاد داشتند باید پول بیشتری بابت خاتمه خدمتشان به آنها پرداخت شود. در ساعت 12:00 مشکل چندانی پیش نیامد جز اینکه عبور و مرور وسائط نقلیه سفارت مختل شد.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 223

محرمانه 21 ژوئن 1979 31 خرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6463

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت

تهیه کننده گزارش: ای. بی. گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره مسایل زیر ارائه می دهد، شامل: مصاحبه مطبوعاتی دریادار مدنی. حصول توافق در اجلاس قم. بودجه پیشنهادی مورد انتقاد

ص: 494

شدید قرار می گیرد. تغییر وزرای هیأت دولت و چند خبر جالب توجه دیگر.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- سلمان ثنایی خبرنگار روزنامه کویتی «النباء» روز دوشنبه با فرمانده نیروی دریایی ایران و استاندار خوزستان، دریادار احمد مدنی، مصاحبه ای انجام داد. نکات اصلی این مصاحبه در زیر از نظرتان خواهد گذشت. مدنی درباره ناآرامی های اخیر در استان و مسئولین این ناآرامی ها گفت که انقلاب اسلامی منافع امپریالیسم را به مخاطره انداخته است و طبعاً آنها نیز دست به مقابله زده اند. او گفت که رژیم سابق عادت داشت امتیازات و رشوه هایی به اشخاص و شاید هم همسایگانش بدهد، ولی نظام جدید مردمی این کار را نخواهد کرد. او گفت اگر کدورتی از برخی کشورهای همسایه وجود دارد به دلیل آن است که آنها در مقابل نگرش صادقانه ما، نگرشی مخالف اتخاذ کردند. زمانی که گزارشی درباره ایران در رسانه های گروهی منتشر می شود، انتظار داریم بگویند که نظرات ابراز شده نظرات رسمی دولت است یا نظرات شخصی گزارشگر.

دریادار مدنی در پاسخ به این سئوال که آیا بریتانیا و آمریکا در ناآرامی های خوزستان نقشی دارند یا خیر، گفت که سه گروه در این ناآرامی ها دست داشته اند: مردم ساده لوحی که براحتی گمراه می شوند، اعضای ساواک و عوامل رژیم سابق، و نوکران امپریالیسم جهانی. او گفت ما هیچ مشکلی با اعراب یا غیراعراب در منطقه نداریم. برادران عرب ایرانی همیشه با برادران غیرعرب خود مهربان بوده اند. مدنی شایعات مربوط به اختلاف نظر با آیت الله شبیر خاقانی را تکذیب کرد و گفت که برخی فرصت طلبان سعی دارند از آب گل آلود ماهی بگیرند. مدنی گفت که بین او و آیت الله تفاهم کامل وجود دارد. خبرنگار به مصاحبه مدنی اشاره کرد که در آن عراق و کویت را به دست داشتن در وقایع خرمشهر متهم ساخته بود، و از مدنی پرسید آیا با توجه به اینکه دولت کویت چنین اتهامی را رد کرده و بر تمایلش به ادامه روابط حسنه با ایران تأکید داشته است، فکر نمی کند که این گزارش ها را عده ای آدم مغرض ارائه داده باشند.

مدنی گفت که در حال حاضر شواهد نشان می دهد که رادیو، تلویزیون و مطبوعات کویت گزارش های تحریک آمیز منتشر می کنند و دولت کویت این گزارش ها را تکذیب نکرده است. او گفت البته سفیر کویت در ایران بعداً توضیحاتی به دولت ایران داده و آنها را مجاب کرده است. مدنی در پاسخ به این سئوال که آرمان و خواست اعراب ایرانی چیست، گفت که آنها امتیازات مساوی معقولی در کشور می خواهند. او گفت که پروژه های توسعه در استان خوزستان از مناطق عرب نشین آغاز شده است. مدنی در پاسخ به این سئوال که چه کسی جمهوری اسلامی ایران را تهدید می کند، گفت که عوامل رژیم گذشته چه در داخل و چه خارج کشور، و آنهایی که انتطار داشتند دولت ظرف چند ثانیه همه چیز را به حالت عادی برگرداند. مدنی در مورد احتمال وجود اختلاف نظر در کابینه بازرگان گفت که مسلماً هر کسی

ص: 495

سلیقه خاص خود را دارد ولی همه آنها دارای هدف واحدی هستند. مدنی درباره مسئله فلسطین و و اتحاد مسلمانان گفت که ایرانی ها دوست خواهان یک فلسطین مستقل هستند و تلاش هایی نیز برای متحد ساختن مسلمانان جهان که امپریالیسم جهانی بین آنها تفرقه انداخته است، دارد صورت می گیرد. مدنی تأکید کرد که ایران ژاندارم خلیج فارس نیست و به همین دلیل برخی قراردادهای خرید تجهیزات برای نیروی دریایی اش را لغو کرده است. او همچنین تأکید کرد که ایرانی ها با کمال میل دست دوستی به سوی مردم کویت دراز می کنند و دیگر به امپریالیسم جهانی فرصت نخواهند داد که بذر تفرقه را میان امت مسلمان بپاشد.

ب- حصول توافق در اجلاس قم: توافق میان روحانیان بدین معناست که آنها جبهه ای واحد را درباره مسئله قانون اساسی جمهوری اسلامی تشکیل خواهند داد. پیش از شروع اجلاس، خمینی و آیت الله شریعتمداری درباره ماهیت و گزینش اعضای نهادی که باید در مورد ماده های قانون اساسی تصمیم گیری کند، اختلاف نظر داشتند. در نتیجه این توافق، 151 ماده قانون اساسی در مجلس 75 نفری خبرگان که امام پیشنهاد کرده بود، بررسی خواهد شد ولی چنانکه شریعتمداری اصرار داشت، نمایندگان این مجلس با رأی مردم انتخاب خواهند شد. [آیت الله شریعتمداری] نگران بود چنانچه اعضای این مجلس انتصابی باشند، نهاد فوق نماینده واقعی مردم نخواهد بود.

شریعتمداری پس از اینکه متقاعد شد که مجلس خبرگان همان کارکرد مجلس مؤسسان را خواهد داشت، اعلام کرد که با پیشنهاد امام، که قبلاً گفته بود با او هیچ اختلاف نظر اساسی ندارد، موافقت می کند. او چند بار گفته است که «من و امام دوستان صمیمی هستیم» و نشان داده است که حاضر است نظراتش را با همکار روحانی اش هماهنگ سازد. یکی از دستیاران شریعتمداری تأکید کرد که از این به بعد دو مرجع فوق در نتیجه این اجلاس با یکدیگر «همکاری کامل» خواهند داشت.

ج- انتقاد شدید از بودجه پیشنهادی دولت: یکی از مقامات عالی رتبه سازمان برنامه و بودجه ایران روز گذشته تصمیم دولت نخست وزیر مهدی بازرگان مبنی بر اعلام بودجه برای سال جاری ایرانی را غیرعاقلانه خواند. این مقام که خواست نامش فاش نشود گفت که اصلاً اعلام بودجه «کار بی معنایی است زیرا اهداف جامع اقتصادی، اجتماعی و نظامی روشن نیستند.» این منبع گفت که در بودجه دولت نزدیک به 1 میلیارد دلار به توسعه استان ها اختصاص یافته است، ولی بعید است که آنها دانش کارشناسی کافی برای استفاده بهینه از پولی که به منظور اجرای پروژه ها تخصیص یافته، داشته باشند. او گفت هنوز معلوم نیست که این پروژه ها را بخش خصوصی اجرا خواهد کرد یا بخش دولتی. این مقام گفت که به همین ترتیب مبلغ 300 میلیون دلار برای جاده سازی تخصیص یافته ولی مشخص نشده است که کدام جاد ه ها اولویت دارند. او گفت تا زمانی که مشخص نشود چه جاده ای باید ساخته شود، نمی توان از این پول استفاده کرد. در عین حال، برنامه دولت برای تشویق جمعیت روستایی که

ص: 496

به شهرها مهاجرت کرده اند تا به روستا بگردند بر روی کاغذ «عالی» به نظر می رسد، ولی خیلی بعید است که نتیجه مطلوب را ایجاد کند زیرا مسلماً نمی تواند درآمدی را که این روستاییان در شهر دارند، در روستا نیز برای آنها ایجاد کند. این مقام گفت:

«مهمترین عیب برنامه بودجه این است که رهنمودهای روشنی برای هزینه کردن مبالغ تخصیصی به پروژه ها در بودجه مقرر نشده است» و هشدار داد که این خطر وجود دارد که بار دیگر دولت دچار مشکلات قدیمی مخارج و کنترل های بیش از حد شود.

د- تغییر وزرای کابینه: نخست وزیر مهدی بازرگان امروز با انتصاب هاشم صباغیان در پُست وزارت کشور و احمد صدر حاج سیدجوادی در پُست وزارت دادگستری در کابینه خود تغییراتی داد. مجلسِ معارفه این دو وزیر به کارکنان وزارتخانه های متبوعشان نیز برگزار شد. صباغیان که قبلاً معاون نخست وزیر در امور انتقال قدرت بود، بجای سید جوادی منصوب شده است که قبلاً تصدی وزارت کشور را بر عهده داشت. اسدالله مبشری، وزیر سابق دادگستری، نیز کابینه دولت را ترک کرده است. وزیر جدید کشور در مصاحبه ای گفت که برگزاری انتخابات آتی اصلی ترین وظیفه اوست. صباغیان گفت که وزارت کشور در آینده نزدیک نحوه برگزاری انتخابات را اعلام خواهد کرد.

ه- اخبار متفرقه:

(1) بیژن افراسیابی، فرماندار سابق بیرجند، امروز صبح به جرم «محاربه با خدا و رسول خدا و جانشین او» تیرباران شد. اعدام او شمار (رسمی) اعدام شدگان را از انقلاب 11 فوریه تا به حال به 300 نفر رساند.

(2) در پی «دستگیری» ارتشبد طوفانیان معلوم شده است که اشتباهاً شخص دیگری بجای او دستگیر شده است. شخصی که دستگیر شده، برادر ارتشبد طوفانیان به نام هادی است.


وضعیت داخلی رادیو و تلویزیون ایران

سند شماره 224

استفاده محدود اداری21 ژوئن 1979 31 خرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6476به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی.

موضوع: وضعیت داخلی رادیو و تلویزیون ایران

1- در روز 21 ژوئن با تعدادی از مدیران میان پایه رادیو و تلویزیون ایران ملاقات کردم که اطلاعات زیر را در مورد وضعیت کلی این سازمان ارائه دادند:

(الف) نزدیک به 75 درصد کارکنان حرفه ای صدا و سیما به سر کارهایشان بازگشته اند، ولی تنها یک شبکه تلویزیونی فعال است، و تولید داخلی این سازمان به حداقل خود رسیده است. تعداد کارکنان برای انجام امور سازمان کافی نیست. قرار است شبکه دوم نیز راه اندازی شود که برنامه های آن متنوع تر و محتوای اسلامی کمتری نسبت به شبکه اول دارد.

(ب) قطب زاده بر خلاف تمام مدیران دیگر صدا و سیما به جوان ها روی آورده است. او و

ص: 497

اطرافیان جدیدش هیچ چیز در مورد تولید برنامه نمی دانند، ولی او آنقدرها هم که به نظر می رسد غیرمنعطف و متعصب نیست. سانسور همچنان ادامه دارد، ولی به اندازه گذشته شدید و کینه توزانه نیست. ملاها در اطراف اتاق های خبر پرسه می زنند و سر می کشند، ولی به هر حال این وضعیت بهتر از سانسورچی های ناپیدا و همه جا حاضر گذشته است.

(ج) فیلم های آمریکایی (هم تلویزیونی و هم سینمایی) هم اکنون از تلویزیون پخش می شوند و ناخواسته وجهه ای برای آمریکا می سازند. با وجود این، تمام این فیلم ها قبلاً بررسی می شوند تا مبادا صحنه بیش از حد خشونت آمیز یا غیراخلاقی در آنها باشد. یک سال پیش، فیلم های آمریکایی که هم در شبکه های فارسی زبان و هم انگلیسی زبان پخش می شد، با داشتن این صحنه ها مخاطب بیشتری به خود جلب می کرد.

(د) یک تیم تولید برنامه های تلویزیونی دارد با مشارکت فعالانه نمایندگان گروههای سیاسی مارکسیست و اسلامی بر روی یک مجموعه مستند در مورد انقلاب ایران کار می کند. این برنامه که به زبان انگلیسی تهیه می شود، در صورت تأیید، برای نمایش در خارج از ایران ارائه خواهد شد.

(ه ) ساختمان صدا و سیما، از لحاظ امنیتی، با گذشته تفاوت بسیاری کرده است. کنترل مراجعان به حداقل رسیده است و فقط گاه از آنها کارت شناسایی درخواست می شود. برخلاف شور انقلابی و شکاف های سیاسی موجود، این شخص فضای حاکم بر صدا و سیما را سبکتر و روابط بین کارمندان را صادقانه تر از زمان گذشته ارزیابی می کند.

شلنبرگر


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 225

محرمانه 24 ژوئن 1979 3 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6548

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، کارکنان دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ. اف. جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره مسایل زیر ارائه می دهد، شامل: حادثه تیراندازی در نزدیکی سفارت آمریکا. کشف مقادیر عظیمی سلاح در تهران. توقف پروژه مجتمع فولاد در بندرعباس. آماده باش نیروهای مسلح ایران در مرز افغانستان. مجلس مؤسسان. تظاهرات امروز در مقابل سفارت آمریکا.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

ص: 498

22- جزییات: (محرمانه)

[الف]- حادثه تیراندازی در نزدیکی سفارت آمریکا: در حدود ساعت 01:00 بامداد جمعه، 22 ژوئن چند گلوله در سفارت یا اطراف آن شلیک شد. این حادثه چند ثانیه بیشتر طول نکشید و هیچ گزارشی از وارد آمدن خسارت و یا مجروح شدن کسی واصل نشده است. در ساعات اولیه صبح نیز که محافظان سفارت در خواب عمیق به سر می بردند، یک موتورسیکلت به آرامی در طول دیوار غربی سفارت در کوچه آمریکا حرکت کرد و یک نارنجک چند تکه را به داخل حیات خانه ای واقع در نبش خیابان آمریکا و خیابان انبار انداخت. یکی از مأموران امنیتی سفارت نیز پس از بازرسی محل تأیید کرد که شیء پرتاب شده یک نارنجک بوده است. محافظان سفارت از صدای انفجار نارنجک از خواب پریدند و در جهات مختلف شروع به تیراندازی کردند ولی هیچ صدمه ای به مهاجمان وارد نیامد، و خساراتی نیز که به اموال سفارت وارد شد، بسیار اندک بود.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): وابسته نیروی زمینی آمریکا پس از صحبت با ماشاءالله کاشانی، فرمانده محافظان سفارت، دریافت که مجاهدین از خانه مذکور برای حبس و بازجویی بازداشت شدگان استفاده می کردند. علت حمله نیز احتمالاً انتقام جویی یک یا چند نفری بوده که در آنجا حبس شده و مورد بازجویی قرار گرفته بودند. به نظر می رسد که آنها بالاخره یک دشمن پیدا کرده اند.

ب- کشف مقادیر عظیمی سلاح در تهران: روزنامه تهران تایمز خبر زیر را منتشر ساخته است: پاسداران انقلاب ساعات 02:00 بامداد پنج شنبه با حمله به یک آپارتمان در مجیدیه (در شمال شرق تهران) مقادیر عظیمی سلاح روسی و آمریکایی کشف کردند. فرمانده کمیته منطقه 4 که هدایت این عملیات تفتیش خانگی شبانه را برعهده داشت، گفت که 240 اسلحه کلاشینکف، یک جعبه کُلت کالیبر 45، 40 هزار فشنگ، 10 میلیون ریال پول نقد و یک کارتن «اعلامیه تحریک آمیز» که آرم چریک های فدایی بر روی آن بود از این خانه کشف شده است. فرمانده عملیات فوق گفت که سه نفر در همین ارتباط دستگیر شده اند. در ساعات بعدی روز، دو نفر که قصد ورود به خانه را داشتند از سوی پاسداران انقلاب دستگیر شدند. آنها کارت های شناسایی به همراه داشتند که نشان می داد از اعضای گروه چریک های فدایی هستند. «در پشت کارت هایشان چیزی نوشته بود که آنها را به اتحاد شوروی مرتبط می ساخت. این افراد دستگیر و برای بازجویی به کمیته مرکزی منتقل شدند.»

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): سایر منابع خبری نوع و تعداد سلاح و مهمات کشف شده را بسیار متفاوت گزارش داده اند. البته هیچکس شک ندارد که مقادیری سلاح که متعلق به چریک های فدایی بوده، کشف شده است، ولی مسئله اینجاست که تعداد این سلاح ها کاملاً مشخص نیست. تهیه کننده گزارش احتمال می دهد که گروه فداییان، حداقل برای مدتی، از سوی رسانه ها گروهی ضدانقلابی معرفی شده و مورد حمله شدید قرار بگیرد. این مسئله

ص: 499

راه ساده ای برای منحرف ساختن اذهان از مشکلات واقعی ایران است.

ج- توقف پروژه ساخت مجتمع فولاد بندرعباس: مدیرعامل شرکت ملی صنایع فولاد ایران روز گذشته اعلام کرد که پروژه ساخت مجتمع فولاد در بندرعباس به دلیل اقتصادی نبودن، متوقف خواهد شد.

دکتر جعفری، مدیر عامل شرکت، که به دعوت کارگران مجتمع فولاد بندرعباس به این شهر سفر کرده است، گفت که یک شورای کارگری تشکیل خواهد شد تا به مشکلات کارگران مجتمع فولاد بندرعباس رسیدگی کند و راه حل هایی برای آنها بیابد. این شورا شامل یک قاضی، یک حسابدار و یک مهندس خواهد بود. دکتر جعفری گفت که «احتمال ادامه پروژه ساخت مجتمع فولاد بندرعباس بسیار ضعیف است.»

د- آماده باش نیروهای مسلح ایران در طول مرزهای افغانستان: روزنامه ها گزارش داده اند که نیروهای مسلح ایران به علت احتمال بمباران مناطق مرزی از سوی نیروهای افغان به حالت آماده باش در آمده اند. یک روزنامه به نقل از یک منبع موثق دولتی گزارش داد که کارشناسان شوروی مستقیماً در طرح این حملات احتمالی شرکت دارند. «این منبع دولتی اطمینان داد که نیروهای هوایی و زمینی جمهوری اسلامی به قدر کافی خود را برای مقابله با این مسئله آماده ساخته اند.» این روزنامه نوشت که طرح بمباران [مناطق مرزی] مقدمه ایست برای مداخله شوروی در بلوچستان و به نقل از صادق طباطبایی، معاون وزیر کشور، گزارش داد که شوروی بلوچ ها را تحریک کرده است که «به مرزهای ایران نفوذ کنند.»

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): این هم یک نمونه دیگر از حملات شدید به مداخله شوروی. این مسئله دارد هر چه بیشتر و بیشتر در روزنامه ها مطرح می شود، در حالی که خبرهای ضد آمریکایی کم رنگ تر شده است.

ه- تظاهرات در خرمشهر: رادیو ایران از ادامه تظاهرات در اهواز و خرمشهر برای دومین روز پیاپی گزارش داد. این تظاهرات، که طبق گزارش ها مسالمت آمیز بوده است، [هم] در اعتراض به استاندار خوزستان و هم در حمایت از استاندار خوزستان صورت گرفته است.

و- مجلس مؤسسان: آیت الله خمینی اعلام کرده است که اکثر اعضای مجلس خبرگان که قرار است قانون اساسی را مورد بررسی قرار دهد، باید از روحانیان باشند. خمینی در در دیدار ائمه جماعت استان خراسان در آخر هفته گفت که باید «روشنفکران و متفکران نگاهی اسلامی به قانون اساسی» داشته باشند. او به روحانیان گفت که نباید ساکت بنشینند و اجازه دهند تا دیگران قلم های خود را بر ضد قانون اساسی به کار ببرند. او گفت: «این حق شماست. اسلام باید نظر خودش را در مورد قانون اساسی بدهد. این حق متفکران، فلاسفه و همه مسلمانان روشنفکر است. اجازه ندهید که روشنفکران خارجی نظر بدهند. شما هم نظر خودتان را در خیابان ها، مسجدها و بازارها درباره قانون اساسی بدهید.» خمینی در مورد 75 عضو منتخب مجلس مؤسسان گفت: «ملت باید آنهایی را که می خواهند چنین وظیفه ای را بر عهده بگیرند،

ص: 500

بشناسد. اینجا دیگر مسئله شرق و غرب نیست، بلکه مسئله اسلام است. روحانیونی که با امور جاری کاملاً آشنا هستند باید وظیفه مطرح ساختن نظرات اسلام را بر دوش بکشند و نباید از رفتن به مجلس ابا بورزند، زیرا این مجلس بنیان موازین اسلامی است. وقتی قرار است سرنوشت اسلام در این مجلس تعیین شود، این سرنوشت را باید روحانیان تعیین کنند.»

ز- تظاهرات امروز در مقابل سفارت: در حدود ساعت 09:00 صبح امروز، کارکنان قراردادی سابق هیأت نظامی و مستشاری آمریکا در مقابل سفارت آمریکا تظاهرات کردند و خواستار پرداخت پاداش خاتمه خدمت شدند. این کارکنان به صورت قراردادی در خدمت هیأت نظامی و مستشاری بودند و در واقع کارمند استخدامی آن نبوده اند. دولت آمریکا فکر می کند بیش از مبالغی که تا به حال به آنها پرداخت شده، تعهد دیگری نسبت به آنها ندارد. این تظاهرکنندگان در دسته های مختلف راههای ورودی و خروجی سفارت را مسدود کردند و تا ساعت 14:45 آنجا را ترک نکردند.