گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد دهم
خلاصه رویدادهای هفته





سند شماره 226

محرمانه 24 ژوئن 1979 3 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6561به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی.

موضوع: خلاصه رویدادهای هفته

1- ([محرمانه] تمام متن از این پس سعی داریم به طور آزمایشی خلاصه رویدادهای هفتگی را که در سایر گزارش ها منعکس نشده است، ارائه دهیم. نظر خوانندگان در مورد مفید بودن این نوع گزارش ها موجب امتنان خواهد بود).

2- خلاصه: ادامه خشونت های سیاسی. افزایش اعتراض ها به دستگیری های خودسرانه. دو مأمور «ساواک» پس از یک محاکمه نمایشی اعدام شدند. از زندانیان فراری خواسته شد خود را تسلیم نمایند. ادامه روند خلع سلاح عمومی. شمار متقاضیان تحصیلات عالی خیلی بیشتر از ظرفیت دانشگاههاست. فروهر در بحبوحه فلج سیاسی حزب جبهه ملی از آن جدا می شود. پایان خلاصه.

3- روزنامه ها گزارش دادند که در روز 13 ژوئن عده ای ناشناس هوشنگ عیسی بیگلو را که حقوقدانی تبریزی است در تهران ربودند و پس از آنکه او را مورد ضرب و شتم شدید قرار دادند، بیهوش در حوالی خانه اش رها ساختند. مهاجمان عیسی بیگلو را در نزدیکی دفتر هدایت متین دفتری ربوده بودند. به عیسی بیگلو تلفن شده بود که آقای متین دفتری مورد حمله قرار گرفته است و او نیز برای بررسی این موضوع راهی دفتر حزب جبهه دموکراتیک ملی بود. هیچ توضیح دیگری در این ارتباط داده نشده است، ولی احتمالاً این واقعه با رویداد دیگری که اخیراً روزنامه ها در مورد دستگیری آقای متین دفتری توسط پاسداران انقلاب به هنگام خروج از کشور گزارش کرده اند، مرتبط است. جبهه دموکراتیک ملی مراتب اعتراض

ص: 501

خود را به نحوه برخورد پاسداران با متین دفتری در فرودگاه مهرآباد اعلام کرده است. اخیراً نیز عده ای اسلامگرا راهپیمایی حزب جبهه دموکراتیک ملی را که در روز 22 ژوئن در دانشگاه تهران برگزار شد، بر هم زدند. این تظاهرات در حمایت از تشکیل مجلس مؤسسان با اختیارات تام برای اصلاح پیش نویس قانون اساسی برگزار شده بود.

4- در رویدادی دیگر در روز 16 ژوئن چهار فرد مسلح به خانه سپهبد ولی الله قرنی، اولین رئیس ستاد نیروهای مسلح پس از انقلاب که در روز 22 آوریل ترور شد، حمله کردند. روزنامه هدف از این حمله را سوءقصد به جان همسر سپهبد قرنی ذکر کرده اند. یکی از مهاجمان دستگیر شده و هم اکنون در بازداشت به سر می برد.

5- از روزهای اول پیروزی انقلاب تا به حال روزنامه ها بیشترِ صفحات خود را به دستگیری ها، محاکمه ها، اعدام ها و مطالب مشابه اختصاص داده اند. ولی در روزهای اخیر برخی گروهها جرأت پیدا کرده و مراتب اعتراض خود را به برخی دستگیری ها اعلام کرده اند. مثلاً در هفته گذشته علی اصغر حاج سیدجوادی، رهبر حزب جنبش، با انتشار بیانیه ای به دستگیری و حبس اعضای حزب سوسیالیستی کارگر در اهواز اعتراض کرد. یک نمونه دیگر اعتراض سازمان مجاهدین خلق به دستگیری حمید شیبانی و محمدرضا سعادتی بود که در روزنامه ها نیز انعکاس یافت. همسر سعادتی طی ارسال نامه ای طولانی به روزنامه ها مدعی شده بود که شبه نظامیان مستقر در سفارت آمریکا شوهرش را در روز 26 آوریل در دفتر کارش دستگیر کرده و در حالی که چشمهای او را بسته بودند و به خودروی خود می بُردند، وی را به شدت مورد ضرب و شتم قرار دادند. سپس شوهرش را به خانه ای در پشت سفارت برده... و در آنجا به مدت 12 ساعت شکنجه دادند و زیر مشت و لگد گرفتند. در روز 22 ژوئن، عده ای ناشناس خانه مزبور را که محافظان سفارت از آن استفاده می کردند، با نارنجک مورد حمله قرار داده و آن را به گلوله بستند. این بازی سگ و گربه ای که در تمام ایران راه افتاده است، و گروههایی که اعضایشان دستگیر شده (یا بدتر) دست به انتقامجویی می زنند، مسلماً ادامه خواهد یافت ولی این بار به شیوه ایرانی ها. به نظر می رسد در این بازی حمله به اعضای خانواده و اموال طرف دیگر کاملاً مشروع باشد. در آتش سوزی اخیر بازار تبریز معلوم بود که هدف اصلی حجره های متعلق به روحانی برجسته و رئیس کمیته شهر است. یکی از تبریزی ها به کارمند سیاسی گفته است که احتمالاً هدف بعدی خانه این روحانی خواهد بود.

6- در مقابل اعتراض به برخی دستگیری ها، ارائه گزارش مشروح برخی محاکمه ها نیز در روزنامه ها ادامه دارد. تازه ترین نمونه ی این گزارش ها، شرح مفصل محاکمه یک هفته ای بهمن نادری پور معروف به «تهرانی» و فریدون توانگری معروف به «آرش» است. متهمان از شکنجه گران ساواک بودند و روزنامه ها شرح مفصلی از شلاق زدن ها، ضرب و شتم ها و خونریزی های دوران ساواک نوشته اند. با توجه به کیفیت دستگیری سعادتی که قبلاً ذکر کردیم، ظاهراً شیوه تنبیه ایرانی ها چندان فرقی نکرده است. یکی از کسانی که مدت کوتاهی را

ص: 502

هم در بازداشت ساواک بوده و هم در زندانهای انقلاب به سر برده به کارمند سیاسی گفته است که ساواکی ها خیلی بهتر بودند. تهرانی و آرش صبح روز 24 ژوئن اعدام شدند.

7- در یک خبر دیگر در ارتباط با زندان ها، دادستان کل دادگاههای تهران، جعفر شهشانی [شهشهانی]، از کلیه کسانی که در روزهای 11 و 12 فوریه از زندانهای تهران گریختند، خواسته است تا داوطلبانه خود را تسلیم نیروهای انتظامی کنند. فراریان مزبور تا روز 21 ژوییه مهلت دارند تا خود را معرفی کند، در غیر این صورت علاوه بر اتهامات قبلی شان به جرم فرار از زندان نیز محاکمه خواهند شد.

8- درخواست دیگری که شاید اجابت نشود این است که همه کمیته های زنجان باید سلاح های خود را تحویل دهند. بر اساس گزارش ها، کمتر کسی به این درخواست گوش داده است. در آبادان و خرمشهر نیز از کسانی که سلاح دارند خواسته شده است تا 26 ژوئن نسبت به درخواست صدور مجوز اقدام نمایند. درخواست های متعدد استانداران مختلف از مأموران کمیته برای تسلیم سلاح هایشان چندان تأثیری نداشته است، تکرار می کنم چندان تأثیری نداشته است. هر روز خبرهای متعددی درباره کشف مقادیری سلاح، قاچاق اسلحه در مرزها، و امکان خرید سهل و آسان اسلحه منتشر می شود.

در اواخر هفته گذشته، مأموران یکی از کمیته های تهران یک انبار سلاح را که به گروه مارکسیستی فداییان خلق تعلق داشت، کشف کردند. با توجه به شمار عظیم سلاح هایی که در سرتاسر ایران به دست مردم افتاده است، مطمئناً کنترل مؤثر سلاح در ایران در آینده قابل پیش بینی خواب و خیالی بیش نخواهد بود.

9- مقامات وزارت آموزش و پرورش مدعی شده اند که شمار متقاضیان ورود به دانشگاهها در سال تحصیلی جاری بسیار بیشتر از ظرفیت دانشگاههاست. بیش از 600 هزار نفر در کنکور ورودی دانشگاهها نام نویسی کرده اند، ولی فقط 45 هزار نفر آنها بخت ادامه تحصیلات در مراکز آموزش عالی را خواهند داشت. با توجه به وضعیت بیکاری در کشور، عواقب قبول نشدن نزدیک به 555 هزار نفر دیپلمه در کنکور می تواند بسیار وخیم باشد. خوشبینانه ترین پیامد، هجوم این دیپلمه های بیکار به بخش صدور ویزای دانشجویی آمریکا در سفارت خواهد بود، و بدبینانه ترین پیامد نیز یأس مفرط این فارغ التحصیلان که دانشگاه را آخرین تیر ترکش خود می دانستند و گرایش آنها به سازمان های مخالف با نظام فعلی است. بنابراین، جریان ورود دانشجویان ایرانی به آمریکا و کشورهای دیگر ناگزیر ادامه خواهد یافت و حتی شاید بیشتر هم بشود، و فعالیت های دانشجویی این تازه واردان در مخالفت با همان رژیمی شکل خواهد گرفت که خودشان این همه تلاش کردند تا بر سر کار بیاید.

10- هر دو حزب جبهه ملی و جبهه دموکراتیک ملی، مراسم جداگانه ای در تجلیل بیست و ششمین سالگرد ملی شدن صنعت نفت توسط مصدق برگزار کردند. دو روز پیش از برگزاری مراسم حزب جبهه ملی، داریوش فروهر، وزیر کار و امور اجتماعی، اعلام کرد که

ص: 503

قصد دارد از حزب فوق جدا شود و حزب مردم را احیا کند. این حزب 30 سال پیش برای حمایت از سیاست های مصدق تشکیل شده بود. فروهر گفت به این علت از حزب جبهه ملی جدا می شود که حزب فوق درگیر جنگ قدرت است و او دیگر نمی تواند سیاست های آنها را تأیید کند. سنجابی، رهبر حزب جبهه ملی، درباره جدا شدن فروهر از حزب مدعی شد که وزیر کار برای به دست آوردن قدرت (شخصی) داشت از اصولش عدول می کرد. در اخبار دیگری که درباره جبهه ملی به دستمان رسیده، به نظر می رسد که سنجابی سخت کوشش می کند تا سازمان متبوعش عملکردی متحد داشته باشد.

حزب جبهه ملی با تشکیل مجلس خبرگان مخالفت کرده و خواستار تشکیل یک مجلس مؤسسان فراگیر و منتخب برای تصویب قانون اساسی جدید کشور شده بود. خمینی آنهایی را که با تشکیل مجلس خبرگان مخالف بودند، «توطئه گرانی بر ضد اسلام و کشور» خوانده بود. انتشار گزارش های متعدد درباره ادامه تلاش های ناموفق سنجابی برای حصول اتفاق نظر جناح های گوناگون بر سر سیاست اصلی حزب ادامه دارد.

لینگن


تظاهرات علیه دولت ایالات متحده آمریکا

سند شماره 227

بدون طبقه بندی25 ژوئن 1979 4 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6682به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی سی

موضوع: تظاهرات علیه دولت ایالات متحده آمریکا

1- تصمیم گرفته شده است که مبلغ یک ماه اضافه حقوق، به پول بازخرید کارگران سابق گروه مشاور نظامی و ارتش افزوده نشود. با عنایت به این که دولت ایالات متحده آمریکا پرداخت این مبلغ را متقبل نخواهد شد، و نیز در صورتی که دولت موقت انقلاب اسلامی، این نیروها را در زمره اعضای سفارت به حساب نیاورد، در نتیجه مسئولیت پرداخت این مبلغ مازاد، بر اساس قوانین و دستورات صادر شده از ناحیه دولت موقت، برعهده ایران خواهد بود.

2- سفارت اقدام به ارسال یادداشتی به وزارت امور خارجه دولت موقت نموده و متذکر شده است که هم این کارگران و هم کارگران فعلی گروه مشاور نظامی ارتش در خصوص قانون کار ایران مصون هستند و با توجه به این که منبع پرداخت حقوق این کارگران دولت موقت بوده است، بنابراین این اضافه پرداخت (30 روزه) نیز بایست از ناحیه دولت موقت تأمین گردد. (این 30 روز اضافه حقوق به صورت تخمینی حدود دو میلیون و دویست هزار دلار خواهد شد.)

3- در تاریخ 20 ژوئن حدود 40 نفر از کارگران سابق گروه مشاور نظامی ارتش در مقابل ورودی اصلی محوطه سفارت تظاهرات کردند. این تظاهرات باعث شد که فعالیت سفارت به مدت شش ساعت به شدت مختل گردد. دو نفر به نمایندگی از تظاهرات کنندگان درخواستهای

ص: 504

آنها (60 روز اضافه حقوق برای تمامی این کارمندان) را با افسر پرسنلی سفارت مطرح کردند.

در جریان بحث و گفتگوی طولانی بین نمایندگان تظاهرات کنندگان و نماینده سفارت، افسر پرسنلی موضع دولت ایالات متحده آمریکا در خصوص این موضوع را تشریح کرد و خاطرنشان کرد که با عنایت به این که دولت ایالات متحده آمریکا به تمامی تعهدات حقوقی خود جامه عمل پوشانده است، هیچ گونه اقدامی در این باره در دستور کار دولت قرار ندارد. نمایندگان تظاهرات کنندگان تأکید کردند که در صورت عدم برآورده شدن این درخواست، هیچ تظمینی برای کنترل فعالیتهای تظاهرات کنندگان وجود ندارد و در نتیجه ممکن است که جان نیروهای فعلی مقیم ایران در معرض خطر قرار بگیرد.

4- در تاریخ 24 ژوئن نیز تظاهرات کنندگان مجدداً به مقابل سفارت آمدند. این بار آنها تمامی ورودیهای سفارت را بستند و هرگونه ورود و خروج به سفارت را مختل کردند. حتی برخی از تظاهرات کنندگان با در دست داشتن میله های آهنی، چهره ای بسیار وحشتناک و رعب آور داشتند. این بار نیز حدود 6 ساعت در مقابل سفارت تجمع کردند. آنها پس از رایزنی و گفتگوی طولانی با اعضای سفارت و نیروهای امنیتی مسئول حفاظت سفارت، به تجمع خود پایان دادند. این اقدام باعث شد که فعالیتهای طبیعی سفارت به مدت 6 ساعت شدیداً مختل گردد؛ به نحوی که یک دستگاه کامیون محتوی کیسه مرسولات دیپلماتیک پس از حدود دو ساعت معطلی، نهایتاً موفق شد از یکی از ورودیهای که به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد وارد محوطه سفارت شود. تظاهرات کنندگان بر روی طرفین و پشت این کامیون شعارهای ذیل را به زبانهای انگلیسی و فارسی نوشته بودند: «مرگ بر آمریکا»، «یانکی ها، به خانه خود بازگردید» و «ما کارگران ایرانی که برای سفارت آمریکا کار می کرده ایم خواهان دریافت اضافه حقوق خود هستیم. ما تا زمانی که حق خود را دریافت نکنیم در اینجا تجمع خواهیم کرد.» کیسه مرسولات دیپلماتیک که قرار بود از سفارت خارج شود نهایتاً موفق به خروج نشد و البته سفارت امیدوار است که در برنامه زمانی طراحی شده بعدی، یعنی 28 ژوئن، موفق به ارسال یک کیسه گردد.

5- تجمع کنندگان در تاریه 25 ژوئن نیز مجدداً در مقابل سفارت حضور پیدا کردند اما این بار ورودیها را مسدود نکردند.

6- شرکت، مبالغ متغیری، بین 30 تا 60 روز در سال، به عنوان اضافه حقوق برای کارگران در نظر می گیرد و بر اساس میزان کارایی و سنوات فعالیت به هر یک از کارگران اختصاص می دهد. درخواست کارگران این است که تمامی آنها معادل 60 روز حقوق، اضافه دریافت داشته باشند.

7- ما به اطلاع دولت موقت رسانده ایم که ما بر موضع خود مبنی بر پرداخت 30 روز عمیقاً پایبند خواهیم بود. استنباط ما از شرایط موجود این است که قانون کاپیتولاسیون در حال حاضر صرفاً منجر به افزایش درخواستهای این گروه خواهد شد. لینگن


نامه کاردار (لینگن) به ویلیام کلارک

ص: 505

سند شماره 228

محرمانه25 ژوئن 1979 4 تیر 1358

پاسخ از طرف: بخش سیاسی ام. ج. مترینکو

به: افسر امنیتی منطقه ای آقای ویلیام کلارک

[موضوع: نامه کاردار (لینگن) به ویلیام کلارک]

از زمان بازگشت به تهران یعنی هفته قبل، دو بار شنیده ام که سفارت «بار دیگر مورد حمله واقع خواهد شد.» یکی از منابع از دوستان قدیمی ایرانی من است که حدود دو سال او را می شناسم و بیشتر درگیر سیاست های خیابانی است. برادرخوانده اش (که ابتدا در این مورد از او مطالبی شنیده است) یکی از کمونیست های فعال تهران است. بنا به گفته این منبع متعصبین اسلامی به این حمله مبادرت خواهند ورزید؛ کمونیست ها حتی فکر این کار را نیز به مغز خود راه نمی دهند.

امروز صبح نیز بار دیگر داستان حمله را شنیدم، اما این بار متن آن تفاوت داشت. یکی از آشنایان من در گمرک وزارتخانه به من گفت که یکی از اقوامش که در 15 سال گذشته در زندان ساواک به سر می برده در مورد امکان وقوع این حمله سخن می گفته است.

وی گفت این زندانی از جمله «چریک ها» بود و گروه وی از طرف جمهوری اسلامی در معرض خطر واقع شده است... آنها در پی یافتن راهی جهت خالی کردن زیر پای دولت کنونی هستند (و چه راهی بهتر از ایجاد وضعی که منجر به قطع رابطه بین ایران و آمریکا شود) تا گروه مزبور بتواند از آشفتگی متعاقب آن بهره وری کند.

کاردار آقای لینگن

یا آقای اَهرن

بخش سیاسی: ام. ج. مترینکو


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 229

محرمانه 26 ژوئن 1979 5 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6659

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، کارکنان دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف. جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی در مورد موضوعات زیر ارائه می دهد، شامل: دیدار رئیس ستاد از لشگر 64. تحلیل روزنامه ها از بودجه ریاضتی جدید. تنش بین

ص: 506

عراق و ایران. خوزستان.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- سرلشگر ناصر فربد، رئیس ستاد ارتش ایران، که در حال حاضر از پادگان های نظامی لشگر 64 واقع در آذربایجان غربی دیدن می کند به رادیو ایران گفت که روحیه و آمادگی نظامی لشگر 64 «فوق العاده» است. او گفت که احساس می کند خطر تجاوز خارجی به کشور وجود ندارد. فربُد گفت که لشگر 64 در چند هفته پیش مسئولیت بازگرداندن آرامش را به نقده بر عهده گرفت، و کار خود را «به نحو احسن» انجام داد. سرلشگر فربُد در طول روز از پاسگاههای نظامی در شهر ارومیه و پیرانشهر دیدار کرد. روزنامه ها در شماره 26 ژوئن خود به نقل از سرلشگر فربُد نوشتند که روند بازسازی ارتش ادامه دارد. او از مردم خواست تا هرگونه شک و تردیدی را که ممکن است نسبت به روحیه و آمادگی نظامی ارتش دارند، کنار بگذارند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): دیدار رئیس ستاد ارتش از پادگانهای شمال غربی کشور مسلماً به منظور ایجاد روحیه در نیروهای ارتش و ایجاد اعتماد به ارتش در میان عامه مردم صورت می گیرد. فکر می کنیم که تحسین و تمجید از ارتش یک نوع مبالغه است. در تهران که شاهد یک نیروی آشفته و فاقد روحیه و انضباط هستیم. البته ایرادی ندارد اگر بگوییم ارتش توان دفاع از کشور را دارد، مگر یک ایرانی می تواند حرف دیگری هم بزند. با وجود این، شک داریم که ارتش کنونی بتواند از ایران در مقابل هر گونه تجاوز نیروهای عراقی و یا حتی هر نیروی سازمان یافته و تعلیم دیده دیگر دفاع کند.

ب- تحلیل روزنامه ها از بودجه ریاضتی جدید: جزییات بودجه سال 1358 که در سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه شده است و در اوایل هفته جاری منتشر شد حکایت از آن دارد که مجموعه اقداماتی که در اولین برنامه بودجه دولت اسلامی جدید برای سال مالی جاری پیش بینی شده است، نوید سالی با ریاضت اقتصادی را برای مردم می دهد. جزییات کامل برنامه بودجه ی 32 میلیارد دلاری دولت که در آن میزان درآمدها و مخارج مشخص شده اند، به صورت برآورد برای هر وزارتخانه به آنها ابلاغ خواهد شد. اصل کلی در تعیین بودجه مذکور این بوده است که وزارتخانه ها و اداره های دولتی شرح نیازهای مالی خود را برای سال مالی جاری به دولت تسلیم می کنند و دولت نیز بودجه را بر اساس همین «برآوردها» تنظیم می کند. بر خلاف برنامه بودجه دولت های گذشته ایران، برنامه بودجه دولت اسلامی بازرگان هیچ ردیفی را برای وام های خارجی یا منابع مالی خارجی مشخص نکرده است، و کسری بودجه نیز به 358 میلیون ریال کاهش یافته است. نه فقط برآورد بودجه برای وزارت دربار و سازمان های وابسته به آن از برنامه حذف شده است، بلکه بسیاری از نهادهای دولتی نیز در برخی موارد برآورد بودجه خود را تا 30 درصد نسبت به بودجه های گذشته کاهش داده اند. یکی دیگر از ویژگی های برنامه بودجه فوق این است که بین 10 تا 12 میلیارد ریال در نتیجه

ص: 507

صرفه جویی در مخارج مربوط به کالاهای مصرفی، و 8 میلیارد ریال در نتیجه کاهش مخارج مربوط به صنایع خودروسازی در بودجه صرفه جویی شده است. با تغییر ضوابط و موازین گذشته، حتی ساعات اضافه کار کارمندان نیز از آن مصون نمانده است، و پرداخت اضافه کار از 60 میلیارد ریال به 30 میلیارد ریال کاهش یافته، و بدین ترتیب نزدیک به 50 درصد صرفه جویی صورت گرفته است. دولت اسلامی با درک این مطلب که اکثر به اصطلاح اضافه کاری هایی که قبلاً گزارش می شد، در واقع در همان ساعات کاری صورت می گرفت، ساعات اضافه کاری را که در رژیم گذشته حداکثر 80 ساعت در ماه تعیین شده بود، حذف کرد. علاوه بر این، دیگر به کارمندان دولت مزایا پرداخت نمی شود، مگر کارمندانی که حقوق کمتر از 5000 ریال دریافت می کنند، که حداکثر 500 ریال به صورت نقدی است. علاوه بر این، در اولین برنامه بودجه نظام جمهوری یارانه میوه ها و سبزی های وارداتی به ویژه سیب حذف شده است. با وجود این، یارانه های گوشت، نان، برنج، روغن گیاهی و شکر که سالیانه به 75 تا 80 میلیارد ریال بالغ می شود، دست نخورده است. نهایتاً اینکه دولت به غیر التزام به رعایت و احترام به شرایط قراردادهای استخدامی کارکنان دولت هیچ تعهد مشخص یا جدیدی در قبال آنها نکرده است.

ج- تنش بین ایران و عراق: وزارت امور خارجه ایران روز گذشته رسماً به درخواست برخی مطبوعات عراقی و عرب مبنی بر تغییر نام استان خوزستان به استان عربستان اعتراض کرد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): جنگ لفظی همچنان ادامه دارد. امروز دولت موقت ایران اعتراض می کند، و احتمالاً فردا دولت عراق پاسخ می دهد.

د- خوزستان: خوزستان دارد به غده ای چرکی در شکم ایران مبدل می شود. عیسی خاقانی می گوید اگر دولت ایران سریعاً اقدامی برای پاسخگویی به درخواست های جمعیت عرب زبان خوزستان نکند، این استان نفت خیز به مرز انفجار خواهد رسید. عیسی خاقانی، که برادر رهبر مذهبی خوزستان، آیت الله محمد طاهر خاقانی است، در مصاحبه ای اختصاصی با تهران تایمز گفت که قصور دولت در بهبود شرایط زندگی جمعیت ستمدیده عرب زبان خوزستان، آنها را شدیداً سرخورده کرده است. روزنامه مذکور به نقل از او نوشته است که «بی توجهی دولت به این استان یک وضعیت قابل اشتعال ایجاد کرده است.» درخواست اصلی اعراب که قبلاً گزارش شده عبارت است از خودمختاری، توزیع ثروت های نفتی، و حق جمعیت عرب زبان برای داشتن نظام آموزشی به زبان عربی است.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): در واقع، استان نفت خیز خوزستان مهمترین منطقه کشور است. دولت موقت ایران نمی تواند کنترل آن را از دست بدهد. این کار به معنای از دست دادن درآمدی است که دارد اقتصاد فلج ایران را افتان و خیزان به پیش می راند. به همین دلیل هم هست که دولت انتظار فزاینده جمعیت عرب زبان این استان را برآورده نمی کند.

ص: 508

توسل به زور از سوی دولت موقت فقط موجب وخیم تر شدن اوضاع خواهد شد و تنها راهی که برای آن باقی مانده است، برآوردن انتظارات آنها با میانجیگری و انجام برخی اقدامات است. مسلماً اقلیت های دیگر ایران مراقب هستند ببینند که دولت چقدر به اعراب آزادی خواهد داد.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 230

محرمانه 27 ژوئن 1979 6 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6703

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف.جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره مسایل زیر ارائه می دهد، شامل: امام مواد مخدر را ممنوع اعلام کرد. ملی سازی بخش های اقتصاد. درگیری های کردستان. ناآرامی های استان فارس. تنش بین ایران و عراق. خرید کشتی های ساخت شوروی از سوی ایران. دیدار غیرمنتظره بازرگان و وزاری کابینه با امام.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- امام مواد مخدر را ممنوع اعلام کرد: رهبر مذهبی ایران، امام خمینی، روز گذشته مصرف مواد مخدر را «غیر اسلامی» خواند و آن را ممنوع اعلام کرد. کاظم سامی، وزیر بهداشت، که به همراه تنی چند از اعضای هیأت دولت مهدی بازرگان به دیدار امام رفته بودند، بعد از پایان ملاقات این مسئله را اعلام کرد. وزیر بهداشت به نقل از امام گفت که خرید، فروش و هرگونه معامله ی مواد مخدر از نظر شرع اسلام ممنوع است. امام از خشخاش کاران و همه تولید کنندگان موادخام مخدر خواست تا محصولات خود را به دولت که به موجب قانون ایران انحصار خرید این نوع محصولات را در اختیار دارد، بفروشند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): در کشوری که بی نظمی های اجتماعی و اقتصادی آن را از همه گسیخته است، ممنوعیت مواد مخدر از نظر تهیه کننده گزارش سرپوشی برای مشکلات بیش نیست. علاوه بر این، هیچ نیروی پلیسی نیست که بتواند این قانون را به مورد اجرا درآورد.

ب- ملی سازی: در پی ملی شدن نظام بانکی و صنعت بیمه، دولت موقت ایران یک گام دیگر نیز برداشت.

ص: 509

دولت موقت ایران روز گذشته به موجب قانونی که در شورای انقلاب به تصویب رسید، همه زمین های شهری ساخته نشده را ملی اعلام کرد. با وجود این، طبق قانونی که دیروز منتشر شد «به طور مقتضی به صاحبان این زمین ها ابلاغ خواهد شد که یا در زمین های خود ساخت و ساز کنند و یا آن را به کسانی بفروشند که مایلند در آن زمین ها ساخت و ساز نمایند. از نظر اسلام هر زمینی که بایر و لم یزرع رها شود متعلق به هیچ کسی نخواهد بود، و سند مالکیت این زمین های بایر که در رژیم گذشته صادر شده است، از لحاظ قانونی باطل و بدون اعتبار است.» بنابراین، به کلیه صاحبان «زمین های بایر» که در محدوده طرح تفضیلی 25 ساله شهرها قرار دارند و در زمین های خود ساخت و ساز و یا زراعت نکرده اند، مهلت داده اند تا از زمین های خود استفاده کنند. اگر صاحبان این گونه زمین ها به ابلاغ دولت توجه نکنند، دولت زمین آنها را مصادره و در راستای منافع همگانی مورد استفاده قرار خواهد داد. اشخاصی که صاحبان قانونی قطعه زمین های کوچک هستند و خانه ای شخصی از خود ندارند نیز سه سال مهلت یافته اند تا به نحو احسن از زمین هایشان استفاده کنند.

ج- درگیری های کردستان:

(1) رادیو ایران امروز صبح گزارش داد که درگیری های تازه در کردستان 10 نفر کشته و چندین مجروح به جای گذاشته است. این رادیو درگیری های مسلحانه اخیر را «اغتشاش هایی» نامید که از سوی ضدانقلابیون و نوکران رژیم گذشته ایجاد شده است. رادیو ایران همچنین گزارش داد که در جریان درگیری ها در روستای امید در خارج از مهاباد، روستاییان موفق شدند یکی از افسران سابق گارد جاویدان را به نام سروان اسماعیل یزدانفر دستگیر کنند. همچنین بروز درگیری هایی در پیرانشهر و سردشت گزارش شده است. یکی از خبرنگاران رادیو ایران گزارش داد که «برخی خوانین» در این «اغتشاش ها» دست داشته اند و روستاییان منطقه به فعالیت آنها اعتراض کرده بودند. این مسئله روز گذشته در پی درگیری نمازگزاران و ضدانقلابیون اتفاق افتاد. طبق گزارش ها در سردشت 5 نفر، و در درگیری شب گذشته در پیرانشهر 4 نفر جان خود را از دست داده اند. یک نفر هم در روستای امید کشته شده است. علاوه بر سروان یزدانفر، چند «ضدانقلابی» دیگر نیز در جریان درگیری در روستای امید، واقع در 8 کیلومتری مهاباد، به دست «روستاییان» دستگیر شده اند. رادیو ایران اعلام کرد که طبق آخرین گزارش ها، هیأتی به ریاست فرماندار مهاباد و نماینده شورای انقلاب مهاباد، برای مذاکره با دو طرف درگیر وارد روستای امید شده، «و با دو طرف به توافق رسیده اند.» رادیو ایران همچنین اعلام کرد که چریک های پیشمرگ وابسته به حزب دموکراتیک کردستان نیز در این درگیری های دخالت داشته اند ولی مشخص نکرد از کدام طرف حمایت می کرده اند. این رادیو گزارش داد که بر اساس آخرین گزارش ها «این منطقه آرام و تحت کنترل شورای انقلاب مهاباد و روستاییان است.» در عین حال، روزنامه بامداد امروز گزارش داد که آیت الله عزالدین حسینی با ارسال تلگرامی به آیت الله خمینی در روز 22 ژوئن به او اطلاع داده است که مردم

ص: 510

کردستان خواهان «تضمین حق برخورداری از تمامی امکانات از حیث صلح، امنیت و آزادی هستند که در رژیم گذشته از آنها دریغ شده بود.» در این تلگرام آمده است: «اخیراً شنیده می شود که بسیاری از مرتجعان و تفرقه افکنان به دولت و کمیته راه یافته اند که تعدادی از آنها از خوانین و روحانیون دروغین هستند. در واقع خوانین برخی از رعایای کُرد را از روستاهایشان بیرون کرده اند. همچنین شنیده می شود که دارند زمین هایی را که قبلاً به رعایا فروخته شده بود، پس می گیرند و سود زمین های زراعی نیز مانند گذشته تقسیم می شود. این مسئله موجب هراس رعایا شده و آنها را وادار کرده است تا به منظور دفاع از خود اسلحه به دست بگیرند که پیامد آن کاملاً مشخص است. شما چگونه دسترسی مرتجعان و اشخاص بی مسئولیت را به سلاح توجیه می کنید؟ آنها سعی دارند حقوق بشری را از مردم دریغ کنند. من از امام تقاضا دارم که جلوی این رویه را بگیرد و امنیت را از طریق رویه های قانونی و با استفاده از نیروهای امنیتی مردمی، و تحت نظارت شوراهای منتخب مردم برقرار کند. این تقاضا بخودی خود درخواست خودمختاری برای کردستان است.»

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): دلایل شروع مجدد درگیری ها در کردستان به حقایق زیر باز می گردد:

(1) رهبران کُرد از این شکایت دارند که پیش نویس قانون اساسی حقوق اقلیت ها را به طور کافی تضمین نمی کند، 2- دبیرکل حزب دموکراتیک کردستان گزارش داده است که کمیته ی تحت فرمان امام و پادگان ارتش در ارومیه سلاح در اختیار خوانین قرار می دهند، و بر اساس گزارش ها همین سلاح ها بر ضد اقلیت کُرد در کردستان استفاده می شود.

(2) عزّالدین حسینی، رهبر کردها، در بیانیه ای دیگر درباره احتمال بروز یک درگیری مسلحانه جدید در کردستان هشدار داده است. حسینی روز شنبه گفت که درخواست دولت را برای تمدید ضرب الاجل مهاجرت دسته جمعی کُردها به ترکیه و عراق پذیرفته و آن را 10 روز دیگر عقب انداخته است. نمایندگان کُرد می گویند که بیش از 12 هزار نفر از پناهجویان کُرد نقده هشدار داده بودند که روز دوشنبه به منظور تأکید بر تقاضای خودمختاری کردستان به ترکیه و عراق مهاجرت خواهند کرد.

د- ناآرامی در استان فارس: رئیس ایل قشقایی در استان فارس بیانیه ی زیر را در مطبوعات منتشر ساخته است. طبق گفته ناصرخان قشقایی، رئیس ایل قشقایی در استان فارس در مرکز ایران «اگر دولت سریعاً اقدامی نکند، بیم آن می رود که نیروهای ضد انقلاب با کودتایی خونین رژیم اسلامی را سرنگون کنند.» ناصرخان می افزاید «هر چند در حال حاضر اوضاع در استان فارس نسبتاً آرام است، ولی هر انسان عاشق صلحی صمیمانه امیدوار است که این وضعیت «آرامش قبل از طوفان نباشد». هراس از بروز «طوفانی قریب الوقوع» در استان فارس با درگیری مسلحانه اخیر بین ایل باصری و قشقایی که در جریان آن چند نفر از طرفین جان خود را از دست دادند، شدت گرفته است. بر اساس آخرین گزارش ها، در این درگیری ها 5 نفر کشته و

ص: 511

27 نفر مجروح شدند. به محض آنکه خبر درگیری این دو ایل در سطح استان پخش شد، تعداد زیادی از باصری ها و قشقایی های تا دندان مسلح «به یاری برادرانشان» شتافتند. اگر مداخله خسروخان، برادر ناصرخان، نبود امکان داشت این واقعه به یک حمام خون بزرگ تبدیل شود که، چنانکه ناصرخان می گوید، احتمالاً هزاران نفر جان خود را در آن از دست می دادند. خسروخان در آن زمان در صحنه درگیری حضور داشت. شکی نیست که کمتر کسی می تواند نسبت به دلایل بروز این درگیری بی اعتنا بماند، که از همه مهمتر دولت اسلامی ایران است. اگر چه رویداد فوق از حیث تعداد نفرات و وسعت درگیری چندان قابل ملاحظه نبود، ولی مسلماً از حیث تأثیری که بر سیاست های آتی دولت در قبال ایلات ایران می گذارد، اهمیت بسزایی دارد. ناصرخان می گوید نمی توان تا ابد نسبت به عواملی نظیر نارضایتی های اجتماعی، تحریک از سوی منابع خارجی، تجارت غیرقانونی سلاح، و مبالغ هنگفت پول که بین ایلات توزیع می شود بی اعتنا ماند. اوضاع در استان فارس، همانند اوضاع حاکم بر سایر نقاط ایران، پرتنش، بحرانی و آبستن حوادث ناگوار است.

ه- تنش بین ایران و عراق: بر اساس گزارش هایی که روز گذشته منتشر شد، مقامات ایران موفق شده اند تعداد 6000 قبضه اسلحه خودکار کلاشینکف غیر قانونی را از قاچاقچیانی که سعی داشتند آنها را از مرز عراق وارد کشور کنند، ضبط نمایند. این گزارش به نقل از سخنگوی پاسداران انقلاب گفت که نیروهای محلی روز دوشنبه این قاچاقچیان را متوقف کردند. مقامات ایران، عراق را متهم ساخته اند که برای اعراب ایرانی که برای خودمختاری سیاسی و فرهنگی خود مبارزه می کنند، اسلحه می فرستد.

و- ایران قصد خرید کشتی های ساخت شوروی را دارد: محمد مُکری، سفیر ایران در مسکو، اعلام کرد که ایران قصد دارد در ازای صدور گاز طبیعی به شوروی و سایر کشورهای اروپای شرقی از این کشور کشتی های باری خریداری کند. او روز گذشته به خبرگزاری دولتی پارس گفت که ایران در حال بررسی احداث یک خط لوله دیگر است که علاوه بر شوروی به کشورهای اروپای شرقی نیز گازرسانی خواهد کرد. مُکری گفت که خرید کشتی های باری از شوروی ایران را قادر خواهد ساخت تا از آبهای شوروی که به دریای سیاه متصل می شود، استفاده کند، «که استفاده از آن هزینه کمتری را برای رسیدن به بنادر اروپایی برای ما خواهد داشت.» او همچنین خاطرنشان ساخت که اگر مقامات شوروی در روابط خود با ایران صداقت به خرج دهند، حتی امکان احداث خط لوله سوم نیز برای صدور گاز به اتحاد شوروی وجود خواهد داشت.

ز- دیدار غیر منتظره نخست وزیر بازرگان و وزرای کابینه با امام: نخست وزیر مهدی بازرگان و وزرای کابینه اش تمام دیروز را درباره آنچه مقامات «مسایل بسیار مهم» خواندند، با امام روح الله خمینی مشورت کردند. هاشم صباغیان، وزیر کشور، پس از اتمام این دیدار به روزنامه تهران تایمز گفت که برخی از مهمترین مسایلی که مورد بحث قرار گرفت، تشکیل

ص: 512

مجلس خبرگان به منظور بررسی قانون اساسی، تأسیس شورای تهیه پیش نویس قانون اساسی، و سایر امور جاری مملکت بود. صباغیان همچنین گفت که گزارشی درباره فعالیت استانداران در استان های مختلف به امام خمینی ارائه داده و ظاهراً امام خمینی از وضعیت موجود رضایت داشته است. نخست وزیر و همکارانش در ساعات اولیه روز گذشته وارد شهر مقدس قم شدند تا در ساعت 08:30 ملاقات از قبل پیش بینی نشده خود را آغاز کنند. هیأت دولت معمولاً در روزهای پنجشنبه به امام گزارش می دهد و دیدار روز گذشته وزرای کابینه با خمینی موجب شد تا گزارش های متعددی درباره اهمیت این دیدار که امام را مجبور به لغو تمامی قرارهای آن روز بعداز ظهرش کرد، منتشر شود. براساس گزارش های تأیید نشده، دیدار روز گذشته ممکن است به ایجاد تغییراتی در سطوح عالی دولت و انتصاب سفرای جدید بینجامد. همچنین گزارش می شود که هیأت دولت برنامه خود را برای ملی کردن برخی از صنایع عمده ایران، به دنبال ملی شدن نظام بانکی و صنعت بیمه، به امام ارائه داده است. منابع آگاه می گویند که شورای انقلاب در حال حاضر دارد این پیشنهاد را بررسی می کند. آنها می گویند که برنامه ملی سازی صنایع طبق سه اصل صورت خواهد گرفت:

(1) از آنجایی که بخش عمده ای از صنایع ایران شدیداً به بانک ها مقروض هستند و هم اینک دولت نزدیک به 60 درصد سهام آنها را در اختیار دارد، دولت می تواند این صنایع را به تملک خود درآورد.

(2) صنایعی که صاحبان آنها بواسطه روابط نزدیک خود با رژیم گذشته سرمایه شروع کارشان را به طور غیرقانونی کسب کرده بودند، ملی خواهند شد.

(3) صنایعی که صاحبانشان کارخانه های خود را به طور قانونی تأسیس کرده اند اجازه دارند به فعالیت خصوصی خود را ادامه دهند و دولت از آنها حمایت خواهد کرد.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 231

محرمانه 28 ژوئن 1979 7 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6744

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره مسایل زیر ارائه می دهد، شامل: تنش بین ایران و عراق. قاچاق بیشتر سلاح از عراق به ایران. 757 نمایند سابق از کشور ممنوع الخروج شدند. دریادار مدنی گفت «خلع سلاح عمومی در پیش است». گزارش تولید

ص: 513

نفت در ماه ژوئن، و دو کشته در درگیری های پیرانشهر.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- تنش بین ایران و عراق و قاچاق بیشتر سلاح از عراق به ایران: سلاح همچنان به طور غیرقانونی از مرزهای جنوبی و از درون خاک عراق به داخل ایران قاچاق می شود. منابع آگاه می گویند که اعراب و عشایر با استفاده از کامیون آن را در سرتاسر کشور توزیع می کنند. این منابع آگاه می گویند که دلیل اصلی تداوم جریان بی وقفه سلاح به داخل ایران فقدان هشیاری و کنترل مناسب مرزها از سوی نیروهای ژاندارمری است که آشکارا به وظیفه خود عمل نمی کنند. ناظران سیاسی با توجه به تنش های موجود در استان خوزستان جریان سلاح به درون این مناطق را با نگرانی بسیار زیاد دنبال می کنند، و می گویند که کل منطقه می تواند به «بشکه باروتی» مبدل شود که اگر اقدامات مؤثری برای آرام کردن آن صورت نگیرد، ممکن است هر آن منفجر شود. در عین حال، براساس گزارش مطبوعات، امروز قرار است تظاهرات بزرگی برای ابراز «نارضایتی» از عملکرد دریادار مدنی، استاندار خوزستان در خرمشهر برگزار شود. ناظران آگاه علت اصلی نارضایتی مردم را توجه ناکافی استاندار به شرایط اعراب ایرانی می دانند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): تهیه کننده گزارش هیچ منبع دیگری را نیافته است که علت اصلی راهپیمایی های برنامه ریزی شده فوق را اعلام نارضایتی از دریادار مدنی بداند. اکثر گزارش هایی که تهیه کننده قبلاً مشاهده کرده است حاکی از حمایت اکثر مردم از دریادار مدنی است.

تهیه کننده گزارش معتقد است اگر حتی تظاهراتی [بر ضد او برپا شود] فقط شامل گروه کوچکی خواهد بود که از سیاست های او انتقاد دارند، یعنی همان 10 درصدی که همیشه مخالفند، صرف نظر از اینکه مسئله چیست.

ب- هفتصد و پنجاه و هفت نفر از نمایندگان سابق مجلس از ایران ممنوع الخروج شدند: دادستان کل دادگاههای انقلاب اسلامی 757 نفر از نمایندگان سابق مجلس را تا زمانی که تمامی مبالغی را که به عنوان حقوق در طول نمایندگی شان دریافت کرده اند، به دولت مسترد نسازند ممنوع الخروج ساخته است. در اطلاعیه ای که از سوی دفتر دادستان کل کشور منتشر شد نام 636 نماینده سابق مجلس و 121 سناتور که از سال 1963 در مجلس خدمت کرده اند ذکر شده و از آنها خواسته شده بود که حساب خود را تا پایان ماه جاری ایرانی تسویه کنند. در میان این اسامی، نام 8 نماینده مجلس نیز دیده می شد که قبلاً به دستور دادگاههای اسلامی اعدام شده بودند.

ج- دریادار مدنی اعلام کرد که «خلع سلاح عمومی در پیش است»: دریادار مدنی، فرمانده نیروی دریایی و استاندار خوزستان، در مراسم خاصی که به مناسبت سومین رژه ارتش اسلامی

ص: 514

در اهواز برگزار شد، گفت در ارتش در ناآرامی های اخیر استان خوزستان شرکت نداشته است، زیرا باید «وظایف مهمتری» انجام دهد. مدنی گفت که بدون شک به زودی سیاست خلع سلاح عمومی به منظور جمع آوری تمامی سلاح هایی که در اختیار اشخاص قرار دارد در کشور به مورد اجرا در خواهد آمد و «و تا زمانی که در این ارتباط کاملاً به اهدافمان دست نیافته ایم از پا نخواهیم نشست.» برنامه خلع سلاح عمومی شامل پاسداران انقلاب نخواهد شد و در واقع این نیروها برای آنکه بتوانند نقش مؤثرتری در مبارزه با جنایت ایفا کنند تقویت نیز خواهند شد. با وجود این، اشخاصی که به طور قانونی سلاح شکاری در اختیار دارند می توانند به شرط اخذ مجوز از مقامات ذیربط همچنان سلاح خود را حفظ کنند.

مدنی با اشاره آشکار به وقایع مرزی گفت که همسایگان ایران «گاه فکر می کنند که می توانند از آب گل آلود ماهی بگیرند و فعالیت های خصمانه ای بر ضد ما انجام دهند.» ولی او هشدار داد که: «نباید هیچ شبهه ای در اذهان باشد که هرگونه اقدام خصمانه ای برضد منافع این کشور با مشت گره کرده ملت ایران مواجه خواهد شد.» مدنی گفت زمانی که ناآرامی های اخیر در خوزستان شروع شد ارتش عامدانه خود را از هرگونه مداخله در این امر کنار کشید، زیرا قرار نیست که ارتش در امور داخلی مداخله کند و «وظایف مهمتری» دارد. متأسفانه بعضی از مردم این مسئله را حمل بر عدم آمادگی ارتش کردند. ولی ارتش امروز برای مقابله با هرگونه تهدید خارجی آماده تر از هر زمان دیگری در طول تاریخ طولانی اش است. مدنی گفت «در واقع، منبع قدرت ارتش این است که ملت قاطعانه پشت سر آن ایستاده است.» مدنی هشدار داد آنهایی که در پی مداخله در امور کشور هستند، باید بدانند که تلاش هایشان برای متوقف ساختن حرکت انقلاب با مقاومت مواجه شده و خنثی خواهد شد، و آنها نیز همانطور که «خاندان فاسد پهلوی» نابود شد، بدون شک نابود خواهند شد.

د- آمار مربوط به تولید نفت در ماه ژوئن: شرکت ملی نفت ایران اعلام کرده است که در طول ماه گذشته ایرانی یعنی خرداد متوسط تولید نفت در خوزستان و میدان های نفتی دیگر در حدود 3/9 میلیون بشکه در روز بوده است، که از این میزان 760 هزار بشکه در روز به پالایشگاههای آبادان، تهران، شیراز، تبریز و کرمانشاه منتقل شده، و از آن مقدار 180 هزار بشکه فراورده پالایش شده در روز به عنوان سوخت کشتی ها صادر شده است. مجموعاً 140 نفت کش از پایانه های ایران بارگیری کرده اند. مجموع صادرات نفت خام، فراورده های پالایش شده و نفت سوخت به 3/4 میلیون بشکه در روز بالغ شده است.

ه- دو نفر دیگر در پیرانشهر جان باختند: رادیو ایران گزارش داد که در درگیری مردم پیرانشهر با «حامیان شیخ گزگر» دو نفر دیگر کشته و چندین نفر مجروح شدند. در اعتراض به این مسئله، مغازه های شهر امروز تعطیل بود. برقراری تماس تلفنی با شهر بسیار دشوار بود. خبرنگار رادیو از پیرانشهر گزارش داد که «مردم» دفتر جبهه متحد اسلامی را در این شهر تعطیل کرده اند.

ص: 515

و- اخبار متفرقه: یکی از خبرنگاران ایران پول امروز گفت که قرار است روز شنبه دیدار دیگری در قم صورت بگیرد. نخست وزیر بازرگان و وزرای کابینه اش و همچنین شورای انقلاب به قم خواهند رفت. مسایلی که در این دیدار مورد بحث قرار می گیرد شامل پیشنهاد کنترل شبه نظامیان کمیته و پاسداران انقلاب از سوی دولت مرکزی است.


سفر نمایندگان CBS

سند شماره 232

محرمانه

استفاده محدود اداری28 ژوئن 1979 7 تیر 1358

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی به: سفارت آمریکا، تهران فوری

موضوع: سفر نمایندگان CBS

1- (استفاده محدود اداری- تمام متن)

2- بنیاد فقرا و فن سازان، که شریک شرکت (سی. بی. اس) محسوب می گردد، از نمایندگان این شرکت دعوت کرده است که در نشست هفته آینده با سهامداران که در تهران برگزار می شود شرکت نمایند. هدف از برگزاری این نشست بحث و بررسی فعالیتهای آتی و مدیریت اقدامات مشترک می باشد. شرکت CBS تمایل دارد که پاسخ این دعوت را به سرعت اعلام نماید اما با توجه به مشکلات گذشته، پاسخ به این دعوت قدری مشکل شده است. سابقاً ساختمان این شرکت به اشغال درآمد و مشکلات کاری بسیاری با نیروی کار شرکت به وجود آمد. ما ترجیح می دهیم که آنها (نمایندگان CBS) را از این سفر منصرف نماییم اما خوشحال می شویم که نظریه سفارت را نیز در این خصوص داشته باشیم. احتمالاً وکیل شرکت CBS (دکتر پاپازیان) بتواند مشاوره و راهنمایی خوبی ارائه دهد.

3- مدت زمان مطلوب جهت دریافت پاسخ: قبل از 2 ژوئیه.

کریستوفر


موضوع گزارش ها [پرسش نامه]

سند شماره 233

سری 29 ژوئن 1979 8 تیر 1358

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی 168047به: سفارت ایران، تهران

موضوع: موضوع گزارش ها [پرسش نامه]

1- (سری تمام متن)

2- در زیر متن مرجع ب را که در تلگرام الف مورخ 28 ژوئن درخواست شده بود، مشاهده می فرمایید. چنانکه درخواست کرده بودید و همزمان با پدید آمدن فرصت های بیشتر در هفته های آینده، در زیر موضوعاتی را که گزارش های تکمیلی و یا مدام در مورد آنها می تواند مورد استفاده ما قرار بگیرد به شرح زیر به اطلاعتان می رسانیم:

ص: 516

(1) روابط سیاسی در بین رهبری انقلاب.

الف- افراد ذی نفوذ و قدرتمندی که منصبی دارند و یا آنهایی که منصبی ندارند چه کسانی هستند؟ چه کسانی در آینده نقش مهمی ایفا خواهند کرد؟ نیاز به شرح حال و زندگی نامه آنها داریم.

ب- توانایی ها و شباهت های سیاسی امیرانتظام و صباغیان چیست؟ ما اطلاعات نسبتاً کمی از هر دو داریم.

ج- مقام یزدی پس از تغییر پُست او به وزارت امور خارجه در میان مقامات دیگر چیست؟ آیا قدرت او بیشتر شده است و یا کاهش یافته است؟ آیا خبری از واکنش پرسنل وزارت امور خارجه نسبت به این انتصاب دارید و آیا انتصاب او در این پُست تأثیرات قابل پیش بینی بر سیاست های خواهد داشت؟

(2) محبوبیت بازرگان در بین توده مردم تا چه میزان است؟ گروههای تأثیر گذار مختلف چه دیدی نسبت به او دارند؟ آیا بازرگان رقیبی دارد؟

(3) ما هنوز اطلاعات خوبی در مورد طالقانی، محفل و اطرافیان او، روابطش با گروههای مذهبی و سکولار نداریم.

(4) ما به یک رویکرد نسبتاً نظامدار به نحوه ترسیم روندهای جاری داریم، از جمله تعیین حیطه های علوم سیاسی و اقتصادی و گزارش های دوره ای در مورد آنها. چندین مقوله را در تلگرام قبلی برایتان شرح داده ایم.

(5) نظرها نسبت به ایالات متحده چیست؟ از اواسط ماه فوریه تا کنون چه اقدامات و یا عدم اقدامی از سوی آمریکا به نفع یا ضرر ما بوده است؟ بهتر است چه اقدامی صورت دهیم؟

(6) گزار ش هایی که در مورد مسایل نظامی ارائه می دهید بسیار مفید است. خیلی خوب است که گاه به طور خلاصه روندهای جاری در قوای مختلف ارتش را گزارش دهید. اطلاعات در مورد پلیس و ژاندارمری نیز ارزشمند است.

(7) ارسال گزارش های اقتصادی برایمان بسیار ارزش دارد. گزارش های منظمی که در مورد قیمت سبد کالاها و کمبودهای موجود در بازار، وضعیت بیکاری، و نارضایتی ها ارائه می دهید (چنانکه در قسمت دوم بند ج گفته ایم) قابل استفاده است. بیکاران چگونه امرار معاش می کنند؟

(8) فعالیت ها، نقاط قوت و نقشه های لیبرال دموکرات ها (متین دفتری)، جبهه ملی (سنجابی)، چریک های چپی (فداییان)، گروههای مختلف مجاهد و عناصر طرفدار شاه چیست؟

(9) وضعیت دسترسی شهرستان ها، به ویژه در مورد غذا، چیست؟

(10) وضعیت تلاش هایی که برای بستن، فروش، و یا انتقال تأسیسات و تجهیزات نظامی صورت می گیرد، چیست؟

ص: 517

(11) در مورد دیدگاه سفارت های دیگر چه می دانید؟ شوروی ها چه نقشه ای در سر دارند؟

(12) وضعیت دانشگاهها، رادیو و تلویزیون ملی ایران، و رسانه های دیگر چیست؟

(13) وضعیت برنامه ریزی ها در ارتباط با قانون اساسی و انتخابات چیست؟

(14) دولت موقت و خمینی در مورد عفو ارتشیان و پلیس و غیره چه کارهایی صورت داده اند؟

(15) در عین حال، برنامه ریزی برای چهارم ژوییه را فراموش نکنید.

کریستوفر


خلاصه ای از رویدادهای هفته گذشته

سند شماره 234

محرمانه 30 ژوئن 1979 9 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6776به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی

موضوع: خلاصه ای از رویدادهای هفته گذشته

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: کنترل سلاح همچنان با مشکلات متعددی همراه است. محاکمه ها و اعدام ها ادامه دارد. گزارش اقدامات تروریستی بر ضد مقامات دولت موقت. خمینی علیه هتک حرمت روحانیان و انحراف از موازین اسلامی هشدار می دهد. نمایندگان سابق مجلس تا استرداد کامل حقوق هایی که دریافت کرده اند، ممنوع الخروج شده اند. زمین های شهری بایر از سوی دولت ضبط می شوند. پایان خلاصه.

3- بر اساس گزارش روزنامه ها، پاسداران انقلاب یک انبار بزرگ اسلحه را در روز 21 ژوئن در تهران کشف کردند که متعلق به سازمان مارکسیستی فداییان خلق است. فداییان هرگونه ارتباط با این انبار اسلحه را شدیداً تکذیب کرده اند. در گزارش دیگری که درباره کشف سلاح های غیرقانونی در روزنامه ها منتشر شده، آمده است که مقامات 6000 سلاح خودکار کلاشینکف را در مرز عراق از قاچاقچیان کشف و ضبط کردند. این سلاح ها ظاهراً قرار بود به استان آشوب زده خوزستان در جنوب غربی ایران قاچاق شود که اقلیت عرب زبان در آن ساکن هستند. هنوز اتهام های متقابلی در مورد توزیع سلاح غیرقانونی زده می شود. حزب دموکراتیک کردستان مدعی است که پاسداران انقلاب در کردستان «صدها» قبضه اسلحه بین خوانین فئودال که با خودمختاری کردها مخالفند، توزیع کرده است. تلاش هایی نیز برای جمع آوری سلاح، اخیراً در ارومیه (که نام سابق آن رضائیه بود) و رشت در جریان است. در شهر رشت، ضرب الاجلی تا 30 ژوئن برای تحویل سلاح های غیرمجاز اعلام شده است. در هر دو شهر اعلام شده است که دارندگان سلاح های غیر مجاز در دادگاههای انقلاب اسلامی محاکمه خواهند شد.

4- محاکمه ها و اعدام ها در ایران ادامه دارد. مأموران ساواک به نام های بهمن نادری پور (با

ص: 518

نام مستعار تهرانی) و فریدون توانگری (با نام مستعار آرش) پس از پوشش خبری گسترده محاکمه آنها در مطبوعات و تلویزیون در روز 24 ژوئن اعدام شدند، و بدین ترتیب شمار رسمی اعدام شدگان از ماه فوریه به بیش از 300 نفر رسید. محاکمه آرش و تهرانی از جمله ی طولانی ترین محاکمه ها در دادگاههای انقلاب بود که 9 جلسه طول کشید. یکی از دلایل طولانی شدن دادگاه این دو مجرم اطلاعات مفصلی بود که به اقتضای شغلشان در ساواک داشتند. با وجود این، بسیاری از منابع معتقدند که علت اصلی پوشش خبری گسترده دادگاه این دو متهم در تلویزیون اشاره آنها به سازمان فداییان خلق بوده است. آنها مدعی اند که دولت موقت ایران سعی داشت از این طریق زمینه را برای مقابله با سازمان فداییان خلق فراهم کند. در اصفهان، سرتیپ مرتضی شیرانی معاون سابق پلیس، به حکم دادگاه انقلاب تیرباران شد. پنج مقام سابق کشور نیز در هفته گذشته در شهرهای نجف آباد، گچساران، و مشهد اعدام شدند.

5- روزنامه اطلاعات مدعی شد که در روز 23 ژوئن تلاش نافرجامی برای بمبگذاری در خانه یدالله سحابی، وزیر مشاور در دولت موقت، صورت گرفت. طبق گزارش این روزنامه، نوه وزیر بمب مذکور را پیدا کرده و با تصور اینکه یک اسباب بازی است، آن را به داخل خانه آورده بود. ولی یک مأمور امنیتی متوجه بمب شده و آن را خنثی کرده بود. امیرانتظام، سخنگوی دولت، بعداً قوع چنین رویدادی را تکذیب کرد.

6- آیت الله خمینی، حداقل در دو سخنرانی هفته گذشته خود درباره انحراف از «تعالیم اسلام» هشدار داد و بر حفظ خویشتنداری از سوی «آخوندها» تأکید کرد. او خطاب به گروهی از دیدارکنندگان که به قم آمده بودند گفت که عده ای مدعی اند «دیکتاتوری پهلوی جایش را به دیکتاتوری آخوندی داده است.» در نطق دیگر خود خطاب به گروهی از پاسداران انقلاب گفت آنهایی که به مذهب و یا روحانیان می تازند «دارند به دشمنان ایران خدمت می کنند.» هشدار خمینی به روحانیان و در عین حال تاختن به منتقدان آنها نشان می دهد که او هم از گسترش آخوندستیزی در جامعه آگاه است. احساسات ضد آخوندی در جامعه که در جوک های رکیک تا ادعاهای شدیداللحن در مورد مسئول بودن آخوندها در ادامه خونریزی و آشوب ها انعکاس می یابد، ظاهراً در میان اقشار مختلف طبقه متوسط، ارتش و پلیس بسیار شایع است. کارمندان سفارت شایعاتی را درباره حمله به خانه شخصیت های مذهبی شنیده اند، و بسیاری منابع از نگرانی های موجود درباره امنیت روحانیان برجسته صحبت می کنند. اتحاد چندانی نیز بین روحانیان وجود ندارد و تعدادی از آنها از زمان انقلاب تا کنون «خلع لباس» شده اند. شایعات و گزارش های فراوانی درباره وجود نارضایتی در بین رهبران مذهبی عالی رتبه وجود دارد، و به نظر می رسد که این شکاف در کل سلسله مراتب روحانیت وجود دارد.

7- در روز 27 ژوئن دادستان کل دادگاههای اسلامی 757 نفر از نمایندگان سابق مجلس را تا زمانی که کل حقوق های دریافتی در طول مدت خدمتشان را مسترد ننمایند، از کشور

ص: 519

ممنوع الخروج کرد. حکم استرداد حقوق ها شامل همه کسانی می شود که از سال 1963 تا زمان انقلاب نماینده مجلس و یا سنا بوده اند. ضرب الاجل استرداد حقوق 31 ژوییه تعیین شده است. این حکم شامل 8 نماینده سابق مجلس که بعد از انقلاب با حکم دادگاههای اسلامی اعدام شده اند نیز می شود و بدین ترتیب نمکی است بر زخم خانواده هایشان. لازم به تذکر نیست که استرداد این پول برای بسیاری از نمایندگان غیر ممکن است.

8- در روز 26 ژوئن شورای انقلاب اسلامی لایحه لغو مالکیت زمین های شهری موات را تصویب کرد. وزارت مسکن و شهر سازی این قانون ملی سازی را اجرا خواهد کرد. روزنامه ها گزارش های ضدونقیضی در این ارتباط منتشر ساخته اند و هنوز معلوم نیست که چه زمین هایی باید ضبط شود و اینکه آیا ملی سازی زمین ها باید فوراً صورت گیرد و یا پس از یک یا سه سال که مالکانشان همچنان آنها را به حال خود رها کردند، این کار باید صورت گیرد. مالکیت زمین از زمان انقلاب فوریه تا کنون مسئله بغرنجی بوده است. البته زمین های بزرگی که به خاندان پهلوی تعلق داشت، و همچنین املاک و زمین های متعلق به مقامات رژیم سابق همگی ضبط شده اند.

در برخی مناطق روستایی، روستاییان بر زمین های دیگران دست انداخته اند، هر چند هنوز معلوم نیست که مالکان آنها واقعاً مجرم باشند، و ظاهراً نهادهای انتظامی محلی توان رسیدگی به این دعاوی را ندارند. دولت موقت ایران در تحقق هدف خود مبنی بر تشویق کشاورزی و سرمایه گذاری در بخش کشاورزی با معضل ذاتی تأمین زمین کافی برای زارعان و اعاده اعتماد مالکان زمین های کشاورزی بزرگ که از ضبط زمین هایشان هراس دارند، مواجه است. بر اساس گزارش روزنامه ها، اختلاف نظر بر سر مالکیت زمین یکی از دلایل مهم درگیری های هفته جاری در استان کردستان بوده است.

لینگن


اخراج روزنامه نگار آمریکایی

سند شماره 235

استفاده محدود اداری1 ژوئیه 1979 10 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6807به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: اخراج روزنامه نگار آمریکایی

1- دیوید لمب از نشریه لس آنجلس تایمز، توسط مدیر مطبوعات خارجی وزارت اطلاعات در تاریخ اول ژوئیه فراخوانده شد و به وی گفته شد که به عنوان عضو کارمندی لس آنجلس تایمز او بیش از این اجازه اقامت در ایران را ندارد و باید هر چه زودتر اینجا را ترک گوید. بنا به گفته لمب، مقام مزبور تهیه گزارش «نادرست» در رابطه با روحیه نظامیان و انتقاد جبهه ملی از خمینی را علت این اقدام ذکر کرده است. هر دو مطلب مربوطه توسط کن فرید یعنی خبرنگار همیشگی روزنامه در خاورمیانه که اکنون در مرخصی به سر می برد نوشته

ص: 520

شده است که به زودی به اینجا بازخواهد گشت.

مقام مزبور گفته است که لس آنجلس تایمز اجازه فعالیت در اینجا را ندارد. اتفاقاً قرار است یکی از گزارشگران تایمز غروب روز 10 تیر ماه از راه برسد آن هم در رابطه با یک فیلم منطقه ای پیرامون زن و اسلام. لمب در تاریخ 11 تیرماه او را از فرودگاه به وزارتخانه خواهد برد تا معلوم شود که آیا وی اجازه دارد در اینجا مقاله خود را تهیه کند یا خیر. وی در این مورد تردید دارد و فکر می کند که در تاریخ 2 ژوئیه ایران را ترک خواهد گفت.

2- قرار است کاردار با وزیر خارجه در ساعت 30/9 مورخ اول ژوئیه ملاقات نماید و در این ملاقات علاوه بر مسایل دیگر موضوع حاضر را نیز مطرح خواهدکرد و یادآور خواهد شد که اینگونه اقدامات به هیچ وجه نمی تواند رابطه استوار و سازنده بین دو کشور ایران و آمریکا را که بدان امیدوار هستیم، پدید آورد. این مسئله شبهه سانسور را زمانی مطرح می سازد که دولت ایران خود بر ابراز آزادانه عقیده اصرار می ورزد.

3- نظریه: به نظر ما لمب گزارشگری متعادل و تواناست و ارزیابیهای وی نیز پرمحتوی و در سطح حرفه ای است.

لینگن


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 236

محرمانه1 ژوئیه 1979 10 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 6809

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ. اف. جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأییدکننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه):

این گزارش اطلاعاتی درباره موضوعات زیر ارائه می دهد، شامل: دیدار بازرگان با خمینی. تنش بین عراق و ایران. ناآرامی در استان ها. توقف روند دادرسی ها، و انتخابات مجلس خبرگان.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- روزنامه تهران تایمز گزارش زیر را منتشر ساخته است: مهدی بازرگان در دیدار مشترکی که قرار است با حضور هیأت دولت و شورای انقلاب با رهبر معنوی انقلاب، امام آیت الله روح الله خمینی، انجام شود، اختیار تام اداره کشور را به دست خواهد آورد. قرار بود

ص: 521

بازرگان و هیأت دولتش به همراه اعضای شورای موقت انقلاب شب گذشته در قم با یکدیگر ملاقات کنند، ولی این دیدار به امروز صبح موکول شد. هیچ دلیل یا اعلام قبلی در ارتباط با برگزاری چنین دیداری اعلام نشده بود. شنبه گذشته بازرگان و چند تن از وزیران کابینه برای تسلیم استعفای دولت موقت به امام به شهر مقدس قم سفر کرده بودند. با وجود این رهبر مذهبی استعفای او را نپذیرفت و از نخست وزیر خواست که به عنوان بخشی از وظایف دینی اش به کار خود ادامه دهد.

نظریات مرکز تهیه کننده گزارش (محرمانه): در ارتباط با استعفای نخست وزیر بازرگان ظاهراً به جای اولمان بازگشته ایم. سومین بار است که شایعات «جدی» و گزارش هایی در مورد استعفای بازرگان در روزنامه ها منتشر می شود. این بار همان دلایل گذشته مطرح شده است، از قبیل مداخله دولت سایه کمیته های مذهبی و افراد غیرمسئول. این مسئله نمی گذارد که دولت بازرگان مشکلات ملت را حل و فصل کند. قبلاً که نخست وزیر تصمیم به استعفا گرفته بود، آیت الله خمینی «اسماً» به او تمام اختیاراتی را که می خواست داد و از او حمایت کرد. این نوع حمایت ها هرچند در وهله اول تأثیرگذار است، ولی مثل دود می ماند. دو دفعه گذشته نیز ثابت شد که «اختیارات تامی» که دولت نخست وزیر بازرگان از خمینی گرفته بود، سرابی بیش نیست. به اعتقاد ما اگر نخست وزیر متقاعد شود که برای بار سوم در پُست خود باقی بماند، خواهان ضمانت های واقعی خواهد شد.

تهیه کننده گزارش مطمئن نیست که با توجه به وضعیت کنونی، حتی خمینی نیز بتواند اختیاراتی را که بازرگان برای اداره مملکت می خواهد، به او بدهد. اگر نخست وزیر استعفا بدهد، سئوال این است که چه کسی مایل خواهد بود یک دولت موقت ناتوان را اداره کند.

ب- تنش بین ایران و عراق:

(1) بر اساس گزارش روزنامه ها نماینده آیت الله خمینی در بوشهر ابراز داشته است که قاچاق و توزیع سلاح از عراق عمده ترین مشکلاتی است که دولت موقت ایران در مناطق جنوبی کشور با آن مواجه است.

(2) گزارش شده است که در دزفول پاسداران انقلاب و ساکنان محلی در مرز ایران و عراق نگهبانی می دهند. این منطقه به قاچاق سلاح بین عراق و ایران معروف است.

نظریات تهیه کننده گزارش (محرمانه): برای تهیه کننده گزارش جالب است که «مردم محل» و نه «ارتش» از مرزها محافظت می کنند. وقتی روزنامه ها علناً مدعی می شوند که مردم دزفول در مرزها نگهبانی می دهند واقعاً باید نگران وضعیت ارتش در این منطقه بود. مرزبانی از وظایف سنتی ارتش است.

(3) رادیو ایران گزارش داده است که یک هیکوپتر عراقی روز 29 ژوئن حریم هوایی ایران را نقض کرد. رادیو چیزی در مورد انگیزه تهاجم ذکر نکرد ولی گفت که پاسداران انقلاب به سوی این هلیکوپتر تیراندازی کردند.

ص: 522

ج- ناآرامی در استان ها: در طول تعطیلات آخر هفته یعنی از تاریخ 28 تا 30 ژوئن حوادث خشونت آمیز و تظاهرات صلح آمیزی در شهر های زیر به وقوع پیوست: اهواز، آبادان، شادگان، خرمشهر و پیرانشهر.

د- خاتمه روند دادرسی ها: دادستان کل تهران به پلیس و ژاندامری دستور داده است تا پیدا شدن راه حلی برای خروج از بن بستِ کنترل زندان قصر روند دادرسی هایی قانونی را که منجر به دستگیری و محاکمه متهمان می شود، متوقف سازند. حسین شهشهانی، دادستان کل تهران، روز گذشته با صدور اعلامیه ای ابراز داشت که گروهی عناصر «غیر مسئول» از ماه فوریه سال گذشته کنترل زندان قصر را در دست دارند و «معلوم نیست چه کسی آنجا مسئول است.» همه تلاش ها برای رسیدن به توافق با این عناصر بی ثمر بوده است «زیرا تنها منطق آنها سلاحشان است.» سرپیچی مقامات زندان قصر از دستورات قوه قضاییه اجرای مناسب روند قانونی دادرسی ها را ناممکن ساخته است.در این اعلامیه آمده است که زندان قصر معمولاً گنجایش 7000(1) زندانی را دارد، ولی از ماه فوریه نزدیک به 2000 نفر به اتهام «ضد انقلاب بودن» در آنجا حبس هستند و برغم ملاقات های پیاپی با دادستان کل انقلاب، اعضای شورای انقلاب، وزیر دادگستری، و مقامات پلیس، مسئولان زندان همچنان از واگذاری زندان به قوه قضاییه خودداری می کنند.

ه- انتخابات مجلس خبرگان: هاشم صباغیان، وزیر کشور، در مصاحبه ای اختصاصی با روزنامه تهران تایمز گفت که انتخابات مجلس خبرگان که پیش نویس قانون اساسی را پیش از برگزاری رفراندوم مورد بررسی نهایی قرار می دهد، در هفته آخر ژوئیه (یعنی هفته اول ماه مرداد ایرانی) برگزار می شود. او افزود که رأی گیری به مدت یک روز و حداکثر 10 ساعت انجام خواهد شد. شورای انقلاب و کابینه وزیران لایحه انتخابات را تصویب کرده اند و صباغیان نیز روز گذشته محتویات آن را به اطلاع روزنامه ها رساند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): یک نسخه از این لایحه عیناً در گزارش بعدی ارسال خواهد شد.


سفر مقامات سی. بی. اس

سند شماره 237

استفاده محدود اداری2 ژوئیه 1979 11 تیر 1358

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.به: سفارت آمریکا، تهران، فوری

موضوع: سفر مقامات سی. بی. اس

1- (محرمانه تمام متن)

2- محتوای مفید تلگرام مرجع به سی بی اس رسانیده شد. این شرکت سفر به ایران را به

1- م. احتمالاً 700 صحیح است.
ص: 523

تعویق انداخته است تا بلکه اوضاع عملیاتی بهبود بیشتری پیدا کند.

کریستوفر


احتمال حمله تروریستها به سفارت آمریکا

سند شماره 238

محرمانه2 ژوئیه 1979 11 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6892به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

مرجع: الف) تهران 6752، ب) تهران 6505، ج) 6505

موضوع: احتمال حمله تروریستها به سفارت آمریکا

1- (محرمانه تمام متن).

2- در حالیکه پایان هفته بدون واقعه ای سپری شده است، سفارت هنوز معتقد است تهدیدی که در بند (الف) نکات عمده آن را شرح دادیم به قوت خود باقی است.ما مایل هستیم در موقعیت دفاعی بیشتری برای هفته آینده تا ده روز باقی بمانیم و در آن زمان اوضاع را مجدداً ارزیابی خواهیم کرد.

3- کلارک، افسر امنیتی منطقه اکنون مایل است تا ورود گولاسینسکی در تهران بماند. آخرین زمان ورود وی که ما از آن اطلاع داریم پانزدهم ژوئیه می باشد. لطفاً چنانچه مقدور می باشد این تاریخ را تأیید کنید تا اقدامات مقتضی برای رزرو کردن جا انجام شود.

لینگن


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 239

محرمانه

شماره گزارش: 79 0239 68462 ژوئیه 1979 11 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش شامل قسمتهای ذیل است: مردان مسلح در مهرآباد اخلال می کنند. انضباط بر ارتش حکمفرما می شود. ممکن است حزب کارگران انتخابات را تحریم نماید. مصاحبه دریادار مدنی و مطالب جالب توجه دیگر.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (محرمانه)

الف- مردان مسلح در فرودگاه مهرآباد اخلال کردند: برخورد میان افراد مسلح و مأمورین پلیس فرودگاه تعدادی از پروازهای فرودگاه مهرآباد را در روز شنبه به تأخیر انداخت. طبق گزارش پلیس، علت زد و خورد ممانعت مسئولین اداره مهاجرت از خروج دو دانشجو از کشور بود. به گفته آنها دو دانشجو وقتی اجازه خروج به آنان داده نشد، رفتند و با 25 مرد

ص: 524

مسلح برگشته و قصد گرفتن هواپیما را داشتند. آنها به داخل یک هواپیما که دارای مسافر بود رفته و مسافرین را مجبور به برگشت به سالن فرودگاه کردند. بنا به اظهار پلیس، آنها برای حفظ سلامت مسافرین مبادرت به مقابله مسلحانه علیه مهاجمین نکرده و ماوقع را به دادستان کل دادگاههای انقلاب اسلامی ارجاع دادند. به گفته یک منبع این سومین باری است که آنها از طریق فرودگاه قصد خروج از مملکت را داشتند. تا نیمه شب زد و خوردهای جزئی میان پلیس و پاسداران انقلاب از یک طرف و مهاجمین از طرف دیگر ادامه داشت. ضایعات جدی گزارش نشد.

یک منبع خبری دو دانشجو را یکی محمد منتظری فرزند آیت الله منتظری، شاگرد قبلی آیت الله خمینی و مشاور فعلی او و دیگری را غلام محمد از بحرین معرفی کرد. درگیری در ساعت 24 به وقوع پیوست و گزارشی مبنی بر دستگیری هیچیک از افراد مسلح منتشر نشده است.

ب- انضباط در ارتش حکمفرما می شود: یک منبع دژبانی امروز گفت افراد ارتشی در صورت تخلف از قوانین انضباطی به شدت تحت پیگرد قرار می گیرند. دژبانی 50 نفر را که از پرسنل دانشکده افسری و نیروی هوایی بودند به علت ظاهر شدن با لباس نظامی غیرمناسب در انظار بازداشت کرد. پس از آنکه مقررات انضباطی در مورد آنها اجرا شد، آنها به واحدهایشان برگردانده شدند. منبع متذکر شد که اماکن متعلق به ارتش که تحت اشغال گروهها یا احزاب سیاسی می باشد در آینده تحت کنترل ارتش قرار می گیرد. به همین منوال خودروهای ارتش، جیپ ها و تجهیزات مخابراتی که در اختیار کمیته ها و گروههای غیرنظامی دیگر است به ارتش بازگردانده می شود. دستور جهت تسریع در بازپس گیری ساختمانها و تجهیزات صادر شده است.

این منبع گفت که زندانهای دژبانی اکنون بازسازی شده و برای آن دسته از افسرانی که تحت محاکمه در دادگاههای انقلاب هستند، آمادگی پذیرش دارد. این زندان نظامی ظرفیت پذیرش 700 نفر را دارد.

ج- حزب کارگران ممکن است انتخابات را تحریم کند: چندگروه مانند حزب دموکراتیک آمادگی خود را جهت شرکت در انتخابات مجلس خبرگان اعلام کرده اند، ولی حزب کارگران سوسیالیست گفته است که احتمالاً در انتخابات مجلس بررسی قانون اساسی شرکت نخواهد کرد زیرا مقررات انتخابات ضدچپی می باشد. کمیته اجرایی حزب اعلام کرد که اصول و مقررات جمهوری اسلامی با آنها ضدیت دارد. حزب از اول خواستار جمهوری دموکراتیک بوده و به علاوه به هیچیک از اصول اسلامی اعتقادی ندارد اما عبدالحسین بقایی رهبر حزب سوسیالیست کارگران گفت: چون که ما از اول به جمهوری اسلامی رأی داده ایم حالا هم در انتخابات شرکت می کنیم. او گفت که حزب با دیگر احزاب برای توافق روی کاندیدای مشترک، کار می کند.

ص: 525

د- مصاحبه دریادار مدنی: در یک مصاحبه مطبوعاتی با منابع خبری، دریادار احمد مدنی، فرمانده نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران و استاندار خوزستان گفت که هنوز راه گفتگو میان ایران و عراق باز است و تهدید عاجلی برای آغاز جنگ بین دو کشور وجود ندارد، بدین معنی که جنگ از سیاست نسنجیده به وجود می آید و ارتش ابزار آن است. یا به عبارت دیگر «جنگ موقعی شروع می شود که مذاکره شکست بخورد». مدنی در مورد نیروهای مسلح گفت: «دو نوع نیروی مسلح داریم یکی به نفع مردم و یکی بر علیه مردم». اگر ما دقیقاً بررسی کنیم، می بینیم که ارتش به کدام قشر اجتماعی اتکاء دارد. ارتشی که در جهت تحقق آرزوهای مردم ستمدیده باشد، ارتش مردم است. من با مرتجعینی که به مردم صدمه می زنند وارد مذاکره نمی شوم. اولین قدم بعد از انقلاب، تصفیه مرتجعین در ارتش به خصوص مقامات بالا است. ارتش نباید از اصول انقلاب دور نگهداشته شود. بلکه باید در راستای اهداف و فکر آن به جلو برود. ارتش باید تدافعی باشد و نه تهاجمی. با تغییر 180 درجه از وضعیت موجود در رژیم قبل، ما دفاع کننده می شویم. ما دیگر به کارشناسان نظامی خارجی نیازی نداریم و تعدادشان رفته رفته به صفر خواهد رسید. «جایی برای جاسوسان خارجی که به عنوان کارشناس به ایران می آمدند نمانده است.» یک سئوال دیگر، آیا ایران باید دارای ارتش مردمی باشد؟ مدنی می گوید: شما باید بدانید که بقای ارتش بستگی به نظم آن دارد. به علاوه تدابیری باید اتخاذ شود تا ارتش به یک ارتش مردمی تبدیل شود. اطاعت کورکورانه باید به اطاعت آگاهانه تبدیل شود. برای این هدف ارتش باید بداند چرا باید در جهت منافع مردم خدمت کند. ارتش بیشتر از روستاییان است که با افسر عالی رتبه تفاوت فاحشی دارد و ما باید به آنها در زمینه امور اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آموزش بدهیم.

ه- مطالب جالب توجه دیگر:

1- صادق طباطبایی، معاون سیاسی وزارت کشور به سمت معاون نخست وزیر در جابجایی قدرت انتخاب شده است. کاری که قبلاً هاشم صباغیان، وزیر کشور کنونی این سمت را به عهده داشت. طباطبایی همچنین سخنگوی دولت نیز می باشد که قبلاً این پست را عباس امیرانتظام به عهده داشت و اینک وی به عنوان سفیر ایران در سوئد تعیین شده است.

2- دستگاه شایعه سازی سخت مشغول کار است تا ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه را در صورت استعفا یا برکناری بازرگان به نخست وزیری برساند. منابع مختلف می گویند که یزدی مقدمات این کار را فراهم کرده و از هم اکنون با ماشین ضدگلوله ولیعهد به اطراف می رود. شایعه دیگری می گوید که داریوش فروهر درصدد کسب مقام بالاتری است و ظاهراً پست وزارت دفاع مدنظر او می باشد.

نظریات تهیه کننده: شایعات بالا از مطبوعات داخلی ایران استخراج شده و هیچ کدام را افسر رزیدانس (RO) یا شخص دیگری تهیه نکرده است.

3- به نظر می رسد که مورد دیگری برای مداخله در سطح اجرایی مقامات بلندپایه دولت

ص: 526

وجود دارد اما استاندار اصفهان محمدکاظم بجنوردی یقیناً مشکلی دارد. او به سمت استانداری منصوب شد البته پس از بازنشسته شدن واعظی. واعظی که شخص میانسال و قابل احترامی است و پس از انقلاب به این سمت منصوب شد، حاضر نبود پستش را ترک کند. او خیلی مغرورانه پشت میزی در ساختمان باشکوه متعلق به قرن 14 استانداری می نشیند و اصرار دارد که همه نامه ها نیز به امضای او باشد. بجنوردی چندین بار با لطایف الحیل سعی کرده که از شر او خلاص شود و حتی میز بزرگ خودش را نیز به همان دفتری که واعظی در آن کار می کند، برده است. تا به حال نتیجه کار منفی بوده است.

4- بودجه نظامی ایران به 400 بیلیون ریال کاهش یافت. ما از این بودجه به وسیله IIR آگاهی یافتیم.

5- گزارش هزینه مجلس خبرگان صادر و به زبان انگلیسی ترجمه شده و در گزارش جداگانه دیگری از سوی IIR ارائه شده است.


بودجه 1980 1979 ایران

سند شماره 240

محرمانه

شماره گزارش: 79 0240 68462 ژوئیه 1979 11 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

موضوع: بودجه 1980 1979 ایران

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش شامل اطلاعات به دست آمده از یک روزنامه انگلیسی زبان ایرانی به نام «تهران تایمز» و همچنین اطلاعاتی که در چکیده اخبار ایران مورخ 1 ژوئن سال 1979 (که خلاصه اخباری است برای خبرنگاران خارجی) چاپ شده است، می باشد. اطلاعات موجود در این گزارش در ارتباط با بودجه سال 1980-1979 ایران است و اشاره مختصری نیز به هزینه های دفاعی این کشور دارد.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: وزیر کشور و رئیس سازمان برنامه و بودجه شب گذشته طی گزارشی اعلام نمودند که بودجه کشور در جلسه پنج ساعتی هیأت دولت به تصویب رسید و برای تأیید به شورای انقلاب اسلامی تقدیم شد.

وی گفت: بودجه امسال 440/2 میلیارد ریال (86/34 میلیارد دلار) است که 880 میلیارد ریال (57/12 میلیارد دلار) آن به طرحهای توسعه و سرمایه گذاریهای اصلی و 60 میلیون ریال (857 میلیون دلار) برای پروژه های منطقه ای و جاده های روستایی اختصاص یافته که مجوز آن قبلاً از شورای انقلاب گرفته شده است.

رئیس سازمان برنامه و بودجه اظهار داشت که بودجه امسال کاملاً متعادل نیست و کسری بودجه ای معادل 330 میلیارد ریال (7/4 میلیارد دلار) دارد. وی اشاره نمود که بودجه سال

ص: 527

گذشته 200/3 میلیارد ریال (71/47 میلیارد دلار) بوده و با توجه به افزایش پایه حقوق کارکنان دولتی به میزان 80-90 تا 100 درصد در سال گذشته، دولت فعلی مجبور شده که تا حد زیادی از هزینه ها بکاهد و مخارج اضافی را نیز تا جایی که ممکن است کاهش دهد.

وی گفت: انتظار می رود که درآمدهای حاصله از نفت نسبت به سال گذشته کمتر باشد و 472 میلیارد ریال (21 میلیارد دلار) محاسبه می شود. این ارزیابی شامل درآمدهای اضافی حاصل از افزایش قیمت نفت که چند روز پیش توسط اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) در ژنو به تصویب رسید، نیز می شود.

او گفت «دستاورد ویژه ای» در بودجه امسال در نظر گرفته شده نظیر بودجه تکمیل و تزئین اماکن مذهبی. به همین میزان بودجه برای مخارج این تأسیسات در نظر گرفته شده است.

مبلغ 80 میلیارد ریال (14/1 میلیارد دلار) برای سوبسید کالاهای خریداری شده خارجی و یا داخلی در نظر گرفته شده که این مقدار صرف خرید کالاها به قیمت گران و فروش آن به قیمت ارزان، به مصرف کننده می شود. و 80 میلیارد دیگر نیز برای جبران خسارت های وارده به شرکتهای دولتی تخصیص یافته است.

وی در مورد بودجه دفاعی امسال گفت: جدای از قراردادها با کشورهای خارجی برای خرید تسلیحات، مخارج نظامی امسال حدود 300 میلیارد ریال (4 میلیارد دلار) خواهد بود و این مقدارچیزی حدود 400 میلیارد ریال کمتر از بودجه نظامی سال پیش است. وی همچنین اظهار داشت که خرید تسلیحات در سال جاری از مرز 70 میلیارد ریال (933 میلیون دلار) تجاوز نخواهد کرد.

او با اشاره به ملی شدن بانکها و دیگر نهادهای مالی کشور افزود: از آنجایی که بانکها نهادهای خوکفایی هستند و در گذشته نیز سودهای سرشاری به دست می آورده اند، انتظار نمی رود ملی و اسلامی شدن آنها خساراتی به بار آورد. به هر حال تعدادی از بانکها به تدریج در هم ادغام خواهند شد و بدین ترتیب مقدار نسبتاً زیادی پول به خصوص در مخارجی که صرف ساختمان و غیره می شود، صرفه جویی می شود. ثانیاً بانکها خدمات تجاری را انجام خواهند داد که مسلماً این کار آنها را به خودکفایی خواهد رساند و مقادیر زیادی نیز احتمالاً از این طریق به درآمدهای دولت افزوده خواهد شد. این درآمدها نباید از مجموعه سود حاصل باشد. وی گفت بودجه جاری نه درآمدهای حاصل از این نهادها و نه هزینه های مربوط به آنها محسوب نگردیده است.

رئیس سازمان برنامه و بودجه در مورد طرحهای صنعتی اظهار داشت، مبلغ 30 میلیارد ریال (430 میلیون دلار) برای توسعه کارخانجات و 20 میلیارد ریال (حدود 300 میلیون دلار) برای «بازسازی» صنایع اختصاص یافته و مبلغ 30 میلیارد ریال نیز به دیگر صنایع اختصاص داده شده است.

در مورد کارخانجات بخش خصوصی که اکنون تحت کنترل دولت است، او گفت یکی از

ص: 528

آنها برای مثال ایبکو (EBCO) به خاطر بدهکاریهای این شرکت به دولت و همچنین اینکه اکثر سهام آن متعلق به بنیاد پهلوی سابق است و سهامداران آن از ایران «فرار» کرده اند، ملی شده است.

رئیس سازمان برنامه و بودجه افزود که کوشش شده تا بودجه به شکلی منطقی تنظیم گردد و نیازی نبود که به خاطر ثبت آن به عنوان یک بودجه نمونه به صورت یک بودجه کاملاً متوازن تنظیم شود.

با کاستن از هزینه های جاری، کوششهایی صورت گرفته تا مبلغی صرفه جویی شده و صرف طرحهای توسعه گردد و البته با توجه به درآمد خوبی که از نفت خواهیم داشت این کار مشکل نیست.

با تهیه یک بودجه منطقی، پایین آوردن آن به یک سطح معقول و با اختصاص 880 میلیارد ریال به طرحهای توسعه، کوشیدیم چرخهای اقتصاد کشور را به حرکت درآوریم و امیدواریم که تزریق این حجم پول به اقتصاد کشور تورم زیادی به همراه نداشته باشد. به خصوص که ما مردم را ترغیب می کنیم که با پس انداز و سرمایه گذاری در واحدهای تولیدی ما را در اقدامات ضدتورمی یاری دهند.


امنیت سفارت

سند شماره 241

محرمانه3 ژوئیه 1979 12 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران- 6943به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی.

موضوع: امنیت سفارت

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: کاردار طی تماس تلفنی با یزدی، وزیر امور خارجه ایران، در روز 2 ژوئیه با ابراز تمایل به عادی سازی روابط دو جانبه، مسئله امنیت سفارت را نیز مطرح ساخت. پایان خلاصه.

3- کاردار با اشاره به صحبت های قبلی بین ناس و یزدی و رئیس تشریفات و شخص خودش، از زحمات نیروهای محافظ سفارت قدردانی کرد، ولی افزود که انتظار دارد در راستای عادی سازی روابط دوجانبه ی آمریکا و ایران، وضعیت عادی تری بر امنیت سفارت حاکم شود. یزدی سریعاً پاسخ داد که اگر آمریکایی ها دیگر به نیروی محافظ احتیاج ندارند باید آن را به دولت موقت ایران اطلاع دهند، ولی کاردار گفت از آنجایی که دولت موقت ایران مسئول تأمین امنیت هیأت های دیپلماتیک در کشور است، ما فقط می توانیم درباره کیفیت آن با دولت موقت صحبت کنیم. او همچنین افزود اگر چه ترتیبات کنونی امنیت سفارت را تأمین کرده ولی مشکلاتی نیز به وجود آمده است، از جمله تبلیغات منفی که برای هیچ یک از دولتین ایران و آمریکا مفید نیست. کاردار گفت که امیدوار است دولت موقت ایران با نظر به

ص: 529

بازگرداندن رویه های امنیتی معمول، مثلاً استقرار پلیس در خارج از دیوارهای سفارت و درب های آن، به این مسئله رسیدگی کند.

4- پس از صحبت های کاردار، یزدی به گزارش مطبوعات اشاره کرد (که احتمال می دهیم منظورش بیشتر به یکی از گزارش های روزنامه لس آنجلس تایمز بود که ترجمه ی آن در مطبوعات فارسی زبان نیز منتشر شد) و گفت آیا صحت دارد که نیروهای محافظ سفارت درخواست مشروبات الکلی کرده و در ساختمان سفارت مزاحم زنان می شوند. کاردار در پاسخ گفت که ما فقط قراین جسته و گریخته ای در ارتباط با این موضوع داریم، و افزود که صرف نظر از صحت و سقم این شایعات، آنچه مهم است تأثیر منفی آنها بر اوضاع و پیچیده تر کردن آن است. یزدی گفت امور داخل سفارت به ما ایرانی ها ربطی ندارد. البته اگر بخواهید می توانیم محافظان را عوض کنیم، ولی افزود شاید مشکلاتی پیش بیاید چون آنها از همان اول انقلاب در سفارت بوده اند. کاردار گفت که این مشکل دولت موقت است و نه مشکل سفارت، ولی یزدی خاطرنشان کرد که دولت موقت ایران هم مثل سفارت با کمیته های انقلاب که پس از پیروزی انقلاب برای خودشان امپراتوری به پا کرده اند و مایل نیستند از آنها دست بکشند، مشکل دارد.

5- پس از آن کاردار به رقابت بین محافظان مستقر در سفارت و گروههای دیگر اشاره کرد که به تیراندازی ساعات اولیه روز 22 ژوئن در یکی از پُست های نگهبانی سفارت منجر شد و از جمله رویدادهایی بود که به تنش های موجود و تضعیف روحیه دامن می زند. او تأکید کرد که آمریکا مایل است روابط همه جانبه خود را با ایران عادی سازد و سفارت باید بتواند به دولت موقت ایران اعتماد کند.

6- یزدی گفت که یکی از سیاست های کلی دولت موقت تلاش برای استقرار نیروهای جدید بجای گروههایی است که وظایفی نظیر محافظت از سفارت آمریکا را بر عهده داشته و مدت زیادی مشغول انجام این وظیفه بوده اند. یزدی گفت که دولت موقت امیدوار است از این طریق بتواند نظم بیشتری نسبت به گذشته بر تمامی گروهها اعمال کند. کاردار از او پرسید که محافظان سفارت چه وقت تعویض خواهند شد، و یزدی پاسخ داد ظرف یک یا دو هفته دیگر. کاردار در پایان صحبت هایش درباره این مسئله تأکید کرد که سفارت مایل است تا حد امکان به برقراری هر چه بدون دردسرتر وضعیت عادی تر امنیتی در سفارت کمک کند.

7- همان روز صبح پُل کونز با رفتن نزد رئیس اداره چهارم سیاسی وزارت امور خارجه، آقای پارساکیا، مطلب را پیگیری کرد. پارساکیا بار دیگر پرسید که سفارت دقیقاً چه می خواهد، ولی پُل کونز بدون اینکه پاسخ دقیقی به او بدهد تکرار کرد که سفارت مایل است هر چه سریعتر وضعیت امنیتی حاکم بر سفارت عادی تر شود. پارساکیا گفت که فعلاً امکان ندارد نیروهای پلیس جایگزین محافظان فعلی سفارت شوند، ولی از این پیشنهاد که روند جایگزینی محافظان فعلی در چند مرحله صورت بگیرد، و مرحله ی اول استقرار یک گروه شبه نظامی

ص: 530

دیگر بجای گروه فعلی در اطراف سفارت باشد، استقبال کرد. پُل کونز تأکید کرد که سفارت از دولت موقت ایران انتظار دارد موارد لازم و ممکن را خودش تشخیص بدهد و مایل است هر چه سریعتر ترتیبات امنیتی سفارت با رویه های معمول دیپلماتیک منطبق گردد.

لینگن


ادامه تلاش های اقتصادی انقلاب

سند شماره 242

محرمانه3 ژوئیه 1979 12 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7009به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی.

موضوع: ادامه تلاش های اقتصادی انقلاب

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: کارمند سیاسی شب دوم ژوئیه را با دوستی از جامعه تجار تبریز گذراند. پیش از ماه فوریه این منبع و پدرش (اطلاعات محفوظ بماند) مالک یک کارگاه بزرگ قالی دستباف در تبریز، کارخانه بسته بندی پنبه، و یک کارخانه کوچک روتختی دوزی بودند. آنها مستقیماً 350 کارگر داشتند. حالا همه این کارخانه ها را بسته اند. پایان خلاصه.

3- کارگاه قالیبافی نزدیک به 200 کارگر داشت که متوسط دستمزد روزانه شان 100 تومان بود. در این کارخانه، همزمان 50 قالی روی دار بود و بافتن هر قالی نیز ممکن بود تا سه سال هم طول بکشد. چون این فرش ها بزرگ، بی نهایت عالی (معمولاً از جنس ابریشم) و گرانقیمت بودند، بازار آنها به طبقات بسیار بالای جامعه و خانواده سلطنتی محدود بود. از اواخر تابستان سال گذشته بازار این محصول تجملاتی در ایران کاملاً از بین رفت و منبع فوق الذکر مجبور شد همه قالیبافان را در اواخر بهار 1979 اخراج کند. او امیدی ندارد که دیگر بازار قدیم در ایران پا بگیرد. حالا کارخانه اش مانده است و چند نگهبان که از ساختمان ها و تعدادی قالی نیمه کاره مراقبت می کنند.

4- کارگاه روتختی دوزی نیز 20 کارگر زن داشت، ولی در اواخر زمستان بسته شد. این کارخانه کلاً وابسته به مواد وارداتی بود که در آنجا برش می خورد، دوخته می شد و بسته بندی می شد. بسته شدن طولانی مدت مرزهای گمرکی، مشکلات کارگری، و وضعیت کلی مالکان کارخانه را متقاعد ساخت که این کارگاه کوچک را تعطیل کنند.

5- کارخانه بسته بندی پنبه، کارخانه بزرگ و سود آوری بود که در زمینه تهیه پنبه بهداشتی فعالیت داشت و یک مهندس ناظر آلمانی نیز در آن مشغول به کار بود. کارخانه فوق خارج از تبریز و در منطقه صنعتی قرار داشت. این منبع تقریباً طرح توسعه تأسیسات کارخانه را تکمیل کرده بود و قصد داشت کارگاه قالیبافی را نیز به همانجا منتقل نماید. احداث چند ساختمان جدید با نقشه ای عالی در اواخر سال 1978 به پایان رسیده بود. کارگران در طول انقلاب نیز به کارشان ادامه داده بودند، ولی وقتی خمینی به کشور بازگشت، خواستار افزایش زیاد و فوری

ص: 531

دستمزدهایشان شدند. افزایش شدید قیمت مواد خام وارداتی، کمبود این نوع مواد و شورش های کارگری موجب شد که منبع فوق در مقابل شرایط تسلیم شود و همه کارگرانش را اخراج کند.

6- منبع می گوید که همین الآن ماشین آلات جدیدی در گمرک دارد که تقریباً 30 میلیون تومان می ارزند، ولی آنها را ترخیص نمی کند. عوارض گمرکی سنگین است و منبع نامبرده پول یا اعتبار لازم را برای این کار ندارد. اعتصاب چند ماهه کارگران، همراه با لزوم پرداخت دستمزدهایشان این خانواده پردرآمد و ثروتمند را به ورطه ورشکستگی انداخته است. این منبع می گوید به یک دلیل دیگر هم قصد ندارد کالاهای لازم را از گمرک ترخیص کند، چون می ترسد آنها را توقیف کنند.

7- منبع فوق در چندین مورد مجبور شده است برای متواری ساختن کسانی که قصد غارت کارخانه را داشتند از نیروی مسلح استفاده کند. او که روابط محکمی با بازاریان قدیمی تبریز، نخبگان شهر و مأموران کمیته های فعلی دارد برای حفاظت از اموال خانوادگی اش از بعضی اوباش و تفنگ شخصی خودش استفاده کرده است. حاجی (پدر این منبع) در حال حاضر سعی دارد با کمک آیت الله شریعتمداری پولی جمع کند و تضمین بگیرد که در صورت بازگشایی کارخانه ها آنها را توقیف نخواهند کرد. با وجود این، پسرش خیلی بدبین است و احساس می کند که نمی توان ثروت های خانوادگی را حفظ کرد.

لینگن


اخراج گزارشگر آمریکایی

سند شماره 243

محرمانه4 ژوئیه 1979 13 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6970 به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی سی فوری

رونوشت: سازمان ارتباطات بین المللی آمریکا، واشنگتن دی سی فوری

موضوع: اخراج گزارشگر آمریکایی

1- (محرمانه تمام متن)

2- افسر ارشد سفارت و کنسول در تاریخ 4 ژوئیه در ملاقات با میناچی، وزیر ارشاد ملی(1) ایران، موضوع اخراج دیوید لمب خبرنگار روزنامه لس آنجلس تایمز را مورد بررسی قرار دادند؛ آنها میناچی را در جریان قرار دادند که کاردار سفارت نیز در گفتگو با وزیر امور خارجه در خصوص این موضوع ابراز ناراحتی نموده است. میناچی پاسخ داد که به دلیل این که دیوید لمب مدارک لازم برای اقامت و فعالیت به عنوان یک خبرنگار خارجی را در اختیار نداشته، از

1- نام این وزارتخانه قبلاً وزارت اطلاع رسانی بود که بعدها به وزارت ارشاد ملی تغییر نام داد و اکنون وزارت فرهنگ و اشاد اسلامی خوانده می شود. م.
ص: 532

وی خواسته شده است که ایران را ترک نماید؛ میناچی در ادامه علت اعتراض ما به این اقدام را جویا شد. افسر ارشد سفارت خاطرنشان کرد که هم کاردار و هم دولت ایالات متحده آمریکا حق دولت موقت انقلاب اسلامی در اعمال اختیار و قدرت مسلم خود را محترم می شمارند اما خاطرنشان می کنند که به نظر دولت ایالات متحده آمریکا، اخراج دیوید لمب مغایر با اظهارات دولت موقت مبنی بر حمایت از جریان گردش اطلاعات است و نهایتاً منافع ایران را در مخاطره قرار خواهد داد.

3- در این لحظه، میناچی، علی بهزادی، مدیرکل امور بین الملل وزارت ارشاد ملی، را فراخوانده و از وی خواست که در این خصوص توضیحات دقیقتری ارائه دهد. بنابراین، بهزادنیا شروع به تشریح وقایع منتهی به اخراج دیوید لمب نمود؛ آنچه در اثنای توضیحات وی بیش از هر چیز دیگری رخ می نمود اظهار گله مندی از رویکردها و گزارشات روزنامه لس آنجلس تایمز در خصوص پیروزی انقلاب و رویدادهای پس از انقلاب بود. افسر سفارت در ادامه از بهزادنیا سئوال کرد که علت اخراج دیوید لمب، نقصان در مدارک وی بوده است یا نحوه پوشش اخبار ایران توسط روزنامه لس آنجلس تایمز. بهزادنیا به سرعت پاسخ داد که هر دو دلیل منجر به این موضوع شده است. افسر سفارت مجدداً تصریح کرد که دولت ایالات متحده آمریکا ضمن محترم شمردن حق دولت موقت ایران در خصوص این موضوع، از هرگونه خدشه به جریان گردش اطلاعات اظهار نگرانی می کند و بر این باور است که اقداماتی از این قبیل، نهایتاً عواقب ناگواری برای دولت ایران به دنبال خواهد داشت.

4- در جریان این ملاقات بحثی طولانی در خصوص امکان کنترل نوشته ها و گزارشات روزنامه های بیگانه درباره مسایل ایران، بین طرفین مطرح شد و بهزادنیا مکرراً تأکید می کرد که به اعتقاد وی، این مهم امکان پذیر و عملی است. نهایتاً افسر سفارت ملاقات را با این سئوال از بهزادنیا به پایان رساند که آیا اخراج دیوید لمب به معنای این است که روزنامه لس آنجلس تایمز دیگر اجازه نخواهد داشت در ایران خبرنگار داشته باشد. بهزادنیا در پاسخ به این سئوال، بلافاصله تأکید کرد که چنانچه خبرنگار اعزامی اسناد و مدارک موردنیاز را به همراه داشته باشد و در عین حال به قوانین و مقررات ایران تمکین نماید، حضور خبرنگار روزنامه لس آنجلس تایمز در ایران بلامانع خواهد بود. وی در ادامه از کتی هندریکس، دیگر خبرنگار روزنامه لس آنجلس تایمز به عنوان مصداق انعطاف دولت موقت ایران یاد کرد و تأکید کرد که وی مدارک و اسناد مورد نیاز را به همراه داشته است.

(نظریه تهیه کننده): در اینجا نوعی تزویر و فریب مشاهده می شود چرا که هندریکس نیز همان وظیفه ای را بر عهده دارد که دیوید لمب داشت؛ اما به هر ترتیب هدف ما این است که دولت موقت را متوجه این حقیقت کنیم که تلاش برای کنترل رسانه های خارجی در خصوص نحوه پوشش مسایل ایران عبث و بیهوده خواهد بود. بنابراین، به نظر ما، در صورتی که روزنامه لس آنجلس تایمز قصد داشته باشد که فرد جدیدی را جایگزین دیوید لمب کند، به

ص: 533

راحتی موفق خواهد شد؛ البته با علم به این حقیقت که حتماً شرایط و الزامات مورد نیاز برای اقامت یک خبرنگار بیگانه در ایران را رعایت نماید. پایان نظریه.)

5- یکی از نکات مهم و مورد توجه دیگر در این ملاقات مورد ذیل است:

آنچه از صحبتهای بهزادنیا برمی آمد حاکی از این بود که میناچی اطلاعات دقیقی از جزییات پرونده دیوید لمب ندارد و نمی داند که لمب با آزادی عمل تمام، مسئولیت و وظیفه خود را دنبال می کرده است؛ گواه این مدعا این است که در صورت اطلاع میناچی از جزییات موضوع، وی با آمادگی و تسلط لازمه یک وزیر، در این خصوص به ایراد مطالب می پرداخت. این شرایط با وضعیت سابق تفاوت بسیار محرزی دارد چرا که سابقاً مدیر یک سازمان بهترین فردی بود که می توانست در خصوص یک موضوع اظهار نظر و موضع گیری نموده و تصمیم نهایی را اتخاذ نماید. البته ما نمی دانیم این موضوع منحصر به همین وزارتخانه است یا این که پدیده ای است که پس از انقلاب بین سازمانهای مختلف شیوع پیدا کرده است.

لینگن


امنیت ساختمان سفارت

سند شماره 244

محرمانه5 ژوئیه 1979 14 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6991به: کنسولگری آمریکا، کراچی 0307

متن ذیل در تاریخ 3 ژوئیه 1979 به صورت مجزا برای وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا در واشنگتن دی سی ارسال شده است؛ مراتب جهت اطلاع آن کنسولگری ارسال می گردد:

موضوع: امنیت ساختمان سفارت

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: در جریان تماس تلفنی مورخ 2 ژوئیه کاردار با ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه، در خصوص فرایند عادی سازی روابط دوجانبه، موضوع امنیت ساختمان سفارت نیز مطرح گردید. پایان خلاصه گزارش.

در این مکالمه تلفنی، کاردار با اشاره به گفتگوهای ناس و رئیس تشریفات با یزدی، از خدمات و کمکهای نیروهای امنیتی در حفاظت از ساختمان سفارت ابراز تشکر و قدردانی نمود. کاردار افزود که امیدوار است که در سایه عادی سازی روابط دو جانبه بین ایران و ایالات متحده آمریکا، شرایط به حالت طبیعی برگردد و از این رهگذر نگرانیهای امنیتی سفارت نیز مرتفع گردد. یزدی بدون درنگ تأکید کرد که در صورت عدم نیاز به حضور نیروهای محافظ، سفارت مراتب را سریعاً به دولت موقت اعلام نماید. کاردار نیز پاسخ داد که نظر به این که مسئولیت تأمین امنیت و حفاظت لازم برای دپیلماتهای نمایندگی برعهده دولت موقت انقلاب اسلامی است، به این موضوع بایست به عنوان یک ضرورت نگریسته شود. وی افزود که به

ص: 534

رغم کارایی سازوکارهای طراحی شده در راستای حفاظت و حراست از نمایندگی، برخی اقدامات جنجالی و نامطلوب صورت گرفته است که هیچ نفعی برای هیچ یک از دو دولت در بر ندارد. کاردار در ادامه ابراز امیدواری کرد که با در نظر گرفتن تدابیر امنیتی معمولتر، از جمله ایجاد یک پاسگاه پلیس ملی در کنار دیوار سفارت و ورودیهای اصلی، شرایط حتی الامکان مطلوب تر گردد.

سپس یزدی به گزارشات مندرج در برخی مطبوعات اشاره کرد (وی به صورت ویژه گزارش اخیر نشریه لس آنجلس تایمز را در ذهن داشت؛ گزارشی که به زبان فارسی نیز ترجمه شد.) و خاطرنشان کرد که آیا موضوع استعمال مشروب و آزار زنان در داخل ساختمان سفارت توسط اعضای نمایندگی صحت دارد یاخیر. کاردار در واکنش به این موضوع تأکید کرد که ما در این خصوص صرفاً اطلاعاتی جانبی در اختیار داریم و اطلاعات موثق و مستدلی در این باره در اختیار نداریم. وی افزود که به هر ترتیب، چه این شایعات صحت داشته باشد و چه نداشته باشد، قدرمسلم توجه به آنها، تأثیرات نامطلوب و زیانباری به دنبال داشته و شرایط را پیچیده تر و بغرنج تر خواهد کرد. یزدی در ادامه خاطرنشان کرد که هرآنچه در داخل سفارت می گذرد، صرفاً مربوط به دولت آمریکاست و هیچ ارتباطی به دولت موقت ندارد. وی افزود که به هرترتیب می توان گروه فعلی را تغییر داد اما این تغییر با یک مشکل بزرگ مواجه است و آن هم این که این گروه از ابتدای پیروزی انقلاب در این جایگاه فعالیت داشته است. کاردار در پاسخ اظهار داشت که این مشکل مربوط به دولت موقت است و ارتباطی به سفارت ندارد. یزدی نیز تأکید کرد که دولت موقت همین مشکل را با کمیته های انقلاب دارد؛ این کمیته ها پس از پیروزی انقلاب، قدرت و سیطره چشمگیری به دست آورده اند و به هیچ وجه خواهان از دست دادن آن نیستند.

سپس کاردار به وجود نوعی رقابت بین گارد نیروهای حفاظت سفارت و دیگر گروهها اشاره کرد؛ وی به عنوان مثال ماجرای تیراندازی مورخ 22 ژوئن در یکی از پستهای نگهبانی گارد حفاظت سفارت را مطرح کرد و خاطرنشان کرد که بروز وقایع اینچنینی منجر به افزایش تنشها و تنزل روحیه نمایندگی می شود. وی تأکید کرد که سفارت تمایل دارد که [روابط و شرایط] به سرعت به حالت عادی بازگردد. وی اظهار داشت که «ما می خواهیم صدق نیت خود را به دولت موقت انقلاب اسلامی ابراز نماییم.»

یزدی در پاسخ تصریح کرد که رویکرد کلی و عمومی دولت موقت، حذف گروههای مختلف است؛ از جمله گروهی که مسئولیت حفاظت از سفارت را در یک بازه زمانی بسیار طولانی برعهده داشته است. یزدی به طور تلویحی خاطرنشان کرد که دولت موقت امیدوار است که کنترل نظارتی و سیاستگزاری بیشتری در خصوص تمامی این گروهها داشته باشد؛ امری که تاکنون چندان محقق نشده است. کاردار از یزدی در خصوص زمان اعمال این تغییر سئوال کرد که یزدی در پاسخ اظهار داشت که این مهم ظرف یک یا دو هفته آتی محقق

ص: 535

خواهد شد. کاردار به عنوان خاتمه این بحث خاطرنشان کرد که سفارت ایالات متحده آمریکا آماده است که هر اقدام لازم جهت تغییر بی دغدغه و بدون تنش نیروهای محافظ نمایندگی به انجام رساند.

پس از اتمام این گفتگو، کنسول سیاسی با پارساکیا، نماینده اداره کل سیاسی چهارم وزارت امور خارجه ایران، دیدار و گفتگو کرد. پارساکیا درخواست کرد که سفارت مجدداً مطالبات خود در خصوص نیروی امنیتی محافظ نمایندگی را مطرح نماید. کنسول در پاسخ به این سئوال از ذکر درخواست صریح خودداری کرد و صرفاً تمایل سفارت مبنی بر تسریع در فرایند حرکت به سوی شرایط عادی را ابراز نمود. پارساکیا خاطرنشان کرد که در حال حاضر امکان تغییر نیروهای امنیتی محافظ سفارت و جایگزینی نیروهای پلیس ملی میسر نیست؛ وی تصریح کرد که این فرایند بایست به تدریج صورت گیرد و بنابراین در مرحله اول یک گروه نامنظم جدید جایگزین گروه فعلی شده و حفاظت از محیط پیرامونی سفارت را برعهده خواهد گرفت. کنسول ابراز امیدواری کرد که دولت موقت تمامی اقدامات لازم و قابل اجرا در این خصوص را به انجام رساند. وی تأکید کرد که سفارت تمایل دارد وظیفه حفاظت از نمایندگی در اسرع وقت بر عهده گروههای منظم دارای تجربه کافی در امور دیپلماتیک قرار گیرد.

لینگن


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 245

محرمانه

شماره گزارش: 79 244 68465 ژوئیه 1979 14 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: این گزارش وضعیت، حاوی مطالبی درباره موضوعات ذیل است: افسران وظیفه دست به تحصن زدند، نیروهای مسلح ممنوع الخروج شدند، سرلشگر فربد از لشگر دوم زرهی بازدید می کند، واحدهای ارتش در حومه ایرانشهر در کردستان درگیر شدند، اتهامات تازه ای دال بر ضدانقلابی بودن ارتش در میان نیست، خلبانان تهدید کردند در صورت عدم تضمین امنیت پرواز، دست به اعتصاب خواهند زد.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (محرمانه)

الف-60 افسر وظیفه روز سه شنبه عصر در پادگانهای دژبان به اتهام اقدام به تحصن، دستگیر شدند. به گفته منابع، دستگیری به دستور ژنرال سیف[سید] امیررحیمی صورت گرفته بود. رحیمی که رئیس دژبانی است همچنین اعلام کرده است که آنها پس از اتمام دوره زندان، به مجازاتهای بدتری نیز خواهند رسید. تحصن افسر وظیفه ها در اعتراض به دستورات افسران

ص: 536

فرمانده درباره طی یک دوره آموزشی صورت گرفت. ژنرال رحیمی اخیراً اعلام کرده بود که اعضای نیروهای مسلح در تظاهرات و یا اعتصابات شرکت نخواهند کرد. به گفته وی در صورت انجام چنین کاری آنها دستگیر خواهند شد. در همین حال یک منبع بسیار موثق و نزدیک به رحیمی روز گذشته روشن ساخت که طرحی از سوی رحیمی برای حفظ نظم در میان نیروهای مسلح عنوان شد «و من فکر می کنم که به وی اختیارات لازم برای استفاده از نیروی دژبانی برای اجرای طرح خود داده شده است». منبع می گوید «تا آنجا که من می دانم ژنرال رحیمی به شدت معتقد به وجود نظم در میان نیروهای مسلح است.» او گفت که دژبانی و حدود 7000 مرد بسیار منضبط، وفادار به رحیمی اند. «این مردان همیشه در حالت آماده باش بسر برده و همواره آماده اعزام به نقاط بحرانی هستند.» به علاوه این منبع به نقل از رحیمی گفت که یک ژنرال فرانسوی به نام پتن برای ایجاد نظم در ارتش فرانسه دستور اعدام 000/10 نفر از افراد تحت فرماندهی اش را صادر کرد. همچنین معروف است که ژنرال رحیمی گفته است جهت برقراری نظم در تشکیلاتهای مختلف نظامی آمادگی دارد. این منبع با اشاره به تصمیم اخیر رحیمی مبنی بر پذیرفتن مسئولیت حفظ امنیت رهبران مذهبی در کشور، گفت که این تصمیم پس از آنکه روشن شد کمیته های انقلاب قصد ندارند تابع دستورات ژنرال شوند، منتفی گردید. «رحیمی طبق عادت اظهار داشته است که مادام که کمیته های انقلاب تابع دستورات وی نشوند، چنین مسئولیتی را در حفظ جان رهبران مذهبی کشور، نخواهد پذیرفت.» به علاوه منبع آشکار ساخت که کاملاً احتمال داشت ژنرال رحیمی به عنوان مسئول نیروهای نظامی مستقر در نواحی مرزی غرب کشور تعیین شود. وی همچنین عنوان کرد که به ژنرال رحیمی روزانه حدود 50 فقره تلفن تهدیدآمیز می شد. «وی اخیراً از سوی سازمان تروریستی فرقان تهدید به مرگ شده بود». وی می گوید همه اینها بدان خاطر است که رحیمی یک فرمانده مصمم و مخالف وجود هر نوع بی نظمی در میان نیروهای مسلح می باشد. به گفته منبع «ژنرال رحیمی معتقد است که تحت شرایط فعلی حاکم در جامعه، نظم و قاطعیت بهترین سیاست قابل درک است». بنا به گفته منابع نظامی، نیروی دژبانی منظم ترین نیرو در کشور بوده و قادر به اقدام سریع در صحنه است. در شرایط کنونی حدود 10 تا 30 نیروی دژبانی مستقر در پایگاههای پلیس و وزارتخانه های دولت وجود دارد.

ب- افراد ارتشی از کشور ممنوع الخروج شدند: مهدوی کنی، رئیس دادگاه انقلاب بخشنامه ای مبنی بر عدم خروج افراد ارتشی از کشور صادر کرده است و فقط کسانی که مجبور به معالجه پزشکی در خارج هستند می توانند از کشور خارج شوند. در بخشنامه آمده است که اجازه خروج را می توان از دادستانی کسب کرد. در تبصره ای به دکترها اجازه داده شده است که در صورت لزوم دستور خروج برای بیماران صادر کنند. طبق گفته یک منبع خبری در قسمت اول اطلاعیه مطلب جدی وجود ندارد. در طول رژیم گذشته هم این عمل اجرا می شد. در آن موقع مسافرت افراد ارتش با یکدیگر با هواپیماهای غیرنظامی ممنوع بود.

ص: 537

ج- سرلشگر فربد برای بازدید از لشگر دوم زرهی به اهواز می رود: سرلشگر ناصر فربد رئیس ستاد مشترک ارتش طی یک بازدید از اهواز گفت که بودجه نظامی گذشته که صرف خرید اسلحه از خارج می شد اکنون برای امور اجتماعی افراد ارتش صرف می شود. او گفت که امپریالیزم همیشه به خوزستان نظر داشته و ما باید با آگاهی کامل به خنثی کردن اقدامات دشمن بپردازیم. او گفت که وظیفه ارتش حقظ امنیت در داخل و پاسداری از مرزها است. او گفت که اگر ما نتوانیم از عهده چنین مسئولیتی برآییم، ملت ایران نمی تواند خواسته های عقیدتی و سیاسی خود را گسترش دهد. او گفت که الآن ارتش باید بیشتر فعالیت کند زیرا استقرار جمهوری اسلامی برای ارتش بهتر خواهد بود. ارتش باید ملت را راضی کند و حتی برای ملت شهید شود. او گفت ارتش ایران از آن ملت ایران و برای ملت ایران است و ما با کارهایمان باید این را ثابت کنیم. ایدئولوژی ارتش، اسلامی است و این همان ایدئولوژیی است که انقلاب اسلامی به همراه داشت و ما هم ادامه دهنده آن هستیم.

د- درگیری یک واحد ارتشی در نزدیکی پیرانشهر: یک منبع خبری گزارش داد که درگیری در دوم ژوئیه 1979 بین افراد حزب دمکرات کردستان با ارتش واقع در پادگان جلدیان رخ داد. این برخورد یک هفته بعد از درگیری بین روستاییان با حمایت حزب دمکرات کردستان و چریکهای پیش مرگ با افراد مسلح فئودالهای پیرانشهر، مهاباد و سردشت اتفاق افتاد. استاندار آذربایجان غربی، جمشید حقگو گفت که روستای جلدیان چند روزی است که به وسیله افراد مسلح حزب دمکرات محاصره شده است. یک واحد ارتشی برای اطلاع از وضع، به منطقه فرستاده شد که مورد حمله حزب دمکرات قرار گرفت. زد و خورد تا ساعت 21 ادامه داشت و ارتش بعد از اطمینان از اوضاع به پادگان بازگشت. یک منبع مطلع گفت که تحقیقات برای چگونگی و علت حمله افراد مسلح حزب دمکرات به پادگان ارتش در جلدیان در جریان است. او این مطلب را یک ساعت پس از پایان درگیری اظهار داشت. در سوم ژوئیه 1979 منبع گزارش داد که اوضاع در اطراف پادگان جلدیان و پیرانشهر بحرانی است. اینطور گفته می شود که دولت دستور حمله به مهاجمین و دستگیری کسانی که اقدام به آتش سوزی می کنند را داده است. استاندار آذربایجان غربی می گوید که درگیری بعد از تیراندازی افراد مسلح حزب دمکرات به طرف واحد ارتشی شروع شد. روستائیان اطراف ادعا می کنند که فئودالها به کشاورزان حمله می کنند. یک پیش مرگ حزب دمکرات گفته که چرا پادگان ارتش، از فئودالها حمایت می کند. منبع می گوید طبق اطلاعات واصله، شورای انقلاب به ارتش و سپاه پاسداران دستور حمله و از بین بردن گروهها را داده است. همچنین گزارش شده است که پنج فروند هلی کوپتر بالای منطقه «هاور» پرواز کرده بودند تا مردم بترسند و فرار کنند. استاندار آذربایجان غربی گفت که طبق خبرهای رسیده افراد مسلح حزب دمکرات در جلدیان موضع گرفته و راهها را بسته اند. یک واحد ارتشی برای جستجو به منطقه اعزام و مورد حمله قرار گرفته است. منبعی در پیرانشهر گفت که فئودالهای این شهر خود را مسلح کرده اند و این امر باعث

ص: 538

نگرانی دهاتی ها شده است. پیشمرگان کردستان و روستائیان چند بار از آنها (فئودالها) خواسته اند که اسلحه هایشان را تحویل دهند. فئودالها ممانعت کردند و در عوض بر علیه آنها سنگر گرفتند. فئودالها از پادگان تغذیه می شوند و بعضی از زمیندارها نیز کمکشان می کنند و تعدادی از مالکین که اسم خود را مجاهدین گذاشته اند بر علیه دهقانان وارد عمل شده اند. پادگان جلدیان با تانک و دیگر تجهیزات دفاعی به دهاتیها حمله کرده و خسارات سنگینی به بار آورده است. خبرنگار می گوید که روستائیان فرار کرده و جلدیان خالی از سکنه است.

منبع همچنین گفت که سه دهکده دیگر به اسامی کوجه، توند و صوفیان خالی شده و اهالی به کوههای دور از دسترس مجاهدین و تانکها پناه برده اند.

ه - نسبت ندادن اقدامات ضدانقلابی به ارتش: طبق تصویب شورای انقلاب،از تاریخ 10 ژوئیه به بعد نمی توان به ارتش، ژاندارمری و پلیس جمهوری اسلامی ایران اتهام ضدانقلابی زد و در صورت اتهام نمی توان آنها را دستگیر و تنبیه کرد. این قانون جدید که متن آن از رادیو اعلام شد با تصویب آیت الله خمینی بوده است. طبق این قانون کسانی که چنین اتهامی به افراد این نیروها وارد می کنند لازم است مدارک و شواهد لازم به همراه نام و فامیل و آدرس خود را به دادستانی تحویل دهند. شخصی که اتهام وارد می کند اگر نتواند صحت اتهام را ثابت کند، باید در مقابل دادگاه حضور یافته و محاکمه شود و در صورت محکوم شدن به نسبت بد دادن به حداکثر دو سال زندان محکوم می شود. در یک قسمت از این قانون به دادستانیهای انقلاب اسلامی در استانها اطلاع داده شده که آنها تا 20 اوت مهلت دارند که شواهد و مدارک و اتهامات افراد ارتشی، ژاندارمری و پلیس را بررسی کرده و نتیجه را به دادستانی کل ارسال دارند. قانون جدید خواستار بررسی و دستگیری هر فردی اعم از ارتشی، ژاندارمری و پلیس از طریق سلسله مراتب قضایی نیروی خودشان شده است. افسران مربوطه باید ظرف مدت 7 روز این افراد را تحویل دهند. افسرانی که از این حکم سرباز زنند خودشان دستگیر می شوند. دادگاههای انقلاب و دادستانی تا 25 ژوئیه مهلت دارند تا نام کلیه افراد متهم را در اختیار ارتش، پلیس و ژاندارمری قرار دهند. هر قانونی در دادگاههای انقلاب و دادستانی که با قوانین جدید مغایرت دارد خود به خود منتفی است.

و- خلبانها تهدید به اعتصاب، در صورت عدم سلامت پرواز کردند: گروهی از خلبانان خطوط داخلی و خارجی یکشنبه گذشته با رئیس هواپیمایی درباره حادثه خجالت آور محمد منتظری در فرودگاه مهرآباد و اعتراض به آن صحبت کردند. در دفتر رئیس هواپیمایی، آنها به این مطلب اعتراض کرده و خواستار رسیدگی فوری به قضیه شدند. همچنین آنها محافظت کامل در پروازها را خواستار شدند و گفتند اگر این خواسته شان تأمین نشود، اعتصاب خواهند کرد. آنها گفتند تهدیدشان فوراً به مورد اجرا گذاشته نخواهد شد چرا که همه پروازها حتی از یک ماه پیش رزرو شده بود. ولی اگر به این خواسته ها رسیدگی نشود آنها اعتصاب می کنند. کنفرانسی به وسیله مسئولین هواپیمایی ملی ایران هما در یکشنبه آینده برگزار می شود که در

ص: 539

آنها به خواسته خلبانها رسیدگی می گردد. گفته می شود که مدیر هواپیمایی با مقامات بالای دولتی از جمله مهندس بازرگان (نخست وزیر) تماس گرفته و خبر اعتصاب و تهدید خلبانها را گفته است.


افول تعداد پوسترهای ضدآمریکایی

سند شماره 246

محرمانه5 ژوئیه 1979 14 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 6996به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: افول تعداد پوسترهای ضدآمریکایی

1- (محرمانه- تمام متن)

2- بررسی اخیر مأمور سفارت از دیوارهای تهران و بساط دستفروشان خیابانی نشان می دهد که پوسترهای ضدآمریکایی که زمانی آنچنان زیاد بودند که همپای پوسترهای آیت الله بفروش می رفتند، دیگر جزو پرفروش ترین پوسترهای روز نیستند. پوسترهای تمام رنگی قبل که در تصاویر آن بر صورت عموسام سیلی زده می شد جای خود را به تعداد اندکی پوسترهای سیاه و سفید که بر کاغذهای ناجور نقش شده، داده اند و حتی اینگونه پوسترها نیز کمیابند. پوسترهای خمینی هنوز بیشترین پوستری است که به چشم می خورد و در حال حاضر پوسترهای وی در رقابت تنگاتنگی با پوسترهای چه گوارا و وی. ای . لنین قرار دارد.

مورد تعجب آور، بازگشت پوسترهای گوگوش به بازار فروش پوسترها است. گوگوش خواننده ای است که بلافاصله بعد از انقلاب به عنوان یک شخص فاسد از ظاهر شدن در رادیو تلویزیون ایران، توسط «سزار» رادیو تلویزیون یعنی همان «گرگ زاده» یا قطب زاده منع گشت.

لینگن


طرز تلقی ها نسبت به انقلاب

سند شماره 247

محرمانه8 ژوئیه 1979 17 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7048به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: طرز تلقی ها نسبت به انقلاب

1- (محرمانه تمام متن)

2- دو گفتگوی اخیری که با رانندگان سفارت صورت گرفته می تواند مجموعه نظرات و طرز تلقی های موجود میان عموم مردم ایران را نسبت به پی آمدهای انقلاب ایران به خوبی بیان کند.

3- یکی از آنها که به خاطر فشارهای کاهش نیرو در آستانه انفصال قرار دارد و نظریه خوبی نسبت به انقلاب ندارد، او اظهار کرد اعتقاد و طرز تلقی ایرانیها نسبت به آزادی درست مانند حق رانندگی و شرکت در مسیر اشتباه در یک خیابان یکطرفه است.

ص: 540

او همچنین عدم بردباری انقلاب و میل به انتقام جویی را که انقلاب در مردم برانگیخته، را مورد انتقاد قرار داده و به طرز ادیبانه و ماهرانه ای پرسید از این انتقام جویی چه چیزی عاید شده است؟ او ضمن پاسخ به سئوال مطروحه از جانب خودش اظهار داشت که تنها نتیجه اعدام حبیب الله القانیان کارخانه دار یهودی، بیکار شدن 3000 کارگر مسلمان بوده است.

4- راننده دیگر ضمن آنکه مشکلات جدی را که اخیراً ایران با آن درگیر است یکی از پیامدهای قطعی انقلاب عنوان کرد، با اطمینان گفت که همه چیز سرانجام درست خواهد شد. باری، حین عبور از کنار یک رشته ساختمانهای لوکس آپارتمانی، صحبت وی متوجه بی عدالتیها در ایران پیش از انقلاب شد. او می گفت این جنایت بار است که بعضی از ایرانیها می توانستند صدها هزار دلار بابت قیمت این آپارتمان ها پرداخت کنند در حالیکه بسیاری از مردمی که در همین عمارتها کارگری می کردند مجبور بودند در خیابانها بخوابند. تحت چنین شرایطی انفجار غیرقابل اجتناب بود. او معتقد بود که با وجود اینکه این بی عدالتیها هنوز کاملاً برطرف نشده ولی بهبود و پیشرفت در این جهت در حال حاضر امکان پذیر است.

لینگن


اوضاع اصفهان

سند شماره 248

محرمانه8 ژوئیه 1979 17 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7086به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: اوضاع اصفهان

1- (محرمانه تمام متن)

2- مأمورین کنسولگری فارل و سورنسون مرخصی آخر هفته را در اصفهان به سر بردند. آنچه در ذیل می آید گزارشی از مشاهدات فارل است.

3- شهر نسبتاً آرام بود و چهره شهر در اثر حوادث زمستان گذشته تغییر نکرده بود. فرودگاه اصفهان هنوز مملو از هلی کوپترهای نظامی بود. با این وجود هنوز هم آثار ناچیزی از اقدامات احتیاطی- امنیتی ویژه به چشم می خورد. زمانی که مأموران کنسولگری، اصفهان را ترک گفتند نگهبان مسلحی را در خیابان باند فرودگاه مشاهده کردند (که وی یونیفورم پلیس بر تن داشت و لباس معمول کمیته های انقلاب را نپوشیده بود).

تمام مسافرین که قصد پرواز به تهران را داشتند به طور کامل بازرسی می شدند و بلیطهای آنها با پاسپورتها و یا کارتهای شناسایی شان تطبیق داده می شد. محوطه فرودگاه هنوز با سیم خاردار احاطه شده بود.

4- (محرمانه) هتلهای 3 و 4 ستاره و هتلهای لوکس عملاً متروکه شده بودند. هتل شاه عباس نیز بر حسب ضرورت چنان قیمت ها را کاهش داده بود تا بتواند تمام مشتریانی را که به شهر وارد می شدند جذب نماید.

ص: 541

5- غیر از بی احترامی و گستاخی متداولی که توسط افراد کنجکاو در شهرستانها وجود دارد، بروز احساسات ضدآمریکایی از طرف مردم و علیه مأمورین سفارت بسیار کم بود. فقط یک مرتبه فارل با 3 و یا 4 مرد جوان مواجه شد که آنها به زبان فارسی فریاد کشیدند «مرگ بر شماها» اما وی دیگر شاهد حوادثی از این قبیل نبود. در اصفهان تعداد کمی توریست جهانگرد بود ولی به نظر نمی رسید که آنها مشکلات ویژه ای داشته باشند.

6- فارل همچنین شاهد بحثهای خیابانی بود. افرادی در این بحثها از نقشی که آمریکا به عنوان حامی شاه بازی کرده بود برای مستمعین توضیح می دادند. به نظر می رسد افکار و احساسات عمومی این است که آمریکا ثروت ایران و یا بخشی از آن را به یغما برده و سپس برای شاه پناهگاه امنی به وجود آورده است (این گونه صحبتها به خصوص در کنار دکه هایی به کرات شنیده می شد که پوسترهایی از شاه را در حالیکه توسط خمینی از ایران رانده می شد، می فروختند، کیف شاه از پول لبریز بود و بر پولها برچسب های پرچم آمریکا نصب شده بود.

7- از ورود افراد غیرمسلمان به تعدادی از بناهای باستانی و مکانهای عبادی و مهم تر از همه به مسجد جمعه که در شمال بازار واقع است جلوگیری به عمل می آمد. برخورد بازاریان سرد بود ولی خصومت آمیز نبود. در شهر عملاً اثری از فعالیت شبه نظامی کمیته دیده نمی شد. کسی که سلاح حمل کند و یونیفورم انقلابی سپاه بر تن داشته باشد هم دیده نمی شد. رادیو اصفهان، برخلاف رادیو تهران، موسیقی مبتذل غربی «راک» را پخش می کرد.

لینگن


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 249

محرمانه

شماره گزارش: 79 0245 68468 ژوئیه 1979 17 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش وضعیت حاوی اطلاعاتی در مورد موضوعات زیر است: تأدیب سربازان متخلف؛ ژنرال بازنشسته می گوید: «یک ارتش کوچک کفایت می کند»، هشدار سرلشگر فربد درباره «آمادگی» ارتش به خارجیها؛ پنهانکاران نیروگاههای اتمی ناگهان خارج می شوند؛ و دیگر موارد مورد توجه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (محرمانه)

الف- تأدیب سربازان متخلف: شصت افسر وظیفه که هفته گذشته به اتهام برگزاری اعتصاب در فرودگاههای پلیس نظامی در تهران دستگیر شده بودند اکنون دو راه بیشتر ندارند: یکی اینکه با ارائه یک تضمین نامه کتبی مبنی بر اینکه دیگر مخل نظام نخواهند شد، در

ص: 542

پست های خود خدمت آغاز کنند و یا اینکه به خاطر عدم رعایت موازین نظامی اخراج گردند. این افسران وظیفه طبق دستور ژنرال رحیمی، سرپرست دژبان کشور دستگیر شده بودند، در حالیکه وی شدیداً معتقد است که اعضاء نیروهای مسلح نباید وارد صحنه سیاست شوند. هفته گذشته اعلام شد که پس از پایان دوره حبس، این افسران با سوابق معرفی اخراج خواهند شد. در همین حال گزارش شد که مقدمات بین رحیمی و تکنسین های نیروی هوایی (همافران) صورت نخواهد گرفت و در عوض آنها خواستار ملاقات با سرلشگر فربد شده اند. بنا به گفته منابع مطلع، اگر همافران، با فربد به توافق برسند، دژبانی مجبور خواهد شد به برقراری نظم و دیسیپلین در میان همافران بپردازد.

ب- ژنرال بازنشسته ارتش می گوید «یک ارتش کوچک کفایت می کند.» ژنرال بازنشسته جهانگیر ایروانی گفته است که ارتش مرکب از 150000 پرسنل برای حراست از مرزهای این کشور کافی است. وی خطاب به جمعی که توسط حزب سیاسی ایران تشکیل شده بود اظهار داشت فرماندهی ارتش باید در اختیار رئیس جمهور کشور قرار گیرد و رؤسای ستاد و دیگر مقامات ارشد ارتش نیز باید توسط یک شورای نظامی تحت نظارت شدید مجلس شورای ملی انتخاب شوند. وی گفت، در صورت بروز یک وضع اضطراری، همه اقشار ملت باید سلاح به دست گرفته و پس از طی یک دوره کوتاه آموزشی خود را آماده نبرد سازند. ژنرال ایروانی با ذکر تاریخچه نظامی ملت در طول 2500 سال گفت ایران نیز می تواند از شوروی عبرت بگیرد که در آن سیاستهای استراتژیک نظامی توسط یک رهبر انقلابی چون تروتسکی پیاده می شد و هیچ کس حق تصویب آن را نداشت مگر لنین. وی با اشاره به ارتش آمریکا گفت، بودجه هنگفتی صرف نگهداری از آن می شود، ولی ایران برای تجهیز ارتش نیرومند جهت حراست از مرزهای کشور به بودجه چندانی نیاز ندارد. به او گفته شده بود که شورای سربازان نیروی هوایی در حال از هم پاشیدن است که بنا به گفته خود وی کاری عاقلانه نیست. وی معتقد است که این شوراها، باید در تمام نیروهای مسلح تشکیل گردد تا موجبات تغییر کامل ماهیت نظامی را فراهم آورده و ارتش مردمی واقعی را به وجود آورد. وی گفت ایران می تواند نیروی ذخیره ای داشته باشد تا در صورت بروز وضع اضطراری سلاح به دست گیرند، و افزود که این استراتژی نظامی در کشورهایی نظیر انگلستان و اسرائیل نیز رعایت می شود. وی اظهار داشت، در حال حاضر یک ارتش مرکب از 150000 پرسنل برای حراست از کشور کافی است.

ج- سرلشگر فربد در مورد «آمادگی» ارتش هشدار می دهد: رئیس ستاد، سرلشگر ناصر فربد دیروز به خبرگزاری پارس گفت لشکر زرهی اهواز قادر است با هرگونه خطر خارجی و داخلی مقابله کند. فربد گفت روحیه این لشکر بسیار خوب است و به سطح قبلی برگشته است. وی در رابطه با رویدادهای اخیر خوزستان گفت، پرسنل لشکر اظهار داشته اند که آماده مقابله با هرگونه عامل مخل امنیت در داخل و خارج از مرزهای کشور می باشند. وی گفت، در نتیجه بازرسی مستقیم این لشکر به این نتیجه رسیده و آمادگی و سطح روحیه آنها مافوق

ص: 543

تصور او بوده است. می توانم به طور قاطع و مثبت بگویم که ارتش ایران به موضع واقعی خود در این منطقه دست یافته.

نظریه گردآورنده: (محرمانه) بیانات رئیس ستاد این سئوال را ایجاد می کند که آیا دولت خواهان استفاده از ارتش در صورت بروز درگیریهای دیگر در خوزستان است؟ در اغتشاشات گذشته از نیروی دریایی تحت سرپرستی دریادار مدنی برای کمک به سپاه پاسداران انقلاب استفاده شده بود.

د- خارجیها: طبق گفته مقامات وزارت کار و امور اجتماعی، وضع و آینده اتباع خارجی مشغول کار در ایران طی دو روز آینده مشخص خواهد شد. بنا به گزارشات واصله این وزارتخانه مشغول بررسی طرحی است که بر اساس آن مسایل مربوط به کارگران خارجی می تواند مشخص گردد. بنا به گفته آنها وزارت کار تمام اطلاعات و آمار مربوط به اتباع خارجی در حال کار در ایران را گردآوری می کند. چون این اطلاعات به اتخاذ خط مشی صحیح توسط این وزارتخانه در رابطه با اتباع خارجی که یا در حال حاضر در استخدام هستند و یا در آینده استخدام خواهند شد، کمک می کند.

ه- پیمانکاران نیروگاههای اتمی ناگهان خارج می شوند: پیمانکاران خارجی نیروگاههای اتمی بوشهر و اهواز کار را در یک مرحله ناقص رها کرده اند. عباس تاج، وزیر انرژی با اظهار این مطلب گفت علت این کار آنها نیز عدم تأمین هزینه های مالی بوده است. وی گفت تکنسین های خارجی چند ماه قبل کشور را ترک کرده و فعالیت در محل نیروگاههای اتمی به حالت رکود درآمده است. دولت نیز اعلام کرده است که پیمانکاران دو نیروگاه اتمی بدون هرگونه مشورت قبلی کار خود را رها کرده اند. دولت می تواند پیمانکاران را از نظر حقوقی مورد تعقیب قرار دهد، اما در این رابطه هیچ گونه تصمیم نهایی اتخاذ نشده است. منابع مطلع گفته اند که دولت می تواند از حقوق قانونی خود در تعقیب مجرم استفاده کند. چون پیمانکاران خارجی این نیروگاههای ناتمام را به سازمان انرژی اتمی تحویل نداده و مشکلات دیگری را پدید آورده اند. سازمان انرژی اتمی ایران تعدادی از متخصصین خود را مأمور حراست از تسهیلات موجود کرده است. این متخصصین نیز در حال حاضر در حال بررسی این مسئله هستند که چگونه می توان از تسهیلات موجود به بهترین نحو استفاده نمود. فریدون سحابی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، گفت نیروگاههای اتمی ناقص کنونی را نمی توان به نیروگاههای مولد برق تبدیل نمود چون نظام آنها بسیار پیچیده است. سحابی افزود در حال حاضر پیمان منعقده بین سازمان انرژی اتمی و پیمانکاران هنوز به قوت خود باقی است. از متخصصین ایرانی نیز خواسته شده تا در مورد نیمه تمام گذاردن و یا تکمیل پروژه ها نظر خود را ارائه دهند. پس از مشورت با شورای انرژی سازمان و با در نظر گرفتن خط مشی های کنونی سیاسی و اقتصادی کشور، تصمیم نهایی اتخاذ خواهد شد. سحابی گفت در آینده سازمان انرژی اتمی ایران توجه خود را به برنامه های تحقیقاتی متمرکز خواهد ساخت.

ص: 544

و- مسایل مورد توجه:

(1) امروز صبح سه تظاهرات مختلف در برابر سفارت آمریکا توسط دانشجویان برگزار شد و شرکت کنندگان نسبت به تصمیم دولت مبنی بر ممانعت از شرکت آنها در امتحانات معترض بودند. در تظاهرات اول تعداد تظاهرکنندگان 12 نفر ولی در تظاهرات دوم و سوم به 200 نفر می رسید. این تظاهرات از تشکیلات خوبی برخوردار بود و با رعایت نظم و ترتیبی خاص تولید مشکل ننمود.

(2) شاهراه جدید تهران- قم که در مراحل نهایی احداث است، در پایان نوامبر جهت استفاده عموم گشایش خواهد یافت. این شاهراه چند میلیون دلاری شش خط 32 متری می باشد این شاهراه به طول 130 کیلومتر احداث شده و در سه نقطه راه قدیمی تهران و قم را قطع می کند.

(3) فرمانده ژاندارمری کشور، سرتیپ دانشور، مطالبی را که دو تن از افسرانش به مطبوعات گفته و از بحرانی بودن وضع حاکم بر جنوب کشور حکایت رانده بودند تکذیب نمود. طی گفتگوی تلفنی با روزنامه تهران تایمز، وی گفت تنها سخنگوی دولت است که حق دارد در مورد وضع استانهای کشور اظهارنظر کند. «علاوه بر این، در زمینه سیاست خارجی تنها دولت است که می تواند قضاوت کند و هیچ کس دیگر حق انجام این کار را ندارد.»


گزارش هفتگی

سند شماره 250

محرمانه9 ژوئیه 1979 18 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7096به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: گزارش هفتگی

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: در مناطق کرد و عرب نشین، ناآرامی ادامه دارد؛ از هم گسیختگی در فرودگاه مهرآباد؛ آشفتگی در زندان قصر؛ عفو عمومی نیروهای مسلح اعلام شد؛ برقراری نظم در ارتش هنوز هم مسئله ساز است. پایان خلاصه.

3- ناآرامی در مناطق کردنشین ایران ادامه دارد و طبق گزارشات در خلال هفته گذشته درگیریهایی بین اعضای حزب دمکرات کردستان و یک واحد نظامی از پادگان جلدیان واقع در نزدیکی پیرانشهر رخ داده است. در نتیجه این نبردها چهار روستای متروکه و زمینهای کشاورزی آنها سوخته است. حزب دمکرات کردستان مدعی است که این نبردها ناشی از تلاشهای «فئودالهای زمین دار» برای بازپس گیری زمینهایی که در دوره پهلوی از دست داده اند، می باشد و دولت موقت ایران را به پشتیبانی از فئودالیسم در برابر روستائیان متهم کرد. بررسی ابعاد واقعی حوادث کردستان مشکل است و ممکن است نبردها از آنچه که در گزارشات رسمی ادعا می شود، گسترده تر و شدیدتر باشد. در یکی از گفتگوهای اخیر با یکی از اعضای

ص: 545

کمیته امداد طالقانی (نام وی محفوظ می ماند) که در ماه قبل، بعد از نبردهای نقده رسماً از آنجا بازدید کرده، به مقام سیاسی گفته شد که در آنجا بیش از یکهزار نفر کشته شده اند. او مدعی شد که اکثر کشته شدگان از «مردان و زنان پیر کرد و کودکانی بودند که نتوانستند فرار کنند.» همچنین استان خوزستان صحنه ناآرامی های اخیر بوده است.

4- به دنبال یک حمله به مسجد انصاری در اهواز، شصت و هشت نفر از حمله کنندگان دستگیر شدند. گفته می شود که حمله کنندگان بر علیه استاندار مدنی شعار می داده اند. آیت الله خاقانی رهبر مذهبی اقلیت عربهای ایران گفته است از نظر او قرارداد صلحی که در ماه ژوئن بین جامعه او و مقامات محلی منعقد شد، تا هنگامی که دولت موقت در اجرای تعهدات خود در قرارداد هیچ کاری انجام نداده است، باطل و بلااثر است. خاقانی، علی الخصوص به خاطر قصور در آزادی اعرابی که در ارتباط با درگیری 6 هفته پیش در خرمشهر دستگیر شده بودند و عدم استیضاح کسانی که مسئول وارد آوردن جراحات و خسارات به جامعه اعراب هستند، شاکی بود.

5- در 30 ژوئن، یک گروه مسلح به رهبری محمد منتظری، پسر رهبر مذهبی آیت الله منتظری، کار فرودگاه مهرآباد را برای چندین ساعت مختل نمود. احمد منتظری قبلاً تلاش کرده بود تا از کشور خارج شود، ولی به علت منقضی شدن اعتبار پاسپورت و نداشتن اجازه خروج، مقامات فرودگاه جلو او را گرفتند. منتظری در واکنش نسبت به این اقدام دوازده مرد مسلح را به «مهرآباد» آورده و با زور سلاح تمامی مسافرین یک هواپیما را پیاده کرد تا به وی اجازه خروج دهند. عکس العمل عمومی نسبت به این حادثه شدید بود. مطبوعات گزارش می دهد که 200 بازرگان (هویتشان ذکر نشده) نامه ای به خمینی ارسال نموده و طی آن خواستار احضار منتظری به ایران و محاکمه وی شدند. آیت الله منتظری به خاطر رفتار فرزندش یک معذرت خواهی عمومی منتشر و اقدام او را محکوم کرده است. منتظری که اینک در لیبی است، در یک کنفرانس مطبوعاتی که شرکت کنندگان در آن میهمان «احمد شهاتی» رئیس دفتر روابط خارجی لیبی می باشند، شرکت کرده است.

6- در 30 ژوئن شهشهانی دادستان عمومی تهران به پلیس و ژاندارمری دستور داد کلیه اقدامات قانونی را که منجر به تعقیب و دستگیری می گردد، تا پیدا شدن راه حلی برای مشکل تعیین نهاد کنترل کننده زندان قصر، متوقف نمایند. این دستورالعمل گام دیگری از تلاشهای شهشهانی برای کسب قدرت بیشتر در داشتن اختیارات قانونی منظم بر زندان قصر بود. دادستان عمومی تهران مدعی بود که تعداد مجرمین عادی بسیار بیشتر از آن است که بتوان آنها را در زندانهای کوچک تر شهری جای داد، اما مقامات انقلابی زندان قصر (جایی که ادعا می شود در حدود 2000 زندانی سیاسی نگهداری می شوند)، از پذیرش آنان امتناع می کردند. ظاهراً پلیس تهران دستورالعمل ها را جدی گرفته است. در یک گفتگو با یک افسر راهنمایی و رانندگی، به مقام سیاسی سفارت گفته شد؛ در مدتی که بخشنامه اجرا می شود کسانی که درگیر

ص: 546

تصادفهای خطرناک اتومبیل در حدی که معمولاً نیازمند اقدام پلیس است می باشند، بازداشت نمی گردند. شهشهانی از مسئولین زندان قصر بنام «غیرمسئول و کسانی که تنها منطقشان سلاح هایشان است» یاد کرد.

7- در 3 ژوئیه، دادستان عمومی با نقض دستورالعمل قبلی گفت: به دنبال مذاکرات انجام شده، به پلیس و مقامات قضایی گفته شده که رسیدگی به امور حقوقی را به طور عادی ادامه دهند. بخشنامه صادره از دفتر او «مسئولیت، صداقت و ایمان انقلابی مسئولین زندان قصر و پاسداران انقلاب اسلامی را که سربازان مسئول و واقعی انقلابند» تأیید می کند. در حالی دادستان عمومی مقامات زندان قصر را با القاب «صادق و مسئول» تطهیر نموده است که همین چندی پیش به آنها عناوین دیگری می داد، کانون وکلای ایران 29 مورد دستگیری و زندانی کردن «مبارزین انقلابی» را ذکر نموده و صحبت از نقض قانون و حقوق بشر می نماید. کانون می گوید که زندانیان از حق ملاقات با خانواده هایشان و وکیلشان محروم شده اند. روزنامه آیندگان سخن دو زندانی را که مدعی اند در زندان قصر شکنجه شده اند را مستقیماً نقل کرده و نام عده دیگری را که ظاهراً شکنجه شده اند آورده است.

8- شورای انقلاب، در تلاش به منظور جلب اعتماد نیروهای امنیتی سابق، قانون عفو عمومی جدیدی را به تصویب رساند که طبق آن بعد از 10 ژوئیه، دیگر هیچ گونه شکایت یا اتهامی بر علیه نیروهای مسلح، شهربانی، یا ژاندارمری، توسط مقامات قضایی مورد رسیدگی واقع نخواهد شد. به علاوه، کسی که می خواهد بر علیه عضوی از نیروهای مسلح ایراد اتهام نماید، اگر نتواند اتهام خود را قاطعانه اثبات نماید، ممکن است خودش به جرم ادای شهادت دروغ تحت تعقیب قرار گیرد. به مقامات استانها تا 24 اوت فرصت داده شده تا تحقیقات خود را در مورد پرونده های بلاتکلیف به پایان برسانند.

9- در جبهه نظامی؛ 60 درجه دار ارتش در 3 ژوئیه در پایگاههای پلیس به اتهام برپا کردن تحصن دستگیر شدند. دستور بازداشت توسط فرمانده دژبانی، بنام سیف [سید] امیررحیمی، که خواسته است خود را به عنوان فردی شدیداً منضبط بشناساند، صادر شده بود. با این حال، ژنرال با کوتاه آمدن از موضع سرسختانه اولیه اش، به دستگیرشدگان این امکان را داده است که یا به سر کار خود برگردند، مشروط به دادن تعهد کتبی مبنی بر عدم تخطی از انضباط نظامی، یا در غیر این صورت اخراج گردند. طبق اظهارات تأیید نشده، درجه داران تحصن خود را به منظور اعتراض نسبت به دستوری که از آنها می خواست در یک دوره آموزشی شرکت کنند، آغاز کرده بودند. در این اواخر، این اولین باری نیست که ارتش از اجرای دستورات امتناع می ورزد. سربازی که محل خدمتش در همدان است، به مأمور سیاسی سفارت گفت که هنگ او از دستوراتی که در حدود ده روز قبل جهت حرکت به سوی شهر آشوب زده کردنشین، قروه، داده شده بود، سرباز زده است. فرمانده هنگ، صراحتاً از اجرای فرمان خودداری نکرده است؛ (تأکید می کنم به صراحت رد نکرده است)؛ بلکه هر روز عذر جدیدی آورده است. این

ص: 547

هنگ پس از بیش از یک هفته تعلل ورزیدن هنوز هم پایگاه را ترک نکرده است و هیچ گونه اقدام انضباطی هم (در مورد آن) صورت نگرفته است.

10- در همین حین همافران نیروی هوایی (تکنسین ها) تهدید نموده اند که در صورت عدم موافقت دولت موقت با لیست تقاضاهایشان، دست به یک اعتصاب سراسری خواهند زد. همافران با این ادعا که «عوامل پلید» در حال توطئه برای بی اعتبار کردن آنان هستند، از شورای انقلاب خواسته اند که «شورای مرکزی کارکنان نیروی هوایی» را به رسمیت شناخته و به آن اجازه بررسی پرونده های موجود در بخش ضداطلاعات را بدهد. این بیانیه همچنین از مقامات (نیروی هوایی) خواسته است که موقعیت و مقام (شغلی) همافران را مشخص و کلیه بخشنامه های مربوط به پرسنل نیروی هوایی را جهت بررسی و تصویب به شورای مرکزی ارسال دارند. نخست وزیر به این تهدید همافران با درخواست از آنان مبنی بر نادیده گرفتن «منافع گروهی و خصوصی» در موقعیت کنونی پاسخ داده است. چند ماهی است که گزارشات و شایعاتی از رقابت و مخالفت همافران با افسران در نیروی هوایی، جریان دارد. منابع زیادی مدعی اند که بین این دو گروه و بخصوص بین همافران و خلبانان نیروی هوایی تنش هایی وجود دارد، که در موقعیت های مختلفی به نقطه بحرانی خود رسیده است.

لینگن


نکاتی درباره وقایع تبریز

سند شماره 251

محرمانه9 ژوئیه 1979 18 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7127به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

مرجع: تهران 7057

موضوع: نکاتی درباره وقایع تبریز

1- (محرمانه تمام متن)

2- متن زیر شامل یادداشتهایی است که مشاور استانی (نام او محفوظ می ماند) از کنسولگری آمریکا در تبریز در مورد حوادث اخیر این شهر نوشته است.

3- به جز چند برخورد شدید بین گروههای طرفدار «خمینی» و «شریعتمداری»، تبریز طی ماه گذشته نسبتاً آرام بوده است. مرکز تلویزیون دوباره به مدتهای کوتاه، توسط گروه مسلح وابسته به «حزب جمهوری خلق مسلمان ایران» (طرفدار شریعتمداری) که به عدم پخش مناسب تظاهراتشان از تلویزیون اعتراض داشتند، به اشغال درآمد. (تلویزیون این کار را برای این انجام می دهد که هزاران تظاهرکننده به جای عکس (امام) خمینی، عکس های «شریعتمداری را حمل می نمایند). رقابت چشمگیری مابین آیت الله قاضی و مدنی (نمایندگان مخصوص خمینی در تبریز) از یک سو و بسیاری از ملاهای مهم و بزرگ از سوی دیگر وجود دارد. مابین تعدادی از کمیته های آنان برخوردهای مسلحانه وجود داشته است. بیشتر مردم

ص: 548

منفعل شده و بسیاری از آنان به سوی «شریعتمداری» و گروههای چپ کشیده می شوند. آنها نسبت به هرگونه بی احترامی یا توهین به «شریعتمداری» حساسیت شدیدی نشان می دهند. بعد از مخالفتها و توهینهایی که حدود سه هفته قبل، در شهر «قم» نسبت به «شریعتمداری» شد، شهر تبریز کاملاً در آستانه انفجار قرار گرفت، مردم شهر «مرند» مغازه ها را بسته و همانطور که تعدادی از آنها فریاد می زدند، آمدند تا با پیوستن به تبریزیها دنیا را به خاطر حرف توهین آمیزی که نسبت به «رهبر مذهبیشان» زده شده بود، ویران نمایند؛ اما در اثر فرمان تلفنی «شریعتمداری» آرامش را حفظ نمودند.

4- عقیده بر این است که استاندار جدید برای هیچ کاری خوب نیست. حالت انفعال در همه جا شیوع دارد: مردم شور و حرارت سابق را جهت شرکت در گروههای راهپیمایی از خود نشان نمی دهند. هنگامی که مغازه داران خیابان اصلی مشاهده نمودند که «قاضی» با جمعیتی کم تر از صد نفر، به حمایت از دادگاههای عدالت اسلامی راهپیمایی می نماید، خنده شان گرفت. تنها چند حزب می توانند راهپیمایی در حدود 10 الی 20 هزار نفری را برای مقصدی سازماندهی نمایند.

5- برای عموم در دو هفته گذشته، صدر اخبار، پاکسازی در دانشگاه بوده است. اولین لیست اخراجها شامل 12 استاد، 10 کارمند و 50 دانشجو بود. دومین لیست که هفته پیش انتشار یافت شامل 11 استاد (سه نفرشان استاد رشته انگلیسی بودند)، 40 دانشجو و چند کارمند بود. سومین لیست، این هفته منتشر خواهد شد. دانشگاه آماده یک اعتصاب می شود. دانشگاهیان فکر می کنند که مسلمانان افراطی کمیته پاکسازی درصدد ایجاد خلائی در سیستم آموزشی دانشگاه هستند.

6- توقیفهای اخیر، شامل نمایندگان «کیهان» و «آیندگان» (دکتر وفائی)

7- اگر چه چند نشریه ترکی زبان (به طور روزانه یا هفتگی) منتشر می شود (بیشتر به تفکرات کمونیستی و ناسیونالیستی ترکی) و احزابی همچون «حزب دمکرات آذربایجان» در حال تجدید سازمان هستند، در تبریز احساسات ناسیونالیستی قوی نیست. گروههای «چپ» در همه جا به خوبی سازمان دهی شده اند و تعداد قابل توجهی از روشنفکران و کارگران از آنان حمایت می نمایند. لینگن


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 252

محرمانه

شماره گزارش: 68460247799 ژوئیه 1979 18 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش وضعیت حاوی اطلاعات در خصوص عناوین زیر

ص: 549

می باشد: فرقان در تهران روحانیون برجسته را به قتل می رساند، ادامه کار دادگاههای انقلاب، لایحه مطبوعات، همافران نیروی هوایی، انفجار خطوط لوله و گاز در جنوب ایران، حوادث گوشه و کنار ایران.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (محرمانه)

الف- فرقان در تهران روحانیون برجسته را به قتل می رساند: تقی حاج طرخانی یکی از دوستان نزدیک آیت الله خمینی، که تظاهرات مساجد را بر علیه شاه پیشین ترتیب داده و رهبری می کرد، شب شنبه هفت ژوئیه 1979 با گلوله به قتل رسید. گروه فرقان مسئولیت این قتل را به عهده گرفته است.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) 1- این حمله مورد دیگری از جریان رو به رشد ترورهای فرقان می باشد. به نظر می رسد که آنها قادر باشند هر کسی را بخواهند شناسایی کرده و مورد هدف قرار بدهند. آنها در محلاتشان تا حدود هفتاد و پنج درصد موفق بوده اند و به نظر می رسد که این ترورها را به فاصله سه تا چهار هفته از هم برنامه ریزی می کنند. به نظر می رسد که این میزان کم فعالیت، به گروه فرصت می دهد تا هدف دیگری را انتخاب کند، طرح عملیات را بریزد و وقتی که تبلیغات ناشی از حملات قبلی در رسانه های عمومی فروکش کرد، ضربه خود را بزند. روش کارشان مؤثر است و آشکارا نیروهای پلیس و نیروهای مدافع انقلاب را گیج و عاجز ساخته است. 2- یکی از عناوین خبری جالب 9 ژوئیه به این مسئله اختصاص یافته است که هنوز فرقان مسئولیت ترور 7 ژوئیه را به عهده می گیرد و از آن به عنوان یک اشتباه یاد می کند. تصور می شود که قربانی مورد نظر علی اصغر طرخانی بوده است.

ب- ادامه کار دادگاههای انقلاب: دیروز مسئولین حکومت ایران اظهار داشتند که در آینده به محض اینکه وزارت دادگستری اداره محاکمات را در دست بگیرد، دادگاههای انقلاب اسلامی کشور فعال خواهند گشت. آقای سیداحمد صدر حاج سیدجوادی، وزیر دادگستری، در یک مصاحبه مطبوعاتی اظهار داشت: افرادی که اکنون در زندان اصلی قصر نگه داشته می شوند، به جای دادگاههای انقلاب توسط مسئولین حکومتی محاکمه خواهند شد. دادگاههای انقلاب از انقلاب فوریه تا به حال 315 نفر را به اعدام محکوم ساخته اند. تاریخی برای انحلال دادگاههای انقلاب که خارج از چارچوب دستگاه حکومتی قرار دارد و فقط در مقابل شورای انقلاب اسلامی حاکم بر کشور مسئول می باشد، تأمین نشده است. جوادی بیان داشت هنگامی که دولت کارها را در دست بگیرد، دادگاههای انقلاب یکی پس از دیگری منحل خواهند گشت. ماه گذشته، رژیم انقلابی اعلام داشت که دادگاههای ویژه ای برای رسیدگی به جرائم «ضدانقلابی» و همچنین خرابکاری، جرائم مربوط به مواد مخدر و جاسوسی تأسیس خواهد شد. فتح الله بنی صدر، دادستان ایران، دیروز اظهار داشت: این دادگاهها که سه تا از آنها روز شنبه شروع به کار نمودند، زیرنظر وزارت دادگستری اداره خواهند شد. بنی صدر افزود: این

ص: 550

دادگاهها بسیاری از وظایف دادگاههای انقلاب را به عهده خواهند گرفت.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) در این میان اینکه وزیر دادگستری با تأکید چنین اظهاراتی نماید، امری است رضایتبخش و خشنود کننده. هر چند چنین برنامه ای خیلی دور از واقعیت می باشد.

ج- لایحه مطبوعات: حدود دویست تن از نویسندگان، گزارشگران، مترجمین، سردبیران و معاونین سردبیران با امضاء نامه سرگشاده ای خطاب به نخست وزیر مهدی بازرگان و آقای ناصر میناچی، وزیر ارشاد ملی نسبت به برخورد نادرست و موذیانه کابینه با لایحه مطبوعات اعتراض کرده بودند. در این نامه ادعا شده است که این لایحه مطبوعات درست مشابه لایحه ای بود که توسط رژیم قبلی تهیه شد و متکی به قانون اساسی جمهوری اسلامی نمی باشد. به علاوه کانون نویسندگان تهران جداگانه اعلام نمود که تا زمانی که قانون اساسی به تصویب نرسیده هیچ لایحه مطبوعاتی را نخواهد پذیرفت.

د- همافران نیروی هوایی پس از گفتگو با مأمورین نظامی تحصنی را که قرار بود صورت پذیرد، لغو کردند (به گزارش اطلاعاتی شماره: 6846024679 رجوع کنید).

ه- حوادث گوشه و کنار ایران: ما هر روزه می شنویم که برنامه های اخبار از درگیری های مسلحانه ای که بین بسیاری از جناحهای مختلف درون حزبی برای به دست گرفتن قدرت صورت می گیرد، خبر می دهند. مطبوعات امروز انگلیس با چاپ مقاله ای به درج خشونت در تبریز، مشهد و جلدیان پرداخته اند. اگر ما از حوادث متعددی مطلع می شویم، که تعدادی از این حوادث به گوش ما نمی رسند، ولی استنباط کلی ما بر این است که حوادث خشونت آمیز رو به افزایش اند و به نظر می رسد که هیچ نیروی حکومتی یا فردی که بتواند از گسترش این حوادث جلوگیری بکند، وجود ندارد. برای تعدادی از مردم این سئوال پیش می آید که آیا ایران لبنان دومی خواهد شد؟


خلاصه گزارش اطلاعاتی فرماندهی نیروهای آمریکا در اروپا

سند شماره 253

سری10 ژوئیه 1979 19 تیر 1358

از: مرکز فرماندهی نیروهای آمریکا در اروپا، آلمان 1785

به: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

موضوع: خلاصه گزارش اطلاعاتی فرماندهی نیروهای آمریکا در اروپا

خلاصه تلگرام اطلاعاتی دهم ژوئیه فرماندهی نیروهای آمریکا در اروپا شامل چهار بخش زیر است:

1- اتحاد جماهیر شوروی: فعالیت ماهواره عکاسی (سری)

2- داخلی: رویدادهای داخلی (محرمانه)

3- رویدادهای مهم دیگر (سری، غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) به خصوص بریتانیا و کانادا

ص: 551

4- حالت خبر و هشدار: ثابت، (بدون طبقه بندی)

1- (سری- تمام بندها) اتحاد جماهیر شوروی: تغییرات جدیدی در برنامه کلی پرتاب ماهواره های عکاسی- شناسایی شوروی صورت گرفته است. در خلال ماه می و ژوئن، اتحاد جماهیر شوروی تعداد بی سابقه ای ماهواره عکاسی با زاویه میل 81 درجه شامل سه ماهواره مطالعه و کشف منابع زمینی و دو ماهواره با قدرت تفکیک کم به فضا پرتاب کرد. معمولاً هر سال در فصل بهار، یک ماهواره مطالعه و کشف منابع زمینی و یکی از ماهواره های با قدرت تفکیک کم به فضا پرتاب می شوند و هر دو ماهواره دارای زاویه میل 81 درجه با مأموریت بررسی منابع زمینی می باشند. افزایش تعداد پرتابهای مربوط به مطالعه و کشف منابع زمینی محتملاً علاقه زیاد شوروی را به فعالیتهای کشاورزی و به طور مشخص محصول گندم نشان می دهد که هر دوی آنها در ارتباط با نظارت و بررسی بر منابع خارج از شوروی است. طبق نتیجه گیری های غیرمستقیم در سال 1979 شوروی متحمل کاهش اساسی در محصول گندم خود شده است. ماهواره های فوق الذکر می توانند همراه با مشاهدات فضانوردی از ایستگاه مداری سالیوت برای ارزیابی این کاهش ها و همینطور برای اندازه گیری منابع جهانی گندم بکار روند. در مورد پرتابهای نظامی مربوطه، برنامه ماهواره های عکاسی با قدرت تفکیک متوسط تنها برنامه عکاسی- شناسایی ای است که از هفدهم ماه می ادامه پیدا کرده است. اعتقاد بر این است که ماهواره با قدرت تفکیک متوسط که در اصل مشابه نسل اولیه سیستم های عکاسی است، با این تفاوت که در ارتفاع بالاتری پرواز کرده و در نتیجه از قدرت تفکیک کمتری برخوردار است، اما به دلیل تغییر در نصب دوربین توانایی پوشش با دو دوربین (استریو) را ندارد. با اینکه تا سال 1979 تنها 5 پرتاب انجام شده، اما از ماه آوریل تاکنون 4 پرتاب صورت گرفته و احتمالاً این سیستم با قدرت تفکیک متوسط که با نسل دوم سیستم «هایزر» تکمیل شده است، جایگزین سیستم قدیمی هایزر 1 می گردد. سیستم اخیر نخستین منبع کسب اطلاعات در شناسایی عکاسی نظامی از سال 1969 بوده است.

منبع خبر: آژانس اطلاعاتی وزارت دفاع - آژانس امنیت ملی

2- (محرمانه- تمام بندها) دیروز آیت الله خمینی یک عفو عمومی شامل کسانی که در رژیم گذشته مرتکب خلاف شده اند به استثنای آنها که مرتکب قتل، شکنجه و چپاول اموال عمومی (بیت المال) شده بودند، اعلام کرد. عفو عمومی مزبور شامل حال هزاران کارمند دولت و افراد نیروهای ارتش که هم اکنون تحت رسیدگی و بازجویی و تعدادی که از قبل در زندان هستند، می باشد. در استان خوزستان، آتش سوزی ای که به دنبال انفجار روز شنبه شروع شد مهار شده است. اگرچه گزارش یکی از روزنامه های مخالف در تهران خاطرنشان می سازد که آتش سوزی مجدداً گسترش یافته است. انفجار یادشده و آتش سوزی حاصل از آن در روز شنبه دومین اقدام خرابکاری در خوزستان طی سه روز گذشته می باشد.

از طرف دیگر طبق گزارشاتی، در تاریخ چهارم ژوئیه لوله اصلی آب تغذیه کننده بندر امام

ص: 552

خمینی توسط افراد عرب نژاد منفجر گردید. اگر گروههای قومی عرب مخالف قصد داشته باشند که از طریق مبارزه به شیوه خرابکاری سر به شورش بردارند، محتملاً مسئله ای جدی و مشکلی برای حکومت جهت مقابله خواهد بود. خوزستان بدون اغراق دارای هزاران مایل لوله نفتی غیرقابل حفاظت و دیگر تأسیسات نفتی است که به آسانی می توانند هدف اقدامات خرابکارانه قرار گیرند. در صحنه سیاسی، دیروز وزیر دفاع، ژنرال رحیمی فرمانده دژبان را از کار برکنار کرد. رحیمی بعداً اظهار داشت که توطئه ای در سطح امرای ارتش برای خلع او وجود داشته است. با توجه به اینکه کسی دستگیر نشده این امکان وجود دارد که رحیمی این توطئه را به عنوان بهانه ای در مقابل برکناری اش، از خود ساخته باشد. ژنرال رحیمی برکناری اش را مورد اعتراض قرار داده و گزارشات مطبوعات از تهران، نشان می دهند که یکی از سخنگویان آیت الله خمینی گفته است که رحیمی از کار برکنار نخواهد شد. مبارزه بین ژنرال رحیمی و وزیر دفاع بحرانی ترین برخورد توسط نیروهای مسلح بعد از انقلاب فوریه می باشد. اگر گزارشات موجود مبنی بر اینکه (امام) خمینی رحیمی را به سر کار برگردانده است، حقیقت داشته باشد، این مسئله قدرت و اقتدار وزیر دفاع را کاهش خواهد داد و احتمالاً منجر به نوعی خرابی در سلسله مراتب متزلزل کنونی ارتش خواهد شد و بار دیگر نشان می دهد که قدرت واقعی در ایران در دست چه کسی است.

منبع خبر: دفتر وابسته دفاعی- تهران، آژانس اطلاعاتی وزارت دفاع و فرماندهی نیروهای آمریکا در اروپا، رکن 2 و مطبوعات.

3- (سری- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان- به ویژه بریتانیا و کانادا). رویدادهای مهم دیگر:

الف- محرمانه. اتحاد جماهیر شوروی: یک فروند رزم ناو، یک فروند ناوچه جنگی تندرو، یک فروند ناو عملیات خاکی و آبی، یک فروند کشتی مین روب و یک فروند کشتی نفتکش در حال حرکت از تنگه «تسوسیما» به سمت جنوب دیده شدند که ممکن است یک نیروی جایگزین برای کشتی های پایگاه شوروی در اقیانوس هند باشد. (منبع خبر: سازمان اطلاعاتی وزارت دفاع)

ب- (سری- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان- به ویژه بریتانیا و کانادا) اتحاد جماهیر شوروی: شوروی یک آزمایش هسته ای زیرزمینی در تاریخ 7 ژوئیه در منطقه سمی پالاتینسک انجام داد. قدرت این انفجار یک صدوسی کیلوتن برآورد می شود. این نهمین آزمایش مکشوفه در سال 1979 بوده است. (منبع خبر: سازمان اطلاعات وزارت دفاع)

ج- (سری) اتحاد جماهیر شوروی: در تاریخ نهم ژوئیه شوروی یک فروند موشک بالستیکی قاره پیما از نوع 19- SS از «تورنتو» به «کامچاتکا» پرتاب کرد. (منبع خبر: مستشاری دفاعی)

د- سوریه: (بدون طبقه بندی) در منطقه ای واقع در ده کیلومتری آلپو چند سرباز سوری شورش کرده و یک اردوگاه نظامی را به اشغال خود درآوردند که ده نفر کشته و چندین نفر

ص: 553

زخمی شدند. جنگ خیابانی بین نیروهای سوری و سازمانهای اسلامی و سربازان شورشی در آلپو به وقوع پیوست.

منبع خبر: مطبوعات.

4- (بدون طبقه بندی): وضعیت خبر و هشدار: هیچ گونه تغییری در وضعیت خبر و هشدار برای امروز دهم ژوئیه 79 وجود ندارد. (منبع: فرماندهی نیروهای آمریکا در اروپا- رکن 2).


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 254

محرمانه

شماره گزارش: 79 0238 684611 ژوئیه 1979 20 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش وضع ایران، اطلاعاتی را راجع به اخبار زیر در بردارد:

دیدار بازرگان با خمینی، مخالفت عراق با ایران، اغتشاش در شهرستانها، توقف روند قانونی امور قضایی و انتخابات مجلس خبرگان.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- روزنامه تهران تایمز گزارش داده است که مهندس بازرگان، نخست وزیر ایران قرار است در جلسه مشترکی که کابینه اش و شورای انقلاب در حضور رهبر انقلابی و معنوی ایران امام آیت الله روح الله خمینی تشکیل می شود قدرت کامل برای اداره مملکت را به دست آورد. بازرگان و کابینه وی به اتفاق اعضای شورای انقلاب (شورای موقت مردمی) قرار بود دیشب در قم با امام ملاقات کنند اما این ملاقات تا صبح امروز به تعویق افتاد. برای این ملاقات نه علتی ذکر شده بود و نه قبلاً اعلان شده بود. سه شنبه گذشته، بازرگان به همراه چند تن از همکارانش در دولت، به قم رفت و استعفای دولت خود را تسلیم امام کرد. به هر حال، استعفای دولت از سوی امام پذیرفته نشد و امام از بازرگان خواست که کارش را به عنوان بخشی از وظایف دینی خود ادامه دهد.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) در مورد استعفای دولت بازرگان، ما اطلاع کافی داریم. این سومین باری است که شایعات «جدی» و گزارشات روزنامه ها اظهار می کنند که نخست وزیر استعفا خواهد داد. بازرگان مجدداً همان دلایل را متذکر شده و آن دخالت دولت در دولت توسط کمیته های مذهبی و اشخاص بی مسئولیت می باشد. این دخالتها بازرگان را از حل مشکلات مملکت باز می دارد. دفعات قبل که بازرگان قصد استعفا داشت آیت الله خمینی لفظاً به وی قدرت کامل داده و از خواسته های وی حمایت کرده بود. این حمایت هر چند در مرحله اول مؤثر می باشد ولی همچون باد هوا است. قبلاً که دولت بازرگان دو بار چنین

ص: 554

«قدرت کاملی» را جهت اداره مملکت از امام خمینی گرفته بود سرابی بیش نبوده است. ما فکر می کنیم چنانچه نخست وزیر متقاعد شود که برای سومین بار در مقام خود باقی بماند، وی ضمانتهای اساسی از امام خمینی خواهد گرفت. مأمور گزارشگر مطمئن نیست که در رابطه با اوضاع کنونی حتی خمینی بتواند قدرتی را که بازرگان جهت اداره مملکت می خواهد، به وی بدهد. سئوال این است که اگر نخست وزیر استعفا دهد چه کسی می خواهد دولت بی کفایت موقت ایران را اداره نماید.

ب- ایران در برابر عراق:

1- نماینده آیت الله خمینی در بوشهر در اخبار روزنامه ها اظهار داشته که قاچاق اسلحه و کالاهای دیگر از عراق مشکلات عمده ای است که در مناطق جنوبی ایران در برابر دولت موقت ایران قرار دارد.

2- در دزفول گزارش شده است که مرز ایران و عراق توسط پاسداران انقلابی و ساکنین بومی محافظت می شود. این منطقه به عنوان راه قاچاق بین عراق و ایران معروف است.

نظر تهیه کننده: (محرمانه). برای مأمور گزارشگر جالب است که بومیان از مرز مراقبت می کنند نه ارتش. در حالیکه روزنامه های آزاد ادعا می کنند که مردم از مرز مراقبت می کنند باید پرسید که موقعیت و وضعیت ارتش در دزفول چگونه است. این وظیفه سنتی ارتش است.

3- رادیو ایران گزارش کرده است که یک هلی کوپتر عراقی در 29 ژوئن 79 به حریم هوایی ایران تجاوز کرده است. این رادیو هیچ گونه علتی را در ارتباط با تجاوز فوق بیان نکرده اما اظهار داشت که پاسداران انقلابی به طرف این هلی کوپتر تیراندازی کردند.

ج- اغتشاش در شهرستانها: در پایان هفته، از بیست و هشتم الی سی ام ژوئن 79، درگیریهای خشونت بار و تظاهرات صلح آمیز در شهرهای اهواز، آبادان، شادگان، خرمشهر و پیرانشهر به وقوع پیوسته است.

د- روند قانونی کارهای حقوقی متوقف شده است: دادستان عمومی تهران به شهربانی و ژاندارمری دستور داده است که تمام دستورات قانونی جهت تعقیب و دستگیری را متوقف نمایند تا راه حلی برای وقفه کنونی در کنترل زندان قصر پیدا شود. در اطلاعیه ای که دیروز توسط حسین شهشهانی، دادستان عمومی تهران صادر شد گفته شده بود که گروهی از عناصر غیرمسئول زندان قصر را از ماه فوریه گذشته در کنترل خود دارند و معلوم نیست چه کسی مسئول آنجاست. تمام تلاشهایی که به منظور توافق با این عناصر به عمل آمده به شکست منجر شده است زیرا تنها منطق آنها سلاحشان است. در اطلاعیه اظهار می شود که امتناع مقامات زندان قصر مبنی بر این که طبق دستورات قوه قضائی رفتار نمایند انجام درست اقدامات قانونی را غیرممکن کرده است. زندان قصر معمولاً هفت هزار زندانی را در خود جای می دهد ولی از ماه فوریه تعداد زندانیان به دو هزار نفر رسیده است که به «ضدانقلابی» بودن متهم می باشند. در بیانیه همچنین اظهار می شود که علیرغم ملاقاتهای پی در پی که با دادستان

ص: 555

کل انقلاب، اعضای شورای انقلاب، وزیر دادگستری و مقامات شهربانی انجام شده، اشخاصی که زندان را در کنترل دارند کماکان از واگذار کردن زندان به قوه قضائیه خودداری نموده اند.

ه- انتخابات مجلس خبرگان: انتخابات مجلس خبرگان که آخرین بررسی پیش نویس قانون اساسی را قبل از اینکه جهت رأی گیری به آراء عمومی گذاشته شود انجام خواهد داد در آخرین هفته ماه ژوئیه (اولیه هفته از ماه مرداد ایرانیان) همانطور که هاشم صباغیان، وزیر کشور، در مصاحبه اختصاصی با روزنامه تهران تایمز اعلام نمود، برگزار خواهد شد. وی اضافه کرد که رأی گیری فقط در یک روز و حداکثر به مدت ده ساعت در آن روز انجام خواهد شد. لایحه انتخابات اکنون هم به تأیید شورای انقلاب و هم کابینه بازرگان رسیده است و محتویات آن توسط صباغیان دیروز در روزنامه ها انتشار یافت.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) گزارش اطلاعاتی راجع به نسخه اصلی لایحه انتخابات به محض آنکه به دستمان برسد ارسال خواهد شد.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 255

محرمانه

شماره گزارش: 79 0249 684611 ژوئیه 1979 20 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) گزارش وضعیت حاضر حاوی مطالبی پیرامون عناوین ذیل است: همافران دست به تحصن می زنند؛ سرتیپ امیر رحیمی به عنوان رئیس پلیس نظامی ایران ابقاء می شود؛ حمله به گارد مخصوص سیاه جامگان سرتیپ رحیمی؛ امام خمینی عفو می کند؛ مشکلات در استان خوزستان دوباره بروز می کند؛ و تیراندازی به محوطه سفارت آمریکا در 10 ژوئیه 1979.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (محرمانه)

[الف]- همافران دست به تحصن می زنند: همافران نیروی هوایی در تهران و استانها در اعتراض به روش اداره نیروی هوایی دست به تحصن زده و آخرین تلاشها برای ممانعت از این کار را نادیده گرفتند. این تحصن علیرغم گزارشات روز گذشته مبنی بر موافقت همافران برای عدم انجام اقدامی و نیز علیرغم گفتگوها بین نمایندگان همافران و رئیس ستاد سرلشگر ناصر فربد، انجام گردید. یک منبع خبری از همافران نقل کرد که تحصن های دیگری در تبریز، مشهد، همدان، دزفول، بندرعباس، بوشهر و اصفهان انجام شده است. همافران به چندین چیز معترضند از جمله موارد مهم، این است که مقامات شورای 28 نفره نیروی هوایی آنها را به رسمیت نشناخته و دادستانی عمومی انقلاب در خصوص شوراهای مختلف آنها که از زمان

ص: 556

انقلاب در نیروی هوایی تشکیل داده اند ادعانامه تنظیم کرده است. آنها همچنین مدعی اند که طرحی در دست است که سیستم اطلاعات داخلی گذشته را احیا کند و می گویند که عوامل آمریکا و رژیم گذشته در نیروی هوایی همچنان حضور دارند. همافران همچنین هشدار دادند که در صورت عدم اجابت تقاضاهایشان گاردهای مستقر در پایگاههای نیروی هوایی نیز دست به تحصن خواهند زد. آنها همچنین تهدید کردند روز چهارشنبه «آنچه را که در نیروی هوایی می گذرد» افشا خواهند کرد. یکی از نمایندگان همافران به یک منبع خبری گفت که آنها فقط می خواهند حقایق را در معرض توجه مردم قرار دهند. او گفت «سکوت در این باره به معنای خیانت است». به گفته او مشکل دیگر همافران موقعیت درست آنها در نیروی هوایی است. شاه در سال 1968، این ایده را مطرح کرد و آنها را بین رده افسران و درجه داران جای داد. او گفت: ولی تا آنجا که به هیأت مسئولیت مربوط است ما نمی دانستیم در کجا قرار گرفتیم. «ادامه توجه به این عدم هماهنگی ما را مجبور ساخت از خود بپرسیم که موقعیت ما چیست». او گفت: سرلشگر فربد نسبت به انگیزه آنها احساس همدردی می کند اما برای به رسمیت شناختن شوراهایی که در داخل نیروی هوایی تشکیل شده هیچ اقدامی به عمل نیاورده است. این سخنگو مدعی شد که خود دولت این شوراها را به رسمیت شناخت لیکن دادگاه انقلاب بعداً دستور داد تا این کار متوقف شود. او پرسید«آیا دولت دارد تلاش می کند همان سیستم رژیم گذشته را حفظ کند یا قدمهای عملی برای تجدید حیات نیروهای مسلح بردارد». فربد به یک منبع خبری گفت که ادعای وجود عناصر آمریکا و ساواک در نیروی هوایی اساساً بی پایه است. او گفت که همافران با توجه به مشکلات جاری باید صبور باشند. او گفت: «همه مردم مشکلاتی دارند و همافران هم جزئی از مردم هستند». روزنامه آیندگان گفت که همافران در پایگاه شیراز تهدید کرده اند که در صورت عدم اجابت خواسته هایشان دست به تحصن خواهند زد.

نظریات تهیه کنندگان: (محرمانه) ادامه گزارشات حاکی از تأیید این نظریه است که همافران احساس می کنند انقلاب در کنار آنهاست. آنها با توجه به موقعیت خود در نیروی هوایی و جمهوری اسلامی، دارای قدرت برخورد بوده و دارند به سوی رویارویی با نیروی هوایی و دولت موقت ایران پیش می روند.

ب- سرتیپ امیر رحیمی در سمت رئیس دژبانی ابقاء می شود: مرجع گزارش شماره 248796846- روزنامه تهران تایمز (مورخ 11 ژوئیه 1979) گزارش کرده است که آیت الله خمینی دستور برکناری سرتیپ امیررحیمی صادره از سوی تقی ریاحی، وزیر دفاع را لغو کرد. شکاف بین سرتیپ رحیمی، ریاحی وزیر دفاع و سرلشگر فربد رئیس ستاد ارتش در مورد 3 نکته است:

1- رحیمی در تجدید ساختار ارتش ایران از طرفداران سرسخت نظم مطلق است. 2- رحیمی مخالف ورود مجدد مستشاران نظامی خارجی برای حمایت و آموزش نظامیان ایران

ص: 557

است. 3- رحیمی عقایدش را در مطبوعات مطرح می سازد، علیرغم آنکه از سوی سرلشگر فربد، رئیس ستاد ارتش، به او دستور داده شده کنفرانس مطبوعاتی نداشته باشد.

نظریات تهیه کنندگان: (محرمانه) موضع آیت الله خمینی در حمایت از یک ژنرال که رده پایین تری در ارتش دارد در نقطه مقابل حمایت از وزیر دفاع دولت موقت انقلابی و رئیس ستاد نیروهای مسلح یکی دیگر از نمونه های دخالت «دولت سایه» در تجدید ساختار کشور محسوب می شود. اینکه قدم بعدی دولت موقت انقلابی چه خواهد بود معلوم نیست. بار دیگر خمینی نتوانست از دولت موقت انقلابی ایران و بازرگان، نخست وزیر، حمایت کند.

ج- گارد مخصوص سیاه جامگان رحیمی مورد حمله قرار گرفت: به گفته ژنرال سیف امیررحیمی، یکی از اعضای نیروهای گارد مخصوص سیاه جامگان او اوایل روز گذشته در تهران توسط یک فرد ناشناس مورد اصاب گلوله قرار گرفت: احمد نوری یکی از چریکهای موسوم به سیاه جامگان، گارد مخصوصی که اخیراً تشکیل شده از ناحیه شکم مورد اصابت قرار گرفت و در حالیکه حال او وخیم گزارش شده بود خود را به بیمارستان رسانید. ژنرال رحیمی می گوید تیراندازی به سوی چریک او از درون یک اتومبیل شورلت با سه سرنشین و در یکی از خیابانهای جنوب شهر صورت گرفت. او گفت تیراندازی به وسیله یک اسلحه رولور انجام گرفت.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) این اولین باری است که به یک واحد گارد ویژه سیاه جامگان برای محافظت از ژنرال رحیمی اشاره می شود. در این موقعیت معلوم نیست چه کسی به محافظ فوق شلیک کرده و چه کسی مایل است به ژنرال رحیمی سوءقصد کند.

د- امام خمینی دستور عفو صادر می کند: امام خمینی روز دوشنبه یک دستور عفو عمومی صادر کرد که شامل «همه افرادی که در قتل یا شکنجه دخالت نداشتند، می شد». بیانیه خمینی که از سوی رادیو ایران قرائت گردید گفته می شود شامل حال اعضای نیروهای مسلح نیز می شود. او گفت آنهایی که از دستور عفو مستثنی می شوند «آنهایی هستند که مرتکب قتل شده یا آنهایی می باشند که زندانیان انقلابی ما را شکنجه کرده اند». دو ماه قبل مهدی بازرگان نخست وزیر گفته بود که از امام تقاضا کرده بود تا یک فرمان عفو صادر کند «تا بدین ترتیب امور به حالت عادی باز گردد».

مشخصاً مقامات پلیس و ارتش برای صدور فرمان عفو تأکید می ورزیدند تا روحیه نیروهای امنیتی ملت بدین وسیله حفظ شود. رژیم روز 3 ژوئیه اعلام کرد که شکایت جدید بر علیه اعضای پلیس و ارتش به خاطر حملات رژیم سابق بایستی تا روز 10 ژوئیه 1979 ثبت شود در غیر این صورت فاقد اعتبار تلقی خواهند شد. آیت الله خمینی اظهار داشت «از آنجا که لازم است امنیت شغلی نیروهای مسلح حفظ شود، ملت و من آنها را به خاطر حملاتی که ممکن است در رژیم گذشته مرتکب آن شده باشند می بخشیم. البته، استثناهای مربوط به عفو عمومی در خصوص اعضای نیروهای مسلح نیز مصداق خواهد داشت.» او گفت آن عده از

ص: 558

اعضای نیروهای امنیتی که مرتکب جرایمی شده اند که شامل عفو نمی شود باید تسلیم دادگاههای انقلاب شوند آن هم فقط از طریق خود نیروهای مسلح. خمینی افزود: «دیگران حق مداخله در این باره را ندارند».

نظریه تهیه کننده: محرمانه- این عفو، آن چیز وسیعی که فراگیر و مورد دلخواه ارتش باشد، نیست. بر اساس عفو فوق هنوز ابری از شک و تردید در مورد احتمال اتهام بستن باقی خواهد ماند و اینکه اتهامات واقعی هنوز مورد پذیرش واقع خواهد شد. پس از 10 ژوئیه اگر عفو به مرحله اجرا درآید و دستگیریها متوقف شود و قطع نظر از آن اتهامات مربوط به جرایمی که در دستور عفو گنجانده شده، آنگاه مسئله عفو یک گام مثبت از سوی خمینی در بازسازی نیروهای مسلح خواهد بود.

ه- مشکلات در استان خوزستان دوباره بروز می کند: گزارش ذیل در روزنامه تهران تایمز 11 ژوئیه 1979 درباره مشکلات در استان خوزستان درج گردیده است: «کلیه نیروهای مسلح باید بیست و چهار ساعته در حال آماده باش باشند» این موضوع را دریادار مدنی در پاسخ به ناآرامی های مستمر در استان پر دردسر خوزستان، روز گذشته اعلام کرد. دستور فوق در پی تظاهرات جدید از سوی عربهای ایرانی صادر گردید. هزاران تن از مردم به خیابانهای شهر هجوم برده و با انجام تظاهرات، حمایت کامل خود را از رهبرشان آیت الله آل شبیر خاقانی اعلام کردند. راهپیمایی و تظاهرات اعتراض آمیز که از سوی نیروهای چپگرای عرب سازمان دهی شده بود، در پی درخواست رهبران آنها مبنی بر عدم حمل سلاح و تلاش برای اجتناب از درگیری با نیروهای دولتی، به صورت صلح آمیز آغاز گردید. علیرغم همه تلاشهای به عمل آمده از سوی سازمان دهندگان، فردی از میان جمعیت خشمگین تظاهرکننده یک عدد نارنجک به طرف شعبه بانک ملی پرتاب کرد. تلاش برای به آتش کشیدن بانک نافرجام ماند و خسارتی به بانک وارد نیامد و کسی هم از رهگذرها آسیبی ندید. این تظاهرات از سوی عربهای ایرانی به مناسبت چهلمین روز درگیری مسلحانه آنها با نیروهای دولتی برگزار شد که طی آن چندین نفر کشته و مجروح شده بودند. تقاضا برای عدم حمل سلاح و اجتناب از هرگونه درگیری از سوی عیسی خاقانی برادر رهبر برجسته عرب آیت الله آل شبیر خاقانی به عمل آمده بود. پس از راهپیمایی اعتراض آمیز یک قطعنامه ده ماده ای صادر گردید که طی آن درخواست شده بود بدون هیچ قید و شرطی کلیه زندانیان سیاسی آزاد شوند و از دولت خواسته شد که حقوق کامل دموکراتیک را در چارچوب انقلاب اسلامی تضمین نماید. آنها همچنین از اهداف بلوچها، ترکمن ها، و دیگر خلقهای ستمدیده ایران که برای دستیابی به آمال خود در چارچوب انقلاب اسلامی تلاش می کنند، حمایت کردند. در این حال شیخ عیسی خاقانی برادر آیت الله شبیر خاقانی گفت: «مردمی که در تظاهرات روز گذشته در خرمشهر شرکت کرده بودند قصد داشتند به زندان خرمشهر هجوم برده و کلیه زندانی ها را آزاد کنند اما من در مسجد خرمشهر حاضر شدم و برای مردم صحبت کردم و آنها را از انجام این کار

ص: 559

خشونت آمیز منع کردم».

و- تیراندازی در اطراف محوطه سفارت یا داخل آن: حدود ساعت 24 روز 10 ژوئیه 1979، پنج تا پانزده تیر به فاصله 15 دقیقه در نزدیکی درب شمالی سفارت شلیک شد. هیچگونه خسارات مالی یا جانی به بار نیامد. ظاهراً برخی تیرها از سوی نیروهای کمیته در محوطه شلیک شده بود. تحقیقات در مورد این حادثه در جریان است.


مدیریت جدید کیهان

شلنبرگر

سند شماره 256

استفاده محدود اداری12 ژوئیه 1979 21 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7258

به: سازمان ارتباطات بین المللی، واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: مدیریت جدید کیهان

خلاصه: وابسته مطبوعاتی با سردبیر جدید و ناشر بازاری کیهان ملاقات کرد. سردبیر مبشری که از لایحه جدید مطبوعاتی شدیداً انتقاد می کند ولی حاجی مهدیان می گوید که تلاش می کند هیأت سردبیری خود را از دست کسانی که خود را با آرمانهای اسلامی وفق نمی دهند خلاصی بخشد. منابع موجود در کیهان معتقدند که مهدیان مجبور خواهد شد اکثر اعضای قدیمی هیأت سردبیری را بار دیگر استخدام نماید و در عین حال استقلال خود را نیز حفظ نماید. زرنگار، سردبیر پیشین کیهان در مورد قطع حقوق خود دست به اعتصاب زده است.

1- صبح روز چهارشنبه 22 تیرماه، روزن وابسته مطبوعاتی؛ اسدالله مبشری سردبیر کیهان و وزیر دادگستری پیشین با حاجی حسین مهدیان ناشر بازاری روزنامه ملاقات کرد. برخلاف ملاقات دو ماه گذشته اش در روزنامه کیهان، روزن متوجه شد که ساختمان روزنامه منظم و کار خود را از سر گرفته است و عاری از هرگونه تظاهرات و یا اجتماع گروهها شده است.

2- مبشری بیش از حد صمیمی بود و در پاسخ به سئوالات با صراحت سخن می گفت. وی در حال حاضر مشغول استخدام نویسندگان، گزارشگران و سردبیران جدید است. چون مدیریت جدید نتوانسته است نسبت به انقلاب از اکثریت هیأت سردبیران بیعت بگیرد. مبشری چهره ای صمیمی و عالم مآب است و از ادب قدیمی فارسی برخوردار و به همین دلیل وی نمی توانست در طول ملاقات با روزن، بسیاری از افراد مایل به استخدام را موقتاً به حضور نپذیرد. لایحه جدید مطبوعاتی آماده تصویب نهایی توسط شورای وزیران و شورای انقلاب می باشد. مبشری گفت که قصد دارد از لایحه انتقاد به عمل آورد و به همین دلیل نوشتار مچاله شده ای را که حاوی نکاتی بود بیرون کشید. وی این لایحه را نمونه ای از اختناق برعکس قانون 1353 رژیم گذشته عنوان کرد. وی در ابتدا گفت اگر قرار است ایران روش دموکراتیک را در پیش گیرد لازم نیست مجموعه قوانین مطبوعاتی پدیدار گردد. سپس به اظهارنظر

ص: 560

پرداخت و گفت فکر نمی کند که این لایحه به ابتکار میناچی، وزیر ارشاد ملی، تهیه شده باشد چون او در گذشته نیز حامی حقوق بشر بوده است. ولی ممکن است از ابتکارات فردی چون بنی صدر بوده باشد. وی گفت معیار اصلی کسب امتیاز انتشار که همانا نداشتن سوءپیشینه توسط ناشر است به دولت یک اسلحه نیرومند جهت تأدیب مطبوعات می دهد. با اشاره به بند 11 لایحه مطبوعاتی، که از ناشران خواستار درج صریح نام جواز و مدیریت در صفحه اول انتشار و تغییر آدرس سریع در صورت امکان می باشد و نیز خواستار ارائه فهرست توزیع به وزارت ارشاد است گفت که این شرایط بوی دیکتاتوری می دهد. وی به شدت از بند 16 که روزنامه نگار را در برابر منابع خبری خود مسئول می داند، انتقاد کرد. مبشری گفت که این لایحه انتشارات را محدود می سازد مگر آنکه وزارت ارشاد ملی از تمایلات دقیق سیاسی مدیریت مطلع شود که این باورنکردنی است و به هیچ وجه به دولت ارتباط ندارد.

3- حاجی مهدیان، فرد بازاری که «تاجر آهن» نامیده می شود و در «آیندگان» شدیداً مورد انتقاد قرار گرفته و در آن وی از دوستان دیرین مالک پیشین کیهان دکتر مصباح زاده خوانده شده، فردی باریک اندام، غیرقابل پیش بینی و کم حرف و پنجاه ساله است. می گویند وی به خوبی با خمینی ارتباط دارد و دائماً به اقامتگاه امام در پاریس در اوایل زمستان سال 1358 سر می زده است. منابع موجود در کیهان معتقدند که مهدیان دستورات لازمه را خود به کیهان نمی دهد بلکه این فرامین را از طرف روحانیون وابسته به خمینی در قم دریافت می دارد. مهدیان در مورد پیدایش راه حل داخلی با هیأت سردبیران 110 نفره سخن گفت که از کل اعضای آن خواسته شود که با دریافت حقوق بیشتر استخدام شوند و با پیمان وفاداری به انقلاب اسلامی تا زمانی که مدیریت از آنها راضی باشد به کار خود ادامه دهند. بنا به گفته مهدیان 45 تن از اعضای هیأت سردبیران قبلی بار دیگر استخدام شده اند و با دیگران نیز مذاکراتی در حال صورت گرفتن است. مهدیان گفت که وی برای هر یک از افراد هیأت، پرونده ای درست کرده و می داند که کدامیک از آنها به انقلاب خیانت کرده اند. منابع موجود در کیهان معتقدند که مهدیان نمی تواند آن قدر در کارها پیشرفته باشد چون حتی ساواک هم در مورد گزارشگران اطلاعات دقیق و کامل نداشت. منابع مدعی هستند که مهدیان هنگامی که می خواست استقلال خود را حفظ کند به اکثر سردبیران حمله ور شد. این گروه معتقد است که روزنامه در انتشار نشریات روزانه با اوضاع سختی روبه رو شده است. منابع احساس می کنند که مهدیان سرانجام به اعضای قدیمی هیأت سردبیران در آینده روی خواهد آورد و تا زمانی که آنها حقوق خود را دریافت دارند دوام خواهند آورد.

4- مهدیان مجبور شد به گفتگوی خود با روزن خاتمه دهد چون یک هیأت سودانی برای برگزاری نماز ظهر از راه رسیده بود. بیش از یک دقیقه طول نکشید که وی با گرفتن وضو خود را برای نماز آماده کرد، و با عذرخواهی هیأت را به نمازخانه جدید خود دعوت نمود. وی از روزن خواست که بار دیگر نزد وی بیاید.

ص: 561

5- منابع کیهان به روزن گفتند که دکتر کاظم زرنگار سردبیر پیشین کیهان در غیاب دکتر مصباح زاده در دفتر خود دست به اعتصاب زده است. زرنگار از روزنامه اخراج شده لیکن شرایط پرداخت حقوق بازنشستگی خود را نپذیرفته است. کیهان در ازاء هر سال کار حقوق دو ماه را به وی خواهد پرداخت ولی وی مایل به دریافت حقوق سه ماه است.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 257

محرمانه

شماره گزارش: 684602507912 ژوئیه 1979 21 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) این گزارش حاوی مطالبی درباره عنوانهای زیر است: سرلشگر فربد انتصاب مجدد سرتیپ امیررحیمی توسط آیت الله خمینی را تأیید می کند؛ برخورد دینی ایران و عراق؛ یک لوله نفتی دیگر در محدوده خوزستان منفجر شد؛ دژبان برای حفاظت لوله نفت؛ تیمسار پالیزبان در دیزج دیده شده و مطالب جالب دیگر.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (محرمانه)

الف) سرلشگر فربد انتصاب مجدد تیمسار رحیمی توسط آیت الله خمینی را تأیید می کند: در اخبار امروز ایران این خبر که آیت الله خمینی تیمسار امیررحیمی را با اینکه تقی ریاحی وزیر دفاع او را از کار برکنار کرده بود دوباره منصوب کرد به چشم می خورد.

وقتی از سرلشگر ناصر فربد رئیس ستاد پرسیده شد او گفت این مطلبی است بین دولت و رهبر مملکت. سرلشگر ریاحی در یک گفتگوی مطبوعاتی گفت که او البته می توانسته سرتیپ رحیمی را از سمتش برکنار کند ولی دستور امام از او بالاتر است. او به مطلبی اشاره می کرد که تیمسار رحیمی گفته بود او (یعنی وزیر دفاع ریاحی) حق ندارد او را از کار برکنار کند.

سرلشگر ریاحی گفت که اگر امام دستور داده است که رحیمی بماند پس او باید بماند.

ریاحی درباره ادعای رحیمی درباره اینکه توطئه ای در کار بوده که او را از کار برکنار کنند جواب داد که نه فقط چنین موضوعی نبوده ولی شخصی که ادعا می شود که این خبر را به تیمسار رحیمی رسانده نیز وجود ندارد. ما سرتیپ رحیمی را برکنار کردیم زیرا او زیاد صحبت می کند و برخلاف قانون ارتش مصاحبه های مطبوعاتی تشکیل می دهد. ریاحی گفت که دستورات خمینی بالاتر از دولت است.

او گفته فرمانده دژبان بی انضباط بودن ارتش را رد کرد. او گفت همه ما به جز عده معدودی انضباط داریم. ریاحی اضافه کرد که امیررحیمی زیاد صحبت می کند و او مخالف

ص: 562

حرف زدن زیاد از حد است.

وقتی از رحیمی درباره حکم برکناری او پرسیده شد او جواب داد که فرمانده کل قوا خمینی است و از او اطاعت می کند و امام، همه اختیارات شاه معزول را دارد. او گفت که امام گفته در پست خود بمان و من ماندم. او گفت به وزیر دفاع ملی نوشته ام که هر موقع امام به من دستور دهند پست خود را ترک خواهم کرد.

ب) ایران و عراق در مقابل هم: اخبار ایران حکایت می کند که هواپیماهای عراقی روز دوشنبه به حریم هوایی ایران تجاوز، به سه دهکده حمله کرده و 10 نفر را کشته شده اند. از قول فرانس پرس گفته شده که هواپیماهای عراقی به حریم هوایی ایران در مریوان حمله کرده اند. استاندار آذربایجان غربی برای بررسی اوضاع در منطقه به این محل رفته، فرماندار سردشت گفت که 5 نفر در روستای سرشیو کشته شده اند. یک گزارش از سنندج حاکیست که هواپیماهای عراقی به دهکده سردوش حمله کردند. او گفت که 8 نفر در حمله کشته شدند و قسمت زیادی از ده ویران گشت.

(2)روزنامه تهران تایمز امروز گزارش داد که یک منبع دولتی اعلام کرده که افراد مسلح عراقی و ضدانقلابیون به یک جزیره ایرانی حمله کرده و با نیروهای امنیتی [نظامی] ایران جنگیده اند. منبع دولتی که حاضر نشد نامش را فاش کند گفت که یک پاسدار در جزیره مینو کشته و یک عراقی زخمی شده است.(1)

جزیره مینو در اروندرود بین ایران و عراق قرار دارد. طرف ایرانی خاطرنشان می کند که افراد مسلح عراقی و ضدانقلابیون به دهکده الوانیه در جزیره مینو حمله کرد که در نتیجه یک پاسدار کشته شد. چند لحظه بعد نیز افراد ناشناس مسلحی بر روی مأمورین امنیتی [نظامی] آتش گشودند. گروه دوم تعدادی نارنجک انداز و کلاشینکف از خود به جا گذاشت. گفته می شود یک قایق عراقی که قصد پیاده شدن در جزیره را داشت مجبور به ترک شد و یک سرنشین آن مورد اصابت گلوله از ناحیه سینه قرار گرفت و به رودخانه پرت شد. نام این عراقی سالم فراهانی ذکر شد که هم اکنون در بیمارستانی در آبادان در دست مأمورین است.

(3) در تهران تایمز امروز نوشته شده که جمشید حقگو استاندار آذربایجان غربی گزارش فرانس پرس را مبنی بر اینکه دو جنگنده عراقی به چند دهکده مابین سردشت و مریوان حمله کرده و 10 نفر را کشته و تعدادی را مجروح کرده اند، تکذیب کرد. او گفت طبق گزارشاتی که به او رسیده این درگیری در منطقه مرزی عراق و ایران بوده و هیچکس کشته نشده و اصلاً درگیری به خاک ایران کشیده نشده بود.

ج) یک لوله نفتی دیگر در خوزستان منفجر شد: در یک انفجار در شب گذشته روزنامه اطلاعات گزارش می دهد که انفجار در نیمه شب دیشب اتفاق افتاد و بعد از آن آتش سوزی

1- در اصل سند، شماره ( 1) نیامده است. م.
ص: 563

ایجاد شد. فرماندار آبادان متذکر شد که یک تیم متخصص به منطقه اعزام شده که هر چه زودتر آتش را مهار کنند. گزارشات بعدی حاکیست که آتش بعد از یک تلاش دو ساعت و نیمه خاموش شده است. در هر حال حسن نزیه رئیس هیأت مدیره شرکت نفت از تیمسار امیررحیمی فرمانده و دژبان مرکزی درخواست کرد که حفاظت لوله ها را به عهده بگیرد. درخواست به وسیله تلفن به مرکز دژبان در تهران ابلاغ شده بود.

د) استفاده از دژبان برای حفاظت از لوله های نفت در جنوب: فرمانده دژبان دیشب اعلام کرد که او آماده است تا 3000 سرباز برای حفاظت از لوله های نفتی به منطقه نفت خیز خوزستان بفرستد.

تیمسار امیررحیمی در تماسی با حسن نزیه گفت که او حاضر است هر وقت که دولت اجازه دهد حتی برای محافظت از تمام لوله های نفتی ایران اقدام کند. به هر حال تصمیم گرفته شد که حسن نزیه در این مورد با دولت مذاکره کند. از منابع مطلع گزارش می رسد که دولت قصد دارد که از هرگونه اقدام در جهت خرابکاری یا انفجار لوله ها جلوگیری به عمل آورد. تیمسار رحیمی گفته که او حاضر است این کار را انجام دهد و اقداماتی را که در جهت به خطر انداختن انقلاب اسلامی به عمل می آید خنثی کند. او گفت که دژبان قبلاً نیز به وظایف خود در حفظ اماکن دولتی، انبارها و پایگاهها عمل می کرده است. او گفت که او یک سرباز است و همراه بقیه سربازان حاضر است به هر نقطه رفته و مسئولیتی قبول کند که برای خدمت به ملت و مملکت باشد.

ه ( تیمسار پالیزبان در دیزج دیده شده: ژنرال فراری پالیزبان که گفته می شود با اغتشاشات کردستان دست دارد در دهکده دیزج واقع در 45 کیلومتری جنوب غربی ارومیه با 15 تن از همکارانش دیده شده است. گفته شده است که ژنرال فراری در منزل یکی از افراد با نفوذ ده با عده ای از فئودالها و زمینداران جمع شده و برای بیشتر متشنج کردن اوضاع نقشه کشی می کردند. نقشه این است که آنها قره تپه و قوشجی و راههای منتهی به آن را تصرف کرده و بعد از آن شهرک سلماس را اشغال و حضور نظامی خود را در کردستان و آذربایجان گسترش دهند. همان گزارش حاکی است که نیروهای خارجی حاضرند مخارج 20000 مرد جنگی تحت فرماندهی یک عامل چپی را برای اجرای این نقشه بپردازند.

و) مطالب جالب دیگر:

(1) بر اساس گزارشات جدید، اگر امام خمینی از قبول ریاست جمهوری اسلامی ایران خودداری نماید، آیت الله خلخالی آماده است که خود را کاندیدای این شغل کند. او گفته است که نمی تواند در مورد این مسئله بی تفاوت بماند، زیرا که او احساس می کند این مسئله بیش از آنچه یک شغل سیاسی باشد، لازمه انجام وظیفه برای اوست که اداره ریاست جمهوری را به عهده بگیرد.

(2) افراد مهاجم ناشناس یک واگن از خط آهن خرمشهر اهواز را منفجر کردند. آنها

ص: 564

همچنین دو نارنجک به طرف دفتر راه آهن خرمشهر پرتاب کردند که خسارات جانی و مالی نداشت.


پاکسازی رادیو و تلویزیون ملی ایران

سند شماره 258

محرمانه15 ژوئیه 1979 24 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7321به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: پاکسازی رادیو و تلویزیون ملی ایران

1- علی صفا، یکی از مفسرین رادیویی رادیو و تلویزیون ملی ایران که معمولاً در برنامه های زنده ای پیرامون رویدادهای سیاسی بحث می کرد ناگهان در اواخر هفته گذشته به سانسور رادیو و تلویزیون حمله ور شد و استعفای خود را اعلام کرد. وی گفت کار خود را از سر نخواهد گرفت مگر آنکه «انقلابیون کاذب» برکنار شوند.

صفا در تفسیر خود گفت رادیو و تلویزیون مغرضانه عمل می کنند. موضوع سعادتی و ربوده شدن فرزندان آیت الله طالقانی نمونه بارزی از این «دروغ پردازی هاست».

وی گفت «اخبار تنها بر واقعیات استوار نیست بلکه بر رغبت و عدم تمایل مقامات تکیه دارد.» صفا افزود نه تنها اخبار داخلی سانسور می گردد بلکه «اخبار خارجی نیز بر احساسات شخصی استوار است و نه واقعیات.» صفا در مقام تشریح گفت: متأسفانه رسانه های گروهی ما در اختیار کسانی قرار گرفته که در رابطه با ارزشهای انقلابی آشنایی و یا مسئولیت کافی ندارند. وی معتقد است که رادیو و تلویزیون می تواند در خنثی سازی توطئه ها علیه انقلاب، ممانعت از تشنج در سرتاسر کشور و ترغیب وحدت به جای تفرقه در میان مردم نقش مهمی را ایفا نماید.

2- به خاطر استعفای صفا و تهدید حزب دموکرات کردها به تظاهرات علیه پخش برنامه های ضدانقلابی رادیو و تلویزیون ملی ایران و نامه سرگشاده جبهه دموکراتیک ملی به بازرگان مبنی بر متهم ساختن رادیو و تلویزیون ملی ایران به «انتشار تعمدی اکاذیب در میان مردم ایران» و ممانعت آنها از ابراز عقیده احزاب سیاسی، خمینی یکی از روحانیون را برای عهده گیری سرپرستی شوروی برنامه ریزی رادیو و تلویزیون ملی ایران انتخاب کرد.

طبق این فرمان حجت الاسلام سیدمحمد موسوی [خوئینی ها] با سرپرست رادیو و تلویزیون ملی ایران فعلی صادق قطب زاده همکاری خواهد داشت. گرچه ممکن است این امر نتیجه فشار عمومی در جهت نرم تر شدن بازده خشک رادیو و تلویزیون ملی ایران و تلاش خمینی در از میان برداشتن انتقاد شدید در مورد قطب زاده باشد، ولی بنا به گزارش تهران تایمز، خمینی تصریح کرده است که برنامه ریزیهای موسوی کاملاً با آرمان های اسلامی مطابقت خواهد داشت.

شلنبرگر


گزارش وضعیت ایران

ص: 565

سند شماره 259

محرمانه

شماره گزارش: 79 252 684616 ژوئیه 1979 25 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) گزارش وضعیت زیر حاوی اطلاعاتی درباره موضوعات زیر است: خشونت در ایران،؛ راهپیمایی وحدت، نامه ژنرال رحیمی به بازرگان، مسئله همافران.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- خشونت در ایران:

1- تهران: دیروز در ساعت یک و سی دقیقه بعد از ظهر، دو فرد مسلح ناشناس که پیراهن مشکی به تن داشتند به سوی آیت الله سیدرضی شیرازی آتش گشودند. حادثه مزبور موقعی که آیت الله پس از پایان نماز در مسجد شفا به سمت خانه در حرکت بود اتفاق افتاد اما تلاش قاتلان نافرجام ماند. ساکنان حوالی مسجد شفا (که آیت الله شیرازی مؤسس آن است) موقعی که صدای تیراندازی را شنیدند آیت الله را به بیمارستان 501 ارتش در نزدیکی آنجا انتقال دادند. آیت الله که توسط سه گلوله از ناحیه بازو و ران مجروح شده بود به بخش اورژانس انتقال یافت. طی دو ساعت و نیم پزشکان چندین عمل جراحی روی وی انجام دادند و سپس آیت الله به اتاق جداگانه ای منتقل شد که بتواند استراحت کرده و بهبود یابد. آیت الله شیرازی سرپرست یکی از کمیته های شمال تهران بود. مسئولین کمیته گفتند که وی در زمستان گذشته به مدت بیست روز همراه امام خمینی که دوران تبعیدش را می گذراند، در پاریس بوده است.

2- مطبوعات در مورد خرمشهر موارد زیر را گزارش کرده اند: دیروز دو فرد مهاجم، سوار بر یک موتورسیکلت و یک اتومبیل به سوی مراسم یادبودی که در یکی از مساجد برگزار می شد بمب انداختند که حداقل پنج نفر کشته شدند. طبق اظهار دفتر آیت الله شبیر خاقانی، رهبر مذهبی قوم عرب، چهار نفر دیگر در حمله مسلحانه به اقامتگاه وی کشته شدند. عباس علوی، فرماندار خرمشهر، به مطبوعات گفت که مردی مظنون به شرکت در بمب گذاری در مراسم یادبود مسجد یادشده دستگیر شده و تحت حفاظت شدید در بیمارستان نگهداری می شود. عباس علوی، فرماندار گفت که شخص مزبور در انفجار بمب زخمی شده است. اما از ذکر نام او خودداری کرد. او از مهاجمین به عنوان عوامل ساواک و دیگر عناصر وابسته به شاه سابق یاد کرد. پس از دو حادثه اخیر در مراسم یادبود مسجد و منزل آیت الله خاقانی، تیراندازی های پراکنده سکوت خرمشهر را درهم شکست. موقع حمله به خانه آیت الله، وی در خانه نبود و خانواده اش نیز از افشای محل او خودداری کردند. دیروز موقعی که هزاران نفر جهت برگزاری مراسم سومین روز یکی از پاسداران انقلاب که در زد و خورد هفته گذشته

ص: 566

کشته شده بود در مسجد جامع شهر جمع شده بودند، خشونتهایی به وقوع پیوست.

جمعیت عزادار مسجد را پر کرده بود و در همین موقع موتورسیکلت و اتومبیلی که در پی اش روان بود به سرعت از جلوی مسجد گذشتند و دو بمب به وسط جمعیت پرتاب کردند که منفجر شد. علوی گفت که حدود سی نفر زخمی شدند که به بیمارستان انتقال یافتند. گزارشات غیررسمی حاکی از آن است که تعداد زخمی شدگان بیش از پنجاه نفر است. در بین چهار نفری که در منزل آیت الله خاقانی کشته شدند، محافظ جوانی به نام محمدجاسم بود که جهت حفاظت از آیت الله گمارده شده بود. مأمورین امنیتی دو مرد را که مظنون به شرکت در طرح انفجار پل خرمشهر هستند همراه با مقداری مواد منفجره دستگیر کرده اند. علوی، فرماندار، گفت که پس از حوادث امروز چندین نفر دستگیر شده اند و دولت کاملاً هشیار است. همچنین مردان مسلح ناشناس بزرگراهی را که از سمت شمال به اهواز منتهی می شود به اشغال خود درآورده و با چماق و سنگ به اتومبیل ها حمله ور شدند. طبق گزارشات رسیده بیش از شصت اتومبیل توسط حمله کنندگان آسیب دید. مأموران گفتند که دریادار احمد مدنی، استاندار خوزستان، دستور سرکوبی شدید آشوبها را داده بود.

3- کردستان: شهر مرزی مریوان به دنبال درگیری روز شنبه که بیست و دو کشته و چهل مجروح به جای گذاشت، هم اکنون در حالت آرامش قبل از توفان به سر می برد. علیرغم موقعیت مرزی شهر که در پانزده کیلومتری عراق قرار دارد، چنین به نظر می رسد که درگیریها کلاً یک امرداخلی باشد. در مصاحبه ای با روزنامه «تهران تایمز» یکی از سخنگویان «احمد مفتی زاده» نماینده کمیته کردستان گفت که در حادثه مریوان کمیته انقلاب اسلامی با گروههای چپگرای کردستان جنگیده است. در حالی که عضو کمیته مستقر در سنندج اظهار داشت که درگیری بین نیروهای اسلامی و گروههای چپگرا بوده است، نماینده حزب دمکرات کردستان گفت که درگیری بین فئودالها و عناصر ضدانقلاب وابسته به رژیم شاه که در کمیته ها نفوذ کرده اند، با کشاورزان کُرد که خواستار حقوقشان هستند، رخ داده است. طبق گزارشات واصله، پاسداران انقلاب به عنوان یک گروه، حزب دمکرات کردستان را متهم به افروختن آتش درگیری کرده است، در حالی که شیخ عز الدین حسینی، رهبر روحانی چهار میلیون کُرد ایرانی، در این مورد زمینداران مرتجع را مقصر دانست. مقامات و مسئولینی که به صحنه مقابله شتافتند عبارت بودند از قائم مقام استاندار کردستان، سه نفر از اعضاء انجمن شهر سنندج و عبدالرحمن قاسملو دبیرکل حزب دمکرات کردستان و نماینده آیت الله محمود طالقانی که در پی حوادث کردستان درماه مارس گذشته وظیفه برقراری صلح را برعهده داشت. علیرغم نیروی پزشکی اعزام شده احتمالی از سوی دفتر مفتی زاده در سنندج، شهردار مریوان اظهار داشت که کادر پزشکی و امکانات موجود در بیمارستان محلی وابسته به شیروخورشید جهت مداوا و مراقبت از امکانات موجود در بیمارستان محلی وابسته به شیروخورشید جهت مداوا و مراقبت از مجروحین کافی نیست. از شهرهای کردنشین سقز، بانه و مرودشت درخواست کمک شده

ص: 567

است. در حالی که دفتر مفتی زاده در گفتگو با روزنامه «تایمز» تعداد کشته شدگان را بیست و دو تن ذکر کرده، بعضی منابع از قول شهردار نقل قول کردند که تعداد کشته شدگان تنها نصف رقم ذکر شده می باشد. سخنگوی مزبور اظهار کرد که در ساعت 10 صبح روز شنبه یکی از گروههای چپگرا، پاسداران را وادار کرد که سلاحشان را به زمین بگذارند و زمانی که پاسداران از پذیرش این امر خودداری کردند تیراندازی شروع شد و سیزده نفر از پاسداران به همراه 9 نفرو یا بیشتر از طرف دیگر کشته شدند.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) به نظر می رسد که خشونت و درگیری مجدداً در تهران و استانهای دیگر بالا گرفته است. با درک این موضوع که فقط درگیری های بزرگ در رسانه های گروهی گزارش می شود، باید از خود پرسید که سطح واقعی اعمال خشونت آمیز که روزانه و شبانه در ایران به وقوع می پیوندد چقدر است؟

ب- راهپیمایی وحدت: در روز هفدهم ژوئیه، راهپیمایی وحدت به نشانه وفاداری مردم نسبت به جمهوری اسلامی برگزار خواهد شد. حزب جمهوری اسلامی راهپیمایی را ترتیب داده است و به هر حال گزارشات مطبوعات حاکی از آن است که تمام گروهها و احزاب موافقت کرده اند که در راهپیمایی بدون نام و عنوان خود شرکت کنند.

ج- رحیمی دیروز نامه ای به مهندس بازرگان، نخست وزیر، فرستاده است. در این نامه عنوان شد که ارتش خواستار قبول مسئولیت در مورد برقراری نظم و قانون در خوزستان و کردستان است مشروط بر اینکه فعالیتهای کمیته و سپاه در این مناطق متوقف شود. دیروز مضمون نامه توسط منابع موثق برای روزنامه «تهران تایمز» فاش شد. در نامه مزبور ذکر گردیده: نظر به شرایط غالب در جنوب و غرب ایران و موقعیت توأم با هرج و مرج مرزها ارتش مایل است که وظیفه برقراری نظم و قانون را در این مناطق برعهده گیرد مشروط بر اینکه کمیته انقلاب و پاسداران انقلاب اکیداً از مداخله در امور این مناطق منع شوند. هم اکنون ارتش در حال بازیابی قدرت خویش بوده و آماده هرگونه مأموریت امنیتی است و در صورتی که اختیار کامل به آن داده شود، قادر خواهد بود که نظم و قانون را در خوزستان و کردستان برقرار سازد. طبق اظهار منبع مزبور پرسنل (ارتش) تماماً با این نظر موافقت کرده اند و حاضر به هر اقدامی هستند مشروط بر اینکه دولت موارد ذکر شده فوق را رعایت نماید و هم اکنون منتظر تصمیمات نخست وزیر در این باره اند.

د- موضوع همافران: امروز روزنامه آیندگان گفت، انتظار می رود که ظرف دو روز آینده گفتگوها بین فرماندهان ارتش و همافران نیروی هوایی (که هم اکنون به مرحله تحصن سرتاسری رسیده است) به نتیجه برسد. گفتگوها ادامه دارد و در همان حال همافران آماده می شوند که فردا با تحصن خود حمایتشان را از دیگر همکاران خود در نیروی هوایی به نمایش بگذارند. روزنامه آیندگان گفت که از تمام پایگاههای کشور، همافران راهی تهران هستند که اجتماع بزرگ خویش را به نمایش بگذارند. در پیامی که در روزنامه امروز منتشر

ص: 568

شده، همافران گفته اند که تعدادی از عناصر وابسته به امپریالیسم در نیروی هوایی هستند که سعی دارند به آنها وصله های ناجور بچسبانند. در ضمن امروز حمایتهای بیشتری از حرکت همافران از طرف نورالدین غروی، استاندار آذربایجان شرقی، و از سوی جبهه دموکراتیک ملی به عمل آمد. غروی نسبت به آشوب و اضطراب عمومی در بین مردم هشدار داد و گفت که خواسته های همافران به طور اخص انسانی و اسلامی است. جبهه دموکراتیک ملی گفت که همافران خواهان تأسیس شورای مرکزی در ستاد فرماندهی نیروی هوایی اند که امور نیروی هوایی را اداره کند و ضمناً توسط مقامات مملکتی به رسمیت شناخته شود. آنها خواستار تصفیه عناصر ضدمردمی در نیروهای ارتش در کلیه سطوح می باشند. آنها نیز خواستار آنند که ابهام موجود در شرایط استخدامی آنها توضیح داده شود و اخراجهای بدون مجوز خاتمه یابد و اینکه تحصن حق آنها بوده و دولت باید خواسته های مشروعشان را به طور کامل جواب بدهد. بدین ترتیب است که دولت می تواند به تأسیس و بنیانگذاری یک نیروی هوایی قوی مطمئن باشد.


تحولات نظامی در ایران

سند شماره 260

محرمانه17 ژوئیه 1979 26 تیر 1358

از: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی. 5098

به: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران

موضوع: تحولات نظامی در ایران

1- (بدون طبقه بندی) تقی ریاحی، وزیر دفاع، پس از مناقشه ای که بین او و رئیس پلیس نظامی یعنی سرتیپ امیر رحیمی درگرفت از سمت خود استعفا کرد. هفته قبل وزیر دفاع، رحیمی را اخراج کرده بود و با مخالفت آیت الله خمینی روبرو شد و در نتیجه اختیارات ریاحی کاهش پیدا کرد. هنوز معلوم نیست که آیا نخست وزیر، بازرگان، این استعفا را پذیرفته است یا نه، ولی گزارشهای تأیید شده حاکی از آن است که دولت آن را نخواهد پذیرفت. از زمان انتصابش به عنوان وزیر دفاع، ریاحی تأثیر چندانی بر وضع ارتش نداشته است. این ژنرال 70 ساله از سال 1953 با ارتش در تماس نبوده و با رویدادها و پیشرفت های مدرن نظامی نیز بیگانه است.

2- (محرمانه) گزارش دفتر وابسته دفاعی آمریکا حاکی از آن است که مذاکرات بین سران نظامی و همافران اعتصابی نیروی هوایی که خواستار افزایش نقش خویش در مدیریت این نیرو که هم اکنون از طریق کمیته های انقلابی تحت کنترل آنهاست، ادامه دارد. آنها تا حدودی از حمایت سیاسی نیز برخوردار شده اند که حمایت جبهه ملی دموکراتیک از آن جمله است. تکنسین ها برای تعهد و نگهداری تجهیزات پیشرفته نیروی هوایی مورد نیازند به همین دلیل ممکن است خواستهای آنان تحقق یابد.

ص: 569

2- (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) در زمینه دیگر رویدادهای نظامی، دفتر وابسته دفاعی گزارش داده است که اف-14 های نیروی هوایی ایران روزانه پنج شش پرواز محدود انجام می دهند. حدود 15 استاد خلبان، این پروازها را انجام می دهند. در تاریخ 9 ژوئیه، یک هواپیمای اف-14 در فرودگاه تهران پرواز تماس با زمین و پرش را انجام داد. اف-14 های ایران در اصفهان و شیراز مستقر شده اند. نیروی هوایی در نظر دارد بقیه خلبانان اف-14 را آموزش مجدد دهد تا این اسکادران به مرحله مجدد عملیاتی دست یابد. به خاطر فقدان لوازم یدکی و وخامت توان تعمیراتی و نگهداری، آمادگی اسکادران اف-14 تا مدتهای مدید تحقق نخواهد یافت.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 261

محرمانه

شماره گزارش: 79 0253 684617 ژوئیه 1979 26 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) - این گزارش که در مورد وضع ایران می باشد عناوین زیر را دربر دارد: استعفای سرلشگر ریاحی مورد قبول واقع نشد. همافران نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی. کنفرانس مطبوعاتی تیمسار سیف[سید] امیررحیمی. موضوعات مورد علاقه و گزارش تولید نفت.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- استعفای سرلشگر ریاحی مورد قبول واقع نشد: اطلاعات زیر از مقالات روزنامه تهران تایمز و نشریه پول ایران (نشریه چکیده اخبار) ایران می باشد. طبق اظهارات روزنامه کیهان و خود وزیر دفاع، سرلشگر ریاحی، دومین وزیر دفاع ایران بعد از انقلاب استعفا داده است ولی صادق طباطبایی یکی از سخنگویان دولت بعداً اظهار داشت که استعفای وی پذیرفته نشده است. در تماسی که سرلشگر ریاحی با یکی از خبرنگاران داشت تأیید کرده بود که از کار کناره گیری نموده گرچه دلایل آن را بیان نداشت. به هرحال واضح بود که استعفای وی مربوط به انتصاب مجدد تیمسار رحیمی، رئیس دژبانی می باشد که علیرغم میل وی صورت گرفته است. منابع خبری اضافه کردند که ریاحی در این هفته هیچکس را به ملاقات نپذیرفته که این مسئله نشان می دهد که وی در آستانه کناره گیری می باشد. همچنین وی در جلسه امروز صبح کابینه دولت حضور نداشت. منابع خبری به مجله ایران پول (چکیده اخبار) گفتند که اگر این امر حقیقت داشته باشد استعفای سرلشگر ریاحی پیروزی رحیمی را مستحکم خواهد کرد و می تواند سکوت نامعلوم وی را در کنفرانس مطبوعاتی امروز توضیح دهد. (به پاراگراف 3

ص: 570

در صفحه بعد رجوع شود). منابع خبری بی درنگ در مورد جابجایی او با داریوش فروهر، وزیر کار که دوست صمیمی تیمسار رحیمی و رهبر بلافصل جبهه ملی است شروع به تحلیل کردند، یک منبع آگاه نزدیک به فروهر به نشریه پول ایران (چکیده اخبار) گفت که وزیر کار تا دو ماه پیش برای این مقام سخت تلاش می کرده است. انتصاب وی در این مقام فعلاً به آیت الله خمینی مربوط است. منبع خبرگفت که «فروهر فرد قابل اعتمادی است». منابع خبری اظهار می دارند که چنانچه فروهر در مقام وزیر منصوب می شد می توانست به کار سرلشگر ناصر فربد، رئیس ستاد ارتش پایان دهد، هر چند که او در میان نظامیان رده بالای ارتش از احترام خاصی برخوردار است. یک منبع آگاه گفت که فربد که شخصی مجرب است مانند رحیمی و مدنی. مدتها پیش قبل از اینکه انقلاب آنها را دوباره به کار دعوت نماید بازنشست شده و از ارتش کناره گیری کرده بود. من فکر می کنم که ارتش با علاقه زیادی جریانات را زیرنظر دارد. انتخاب وزیر جدید می تواند بیانگر این باشد که آیا دولت به آرامش خود ادامه داده و راه حل محتاطانه ای را جهت بازسازی ارتش انتخاب می کند و یا اینکه ما راه حل دیگری را در پیش روی خواهیم داشت. این منبع اضافه کرد که علیرغم ارتقاء مقامش، رحیمی از حمایت زیادی در ارتش برخوردار نیست. «با اینکه وی آشکارا از حمایت خمینی برخوردار است ولی موقعیت وی آنچنان استوار نیست». در مصاحبه بعدی که ریاحی ردّ استعفای خود را از جانب دولت تأیید نمود، وی اظهار امیدواری کرد که اگر بنا باشد در پست وزارت دفاع باقی بماند دولت برای اقداماتش اختیار تام به وی بدهد. ریاحی گفت که ارتش با علاقه مندی زیادی مشغول فعالیت است و در زمانی که نیاز شدید به بازسازی دارد، احتیاجی به پاکسازی آن نیست زیرا این مسئله ارتش را به خاطر عدم اعتماد، از درون تضعیف می کند.

نظریات تهیه کننده: (محرمانه) در اخبار صبح امروز رادیو ایران آمد که استعفای ریاحی واقعاً از طرف دولت قبول نشده و سرلشگر ریاحی در مقام خود مشغول کار می باشد منتهی به جای دفتر کار در محل مسکونیش مستقر است.

ب- همافران نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی: روزنامه تهران تایمز چاپ امروز گزارش داد که تیمسار امیررحیمی فرمانده دژبان دیروز گفت که آن دسته از خواسته های دانشجویان فنی (همافران) که با حقیقت و «واقعیت» سازگار است باید پذیرفته شود ولی خواسته هایی که مقررات ارتش را خدشه دار می کند خود به خود مردود خواهد بود. تیمسار رحیمی این نکته را دیروز بعد از ملاقات با نماینده همافران بیان داشت. وی گفتگوها را رضایت بخش توصیف کرد و گفت که قرار است به زودی نشست مشترکی میان دژبانی و همافران برگزار شود که در آن او با همافران گفتگو خواهد کرد. در ضمن گزارش شده بود که کمیته هماهنگی ویژه ای جهت تجدیدنظر در مورد خواسته های همافران تعیین شده تا با نمایندگان آنها صحبت شود و پیشرفتی در کار حاصل گردد و در این زمینه یک منبع آگاه از ستاد نیروهای مسلح اظهار داشت که «وجود صداقت و صمیمیت در این مذاکرات این اعتقاد را که گفتگوها با موفقیت به

ص: 571

پایان می رسد قوت می بخشد». وی اضافه کرد که «این همکاری و هماهنگی نزدیک، بی سابقه و بی مانند می باشد.» همین منبع اظهار می دارد که بسیاری از موانع برطرف شده است و از نمایندگان شرکت کننده همافران تمجید شایانی به عمل آمده است. وی گفت وقتی آنها خواسته های خود را بیان می داشتند، همیشه منافع ملت را در نظر داشتند و زمانی که با مشکلات مواجه می شدند وضع فعلی امور را در نظر داشتند. «آنان شرایط حساس کنونی را به خوبی درک نموده اند و همیشه اشتیاق عمیق خود را برای حفظ منافع انقلاب بیان داشته اند». این منبع گفت که مسئله کنونی حل خواهد شد و ظرف پانزده روز آینده تصمیم نهایی گرفته می شود.

ج- کنفرانس مطبوعاتی تیمسار امیررحیمی: تیمسار رحیمی به خبرنگاران گفت که هیچگونه نیازی به متخصصین و مستشاران نظامی خارجی در ارتش وجود ندارد. وی با آمدن آنها که به پایان ناخوشایندی منجر خواهد شد، مخالفت خواهد کرد. وی گفت تا زمانی که از حمایت آیت الله خمینی برخوردار است در کار خود انجام وظیفه خواهد کرد. در رابطه با امرای ارتش، وی گفت که اشخاص خوب و لایقی در ارتش وجود دارند.

وی گفت که این یک امر اجتناب ناپذیری است که بعد از هر انقلابی، نارسایی هایی وجود داشته باشد اما اکثر پادگانها از افسران فرماندهی که کاملاً بر اوضاع مسلط هستند برخوردار می باشند. در رابطه با ناآرامیهای خوزستان تیمسار رحیمی اظهار داشت که هزار سرباز در حال آماده باش هستند تا به محض اطلاع به آنجا بروند و دو هزار سرباز دیگر در ظرف مدت دو ساعت به حال آماده باش درآمده و رهسپار خواهند شد. وی گفت که هیچ کمبود سلاح یا مهمات نظامی وجود ندارد و تمام سلاحها هنوز سالم می باشند و هزار خلبان آموزش دیده فانتوم در اختیار ارتش می باشد. نگرانی اصلی و اشتغال ذهنی وی این بود که چرا ارتش برای فرونشاندن ناآرامیهایی که در بخشهای مختلف مملکت به وجود آمد، حرکت نکرد. رحیمی این هفته در رابطه با سپاه پاسداران محتاط تر بود. وی پس از اینکه گفته بود که خود شخصاً پاسداران را خلع سلاح خواهد کرد، این هفته با متانت گفت که پاسداران مورد نیاز می باشند ولی هرگز قادر نیستند که جای ارتش را بگیرند. وی گفت که «آنها می توانند شانه به شانه ارتشیان بجنگند اما باید به پادگانها بیایند و آموزش نظامی ببینند». وی در ادامه سخنانش گفت که ارتش ایران با بهترین افسران آموزش دیده اش بزرگ ترین ارتش در خاورمیانه می باشد. رحیمی گفت که «اگر قرار است مسایل را ما حل کنیم (سر و سامان دادن به همه چیز) تمام مشکلات حل خواهند شد» وی حمایت کامل خمینی از ارتش را مورد تأیید قرار داد. وی گفت «من خود به مدت ده روز در منزل ایشان اقامت داشتم، از این اعتماد بیشتر کجا سراغ دارید؟» وی گفت که در مورد مسایل ما بین او و فرماندهان عالیرتبه ارتش و دولت بحث و تبادل نظر شد... وی گفت «هیچ فرقی میان دولت و عموم ارتشیان وجود ندارد ولی من می گویم که ارتش باید نقش مؤثرتری را در سیاست کشور بازی کند.»

ص: 572

نظریات تهیه کننده (محرمانه): باید تذکر داد که نقطه نظرات تیمسار رحیمی تصویر درستی از آمادگی ارتش ارائه نمی دهد. اظهارات وی در مورد سالم بودن سلاحها می تواند درست باشد ولی وی فراموش کرد که بگوید تمامی آنها سلاح های عملیاتی نیستند. حدود یک هزار خلبان فانتوم وجود دارند اما اکنون تعداد نسبتاً کمی از آنها آموزش تخصصی می بینند.

د- موضوعات جالب توجه دیگر:

1- مجله ایران پول (چکیده اخبار) این حقیقت را ذکر کرده است که سرهنگ سپری، فرمانده لشکر سنندج، سرهنگ رضا کُنزی، فرمانده ژاندارمری خوزستان و سرهنگ مجازی رئیس شهربانی خرمشهر می باشد.

2- طبق گفته های یک منبع خبری دیروز درجه داران پدافند هوایی پادگان بهبهان، اعلامیه ای خطاب به دولت و مردم منتشر کردند که در آن نقشی را که در دوران انقلاب به عهده داشتند به دولت یادآوری کرده و مشکلاتی را که با آنها مواجه بودند، توضیح داده اند. در این اعلامیه آنان به دولت گفته اند که اگر قرار است تغییراتی در ساختار نیروهای مسلح به وجود بیاید، این کار باید قبل از اینکه پیش نویس قانون اساسی، مراحل پایانی خود را طی کند، انجام گیرد.

3- دیروز صادق طباطبایی، معاون نخست وزیر، به خبرگزاری پارس گفت که دولت انقلابی آماده است تا واحدهای نظامی را به استان غنی و نفت خیز خوزستان که دچار آشوب شده است اعزام دارد تا در صورت نیاز به برقراری نظم و قانون در آن استان کمک نمایند. وی گفت که «رئیس ستاد ارتش با استاندار خوزستان در تماس بوده و قرار شده است چنانچه ضرورتی پیش آید، واحدهایی از نیروهای مسلح به خوزستان اعزام گردند تا نظم و قانون را برقرار سازند.»

4- روزنامه تهران تایمز گزارش داد که دیروز در بخش جداگانه ای از کنفرانس مطبوعاتی، تیمسار سرتیپ رحیمی، رئیس دژبانی، گفت که نیروهای مسلح ایران به اندازه کافی قدرتمند هستند که به حفظ ثبات ایران کمک نمایند. اما مورد اعتماد دولت نمی باشند. وی گفت «اگر فرماندهان به دستورات من گوش کنند، مشکلاتی از قبیل مشکلات خوزستان و کردستان بروز نخواهد کرد. به هرحال، کسانی که کنترل را در دولت دارند به ارتش اعتماد ندارند و از ایفای نقش آن ممانعت می کنند.» تیمسار رحیمی گفت که منظور وی از «اشخاصی که کنترل را در اختیار دارند» هم رهبری ارتش و هم دولت می باشد.

5- رادیو ایران گفت که قرار است محل سابق سکونت آمریکاییان در اصفهان جهت استفاده به اشخاصی که رادیو ایران آنها را «مستضعفین» می نامد واگذار شود. فرماندهان نیروی هوایی و نیروی زمینی مسئول انجام این کار خواهند بود. مرکز آموزشی در شهر به دانشگاههای ایران واگذار خواهد شد. منازل مسکونی آمریکاییان به افرادی که به آنجا می روند واگذار و یا اجاره داده می شود.

ه- گزارش تولید نفت: یکی از مقامات رسمی سفارت به مأمور گزارشگر خبر داده است

ص: 573

که بازدهی پالایشگاه آبادان در روز پانزدهم ژوئیه به خاطر انفجار لوله های نفتی به صدهزار بشکه در روز کاهش یافته است. بازدهی معمولی تقریباً تا دو ماه پیش پانصد هزار بشکه در روز بود. تولید روزانه در حال حاضر حدود چهارصد هزار بشکه یعنی به میزان عادی خود می رسد. در پانزدهم ژوئیه گزارش شده است که شعله های آتشی که از انفجار لوله نفت در ماهشهر به وجود آمده هنوز روشن است و انتظار نمی رود که تا خاموش شدن آتش، تعمیرات آنجا صورت پذیرد. هیچ نشانه ای در دست نیست که چه مدت به طول می انجامد تا آتش را مهار کنند. هیچ اطلاعی در مورد خط تولید نفت وجود ندارد.

این مقام سفارت همچنین به مأمور گزارشگر گفته است که مشکلاتی در رابطه با پالایشگاه شهر ری وجود دارد و به زودی گزارش مفصلی در این مورد فراهم خواهد کرد.

گزارش اطلاعاتی جداگانه ای در مورد آخرین تحولات مشکلات پالایشگاه شهرری و تعمیرات لوله نفت ماهشهر هر چه زودتر ارائه خواهد شد.


اخبار سیاسی هفته

سند شماره 262

محرمانه17 ژوئیه 1979 26 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7424به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: اخبار سیاسی هفته

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: گردهمایی استانداران جهت تجدیدنظر در قوانین انتخابات، ادامه حوادث امنیتی در ایران، ادامه اعدام های انقلابی، لاینحل ماندن مسایل کردستان و خوزستان. پایان خلاصه.

3- استانداران سراسر ایران امروز در تهران به منظور بحث در مورد چگونگی فراهم آوردن نیازها و روشهای انتخابات مجلس خبرگان گردهم می آیند.

4- رویدادهای امنیتی در هفته قبل جهت به ستوده آوردن ایران ادامه داشته است. بیشترین صفحات جراید به موارد قتل و خرابکاری و تروریسم اختصاص یافته اند. در هفتم ژوئیه تقی حاج طرخانی بنیانگذار مسجد قبای تهران و یکی از مخالفان عمده رژیم سابق در نزدیک خانه اش در تهران به قتل رسید. بعضی گزارشها نشان می دهد که قتل اشتباهی بوده زیرا هدف اصلی قاتلین برادر طرخانی بوده که یکی از مشاوران نزدیک خمینی است. گروه فرقان مسئول این قتل شناخته شده است.

در 6 ژوئیه یک گروه ناشناس با کوکتل مولوتف به دفتر آیت الله ربانی شیرازی در شیراز حمله کرده ولی هیچ تلفات یا خسارتی گزارش نشده است. در یک حمله نسبتاً موفق بر علیه یک چهره مذهبی دو مرد ناشناس به سوی آیت الله سیدرضی شیرازی شلیک کرده. آیت الله شیرازی بنیانگذار مسجد شفا و رئیس یکی از کمیته های انقلاب در شمال تهران است. او با سه

ص: 574

گلوله مورد اصابت قرار گرفته، گفته می شود شیرازی در وضع رضایت بخشی است، اقامتگاه آیت الله آل شبیر خاقانی رهبر مذهبی عربهای ایران هم در این هفته مورد حمله قرار گرفت. شایع است 4 نفر در درگیری داخل خانه به قتل رسیده اند ولی خود آیت الله آن موقع در منزل نبود.

5- در دهم ژوئیه رئیس دژبان ژنرال رحیمی در محلی نه چندان دور از مقر فرماندهی واقع در پادگان خمینی (جمشیدیه سابق) مورد هدف قرار گرفت، حمله دوباره ای گفته می شود در 15 ژوئیه در مقابل پادگان صورت گرفته است. رحیمی که خودش از چهره های بسیار خبرساز بوده است راجع به اوضاع ایران در نهم ژوئیه به وسیله وزیر دفاع فربد برکنار شد. ولی روز بعد به وسیله خمینی در شغلش ابقاء شد. رحیمی قبلاً به واسطه طرحش راجع به حفاظت از جان رهبران مذهبی به وسیله گارد دژبان، در خبرها ظاهر شده بود. اما این پیشنهاد به وسیله روحانیت و کمیته ها رد شد. در یازدهم ژوئیه رحیمی طرحش را راجع به اعزام 3000 سرباز جهت محافظت از لوله های نفت در مقابل خرابکاریها در استان خوزستان اعلام داشت.

6- اعدامها در ایران همچنان ادامه دارد و گفته می شود اولین اعدام زنان از انقلاب فوریه تاکنون انجام گرفته، سه فاحشه در 12 ژوئیه در تهران در برابر جوخه آتش قرار گرفتند، دو فاحشه دیگر در آمل در هفته گذشته شلاق زده شدند، اما از نظر سرنوشتشان آن طور که بر می آید احساس خوشبختی می کردند. از 12 ژوئیه تاکنون 15 اعدام به دلایل سیاسی و غیرسیاسی انجام گرفته است.

به گفته آیت الله آذری قمی رئیس دادگاههای انقلاب تهران موقعیت زندانیان در ده یا پانزده روز آینده روشن خواهد شد. اگر کسانی شخصاً «ضامن» زندانی شوند که او را در روز محاکمه به دادگاه معرفی نمایند یا در صورت عدم دسترسی به زندانی شخص ضامن به جای زندانی محاکمه شود، زندانیان مورد نظر آزاد خواهند شد.

7- شرایط در خوزستان و کردستان همچنان ناآرام است و همه روزه خبرهایی از درگیری می رسد اعتراض و شکایات (منطقه ای) و مخالفت با اعتراضات به وسیله چهره های سیاسی و مذهبی به چشم می خورد، در چهارم ژوئیه میتینگی در مهاباد (کردستان) جهت بررسی مسایل قومی (ایالتی) و پیش نویس قانون اساسی تشکیل شد، قانون اساسی به خاطر عدم توجه به حقوق ملی کردها و نیز رسمیت دادن به مذهب شیعه جعفری از طرف بسیاری از گروههای کرد رد شده است. منطقه جلدیان هفته گذشته صحنه برخورد بود، ژاندارمری دفتر محلی حزب دموکرات را بعد از یک جنگ نظامی که در آن دو طرف شرکت داشتند بست. عبدالرحمن قاسملو دبیرکل حزب دموکرات رادیو ایران را متهم کرد که احساسات ضدکردی را برمی انگیزد. در میان مطالب پخش شده که از طرف حزب دموکرات تحریک آمیز تلقی شده، ادعا شده بود که 6 تا 10 هزار از اعضای حزب دموکرات یکی از قبایل به نام زارزه را محاصره کرده و رئیس آنها را گروگان گرفته اند. رهبر حزب دموکرات شدیداً این مورد را رد کرد.

ص: 575

8- در هشتم ژوئیه جلسه ای به وسیله چهره های مذهبی و سیاسی جهت حل مسایل ترکها و کردها که چندی قبل در نقده به برخورد انجامید تشکیل شد، آوارگانی که شهر را ترک کرده اند به بازگشت دعوت شدند. دو روحانی مأمور شدند که در حل مشکلات اداره شهر و پرداخت خسارت به آنها که صدمه ای دیده اند نظارت کنند. در یازدهم ژوئیه تظاهرات آرام به وسیله حزب دموکرات در کردستان برگزار شد. غنی بلوریان سخنگوی حزب گفت که تظاهرات به عنوان اخطار به حکومت جهت توجه به مسایل منطقه برگزار شد.

9- چهاردهم ژوئیه مریوان صحنه نبردی بود که در آن 22 نفر کشته و 40 نفر مجروح شدند. یک خبرگزاری ادعا کرد که نبرد بین پاسداران انقلاب و یک کمیته محلی از کردهای چپگرا بوده است. یک سخنگوی حزب دموکرات مطالب دیگری را عنوان کرد او گفت نبرد بین دهقانانی که طالب حقوق خویش بوده و فئودالهای دست نشانده رژیم که در کمیته ها نفوذ نموده اند اتفاق افتاده است.

10- ناآرامی کردستان معلول یک سری عوامل گوناگون است. مثلاً عوامل منطقه ای و آنچه در رابطه با انقلاب ایران اتفاق افتاده است همانند بعضی نقاط دیگر ایران زارعان، املاک مالکان فراری و یا خاندان پهلوی را تصرف کردند.

اخیراً بعضی مالکانی که در زمان شاه زمینشان را گرفتند درصدد بازپس گرفتن دوباره آن هستند، اختلافات زیادی بین کردهای سنی و شیعیان که حکومت را در دست دارند وجود دارد. تقسیم شدن ایران به اقوام مختلف نیز در ناآرامیهای کردستان مؤثر بوده است. آنها در سرتاسر مرز ایران گسترده اند، کاهش فعالیتهای ژاندارمری و جنگ لفظی بین دولت موقت ایران و عراق نیز از جمله عوامل ناآرامی است. ادعاهایی درباره حمله عراق به دهکده های مرزی کردستان مطرح گشته است. رقابت قدیمی ترکها و کردها به خونریزی اخیر انجامید. در اختیار داشتن گسترده سلاح به وسیله گروههای رقیب یکی از علل جنگ بود. دوم، ناآرامیها در منطقه کردستان.

11- در ایالت خوزستان ناآرامیها و تظاهرات از اهمیت زیادتری برخوردار است، هفته قبل دو خط لوله نفت و گاز منفجر شد، اقدامات اعتراض آمیز دیگری نیز گزارش شده است. یازدهم ژوئیه رادیو تهران گزارش داد که یک انفجار در خط راه آهن اهواز، خرمشهر در 2 کیلومتری خرمشهر اتفاق افتاده است، ایستگاه راه آهن در خرمشهر اخیراً مورد حمله ای قرار گرفت که هدف آن پاسداران بودند.

گزارشهای دیگر حاکی است که به بعضی منازل و جیپ پاسداران در شهر بمب پرتاب شده، تظاهرات عربهای ایرانی در خرمشهر باعث شد که استاندار خوزستان دریادار مدنی به نظامیان در خوزستان آماده باش دهد.

12- گزارش رسیده است که در روز سیزدهم ژوئیه 25 نفر از تظاهرکنندگان وقتی که مردان مسلح ضمن یک راهپیمایی آرام به سوی آنان آتش گشودند مجروح شدند.

ص: 576

شرکت کنندگان در تظاهرات از کسانی بودند که خواهان خودمختاری در خوزستان بودند آنها همچنین آزادی زندانیان سیاسی و نیز پایان مداخله مأموران حکومت مرکزی را خواستار بودند، در پانزدهم ژوئیه خرمشهر متشنج شد و آن وقتی بود که مهاجمان ناشناس به داخل مسجدی که در آن مجلس یادبود برگزار شده بود بمب انداختند. 5 کشته و حداقل 30 مجروح گزارش شده است.

در مصاحبه مطبوعاتی که اخیراً انجام شده، مدنی اعلام کرده مسئول ناآرامیها در استان «اخلالگران حرفه ای» هستند. مدنی در حالیکه اوضاع را حساس توصیف می کرد گفت برای اینکه مسایل فراوان جانبی حل شوند، مجموعه ای از قاطعیت، سیاست و زمان لازم است. در مصاحبه دیگری عیسی خاقانی برادر آیت الله خاقانی مطالب مغایری را مطرح نمود. او گفت 40000 نفری که اخیراً تظاهرات کرده اند، آب می خواستند. او گفت که منطقه در حال انفجار است. و اگر به سرعت عمل نکنیم ما را به مرحله غیرقابل کنترلی خواهد کشاند.

لینگن


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 263

محرمانه

شماره گزارش: 79 0255 684618 ژوئیه 1979 27 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (محرمانه) گزارش وضعیت موجود شامل اطلاعات ذیل می باشد: امتناع رحیمی از استعفاء راهپیمایی وحدت، لغو کامل طرح ایجاد تأسیسات انرژی اتمی در اهواز و خشونت در ایران.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه) [الف]- رحیمی از استعفا دادن امتناع می کند. وی بار دیگر بر موضع خویش تأکید نمود و اظهار داشت جز به درخواست آیت الله خمینی استعفا نخواهد داد. گزارشات مطبوعاتی حاکی از آن است که دفتر نخست وزیری از رحیمی درخواست نموده که برای مدت چهل و هشت ساعت برای حفظ پرستیژ تقی ریاحی، وزیر دفاع، استعفا دهد. رحیمی نیز گفته است که تسلیم فشار و تهدید نخواهد شد.

نظریه گزارشگر: (محرمانه) بدین ترتیب که اختلاف میان وزیر دفاع و ژنرال رحیمی پیش می رود حتماً یکی از این دو نفر سمتش را از دست خواهد داد. رحیمی یک مرتبه کنار گذاشته شده و دوباره به سمت خویش گمارده شده است و ریاحی نیز استعفا داده ولی استعفای وی پذیرفته نشد. به نظر می رسد که برخورد این دو در آینده منجر به رویارویی مستقیم دولت بازرگان و دولت «پشت پرده خمینی» گردد.

ص: 577

ب- راهپیمایی وحدت دیروز آیت الله خمینی بار دیگر به مخالفینش ثابت نمود که هنوز قدرت مردم را در دست دارد. دعوت آیت الله به راهپیمایی وحدت و پشتیبانی از جمهوری اسلامی از سوی مردان، زنان، جوانان و پیران، نظامیان و غیرنظامیان مورد استقبال قرار گرفت و مردم نه تنها در تهران بلکه در دهات، شهرستانها و شهرهای ایران به خیابان ریخته بودند. هنگامی که حجت الاسلام هادی غفاری در حال قرائت یک قطعنامه 9 ماده ای برای جمعیت بود، طی یک مانور هوایی شش هواپیمای اف-5 بر فراز جمعیت عملیات نمایشی انجام می دادند. مواد قطعنامه به شرح ذیل است:

1- ما حمایت قاطع خویش را بیش از پیش از رهبری امام خمینی اعلام می داریم و تا آخر از آن دفاع خواهیم نمود.

2- همان گونه که امام خمینی فرمودند ما معتقدیم تنها رهبری مناسب برای جمهوری اسلامی ما همان رهبری اسلام است.

3- ما حمایت خود را از مجلس خبرگان و تصویب قانون اساسی اعلام می داریم و بار دیگر با شرکت در رفراندوم آتی، حمایت خود را نشان خواهیم داد.

4- ما حمایت خود را از اعمال دادگاههای انقلاب اعلام می داریم و از آنان می خواهیم که کارشان را تا پاک شدن کشور از وجود تمامی عناصر رژیم سابق ادامه دهند.

5- ما خواهان مداخله مستقیم ارتش در مناطقی که دشمنان داخلی و یا خارجی در صدد ایجاد هرج و مرج و خونریزی برای نابودی انقلابمان هستند، می باشیم.

6- ما پشتیبانی خود را از تداوم تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران اعلام می کنیم و هرگونه حرکت جدایی طلبانه و تجزیه طلبانه را قاطعانه محکوم می کنیم.

7- ما از رسانه های گروهی می خواهیم که از آزادیهای موجود سوءاستفاده ننمایند و کسانی که مطبوعات را به عنوان وسیله ای برای توطئه های ضدانقلابی خویش مورد استفاده قرار می دهند، محکوم می نماییم.

8- ما حمایت کامل خود را از اعمال شورای انقلاب اعلام می داریم.

9- ما با تمام قدرت و وحدت کلمه و با ایمان به رهبرمان امام خمینی و انقلابمان با تمامی توطئه ها از جمله تروریسم و شاخه های گوناگون آن با تمام وجود مقابله خواهیم کرد.

ج- طرح ساختن تأسیسات انرژی اتمی، در اهواز لغو شد. فریدون شهابی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و معاون وزیر نیرو در یک مصاحبه رادیویی امروز صبح اعلام نمود که کار ساختمان تأسیسات انرژی اتمی اهواز قرار است به طور کامل متوقف گردد. این تأسیسات توسط یک کنسرسیوم فرانسوی به نام فراماتوم ساخته می شد. گزارش دیگر حاکی از آن است که در مورد قرارداد هسته ای با آلمان غربی به زودی تصمیم گیری خواهد شد.

نظریه تهیه کننده: (محرمانه) در ارتباط با نیروگاه اتمی آلمان در بوشهر، آلمانی ها خواستار استرداد پرداخت های معوقه خود هستند و چنانکه از نقل قولهای مقامات ایرانی در مطبوعات

ص: 578

برمی آید به نظر نمی رسد که ایران تمایلی به ادامه این پروژه داشته باشد.

د- درگیریهای موجود در ایران:

1- کردستان: موج ناآرامی های اخیر در استان کردستان منجر به کشته شدن 11 نفر و زخمی شدن 30 تن گردیده است. رادیو ایران شب گذشته اعلام کرد که در نتیجه انفجار چندین بمب در نواحی تجاری شهر 11 تن کشته و 18 تن مجروح شدند و چند باب مغازه و ساختمان نیز ویران گردید. گرچه هنوز معلوم نیست چه کسی مسئول انفجارات اخیر است با این وجود گفته می شود که 10 نفر در ارتباط با این حوادث دستگیر شده اند.

2- مشکین شهر: بار دیگر درگیری در مشکین شهر رخ داد و زد و خورد میان روستاییان و گروهی از اهالی شهر در تمام روز ادامه داشت. شمار مجروحین این درگیری «صدها تن» نقل شده است. روستائیان به تفنگ و اسلحه های دیگر مسلح بودند و وانت هایی پر از سنگ نیز برای استفاده در این درگیریها به صحنه آورده بودند. این درگیریها بر سر تقسیم آب به روستاییان رخ داده است.


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 264

محرمانه

شماره گزارش: 025679 684619 ژوئیه 1979 28 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه) این گزارش وضعیت اطلاعاتی را با عناوین زیر ارائه می نماید: خمینی دیگر از تیمسار رحیمی حمایت نمی کند، 41 سرهنگ ژاندارمری بازنشسته شده اند، قبایل ترکمن ممکن است باز سر به شورش بردارند.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- خمینی دیگر از تیمسار رحیمی حمایت نمی کند: گزارشات مطبوعاتی حاکی از آن است که آیت الله خمینی حمایت خود را از فرمانده دژبان تیمسار رحیمی، دریغ داشته است. اگر این خبر صحت داشته باشد، رحیمی در مبارزه اش با ریاحی، وزیر دفاع، بازنده شده است. شواهدی که نشان می دهند که این مبارزه پایان یافته است، عبارتند از:

1- رحیمی برای روز یکشنبه، ارباب جراید را به یک مصاحبه مطبوعاتی فراخوانده و شایعه ای وجود دارد مبنی بر اینکه او در رابطه با موقعیتش به عنوان فرمانده دژبان اعلامیه ای صادر خواهد کرد.

2- شایعات همچنین حکایت از این دارد که یک محور اصلی بحث بین بازرگان و آیت الله خمینی در قم در هجدهم ژوئیه، موضوع مخالفت رحیمی علیه ریاحی بوده است.

ص: 579

3- سرلشگر ریاحی به یک گزارشگر محلی گفته است که در 19 ژوئیه به سر کارش در وزارتخانه بر می گردد. ریاحی بعد از اینکه گزارش شده بود که تصمیم به استعفاء گرفته است، چندین روز در محل کارش حاضر نشد.

ب- چهل و یک سرهنگ ژاندارمری بازنشسته شده اند: رادیو گزارش داده است که چهل و یک سرهنگ ژاندارمری بازنشسته شده اند.

ج- قبایل ترکمن ممکن است دوباره سر به شورش بردارند: منبعی که میزان موثق بودن آن مشخص نیست این گزارش را از نشریه «چکیده اخبار ایران» استخراج کرده است. بر اساس گزارش منبعی که اخیراً از دهکده ای در نزدیکی مرز شوروی بازگشته است، قبایل ترکمن دوباره درصدد شورش هستند. اکنون که آنها محصول درو شده را جمع آوری کرده و خطر از بین رفتن محصول، چنانچه در آخرین درگیریهای بین ترکمن ها و فارس های ساکن دشت گرگان پیش آمد، وجود ندارد. آنها احساس می کنند که چیزی برای از دست دادن ندارند. محصول گندم و جو برای امنیت بیشتر در زیرزمین ها انبار شده است، نه در انبارهای معمولی که در درگیری قبلی بسیاری از آنها مورد حمله قرار گرفته و به آتش کشیده شدند. رهبران قبایل برای گردهم آیی و مباحثه بر سر خواسته های ترکمن ها به مدت سه روز در پایان هفته دعوت شده اند.

این وقایع نشأت گرفته از حادثه ای هستند که در هاله ای از ابهام فرورفته است. منبع می گوید که هرکس داستان را به گونه ای شرح می دهد. ظاهراً یک پسربچه ترکمن از روستای آق قلعه به وسیله خدمه یک هلی کوپتر که در آنجا فرود آمده بود، ربوده شده است و پاسداران او را در یک محل مخفی نگاه داشته اند. این هلی کوپتر از انواع هلی کوپترهای معمولی ارتش نبود بلکه آبی رنگ و شبیه هلی کوپترهایی بود که مورد استفاده شاه معزول و خانواده اش قرار می گرفت. ترکمن ها اکنون این حادثه را دست آویزی برای پافشاری بر سر خواسته هایشان قرار داده اند. رهبران آنها قبلاً نامه هایی برای آیت الله خمینی و مهدی بازرگان نوشته اند و از اینکه پاسخی دریافت نداشته اند، گله مندند. چیزی که ظاهراً بیشترین عامل نگرانی ترکمن هاست روش تحکم آمیز است. روحانیون اصرار می ورزند که اعتقاداتشان به مذهب اهل سنت مورد حمایت قرار گیرد و از این هراس دارند که اگر مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمی جمهوری جدید معرفی شود، آنها به دست شیعیان متعصب دچار رنج و مشقت شوند.

همانند کردها، ترکمن ها نیز خواهان حق انتخاب مسئولین خود، به کار بردن زبان مادریشان و داشتن مدارس خاص خودشان هستند. آنها از ملاکین فارسی زبانی که رژیم گذشته قطعات بزرگ زمین را در اختیارشان گذاشت، هراس دارند و در مقابل نفوذ فزاینده آنها به دنبال کسب حمایت هستند. چنانچه منبع اظهار می دارد خمینی حق داشت که از دست روسها عصبانی باشد. هنوز اسلحه از طرف مرز می آید و قبایل تقریباً به هر چیز که نیاز دارند، کاملاً مسلحند. همچنین آنها کلاً ترسی ندارند و مشتاق یک نبرد هستند.


رفت و آمدها

ص: 580

سند شماره 265

محرمانه20 ژوئیه 1979 29 تیر 1358

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی. 187534به: سفارت آمریکا، تهران

موضوع: رفت و آمدها

1- (محرمانه تمام متن)

2- چندین منبع ایرانی بسیار موثق در اینجا مطالب ذیل را اظهار داشته اند:

قطب زاده از سمت خود در رادیو و تلویزیون کنار رفته و در لندن سفیر خواهد شد.

شاهپور بختیار روز سه شنبه 10 ژوئیه ایران را از طریق مرز ترکیه، ترک کرد و اکنون در اروپای غربی مخفی است.

خانواده القانیان اخیراً ایران را ترک گفته و اکنون در لندن به سر می برند.

ونس


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 266

محرمانه 20 ژوئیه 1979 29 تیر 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 7675

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: ای.بی.گرازینی، متخصص امور اطلاعاتی

مقام تأیید کننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره مطالب زیر ارائه می دهد، شامل: استعفای تیمسار رحیمی. استعفای سرلشگر فربُد. انتصاب رئیس جدید ستاد ارتش. ترور یک روحانی. تظاهرات همافران در دوشان تپه. معرفی نامزدهای مشترک برای انتخابات از سوی پنج گروه سیاسی. اخبار متفرقه.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- استعفای تیمسار رحیمی. تیمسار عزیزالله سیف[سید] امیر رحیمی، فرمانده جنجالی نیروهای زبده دژبان، روز گذشته اعلام کرد که به دستور امام روح الله خمینی از پُست خود کناره گیری می کند. رحیمی در مصاحبه با خبرنگاران گفت: «پس از 20 سال تحمل درد و رنج و زندان و بیکاری و 5 ماه فرماندهی دژبان، به احترام دستورات امام خمینی استعفا می دهم، زیرا اعتقاد دارم پیروی از دستورات رهبر وظیفه هر ایرانی است.» حاج قدرت الله لطفی، فرمانده پاسداران سیاه جامه ای که محافظ رحیمی بودند فاش ساخت که به تیمسار رحیمی

ص: 581

پیشنهاد شده است تا به عنوان وابسته نظامی ایران در خارج از کشور انجام وظیفه نماید، ولی او پیشنهاد فوق را رد کرده است. هم اینک آیت الله خمینی در حال بررسی واگذاری مأموریت دیگری به تیمسار رحیمی است. بر اساس گزارش رسانه های خبری، رحیمی در خلال آخرین مصاحبه اش، همچون مصاحبه های دیگرش تأکید کرد که «من از مستشاران خارجی، علی الخصوص مستشاران نظامی متنفرم. سی سال است که مستشار نظامی داشته ایم، و حالا موقع آن است که افسران زبده خودمان کارها را انجام بدهند.» او همچنین متذکر شد که محافظان سیاه جامه اش «جدانشدنی» هستند و همچنان از جانش محافظت خواهند کرد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): برکناری تیمسار رحیمی کمی بعد از ملاقاتِ روز گذشته آیت الله خمینی و طالقانی در قم صورت می گیرد. طبق حکم کتبی سرلشگر ریاحی برای تیمسار رحیمی، او تا زمانی که پُست مناسبی برایش پیدا شود در ستاد کل ارتش انجام وظیفه خواهد کرد. البته به اعتقاد ما این آخرین خبری نیست که از رحیمی خواهیم شنید. مسلماً او ساکت نخواهد نشست و هر وقت فرصتی پیدا کند نظراتش را به خبرنگاران ابراز خواهد کرد. بر اساس شایعات تا 48 ساعت دیگر نام جانشین رحیمی اعلام خواهد شد. قبلاً گفته بودند که سرهنگی به نام دلنواز جای رحیمی را خواهد گرفت، ولی منابع خبری معتقدند که این خبر صحت ندارد.

ب- استعفای سرلشگر فربُد. بر اساس گزارشی که امروز در روزنامه تهران تایمز منتشر شد، سرلشگر ناصر فربُد، رئیس ستاد نیروهای مسلح نیز استعفا داده است. تهران تایمز یکی از دلایل استعفای فربُد را اعتقاد او به این مسئله ذکر کرده است که نیروهای مسلح نباید در سیاست دخالت کنند و نباید از در حکم ابزاری برای مداخله در امور سیاسی و یا مقابله و سرکوب تظاهرات سیاسی استفاده کرد.

سرلشگر فربُد در توضیح دلایل استعفایش که پس از مشورت با مقامات ارتش و دولت انجام شد، گفت: «برخی اختلاف نظرها و دیدگاهها و همچنین مداخله ی کمیته ها، گروههای سیاسی، و سایر مراکز قدرت در امور ارتش گزینه ای بجز استعفا برای من باقی نگذاشت.» سرلشگر فربُد گفت اگر می خواهیم واقعاً یک ارتش مردمی داشته باشیم، ارتش باید کاملاً «استقلال فکر» داشته باشد تا بتواند از منافع ملی دفاع کند و نظم و انضباط خود را محفوظ نگاه دارد.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): منابع خبری می گویند که استعفای سرلشگر فربُد غیرمنتظره نبود و رئیس جدیدی به ریاست ستاد ارتش منصوب شده است. (نگاه کنید به پاراگراف پ همین گزارش)

ج- انتصاب رئیس جدید ستاد ارتش: بر اساس گزارش های خبری در مرکز خبر برای خبرنگاران خارجی و همچنین روزنامه های ایران، نخست وزیر مهدی بازرگان سرتیپ شاکر را به ریاست ستاد مشترک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران منصوب کرده است. این

ص: 582

انتصاب در روز 19 ژوئیه انجام شد. علاوه بر نکاتی که در پاراگراف ب ذکر شد، گزارشی در مرکز خبری برای خبرنگاران خارجی انتشار یافت که در آن آمده بود یکی از دلایل استعفای سرلشگر فربُد اعتراض به انتصاب آخوندی به نام سید علی خامنه ای در پُست معاونت وزیر دفاع بوده است.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): هیچ شرح حالی از سرتیپ شاکر در دفتر وابسته نظامی موجود نیست، ولی می گویند او در سال 1928 در شیراز به دنیا آمده و در ایالات متحده آموزش دیده است. آخرین پُست او فرماندهی شورای علمی دانشکده افسری ایران بوده است.

د- ترور یک روحانی: دکتر محسن بهبهانی، واعظ و متصدی سابق برنامه های مذهبی در رادیو، شب جمعه ساعت 18:00 به دست یک موتورسوار ترور شد. موتورسوار زنگ منزل بهبهانی را زده بود و وقتی بهبهانی برای پاسخ گفتن درب منزل را باز کرده بود، موتورسوار چندین تیر به مغز وی شلیک کرده بود.

نظریات مرکز تهیه گزارش (محرمانه): تا به این ساعت هیچ گروهی مسئولیت ترور بهبهانی را بر عهده نگرفته است ولی تهیه کننده گزارش احتمال می دهد که ترور فوق نیز به دست همان گروه قبلی صورت گرفته باشد، زیرا شیوه ترور تکراری است، یعنی همان موتورسوار و کوبیدن در. گروه فرقان مسئولیت آخرین تروری را که به همین شیوه انجام شده بود، بر عهده گرفته است.

ه- نامزد های مشترک 5 گروه سیاسی در انتخابات: براساس اخبار مرکز خبرنگاران خارجی، 5 گروه سیاسی از جمله سازمان چریکی مجاهدین خلق تصمیم گرفته اند تا در انتخابات مجلس خبرگان نامزدهای مشترکی معرفی کنند. چهار گروه دیگر عبارتند از: جنبش به رهبری دکتر علی اصغر حاج سید جوادی، جنبش انقلابی خلق مسلمان و جنبش مسلمانان مبارز و سازمان شورای اسلامی. نامزدهای مشترک این 5 گروه عبارتند از: آیت الله محمد[محمود] طالقانی، دکتر حبیب الله پیمان، دکتر علی اصغر حاج سیدجوادی، مسعود رجوی، دکتر کاظم سامی، عزت الله سحابی، دکتر طاهر کاتوزیان، و دکتر عبدالکریم لاهیجی.

و- اخبار متفرقه:

(1) روزنامه بامداد گزارش داد که گروهی ناشناس با راکت های آرپی جی7 به پاسگاه ژاندارمری شلمچه در جزیره مینو، در نزدیکی خرمشهر حمله کردند. هنوز هدف مهاجمان از این حمله مشخص نشده است ولی ظاهراً آنها قصد تخریب پل جزیره را داشتند.

(2) طبق گزارش امروز رادیو ایران، آیت الله خمینی روز گذشته در قم اعلام کرد که سازمان رادیو و تلویزیون ملی باید تحت کنترل یک شورا باشد، «و نه در دست یک نفر که هر کاری دلش بخواهد، انجام دهد.»

ز- راهپیمایی همافران در دوشان تپه: در روزهای 21 و 22 ژوئیه 1979 در اعتراض به وضعیت شان در نیروی هوایی دست به تظاهرات زدند. منابع خبری می گویند که در روز 21

ص: 583

ژوئیه نزدیک به 500 تا 1000 نفر در مقابل ساختمان ستاد نیروی هوایی تجمع کردند و با فریاد از تیمسار امامیان، فرمانده نیروی هوایی خواستند تا از ساختمان بیرون بیاید تا آنها با او صحبت کنند. یکی از منشی های ایرانی سفارت آمریکا می گوید که در روز 22 ژوئیه تقریباً 5000 نفر همافر در مقابل ساختمان ستاد تجمع کرده بودند و شعار می دادند و سرود می خواندند. این خانم همچنین گفت که همه مقامات نیروی هوایی برای جلوگیری از بروز درگیری ساختمان را ترک کرده بودند.

نظریات مرکز تهیه گزارش (وابسته دفاعی) (محرمانه):

هنوز خواست همافران و همچنین نتیجه این تظاهرات مشخص نیست. فقط می توانیم بگوییم که این بزرگترین تجمع همافران در یک محل بوده است که تا بحال یکی از کارمندان ما آن را دیده و یا گزارش داده است.

نظریات کلی مرکز تهیه گزارش (بدون طبقه بندی):

این آخرین گزارشی است که گزارشگر در مورد وضعیت ایران تهیه می کند زیرا قرار است در روز 27 ژوئیه به منظور انجام کارهای بازنشستگی اش به واشنگتن دی.سی. بازگردد و احتمالاً پُست دیگری در دولت پیدا کند.


عکس العمل رسانه ها

سند شماره 267

استفاده محدود اداری22 ژوئیه 1979 31 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7625به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: عکس العمل رسانه ها

1- روز جمعه 29 تیرماه، رادیو و تلویزیون ملی ایران یک برنامه نیم ساعته گفتگو پیرامون انقلابهای معاصر جهانی را پخش کرد و به مقایسه نتایج پرداخت. نتیجه حاصله این بود که انقلاب اسلامی ایران مشابه هیچیک از آنها نبوده و کاملاً ممتاز است. شرکت کنندگان، مورخین در بخش اعظم مباحثات خود به نقش آمریکا در ویتنام پرداخته و آن را قبیح ترین مورد امپریالیسم آمریکا خواندند. رؤسای جمهوری آمریکا از آیزنهاور به بعد محکوم شدند لیکن از نیکسون به خاطر کم اهمیت جلوه دادن بحران و تشدید آن انتقاد بسیار شدیدی به عمل آمد. رابطه آمریکا و ایران در زمان شاه طوری توصیف شد که ایران «شریک جرم در شرارتهای آمریکا» نشان داده شد و شاه منبع اصلی کمک های مالی به امپریالیسم آمریکا در ویتنام خوانده شد.

2- همان شب رادیو و تلویزیون ملی ایران، یک فیلم نیم ساعته تحت عنوان «چگونگی فروش یک نیروی هوایی» را به معرض نمایش گذاشت که در مورد دولت نیکسون بود و عناوین دیگر فیلم عبارت بودند از «رشوه برای ژنرالها» و «ماشین گریسی». دوبله فارسی این فیلم به رشوه های داده شده از طرف شرکت نورتروپ و لاکهید به مقامات نظامی سعودی و

ص: 584

اندونزی اشاره داشت. طبق اظهارات آمده در این فیلم، شرکت لاکهید جمعاً 22 میلیون دلار به مقامات خارجی رشوه پرداخته است. کیسینجر مورد انتقاد قرار گرفته است چون وی با افشای رشوه ها مخالف بود و معتقد است که این کار بر روابط آمریکا و کشورهای مزبور خساراتی وارد خواهد ساخت. این فیلم به جلسات کمیته امور خارجی مجلس سنای آمریکا در زمینه افشاگریهای موجود پیرامون شرکت نورتروپ نیز می پردازد.

3- نظریه: در تاریخ 18 ژوئیه رادیو و تلویزیون ملی ایران اعلام کرد که برنامه های جالبتری را در زمینه تولیدات داخلی و وارد شده، ارائه خواهد کرد تا خواست عمومی ارضا گردد. هیأت نظارت جدید رادیو و تلویزیون ملی ایران برنامه ریزی جدید را مطابق با منافع ملی جمهوری اسلامی می داند لیکن به هیچ وجه پاسخگوی خشونت عمومی نسبت به خشک و ایدئولوژیک بودن محتوای آن نیست.

شلنبرگر


اخراج خبرنگار تایمز

سند شماره 268

محرمانه22 ژوئیه 1979 31 تیر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7630به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: اخراج خبرنگار تایمز

1- یوسف ابراهیم، نماینده خبری مجله نیویورک تایمز در صبح روز 22 ژوئیه به وزارت ارشاد ملی خواسته شد و یک نامه ای که به فارسی نوشته شده بود از طرف بهزادنیا (معاون وزارت) به او داده شد و مضمون این نامه این بود که به او یادآوری شده بود که حضورش در ایران تحت عنوان نماینده خبری مجله نیویورک تایمز امکان نداشته و باید تصمیم بگیرد که «هر چه زودتر» ایران را ترک کند.

2- ابراهیم کوشش کرد که بهزادنیا را متقاعد کرده ولی چیزی که در جواب شنید این بود که این خواسته «آنها»ست و «آنها» خیلی به اشتباهاتی که ابراهیم مرتکب شده چندان صریح سخن نخواهند گفت.

بهزادنیا اضافه کرد: کالیبورن از واشنگتن پست نیز به طور موقت در اینجا خواهد بود و همچنین از نماینده رویتر نیز خواهیم خواست که اینجا را ترک کند و او گفت امکان دارد که تعدادی روزنامه های فارسی زبان هم بسته شوند.

3- کاردار، مسئله را با طباطبایی، معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت در میان گذاشت. طباطبایی گفت که اطلاعی از موضوع ندارد. کاردار نسبت به این عمل اظهار تأسف کرد.

4- ابراهیم در نامه کتبی در رابطه با اخراجش به دفتر نخست وزیری، رسماً اعتراض کرد. رویدادهای آتی را به آگاهی شما خواهم رساند.

لینگن


مسعود مهاجر از آیندگان

ص: 585

سند شماره 269

استفاده محدود اداری23 ژوئیه 1979 1 مرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7720به: سازان ارتباط بین الملل آمریکا، واشنگتن دی. سی.

موضوع: مسعود مهاجر از آیندگان

خلاصه: وابسته مطبوعاتی با مسعود مهاجر، عضو هیأت تحریریه آیندگان ملاقات نمود، مهاجر، آیندگان را عاری از مناقشات داخلی پنداشته و انگیزه آن را رعایت انعکاس رویدادها بدون غرض ورزی و دور نگاهداشتن آن از حیطه کنترل و سانسور علما می داند، مهاجر در مورد از سر گرفته شدن روابط آمریکا و ایران خوش بین نیست و اخراج ابراهیم را نمونه ای از رفتار نادرست مراکز متعدد قدرت به حساب می آورد.

1- روز دوشنبه (مردادماه) روزن، وابسته مطبوعاتی با مسعود مهاجر یکی از اعضای هیأت تحریریه آیندگان ملاقات نمود. هنگامی که در اداره روابط عمومی روزنامه منتظر مهاجر بود، روزن با یک پدیده غریب در رابطه با آیندگان روبرو شد که همانا تشویق گزارشگران محقق آزاد به همکاری با این روزنامه بود. تعدادی از مقاله های بسیار تحقیقی روزنامه نیز از همین طریق تأمین می گردد. شاهد این مدعی نیز گفتگوی وابسته مطبوعاتی، روزنامه نگار آزاد شفیعی در تلاش برای فروش افشاگریهای خود در مورد شاهین شهر اصفهان است که بنا به گفته نویسنده طرح شاهزاده اشرف بوده است تا با از بین بردن و اخراج زارعین محلی زمین لازم برای مسکن پیمانکاران آمریکایی را فراهم آورد.

2- مهاجر، روزن را به چند تن از همکارانش در هیأت تحریریه معرفی کرد و خوش و بش ها دوستانه برگزار شد. پس از نشستن پشت میزی که در اطاقی ریخته و پاشیده قرار داشت، مهاجر به مسئله اصلی پرداخت و در مقام تشریح گفت که در روزنامه اش میان چاپچی ها و نویسندگان برخلاف کیهان مناقشات داخلی وجود ندارد، برعکس در مورد هدف روزنامه همگی آنها اتفاق نظر دارند. با به دست گرفتن قدرت پس از اعتصاب روزنامه پاییز، هیأت تحریریه توانست با چاپچی های خود منافع مشترکی را پدید آورد، یعنی تصریح کردند که باید در کشوری که فاقد هرگونه موانع بود به انعکاس آنچه که رخ می دهد بپردازند. وی به روزن نمونه ای از این کار را نشان داد که یکی مقاله ای بود در مورد حمله گروهی به نام جوانان مسلمان اصفهان به مراکز توزیع روزنامه در این شهر، و مقاله دیگر یکی از مقالات انحصاری آیندگان در مورد نادرست بودن کشتار کارگران در حال اعتصاب توسط گروهی از پاسداران. مهاجر گفت روزنامه اش به این دلیل شهرت چپگرایی یافته است که عملاً نمی توانند و نمی خواهند از معیارهای خود منحرف گردند. وی در مورد روابط آمریکا و ایران در آینده نزدیک چندان خوش بین نبود و افزود که مراکز قدرت متعدد به هیچ وجه اجازه نمی دهند که شناخت واقعی از سیاست پیدا شود. وی متقاعد شده بود که اخراج ابراهیم رئیس دفتر نیویورک تایمز مثال خوبی برای نشان دادن زودرنجی این عناصر در این گونه مراکز است که

ص: 586

یکی از آنها بهزادنیا در وزارت ارشاد ملی می باشد.

3- مهاجر هنگام یادآوری از تیراژ 300 هزار تایی روزنامه بسیار خوشحال به نظر می رسید چون این رقم دو برابر تیراژ سه ماه گذشته است. وی گفت آیندگان مراکز توزیع خود را در لندن، پاریس و رُم گشایش داده است و تلاش می کند که در نیویورک یا کالیفرنیا نیز به خاطر تمرکز شدید ایرانیها، این مراکز مورد نیاز را ایجاد نماید. شلنبرگر


گزارش هفتگی سیاسی

سند شماره 270

محرمانه24 ژوئیه 1979 2 مرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7772به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش هفتگی سیاسی

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه گزارش: اقدامات برای آماده شدن به منظور انجام انتخابات مجلس خبرگان ادامه دارد، تظاهرات برای «وحدت» و یادبود مصدق، آشوب در مناطق مرزی ایران- ترکیه، مریوان آرام و تقریباً خالی از سکنه است، آیت الله خاقانی در قم ظاهر شده است. (پایان خلاصه).

3- تعدادی از گروهها و احزاب و سازمانهای گوناگون اسامی کاندیداهای خود برای انتخابات مجلس خبرگان را اعلام نمودند. بدون هیچ تعجبی، اکثریت قریب به اتفاق اسامی ارائه شده تاکنون، از روحانیون است. انتخابات کماکان قرار است برابر برنامه در 3 اوت انجام شود.

4- در روز 17ژوئیه تظاهرات «وحدت» در سراسر ایران به منظور نشان دادن اعتقاد مردم به جمهوری اسلامی و اهداف آن» برگزار شد. در حالیکه روزنامه ها در گزارشات خود مدعی شرکت «میلیونها» نفر هستند، نشانه هایی در دست است که این تظاهرات سراسری به شور و هیجان و خودجوشی تظاهرات روزهای اول انقلاب نبود. مأمور سیاسی سفارت از منبعی در تهران دریافت که توسط کمیته محلی به آژانس کرایه اتومبیل او دستور داده شده بود تا همانند سایر مغازه های مجاور آژانس، تعطیل نماید تا مجبور به شرکت در تظاهرات شوند. (توجه: بنظر می رسد که سازماندهندگان راهپیمایی انقلابی، از رو ش های عصر پهلوی سرمشق گرفته باشند.) منبع دیگری از کرمانشاه به مأمور سیاسی کنسولگری اطلاع داد بیش از یکهزار نفر در تظاهرات «وحدت» حضور نداشتند، در حالیکه ادعای مقامات، این رقم را به دویست و پنجاه هزار نفر (یعنی تعداد کل جمعیت شهر) می رساند. طبق اظهار منابع تبریزی، تظاهرات در آنجا به استادیوم ورزشی شهر ختم می گردید و در پرجمعیت ترین لحظه خود استادیوم نیمه پر بود.

5- در 21 ژوئیه، تظاهرات دیگری در تهران به احترام (مجدد) نخست وزیر اسبق، مصدق برگزار شد. در این تظاهرات که به عنوان امری مشترک، توسط «جبهه دموکراتیک ملی»، «فداییان خلق»، «جبهه ملی» و دیگر گروهها برگزار شد، جمعیت زیادی در میدان بهارستان

ص: 587

اجتماع نمودند و آیت الله طالقانی سخنرانی نمود.

6- در روز 19 ژوئیه آشوبی در نزدیکی مرز زمینی ایران- ترکیه واقع در سرو درگرفت، در این روز «یاغیان قبایل» در این منطقه با ژاندارمها و پاسداران انقلاب به زد و خورد پرداختند. افراد قبایل کردنشین یک هلی کوپتر دولتی را سرنگون کردند و طبق نوشته روزنامه «بامداد» هشت نفر در این سقوط کشته شدند. گزارشات بعدی روزنامه ها مدعی است که سربازان لشکر 64 مردان قبیله یاغی را متفرق نموده اند. از قول مقامات رسمی ادعا شده است که یاغیان کوشش می نمودند تا از استقرار مجدد ژاندارمری توسط دولت موقت در منطقه مرزی نزدیک ارومیه (رضاییه سابق) جلوگیری کنند. کنسول ترکیه در تبریز در گفتگویی با مأمور سیاسی سفارت آمریکا در 21 ژوئیه گفت که برخلاف ادعاهای مقامات دولت ایران، نیروهای نظامی اعزامی از ارومیه هیچ تلاشی جهت جنگیدن با یاغیان به عمل نیاوردند. همتای او در ارومیه به او اطلاع داد که ارتش صرفاً نیروهای پاسدار انقلاب را تا منطقه سرو همراهی کرده است و هنگامی که نبرد آغاز شد فقط نقش محدودی به عنوان تماشاچی به عهده گرفت. پس از اینکه گروهی از مقامات گمرکی و ژاندارمهای ایرانی برای یافتن پناهگاهی موقت به سمت ترکیه فرار کردند، پای کنسولهای ترکیه در تبریز و ارومیه به حادثه سرو کشیده شد.

7- پس از درگیری های جدی بین سپاه پاسداران انقلاب و گروههای محلی کرد، در مریوان در تاریخ 14 ژوئیه، برای چند روز آرامش نسبی به شهر بازگشت. پاسداران انقلاب در شهرهای سنندج و کرمانشاه آماده رفتن به مریوان و کمک به همکاران خود شده بودند ولی ظاهراً شورای شهر از عزیمت آنان جلوگیری کرده است. شورای شهر مریوان بیانیه ای صادر و از مردم شهر درخواست نمود تا آماده تخلیه شهر در صورت بدست گیری کنترل امنیتی آن توسط پاسداران انقلاب، باشند و طی تلگرافی به خمینی مدعی شد که اعزام پاسداران انقلاب به مریوان، به عنوان یک توهین (به مردم مریوان) تلقی خواهد شد. با این حال طبق گزارش روزنامه آیندگان، 75 درصد مردم شهر قبلاً آنجا را ترک کرده و ادارات و فروشگاهها تعطیل شده بودند. خبرگزاری پارس اظهار می دارد خروج دسته جمعی مردم بعد از پخش شایعاتی در بین مردم مریوان مبنی بر اینکه پاسداران اعزامی جهت حمله به ساکنین به آنجا اعزام می شوند، آغاز شد.

8- آیت الله خاقانی رهبر مذهبی قوم عرب پس از چندین روز ناپدید شدن از خرمشهر، در شهر قم ظاهر شده است. ناپدیدی آیت الله خاقانی به دنبال حمله پاسداران انقلاب به اقامتگاه او پس از بمب گذاری مسجد جامع شهر، به وقوع پیوست. بعد از انفجار بمب که موجب کشته شدن چندین نفر شد، تعدادی از مردم دستگیر شده و بلافاصله در دادگاه انقلاب به محاکمه کشیده شدند. پنج نفر به اتهام دست داشتن در بمب گذاری اعدام شدند. گزارشات منتشره مدعی است که انبار بزرگی از اسلحه در منزل آیت الله در هنگام تصرف آن پس از انفجار بمب در مسجد، پیدا شده است. معهذا چه اقامت خاقانی در قم به عنوان یک «بازداشت» تلقی شود،

ص: 588

چه «به خاطر امنیت خود او»، خرمشهر در چند روز گذشته آرام بوده است. لینگن


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 271

محرمانه

شماره گزارش: 79 0260 684624 ژوئیه 1979 2 مرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی.

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه: (بدون طبقه بندی) این گزارش وضعیت حاوی مطالبی درباره عناوین ذیل است: مشکلات همافران، مشکلات آذربایجان غربی و کردستان، دخالت آمریکا در از بین بردن خمینی، خشونت در تهران، اطلاعات اضافی درباره رفتار پرسنل نیروی دریایی ایران.

17 از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات: (بدون طبقه بندی)

الف- مشکلات همافران: اعتصاب نشسته همافران در تهران و تبریز پایان یافته است. این گروه که گزارش می شود تعدادشان به حدود 6000 نفر در تهران می رسد هنگامی که دستور بازگشت به کار آنها از سوی خمینی در پادگان هوایی دوشان تپه قرائت گردید، به اعتصاب خود خاتمه بخشیدند. ابوالحسن بنی صدر از دستیاران خمینی که سرگرم بررسی خواستهای همافران است، این پیام را از قم آورده و تسلیم آنان کرد.

نظریات تهیه کنندگان: محرمانه- اگر چه لیست خواسته های همافران معلوم نیست اما تصور می کنیم که در دوران اولیه پس از انقلاب تقاضاها از ماهیتی برخوردارند که انجام آنها می تواند از نظر مادی همافران را راضی کند. اکنون پس از آنکه در برخی مطبوعات به خواسته های همافران تا حدودی رنگ و لعاب ضدانقلابی بودن داده شده، همافران یک نماینده مطبوعاتی برای خود برگزیده اند. او در تلاش برای تقویت موضع همافران و بهبود وجهه آنان اظهار کرده است که تقاضای همافران برای عافیت و منافع مادی خودشان نبوده بلکه به طور کلی برای اصلاح انقلاب است.

ب- (بدون طبقه بندی) مشکلات آذربایجان غربی و کردستان: همه گزارشات مطبوعاتی حاکی از آن است که مشکلات کردی در استان آذربایجان غربی حادتر از آن است که قابل حل باشد، بنا به گزارش، درگیری و خشونت در سرو، ارومیه، بانه، قاسملا و همچنین در طول جاده بین ترگه ور و مرگ ور رخ داده است. لشگر 64 زمینی ارتش ایران فعالانه در تلاشهای مربوط به آرام ساختن منطقه مشارکت داشته است. این لشکر از همه طرفهایی که مسئول درگیریها هستند خواسته است تا سلاحهای خود را به زمین بگذارند.

نظریات تهیه کنندگان: (محرمانه)

ما احساس نمی کنیم که واحد مربوطه در ارتش ایران قادر به فرونشاندن درگیریها در این

ص: 589

منطقه که مستعد ناآرامی است، باشد. انقلاب باعث شده است تا یک زخم کهنه سر باز کند یعنی خودمختاری کردی بر اساس ایده تجزیه طلبی که قدمت آن به اندازه خود ایران است. امتیازاتی باید به کردها داده شود و گرنه آنها به روش جنگ سنتی خود که جزئی از شیوه زندگی شان شده، ادامه خواهند داد.

ج- (بدون طبقه بندی) دخالت آمریکا در از بین بردن خمینی: ما گزارش کرده ایم که طی چند هفته اخیر، گزارشات مطبوعاتی ضدآمریکایی کمتر و کمتر شده است. امروز تهران تایمز، روزنامه اطلاعات فارسی و تهران پول (TEHRAN POOL) یک مطلب ضدآمریکایی چاپ کرده اند که در آن سرتیپ تای نقش اصلی را به عهده دارد. جزئیات یک توطئه برای از بین بردن انقلاب گفته می شود در دست روزنامه اطلاعات است. این روزنامه امروز مدعی شد که شواهد مستندی در دست دارد که اثبات می کند چهار افسر عالی رتبه ارتش به همراه یک ژنرال آمریکایی به نام تای توطئه ای برای خلاص شدن از دست آیت الله خمینی چیدند. به نوشته روزنامه اطلاعات، سپهبد برومند، سپهبد قاجار، سرتیپ وجدی و سرهنگ منتظمی با تای این بحث را مطرح کردند که از چهره خمینی تصویر یک کمونیست که از حمایت خارجی برخوردار است، بسازند. نقشه بدین قرار بود که از طریق نسبت دادن یک سری تحرکات روسی به خمینی، وی را در خاورمیانه و افغانستان به صورت یک عنصر روسی نشان دهند. قرار بوده است ثابت شود که خمینی به پیشبرد اغراض روسها کمک می کرده است آن هم با نشان دادن تلاش شوروی برای از بین بردن نارضایتی مردم و استفاده از خمینی تحت لوای مذهب برای تأمین منافع خود. اتهام دیگری که قرار بود به خمینی نسبت داده شود این بود که خمینی به عنوان کسی معرفی شود که از لحاظ مادی و معنوی از سوی برخی کشورهای غربی و کمونیستی حمایت می شد. اما ظاهراً ایرانی ها قادر به درک این مطلب نبودند که چگونه ممکن است هم غرب و هم شرق با توجه به نداشتن هیچگونه منافع مشترک، متفقاً از خمینی حمایت کنند. طبق این اسناد خمینی به کارگران اعتصابی کمک مالی می کرده است. توطئه گران دل خوش کرده بودند که ارتش از شاه و رژیم او تا آخرین قطره خون پشتیبانی خواهد کرد اما روزنامه اطلاعات می گوید که آنها متوجه نبودند که پرسنل بیشتر و بیشتری از نیروهای ارتش طرفدار انقلاب بودند. تای همچنین تصمیم گرفته بود که دانشجویان طرفدار شاه را از خارج به کشور بازگردانده و پست های کلیدی را به آنها بسپارد و در همان حال تبلیغات کند که انقلاب از سوی شوروی حمایت می شود. به نوشته روزنامه اطلاعات دیگر نقشه ها شامل کاهش نرخ بهره بانک ها و رو در رو قرار دادن خمینی با یک روحانی رو به اقتدار و خراب کردن وجهه او در میان مردم بود.

د- (بدون طبقه بندی) ناآرامیها در تهران: گزارش شده است که یکشنبه شب اعضای کمیته شماره 3 در تهران به سوی انبوه کارگران که بست نشسته بودند و خواهان دستمزدشان بودند، آتش گشودند. گفته می شود شش نفر از شرکت براون و روت (که از زمره شرکتهای آمریکایی

ص: 590

هستند) مجروح شده اند.

نظریات تهیه کنندگان: (محرمانه) این اولین نمونه از گزارشی است که حکایت از تیراندازی کمیته به سوی جمعیت می کند. بنا به کلیه گزارشات قبلی تیراندازی هوایی بوده تا جمعیت متفرق شوند.

ه- اطلاعات بیشتر درباره رفتار پرسنل نیروی دریایی ایران: (به گزارش وابسته دفاعی تهران به شماره 79 0258 6846 مراجعه شود.)

1- (بدون طبقه بندی) گزارشات مطبوعاتی 23 ژوئیه تأیید می کند که دریادار مدنی از ریاست ستاد نیروی دریایی استعفا داده است. دلایل ارائه شده این است که او با تصدی دو پست مهم دولتی در واقع قادر به اداره هیچیک از آنها نبود. گزارش مطبوعاتی همچنین حاکی است که استعفای دریادار علوی با برکناری اخیر سرلشگر فربد و رحیمی به طور تصادفی همزمان شده است.

2- (بدون طبقه بندی) در گفتگو با وابسته نظامی هند، اطلاعات ذیل درباره دریادار بیگلری به دست آمد. او در ماه می 1977 هنگامی که پست معاونت ریاست ستاد نیروی دریایی را عهده دار بود بازنشسته شد. گفته می شود او به دلیل عدم لیاقت بازنشسته شد. جالب توجه آنکه دریادار علوی همزمان با بیگلری بازنشسته شد.


بازدید از مؤسسه تلویزیون و سینما

سند شماره 272

استفاده محدود اداری24 ژوئیه 1979 2 مرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7783به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی.

موضوع: بازدید از مؤسسه تلویزیون و سینما

خلاصه: برنامه مهندسی مشترک مؤسسه نیمه مستقل تلویزیون و سینما وابسته به رادیو و تلویزیون ملی ایران با مؤسسه پلی تکنیک نیویورک با اعطای مدرک لیسانس. لیاقتی، مدیر این مؤسسه، روحیه پرسنل آن را خیلی پایین ارزیابی می کند. لیاقتی معتقد است که قطب زاده برغم رویارویی ملاها با حرفه ای ها در رادیو و تلویزیون ملی ایران مدیر توانایی بوده است.

1- وابسته مطبوعاتی روز 24 ژوئیه به دیدار غلامعلی لیاقتی، مدیر مؤسسه تلویزیون و سینما، و دکتر مهدی ایرانی- کرمانی، رئیس گروه تکنولوژی مؤسسه رفت. این ملاقات در اتاق کنفرانس مدیر صورت گرفت و سپس روزن به اتفاق آن دو از کتابخانه و تجهیزات فنی مؤسسه بازدید کردند.

2- لیاقتی که قبلاً از مقامات مدرسه عالی ارتباطات بود، مدت هفت ماه است که مدیریت این آژانس نیمه مستقل رادیو و تلویزیون ملی ایران را بر عهده دارد. او از زمان مدیریتش در این مؤسسه نیروی محرکه انسجام دامنه وسیعی از کارمندان و تجهیزات فنی در مدارس عالی ارتباطات در سرتاسر ایران بوده است. این مؤسسه 13 سال پیش تأسیس شده و منبع اصلی

ص: 591

رادیو و تلویزیون ملی ایران برای استخدام نیرو و آموزش های ضمن خدمت در زمینه تولید، تجهیزات فنی، ارتباطات، پژوهش و نویسندگی بوده است. لیاقتی گفت که مؤسسه مزبور به فارغ التحصیلان خود مدرک فوق دیپلم مهندسی اعطا می کند و برنامه مشترکی نیز با مؤسسه پلی تکنیک نیویورک برای اعطای مدرک لیسانس مهندسی ترتیب داده است. دکتر ایرانی- کرمانی افزود که یادداشت تفاهمی با مؤسسه پلی تکنیک نیویورک واقع در بروکلین در ژانویه 1978 به امضا رسید و این طرح مشترک هنوز ادامه دارد و انتظار می رود که در بهار سال 1980 نزدیک به 15 دانشجوی دیگر برای تحصیل به نیویورک بیایند. دکتر ایرانی- کرمانی گفت که گروهش قصد دارد تمامی درس ها را صرفاً به زبان انگلیسی ارائه دهد تا دانشجویان برای گذراندن 12 واحدی که قرار است در مؤسسه پلی تکنیک نیویورک بخوانند، آماده شوند.

3- لیاقتی در میان صحبت هایش درباره مسایل مؤسسه با صداقت به وابسته مطبوعاتی گفت که در مقام یک حرفه ای به اداره مؤسسه ادامه خواهد داد، ولی با توجه به اتهاماتی که به مدیران رژیم گذشته وارد می شود، دیگر کسی برای دانش کارشناسی احترام قائل نیست. او گفت آنهایی که به دیگران تهمت طاغوتی بودن می زنند هیچ فرقی با دیگران ندارند، مثلاً آیت الله مفتح که هم اینک در خانه علم، وزیر سابق دربار، می نشیند و بر مرسدس بنز او سوار می شود. ناگهان دکتر ایرانی-کرمانی وسط صحبت ها پرید و گفت: «به خدا اگر بدانم دانشجویانمان در این اوضاع بل بشو با مدرک هایشان چه می کنند!» لیاقتی همین دیروز پس از اعلام حکم خمینی در مورد موسیقی، قطب زاده، رئیس رادیو و تلویزیون ملی را ملاقات کرده بود، و به قطب زاده تبریک گفته بود که برغم خصومت ملاها و ملا مآب ها با حرفه ای ها توانسته است سازمان را از پاشیدگی نجات بدهد. لیاقتی گفت که به اعتقاد قطب زاده، ممنوعیت موسیقی از نظر خمینی شامل غنا و یا موسیقی ریتم دار بوده است و بدین ترتیب برای خودش قدری جای مانور قائل بود. لیاقتی گفت که قطب زاده نزدیک بود از دست علمایی که همان موقع از آسانسور بیرون آمدند و از او وقتی برای سخنرانی در تلویزیون خواستند، از کوره در برود. لیاقتی، قطب زاده را مردی ضرورتاً واقع بین در اداره سازمان بالقوه قابل انفجار رادیو و تلویزیون ملی ایران با تقریباً هشت هزار کارمندش می داند، و معتقد است به همین دلیل بود که قطب زاده به موسوی، یعنی همان روحانی که به دلیل مخالفت بوروکراتیک با برنامه ریزی های اسلامی اش استعفا داد، کمکی نکرد. شلنبرگر


استراق سمع خطوط تلفنی

سند شماره 273

سرّی 25 ژوئیه 1979 3 مرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی.

موضوع: استراق سمع خطوط تلفنی

1- (سری تمام متن)

ص: 592

2- تقاضا برای اجازه استراق سمع مکالمات تلفنی ماشاءالله کاشانی (فرمانده نیروهای محافظ سفارت) که از دفتر پارک موتوری در حکم ستاد فرماندهی اش استفاده می کند.

3- از قرائن چنین بر می آید که ماشاءالله کاشانی به زودی از پُستش برکنار خواهد شد. به همین دلیل از لحاظ ضداطلاعات بسیار مهم است که بدانیم چه نقشه هایی برای سفارت دارد. کاگلین چیزهایی در مورد نقش دروغین کاشانی به عنوان محافظ سفارت می داند. او همچنین آگاه است که کاشانی تهدیدی بالقوه و جدی علیه سفارت و پرسنل آن به حساب می آید، علی الخصوص حالا که با تمامی امکانات و رویه های امنیتی ما آشنا شده است. علاوه بر این ما شواهدی از همکاری او با سرویس های بیگانه داریم. این رویه می تواند تهدیدهایی داخلی ایجاد کند که فعلاً از آنها آگاهی نداریم. کاشانی ندرتاً از سفارت خارج می شود و اکثر کارهایش را از طریق خطوط تلفنی که به آن اشاره شد، انجام می دهد.

4- امکانات فنی و امنیتی این عملیات را مهیا کرده ایم و احتمال می دهیم که روز 26 ژوئیه آماده استفاده باشند.

5- کاردار، COS و افسر امنیتی منطقه توصیه می کنند که با این تقاضا موافقت شود. COS احتمال می دهد که علاوه بر فایده هایی که در ارتباط ضداطلاعات نصیبمان می شود، می توانیم اطلاعات مفید دیگری نیز کسب کنیم.


ماشاءالله کاشانی و پست استراق سمع

سند شماره 274

سری25 ژوئیه 1979 3 مرداد 1358

از: تهران 53760به: رئیس رونوشت فوری [نامعلوم]

[موضوع: ماشاءالله کاشانی و پست استراق سمع]

1- ماشاءالله کاشانی که ظاهراً تحت حمایت دادستان انقلاب تهران فعالیت می کند فرمانده نیروی نامنظمی است که به ظاهر هدفش تأمین امنیت سفارتخانه است. در واقع بسیاری از فعالیتهای کاشانی از ربودن یک ایرانی که با مقامات روسی تماس داشت گرفته تا اخاذی و ایجاد رعب برای ایرانیانی که با سفارت کار دارند امنیت سفارتخانه را به جای آنکه بهتر کند بدتر می کند. به علاوه گزارش شده که کاشانی از تلفن های سفارت برای مکالمه با افراد ناشناخته ای در استان خوزستان استفاده می کند. انتظار می رود استراق سمع خطوط تلفن مورد استفاده کاشانی اخبار منحصر به فردی در مقوله ضداطلاعات در این موارد فراهم کند. (1) موقعیت او در ساختار انقلاب (2) طرح هایی که به امنیت سفارت و کارکنان آن مربوط می شوند و (3) نقاط ضعفی که تلاشهای سفارت را برای واداشتن دولت ایران به انتقال وی آسان می کنند. ممکن است اطلاعات مثبتی درباره خوزستان نیز که بالاترین اولویت را در رابطه با اهداف استانی ما دارد از این راه به دست آید.

2- عصر 23 و 24 ژوئیه آقای برنات مأمور EOP از EZVIVID بازدیدی انجام داد. به موجب

ص: 593

CSI F 52-6 ذیلاً طرح پیشنهاد عملیاتی تسلیم می شود:

الف) هدف: ساختمان موردنظر نزدیک دروازه پارکینگ موتوری (موتور پل) در محوطه سفارتخانه واقع شده است و کاشانی از آن به عنوان دفتر استفاده می کند. دقیق تر می توان گفت که آنجا یک پاسدارخانه کوچک است. این مکان دو شماره تلفن دارد خط داخلی 11236 از تلفنخانه سفارت می گذرد و دیگری 837132 که خط مستقیم به خارج از سفارت است. صفر این شماره تلفن خاص بسته شده است یعنی از این خط نمی توان مکالمه راه دور داشت. چون گزارش شده که شخص موردنظر مکالمات راه دور دارد پیشنهاد می کنیم که ابتدا خط داخلی 1236 را هدف کار خود قرار دهیم. برای آوردن شماره دیگر به کنترل پست استراق سمع نیز طرح ریزی خواهد شد. اما در این مرحله تمرکز کار روی خط داخلی 1236 است.

ب) پست استراق سمع:(1)


بازدید از مؤسسه تلویزیون و سینما

سند شماره 275

محرمانه26 ژوئیه 1979 4 مرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7852به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی.

مرجع: تهران 7630

موضوع: بازدید از مؤسسه تلویزیون و سینما

1- وابسته مطبوعاتی، روزن، در تاریخ 25 ژوئیه به وزارت ارشاد ملی نزد بهزادنیا رفت تا از جزییات مقررات مربوط به خبرنگاران خارجی مطلع شود. بهزادنیا با خوشرویی روزن را پذیرفت، ولی اظهار داشت چون مقررات به تازگی تسلیم شورای انقلاب شده است، او نمی تواند کتباً مطلبی در اختیار وی بگذارد. با وجود این تأکید کرد که صدور اعتبارنامه و نظارت بر خبرنگاران خارجی در حوزه مسئولیت سفارتخانه های ایران در کشوری است که خبرنگار تقاضای ویزا می کند. اعتبارنامه خبرنگاران خارجی هر سه ماه یک بار تمدید خواهد شد که طی آن اخبار ارسالی خبرنگار مزبور مورد بررسی قرار خواهد گرفت. چنانچه شواهدی دال بر نادرستی و یا تحریف اخبار ارسالی رؤیت شود، اعتبارنامه آنها لغو خواهد شد. خبرنگاران خارجی باید در هنگام مصاحبه با ایرانی ها راهنما یا مترجم منتخب وزارت ارشاد را به همراه داشته باشند.

2- بهزادنیا با حمله به اعتراض انجمن خبرنگاران خارجی به محدودیت های مطبوعاتی در ایران گفت: «همه آنها را بیرون می اندازم.» او گفت کلایبورن یکی از همین روزنامه نگاران غیرمسئول است چون سخنان شریعتمداری را «تحریف» کرده است، و می گوید به جزیره مینو رفته در حالی که در مورد آن منطقه «هیچ چیز نمی داند» و هر وقت که بخواهد سرش را پایین

1- مابقی سند درباره خصوصیات فنی طرح استراق سمع بود که ترجمه نشد. م.
ص: 594

می اندازد «و به دیدن من» می آید. او درباره ابراهیم گفت که «اسرار عمیقی» در ارتباط با او وجود دارد. او «شانس آورده» که می تواند از ایران برود. بهزادنیا با خاطرنشان ساختن کنوانسیون ژنو گفت این کنوانسیون به ایران اجازه می دهد که بعضی خبرنگاران را بپذیرد و بعضی دیگر را نپذیرد. بهزادنیا درباره آینده خودش گفت که موقتاً در این مقام انجام وظیفه می کند و چون یک جراح لثه است، مایل است به حوزه پزشکی بازگردد. لینگن


گزارش وضعیت ایران

سند شماره 276

محرمانه 26 ژوئیه 1979 4 مرداد 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 7879

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی

منابع: رسانه های خبری داخلی، مقامات سفارت، پرسنل دفتر وابسته دفاعی

تهیه کننده گزارش: سروان اچ.اف.جانسون، وابسته نیروی هوایی

مقام تأیید کننده گزارش: سرهنگ تی.ای.شافر، وابسته دفاعی

موضوع: گزارش وضعیت ایران

16- خلاصه (محرمانه): این گزارش اطلاعاتی درباره مطالب زیر ارائه می دهد، شامل: اعتصاب کارکنان خطوط هواپیمایی غیرنظامی. آرامش در آذربایجان غربی.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزییات: (محرمانه)

الف- (محرمانه) اعتصاب کارکنان خطوط هواپیمایی غیرنظامی. کارکنان بخش ارتباطات سازمان هواپیمایی غیرنظامی برای افزایش حقوق شان دست به اعتصاب زده اند. شکایاتی که سخنگوی کارکنان مطرح ساخت ماهیتی کاملاً اقتصادی داشت و به هیچوجه جهت گیری سیاسی در آن مشهود نبود. این اعتصاب به منظور رفع اختلاف فاحشی انجام شده است که بین حقوق کارکنان بخش ارتباطات و برج های مراقبت وجود دارد. کارکنان برج های مراقبت ماهیانه 70000 ریال پاداش دارند در حالی که کارکنان بخش ارتباطات، که به زعم خودشان، همان کار را انجام می دهند فقط 20000 ریال پاداش می گیرند. سخنگوی کارمندان به مردم اطمینان داد که اعتصاب آنها فعلاً تاثیری بر پروازها نخواهد داشت، ولی اگر چهار یا پنج روز دیگر طول بکشد همه فرودگاههای ایران مجبور می شوند فعالیت خود را تعطیل کنند.

ب- (محرمانه) آرامش در آذربایجان غربی: گزارش های مطبوعاتی از آذربایجان غربی حکایت از حکفرما شدن آرامشی توأم با اضطراب بر این استان دارد. روز گذشته وقتی که سرلشگر فلاحی، فرمانده کل ارتش، از شاهپور و مناطق دیگر در حوالی ارومیه بازدید کرد تا شخصاً وضعیت پرتنش و بی ثبات منطقه را ارزیابی کند، استاندار آذربایجان غربی با انتشار بیانیه ای اظهار داشت که مقامات محلی و رؤسای قبایل به تفاهم دست یافته اند


اخراج خبرنگار نیویورک تایمز و روابط ایران و آمریکا

ص: 595

سند شماره 277

محرمانه27 ژوئیه 1979 5 مرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7909به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: اخراج خبرنگار نیویورک تایمز و روابط ایران و آمریکا

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: کاردار در ملاقات 3 مردادماه خود با وزیر خارجه یزدی مسایل متعددی را از قبیل اخراج خبرنگار نیویورک تایمز یعنی یوسف ابراهیم مطرح کرد که بر روابط دو جانبه مان سایه افکنده است. یزدی در پاسخ بیشتر به مسئله اخراج ابراهیم و موضع آمریکا در قبال خلیج فارس پرداخت. در انجام این کار یزدی یکی از جنبه های پنهانی شخصیت خود را نشان داد که نشانگر موانع عظیمی است که باید در رابطه با نظام جدید ایران با آن سر و کار داشت. پایان خلاصه.

3- کاردار در آغاز گفتگو اظهار داشت که همانطور که قبلاً گفته است روند بازسازی روابط دو جانبه باید توسط طرفین مربوطه صورت گیرد و علاوه بر این طرفین باید خودداری و تفاهم بیشتری از خود نشان دهند. وی گفت در همین رابطه آراء عمومی آمریکا و ایران حائز اهمیت بسیار است. وی گفت ما سعی کرده ایم نشان دهیم که می خواهیم واقعیت های جدید ایران را بپذیریم، و یادآور شد که خود او در مصاحبه با نمایندگان مطبوعات آمریکا در ایران همین موضوع را عنوان کرده است. وی یادآور شد که ما بازرگانان را ترغیب کرده ایم تا به ایران بازگردند، و هر کاری انجام داده ایم تا تمامیت صندوق مالی ایران با در نظر گرفتن نقش مشروع کنگره و طرز تفکر آن در رابطه با کمک نظامی به ایران حفظ شود، و قوانین خود را تا حد امکان آن قدر تغییر داده ایم تا ناراحتیهای ایرانیان در نتیجه تعطیل یک بخش کنسولی در تهران و سه کنسولگری در خارج از پایتخت کاهش یابد. خلاصه اینکه ما از هیچ اقدامی فروگذار نکرده ایم تا صداقت خود را نسبت به ایران نشان داده باشیم.

4- وی در ادامه گفت، لیکن بعضی از اقدامات ایرانیها بر روابط دوجانبه ما سایه افکنده است. این مشکلات عبارتند از عدم دسترسی به سوابق موجود در بخش خلیج، تجهیزات ارتباطی همان منطقه و حتی شیشه حفاظ موردنیاز برای بخش کنسولی جدید که متعلق به خودمان می باشد؛ عدم دسترسی کنسولگری به جیمز شری؛ اخراج یک خبرنگار آمریکایی دیگر و افزایش تعداد اعدامیها درست پس از انتشار اعلامیه عفو عمومی؛ و اتهامات دیگر عنوان شده از طرف خمینی مبنی بر اینکه آمریکا محصولات زراعی ایران را به آتش می کشد تا بتواند مواد غذایی بیشتری را به ایران بفروشد؛ اشغال مداوم محوطه سفارت توسط نیروهای امنیتی عادی که برای حراست از ما تعیین شده اند؛ و حتی مسایل کوچکی از قبیل عدم توانایی دولت ایران در پرداخت حقوق معلمین. تای. و همه اینها ماحصل چهره سیاسی ایران در آمریکاست. وی در خاتمه گفت که علت اینکه این مسایل را مطرح می کند این است که یزدی

ص: 596

بداند ما چگونه بر مسایل تأثیرگذار بر روابط خود می نگریم.

5- یزدی در پاسخ گفت که ما تنها یک جنبه روابط را می بینیم. با اشاره به بیانات ژنرال راجر در مورد طرح نیروهای اضطراری و نیروی ضربتی 110000 نفره، یزدی گفت ابراز اینگونه نظرات آنهم از طرف مقامات مسئول آمریکایی حیثیت خوبی برای آمریکا در ایران پدید نمی آورد. تنها در دو یا سه روز گذشته، یکی از مقامات دیگر که احتمالاً وزیر دفاع براون بود گفته است که آمریکا آماده کاربرد نیرو در خلیج فارس به منظور حفاظت از منافع خود می باشد.

6- یزدی اخراج ابراهیم را به اخراج «هزاران دانشجوی ایرانی که برای گذرانیدن تعطیلات تابستانی به ایران آمده و اکنون نمی توانند به آمریکا برگردند و نه می توانند در اروپا ویزا بگیرند ربط داد. وی گفت ابراهیم حتی روادید لازم را بمحض ورود به تهران نداشت، لیکن یزدی شخصاً مداخله کرده بود تا وی پذیرفته شود. پس از آن، علیرغم میهمان دولتی ایران، ابراهیم گزارشات خصمانه ای نسبت به ایران ارسال داشته بود. و می گفت «ما گمان نمی کنیم که این کار با اصول جریان آزاد اخبار ایران مطابقت داشته باشد»، «بنابراین ما باید تأثیر منفی کسانی را که واقعیت را گزارش نکرده و در مورد ایران شایعه پراکنی می کنند، متعادل سازیم.» به عنوان مثال بدجلوه سازی اخبار، وی در مورد یهودیان شیراز سخن گفت که بنا به اظهارات مطبوعات آمریکایی بنا بدلایل مذهبی به قتل رسیده اند. او شخصاً در این مورد تحقیق کرده و دریافته بود که یهودی مزبور در یک سانحه اتومبیل کشته شده است. واضح است که این گزارش مطبوعات آمریکایی یک توطئه صهیونیستی بود تا آراء یهودیان آمریکایی نسبت به ایران توأم با نگرانی شود. در این رابطه یک الگوی متداول وجود دارد. ایران یک جامعه دموکراتیک بود، لیکن نمی تواند به مطبوعات آمریکایی اجازه دهد واقعیت ها را به این ترتیب دگرگون جلوه دهند.

7- یزدی در ادامه گفت که مطبوعات آمریکا هرگز با اسلام منصفانه برخورد نکرده اند. هنگام اقامت وی در آمریکا دو گروه ایرانی که یکی از آنها اسلامی و دیگری مارکسیست بود در خارج از سفارت ایران در واشنگتن با یکدیگر درگیر شده بودند. مطبوعات گزارش کردند که مارکسیست ها با شاه ظالم مخالف هستند لیکن اسلامی ها می خواهند زنان را چادر به سر کنند. در موقعیتی دیگر هنگامی که وی با خمینی در پاریس به سر می برد، نیوزویک یک مقاله ای نگاشته و خمینی را مارکسیست خوانده بود. او نامه ای به این مجله ارسال داشته بود تا این اتهام را رد نماید ولی مجله از چاپ آن خودداری کرده بود اما یکی از افراد آن در پاسخ نامه ای نوشته و گفته بود که نیوزویک براساس دلایلی که دارد می تواند ادعای خود را ثابت کند. در اسفندماه سال جاری وی به گرگوری روز اجازه مصاحبه داده بود. و روز نیز با یزدی و خمینی مصاحبه کرده و ماحصل مصاحبه را به مجله پنت هاوس فروخته بود. یزدی گفت مهم نیست که صحت مطالب گفته شده به روز حفظ شده است. ولی وی نمی خواهد که پیامش در مجله ای چون پنت هاوس منعکس شود. این کار یک عمل شیطانی است و اگر روز تصمیم بگیرد که بار دیگر به ایران بیاید وی شخصاً او را بیرون خواهد انداخت.

ص: 597

8- کاردار گفت مطبوعات آزاد خطراتی نیز دارد ولی بدتر از همه داشتن مطبوعات تحت کنترل است. وی همچنین این اتهام مطرح شده توسط یزدی را رد کرد و گفت که در آمریکا قرار نیست که مطبوعات طی یک تلاش هماهنگ انقلاب ایران را فاقد اعتبار نمایند. وی گفت بر اساس آنچه که در گزارشات آمریکایی پیرامون ایران دیده می تواند بگوید که صحنه تصویر شده کاملاً عینی بوده و فاقد هم دردی نیست. او گفت اگر ایران فکر می کند که با تحمیل محدودیت ها می تواند رفتار منصفانه تری را جلب نماید مانعی ندارد، ولی ایران باید کیفرهای ناشی از آن را نیز مدنظر قرار دهد. ایران نیز حیثیتی دارد که باید برای آن مبارزه گردد.

9- نظریه: عکس العمل یزدی نسبت به اظهار نگرانی کاردار در مورد مسایلی که تأثیر منفی بر روابط دوجانبه می گذارد به خصوص وحشت وی از مطبوعات آمریکایی یک جنبه غیرمنطقی در شخصیت وی را آشکار ساخت که قبلاً به آن پی نبرده بودیم. در حقیقت، در گفتگوهای پیشین خودداری وی از مسایل عاطفی چشمگیر بود. در مورد مسئله کمک های مالی و فروشهای نظامی، به طور مثال او ظرفیت جذب اطلاعات و جرح و تعدیل نظرات خود را نشان می داد، و همین کیفیت سبب شد که ما امیدوار شویم که خواهیم توانست بسیاری از مشکلات را مرتفع سازیم.

10- در مورد رفتار مطبوعات با ایران، از بیانیه های وی چنین برمی آید که علی رغم اقامت طویل المدتش در آمریکا هنوز فلسفه حاکم بر اصول مطبوعات آزاد را درک نکرده است. او نه پیشنهاد مربوط به خوب بودن طبیعت آزادانه جریان اخبار را می پذیرد و نه اینکه ایران قادر نیست مطالب منتشره راجع به خود را تحت کنترل درآورد. علاوه بر این یزدی نمی تواند واقعیت را دگرگون جلوه ندهد. آن هم در صورتی که متوجه شود که این کار برای او سودمند است. برخلاف ادعای وی، ابراهیم هنگام ورود به ایران دارای روادید معتبر بود؛ او در فرودگاه متوقف شد چون نام او و یا نامی مشابه با نام او در فهرست سیاه قرار داشت. علاوه بر این یهودی مقتول در شیراز نیز در سانحه اتومبیل کشته نشده بود؛ او (خانم دلرحیم) در جریان یک سرقت به قتل رسیده و قاتلین سعی داشتند سر وی را از تن جدا سازند که این وضع ابتدا مورد توجه نشریات فارسی زبان قرار گرفت و بعدها مورد توجه مطبوعات بین المللی واقع گردید. عدم صحت بیانات یزدی در تاریخ 4 مرداد به اطلاع بایندر در اداره چهارم سیاسی رسانیده شد. بایندر از طرف مافوق خود عذرخواهی کرد. (و بعداً نیز به اصرار مشاور سیاسی که خواستار دریافت جزئیات بیشتری در مورد مقام مسئول آمریکایی که گفته بود به کاربرد نیرو در خلیج فارس متوسل خواهد شد، همین کار را کرد) ولی نسبتاً واضح است که یزدی تنها بر اساس اطلاعات نادرست دریافت شده سخن نمی گوید بلکه شایعه پراکنی می کند.

11- این جنبه از شخصیت یزدی در میان ایرانیها بسیار دیده می شود و به خصوص در میان انقلابیهای اسلامی که نسبت به مقاصد آمریکا در رابطه با ایران دچار تردید بوده و درک صحیحی از اساس فلسفی جامعه آمریکا ندارند رایج است. در این رابطه ما شاهد موانع عظیمی

ص: 598

هستیم که در مورد نظام جدید باید با آنها دست و پنجه نرم کرد. لینگن


تهیه گزارشهای سیاسی

سند شماره 278

محرمانه29 ژوئیه 1979 7 مرداد 1358

از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی 196929به: سفارت آمریکا، تهران

مرجع: تهران 7537

موضوع: تهیه گزارشهای سیاسی

1- گزارش سیاسی ارائه شده از جانب سفارت در خصوص برنامه ریزیهای سال آتی تقریباً دربرگیرنده تمامی موضوعاتی می باشد که می بایستی به صورت یک گزارش، جدای از گزارشهای روزانه بررسی شود. دو مورد دیگر نیز به ذهنمان می رسد:

- قانون اساسی جدید و مطالب مربوط به آن: در هفته های آینده در مورد کلیه حوادثی که در امور ایران بیش از همه جنبه های ساختاری دارد باید قانون اساسی جدید را کانون توجهات قرار داد. در نظر گرفتن حقایق، عملکرد شخصیتها و برنامه های کلیدی در حال حاضر حائز اهمیت است، به طوری که گرایشهای مهم بر پایه مدت زمانی بیشتر، اهمیت خواهد داشت.

- گروه های چپ: ضرورت اساسی در اینجا ترکیب گروههای چپ، اهدافشان، تواناییهای بالقوه آنها، ارتباطات خارجی و قدرتشان می باشد. احتمالاً سفارت قصد دارد این موضوع را ضمن پیشنهاد خودش درباره احزاب و جنبش های سیاسی ایران مطرح کند. ما اعتقاد داریم که این موضوع آن قدر مهم است که باید گزارش جداگانه ای به آن اختصاص داد.

2- ما وضعیت فوق العاده مشکل و استثنایی در مورد گزارش سیاسی از ایران را کاملاً درک می کنیم و از مساعی سفارت برای حفظ امانت و تلاشهای ویژه در تهیه گزارشهای اصلی سپاسگزاریم. ونس


نظرات مهدی حائری یزدی

سند شماره 279

محرمانه29 ژوئیه 1979 7 مرداد 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 7977به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

[موضوع: نظرات مهدی حائری یزدی]

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: مهدی حائری یزدی که یک ملا و دارای تحصیلات فلسفه غرب نیز می باشد در 25 ژوئیه به مشاور سیاسی گفت که پر کردن شکاف ارتباطی بین رهبری اسلامی ایران و غرب آسان نخواهد بود. پایان خلاصه.

3- در 25 ژوئیه مشاور سیاسی با دکتر مهدی حائری یزدی که یک ملای 60 ساله و استاد فلسفه دانشگاه تهران است ملاقات کرد. او دو سال تحصیلی گذشته را با استفاده از بورسیه در

ص: 599

دانشگاه جرج تاون مؤسسه اخلاقیات کندی گذرانده است. حائری در مدرسه فیضیه قم درس خوانده که بنیانگذار آن پدرش بوده و پس از او آیت الله خمینی در آن تدریس کرده است. حائری در اوایل دوران چهل سالگی خود به آمریکای شمالی رفت تا فلسفه غرب را مطالعه کند. او به دانشگاه مک گیل رفت و از دانشگاه میشیگان یک فوق لیسانس و از دانشگاه تورنتو یک دکتری دریافت نمود.

4- مشاور سیاسی مذاکره را با اظهار این نکته شروع کرد که هیأت نمایندگی دیپلماتیک آمریکا در تهران بیشتر این موضع را داشت که برقراری تماسهای خود را به مقامات دولتی و ایرانیانی که سوابق تحصیلی به سبک غربی داشتند، محدود کند و این بی مبالاتی بوده است. بنابراین، نظر این هیأت درباره مرکزیت دائمی اسلام در زندگانی بسیاری از ایرانیانی که از این دایره برگزیده، بیرون بودند به خطا بود. او گفت که هیأت سعی دارد که از آن اشتباه درس بگیرد و بنابراین از حائری خواست که قبل از بازگشت به آمریکا جهت از سرگیری بورسیه خود در جرج تاون افرادی را از میان گروه رهبری دینی توصیه کند که ممکن است حاضر باشند با مقامات سفارتخانه ملاقات کنند به قصد اینکه در موضوع اسلام و نهضت خمینی آنها را روشن نمایند.

5- حائری گفت که باید درباره این درخواست بیشتر تأمل نماید زیرا که تعداد خیلی کمی هستند که هم در سیستمهای فکری اسلام و هم غرب وارد باشند و به این ترتیب بتوانند این شکاف ارتباطی را پر کنند. او گفت که نمی خواهد اهمیت ادراکات غلط آمریکا را کوچک نشان دهد اما افزود که مهم است که به خاطر داشته باشیم که در طرف ایران نیز جهات عظیمی بوده و هست. او متذکر شد که خمینی در سنت اسلامی طلبگی دارای سابقه ای قوی است اما از جهان غیراسلامی تقریباً چیزی نمی داند. حائری گفت که او غرب را درک نمی کند و با ترسی که از چیز ناشناخته دارد از آن متنفر است. و با این وجود، خمینی در مقایسه با اکثر روحانیونی که او را دوره کرده اند و به او توصیه می کنند ذهنش نسبتاً بازتر است.

6- حائری مسئله پر کردن شکاف ارتباطی را مسئله ساده ای تلقی نکرد. او گفت که جمع آوری اطلاعات پراکنده کار چندان مفیدی نیست. روند یادگیری ادراک باید با مبانی سیستم فکری شروع شود. دانش سطحی استفاده کمی دارد و این دقیقاً به دلیل آن است که با تغییر اوضاع ربط خود را به موضوع از دست می دهد. نگاه کنید به اکثریت عظیم ایرانیانی که در خارج تحصیل می کنند. اما هنگامی که به ایران بازمی گردند و با اوضاعی متفاوت از آنچه که به محل تحصیلشان ربط داشت مواجه می شوند قادر نیستند دانش خود را به کار بندند. اگر آنها واقعاً می خواهند که سیستم فکری فرهنگی را که در آن مطالعه می کند فراگیرند امکان دارد با مسایلی که متعاقباً در ایران پیش روی خواهند داشت به طرز عقلی، منطقی و سیستماتیک برخورد کنند و به این ترتیب با آنها بسر کنند. اما از آنجایی که عده کمی یاد می گیرند که چگونه یاد گیرند، دانش سطحی آنها عمدتاً در ایران به هدر می رود، به همین ترتیب، محققین

ص: 600

غربی اسلام نیز اغلب با مسایل خود از یک دید غربی به جای دید یک محقق اسلامی برخورد می کنند. نتیجه کار «(1)WESLAM» می شود که آن هم به نوبه خود فقط یک دانش سطحی است که درک حقیقی از اسلام ندارد.

7- حائری یادآور شد جهان هر روز کوچک تر می شود و ایران نمی تواند بی توجه به اموری باشد که در یک کشور عظیم و ابرقدرت اقتصادی مثل آمریکا روی می دهد، گرچه آن ابرقدرت در آن سوی کره زمین باشد. همان طور که آمریکا نیز نمی تواند از منطقه ای که کشورهای صنعتی شدیداً جهت تأمین انرژی خود متکی می باشند صرفنظر کند. نکته مرموز و مبهم برای هر دو درک یکدیگر و زحمت بزرگ لازم برای حصول تفاهم اصیل است. پاسخ او این بود که محققین حقیقی تبادلگَرََند، افرادی که حاضر باشند همه چیز را دوباره با یک اسلوب فکری متفاوت و بر مبنای معیار رشد یابنده یاد بگیرند. در همان حال تأیید کرد که آگاهی ناقص در صورتیکه بر یک مبنای سیستماتیک حاصل شود از عدم آگاهی بهتر خواهد بود. لینگن