گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
اسناد لانه جاسوسی آمریکا
جلد دهم
روزنامه نگاری جمهوری اسلامی






ص: 702

سند شماره 351

محرمانه22 اکتبر 79 30 مهر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11182 به: سازمان ارتباطات بین المللی،واشنگتن دی.سی

موضوع: روزنامه نگاری جمهوری اسلامی

1- جمهوری اسلامی، ارگان [حزب] جمهوری اسلامی، اکنون روشی را در گزارش رویدادها در پیش گرفته است که در رابطه با اعتبار پاسداران انقلابی غیرقابل توضیح و بی چون و چراست. شماره های 28 مهر و 30 مهرماه این روزنامه نمونه بارزی از روش آن که منجر به تحریف اخبار مستقیم آژانس خبری پارس با افزودن عناوین و یا آخرین اظهارنظرات سرمقاله ای می شود که در آن عمّال آمریکا را متهم به آشوب و فتنه انگیزی در ایران می کند. سه گزارش با عناوینی چون «ضدانقلابیون و مزدوران آمریکایی راه آهن تهران خرمشهر را با بمب منفجر ساختند.» «مزدوران آمریکایی در بوکان یک پاسدار را کشته و یک نانوا را گروگان گرفته اند»، و «عمال آمریکا در لباس پاسداران افراد محلی را خلع سلاح می کنند (در کرمانشاه)» حاوی کلمه ای درمورد مزدوران آمریکایی یاد شده نیست ولی هدف این است که به خواننده تلقین شود که «دست مرموز» در حال انجام این توطئه هاست. در گزارشی پیرامون تظاهرات و برخوردهای سنندج، پارس چنین می نویسد: «به نظر ناظران سیاسی شبکه های الهام گرفته از سازمان سیا در ایران سعی دارند پاسداران و مردم را رودرروی یکدیگر قراردهند تا از کارآیی پاسداران بکاهند و در درازمدت همین امر سبب خواهد شد که آمریکا بتواند با استفاده از بافت بعضی از سازمانهای نظامی علیه انقلاب و نیروهای انقلابی اقدام نماید.»

2- وابسته مطبوعاتی آمریکا با محمد شریف سرپرست پارس در رابطه با نحوه استفاده غیرحرفه ای و غیراصولی گزارشات پارس توسط جمهوری اسلامی تماس گرفت. وی گفت برای اولین بار این موضوع به وی گفته شده است لیکن اعتراف کرد که پارس در مورد اینگونه گزارشها اختیاراتی ندارد. وی توصیه کرد که نامه ای به وی نوشته شود که در آن گزارشات تحریف شده نیز درج شده و او نیز آن را تسلیم وزارت ارشاد ملی خواهد کرد تا در مورد آن اقدام مقتضی به عمل آید. لیکن وی افزود اگر وزارت ارشاد ملی در این مورد زیادی اصرار ورزد جمهوری اسلامی آن را متهم به سانسور خواهد کرد. روزن


ملاقات با مجله پیام صلح

سند شماره 352

محرمانه22 اکتبر 79 30 مهر 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11183به:سازمان ارتباطات بین المللی، واشنگتن دی.سی

مرجع: 9174

موضوع: ملاقات با مجله پیام صلح

1- وابسته مطبوعاتی از دفتر مجله پیام صلح در تهران دیدن کرد، این مجله انگلیسی زبان

ص: 703

که در قم مستقر است هدف خود را انعکاس واقعیت های اسلام و ایران… برای افراد علاقه مند مقیم خارج از کشور بیان می کند. ابتدا قرار بود این ملاقات با علی قلی قرایی سردبیر مجله در قم صورت گیرد ولی از وابسته مطبوعاتی خواسته شد که در تاریخ 29 مهرماه موقتاً به دفتر مجله در تهران برود. هدف از این بازدید ظاهراً تعیین قرار ملاقات با مدیرکل این نشریه یعنی مهدی میرزا محمد بود تا وی بتواند با بخش بازرگانی سفارت در مورد امکان توزیع این مجله در آمریکا گفتگو نماید. ولی هدف اصلی ایجاد یک خط ارتباطی با محافل روحانی در قم بود تا پاراگراف 6 تلگرام مرجع به اطلاع آنها رسانیده شود، که همانا مبادله دانشجویان عالیرتبه رشته الهیات قم با همتاهای آمریکایی آنها می باشد.

2- مهدی میرزامحمد از وابسته مطبوعاتی خواست که نظر خود را در مورد این مجله چهارماهه و تأثیر آن را بر خواننده آمریکایی بازگو کند. به نقل از یکی از اولین شماره های پیام صلح، وی گفت «مطبوعات و رسانه های غربی تا به حال با تمام تلاش خود سعی کرده اند انقلاب ایران را نادرست جلوه گرسازند.» وابسته مطبوعاتی گفت پیام صلح نه تنها فرصت عظیمی را در اختیار دارد بلکه موظف است انقلاب اسلامی را به نحوی که برای ایران مفید باشد به آمریکاییها معرفی نماید. وی توصیه کرد که مجله به تجزیه و تحلیل تشیع اسلامی و دیگر تلاشهای انقلاب اسلامی بپردازد تا موجبات رشد میراث فرهنگی ایرانیها فراهم آید و تنها به ترجمه تحت اللفظی سخنان آیت الله های مهم نپردازد. در رابطه با مطبوعات غربی، وابسته مطبوعاتی گفت وی از طرف آنها عذرخواهی نمی کند لیکن معتقد است که اخراج خبرنگاران خارجی از ایران سبب پیدایش پوشش متعادل مطبوعاتی نخواهد شد.

3- میرزامحمد نسبت به تبادل نظر غیرقراردادی وابسته مطبوعاتی ابراز علاقه کرد و گفت «امیدوارکننده است». وی گفت او نمی تواند سر خود کاری انجام دهد ولی این پیشنهاد را به سمع قرابی خواهد رسانید و اوست که باید تصمیم بگیرد که می تواند وابسته مطبوعاتی آمریکا را به دفترش در قم بپذیرد یا خیر.

4- نظریه: این مجله از نظر منابع مستقیماً تحت تأثیر و پشتیبانی روحانیون متنفذ قم است، ولی میرزامحمد این موضوع را مستقیماً نمی پذیرد، بدین ترتیب اگر این پیشنهاد از طرف قرائی پذیرفته شود موانع دیرین موجود بر سر راه تبادل نظر از میان برداشته خواهد شد.

روزن


راهپیمایی مردم آباده در مخالفت با عناصر ضدانقلاب

سند شماره 353

23 اکتبر 1979 1 آبان 1358

از: دفتر خبرگزاری FBIS ، خلیج [فارس] به: FBIS ، واشنگتن دی. سی

موضوع: راهپیمایی مردم آباده در مخالفت با عناصر ضدانقلاب

متن گزارش: امروز مردم شهر آباده در اعتراض به عناصر ضدانقلاب مدارس، ادارات و

ص: 704

مغازه ها را تعطیل کردند و به تظاهرات پرداختند. این تظاهرات از مرکز مذهبی شهر آغاز و به طرف خیابان مدرس ادامه پیدا کرد. تظاهرات کنندگان فعالیتهای عناصر ضد انقلاب و برخی افراد خاص را به شدت محکوم کردند. علاوه بر این، در جریان راهپیمایی سالگرد شهادت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید مصطفی خمینی نیز گرامی داشته شد. پس از سخنرانی نماینده امام خمینی در آباده، یک قطعنامه صادر شد.


نظریات شوروی درباره ایران

سند شماره 354

محرمانه24 اکتبر 1979 2 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11260به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: نظریات شوروی درباره ایران

1- (محرمانه تمام متن)

2- اخیراً، وینوگرادوف سفیر شوروی در یک مهمانی شام نظرات بی پرده ای در مورد دولت موقت ایران ابراز داشت. در واقع او تمام رهبران اصلی ایران را ملاقات کرده است. همانگونه که امیرانتظام اظهار داشت: «اگر یک در را ببندید، او با یک پیشنهاد یا معامله در دست از در دیگری می آید.»

3- وینوگرادوف چهار بار با خمینی دیدار داشته است. او آیت الله را فردی بسیار پاکدامن، معلمی بی میل به گوش دادن و فردی که به واقعیات سیاسی کشور و جهان علاقه کمی داشته وصف کرد. سفیر گفت که طالقانی خیلی واقع بین تر بود. به نظر وینوگرادوف بهشتی زیرک ترین و سیاستمدارترین فرد از میان رهبران دینی بود. بنی صدر فقط شایستگی آن را داشت که برایش ابراز تنفر شود.

4- شورویها فکر می کنند که خطرناک ترین مشکل دولت موقت شورش کردها است و به فاصله کمی بعد از آن خطر رکود اقتصاد قرار دارد. وینوگرادوف احساس می کند که ایرانیها سعی دارند کردها را با زور و اقتصاد را با نظریات رؤیایی اسلامی تحت کنترل خود درآورند. هیچ یک از این دو مؤثر نخواهد بود.

هر چند مسئله کردها نهایتاً ممکن است رفع شود، ولی دورنمایی واقعی از کمبودها، بیکاری و دیگر عوامل ناراحتی که به نارضایتی طبقات پایین از خمینی منجر خواهد شد، رخ می نماید.

هم اکنون این جریان آغاز شده است، اما می تواند تا چند سال طول بکشد. وی احتمال داد که ممکن است عراقیها در ایجاد مسئله کردها و عربها در ایران دخالت داشته باشند اما این فکر که شوروی احتمال دارد برای بازداشتن عراقیها نفوذی داشته باشد را مردود شمرد.

به نقل از او «آنها (عراقیها) فقط آدمهای بی کله ای هستند».

لینگن


نقطه نظرات سفیر فرانسه رائول دلایه

ص: 705

سند شماره 355

استفاده محدود اداری25 اکتبر 1979 3 آبان 1358

از: ال. بروس لینگن کارداربه: بایگانی

یادداشت مکالماتیسفارت آمریکا تهران، ایران

موضوع: نقطه نظرات سفیر فرانسه رائول دلایه

امروز با سفیر فرانسه رسماً ملاقات کردم. دو سال از مدت اقامتش در تهران می گذرد. به نظر من وی علاقه ای به اوضاع کنونی در تهران ندارد. او سه بار خمینی را دیده است؛ که دو بار از این ملاقاتها مهم بوده است. او خمینی را فردی توصیف می کند که با فرانسه دوست است لیکن چندان صمیمی نیست. او ظاهراً به این نتیجه رسیده که خمینی سرانجام شکست خواهد خورد و بالاخره چپگرایان قدرت را به دست خواهند گرفت. انقلاب ایران در فرانسه از محبوبیت چندانی برخوردار نیست. هیچ انقلاب منسوب به روحانیون نمی تواند در قلب مردم فرانسه نفوذ نماید. حضور بختیار در پاریس فی نفسه در روابط فرانسه و خمینی ظاهراً مشکلاتی پدید نیاورده است؛ سفیر معتقد است که حداقل تا به حال این مشکلات پدید نیامده است. یزدی در گفتگوی دوجانبه خود با وزیر خارجه فرانسه در نیویورک به بختیار اشاره ای ننمود. تعداد فرانسوی ها در ایران حدود 1000 نفر می باشد. این تعداد ممکن است به دنبال قرارداد مربوط به احداث یک نیروگاه عادی برق در حومه تبریز افزایش یابد، که قرارداد مربوط به آن نیز دو یا سه روز قبل امضاء شده است. لینگن


شاه در ایالات متحده

سند شماره 356

محرمانه

از: سفارت آمریکا، تهران 11323به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: شاه در ایالات متحده

1- (محرمانه تمام متن)

2- در ساعت 9 صبح به وقت محلی چهار گروه کوچک در مسیر خود به سمت گردهمایی وحدت در دانشگاه تهران از مقابل سفارت عبور کردند. در بین شعارهایی که داده می شد این مطالب وجود داشت: «مرگ بر نیرنگ آمریکا و شوروی» و «فلسطین پیروز است آمریکا نابود است». راهپیمایان که جمع آنها از 10000 نفر بیشتر نمی شد سعی نکردند در مقابل سفارت توقف داشته باشند. پلیس های نگهبان سفارت در رابطه با برگزاری راهپیمایی به قدر ناچیزی تقویت شده بودند و راهپیمایان هیچ موقعیتی برای درگیری نداشتند.

3- قرار است پس از برگزاری راهپیمایی دانشگاه تهران نماز جمعه هفتگی برپا شود و احتمالاً اکثر افراد شرکت کننده در تظاهرات برای انجام نماز خواهند ماند. با توجه به عدم بروز هر نوع حادثه ای در طول راهپیمایی صبح بنا نداریم گزارش بیشتری ارسال کنیم مگر اینکه

ص: 706

موارد ناخواسته ای بروز نماید که در این صورت نیز ما در نظر نداریم در آن درگیر شویم.

لینگن


ملاقات با آیت الله منتظری

سند شماره 357

محرمانه28 اکتبر 1979 6 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11354به: سفارت آمریکا، جده

رونوشت: سفارت آمریکا، تل آویو

موضوع: ملاقات با آیت الله منتظری

1- (محرمانه تمام متن)

2- کارمند سیاسی سفارت و کارمند اعزامی وزارت خارجه (آمریکا- م) در 25 اکتبر به مدت 45 دقیقه با آیت الله حسینعلی منتظری در دفتر وی در مجلس خبرگان ملاقات کردند. آیت الله منتظری رئیس مجلس خبرگان می باشد و در سپتامبر 1979 پس از مرگ آیت الله طالقانی به امامت جمعه تهران (امام نماز جمعه) منصوب گشت. این ملاقات توسط وزارت خارجه (ایران- م) ترتیب داده شده بود.

3-کارمند وزارت خارجه باب گفتگو را با رساندن پیامهای دوستانه از جانب دولت آمریکا و مردم آمریکا باز نمود. آمریکاییها احساس همدردی بسیاری با ایرانیانی که در طول انقلاب زجر کشیده اند، دارند. ما همچنین شجاعت ایرانیان غیرمسلح در طول مبارزاتشان و اهداف آزادیخواهانه ای را که موجب برپایی این انقلاب گردید ستایش می کنیم و در آن ایده آلها سهیم هستیم.

4- منتظری در پاسخ دوستانه و صمیمی برخورد می کرد. او گفت کارتر رئیس جمهور آمریکا را بسیار تحسین می کند. وی یادآوری کرد که چگونه در زمان زندانی بودنش از انتخاب کارتر مطلع شده و چقدر از شنیدن اینکه رئیس جمهور یک مسیحی مؤمن بوده و به حقوق بشر معتقد است خوشحال شده بود. وی می داند که آمریکاییها مانند سایر مردم در هر جای دیگری در این ایده آلها سهیم هستند. وی گفت بسیار مایه تأسف است که مردم آمریکا، که مردم ایران نسبت به آنها احساسات بسیار دوستانه ای دارند، بایستی آن قدر توسط اقلیتی تحت سلطه باشند که کشور را مجبور نمایند در مقابل آرمانهای ملل مسلمان از اسرائیل حمایت کند.

5- منتظری گفت نمی تواند بفهمد که چرا آمریکا مایل است تا این حد شخصیت و منافع اقتصادی خود را به دلیل روابطش با اسرائیل از دست بدهد. وی این مسئله را که رهبری چون کارتر رئیس جمهور آمریکا بایستی به خاطر کشوری که هیچ نفعی به آمریکا نمی رساند تا این حد به زحمت بیافتد. «چه منافعی در اسرائیل وجود دارد؟ دنیای اسلام منافع به مراتب بیشتری برای آمریکا دارد. ما نفت داریم و به کالاها و تکنولوژی آمریکا نیازمند هستیم.» این ادعا را که همه می خواهند یهودیان را به دریا بریزند انکار کرد اما گفت احساس می کند لازم است برای

ص: 707

تمام مذاهب در فلسطین همانطور که قبلاً در لبنان هم بود، برابری قائل شویم.

6- کارمند وزارت خارجه گفت حمایت آمریکا از امنیت اسرائیل به معنی حمایت همه جانبه از تمامی اقدامات اسرائیلی ها نمی باشد. به عنوان مثال، ایالات متحده و اسرائیل در مورد اقدامات اسرائیل در جنوب لبنان توافق ندارند و آمریکا درصدد یافتن راه حلی برای این مشکل است. مشکل اصلی این است که آمریکا در تلاش خود برای حفظ عدالت بین اعراب و اسرائیل مورد خشم هر دو طرف قرار گرفته است. اما وی تلاش کرد تا به آیت الله منتظری اطمینان دهد که رئیس جمهور تمام سعی خود را بر این معطوف کرده تا یک راه حل عادلانه و قابل قبولی برای هر دو طرف در مورد مسئله اعراب و اسرائیل پیدا کند. هیچ رئیس جمهوری تا این حد برای رسیدن به هدف تلاش نکرده است.

7- کارمند وزارت خارجه با عوض کردن بحث از مسئله اسرائیل گفت ما نمی خواهیم در مورد گذشته ها جنگ کنیم. ما امیدواریم که با صبر و تحمل فصل جدیدی در روابط ایران و آمریکا آغاز شود و این روابط بر بنیانهای جدید و محکمی استوار گردد. مسایل ایران در آمریکا به خوبی درک نشده اند. یکی از مشکلاتی که آمریکاییها با آن مواجهند فقدان اطلاعات صحیح در مورد انقلاب ایران می باشد، مشکلی که توسط عدم حضور خبرنگاران آمریکایی تشدید شده است زیرا بسیاری از آنها توسط مقامات انقلابی اخراج شده اند.

8- آیت الله منتظری در مورد این مسئله اطلاعات خوبی نداشت اما مترجم وی به جای او جواب می داد. وی گفت بعضی از خبرنگاران، اما نه همه آنها، گزارشات تحریف شده و نادرستی از ایران تهیه کرده بودند. منتظری اضافه نمود که بعضی از روزنامه ها ادعا کرده اند که ایران تمایلات خطرناکی در خلیج فارس دارد. «من در مراسم روز جمعه گفتم ما به یک اینچ از سرزمینهای دیگران چشم نداریم.» وی گفت یکی از مشکلات موجود در روابطمان تبلیغات ضدایرانی در مطبوعات غربی می باشد. بسیاری از اظهارنظرهای ضدآمریکایی که در مطبوعات ایران چاپ می شود عکس العمل درج گزارشهای تحریف شده از ایران در مطبوعات آمریکا می باشد. منتظری همچنین به سوابق گذشته گزارشهای نادرست از جانب منابع دیپلماتیک اشاره کرد که به نظر می رسد به شاه و سازمان وی برای اطلاعاتشان متکی بوده اند.

مثلاً شاه یک بار مدعی شده بود که آیت الله خمینی فقط 3000 طرفدار در ایران دارد که همه آنها به عنوان تروریست زندانی شده اند.

9- کارمند وزارت خارجه در جواب اظهارات منتظری در رابطه با آگاهی جدید در جهان سوم گفت آمریکا این هوشیاری و شناخت سیاسی جدید را به عنوان یک تحول بسیار سالم ارزیابی می کند. به طور کلی هر نوع تغییرات سیاسی که موجب افزایش پایگاه مردمی دولتها شود سازنده می باشند. کارمند وزارت خارجه افزود که می خواهد به آیت الله منتظری اطمینان دهد که ایالات متحده سرگرم توطئه علیه انقلاب ایران نیست. بر عکس آمریکا می خواهد ناظر یک ایران قوی و باثبات باشد.

ص: 708

10- منتظری گفت امیدوار است تمام کشورها از تاریخ عبرت بگیرند. رژیمی که با اعمال فشار به حیات خود ادامه دهد بر اثر فشار متقابل سرنگون خواهد شد. وی گفت مثلاً اگر رژیم شاه با روحانیون و آیت الله خمینی بدرفتاری نکرده بود هرگز با خشونتهای زمان انقلاب مواجه نمی شد. به همین ترتیب وی نمی تواند درک کند که چرا مقامات عربستان سعودی نسخه های کتاب خمینی در مورد مناسک حج را توقیف می کنند و عکسهای امام را که توسط حجاج ایرانی حمل می شود پاره می کنند. وی گفت کاملاً واضح است که سعودیها از تاریخ عبرت نگرفته اند.

11- در پایان کارمند وزارت خارجه از آیت الله منتظری خواست به آیت الله خمینی سلام برساند و در مورد تمایل ما به برقراری روابط دوستانه با ایران بر اساس احترام متقابل و تأیید آرمانهای ملت ایران در مورد داشتن یک جامعه آزاد به وی اطمینان دهد. وی اضافه کرد که از این فرصت برای انجام صحبتهای دوستانه در شرایطی غیررسمی قدردانی کرده و اظهار امیدواری کرد که بتوان تماس بین سفارت و رهبران مذهبی را توسعه و استمرار داد. منتظری نیز در پاسخ همین مطالب را عنوان کرد.

12- اطلاعات بیوگرافی: آیت الله منتظری در 1922 در نجف آباد در نزدیکی اصفهان متولد شد. تحصیلات ابتدایی وی در یک مدرسه مذهبی در اصفهان بود و در سی سالگی توانست از آنجا رتبه حجت الاسلام به دست آورد. او از شاگردان معروف آیت الله بروجردی و آیت الله خمینی بود. وی علاوه بر سمت خود در مجلس خبرگان و امامت جمعه تهران یکی از اساتید برجسته مرکز تحصیلی قم (حوزه علمیه قم) می باشد. او فعالیتهای سیاسی خود را در سال 1963 و با برگزاری یک اعتصاب یک هفته ای در نجف آباد در اعتراض به دستگیری آیت الله خمینی و سایر روحانیون شروع کرد. اولین بار در سال 1966 در تهران دستگیر شد و چندین بار آزاد و سپس دستگیر شده است. گفته می شود که وی در زندان قصر شکنجه شده است. وی به دنبال یک مسافرت به عراق و تبعید از ایران در سال 1975 محاکمه و به ده سال زندان محکوم شد. وی در اول نوامبر 1978 آزاد گردید. او فارسی، عربی و مقدار کمی انگلیسی می داند.

13- علیرغم اینکه آیت الله منتظری در برابر گردهمایی های بزرگ و همچنین در تلویزیون دارای ظواهری است که چندان تأثیرگذار نمی باشد وی بسیار کوتاه قد بوده و صدای نازکی دارد و در مجامع کوچک بسیار برخوردی گرم و دوستانه دارد. به آرامی صحبت کرده و کلمات را می کشند و تقریباً همیشه لبخند می زند. با توجه به این ملاقات کوتاه مدت ما چنین احساس می کنیم که وی یک متفکر سیاسی متبحر نبوده و اکثر مطالبی که به وی استناد می شود یا برایش نوشته شده و یا توسط دیگران در دهانش گذاشته اند. مترجم وی در طول این ملاقات یک روحانی جوان با انگلیسی خوب بود و در موارد متعددی توصیه هایی به وی می کرد تا بر آنها تأکید نماید. منتظری در مورد صهیونیزم و اسرائیل شدیداً نگران است. اگرچه ارزیابی بالا

ص: 709

ممکن است صحیح نباشد ولی آیت الله در هر شرایطی مسایل مورد بحث را به مسئله اسرائیل می کشاند. وی در این گفتگو احتیاجی به راهنمایی نداشت مگر در مواردی که مترجم وی به او می گفت که از کلمه تروریست استفاده نکند. لینگن


گزارش سیاسی هفته

سند شماره 358

محرمانه28 اکتبر 1979 6 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11374به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری

موضوع: گزارش سیاسی هفته

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: ناآرامی در مناطق کردنشین ادامه دارد و شهر مهاباد مرکز خشونتهای فزاینده بوده است. شدت درگیریها به حدی رسیده که به چهار تن از اعضای کابینه دستور داده شد تا یک کمیسیون ویژه جهت مذاکرات مسالمت آمیز تشکیل دهند. چندین بمب گذاری در خوزستان گزارش شده است. به نظر می رسد درگیریهای هفته گذشته در شهر ساحلی بندر انزلی فروکش کرده باشد و یک کمیسیون تحقیق برای تهیه گزارشی از این وضعیت به آنجا اعزام شده است. اسقف کلیسای انگلیسی در اصفهان توسط مهاجمین ناشناسی مورد حمله قرار گرفته است. در تهران شواهدی دال بر وجود بحرانهایی در کابینه به چشم می خورد زیرا وزیر بازرگانی دو تن از هم قطاران خود را به اعمال نفوذ در جهت استخدام یکی از اعضای ساواک به عنوان معاون وزیر متهم می کند. ظاهراً این معاون با 4 میلیون دلار از سرمایه های وزارتخانه گریخته است. پایان خلاصه.

3- ناآرامی ها در منطقه کردنشین ایران در خلال هفته گذشته ادامه یافت و زد و خوردهای اصلی در مهاباد صورت گرفت. گرچه گزارشات بسیار نامشخص هستند ولی به نظر می رسد مهاباد در پایان هفته به صورت کم و بیش غیررسمی در اختیار شورشیان کرد قرار داشته و شورشیان حزب دموکرات کردستان آزادانه در اطراف شهر حرکت می کنند.

فرمانده نظامی ارتش ایران در منطقه به مطبوعات گفت که واحدهای ارتش و پاسداران انقلاب در مهاباد بر اساس دستور دولت موقت و به منظور پرهیز از کشتار غیرنظامیان در شهر در داخل پادگان مانده اند. هنگامی که واحدهای دولت موقت تلاش می کنند در شهر حرکت نمایند ظاهراً زیر آتش اکراد قرار می گیرند. حوادث پراکنده در سراسر مناطق کردنشین ادامه داشته است و هدف اصلی حملات کردها پاسداران انقلاب می باشند. جدیدترین برخوردها از مریوان و بانه گزارش می شود. هم اکنون مدارس در تمام این مناطق بسته اند و ظاهراً هر زمان که حادثه ای پیش می آید یا تظاهراتی صورت می پذیرد (مانند آنچه که در 27 اکتبر در سقز روی داد) مغازه ها و بازار نیز تعطیل می شوند.

4- در 21 اکتبر بازرگان نخست وزیر ایران با هیأتی مرکب از 5 وزیر به منظور بحث درباره

ص: 710

پیشنهاد مصالحه اکراد با خمینی ملاقات کردند ولی تاکنون هیچ نتیجه ای اعلام نشده است. ظاهراً صدور امان نامه برای قاسملو رهبر حزب دموکرات کردستان و شیخ عزالدین حسینی رهبر مذهبی اکراد اصلی ترین مانع در مذاکرات می باشد. به نظر می رسد که حتی قاضی «داربدست» یعنی آیت الله خلخالی نیز در این تلاشهای بی نتیجه برای برقراری صلح در منطقه درگیر شده باشد. زیرا پیشنهاد کرده است به منظور آزادی پاسداران انقلاب که توسط شورشیان کرد دستگیر شده اند خود وی به صورت گروگان نزد آنها باشد. چهار وزیر برای بررسی مشکلات کردستان منصوب شده اند. هاشم صباغیان وزیر کشور، مصطفی چمران وزیر دفاع، عزت الله سحابی وزیر برنامه و بودجه و فروهر وزیر کار روز 27 اکتبر به منظور بحث درباره این مشکلات و برپایی ستاد مرکزی خود در سنندج با خمینی ملاقات کردند. نام آیت الله شریعتمداری نیز به عنوان یک میانجی احتمالی بین اکراد در دولت موقت ایران ذکر شده است. نظریه: ما امیدواریم که مواضع میانه روی دولت موقت در مهاباد نشانه این باشد که دولت موقت مؤکداً در نظر داشته باشد برای حل مشکل کردستان به یک توافق دست یابد.

5- وصول گزارشهای خرابکاری همچنان از خوزستان ادامه دارد. گزارش می شود که در 17 اکتبر انفجارهایی در سه منطقه نفتی به وقوع پیوسته است. نخستین انفجار در چهار کیلومتری اهواز روی داد و سبب بروز آتش سوزی به دلیل نشت گاز و نفت گردید. دو انفجار دیگر (در بزرگراه اهواز- بندر خمینی) در خطوط نفتی منتهی به چاههایی روی داد که از چندی پیش بسته بوده اند. در 18 اکتبر خرابکاران در حالی که سوار کاروان یک جشن عروسی بودند به طرف ستاد سابق فرمانداری و یک اتوبوس که پارک شده بود بمب پرتاب کردند. در هیچ کدام از این انفجارها تلفاتی گزارش نشده است. خرابکاران در 21 اکتبر راه آهن اهواز اندیمشک را بمب گذاری کردند که منجر به از خط خارج شدن یک قطار در حال عبور شد. هیچ زخمی گزارش نشد ولی این مسیر بسته شد. سایر بمب گذاری هایی که گزارش شده در یک قطار باری و یک نیروگاه برق در خرمشهر بوده است. ظاهراً خسارات سنگینی به بار نیامده است. در هفته گذشته نیز یک نیروگاه برق در آبادان مورد حمله قرار گرفت. مدنی استاندار خوزستان که ادعا می کند ناآرامیهای این استان به سبب تحریک یکی «از کشورهای همسایه» (عراق) به وجود آمده در برقراری نظم در این مناطق علاقه شخصی دارد. پرستیژ مدنی که یک کاندید بالقوه ریاست جمهوری در انتخابات آینده می باشد در صورتی که نتواند اوضاع امنیتی استان خوزستان را کنترل کند شدیداً لطمه خواهد خورد.

6- مدنی گرفتار حل و فصل ناآرامیهای بندرانزلی (بندر پهلوی سابق) نیز بوده است. وی پس از برخورد هفته گذشته بین ماهیگیران محلی و پاسداران انقلاب به منظور شرکت در مذاکرات صلح به این شهر ساحلی دریای خزر مسافرت نمود. این زد و خورد که بر اساس گزارش مطبوعات به 14 کشته و 47 زخمی منجر شد (یا بر اساس اظهارات یکی از منابع در نیروی دریایی 23 کشته) ظاهراً به دنبال خارج شدن پاسداران انقلاب از شهر و اعطای حقوق

ص: 711

بیشتر به ماهیگیران فیصله یافته است. بازرگان دستور داده است تا در مورد ناآرامیهای بندرانزلی تحقیقاتی صورت پذیرد. فرماندار اتهاماتی را در زمینه شروع ناآرامیها به عهده وزارت کشاورزی و رئیس شرکت شیلات ایران وارد می کند. همانطور که انتظار می رود شرکت شیلات نیز تمامی گناهان را از جانب فرمانداری شهر می داند.

7- تهران نیز شاهد نوع جالب توجهی از حل مسئله کمبود مسکن دانشجویان است. هتل اینترنشنال در جاده قدیم شمیران، سینا، امپریال، والدروف و رویال گاردن در خیابان طالقانی (تخت جمشید) و هتل سمیرامیس در نزدیکی سفارت توسط دانشجویان دانشگاهها و به منظور استفاده برای خوابگاه اشغال شده اند. اگرچه شهشهانی دادستان کل تهران به اشغال این هتلها اعتراض کرده است ولی احتمال می رود که هرنوع تلاش به منظور اخراج زوری دانشجویان به خشونت منتهی گردد. از آغاز انقلاب تاکنون موارد دیگری از تصرف و ضبط دارایی های مردم نیز توسط گروههای ذینفع گزارش شده است و دولت موقت باید بین درخواستهای مبنی بر مصادره اموال از طرف گروههایی که خود را «انقلابی» معرفی می کنند و ترس موجه مالکین راه ظریفی را انتخاب کند.

8- حسن دهقانی تفتی اسقف کلیسای انگلیسی در 22 اکتبر در خانه اش در اصفهان مورد حمله سه مهاجم ناشناس قرار گرفت. سه مرد مسلح قبل از فرار از صحنه 5 تیر به سمت وی شلیک کردند که یکی از آنها به دست همسر اسقف اصابت کرد. انگیزه حمله به اسقف که زخمی هم نشده نامشخص است.

9- یک رسوایی بزرگ وزارت بازرگانی را به لرزه درآورده است. ابراهیم نیک خلق معاون این وزارتخانه ظاهراً به دنبال دست داشتن در یک کلاهبرداری 4 میلیون دلاری تحت عنوان هزینه های عقب افتاده به یک شرکت آمریکایی، مخفی شده است. نیک خلق در عین حال متهم است که ارتباطاتی با ساواک نیز داشته و برای تشکیل یک شبکه از عوامل ساواک در داخل وزارت بازرگانی تلاش کرده است. رضا صدر وزیر بازرگانی وزرای کشاورزی و بهداشت (علی محمد ایزدی- کاظم سامی) را به خاطر اعمال نفوذ جهت استخدام نیک خلق به عنوان معاون وزیر مورد سرزنش قرار داده است. لینگن


ملاقات با بهشتی

سند شماره 359

محرمانه29 اکتبر 1979 7 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11390

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی دارای حق تقدم

رونوشت برای سفارتخانه های آمریکا در آنکارا، جده، اسلام آباد، کابل، کویت، بغداد، دمشق

موضوع: ملاقات با بهشتی

1- (محرمانه تمام متن)

ص: 712

2- خلاصه: هنری پرشت و من، 27 اکتبر با دکتر محمد بهشتی، نایب رئیس مجلس خبرگان و دبیرکل حزب جمهوری اسلامی، یک گروه سیاسی که با خمینی پیوستگی نزدیکی دارد، ملاقات کردیم. بهشتی به ما یادآوری نمود که احساسات عمومی شدیدی در مورد هرگونه پشتیبانی از شاه سابق وجود دارد. او از مشکلات در حمل قطعات یدکی نظامی و قراردادهای تجاری جویا شد و به شایعات گسترده در مورد دخالت سیا در کردستان اشاره کرد. اظهار حمایت دولت آمریکا از انقلاب کفایت نمی کند. به جای حرف عمل لازم است. او گفت که انقلاب پشتوانه لازم را در اکثریت مردم ایران دارد و اگر لازم باشد می تواند طبقه متوسط و اقلیت متخصصین را نادیده بگیرد. بهشتی اعتماد به نفس فوق العاده ای از خود بروز می دهد، خصومت ظاهری نشان نمی دهد، ولی در امر بهبود روابط آمریکا و ایران، او بار اصلی را به دوش آمریکا می گذارد. پایان خلاصه.

3- بهشتی ما را در اطاق انتظار ساختمان سنا پذیرفت. او تنها بود، رفتار او دوستانه و آرام به نظر می رسید ولی از حجم زیاد کار، شکایت داشت.

4- ما سلامها و آرزوهای دولت و ملت آمریکا را ابلاغ نمودیم و بر نظر خویش که پیشرفت دولت موقت در ساختن نهادهای جدید دولتی که در خدمت منافع آمریکا و همچنین ایران باشد، تأکید کردیم. پرشت که دیدگاه واشنگتن را ابراز می داشت، گفت که مشکل دوجانبه ای برای هر دو کشور وجود دارد که عبارتست از درک ناکافی و تا حدی نادرست از انقلاب در میان مردم آمریکا و ایران. او گفت که از دیدگاههای بهشتی در زمینه اینکه روابطمان را چگونه می بیند و چه اقداماتی می توان در جهت بهبود آن انجام داد، استقبال می کند.

5- بهشتی در پاسخ اول بر لزوم اینکه آمریکا حسن نیت خود را همراه حرف در عمل نیز نشان دهد تأکید نمود. اظهار حسن نیت تنها کفایت نمی کند. او سه زمینه اصلی مشکلات را برشمرد. اول مسئله شاه بود. او پنجاه سال تباهی را بر ملت ایران تحمیل نموده و هم اکنون احساسات عمومی بر علیه او خیلی شدید می باشد. لذا ایران نمی تواند تحمل کند که آمریکا و یا هر کشور دیگری از او حمایت کند. (نظرات بهشتی، در این مورد مانند بقیه موارد گفتگو صریح، کنترل شده و عاری از احساسات بودند.)

6- انتقاد دوم او در زمینه قراردادهای تجاری بود. نظر او بر این دلالت داشت که با توجه به انقلاب، برخورد با مسایل تجاری نباید فقط در جنبه های عادی تجاری محدود شود، بلکه دیدگاه سیاسی نیز باید در نظر گرفته شود. او شنیده بود که مقدار زیادی از وجوه ایران در آمریکا توسط دادگاهها مسدود شده اند. ضرورت دارد که دولت آمریکا با کمک برای حل این مشکلات حمایت خود را از ایران نشان دهد.

7- نگرانی سوم او در زمینه قطعات یدکی نظامی و تجاری بود. واضح بود که او اطلاعات کمی در مورد جزییات این قضیه دارد، ولی می دانست که قطعات یدکی به مقدار و سرعت لازم توسط آمریکا فراهم نمی شود.

ص: 713

8- من گفتم در مورد شاه، پاسخ خواهم گفت و از پرشت خواستم تا نظرات واشنگتن را در زمینه های دیگر بیان دارد. من بر آنچه که به هنگام طرح مسئله سفر شاه به آمریکا به منظور انجام معالجات پزشکی برای نخست وزیر و یزدی گفته بودم به عنوان موضع خودمان در قبال شاه تأکید کردم. ما شاه را به عنوان یک مقام مسئول در ایران به رسمیت نمی شناسیم و از دولت موقت به رهبری بازرگان حمایت می کنیم. ما اهمیت زیادی برای تمامیت و استقلال ایران قائل هستیم و به شاه تأکید کرده ایم که به هنگام اقامت در آمریکا هیچ گونه فعالیت سیاسی نباید داشته باشد.

9- بهشتی اعتراضی به این مسئله نکرد، ولی بعد پرسید که پاسخ من در برابر شایعات مربوط به فعالیت سیا در کردستان و مناطق دیگر ایران چیست. من گفتم که این شایعات مطلقاً بی اساس می باشند. نه سیا و نه هیچ نهادی از دولت آمریکا به هیچ شکلی در هیچیک از فعالیتهایی که به تمامیت ایران لطمه بزند، شرکت نداشته اند. من بر اساس اطلاع کامل از فعالیتهای دولت آمریکا در ایران چنین تضمینی به او دادم، در هر حال ایجاد آشوب در کردستان از هر طریقی که باشد کاملاً برخلاف منافع ملی خودمان خواهد بود.

10- پرشت گفت که متوجه مشکلات متعدد در زمینه تجارت هستیم ولی این مسایل به هر دو طرف قضیه مربوط می شوند. دولت آمریکا فعالانه در جهت حل مشکلات تلاش می کند و در واقع در چند مورد مطالبی در جهت حمایت از ایران به دادگاهها داده است. ایران در خیلی از این موارد دادگاه موفق گشته است. ما می خواستیم دولت موقت بداند که دولت آمریکا هر کاری بتواند انجام خواهد داد تا این مشکلات در جهت استحکام بیشتر روابط اقتصادی- تجاری با ایران حل شود. ولی دولت موقت باید توجه داشته باشد که دولت آمریکا هم جوانب سیاسی را باید در نظر داشته باشد و محدودیتهایی وجود دارد، هم قانونی و هم محدودیتهای دیگر که بر نقشی که ما می توانیم ایفا کنیم اثر می گذارد.

11- در مورد قطعات نظامی، پرشت اقداماتی را که ما برای تضمین حل مسئله سپرده های ارزی اتخاذ نموده بودیم را برشمرد و گفت که این تضمین از ژوئیه به مورد اجرا گذاشته شده و از آن وقت هیچ مانعی از سوی دولت آمریکا بر ارسال قطعات ایجاد نشده است. موارد مجردی وجود دارد که مشکلاتی در آن بروز خواهد کرد، ولی دولت آمریکا در منافع خود می داند که ارسال قطعات را تسهیل نماید تا روند تأمین قطعات نظامی برای ایران استمرار داشته باشد. ما همچنین می خواستیم در زمینه قطعات یدکی و تجهیزات شرکتهای تجاری نیز کمک کنیم. برای کمک در این امر اطلاعات مشخصی لازم است.

12- بهشتی مدتی را صرف توضیح و تأکید بر حمایت توده ای مردم از انقلاب ایران نمود. این حمایت هنوز کاملاً مشهور و یا از لحاظ تشکیلاتی و حزبی سازماندهی نشده است. ولی حمایت عظیمی بوده و این توده شرکت کننده انقلاب برای اثبات حقانیت و حمایت از اهداف انقلاب در ایران کافی است. رهبری انقلاب بر چنین حمایت عظیمی اتکا دارد و این حمایت

ص: 714

از انقلاب قدرت و پیروزی انقلاب را علیرغم گزارشات و شایعات در مورد توطئه های وسیع منجمله امکان توطئه هایی از جانب نظامیان، تضمین می کند. اقدام برای کودتا بسیار محتمل است، او گفت که اگر چنین امری پیش آید آمریکا مسئول شناخته خواهد شد، چون آمریکا دارای نقش گسترده ای در رابطه با ارتش ایران بوده است. بهشتی در رابطه با این موضوع به گونه ای صحبت نکرد که نشان دهد تصور می کند تلاش برای انجام یک کودتا موفق خواهد بود بلکه می گفت چنین اقدامی به هیچ وجه موفق نخواهد شد و هرگونه اقدام مشابه، مشکلات جدی برای آمریکا در ایران ایجاد خواهد کرد. رهبری انقلاب تصمیم گرفته است که با آمریکا و غرب به صورت دوستانه و مثبت برخورد کند ولی آنها عمیقاً ظنین باقی می ماندند.

13- در پاسخ، من نکاتی را که قبلاً توسط پرشت مطرح شده بود مبنی بر ضعف در شناخت ابعاد انقلاب در آمریکا را پیش کشیدم ولی گفتم یک جنبه انقلاب برای افکار عمومی آمریکا کاملاً روشن است و آن وسعت حمایت مردمی از انقلاب است. با توجه به روابط ما با نظامیان در ایران من از فرصت استفاده نمودم تا بهشتی را از ترکیب و اندازه واحدهای مستشاری مطلع سازم. گروه مشورتی مستشاری نظامی که از تعداد زیادی افراد متشکل شده بود در حال حاضر به گروه شش نفری کوچکی تبدیل شده که تنها هدف آن حفظ ارتباط با طرفین ایرانی برای تسهیل دریافت تجهیزات نظامی آمریکا توسط دولت موقت ایران می باشد.

14- پرشت گفت که در واشنگتن ایرانیانی با دفتر او تماس می گیرند که از طبقات متوسط و متخصصین ایران بوده و با شاه نیز مخالفت می کردند، ولی اکنون از ایران فرار کرده اند چون احساس می کنند برای آنها در جوّ سیاسی جدید جایی وجود ندارد. او از بهشتی خواست تا موضع رهبری انقلاب را در برابر این افراد و ایرانیانی که به طور فزاینده نسبت به پیشرفت انقلاب سرخورده و ناامید شده اند، روشن کند.

15- بهشتی در پاسخ قبول کرد که انقلاب اشتباهاتی مرتکب شده است اما گفت در یک انقلاب با وسعت و سرعتی که در ایران داشت بروز اشتباهات اجتناب ناپذیر است. رهبری متوجه است که نمی تواند به دور ایران حصاری بکشد و آن را از تأثیرات خارجی و منافع تجارتی و تخصصی که به آنها احتیاج دارد، منزوی سازد. رهبری انقلاب خواهان مرزهای باز با دنیای خارج می باشد نه مرزهای بسته. در مورد یک میلیون اقلیتی که او مشخص نمود از انقلاب حمایت کامل نمی کنند هم همین موضع اتخاذ می شود. ولی به این اقلیت اجازه داده نخواهد شد که نظرات خود را به اکثریت 35میلیون ایرانی که از انقلاب و اهداف آن حمایت می کنند، دیکته کنند. اگر لازم باشد این توده های میلیونی جمعیت ایران راه خود را به تنهایی طی خواهند نمود و در مدت 20 سال می توانند آنچه را که با رفتن این طبقه از دست داده اند و منافعی که این یک میلیون اقلیت برای کشور داشته جبران کنند. در پاسخ این سئوال که آیا بهتر نیست سعی کنند حمایت این اقلیت را جلب نمایند، بهشتی تأکید کرد که هدف رهبری هم همین بوده و در جهت آن کوشش می کند ولی به هیچ صورتی اکثریت به این اقلیت کوچک

ص: 715

اجازه نخواهند داد تا اهداف انقلاب اسلامی که ملت ایران خواهان آن هستند را تباه سازند. همانطور که قبلاً گفته بود این اهداف شامل جامعه ای می شود که آزاد، مترقی و پیرو اصول اسلامی باشد.

16- نظریه: بهشتی شخصیت مؤثر و گیرایی می باشد. مطمئناً در ظاهر و اگر بتوان بر اساس این گفتگو قضاوت کرد، از لحاظ فکری و عقلی هم مؤثر و گیرا است. او با اعتماد به نفس فوق العاده و به طور آرام و شمرده و انگلیسی خوب، صحبت می کند. رفتار او در تمام مدت آرام و غیراحساسی بود. به نظر می رسید که او سعی داشت به ما بفهماند که بهبود روابط بیشتر به نفع آمریکا بوده تا به نفع ایران. ایران انقلابی از حمایت و تفاهم آمریکا استقبال خواهد نمود ولی به هیچ وجه به آمریکا وابسته نخواهد بود. لینگن


راهپیمایی میلیونی وحدت و خمینی

سند شماره 360

محرمانه29 اکتبر 1979 7 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11405به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: راهپیمایی میلیونی وحدت و خمینی

1- (محرمانه تمام متن)

2- میلیونها ایرانی در راهپیمایی روز 26 اکتبر در تهران و سایر استانها برای ابراز حمایت از رهبری آیت الله خمینی و وحدت امام (خمینی) و امت (مردم) شرکت کردند. راهپیمایی به درخواست حزب جمهوری اسلامی به رهبری آیت الله بهشتی برگزار گردید. در تهران جمعیتی بالغ بر بیش از یک میلیون نفر از راههای مختلف در دانشگاه تهران تجمع کرده به سخنرانی گوش دادند و پس از شعار دادن نماز جمعه را برپا داشتند.

3- راهپیمایی و گردهمایی با نظم همراه بود. در تهران جمعیت شامل بسیاری از زنان و کودکان و پرسنل ارتش با لباس غیرنظامی بود. شرایطی مانند یک روز تعطیل همگانی به وجود آمده بود و افسران عالیرتبه که خسته به نظر می رسیدند وظیفه خود را در برقراری نظم و ایجاد روحیه خوب بسیار عالی انجام دادند. جمعیت تمامی خیابانهای اطراف دانشگاه تهران و همچنین محوطه داخل آن را پر کرده بود. در داخل دانشگاه بسیاری از افراد به دلیل تجمع زیاد مردم نتوانستند نماز بخوانند.

4- بنا به پیشنهاد وزیر امور خارجه ایران، پرشت کارمند وزارت خارجه آمریکا که در ایران به سر می برد به همراه کارمند سیاسی سفارت و یک فرد نگران از اداره پروتکل وزارت خارجه ایران در راهپیمایی و نماز شرکت کردند. برای عبور از محافظین دربها مأمور سریع الانتقال وزارت خارجه ایران بازدیدکنندگان آمریکایی را از «سفارت سنگال» معرفی کرد. خوشبختانه تمامی افراد حاضر در آنجا چیزی در مورد سنگال نمی دانستند. تنها خارجیان دیگری که در آنجا حضور داشتند سفیر (واقعی) سنگال و چند خبرنگار بودند. مردم نسبت به میهمانان

ص: 716

خارجی خوش رفتار و قدری کنجکاو بودند. به هر حال هیچ خصومتی در کار نبود.

5- سخنرانی ها توسط آیت الله بهشتی دبیرکل حزب جمهوری اسلامی و محمدعلی رجایی کفیل وزیر آموزش و پرورش صورت گرفت. بهشتی تمام طرفداران انقلاب را به اتحاد فراخواند و درخواست قبلی خمینی را مبنی بر اتحاد بین روحانیت و دانشگاهها تکرار کرد. در ادامه این سخنرانیها خطبه های نماز جمعه توسط آیت الله منتظری امام جمعه تهران خوانده شد. به نظر می رسد آیت الله منتظری از محبوبیت قابل ملاحظه ای در بین ایرانیان معمولی که از سادگی سخنان و رفتار ساده وی لذت می برند برخوردار باشد. نکات اصلی خطبه های منتظری عبارتند از:

الف- مردم باید قدر این آزادی را بدانند و از کمبود پودر و صابون و گوشت شکایت نداشته باشند. وی این شکایتها را با یک داستان قرآنی در مورد شکایتهای بنی اسرائیل علیه موسی پس از اینکه آنها را به آزادی رهنمون شد مقایسه کرد.

ب- اشخاص دارای مناصب عالی از جمله روحانیون بایستی از الگوهای حضرت رسول تبعیت کنند و خود را در حلقه ای از خدمتکاران و محافظین قرار نداده و از مردم فاصله نگیرند.

ج- کارمندان ضدانقلاب را نباید زندانی کرد بلکه بایستی سریعاً بازنشسته شده و توسط افراد جوان و متعهد جایگزین شوند. منتظری شکایت کرد که «حداقل در دوران گذشته ترس از ساواک بعضی از مقامات را مجبور می کرد گاه گاهی کاری برای مردم انجام دهند، حال ساواک از بین رفته و آنها هرگز به فکر آسایش مردم نیستند.

د- در یک سخنرانی 5 دقیقه ای به زبان عربی به اعراب توصیه نمود که شرق و غرب را ترک نموده و از خط مستقیم اسلام پیروی کنند.

6- مسئول شعارها پس از خاتمه نمازها حدود 20 دقیقه شعارهای انقلابی سر داد. تنها شعار ضدآمریکایی عبارت بود از: «مرگ بر سه مفسدین، کارتر و سادات و بگین.» سپس مردم با رعایت نظم متفرق شدند.

7- راهپیمایی و مراسم نماز جمعه در چندین شهر دیگر ایران برگزار گردید. خلخالی در اصفهان به مردم گفت که ژنرال هایزر به همراهی دو استوار گردن کلفت، شاه را مجبور کردند تا ایران را ترک نماید. نماز جمعه که در آن شهر برای چند هفته ای متوقف شده بود بنا به درخواست مستقیم خمینی و به امامت آیت الله طاهری برگزار گردید. رادیو تلویزیون ایران پوشش قابل ملاحظه ای به اخبار راهپیمایی در مکه اختصاص داد و ادعا کرد که پاکستانیها، کویتی ها و کاناداییها در این راهپیمایی شرکت کردند.

8- بعضی از ناظرین از این نگران بودند که حمله اخیر خمینی به مخالفین ولایت فقیه (به تلگرام تهران 11319 رجوع کنید) به بروز خشونت در گردهمایی حزب جمهوری خلق مسلمان که قرار است در عصر همان روز برگزار گردد منتهی شود. برای ممانعت از بروز چنین

ص: 717

حادثه ای پاسداران انقلاب مسلح از تبریز و قم (ظاهراً نیروهای طرفدار شریعتمداری) امنیت گردهمایی را به عهده گرفته بودند تا مانع از حمله حزب اللهی ها گردند. این گردهمایی بدون هیچ حادثه ای به پایان رسید.

9- نظریه: راهپیمایی ها و تظاهرات روز وحدت کاملاً نشان می داد که هنوز آیت الله خمینی دارای بیشترین هوادار در بین عامه مردم ایران است. هیچ نشانهای از اجبار یا دولتی بودن راهپیمایی در بین تظاهرکنندگان دیده نمی شد. میلیونها نفر به طور داوطلبانه برای حمایت از خمینی به خیابانها ریخته اند.

با این حال این حمایت شدیداً شخصی می باشد و به سهولت به حمایت از برنامه های سیاسی و یا حمایت از سایر شخصیتهایی که با امام رابطه دارند تبدیل نخواهد شد. گرچه رژیم فعلی با مشکلات عدیده سیاسی و اقتصادی مواجه می باشد ولی اگر این تظاهرات مفهومی داشته باشد این است که این مشکلات از جاذبه روحانی خمینی در بین اکثریت مردم کشورش به هیچ وجه نکاسته است. لینگن


ملاقات با مدیرکل جدید مطبوعات خارجی

سند شماره 361

استفاده محدود اداری30 اکتبر 1979 8 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 1418

به: سازمان ارتباطات بین المللی، واشنگتن دی. سی

رونوشت: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: ملاقات با مدیرکل جدید مطبوعات خارجی

1- در تاریخ 29 اکتبر، روزن وابسته مطبوعاتی در یک دیدار دوستانه به ملاقات ابوالقاسم صادق، مدیرکل جدید مطبوعات خارجی وزارت ارشاد ملی رفت. ابوالقاسم صادق که سابقاً روزنامه نگار روزنامه های زنجیره ای کیهان و اطلاعات بود، هفته گذشته جایگزین علی بهزادنیا، مدیرکل سابق مطبوعات خارجی وزارت ارشاد ملی شد. وابسته مطبوعاتی چند ماه پیش نیز در جریان ملاقات با مهدی ممکن، معاون وزیر ارشاد ملی، با صادق دیدار کرده بود که البته وی [ابوالقاسم صادق] در آن زمان یک محقق نسبتاً پایین دست در بخش مطبوعات وزارت ارشاد ملی بود.

2- روزن به نشست معارفه صادق با نمایندگان مطبوعات خارجی در پنجشنبه گذشته اشاره کرد و خاطرنشان کرد که «به اعتقاد خبرنگاران خارجی فعال در ایران، برگزاری این گونه ملاقاتها باعث تعمیق تفاهمات متقابل خواهد شد.» وی افزود که مطبوعات ایالات متحده آمریکا به ویژه روزنامه هایی همچون نیویورک تایمز، لس آنجلس تایمز تمایل شدیدی دارند که خبرنگاران زبده و کار کشته خود را به مدتی کوتاه به ایران اعزام نمایند تا این خبرنگاران چیره دست بتوانند تحلیلهایی تحت عنوان «ایران یک سال بعد» تهیه نمایند؛ وی تأکید کرد که در

ص: 718

همین راستا ممکن است که از سردبیران سرشناسی همچون هریسون سلیزبری بازنشسته درخواست شود که مقالات عمیق و پرمغزی درباره ایران به نگارش درآورد و از این رهگذر واقعیت زندگی در ایران انقلابی را به تصویر بکشد.

3- صادق در واکنش به این موضوع پاسخ داد که با عنایت به جایگاه وی، اعطای مجوز به خبرنگاران خارجی درباره پوشش مسایل ایران برعهده وی می باشد و او نیز در شرایط کنونی حاضر به پذیرش این موضوع نیست. صادق در ادامه با طرح یک رجزخوانی رایج، ایالات متحده آمریکا و سازمان سیا را متهم به ایجاد امپریالیسم اقتصادی در جوامع جهان سوم کرد و خاطرنشان کرد که «ایران یک کشور کاملاً مستقل است و هیچ کس نمی تواند به آن صدمه ای وارد نماید.» وی تصریح کرد که «ما چگونه می توانیم با دولت آمریکا به تفاهم برسیم درحالی که دولت ایالات متحده آمریکا آن جنایتکار (شاه) را پناه داده است. » وی سپس به ماجرای شکنجه برادرزاده اش توسط ساواک اشاره کرد؛ برادرزاده صادق از اعضای کمیته مرکزی مجاهدین بوده است. وی اظهار داشت که « مادامی که شما آن قاتل جنایتکار را به ایران تحویل ندهید ما عملاً از عادی سازی روابط معذور هستیم.» وی افزود که به هر ترتیب، پیشنهاد وابسته مطبوعاتی را با دکتر ممکن مطرح خواهد کرد که البته تأیید نهایی موضوع با وزارت امورخارجه خواهد بود.

4- نظریه: با عنایت به این که صادق هنوز در این جایگاه تثبیت نشده، پیش بینی نمی شود که حتی در صورت اراده وی، تغییر و تحول مثبتی به وجود آید. به رغم این که صادق صراحتاً آزردگی و خشم خود را از ایالات متحده آمریکا به زبان می آورد، اما به مراتب از علی بهزادنیا که فردی عجیب و غریب بود، منطقی تر و باهویت تر خواهد بود چرا که سابقه روزنامه نگاری دارد. روزن قصد دارد که با جدیت موضوع بازگشت خبرنگاران آمریکایی به ایران را پیگیری نماید و امیدوار است که با گذشت چند هفته از ماجرای حضور شاه در ایالات متحده آمریکا، تب و تاب حول این ماجرا فروکش کرده و مشکلی از این ناحیه وجود نداشته باشد. گریوز


واکنش رسانه ها نسبت به شاه

سند شماره 362

بدون طبقه بندی30 اکتبر 1979 8 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11509

به: سازمان ارتباطات بین المللی، واشنگتن دی. سی فوری

رونوشت: وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا، واشنگتن دی. سی

موضوع: واکنش رسانه ها نسبت به شاه

1- جمهوری اسلامی ارگان [مطبوعاتی] حزب جمهوری اسلامی: این روزنامه در اعتراض به اقدام دولت ایالات متحده آمریکا دایر بر پناه دادن به شاه، خواستار برگزاری تظاهرات در

ص: 719

مقابل سفارت آمریکا در تهران در روز پنجشنبه شده است. این روزنامه در سرمقاله روز چهارشنبه خود دولت ایالات متحده آمریکا را دارای سیاستهای شیطانی خطاب کرده بود.در ذیل گزیده هایی از مطالب مطرح شده در این روزنامه ارائه می گردد:

سفر شاه سابق ایران به کشور ایالات متحده آمریکا، برای مردم ایران بیش از یک هشدار معمولی تلقی می گردد؛ این موضوع حاکی از فساد و انحراف و کوری سیاستهای ایالات متحده آمریکا ... در قبال فصل جدیدی از تاریخ جهان، یعنی احیای اسلام، است.

نظام سیاسی ایالات متحده آمریکا چطور به خود اجازه می دهد که یک قاتل و آدم کش را به بهانه معالجه درمانی امان دهد؟ پس جماعت میلیونی مردم که توسط آمریکا قربانی و قصابی شده اند چه؛ آیا آنها نیازی به خدمات درمانی و معالجه ندارند؟ آیا وجدان دولتمردان آمریکا دست در دست یکدیگر به جز منافع کارتلها و سازمانهای آمریکایی به چیز دیگری هم فکر می کند؟ آیا حضور شاه در آن کشور حاکی از این نیست که رژیم آمریکا به کثیف ترین و پست ترین حد ممکن تنزل کرده است ...

قدر مسلم تقارن حضور شاه در ایالات متحده آمریکا و دستگیری دانشجویان ایرانی مقیم انگلیس که به رویکردهای خصمانه دولت انگلیس در قبال انقلاب اسلامی ایران اعتراض کرده بودند، تصادفی نبوده است. ما به دولت ایالات متحده آمریکا هشدار می دهیم که این سیاستها و مانورهای سیاسی صرفاً نابودی جنایتکاران را به دنبال خواهد داشت ...

2- روزنامه انقلاب اسلامی در تحلیلهای خود، انگیزه سیاسی دولت ایالات متحده آمریکا از پذیرش شاه سابق را دو عامل عنوان کرده است: یکی شرایط پزشکی و درمانی شاه و دیگری پاسخهای ضعیف دولت موقت انقلاب اسلامی [در قبال موضوع تعمیق روابط با ایالات متحده آمریکا]. گزیده ای از سرمقاله عصر روز سه شنبه با عنوان «سفر شاه مخلوع به ایالات متحده آمریکا» در ذیل آورده شده است:

... طرح دیپلماسی ایالات متحده آمریکا به شرح ذیل است:

•پذیرش شاه در خاک خود به دلیل درخواست مصرانه شاه.

•تلاش برای تحریک ترحم و دلسوزی عموم مردم و در نتیجه اختفای جنایتهای مختلف او در سایه این ترحم.

•افزایش محبوبیت ایالات متحده نزد جنایتکاران و دیکتاتورها.

•جذب میلیاردها دلار سرمایه همراه شاه.

•تمرکز فعالیتهای ضد انقلابی حول محور شاه- بختیار ...

... مقامات بیمارستان کرنل اعلام کرده اند که شرایط جسمانی شاه بحرانی است و احتمالاً وی بیش از 6 ماه دیگر زنده نخواهد بود. اما بعد از عمل جراحی، دکتر مورتن تصریح کرد که شانس زنده ماندن شاه بیش از 50-50 است. این بدان معناست که وضعیت جسمانی او آنچنان وخیم و بحرانی نیست و می تواند در کشور مکزیک مورد مداوا قرار گیرد. ... با همه این

ص: 720

اوصاف، چنین به نظر می رسد که سیاست خارجی دولت ایران ضعیف است و این دولت، چشمان خود را بسته است: دولت ایران ادعا کرده است که دو پزشک ایرانی را برای معاینه شاه اعزام کرده است. این موضوع چه معنایی دارد و چه چیز را به اثبات می رساند؟ چنانچه شاه سابق بیمار نیست، بنابراین، این اقدام یک حیله و ترفند سیاسی است. و در صورتی که او بیمار است، پس چرا به او روادید نامحدود ارائه شده است؟ با این اوصاف، پذیرش شاه در ایالات متحده با هیچ دلیل و منطقی برای ملت ایران توجیه پذیر نیست.

چه اقدام دیپلماتیک برای استرداد شاه خائن صورت گرفته است ...؟ سیاست واقعی دولت ایالات متحده آمریکا چیست؟ چرا این سیاست به طور دقیق تبیین و تشریح نشده است؟

3- دوهفته نامه دنیا در خصوص موضوع سفر شاه به آمریکا ابتدا مقوله بیماری وی را زیر سئوال برده و سپس به تشریح اهداف احتمالی این سفر می پردازد. این دوهفته نامه در گزارشی تحت عنوان «تردید متخصصین ایرانی درباره بیماری سرطان شاه» به بیان دیدگاههای خود پرداخته است. گزیده هایی از این گزارش به شرح ذیل است:

متخصصین ایرانی بیماری سرطان از این نکته ابراز شگفتی می کنند که چگونه ممکن است شاه در مرکز پزشکی کرنل نیویورک تحت عمل جراحی قرار گرفته باشد و تنها 24 ساعت بعد از این عمل جراحی بزرگ، از تخت بیرون آمده و با آسودگی خاطر در حال پیاده روی بوده باشد.

... وی چگونه توانسته به مدت 6 سال بیماری سرطان خود را پنهان نگه دارد. بیماری سرطان، مرضی نیست که بتوان آن را پنهان کرد. این بیماری به سرعت پیشروی می کند دقیقاً شبیه درختی که روز به روز ریشه می دواند. ... سرطان وی یک سرطان غیرایرانی است. رایج ترین نوع سرطان در ایران سرطان پوست است که 23 درصد مردم ایران به آن مبتلا هستند.

... این در حالی است که تنها یک درصد از مردم ایران مبتلا به سرطان لنفاوی هستند. یک پزشک اتریشی به نام دکتر فلینگر سالانه دو بار وی را مورد آزمایشات کامل قرار می داد و هرگز بیماری سرطان را تشخیص نداد. وی حتی بیماریهای کمر درد (لومباگو)، پروستات و فشار خون بالا نیز نداشت. اگر شاه سرطان مثانه و یا صفرا داشته، پس عمل جراحی وی آسان بوده است و در ایران به راحتی قابل معالجه است. بنابراین، قطعاً امکان انجام این عمل جراحی در مکزیک وجود داشته است.

... تمامی دلایل ارائه شده [از سوی دولت ایالات متحده آمریکا] با هدف توجیه پذیرش شاه در آمریکا صورت گرفته است؛ چرا که وی ایالات متحده آمریکا را وطن دوم خود محسوب می کند. شاه در بدو امر به شهر نیویورک رفت زیرا یکی از دوستان نزدیک او به نام جاکوب جاویتز در این شهر زندگی می کند؛ جاکوب جاویتز یک یهودی است که سناتور ایالت نیویورک نیز می باشد. ... یهودیان، به ویژه یهودیان آمریکا، سالهاست که از سیاستهای شاه در

ص: 721

سرتاسر جهان حمایت نی کنند.

4- رادیو ملی ایران در بخشهای صبح و عصر خود جزییات و اهمّ نکات تظاهرات صبح و عصر فردا را پخش کرد. رادیو در برنامه عصرگاهی خود بیانیه «حزب نهضت آزادی» را پخش کرد که در آن از تظاهرات کنندگان خواسته شده بود از بروز خشونت و روشن کردن آتش خودداری نمایند. اخبار ساعت 14 نیز گزیده ای از مصاحبه خبرنگار رادیو تلویزیون ملی با ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه، قبل از سفر به الجزایر را پخش کرد.

خبرنگار خطاب به یزدی اظهار داشت که دولت موقت از این منظر مورد انتقاد قرار گرفته است که در موضوع شاه تسامح به خرج داده و با قاطعیت برخورد نکرده است.

یزدی در پاسخ به این موضوع تأکید کرد که «ما نمی توانیم نیروهای مسلح خود را به ایالات متحده آمریکا اعزام کرده و آنها را مجبور به استرداد شاه مخلوع نماییم. هر آنچه که امکان انجام آن از طرق دیپلماتیک وجود داشته، ما به انجام رسانده ایم و رسماً نیز به دولت ایالات متحده آمریکا اعتراض کرده ایم.» گریوز


شهر بندر انزلی (پهلوی) هم اکنون که پاسداران مجبور به ترک آن...

سند شماره 363

محرمانه31 اکتبر 1979 9 آبان 1358

از: دفتر وابسته دفاعی آمریکا، تهران 11504

به: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی با اولویت

موضوع: شهر بندر انزلی (پهلوی) هم اکنون که پاسداران مجبور

به ترک آن شده اند تحت کنترل نیروی دریایی است

16- خلاصه: (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) ناآرامیها در بندر انزلی (پهلوی) در خلال هفته ای که از 21 اکتبر شروع شد به 23 کشته منتهی گردید. پاسداران آموزش ندیده و نامنظم در شرایطی که نیروی دریایی ایران امنیت را برقرار کرده است مجبور شدند شهر را ترک نمایند. اهالی شهر انزلی نارضایتی خود را از خمینی، مذهب اسلام و پاسداران ابراز می نمایند.

17- از 17 تا 21 حذف شده است.

22- جزئیات:

الف- (محرمانه) در خلال هفته 21 اکتبر 79 مردم بندر انزلی (پهلوی سابق) به دلیل کشته شدن سه غیرنظامی توسط پاسداران با نیروهای امنیتی پاسداران درگیر شدند. در طی سه روز پس از این واقعه مردم فقط با چماق و چاقو 20 تن از پاسداران را کشتند. باقیمانده پاسداران انقلاب از شهر فرار کردند. کمک 200 تن از پاسداران رشت نیز در دسترس نبود زیرا از خروج آنها توسط مردم شهر جلوگیری شده بود.

ب- (محرمانه) هنگامی که گشتیهای امنیتی نیروی دریایی کنترل شهر را به دست گرفتند

ص: 722

مورد استقبال و تشویق مردم شهر قرار گرفتند. شعارهای ضدخمینی، اسلام و پاسداران به گوش می رسید و تصاویر خمینی به آتش کشیده شد. اموال غارت شده از ستاد مرکزی پاسداران در خیابان مقابل ساختمان آنجا به نمایش گذاشته شد. این اموال شامل مقادیر زیادی ماده پاک کننده، روغن خوراکی، ویسکی و مواد مخدر بود. مردم حومه شهر برای مشاهده و عکس برداری از انبوده کالاهای قاچاق گرد آمده بودند.

ج- (محرمانه) خانواده های انزلی عهد کردند که هرگز به پاسداران اجازه بازگشت به شهر را ندهند. اکثر خانواده ها برای پشتیبانی از این تصمیم کوکتل مولوتف هایی برای خود درست کرده بودند. یک پیرزن به منبع نشان داد که چگونه یک کوکتل مولوتف ساخته می شود. وی به منبع گفت که تمام اعضای بزرگسال خانواده بایستی چهار کوکتل مولوتف داشته باشند تا در صورت بازگشت پاسداران به انزلی استفاده نمایند.

نظریات گزارشگر:

الف- (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان- هشدار اطلاعاتی) منبع یک افسر عالیرتبه نیروی دریایی است که در خلال ناآرامیها در بندر انزلی حضور داشت.

ب- (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) این حادثه نشان دهنده مشکلاتی است که پاسداران به هنگام استفاده از زور در تلاش خود برای خاتمه دادن به منازعات جدی با آن روبرو می شوند. این یک مورد غیرمعمول از روابط بین پاسداران و اهالی شهر در شهرها و روستاهای کوچک خارج تهران نمی باشد. فقدان نظم، آموزش و رهبری متناسب در حال حاضر تا اندازه زیادی کوششهای آنها را به عنوان یک نیروی امنیتی داخلی بی تأثیر کرده است. تاکنون بسیاری از تلاشهای آنها به خصوص در کردستان نتیجه معکوس داشته است. شرایط قابل کنترل به سرعت به مقابله های غیرقابل کنترل و یاغی گری تبدیل می شود. تصور نمی کنیم که پاسداران در آینده نزدیکی بتوانند یک نیروی نیمه نظامی کارآمد در خارج از تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران باشند.


خرابکاری و انفجار در لوله های انتقال نفت

سند شماره 364

بدون طبقه بندی31 اکتبر 1979 9 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 111426به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: خرابکاری و انفجار در لوله های انتقال نفت

در تاریخ 17 اکتبر چند تروریست ناشناس اقدام به انفجار سه خط لوله در مناطق دور افتاده استان خوزستان نمودند. این انفجارات فرآیند صادرات را دچار اختلال کرد، در همین ارتباط شرکت ملی نفت ایران تأیید کرد که یکی از این انفجارات در خط لوله ای صورت گرفته که حاوی گاز و میعانات گازی بوده است که در میدانهای نفتی مستقر در 4 کیلومتری اهواز و در جاده اهواز مسجدسلیمان تولید می شود. این انفجار باعث بروز تخریبهایی شده است.

ص: 723

طبق اعلام شرکت ملی نفت ایران، دیگر لوله ها که در مسیر جاده اهواز بندر خمینی بوده، خالی و بدون استفاده بوده است. لینگن


برنامه راهپیمایی در مقابل سفارت آمریکا در تهران

سند شماره 365

بدون طبقه بندی31 اکتبر 1979 9 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11484

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی فوری 4557

رونوشت: کنسولگری آمریکا، کراچی 0565

موضوع: برنامه راهپیمایی در مقابل سفارت آمریکا در تهران

1- روز گذشته حزب جمهوری اسلامی و جامعه روحانیت مبارز اعلام کردند که نماز عید قربان امسال در تاریخ اول نوامبر ساعت 8 صبح در ترمینال خزانه واقع در مرکز شهر تهران برگزار خواهد شد. در بیانیه صادر شده آمده است که نمازگزاران پس از اقامه نماز، به طرف سفارتخانه های ایالات متحده آمریکا و انگلیس تظاهرات خوهند کرد. این تظاهرات در اعتراض به توطئه های ضدانقلابی ایادی هدایت شده توسط «امپریالیسم غربی» و سیاستهای امپریالیستی آمریکا و انگلیس در دستگیری ایرانیان مسلمان و پناه دادن به «شاه مخلوع» صورت خواهد گرفت. برنامه ریزی صورت گرفته به این ترتیب است که درساعت 10 در مقابل سفارت آمریکا تظاهرات صورت پذیرد.

2- سفارت در حال انجام اقدامات و پیش بینی های لازم جهت تأمین امنیت داخلی سفارت می باشد و از دولت موقت انقلاب اسلامی نیز درخواست کرده است که نیروهای مسئول حفاظت سفارت را تقویت نماید. لینگن


مصاحبه با سخنگوی وزارت امور خارجه در خصوص...

سند شماره 366

31 اکتبر 1979 9 آبان 1358

از: دفتر خبرگزاری FBIS ، نیکوزیا 0481به: دفتر خبرگزاری FBIS ، واشنگتن دی. سی

موضوع: مصاحبه با سخنگوی وزارت امور خارجه

در خصوص موضوع احساسات ضدآمریکایی

متن گزارش: تهران 31 اکتبر 79- حزب جمهوری اسلامی، که گرایش شدیدی به آیت الله خمینی رهبر عالی ایران و روحانیت تهران دارد، از عموم مردم درخواست کرده است که در اعتراض به امپریالیسم آمریکایی فردا در مقابل سفارت این کشور تظاهرات نمایند.

در همین ارتباط ابراهیم مکلا، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، امروز در گفتگو با خبرگزاری فرانس پرس اظهار داشت که آمریکاییها بایست انتظار چنین واکنشی را از سوی مردم ایران داشته باشند. منابع سفارت امروز اعلام داشتند که به منظور تضمین حفاظت

ص: 724

ساختمانهای سفارت در جریان این تظاهرات، با پلیس ایران گفتگو خواهند کرد.

آقای مکلا تأیید کرد که روابط کنونی بین دولتهای ایران و ایالات متحده آمریکا روابطی سرد است. وی خاطرنشان کرد که ایران هیچ گونه درخواستی دایر بر استرداد شاه سابق، که در حال حاضر به منظور معالجه بیماری سرطان در نیویورک بستری شده است، مطرح نکرده است. به تازگی آیت الله خمینی امپریالیسم آمریکایی و غرب را مورد حمله قرار داده و آنها را مسبب مشکلات و موانع فراروی ایران معرفی کرده است.

از سویی دیگر ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه ایران، اعلام کرده است که دولت ایران پیشنهاد داده است که قرارداد سال 1959 بین ایران و ایالات متحده آمریکا در مورد همکاریهای نزدیک طرفین و نیز قرارداد سال 1921 در خصوص دوستی ایران و شوروی لغو گردد.


راهپیمایی در مقابل سفارت آمریکا، تهران

سند شماره 367

31 اکتبر 1979 9 آبان 1358

از: دفتر خبرگزاری FBIS ، لندن 2641

به: مقر فرماندهی نیروی هوایی آمریکا، اروپا

موضوع: راهپیمایی در مقابل سفارت آمریکا، تهران

اعلام برنامه های مربوط به راهپیمایی در مقابل سفارت آمریکا در تهران

دفتر هماهنگی نماز و مراسم روز عید قربان برنامه های این روز را به شرح ذیل اعلام کرده است:

ساعت 30/8 شروع برنامه به همراه شعارهای مذهبی و انقلابی

ساعت 9 نماز عید قربان به امامت حضرت آیت الله منتظری

ساعت 30/9 خطبه های نماز عید و سخنرانی

ساعت 10 آغاز راهپیمایی به طرف سفارت آمریکا در تهران.

مسیر راهپیمایی شامل خیابان یادآوران، خیابان شاه، خیابان خیام، میدان امام خمینی، خیابان فردوسی، میدان فردوسی، خیابان سپهبد قرنی، خیابان آیت الله طالقانی و نهایتاً قرائت یک قطعنامه در مقابل سفارت آمریکا خواهد بود.


ناآرامی های دانشجویی

سند شماره 368

محرمانه1 نوامبر 1979 10 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11519به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: ناآرامی های دانشجویی

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه: راهپیمایی ها و تظاهرات مختلفی طی چند روز گذشته گزارش شده است. هم

ص: 725

در تبریز و هم در تهران این تظاهرات با درگیریهایی میان گروههای متخاصم و همچنین گزارشاتی از شعارها و سرودهای ضدرژیم و ضدخمینی توأم بوده است. تاکنون به هر حال به نظر می رسد تظاهرات غیرمتمرکز بوده و از لحاظ اهداف متفاوت بوده و شاید منعکس کننده ناآرامی عمومی است.

3- چند روز است تهران شاهد راهپیمایی ها و تظاهرات پراکنده می باشد. در 29 اکتبر گزارش شد حداقل 6 دانشجو در جریان تظاهرات در حوالی دانشگاه تهران مجروح شدند. ادعا شده دانشجویان به ممنوعیت اعمال شده از ناحیه دولت درباره بحث ها و فعالیتهای سیاسی در داخل کلاسهای درس اعتراض می کردند.

گزارش مطبوعاتی مدعی است شش «مبارز» در حال تلاش برای ایجاد اختلال در تظاهرات توسط معترضین دستگیر و در یک دادگاه پوشالی در حضور محمد ملکی رئیس دانشگاه محاکمه شدند. چیزی درباره مجازات آنها گزارش نشد.

4- راهپیمایی ها در تهران منحصر به دانشجویان دانشگاه نشده و شامل دانش آموزان دبیرستانها نیز شده است. چندین منبع نیز دادن شعار «مرگ بر خمینی» از سوی دانشجویان تظاهرکننده را گزارش کرده اند اگر چه در گزارشات رسانه ها درباره راهپیمایی به این مطلب هیچ اشاره ای نشده است.

5- از این رو تا به حال تظاهراتها نسبتاً کوچک بوده و سفارت هیچ ارزیابی واقعی از حجم آنها ندارد. برخی ناظران تظاهرات 29 اکتبر را 25000 نفر تخمین زدند که بعداً گزارش تعداد آن در رادیو بی.بی.سی منعکس گردید.

6- در تبریز مخالفتهای مشابهی ابراز گردید، و مطبوعات مدعی شدند که در 29 اکتبر 4 دانشجو دستگیر و 5 نفر مجروح شدند. تظاهرات در پی تحصن دانشجویان در مقابل اداره آموزش که حدود دو هفته قبل آغاز گردید رخ داد. به گفته استاندار آذربایجان شرقی معلمان شهر حمایت خود را از دانشجویان اعلام داشته اند.

منابع در تبریز به مأمور سیاسی گفتند که تظاهرات دانشجویان با خشونت زیادی توأم بود، و هنگامی شروع شد که یک گروه از پاسداران انقلاب به تظاهرکنندگان شرکت کننده در تحصن 28 اکتبر حمله کرده و برای مجبور ساختن آنها به تخلیه ساختمان اداره آموزش آنها را با زنجیر کتک زدند.

در 29 اکتبر دانش آموزان دبیرستانی محلی از جمله بسیاری از دختران جوان در حمایت از دانش آموزانی که از پاسداران انقلاب کتک خورده بودند دست به راهپیمایی زدند. گروه اخیر با زنجیر به راهپیمایان حمله کردند و چندین دختر در جریان این آشوب مجروح شدند. وقتی حمله با زنجیر به نتیجه نرسید پاسداران انقلاب شروع به تیراندازی هوایی کردند و دانش آموزان در نهایت متفرق شدند.

یک استاد دانشگاه تبریز به مأمور سیاسی گفت چندین گروه از دانشجویان شعارهای

ص: 726

ضدخمینی سر داده و در چند مورد طی این دو روز جلوتر رفته و «سرود شاهنشاهی» (سرود ملی پهلوی سابق) را می خواندند. منبع مدعی شد خود محوطه دانشگاه تبریز از آنجا که اعتراضها و راهپیماییها به خیابانهای شهر محدود شده آرام است. وی مدعی شد اجتماعات دانشکده در دانشگاه تقریباً شلوغ بوده و آمیزه ای است از عوامل کمونیست، طرفدار اسلام و طرفدار آمریکا. او افزود هیچ کس ترسی از انتقاد کردن از خمینی ندارد و توهین و ناسزا علیه او در اجتماعات دانشکده رایج است.

7- تظاهراتهای دانشجویی در تبریز حداقل به واسطه تنوع انگیزه ها و گروههای مختلف درگیر پیچیده است. یک سری از اعتراضها از طرف دانش آموزان هنرستان (مدرسه فنی) آغاز شد. آنها خواهان دسترسی به دانشگاه و حذف کنکور ورودی برای تحصیلات بالاتر بودند. دیگر دانش آموزان به ممنوعیت فعالیتهای سیاسی در کلاس درس معترض بودند. دیگران که اخیراً از دبیرستان فارغ التحصیل شده اند اکنون که وارد بازار کاری که وجود ندارد می شوند به فقدان اشتغال اعتراض کرده اند.

دولت موقت ایران علیرغم ممنوعیتی که بر علیه این قبیل اعتراضات و راهپیمایی ها اعمال کرده تاکنون اقدامی برای متوقف کردن این راهپیمایی ها به عمل نیاورده است. گروههای دانشجویی به مؤثر بودن راهپیمایی ها و اعتصابات در جریان انقلاب پی برده اند و به نظر نمی رسد آنها اکنون از این روشهای به خوبی اثبات شده، صرف نظر نمایند.

لینگن


ایران خمینی از دانشجویان می خواهد حملات خود را...

سند شماره 369

بدون طبقه بندی1 نوامبر 1979 10 آبان 1358

از: سرویس پخش اخبار بین المللی، لندن 3023

به: ستاد فرماندهی نیروی هوایی آمریکا، اروپا، رامشتاین

اقدام: سریعاً به بخش بازرسی ارسال شود رونوشت: سفارت آمریکا، تهران

اقدام: کپی جهت اداره اجرایی

موضوع: ایران خمینی از دانشجویان می خواهد حملات

خود را علیه ایالات متحده گسترش دهند

سرویس خبری تهران در ساعت 30/20 روز اول نوامبر 79.

ما هم اکنون اعلامیه زیر را که توسط دفتر امام خمینی در قم منتشر شده دریافت نمودیم:

بسم الله الرحمن الرحیم

روز 13 آبان، روز هجوم وحشیانه رژیم منحوس به دانشگاه و کشتار دسته جمعی دانشجویان عزیز ماست.

رژیم مخالف با تمام مظاهر تمدن و پیشرفت کشور، یک روز به مدرسه فیضیه و مدارس

ص: 727

علوم اسلامی در سراسر ایران حمله ور می شد و یک روز به دانشگاه تهران و مدارس و دانشگاههای سراسر ایران، این مراکز دانش و دانشمندان.

اکنون که سالروز حمله به دانشگاه است، برای پیوستگی بیشتر لازم است روحانیون عزیز قم و تهران و سایر شهرستانهای نزدیک به تهران در مراسمی که در دانشگاه تهران است، شرکت نمایند و همچنین روحانیون تمام شهرهای ایران در دانشگاه هر نقطه از ایران که بدین مناسبت مجلس بزرگداشتی برقرار کرده اند، شرکت نمایند و با حضور در دانشگاههای سراسر ایران و پیوستن به دانش آموزان و دانشجویان و استادان عزیز، توطئه های جدایی افکنانه بین این دو نیروی مترقی را خنثی کنند.

دشمنان ما در هر فرصت خصوصاً در این روز از هیچ توطئه ای دست بردار نیستند و با هر وسیله ممکن می خواهند آرامش را از ملت عزیز سلب کنند.

بر دانش آموزان، دانشگاهیان و محصلین علوم دینیه است که با قدرت تمام، حملات خود را علیه آمریکا و اسرائیل گسترش داده و آمریکا را وادار به استرداد این شاه مخلوع جنایتکار نمایند و این توطئه بزرگ را بار دیگر شدیداً محکوم کنند.

بر دانش آموزان، دانشگاهیان و محصلین علوم دینیه است که با تمام نیرو، وحدت خویش را حفظ و از انقلاب اسلامی خود طرفداری نمایند و بر ملت است که از این دو جناح عزیز با تمام قدرت پشتیبانی کنند.

دست خدا به همراه همگی باد. والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته.

امضا

روح الله الموسوی الخمینی

10 آبان 58


ایران: ترور آیت الله طباطبایی در تبریز

سند شماره 370

1 نوامبر 1979 10 آبان 1358

از: دفتر خبرگزاری FBIS ، لندن 3066به: مقر فرماندهی نیروی هوایی آمریکا، اروپا

موضوع: ایران: ترور آیت الله طباطبایی در تبریز

متن گزارش: تهران-1 نوامبر 79- به گزارش یک منبع موثق، مجتهد سرشناس آیت الله سید محمدعلی هادی[قاضی] طباطبایی، امام جمعه شهر تبریز و نماینده آیت الله روح الله خمینی رهبر عالی ایران در این شهر، شب گذشته هدف گلوله قرار گرفت و به شهادت رسید. (مجتهد به فردی گفته می شود که دارای مدرک دکترای الهیات است.) آیت الله شریعتمداری، یکی از دوستان بسیار نزدیک آیت الله طباطبایی، در بیانیه ای خاطرنشان کرده است که این جنایت نشأت گرفته از توطئه های دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی است. استاندار آذربایجان شرقی نیز به همین دلیل سه روز عزای عمومی در شهر اعلام کرده است.


وضعیت سفارت آمریکا در ساعت 11 صبح، تهران

ص: 728

سند شماره 371

محرمانه 1 نوامبر 1979 10 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11520به: وزارت امور خارجه آمریکا، واشنگتن دی. سی

موضوع: وضعیت سفارت آمریکا در ساعت 11 صبح، تهران

1- (محرمانه تمام متن)

2- علیرغم اعلامیه رهبران حزب جمهوری اسلامی در شب گذشته، مبنی بر اینکه هیچ گونه راهپیمایی در مقابل سفارتخانه ما در پی برگزاری نماز اول نوامبر در ترمینال اتوبوس رانی جنوب تهران برگزار نخواهد شد ولی در حدود ساعت 9 صبح به وقت محلی جمعیتی حدود 3500 نفر که تعداد آن پیوسته افزوده می شد در مقابل دیوارهای سفارت واقع در خیابانهای روزولت و تخت جمشید تجمع نمود و در حالیکه شعارهای ضدآمریکایی می دادند چند بار به راهپیمایی مقابل درب های جلوی سفارت پرداختند و پوسترها و پلاکاردهایی را به روی درب خیابان روزولت آویختند.

3- در آغاز تظاهرات در ترمینال اتوبوس رانی که ما آن را از طریق رادیو پیگیری می کردیم بیانیه ای مجدداً صادر شد مبنی بر اینکه بعد از برگزاری نماز و شعار دادن، شرکت کنندگان در راهپیمایی می بایست به جای رفتن به طرف سفارت آمریکا به سمت میدان شوش راهپیمایی نمایند. و همچنین قطعنامه محکومیت آمریکا را نیز در همانجا بخوانند.

سخنگوی ترتیب دهندگان تظاهرات در ضمن توضیح داد که مراسم می بایست پس از قرائت قطعنامه پایان پذیرد.

4- بامداد امروز نیروهای اعزامی پلیس برای حفاظت از سفارت تقویت گردید و اکنون حدود 35 نفر را شامل می شود. این تعداد قاعدتاً می بایست تا زمانی که تظاهرکنندگان تا حدی از انسجام برخوردارند کافی باشد. لینگن


وضعیت سفارت آمریکا در ساعت 14، تهران

سند شماره 372

محرمانه 1 نوامبر 1979 10 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11522به: وزارت امور خارجه آمریکا، واشنگتن دی. سی

موضوع: وضعیت سفارت آمریکا در ساعت 14، تهران

1- (محرمانه تمام متن)

2- در حدود ساعت 12:30 جمعیتی که در حدود 2 هزار نفر بود در مقابل درب مشرف به خیابان روزولت گرد آمده و با انجام راهپیمایی به سمت بالای خیابان روزولت و عبور از دیوار پشتی محوطه و از کنار آپارتمانهای اردلان که تعدادی از کارمندان سفارت در آن زندگی می کنند، به سمت ساختمان جدید کنسولگری در ضلع شمال غربی رفتند. جمعیت در آنجا متوقف گردید و شعارهای بیشتری را سر داد و سپس به سمت خیابان تخت جمشید روانه شد

ص: 729

و آخرالامر به طرف تقاطع روزولت باز گردید. هسته اصلی تظاهرکنندگان که تعدادی در حدود هزار نفر را شامل می شد در آنجا باقی ماند و تا ساعت 2 بعد از ظهر که تظاهرات به پایان رسید شعارهایی را به طور یکنواخت تکرار می کردند. بنا به اعلامیه ای که به چنگ پلیس افتاد این تظاهرات توسط حزب توده سازماندهی شده بود.

3- همچنین جمعیت دیگری که در میدان شوش گرد آمده بود بدون پیش آمدن هیچ رویدادی پراکنده شد. ما هنوز هیچ گونه تخمینی از تعداد شرکت کنندگان در این تظاهرات نداریم.

4- همکاری پلیس در سفارت بسیار عالی بود. کاردار سفارت مراتب سپاسگزاری خود را به عرض فرمانده نیروهای اعزامی پلیس و هم چنین مصطفایی رئیس شهربانی کل کشور ابلاغ نموده است.

5- ما تصمیم نداریم تا زمانی که تغییر شرایط اقتضا کند گزاش دیگری برای شما ارسال داریم. لینگن


ایران، تظاهرات ضدآمریکایی

سند شماره 373

محرمانه1 نوامبر 1979 10 آبان 1358

از: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی. سی 1409

به: سازمان اطلاعات دفاعی، تهران

موضوع: ایران، تظاهرات ضدآمریکایی

1- (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) به دنبال یک تعطیلی مذهبی در روز اول نوامبر، حزب جمهوری اسلامی که طرفدار آیت الله خمینی است یک راهپیمایی به عنوان حرکتی در جهت محکومیت سیاستهای استعماری انگلستان و آمریکا ترتیب می دهد. این حزب اعلام کرد که این تجمع برای محکوم کردن حضور شاه در آمریکا خواهد بود. یک منبع سفارت آمریکا خاطرنشان می سازد که در روز اول ماه 50000 معترض در جلوی سفارت خواهند بود.

2- (محرمانه- غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) در حالی که این تظاهرات برنامه ریزی شده صرفاً اعتراضی محض نسبت به حضور شاه در آمریکا می باشد، اما امکان خشونتهایی نیز وجود دارد. خیلی از راهپیمایی های این چنینی به خوبی بدون هیچ خشونت مستقیمی بر علیه سفارت نظم یافته اند. به هر حال با وجود افزایش اظهارنظرات عمومی در مورد حضور شاه در نیویورک عناصر رادیکالی از این گروه و یا هر گروه دیگر می توانند اغتشاشاتی به وجود بیاورند.

سفارت با یک گروه کوچک اعزامی از شهربانی حفاظت می شود. اما احتمالاً اگر سفارت در معرض حمله ای جدی قرار بگیرد، حضور آنها بی اثر خواهد بود.


ناآرامیهای دانشجویی

ص: 730

سند شماره 374

1 نوامبر 1979 10 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی.

موضوع: ناآرامیهای دانشجویی

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه گزارش: گردهماییهای مختلف دانشجویی و تظاهرات طی چند روز گذشته، تظاهرات تهران و تبریز همراه با خشونت بین گروههای مخالف، همراه با افزایش شعارهای ضدخمینی و ضدرژیم؛ به هر حال تاکنون، به نظر می رسد تظاهرات غیرمتمرکز، و درخواست ها متفاوت است و شاید ناشی از ناآرامیهای عمومی باشد. پایان خلاصه.

3- تهران چند روز است که شاهد تظاهرات و درگیریهای پراکنده است. گزارش شده است که حداقل 6 دانشجو در تظاهرات نزدیک دانشگاه تهران زخمی شده اند. دانشجویان نارضایتی شان را علیه ممنوعیت تحمیلی دولت در خصوص بحثها و فعالیتهای سیاسی در دانشگاهها ابراز می کردند. منابع خبری ادعا می کنند که شش پاسدار که قصد بر هم زدن تظاهرات را داشتند به وسیله تظاهرکنندگان دستگیر شدند و درحضور محمد ملکی رئیس دانشگاه تهران به محاکمه کشیده شدند. احکام صادره در مورد آنها گزارش نشده است.

4- تظاهرات تهران فقط محدود به دانشجویان دانشگاه تهران نبود بلکه شامل دانش آموزان دبیرستانها نیز می شد. بعضی منابع دیگر گزارش می کنند که شعار «مرگ بر خمینی» را در تظاهرات دانشجویان شنیده اند، هر چند که منابع خبری مطلبی در این مورد ذکر نکرده اند.

5- تاکنون، وسعت تظاهرات نسبتاً کوچک بوده است و سفارت نیز تخمین درستی از حد و حدود تظاهرات ندارد. بعضی از شاهدان رقم 25000 نفر را برای تظاهرات 29 اکتبر اعلام می کنند، همان رقمی که بی بی سی نیز بعداً اعلام نمود.

6- در تبریز تظاهرات مشابهی در 29 اکتبر به وقوع پیوست، و روزنامه ها اعلام کردند که 4 دانشجو دستگیر و 5 تن دیگر زخمی شدند. تظاهرات به دنبال تحصنی در اداره آموزش که تقریباً از دو هفته پیش شروع شده بود، به وقوع پیوست. به نقل از استاندار استان آذربایجان شرقی، معلمین شهر حمایتشان را از دانشجویان اعلام کرده اند. منابع سفارت در تبریز به مأمور سیاسی گفته اند که تظاهرات دانشجویان همراه با خشونت زیادی بود و زمانی شروع شد که گروهی از پاسداران انقلاب به تظاهرکنندگانی که از 28 اکتبر در تحصن بودند حمله نموده و ضمن کتک زدن آنها با زنجیر قصد بیرون کردنشان را از ساختمان اداره آموزش داشتند. در 29 اکتبر دانشجویان مدارس عالی از جمله بسیاری از دختران جوان دست به تظاهراتی زدند تا حمایتشان را از دانشجویان مصدوم به وسیله پاسداران انقلاب نشان دهند. این تظاهرات نیز با زنجیر مورد حمله قرار گرفت و چند دختر در دانشگاه ملی مجروح شدند. وقتی حمله با زنجیر موفقیت آمیز نبود، پاسداران انقلاب دست به تیراندازی هوایی زدند و سرانجام

ص: 731

دانشجویان پراکنده شدند. یکی از استادان دانشگاه تبریز به مأمور سیاسی سفارت گفت که چند گروه از دانشجویان شعارهای ضدخمینی می دادند و طی این دو روز آنها در بعضی اوقات (برای استهزاء رژیم جدید) سرود شاهنشاهی می خواندند. (سرود ملی خاندان پهلوی). این منبع ادعا می کرد از زمانی که اعتراضات و تظاهرات، محدود به خیابانهای شهر شده محوطه دانشگاه تبریز آرام است. او ادعا نمود که میتینگهای دانشجویان در دانشکده تقریباً نظم مشخصی ندارد و مخلوطی از هواداران کمونیسم و اسلام و آمریکا می باشند. او اضافه نمود که از این دستجات کسی نیست که از انتقاد به خمینی بترسد و توهین و لعنت وی در میتینگهای دانشکده امری شایع است.

7- تظاهرات دانشجویان حداقل به واسطه انگیزه های بی شمار و گروههای متفاوت شرکت کننده در آن، از پیچیدگی برخوردار است. شماری از اعتراض کنندگان را دانش آموزان هنرستانها (مدرسه فنی) تشکیل می دهند که خواستار پذیرش آسانتر برای ورود به دانشگاه و حذف امتحان نهایی که برای وارد شدن به مرحله بالاتر تحصیل صورت می گیرد، هستند. بعضی دیگر از معترضین از جمله دانش آموزانی هستند که خواستار لغو قانون منع فعالیتهای سیاسی در کلاسهای درس می باشند. اکنون فارغ التحصیلان دبیرستانها به عدم فقدان وجود بازار کار اعتراض می دارند و اینکه حالا آنها وارد مرحله ای شده اند که بازار کاری برای اشتغال آنان وجود ندارد. با وجود اینکه احکام تحمیلی دولت باعث این مشکلات شده، دولت موقت ایران کوششی در جهت توقف این گونه تظاهرات نکرده است. گروههای دانش آموزی در دوران انقلاب درباره کارساز بودن اعتصابات و تظاهرات تجربیاتی به دست آوردند و احتمال کمی وجود دارد که آنان از این تجربیاتی که در دوران انقلاب کارساز بوده است دست بکشند.

لینگن


تظاهرات در تهران

سند شماره 375

محرمانه1 نوامبر 1979 10 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 1519به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

[موضوع: تظاهرات در تهران]

یک سری اعتراضات که به واسطه تعدد انگیزه ها و گروههای شرکت کننده، نامفهوم بود، جرقه آن توسط دانش آموزان «هنرستان» (مدرسه تکنیکی) که خواستار دستیابی آسان تر به دانشگاه و کاهش ملزومات امتحان ورودی برای آموزش عالی بودند، زده شد. دیگر دانشجویان به ممنوعیت فعالیت سیاسی در کلاسها اعتراض کردند. دیگران که اخیراً از مدارس عالی فارغ التحصیل شده اند به فقدان استخدام (در ادارات) در شرایطی که آنها به بازاری تقریباً فاقد کار و حرفه وارد گردیده اند اعتراض می کردند. علی رغم ممنوعیتهای تحمیل شده توسط حکومت در مورد یک چنین اعتراضات و راهپیماییهایی، دولت موقت تاکنون کوشش جهت

ص: 732

متوقف کردن این راهپیمایی ها به کار نبرده است. گروههای دانشجویی متوجه تأثیر راهپیماییها و اعتصابات در خلال انقلاب شده و فعلاً به نظر نمی آید که آنها چنین متدهای مؤثری را رها کنند. لینگن


تظاهرات و شعارنویسی ضدآمریکایی

سند شماره 376

2 نوامبر 1979 11 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11524به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی. فوری

موضوع: تظاهرات و شعارنویسی ضدآمریکایی

1- اطراف سفارت تا ظهر امروز جمعه آرام است و هیچ نشانه ای از اینکه شاهد تظاهراتی مانند دیروز باشیم وجود ندارد. پلیس به تعداد معمولی حضور دارد.

2- غروب دیروز که جمعیت زیادی از استادیوم امجدیه می رفتند شروع به دادن شعارهای ضدآمریکایی و شلوغی اندکی کردند اما هیچ واقعه ناگواری به بار نیامد.

3- دیوارهای بیرونی سفارتخانه با جدیدترین شعارهایی که از تظاهرات دیروز می باشد کاملاً پوشانیده شده است. «نعمت و برکت این اسپرهای رنگ پاش کاملاً مشهود بود». شعارهای مختلفی وجود داشت که موضوع کلی همه آنها عبارتند از:

مرگ بر امپریالیزم، آمریکا و اسرائیل. آمریکا و اسرائیل دشمنان ما هستند. خمینی رهبر ما، آمریکا دشمن ماست. قراردادهای تجاری و نظامی با آمریکا الغاء باید گردد. سفارت آمریکا، این لانه جاسوسی، تعطیل باید گردد. مستشاران نظامی اخراج باید گردند. مرگ بر آمریکا، دشمن مستضعفان.

4- در ورودی سفارت در خیابان روزولت با پلاکاردهای بزرگ و پرچمهای متنوعی آذین بندی شده بود که روی آنها نوشته شده بود که آمریکا مسبب اصلی گرفتاریها و مسایل جهانی است. مرگ بر کارتر، مرگ بر صهیونیزم، فرزند نامشروع آمریکا. برای برچیدن این پلاکاردها احتیاج به یک سری مذاکرات ظریفی دارد. (و شاید هم پنهانکاری) زیرا دیروز که قصد برداشتن این پلاکاردها را داشتیم موجب تحریک تظاهرکننده ها شد و به ما گفتند که اگر آنها را بردارید از دیوارها به داخل خواهیم آمد. که ما برای لحظاتی جا خوردیم. ولی در نظر داریم مقاومت نماییم.

5- به ادعای رادیو تلویزیون ملی ایران و به دعوت حزب جمهوری اسلامی 3 میلیون نفر در تهران و میلیونها نفر در خارج از پایتخت در تظاهرات یکم نوامبر شرکت کردند. این ارقام بدون شک اغراق آمیز بود اما نمایش فیلم های تلویزیون این تظاهرات در تهران یقیناً نشان دهنده یک اجتماع بزرگ بود. آیت الله منتظری در نطق خود در تهران، ضمن محکوم کردن دولت آمریکا فرق بین دولت آمریکا و مردم آن کشور را دقیقاً مشخص کرد.

لینگن


ریسک سیاسی برنامه بیمه سرمایه گذاری

ص: 733

شماره 377

محرمانه4 نوامبر 1979 13 آبان 1358

سفارت آمریکا، تهران 12065

مرجع: وزارت امور خارجه 281949

موضوع: ریسک سیاسی برنامه بیمه سرمایه گذاری

1- (محرمانه تمام متن)

2- خلاصه و نتیجه گیری: سفارت فرصت را مغتنم شمرده و دیدگاههایش را در این مرحله اولیه عنوان می کند. ما سرمایه گذاری جدید از سوی شرکتهای آمریکایی را یک عامل مهم در بنای روابطمان با ایران می دانیم. دو پیشنهاد مطرح شده در تلگرام مرجع الف فقط از نوع صنایع سطح پایین ساخته شده و قطعاً مفید است که بایستی پیش درآمد سرمایه گذاری جدید باشد. ما امیدوار هستیم این شرکتها در این مورد که توسط شرکت بیمه، بیمه خواهند شد یا خیر، اقدام کنند.

3- در عین حال ما از سوی دولت آمریکا و نیز شرکتها در خصوص سودمندی به کار بردن این سرمایه گذاریها در رابطه با دولت موقت ایران در موقعیت فعلی، دچار شبهه هستیم. به علاوه قبل از افزایش اعتبار بیمه ما باید در مقایسه با زمان فعلی احساس بهتری نسبت به دیدگاه دولت موقت ایران درباره سرمایه گذاری خارجی و بویژه جبران خسارت در صورت ملی کردن داشته باشیم.

4- بنابراین پیشنهاد ما این است که برنامه محدودی در این زمان از سر گرفته نشود مگر اینکه شرایط روشن گردد. پایان خلاصه و نتیجه گیری.

5- مشکلات برنامه ای. با توجه به تلگرام مرج الف پاراگراف 2 بهترین اطلاعات ما این است که مرکز قبلی برای جذب سرمایه گذاری خصوصی تعطیل می باشد، و حتی به تلفن ها پاسخ نمی دهد. به طور جداگانه کوشش می کنیم تا از شرایط فعلی آن بیشتر مطلع شویم.

6- حتی اگر کسی را برای صحبت کردن پیدا کنیم، نمی دانیم ارزش هر پروژه ای که توسط مرکز داده می شود چقدر خواهد بود. تا آنجا که می دانیم دولت موقت ایران توافقات تضمین سرمایه گذاری سالهای 1957 و 1970 را که به وضوح پاسخگوی اختیارات سیاست رژیم گذشته بود، تقبیح نکرده است. اینکه آنها هرگونه اهمیت موجود در این سیاست و بی اطمینانی های نهادی در ایران امروز را حفظ خواهند کرد، مسئله دیگری است. ما منطقاً مطمئن هستیم که هیچ مستخدم کشوری به خودی خود این پروژه ها و (به همراه آن از سرگیری برنامه های بیمه) را تصویب نخواهد کرد. حتی اگر یک وزیر تصویب کند هیچ تضمینی وجود ندارد که تا چه هنگامی در مصدر کار قرار خواهد داشت. در دولتهای باثبات و عادی تر تغییر یک وزیر مستلزم تغییر سیاست یا لطمه دیدن اعتبار مصوبات دولتی در خصوص یک سرمایه گذاری مشخص نیست. نمی توانیم بگوییم این مطلب در مورد دولت موقت ایران

ص: 734

مصداق دارد.

7- مشکلات سیاست. ما در صورتی نسبت به مصوبه یک وزیر اطمینان خواهیم داشت که اطمینان حاصل کنیم این موضوع منعکس کننده سیاست مشخص دولت موقت ایران درباره سرمایه گذاری خارجی است. در حال حاضر سیاستی تعیین نشده است. تعدادی از مقامات رسمی که به لحاظ نفوذ از سطوح مختلف هستند، به شما خواهند گفت که آماده از سرگیری سرمایه گذاری خارجی هستند. آخوندهای معینی مطلب مشابهی خواهند گفت. در عین حال نهادهای مذهبی عمیقاًَ تقسیم شده اند. خصومت خود خمینی نسبت به نفوذ غرب بویژه آمریکا یا اینکه سرمایه گذاری خارجی مشخص ترین سمبل در این باره است، نیازی به توضیح ندارد.

8- در این اوضاع و احوال به نظر می رسد تردید و دودلی حکمفرما می شود. به عنوان مثال گفته می شود بنی صدر اقتصاددان اسلامی قرار است نقش بسیار بانفوذی را در دولت قانون اساسی به عهده گیرد، در تلگرام ب به ما گفته شده که او از سرمایه گذاری خارجی حمایت می کند مشروط بر آنکه به سود ایران باشد و نه به نفع شرکتهای چند ملیتی. بنی صدر اظهارات خود را تشریح نکرد. برای مثال آیا او از پرداخت پول ناشی از سود به سرمایه گذاران خارجی جلوگیری خواهد کرد؟ با فرض اینکه او وزیر مسئول شود، تأیید پروژه را او صادر خواهد کرد و بنابراین متوجه خواهد بود که دولت آمریکا یک منافع پایدار و مداوم در سرمایه گذاری ها داشته و مسئول حفاظت از آن است؟

9- جنون انقلابی. هر چند متفاوت، حیطه طرز تلقی ها نسبت به سرمایه گذاری خارجی خصوصی، مفهوم منافع یک دولت مشروع سرمایه گذار در یک سرمایه گذاری معین عمیقاً متناقض با روحیات انقلابی است. توجه به ائتلاف شیطانی در بین دولت «استعمارگر» آمریکا، شاه «خائن» و نوکران مشترک آنها، سرمایه گذاران خصوصی، بانکداران و پیمانکاران آمریکایی خود را بویژه در مذاکرات توافقات پیمان کاری نشان می دهد. هویت بیدار شده در افکار انقلابی نسبت به شاه با دولت آمریکا، نتیجه مسافرت پزشکی (شاه به آمریکا) باید به این سوءظن ها حیات تازه ای ببخشد.

10- خوشبختانه به مرور زمان جنون انقلابی وی از بین خواهد رفت. در این میان آیا به طور کلی این به نفع آینده سرمایه گذاری خارجی آمریکا و به ویژه این دو سرمایه گذاری است که دولت آمریکا بدانها توجه رسمی کند؟ با همه منافعی که بیمه OPIC برای این سرمایه گذاریها دربر دارد، ما تردید داریم سیاست تسلیم در این شرایط برای تأمین منافع آنها بهتر باشد.

11- مشکلات جبران خسارت. از نظر خود آمریکا سئوال کلیدی در تصمیم گیری در خصوص افزایش یا عدم افزایش بیمه OPIC در برابر جبران کم، ناکافی یا غیرمؤثر در صورت ملی کردن احتمالی در آینده مسئله کیفیت جبران است که عملاً توسط دولت موقت ایران مطرح خواهد شد. در حالیکه گزارشات متفاوت هستند، تاکنون تجربیات تعدادی از پیمانکاران سابق (آمریکن بل اینترنشنال و غیره و غیره) امیدوار کننده نبوده است. از منابع ایرانی

ص: 735

دریافته ایم که بی. اف. گودریچ از توافقنامه خویش راضی است. در عین حال در مذاکره با سرمایه گذاران مشترک نفت شواهدی به دست آمده (مرجع) که دولت موقت ایران مخالف استفاده از تخصیص های خام به عنوان طعمه ای برای کم کردن ادعاهای جبران خسارت نیست. حداقل ما باید به جبران خسارتی که در آخرالامر به بانک بزرگ یو. اس. و شرکتهای بیمه قبل از تصمیم گیری برای افزایش نرخ بیمه در ایران پرداخت گردید جداً توجه کنیم.

- توصیه کلی. با فرض مواردی از قبیل شواهد امیدوارکننده در خصوص جبران خسارت از طرف دولت موقت ایران، خاتمه جنون فعلی، و یک آغاز نهادی در سیاست تا حدی که توافقات سرمایه گذاری و مصوبات منعکس کننده سیاست معین باشند، و در چنین زمانی ما باید به حفظ برنامه های OPIC در ایران توجهی مطلوب نشان دهیم.

13- توصیه ویژه. ما متوجه هستیم که سرمایه گذاران آمریکایی می توانند پروژه هایی را با OPIC ثبت کنند که حق آنها را برای بیمه حفظ می کند بدون آنکه عملاً آن را فعال کند. در چنین مواردی هیچ دستورالعملی در رابطه با دولت موقت ایران لازم نیست. در این حالت ما با توجه به این دو سرمایه گذاری در آینده نزدیک همان مطلب را پیشنهاد می کنیم.

لینگن


تظاهرکنندگان در داخل محوطه سفارت

سند شماره 378

محرمانه4 نوامبر 1979 13 آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی

موضوع: تظاهرکنندگان در داخل محوطه سفارت

افسر امنیتی منطقه ای با فردی که ظاهراً رهبر نیرویی است که به سفارت حمله کرده در حال مذاکره و گفتگو می باشد. به نظر می رسد که مهم ترین تقاضای آنها این باشد که بتوانند سفارت را بصورت سمبلیک در اشغال خود داشته باشند. رهبر نیروی اشغالگر اظهار داشت که آنها نمی خواهند به کارمندان دولت آسیب برسانند. تظاهرکنندگان نیز پلاکاردی حمل می کنند که بر روی آن جمله «ما نمی خواهیم به شما آسیب برسانیم... ما می خواهیم در اینجا دست به تحصن بزنیم» نوشته شده است. لینگن


تسخیر لانه جاسوسی

سند شماره 379

بدون طبقه بندی4 نوامبر 1979 13آبان 1358

از: سفارت آمریکا، تهران 11540

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی خبر کوتاه و فوری

[موضوع: تسخیر لانه جاسوسی ]

در ساعت11:10 گروهی از تظاهرات کنندگان به محوطه سفارت وارد شده و سپس به طبقه

ص: 736

همکف ساختمان وارد شدند. تمامی کارمندان نمایندگی در طبقات فوقانی ساختمان قرار دارند. در طبقه همکف، سربازان نیروی دریایی با استفاده از گاز اشک آور در حال متفرق کردن تظاهرات کنندگان هستند. لینگن