قطعات نظامی غیر حساس
سند شماره 158
محرمانه12 ژوییه 1979- 21 تیر 1358
از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سیبه: سفارت آمریکا، ایران- فوری
موضوع: قطعات نظامی غیر حساس
1- (محرمانه- تمام متن)
2- آگاه، کاردار ایران، در مورخه 11 ژوییه تماس گرفت تا در پی دستورات یزدی، وزیر امور خارجه، سئوالاتی درباره تأمین قطعات یدکی برای نیروهای هوایی ایران مطرح کند. آگاه گفت ایرانی ها علاقمند به سه گروه از این قطعات یدکی هستند:
- قطعاتی که ایران قبلاً هزینه آنها را پرداخته است.
- قطعاتی که ایران مایل است تحت حساب جدید که بعداً افتتاح خواهد شد، سفارش دهد.
- قطعات هواپیماهای 747 که برای تعمیر به آمریکا فرستاده شده ولی هنوز به ایران ارسال نشده است.
معاون وزیر مشکل فقدان اعتبار لازم در صندوق امانی برای تسویه دیون را مطرح ساخت و توضیح داد که رأی مثبت کنگره در مورد ناوشکن های اسپراونس می تواند قدری از فشارهای مالی بکاهد. معاون وزیر گفت که امیدوار بودیم کمیته کنگره لایحه تخصیص بودجه را در تاریخ 10 ژوییه تصویب کند ولی بحث و بررسی ها تا 11 ژوییه ادامه پیدا کرد. چنانچه کمیته فوق خرید کشتی های سفارش ایران را توصیه کند، آنگاه این مسئله باید به طور جداگانه در مجلس نمایندگان و سنا به رأی گذاشته شود. ممکن است این رأی گیری ظرف مدت یک هفته انجام شود.
3- چنانچه کنگره فشارهای مالی وارد بر صندوق امانی را بردارد، آنگاه موانع رفع توقیف
ص: 402
قطعات یدکی برای ایران می تواند برداشته شود. معاون وزیر معتقد بود که در صورت تحقق چنین امری در موقعیتی قرار خواهیم گرفت که می توانیم قطعات سفارش شده ای که ایران از قبل هزینه آنها را پرداخت کرده است، به ایران ارسال کنیم و حساب جدیدی برای فروش قطعات یدکی به نیروی هوایی و همچنین نیروی دریایی و واحد هلیکوپتری آن افتتاح کنیم.
4- در چنین شرایطی، ارتش ایران باید فهرستی از اولویت های تجهیزاتی اش را که مایل به دریافت آنهاست، تهیه و ابلاغ نماید. مثلاً اگر تایر هواپیما در فهرست اقلام مجاز و قابل ارسال نیست ولی برای ایران اولویت دارد، این کشور می تواند سریعاً سفارش خرید آن را بدهد. ارتش ایران باید کاملاً اقلام مورد نیاز خود را مشخص نماید.
5- دوم اینکه ایرانی ها باید برای حمل قطعات یدکی به ایران توسط یک شرکت حمل و نقل هوایی ترتیبات لازم را بدهند. چنانچه ایرانی ها هنوز با شرکت بهرینگ مشکل دارند، باید ترتیبی برای رفع موانع موجود بیندیشند.
6- خلاصه اینکه، معاون وزیر گفت ممنوعیت تحویل قطعات یدکی به دلیل نبود اعتبار کافی در صندوق امانی برای تسویه دیون است و اینکه کنگره دارد مسئله خرید ناوشکن های اسپراونس را بررسی می کند. معاون وزیر همچنین تأکید کرد که آمریکا مایل است ایران را در جریان کامل آخرین تحولات صندوق امانی قرار دهد و در ماه جاری گزارشی در خصوص وضعیت صندوق به ایران ارسال کند. او همچنین از مقامات ارتش ایران دعوت کرد که برای جلسات توجیهی به آمریکا سفر کنند.
7- معاون وزیر در خصوص قطعات تعمیری هواپیماهای 747 گفت اطلاعی در این باره ندارد. هنوز روشن نبود که تجهیزات ایرانی در دست شرکت بوئینگ است یا نیروی هوایی آمریکا. معاون وزیر پیشنهاد کرد مقامات نظامی ایران برای اطلاع از جزییات مسئله با سفارت تماس بگیرند.
ونس
وضعیت صندوق امانی و پیش بینی ها
سند شماره 159
بدون طبقه بندی16 ژوییه 1979- 25 تیر 1358
از: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سیبه: هیأت مستشاری نظامی، تهران
مرجع: الف- گزارش سرهنگ پتی در ماه می 1979، ب- وزارت دفاع 112022ز - 11 ژوییه 1979، با موضوع احتمال سفر هیأت ایرانی برای شرکت در کنفرانس ایالات متحده، پ- هیأت مستشاری نظامی 091157ز - 9 ژوییه 1979، با موضوع یادداشت تفاهم و صندوق امانی
موضوع: وضعیت صندوق امانی و پیش بینی ها
1- بدینوسیله آخرین اطلاعات مربوط به صندوق امانی ایران و اقدامات انجام شده در ارتباط با یادداشت تفاهم مورخ 3 فوریه 1979 از تاریخ 30 ژوئن 1979 به همراه پیش بینی
ص: 403
وضعیت برای باقیمانده سال 1979 ارایه می گردد. قالب اطلاعات مشابه با اسلایدهای مربوطه در گزارش ماه می 1979 سرهنگ پتی درباره صندوق امانی و یادداشت تفاهم است.
الف- آخرین اطلاعات مربوط به صندوق امانی (به میلیون دلار):
برداشت ها از تاریخ 3 فوریه تا 30 ژوئن 1979
برداشت هاموجودی
موجودی در 3 فوریه 19799/639
برنامه هایی که ادامه یافت3/300
برنامه هایی که خاتمه یافت4/122
برنامه هایی که ادامه یافت تا زمانی که اقلام آن به مشتری دیگری فروخته شد7/210
جمع کل4/633
کل موجودی پایان دوره5/6
استرداد مبالغ به صندوق امانی ایران با یادداشت تفاهم از تاریخ 3 فوریه تا 30 ژوئن 1979
مبالغ مسترد شدهموجودی
موجودی مانده از قبل5/6
فروش به مشتریان آمریکایی و استرداد سرمایه گذاری ایران
8/35
فروش به سایر مشتریان خریدهای نظامی خارجی9/43
استرداد مازاد مبالغ پیش پرداخت شده در قبال تعهدات ایران
6/14
جمع کل 3/94
موجودی در تاریخ 30 ژوئن 1979 8/100
وضعیت صندوق امانی ایران در سال تقویمی 1979
(بر اساس کل اقدامات انجام شده، بدون در نظر گرفتن مبالغ مربوط به بودجه تکمیلی وزارت دفاع ایالات متحده )
3 فوریه-
30 ژوئن1 ژوییه-
30 سپتامبر1 اکتبر-
31 دسامبر
موجودی شروع دوره9/6398/1006/101
برداشت ها4/6339/2804/220
استرداد به صندوق3/945/780/59
موجودی پایان دوره8/100(6/101-)(0/263-)
ص: 404
وضعیت صندوق امانی ایران در سال تقویمی 1979
(با در نظر گرفتن تصویب نهایی مبالغ مربوط به بودجه تکمیلی وزارت دفاع ایالات متحده)
1 ژوییه-
30 سپتامبر1 اکتبر-
31 دسامبر
موجودی شروع دوره8/1004/428
برداشت ها9/2504/150
استرداد به صندوق5/5780/89
بودجه تکمیلی برای 4 کشتی CG-9930/500نگاه کنید به توضیح
فروش اقلام به سایر مشتریان5/780/59
موجودی پایان دوره4/4280/337
توضیح: ممکن است بعد از تاریخ 1 ژانویه 1980مبالغ بیشتری به صندوق واریز شود.
با تخصیص بودجه تکمیلی نهایی وزارت دفاع (از جمله خرید دو کشتی باقیمانده CG-993 از سوی نیروی دریایی) و فروش احتمالی به سایر خریداران برنامه خریدهای نظامی خارجی
1 ژوییه-
30 سپتامبر1 اکتبر-
31 دسامبر
موجودی شروع دوره8/1004/428
برداشت ها9/2500/141
استرداد به صندوق5/5780/142
بودجه تکمیلی برای 4 کشتی CG-9930/500نگاه کنید
به توضیح
فروش اقلام به سایر مشتریان5/780/59
فروش اضافی احتمالی اقلام به سایر مشتریان خریدهای نظامی0 0/53
موجودی پایان دوره4/4284/399
توضیح: ممکن است بعد از تاریخ 1 ژانویه 1980مبالغ بیشتری به صندوق واریز شود.
ب- آخرین اطلاعات در ارتباط با برخی اقلام قید شده در یادداشت تفاهم (به میلیون دلار)
اف-16برداشت ها از صندوق امانی
پیش از 3 فوریه 19790/23
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19793/27
برآورد برداشت های آتی0/45
ص: 405
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن6/37
از خریداران شناسایی شده0/10
از خریداران بالقوه0/20
کشتی های CG-993برداشت ها از صندوق امانی
پیش از 3 فوریه 19790/580
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19796/88
برآورد برداشت های آتی2/6
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن0
از خریداران شناسایی شده0/500
از خریداران بالقوهر.ک. توضیح
توضیح: این مبالغ همگی تقریبی هستند. برداشت وجه از صندوق امانی در طول ماه ژوئن کمتر از انتظار بود.
بنابراین، مبلغ کمتری به صندوق باز خواهد گشت. با توجه به خرید احتمالی هر چهار کشتی از سوی نیروی دریایی ایالات متحده در ماه ژوییه، به جای فقط دو تا کشتی در ماه اکتبر، برداشت کمتری از صندوق صورت می گیرد و در نتیجه مبالغ کمتری نیز به آن مسترد خواهد شد.
موشک های هارپونبرداشت ها از صندوق امانی
پیش از 3 فوریه 19792/45
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19790/15
برآورد برداشت های آتی0/25
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن0
از خریداران شناسایی شده0
از خریداران بالقوه0
توضیح: موشک های فوق بخشی از بودجه تکمیلی وزارت دفاع را تشکیل می داد ولی خرید آنها تصویب نشد. از نیروی دریایی ایالات متحده خواسته ایم تا امکان فروش این اقلام را به
ص: 406
مشتریان دیگر برنامه خریدهای نظامی خارجی و برنامه ریزی مجدد نیروی دریایی برای این اقلام اعلام کند.
برنامه هواپیمایی ارتشبرداشت ها از صندوق امانی
پیش از 3 فوریه 19797/199
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19796/54
برآورد برداشت های آتی0/40
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن0
از خریداران شناسایی شده0
از خریداران بالقوه0
اژدرهای MK-46برداشت ها از صندوق امانی
پیش از 3 فوریه 19798/35
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19790
برآورد برداشت های آتی3/0
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن0/12
از خریداران شناسایی شده1/2
از خریداران بالقوه4/7
M113 APCبرداشت ها از صندوق امانی
3 فوریه 19798/1
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19795/0
برآورد برداشت های آتی0
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن4/1
از خریداران شناسایی شده4/0
از خریداران بالقوه0
ص: 407
کامیون های M825برداشت ها از صندوق امانی
پیش از 3 فوریه 19795/0
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19790
برآورد برداشت های آتی0
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن3/0
از خریداران شناسایی شده2/0
از خریداران بالقوه0
مهمات توپ های 175 م.م.برداشت ها از صندوق امانی
پیش از 3 فوریه 19795/1
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19797/3
برآورد برداشت های آتی0
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن6/2
از خریداران شناسایی شده6/2
از خریداران بالقوه0
موشک های AIM-7Fبرداشت ها از صندوق امانی
پیش از 3 فوریه 19798/8
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19799/3
برآورد برداشت های آتی0
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن6/6
از خریداران شناسایی شده0
از خریداران بالقوه0
ص: 408
هواپیماهای آر.اف-4 ایبرداشت ها از صندوق امانی
پیش از 3 فوریه 19790/38
از 3 فوریه تا 30 ژوئن 19794/18
برآورد برداشت های آتی0/15
استرداد مبالغ به صندوق امانی
از 3 فوریه تا 30 ژوئن0
از خریداران شناسایی شده0
از خریداران بالقوه29-31
توضیح: تلاش زیادی مبذول داشته ایم تا فهرست کاملی از تمامی قطعات تولید شده آر.اف-4 ای به دست پیمانکاران فرعی و غیره تهیه کنیم تا بتوانیم فروش احتمالی این قطعات را مد نظر قرار دهیم. برآورد اولیه برگشت هزینه مبلغی بالغ بر 15-18 میلیون دلار است. فروش مجدد احتمالی 24 موتور هواپیمای آر.اف-4 ای نیز می تواند 13 میلیون دلار دیگر به صندوق امانی بازگرداند.
پ- علاوه بر مبالغی که بابت فروش احتمالی قطعات و موتورهای آر.اف-4 ای به صندوق امانی مسترد خواهد شد، در حال بررسی احتمال فروش مجدد 58 ALQ-119 ECM PODS هستیم که مبلغی بالغ بر 10 تا 15 میلیون دلار برای PODS و مبالغی اضافی را بابت قطعات یدکی و تجهیزات آزمایشی به صندوق بازخواهد گرداند.
ت- سایر مبالغی که به صندوق امانی بازگردانده شد، عبارتند از:
قراردادهای لجستیکی COOP2/19 میلیون دلار
بازگرداندن مبالغی که اضافه پرداخت شده بود6/14 میلیون دلار
تحولات ساختار فرماندهی نیروی دریایی ایران
سند شماره 160
محرمانه23 ژوییه 1979- 1 مرداد 1358
از: دفتر وابسته دفاعی، تهران به: آژانس اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی
موضوع: تحولات ساختار فرماندهی نیروی دریایی ایران
منبع: وابسته نظامی خارجی
خلاصه: این گزارش درباره تحولات اخیر در ساختار فرماندهی نیروی دریایی ایران است.
مشروح گزارش: (محرمانه)- در تاریخ 23 ژوییه، منبع گزارشگر به ساختمان ستاد نیروی دریایی ایران رفت، و اطلاعات زیر را به دست آورد که آن را به دفتر ارسال داشت. دریادار مدنی، رئیس ستاد نیروی دریایی و استاندار خوزستان، از پست فرماندهی اش استعفا داده است،
ص: 409
ولی سمت استانداری خوزستان را همچنان حفظ کرده است. جانشین او دریادار پرویز بیگلری است. طبق گزارش ها، دریادار بیگلری قبلاً در نیروی دریایی دریابان بوده ولی حالا با درجه دریاداری به خدمت فراخوانده شده است. جانشین رئیس ستاد نیروی دریایی، دریادار علوی، از پُست خود عزل شده و اطلاع یافته ایم که در حال حاضر جانشینی برای او تعیین نشده است. فرمانده جدید ناوگان نیروی دریایی دریادار دیهیمی است. فرمانده اطلاعات نیروی دریایی نیز ناخدا سنایی است (که به تازگی ارتقای درجه یافته است). نفر دوم فرماندهی اطلاعات در نیروی دریایی ناخدا سوم نامجویی است.
نظرات تهیه کننده گزارش: (محرمانه) از نظر ما تحولات کنونی در فرماندهی عالی نیروی دریایی در واقع سرآغاز موج جدیدی از تحولات است که ریاحی، وزیر دفاع، در درون ارتش ایجاد خواهد کرد. با توجه به مشکلاتی که در نیروی هوایی وجود دارد، از نظر ما منطقی تر گزینه بعدی برای بازنشستگی تیمسار ایمانیان است. احتمالاً ریاحی به دنبال مردانی است که بتواند به آنها اعتماد کند و حامی سرسخت سیاست هایش باشند و از تلاش های او برای جان بخشیدن به ارتش ایران متابعت کنند.
وضعیت صندوق امانی موقت و پیش بینی ها
سند شماره 161
بدون طبقه بندی23 ژوییه 1979- 1 مرداد 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهران به: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سی
مرجع: الف- وزارت دفاع ASD-ISA 161715ز - 16 ژوییه 1979 با موضوع فوق، ب- گزارش سرهنگ پتی درباره وضعیت صندوق امانی می 1979، پ- هیأت مستشاری - 281001ز 28 ژوئن 1979 با موضوع صندوق امانی خریدهای نظامی خارجی ایران
موضوع: وضعیت صندوق امانی موقت و پیش بینی ها
1- مرجع الف آخرین اطلاعات موجود درباره صندوق امانی ایران و اقدامات انجام شده در ارتباط با یادداشت تفاهم مورخ 3 فوریه را از تاریخ 30 ژوئن، به همراه پیش بینی وضعیت تا پایان سال 1979 ارایه داده است. مرجع ب حاوی گزارش سرهنگ پتی درباره صندوق امانی است که در اواخر ماه می 1979 ارایه شد. مرجع پ یکی از چندین تلکس هیأت مستشاری است که در آن درخواست قالب های مختلف برای اطلاعات و ارایه اطلاعات تفصیلی درباره وضعیت موجود برای ارایه به مقامات دولت موقت ایران و اطلاع کاردار و رئیس هیأت مستشاری مطرح شده است.
2- نتوانسته ایم اطلاعات مندرج در مرجع الف را با مرجع ب منطبق و تکمیل کنیم و اطلاعات به روز شده ای به دولت موقت ایران ارایه دهیم. به نظر می رسد اطلاعات مندرج در مرجع الف دارای ایراداتی است. ما به اطلاعاتی نیاز داریم که با استفاده از آن بتوانیم گزارشی تهیه کنیم که نیاز دولت موقت ایران را برطرف سازد.
ص: 410
3- در مرجع ب 33 قلم از لوازم عمده مورد اشاره قرار گرفته است. مرجع الف اطلاعات جدیدی در ارتباط با فقط 11 قلم از لوازم مزبور ارایه می دهد. البته درک می کنیم که شاید هیچ تغییری در وضعیت 22 قلم لوازم دیگر حاصل نشده باشد؛ با وجود این، هنوز نمی توانیم دلیلی برای ناهمخوانی هایی که در مبالغ دلاری پیش بینی شده مشاهده می کنیم، بیابیم و حدس می زنیم که شاید این ناهمخوانی ها به 22 قلم باقیمانده که گزارشی از آن به دستمان نرسیده است، مربوط باشد.
4- برای توجیه تغییراتی که در اطلاعات ارسالی در مرجع الف رخ داده است، باید متن پیام به روز شود. بدون داشتن دلایل و حقایق نخواهیم توانست پاسخی برای سئوالات ارایه دهیم. در زیر مواردی که نیاز به توضیحات بیشتر دارد برایتان ارسال می گردد. البته هر اطلاعاتی مربوط به این موارد می تواند مفید باشد.
الف- برنامه PEACE ZEBRA (هواپیماهای اف-16): آخرین اطلاعاتی که در ارتباط با یادداشت تفاهم به دستمان رسیده است حکایت از آن دارد که مبلغ 8/9 میلیون دلار از مبلغ پیش بینی شده برای برداشت های آتی کاهش یافته است. لطفاً دلیل این کاهش را توضیح دهید.
ب- هواپیماهای آر.اف-4 ای: در مرجع الف کل مبلغ پیش بینی شده بابت غرامت مبلغ جدید 4/71 میلیون دلار و مبلغ احتمالی قابل استرداد به صندوق بالغ بر 26 تا 31 میلیون دلار قید شده است. با وجود این، گزارشی که ماه ژوئن 1979 در ارتباط با اقدامات نیروی هوایی ایالات متحده به دستمان رسیده است (DSAA: (AR) 1135) حداکثر مبلغ برداشتی از صندوق امانی را 8/96 میلیون دلار نشان می دهد. لطفاً در این ارتباط توضیح دهید.
پ- کشتی های CG-993: مرجع الف بیان می کند که کاهش برداشت [غرامت] از صندوق منجر به کاهش مبالغ قابل استرداد به آن خواهد شد. مرجع الف نشان می دهد که مبلغ قابل برداشت به میزان 5/32 میلیون دلار نسبت به آمار و ارقام ماه می کاهش یافته است. با وجود این، مبالغ قابل استرداد به صندوق به میزان 60 میلیون دلار کاهش یافته است. لطفاً درباره اختلاف 5/27 میلیون دلاری توضیح دهید.
ت- موشک های هارپون: مرجع الف بیانگر افزایش برداشت ها به میزان 9/11 میلیون دلار تا پایان ماه ژوئن است و فقط 0/4 میلیون دلار کاهش را در پیش بینی برداشت ها نشان می دهد. لطفاً علت افزایش 9/7 میلیون دلاری را در کل برداشت های قابل انتظار توضیح دهید.
ث- اژدرهای ام.کی-46: چرا مبالغ قابل استرداد به صندوق امانی از 36 میلیون دلار به 5/21 میلیون دلار تغییر کرده است و چشم انداز بالقوه فروش این موشک ها چیست؟ چنانچه خریداری برای آنها پیدا نشود، چه تصمیمی برای آنها گرفته خواهد شد؟
ج- موشک های اسپارو: لطفاً مشکل کاهش برداشت ها و مبالغ قابل استرداد به صندوق امانی را توضیح دهید. چرا اختلاف بین مبالغ برداشتی و مبالغ قابل استرداد به صندوق افزایش یافته است؟
چ- ACQ-119 ECM PODS: مرجع الف نشان دهنده تلاش برای فروش همه اقلام و استرداد
ص: 411
مبلغ 0/23 میلیون دلار به صندوق امانی است، ولی گزارش شماره 1135 مورخ ژوئن بیانگر فروش بالقوه فقط 36 PODS است. لطفاً توضیح دهید چنانچه فقط 36 عدد PODS به فروش برسد، چه تصمیمی برای مابقی آنها گرفته خواهد شد.
ح- M113 APC: از تاریخ 11 می 1979 تا 30 ژوئن مبلغ 5/0 میلیون دلار بابت این اقلام از صندوق امانی برداشت شده است. خواهشمند است این مورد را توضیح دهید، زیرا در گزارش قبلی به شماره USASAC DSAA (AR) 1135 مورخ 15 ژوئن 1979 هیچگونه برداشتی پیش بینی نشده نبود.
خ- پشتیبانی هلیکوپترها: از تاریخ 11 می تا 30 ژوئن 1979 مبلغ 3/9 میلیون دلار بابت این اقلام از صندوق امانی برداشت شده است. لطفاً ریز مبالغی را که بابت هر مورد از صندوق برداشت شده است (یعنی هزینه جابجایی نیروها، ادعای خسارت به شرکت و اموال نیروها، و غیره) قید کنید.
5- در مرجع الف، جدول شماره 5 با عنوان «با در نظر گرفتن تصویب (قطعی) کل بودجه تکمیلی وزارت دفاع (به میلیون دلار)» بیانگر مبلغ مسترد شده ای برابر با 0/89 میلیون دلار از تاریخ 1 اکتبر تا 31 دسامبر و موجودی پایان دوره ای برابر با 0/337 میلیون دلار است. هنوز نمی دانیم آیا باید میزان استرداد مبالغ را 0/59 میلیون دلار بخوانیم و یا موجودی پایان دوره را باید 367 میلیون دلار بدانیم.
6- همین ایراد در مرجع الف، و در جدولی با عنوان «با تخصیص بودجه تکمیلی نهایی وزارت دفاع (از جمله خرید دو کشتی باقیمانده CG-993 از سوی نیروی دریایی)، و فروش احتمالی به سایر خریداران برنامه خریدهای نظامی خارجی (به میلیون دلار)» وجود دارد. مبالغ مسترد شده از تاریخ 1 اکتبر تا 31 دسامبر بالغ بر 0/142 میلیون دلار و موجودی پایان دوره صندوق بالغ بر 4/399 میلیون دلار است. طبق محاسبات ما، مبالغ قابل استرداد باید 0/112 میلیون دلار و موجودی پایان دوره باید 4/429 میلیون دلار باشد. ما معتقدیم موجودی پایان دوره باید 4/429 میلیون دلار باشد. این مبلغ بر اساس محاسباتی است که از اعداد و ارقام همه جداول به دست آمده است.
7- لطفاً هزینه های خاتمه قرارداد را تا جایی که امکان دارد به طور مفصل برای هر مورد ذکر کنید.
8- مرجع پ که در تاریخ 28 ژوئن 1979 ارسال شده است در ارتباط با ملاقات بین سرهنگ دیویس (از هیأت مستشاری نظامی) و سرهنگ کامکار (معاون وزارت دفاع ملی ایران) بود، و در آن به دلمشغولی سرهنگ کامکار از فقدان اطلاعات مفصل درباره وضعیت دقیق صندوق امانی اشاره شده بود. مرجع پ نیز هفت مورد خاص را در صورتحساب هزینه های ماه مارس خاطر نشان می کرد که نیاز به توضیحات بیشتری داشت. پیش از آنکه بخواهیم گزارشی به دولت ایران ارایه دهیم، باید پاسخ سئوالات فوق را داشته باشیم.
ص: 412
9- امیدواریم نیاز مبرم ما را به اطلاعات درک نمایید. گاست
نامه دولت موقت به سفارت آمریکا درباره خریدهای نظامی
سند شماره 162
محرمانه23 ژوییه 1979- 1 مرداد 1358
از: اداره حقوقی وزارت امور خارجه –18/3462به: سفارت آمریکا، ایران
[موضوع]: نامه دولت موقت به سفارت آمریکا درباره خریدهای نظامی
یادداشت
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تعارفات خود را به سفارت ایالات متحده امریکا اظهار و با اشاره به برنامه خریدهای نظامی ایران احتراماً علاقمندی دولت موقت جمهوری اسلامی ایران را به دریافت وسائل و خدمات زیر طبق قراردادهای منعقده به اطلاع می رساند:
1- 30 عدد لوله یدکی توپ 175 م.م.
2- خودروهای ام-151 و ام-152
3- تجهیزات ش.م.ر.
4- 99 دستگاه جیپ
5- قطعات و لوازم یدکی برای کلیه وسائل موجود در صورت لزوم.
6- 8 فروند هواپیمای آر.اف-4 ای با لوازم مربوطه
7- بهسازی هواپیماهای سی-130
8- بهسازی هواپیماهای اف-4
9- آموزش پشتیبانی و قطعات یدکی برای کلیه وسائل موجود در صورت لزوم
10- 96 عدد موشک هارپون
11- 4 دستگاه قایق LCM-6
12- آموزش پشتیبانی قطعات و لوازم یدکی کلیه وسائل موجود در صورت لزوم
موقع را برای تجدید احترامات فائقه مغتنم می شمارد
سیاست دولت موقت ایران در ارتباط با برنامه پشتیبانی نظامی دولت آمریکا
سند شماره 163
23 ژوییه 1979- 1 مرداد 1358
از: هیأت مستشاری نظامی آمریکا، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
موضوع: سیاست دولت موقت ایران در ارتباط با برنامه پشتیبانی نظامی دولت آمریکا
1- (بدون طبقه بندی) در روز 18 ژوییه 1979، سرلشگر گاست از هیأت مستشاری نظامی، از طریق تماسی تلفنی از سرهنگ جذبی، از معاونت لجستیکی نیروی هوایی اسلامی ایران، اطلاع یافت که به طور رسمی به آنها ابلاغ شده است دولت ایران خواهان از سرگیری و ادامه دریافت پشتیبانی لجستیک از دولت آمریکاست. سرهنگ جذبی درخواست کرد که یکی از نمایندگان
ص: 413
دولت آمریکا با او ملاقات کند تا درباره پیامدهای این تحول جدید با یکدیگر گفتگو کنند. در همان موقع سرهنگ دوم رینکر، افسر لجستیک نیروی هوایی آمریکا، در دوشان تپه بود و برای گفتگو با سرهنگ جذبی درباره سیاست جدید دولت ایران به ملاقات او رفت. در کنار سرهنگ جذبی، یک سرهنگ دیگر نیز به نام ضرابی حضور داشت. قرار است سرهنگ ضرابی تا دو هفته دیگر (زمان تقریبی است) به هیأت خرید ایران در نیویورک بپیوندد.
2- (بدون طبقه بندی) افسران ایرانی اطلاعات زیر را در اختیار ما گذاشتند:
الف- (محرمانه) در روز 17 ژوییه جلسه ای با حضور وزیر امور خارجه ایران برگزار شد (فهرست حاضرین در جلسه مشخص نیست). موضوعاتی که در این جلسه مطرح شد شامل شرایط اجرای برنامه پشتیبانی و مشکلات آن بود. نتیجه این مباحثات آن بود که پشتیبانی تدارکاتی از سیستم های تسلیحاتی دولت ایران امری ضروی است، ولی این پشتیبانی باید فقط در حوزه تأمین ساز و برگ باشد، و نباید نفرات یا متخصصی در این برنامه ها گنجانده شود. (توضیح: در صحبتی که بعد از آن با منشی بخش نیروی هوایی که در آن جلسه حضور داشت انجام شد، او اطلاع داد که از گفتگوی فارسی سرهنگ ضرابی و سرهنگ جذبی درباره «متخصصین» فهمیده است که دکتر یزدی، وزیر امور خارجه ایران، در جلسه 17 ژوییه گفته بود که به حدود 8 متخصص نیاز است، ولی ترجیحاً هیچکدام نباید آمریکایی باشند.
ب- (محرمانه) وقتی در مورد معنای «کلیه سیستم های تسلیحاتی» سئوال شد، پاسخ کاملاً واضح این بود که اف-14 ها مشمول آن نمی شوند. (هیچ توضیح دیگری داده نشد.)
پ- (بدون طبقه بندی) سرهنگ ضرابی گفت یکی از نگرانی های دولت ایران بودجه برنامه پشتیبانی است زیرا پول دولت ایران در آمریکا مسدود شده است.
پ- (بدون طبقه بندی) هم سرهنگ جذبی و هم سرهنگ ضرابی اظهار داشتند که نیروی هوایی ایران به یک تیم متخصص برای تجزیه و تحلیل مشکلات شان نیاز دارد، ولی مشکل اینجاست که ما هنوز منتظر تصمیمات دولت آمریکا هستیم، و تا زمانی که تصمیم دولت به ما ابلاغ نشود، بیشتر از چیزی که هم اکنون داریم انجام می دهیم، کاری از دستمان ساخته نیست. به آنها گفتیم که هر وقت درخواست کنند به آنها کمک خواهیم کرد، و پیشنهاد کردیم که در طول این مدت از متخصصان خود بخواهند بر روی مشخص کردن نیازمندی هایشان کار کنند.
ت- (بدون طبقه بندی) سرهنگ دوم رینکر به سرهنگ جذبی و سرهنگ ضرابی گفت مذاکرات فیمابین را به اطلاع ژنرال گاست خواهد رساند، ولی آنها باید یک نامه رسمی در ارتباط با تصمیم جدید و آنچه که به او گفته اند به هیأت مستشاری ارسال کنند. آنها نیز گفتند خیلی زود یک نامه رسمی برای هیأت مستشاری خواهند فرستاد.
ث- (بدون طبقه بندی) در اینجا جلسه پایان یافت و سرهنگ دوم رینکر آنجا را ترک کرد. این تلکس فقط جهت اطلاع ارسال شده و هیچ اقدام خاصی لازم نیست.
گاست
قطعات یدکی
ص: 414
سند شماره 164
محرمانه25 ژوییه 1979- 3 مرداد 1358
از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی- 2665به: سفارت آمریکا، ایران
موضوع: قطعات یدکی
1- (محرمانه- تمام متن)
2- با توجه به رأی مثبت کنگره در خصوص خرید کشتی های [اسپراونس]، می توانید به دولت موقت ایران اطلاع دهید که حاضریم درخواست های این کشور را برای سفارش های جدید و یا ادامه خریدهای نظامی در چارچوب برنامه خریدهای نظامی خارجی برای قطعات یدکی غیرحساس بپذیریم و آنها را تأمین کنیم.
سفارش اقلام می تواند تا سقف مبلغ تقریباً 5 میلیون دلار برای نیروی هوایی و مبالغ جداگانه ای برای برنامه خرید هلیکوپتر و نیروی دریایی صورت گیرد. چنانچه ارتش ایران تمایل به خرید قطعات یدکی برای سایر بخش های ارتش را نیز داشته باشد، با کمال میل سفارش آن را بررسی خواهیم کرد.
چنانکه قبلاً گفته شد، فروش ها به صورت نقدی و پیش پرداخت صورت خواهد گرفت. سایر جزییات در تلکس وزارت دفاع خواهد آمد.
3- همچنین می توانید به ایرانی ها اطلاع دهید که جهت ارسال قطعاتی که مجوز صدور آنها صادر شده است، اقداماتی خواهیم داشت. وزارت دفاع در خصوص جزییات مربوط به تحویل این اقلام با هیأت مستشاری در تماس خواهد بود.
4- وزارت دفاع به زودی پاسخ سئوالاتی را که شما و ژنرال گاست در خصوص وضعیت صندوق امانی پرسیده بودید، ارسال خواهد کرد.
در نظر داریم در اواخر ماه اوت جلسه ای توجیهی در مورد وضعیت صندوق امانی برگزار کنیم.
ونس
قراردادهای جدید خریدهای نظامی خارجی و...
سند شماره 165
سرّی26 ژوییه 1979- 4 مرداد 1358
از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
مرجع: الف) سفارت 7835، ب) سفارت7430
موضوع: قراردادهای جدید خریدهای نظامی خارجی و
قطعات یدکی برای نیروهای مسلح ایران
1- (سرّی- تمام متن)
2- کاردار در طول ملاقاتش با یزدی، وزیر امور خارجه ایران، در تاریخ 25 ژوییه، وضعیت
ص: 415
کنونی قراردادهای جدید خریدهای نظامی خارجی و قطعات یدکی برای نیروهای مسلح ایران را که تا زمان روشن شدن وضعیت توانایی صندوق امانی برای پرداخت بدهی ها معوق مانده است، توضیح داد.
کاردار خاطر نشان ساخت که با توجه به تصویب بودجه تکمیلی وزارت دفاع آمریکا، هم اینک می توانیم به درخواست ایران برای تقریباً 5 میلیون دلار قطعات یدکی برای نیروی هوایی ایران و قراردادهای جداگانه بر مبنای پیش پرداخت نقدی برای هلیکوپترها و نیروی دریایی ایران رسیدگی کنیم.
علاوه بر این آماده ایم درباره قراردادهای دیگر نیز بر مبنای پیش پرداخت نقدی مذاکره کنیم. و نهایتاً اینکه کاردار به یزدی گفت آماده ایم اقلام تعلیق شده را به ایران ارسال کنیم و ژنرال گاست در ارتباط با جزییات امر با وزارت دفاع ملی وارد مذاکره خواهد شد.
در ارتباط با یادداشت وزارت امور خارجه مورخ 23 ژوییه (مرجع الف)، کاردار گفت حاضریم به محض دریافت جزییات مربوط به قطعات مورد نظر و وضعیت صندوق امانی وارد مذاکره شویم.
البته او تأکید کرد که نمی توانیم تضمین کنیم هر چیزی را که ایران قبلاً سفارش داده است، بلافاصله موجود باشد.
3- یزدی چند سئوال برای روشن شدن برخی نکات کرد، ولی به جز سئوالات مشخصی که درباره وضعیت هواپیماهای 747 و سایر قطعات تعمیری (مرجع ب) پرسید، بدون هیچ نظر خاصی توضیحات کاردار را گوش داد.
4- در روز 26 ژوییه، کاردار سندی در ارتباط با موضوع قطعات یدکی و آنچه را که می توانیم برای از سرگیری ارسال اقلامی که نیروهای ژنرال گاست تهیه دیده بودند، انجام دهیم، تسلیم بایندر، رئیس اداره چهارم سیاسی کرد. بایندر نیز مثل یزدی بدون هیچ نظر خاصی آن را تحویل گرفت و فقط برای روشن شدن چند نکته، سئوالاتی کرد. بایندر بدون شکایت این احتمال را پذیرفت که ممکن است برخی اقلام به دلیل اینکه اقلام تولید شده اولیه برای حفظ موجودی صندوق امانی فروخته شده و یا اینکه آمریکا ابتدا خواهان تضمین امنیت اقلام حساس است، بلافاصله موجود نباشد.
کاردار خاطر نشان ساخت که هر چند ما حاضریم با نمایندگان وزارت امور خارجه و وزارت دفاع ملی ایران بر سر رویه ها مذاکره کنیم، از نیروهای وزارت دفاع شنیده ایم که از نظر آنها این مذاکرات ضرورتی ندارد. در عین حال، در ارتباط با مذاکره بر سر جزییات حساب ها و وضعیت صندوق امانی که در یادداشت 24 ژوییه وزارت امور خارجه ایران (مرجع الف) درخواست شده بود، باید تا زمان کسب اطلاعات مربوطه، که امیدواریم در ماه اوت به دست بیاید، صبر کرد.
لینگن
تدارک قطعات یدکی برای ایران
ص: 416
سند شماره 166
محرمانه27 ژوییه 1979- 5 مرداد 1358
از: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سیبه: هیأت مستشاری نظامی، تهران
مرجع: الف- وزارت امور خارجه 112121ز - 11 ژوییه 1979- در خصوص قطعات یدکی نظامی غیرحساس، ب- وزارت دفاع 141644ز- 14 ژوییه 1979 - وزیر دفاع در خصوص تأمین قطعات برای نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران، پ- تلکس وزارت دفاع 181553ز- مورخ 18 ژوییه 1979 وزیر دفاع در خصوص تعلیق محموله های ایران، ت- وزارت امور خارجه 212226ز - 21 ژوییه 1979- وزیر امور خارجه در خصوص تخصیص بودجه، ث- AFLC/ILC 312030ز - 31 می 1979 - در خصوص قطعات قابل تعمیر نیروی هوایی ایران، ج- تهران 230947ز - 23 ژوییه 1979 - در خصوص وضعیت قطعات یدکی موضوع صندوق امانی.
موضوع: تدارک قطعات یدکی برای ایران
این پیام دارای دو بخش است، که بخش دوم برای همه است.
1- (محرمانه) دولت ایالات متحده علاقه وافری به ایجاد روابط سالم با دولت جدید ایران دارد. به دلایل مهم سیاسی، اقتصادی، و امنیتی ایران همچنان کشوری بسیار مهم برای ایالات متحده محسوب می شود. یکی از محورهای اصلی تلاش هایمان در ماههای آتی برقراری روابطی توأم با احترام و اعتماد متقابل با شخصیت های اصلی کشوری و رهبری نظامی ایران خواهد بود. یکی از عناصر اصلی این تلاش برقراری رابطه تدارکاتی نظامی مثبت، هر چند محدود، است.
2- (محرمانه) البته مشکلات بسیار جدی وجود دارد که مسیر عادی سازی روابط دفاعی با ایران را سد خواهد کرد. تکلیف وضعیت مالی صندوق امانی برنامه خریدهای نظامی خارجی هنوز معلوم نیست و ما نیز در موقعیتی نیستیم که بتوانیم ریسک عدم توانایی پرداخت دیون از سوی ایران را در این نوع معاملات بپذیریم. رهبری ایران هنوز به طور قطع جایگاه محکمی نیافته است و پیش بینی می کنیم که در آینده تغییرات بیشتری در آن رخ دهد. آمریکایی ستیزی گسترده در ایران، همکاری آشکار رهبران این کشور را با ایالات متحده دشوار ساخته است. به همین سبب، مایلیم آهسته به پیش رویم و عمدتاً در قالب پاسخ به درخواست های آنها عمل کنیم. نمی خواهیم سریع تر از آنچه ایرانی ها خودشان می خواهند، برای ایجاد روابط به آنها فشار بیاوریم، بلکه قصد داریم نسبت به مشکلات سیاسی شدیدی که گریبانگیر اشخاص متمایل به آمریکا و همچنین آنهایی که خواهان روابط سازنده ای با ما هستند، حساسیت نشان دهیم. با وجود این، قصد نداریم به درخواست هایی که منجر به تقویت ارتش و در نتیجه دولت می شود به طور مثبت و کامل پاسخ دهیم.
3- (محرمانه) کمک به تقویت ارتش ایران سهم به سزایی در ایجاد ثبات در این کشور
ص: 417
خواهد داشت. واضح است که تأمین قطعات یدکی برای حفظ توانایی های عملیاتی تجهیزاتی که ایران از ما خریده، ضروری است. با توجه به اقدام مثبت کنگره مبنی بر خرید ناوشکن های سفارش ایران از محل بودجه تکمیلی سال 1979وزارت دفاع، هم اینک آماده ایم تأمین محدود قطعات یدکی غیر حساس را که برای حفظ توانایی عملیاتی هواپیماهای ایران و سایر تجهیزاتی که از ما خریداری کرده اند، ضروری است به ترتیب زیر از سر گیریم.
4- (محرمانه) چنانکه در پیام های قبلی بحث کرده بودیم، هیأت مستشاری نظامی می تواند به مقامات ذیربط وزارت دفاع ملی ایران اطلاع دهد که آماده تصویب تقاضانامه های جدید و یا ادامه قراردادهای قبلی برای قطعات یدکی غیرحساس برای هر یک از نیروهای نظامی ایران هستیم. به دلیل وضعیت نامشخص صندوق امانی در آینده، ضروری است خریدها به صورت نقدی و پیش پرداخت صورت گیرد.
5- (محرمانه) متعاقب درخواست ایران، حاضریم نامه پیشنهاد و قبولی را به مبلغ 5/5 میلیون دلار برای نیروی هوایی ایران تصویب کنیم، و موارد مشابه نیز پس از دریافت درخواست ایران برای نیروهای زمینی و دریایی بررسی خواهد شد. ما در مورد مبالغ سقف خاصی قایل نیستیم. این مبالغ بیانگر درخواست های ایران تا این تاریخ و از سرگیری استفاده از وجوه محدودی بوده است که هنوز برای خریدهای ارتش ایران در دسترس ما قرار دارد. علاوه بر این، مایل نیستیم در شرایطی که وضعیت صندوق امانی برای مدتی بلاتکلیف است، بار مالی زیادی بر این برنامه تحمیل کنیم.
6- ایرانی ها باید بدانند چنانچه صندوق امانی بدهکار شود، ایالات متحده مجبور خواهد شد برای جبران طلب خود، دارایی های دولت موقت ایران را در ایالات متحده ضبط کند. این مسئله در مورد بدهی پرداخت نشده ی قراردادهای خرید قطعات یدکی جدید نیز صدق خواهد کرد. البته فکر نمی کنیم چنین چیزی اتفاق بیفتد، زیرا فروش کشتی های اسپراونس تا حدود زیادی مشکلات مالی صندوق امانی را حل خواهد کرد.
7- حمل قطعات یدکی به محض تهیه آنها و یا اجازه صدور و پس از پرداخت هزینه و برآورده شدن شرایط، صورت خواهد گرفت. ایرانی ها باید دقیقاً اطلاع دهند که محموله چگونه باید به آنها تحویل داده شود.
8- (بدون طبقه بندی) علاوه بر این، هیأت مستشاری نظامی باید به وزارت دفاع ملی ایران اطلاع دهد که هر گاه نیروی دریایی آمریکا اولین بخش از پرداخت خود را بابت خرید کشتی های اسپراونس به صندوق امانی انجام داد، محموله قطعات غیرحساس موضوع برنامه خریدهای نظامی خارجی که مجوز آنها صادر شده ولی ارسال آنها به حالت تعلیق درآمده و همچنین برخی قطعات دیگر که هزینه آنها پرداخت شده و آماده حمل هستند، به ایران ارسال خواهند شد.
9- (بدون طبقه بندی) در حال حاضر نمی توانیم اقلام حساسی نظیر مهمات، ZCM، ECCM
ص: 418
و هارپون را، که البته به این چند قلم محدود نمی شود، به ایران ارسال کنیم. برای اطلاع شما، در حال تعیین اقلام حساس هستیم تا بدانید که چه قطعات و تجهیزاتی برای ایران ارسال نخواهد شد. در ابتدا کلیه محموله های ارسالی برای ایران فقط شامل قطعات بدون طبقه بندی خواهد بود. درخواست برای اقلام طبقه بندی شده مورد به مورد بررسی خواهد شد. نظر به مذاکرات آتی در خصوص خرید احتمالی هواپیماهای اف-14 از ایران، فعلاً قصد نداریم از این سیستم پشتیبانی کنیم، مگر در مواردی که برای حفظ آنها ضروری باشد.
10- پیش بینی می کنیم نیروی دریایی ظرف دو هفته آینده هزینه خرید کشتی های اسپراونس را به صندوق امانی پرداخت نماید. در حال تهیه فهرستی از قطعات یدکی هستیم که مجوز ارسال آن صادر گردیده است و اطلاعات فوق را برای هیأت مستشاری نظامی ارسال خواهیم کرد. در این ارتباط نیز ایرانی ها باید دقیقاً نحوه حمل قطعات را به ما اطلاع دهند. مثلاً آیا ایران هنوز قصد دارد از شرکت حمل و نقل بین المللی بهرینگ استفاده کند یا خیر؟
11- (محرمانه) کاملاً از مطلوبیت ارایه هر چه سریع تر اطلاعات کامل در مورد وضعیت صندوق امانی به ایران آگاه هستیم. به همین سبب سعی می کنیم حتی المقدور و در اسرع وقت به سئوالاتی که ایرانی ها و سفارت و هیأت مستشاری نظامی مطرح ساخته اند پاسخ دهیم. ایرانی ها باید بدانند پاسخ به سئوالاتی که گاه به خوبی طرح نشده اند، دشوار است. کل جامعه مرتبط با برنامه خریدهای نظامی خارجی در تلاش است تا گزارشی کامل و مفصل از کل برنامه خریدهای تسلیحاتی ایران تهیه کند. تکمیل این تلاش گسترده تا اواسط و یا اواخر اوت مقدور نخواهد بود. بزرگی این تلاش را باید با توجه به برنامه 20 میلیارد دلاری معاملات تسلیحاتی خارجی ایران با دامنه وسیع تغییراتی که از صندوق امانی تا اجرای قراردادها در قالب خرید کشورهای ثالث تا هزاران پیمانکار اصلی و فرعی در آن صورت گرفته است، دریافت. حساب و کتاب مربوط به لغو برخی قراردادها ممکن است یک سال یا بیشتر به طول انجامد، زیرا به منظور حفظ منافع دولت آمریکا و ایران، لازم است به ادعاهای مربوط به هر یک از قراردادها رسیدگی شود. ما باید هزینه بسیاری از موارد را برآورد کنیم و مسلماً تغییرات بیشتری در این قراردادها صورت خواهد گرفت. البته در نهایت و حتی المقدور در اسرع وقت، تحلیل مورد به مورد قراردادها ممکن خواهد شد. با وجود این، غیرواقعی است که انتظار تهیه گزارش جامعی از آنچه را که قبلاً گزارش سالیانه و یا دوره ای برنامه معاملات بود، داشته باشیم، چرا که در آن زمان صدها نفر نیروی ایرانی و هیأت مستشاری نظامی در تهیه گزارش های ماهیانه و به روز رسانی اطلاعات دست داشتند، در حالی که هم اینک کل سیستم برنامه خریدهای نظامی خارجی تلاش می کند برنامه خریدهای تسلیحاتی ایران را با تغییرات عظیمی که در آن صورت گرفته است، تطبیق دهد. علاوه بر این، شاید هر آن ادعایی علیه صندوق امانی ایران صورت گیرد و مسلماً برخی تأثیرات بر صندوق امانی، خود را یک سال بعد و یا بیشتر نشان خواهد داد.
ص: 419
12- (محرمانه) با وجود این و به رغم همه مشکلات، در حال تهیه گزارش جامعی هستیم که در اواخر ماه اوت به ایرانی ها ارایه خواهد شد. قویاً ترجیح می دهیم نمایندگان دولت موقت ایران این گزارش را در ایالات متحده دریافت کنند. زیرا ارایه چنین گزارشی در ایران ضرورتاً به دلیل محدودیت دسترسی آسان به اطلاعات و مدیران برنامه که در ایالات متحده هستند، محدودیت هایی از حیث جزییات و پاسخگویی مسئولین ایجاد می کند. باید سعی کنید وزارت دفاع ملی ایران را در ارتباط با این مسئله متقاعد نمایید. جزییات بیشتر را در پیامی جداگانه در پاسخ به پیام سفارت به شماره 7835 ارسال خواهیم کرد.
13- (محرمانه) سفارت می تواند با استفاده از این تلکس پاسخی ابتدایی به یادداشت مورخ 23 ژوییه وزارت امور خارجه ایران بدهد. در خصوص مسئله گزارش معاملات تسلیحاتی ایران در تلکس های بعدی جزییات بیشتری ارسال خواهیم کرد.
قسمت دوم پیام درباره CNO, CSA, CSAF است.
14- (بدون طبقه بندی) شما مجاز هستید به محض اینکه مرکز امور مالی مساعدت های امنیتی دریافت پیش پرداخت مربوط به هر مورد را تأیید کرد با قطعات یدکی غیرحساس و قطعات تعمیر شده با توجه به مبلغ دلاری مصوب اقدام به تدارک و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران کنید. مبلغ مصوب برای نیروی هوایی آمریکا 5/5 میلیون دلار است. برای ارتش و نیروی دریایی آمریکا نیز مبالغ پس از درخواست های مشخص ایران معین خواهد شد.
15- (بدون طبقه بندی) به شما اطلاع خواهیم داد که چه وقت با پرداخت اولین بخش از مبالغ مربوط به خرید کشتی های سفارش ایران از سوی نیروی دریایی آمریکا، اقلام غیر حساس موضوع معاملات تسلیحاتی خارجی از حالت تعلیق خارج خواهد شد.
16- وزارت امور خارجه موافقت دارد.
اطلاعات درباره بسته پشتیبانی 5 میلیون دلاری
سند شماره 167
بدون طبقه بندی30 ژوییه 1979- 8 مرداد 1358
از: نماینده ارشد دفاعی سفارت آمریکا، سرلشگر گاست
به: سرتیپ ایمانیان، رئیس ستاد نیروی هوایی اسلامی ایران
موضوع: اطلاعات درباره بسته پشتیبانی 5 میلیون دلاری
1- جزییات بسته پشتیبانی موضوع این نامه را با سرتیپ صفری، معاون فرماندهی لجستیک ستاد نیروی هوایی، و نیروهای مدیریت ساز و برگ فرماندهی لجستیک مورد بحث و بررسی قرار داده ایم. این نیروها اقلام اضطراری لازم برای پشتیبانی سیستم های تسلیحاتی خاص را شناسایی کرده اند.
2- اقداماتی که هم اینک در ایالات متحده در ارتباط با صندوق امانی ایران در جریان است ظاهراً به سوی یک راه حل مطلوب پیش می رود. رسماً به ما ابلاغ شده که دولت ایالات متحده
ص: 420
آمریکا با پشتیبانی موارد درخواستی شما برای قطعات یدکی هواپیماهای اف-4، اف-5 و سی-130 به مبلغ 5/5 میلیون دلار موافقت کرده است. چنانچه به مبالغ بیشتری نیاز باشد، دولت ایالات متحده درخواستی برای مبالغ بیشتر تسلیم خواهد کرد. برای شروع کار در ارتباط با تقاضایتان، اقدامات زیر باید انجام شود.
الف- پیش از حمل اقلام و یا شروع هر اقدامی بابت تهیه اقلام، مرکز حسابداری مساعدت های امنیتی باید مبلغ 5/5 میلیون دلار را نقداً و از پیش دریافت کرده باشد. به محض رسید مبلغ فوق، می توانید درخواست خود را تسلیم نمایید که مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت.
ب- باید قطعاً مشخص شود که نیروی هوایی ایران مایل است این اقلام چگونه برایش ارسال گردد. به منظور حصول اطمینان از حمل سریع این اقلام، توصیه می شود ابتدا از ترتیب حمل آنها اطمینان حاصل کرده و این دفتر را در اسرع وقت از نتیجه مطلع فرمایید. ما نیز تضمین می کنیم که به منظور پرهیز از تأخیر های غیرضروری، دستور حمل برای فرماندهی لجستیک نیروی هوایی آمریکا صادر شود.
پ- باید خاطر نشان ساخت که چنانچه صندوق امانی بدهکار شود، دولت ایالات متحده مجبور است از کلیه دارایی های موجود دولت ایران، از جمله موجودی سپرده پرداخت شده در این بسته پشتیبانی خاص، برای پرداخت این بدهی ها استفاده کند. دولت ایالات متحده چنین چیزی را پیش بینی نمی کند، زیرا فروش کشتی های اسپراونس تا حدود زیادی مشکلات مالی صندوق امانی را برطرف خواهد کرد.
3- در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، لطفاً با دفتر اینجانب تماس بگیرید.
بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران و صندوق امانی
سند شماره 168
بدون طبقه بندی30 ژوییه 1979- 8 مرداد 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
مرجع: الف- وزارت دفاع ASD:ISA/DSAA - 141643ز - 14 ژوییه 1979 (محرمانه) موضوع برنامه بازدید هیأت خریدهای نظامی خارجی ایران، ب- هیأت مستشاری 091157ز - 9 ژوییه 1979 (محرمانه) با موضوع یادداشت تفاهم و صندوق امانی، پ- هیأت مستشاری 281001ز - 28 ژوئن 1979 (محرمانه) با موضوع برنامه خریدهای نظامی خارجی- صندوق امانی ایران
موضوع: بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران و صندوق امانی
1- مرجع الف خلاصه ای از گزارش مربوط به برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران بود که قرار است در واشنگتن ارایه شود. مرجع ب درباره تمایل وزارت دفاع ملی ایران به اعزام تیمی به واشنگتن برای بررسی کلی برنامه خریدهای نظامی خارجی و صندوق امانی، و
ص: 421
همچنین شک و تردید هیأت مستشاری درباره صدور مجوز این سفر در آینده نزدیک بود. مرجع پ شامل نامه ای از معاونت وزارت دفاع ملی ایران با سئوالات متعدد در مورد مسایل مربوط به صورتحساب های ارایه شده بود.
2- یک یادداشت دیپلماتیک از طرف وزارت امور خارجه ایران که در تاریخ 25 ژوییه به دستمان رسید حاکی از تمایل دولت ایران به بررسی کامل برنامه خریدهای نظامی خارجی و درخواست برای انجام این کار در ایران است. علاوه بر این، نامه ای از سوی سرهنگ کامکار، معاون وزارت دفاع ملی ایران در امور تسلیحاتی، دریافت داشتیم که درآن درخواست کرده بود جلسه بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران که در یادداشت تفاهم مورخ 3 فوریه 1979 قید شده بود، به تعویق بیفتد. بخش هایی از نامه مذکور جهت اطلاع در زیر آمده است:
«در نامه تفاهم مورخ 3 فوریه 1979 قید شده است که نمایندگان ایالات متحده و دولت ایران به طور مشترک برنامه خریدها و برنامه ریزی برای تحویل اقلام موضوع موافقت نامه هایی که به حالت تعلیق درآمده و همچنین تبعات مالی آن را تا تاریخ 24 ژوییه مورد بررسی قرار دهند. نظر به اینکه اطلاعات درخواست شده در ارتباط با قراردادهای خریدهای نظامی خارجی هنوز از سوی وزارت دفاع ایالات متحده ارایه نشده است، خواهشمند است تاریخ فوق تمدید شود. همچنین خواهشمند است موافقت خود را با تمدید تاریخ فوق الذکر کتباً به این معاونت اطلاع دهید.»
3- چنانکه در مرجع ب گزارش شد، به نظر می رسد دولت ایران در مقابل فرستادن یک هیأت به ایالات متحده مقاومت کرده و همچنان فشار خواهد آورد تا بررسی ها در ایران صورت گیرد. این موضوع را مفتوح نگاه داشته و هر گونه پیشرفت را گزارش خواهیم داد.
4- خواهشمند است صورتحساب های هزینه مربوط به ماه ژوئن و همچنین مدارک مربوطه را در اولین فرصت ممکن برایمان ارسال کنید تا نمایندگان ایران بتوانند آن را مورد بررسی قرار دهند. علاوه بر این، خواهشمند است پاسخ سئوالات ایران را که در مرجع پ قید شده است، برایمان ارسال کنید.
5- به دولت ایران توصیه شده که زودترین تاریخ برای بررسی موضوع، اواخر ماه اوت و بعد از انتشار آخرین صورتحساب های مالی خواهد بود.
فهرست قطعات برای هواپیماهای 707 و 747
سند شماره 169
محرمانه30 ژوییه 1979- 8 مرداد 1358
از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
مرجع: وزارت امور خارجه 12065، موضوع قطعات بوئینگ و سایر مشکلات
موضوع: فهرست قطعات برای هواپیماهای 707 و 747
1- وزارت امور خارجه ایران خواهان مساعدت سفارت در ارتباط با یک فهرست 39
ص: 422
صفحه ای از قطعات برای هواپیماهای 707 و 747 شده است. ظاهراً این فهرست به قطعات قابل تعمیری مربوط می شود که نیروی هوایی ایران تحت یک قرارداد مستقیم قبل از انقلاب برای پن آمریکن فرستاده است. دولت موقت ایران هم اکنون از ما خواسته است تا برای رفع نیاز مبرم این هواپیماها به قطعات تعمیری، ترتیبی دهیم که قطعات فوق تعمیر و به ایران بازگردانده شود. این اولین درخواست رسمی آنها در ارتباط با هواپیماهای 707 و 747 است.
2- وزارت امور خارجه ایران به اشتباه این درخواست را به بسته ویژه 5 میلیون دلاری پشتیبانی که هم اینک در حال بررسی است، مرتبط کرده است. این نکته را برای آنها روشن خواهیم کرد و توضیح خواهیم داد که این قطعات بخشی از یک قرارداد تجاری هستند که باید موضوع آن را در درخواست جداگانه ای مطرح سازند.
3- اگرچه می دانیم دولت آمریکا نمی تواند اقدام مستقیمی در ارتباط با درخواست آنها انجام دهد، سفارت مایل است پاسخی به آنها بدهد. تلکس مرجع درباره هواپیماهای بوئینگ مفید خواهد بود و معتقدیم که اطلاعات مشابهی درباره پن ام نیز مفید واقع خواهد شد. شاید مسئله پن ام قدری پیچیده تر از این باشد، زیرا فکر می کنیم مسایل پرداخت دیگری نیز با دولت موقت ایران، ایبکس، ایران ایر و صنایع هواپیمایی ایران وجود داشته باشد.
4- هیأت مستشاری نظامی فهرست قطعات را برای فرماندهی لجستیک نیروی هوایی ارسال کرده است که تا چند روز دیگر به دستشان خواهد رسید. اگر موافقت داشته باشید، فرماندهی لجستیک می تواند برای کسب خبر درباره وضعیت فیزیکی قطعات با پن ام تماس بگیرد. گزارش وضعیت می تواند شامل این باشد که چه قطعاتی تعمیر شده و چه قطعاتی تعمیر نشده اند، و اطلاعاتی نظیر آن.
5- هر گونه اطلاع مفیدی در این ارتباط موجب امتنان خواهد بود.
یادداشت وزارت امور خارجه ایران- 18/3462
سند شماره 170
1 اوت 1979- 10 مرداد 1358
موضوع: یادداشت وزارت امور خارجه ایران- 18/3462
در ارتباط با یادداشت وزارت امور خارجه ایران به شماره 18/3462 مورخ 23 ژوییه 1970 اطلاعات زیر را از پرونده هایمان استخراج کرده ایم. اکثر موارد مذکور در یادداشت قابل فهم نیست و احتمالاً به ترجمه مجدد نیاز دارد. شماره های مندرج در اینجا با شماره های یادداشت مطابقت دارد.
1- 30 لوله یدکی توپ 175 م.م. به منظور جلوگیری از تحمیل هزینه اضافی بر صندوق امانی در اختیار دولت ایران قرار نگرفت. در حال حاضر اطلاعات چندانی در مورد آنها نداریم ولی احتمالاً این اقلام به مشتریان دیگر فروخته شده است.
2- خودروهای ام-152 و ام-151 ای 2: پرونده ها حاکی از آن است که کلیه آنها به ایران
ص: 423
تحویل شده اند.
3- تجهیزات ش.م.ر.: کلیه اقلام یا به مشتریان دیگر فروخته شده، یا لغو شده و یا حمل آنها به حالت تعلیق درآمده است.
4- در نامه مورخ 7 می 1979، مورد 99 جیپ مذکور را که موضوع یادداشت تفاهم نیز بودند، به سرهنگ کامکار توضیح داده ایم. به ایشان اطلاع داده ایم که کلیه 99 جیپ مذکور به سایر مشتریان فروخته شده است ولی دولت آمریکا می تواند درخواست جدید ایران را مد نظر قرار دهد.
5- اطلاعات مربوط به پشتیبانی برای قطعات یدکی غیرحساس (مثلاً بسته پشتیبانی نیروی هوایی به ارزش 5/5 میلیون دلار) در اختیار نیروهای [مربوطه ارتش ایران] قرار گرفته است. همچنین به نیروهای ارتش ایران اطلاع داده ایم که تجهیزات و قطعات غیرحساسی که حمل آنها به حالت تعلیق درآمده است به محض تصویب لایحه تکمیلی تخصیص بودجه و استرداد وجه از سوی نیروی دریایی ایالات متحده به صندوق امانی، برای حمل آماده خواهند شد. تصویب لایحه بودجه تکمیلی بسیار قریب الوقوع است، ولی به رغم اصرار ما در طول دو هفته گذشته، نیروهای ارتش ایران هنوز دستوری برای حمل اقلام فوق نداده اند. فهرستی از قطعات حمل آنها به حالت تعلیق درآمده است برای سفارت ارسال خواهد شد، ولی دقیقاً نمی دانیم که چه زمانی می توانیم انتظار دریافت آنها را داشته باشیم. قابل تذکر است که به منظور حفظ توانایی صندوق امانی برای پرداخت بدهی هایش برخی قطعات به مشتریان دیگر فروخته شده است.
6- 16 هواپیمای آر.اف-4 ای سفارش داده شده بود که نهایتاً قرارداد آنها به موجب یادداشت تفاهم لغو شد. از آنجایی که خریدار مناسبی برای این هواپیماها یافت نشد، قراردادها خاتمه یافت. تولید موتور و برخی لوازم دیگر این جنگنده ها تا حدود زیادی تکمیل شده و چشم انداز یافتن مشتری برای آنها خوب بود. بنابراین، تولید این وسایل و لوازم ادامه یافت. معاون وزارت دفاع ملی ایران در نامه مورخ 7 می 1979 خواستار تحویل 8 هواپیمای اف-4 از دولت آمریکا شد که قرارداد آن به موجب یادداشت تفاهم لغو شده بود. به معاون وزارت دفاع ملی ایران اطلاع داده شد که شاید بتوان خط تولید آنها را بازگشایی کرد، ولی مسلماً هزینه تولید و زمان تحویل متفاوت خواهد بود. همچنین به او اطلاع داده شد که قبل از هر گونه اقدامی، باید در خصوص مسایل مربوط به قراردادهای موجود خریدهای نظامی خارجی به توافق رسید.
یادداشت وزارت امور خارجه ایران- پشتیبانی نظامی
سند شماره 171
محرمانه2 اوت 1979- 11 مرداد 1358
از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
موضوع: یادداشت وزارت امور خارجه ایران- پشتیبانی نظامی
1- (محرمانه- تمام متن- این گزارش برای کسب تکلیف ارسال می شود)
ص: 424
2- یادداشتی دیپلماتیک با تاریخ 23 ژوییه 1979 در تاریخ 30 ژوییه 1979 به سفارت واصل گردید. این یادداشت از اداره حقوقی وزارت امور خارجه ایران صادر شده بود، که ترجمه آن در زیر می آید:
یادداشت
وزارت امور خارجه 19/3462
اداره حقوقی 23 ژوییه 1979
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تعارفات خود را به سفارت ایالات متحده امریکا اظهار و با اشاره به برنامه خریدهای نظامی ایران، احتراماً علاقمندی دولت موقت جمهوری اسلامی ایران را به دریافت وسائل و خدمات زیر طبق قراردادهای منعقده به اطلاع می رساند:
1- 30 عدد لوله یدکی توپ 175 م.م.
2- خودروهای ام-151 و ام-152
3- تجهیزات ش.م.ر.
4- 99 دستگاه جیپ
5- قطعات و لوازم یدکی برای کلیه وسائل موجود در صورت لزوم.
6- 8 فروند هواپیمای آر.اف-4 ای با لوازم مربوطه
7- بهسازی هواپیماهای سی-130
8- بهسازی هواپیماهای اف-4
9- آموزش پشتیبانی و قطعات یدکی برای کلیه وسائل موجود در صورت لزوم
10- 96 عدد موشک هارپون
11- 4 دستگاه قایق LCM-6
12- آموزش پشتیبانی قطعات و لوازم یدکی کلیه وسائل موجود در صورت لزوم
موقع را برای تجدید احترامات فائقه مغتنم می شمارد.
3- از نظر ما این یادداشت یک قدم مشکل ولی مثبت است که دولت موقت ایران در مسیر درخواست پشتیبانی لجستیک ایالات متحده از سیستم های تسلیحاتی ساخت آمریکا برداشته است. با وجود این، برخی از جوانب این یادداشت ذهن ما را به خود مشغول داشته و نیاز به شفاف سازی دارد.
الف- اگرچه سرهنگ کامکار، معاون وزارت دفاع، قبلاً به طور شفاهی به ما گفته بود که نخست وزیر ایران با امضای نامه ای مجوز ادامه روابط نظامی را با ایالات متحده صادر کرده است، ولی محتویات آن نامه را برای ما فاش نساخت.
ب- نه وزیر امور خارجه و نه هیچکس دیگری در صحبت های اخیر حرفی از این نامه به
ص: 425
ما نزده بود.
پ- این نامه از اداره حقوقی وزارت امور خارجه صادر و حداقل با اداره چهارم سیاسی (قاره آمریکا) در همان وزارتخانه هماهنگ شده است. شاید این مسئله بدان معنا باشد که آنها می خواهند فعلاً از سطحی نسبتاً پایین این درخواست را مطرح کنند و یا اینکه تبعات حقوقی برای این معاملات قایل هستند. چنانکه قبلاً نیز گزارش شده است، دفتر معاونت وزارت دفاع مکرراً این مسئله حقوقی را مطرح ساخته که دولت ایالات متحده، برخلاف آنچه در یادداشت تفاهم قید شده، در مورد تمامی اقداماتی که باید برای حفظ توانایی پرداخت بدهی های صندوق امانی ایران انجام می داد، با وزارت دفاع ایران مشورت نکرده است. نمونه هایی که آنها ذکر می کنند به شرح زیر است:
(1) خاتمه قراردادهای مربوط به کلیه هواپیماهای آر.اف-4 ای به رغم درخواست ایران برای خرید هشت فروند از هواپیماهای فوق.
(2) انجام هزینه از پولهای صندوق امانی برای ادامه ساخت 4 کشتی، بعد از اعلام توسط رژیم سابق و دولت موقت ایران، مبنی بر این که قرارداد هر 4 کشتی لغو شده است.
(3) نگاه داشتن و فروش قطعات یدکی که دولت ایران قبلاً هزینه آنها را پرداخته بود. اگرچه ما برای هر اقدام دلایل منطقی ارایه داده ایم، فکر می کنیم ایرانی ها باز هم این مسئله را مطرح خواهند کرد.
ت- پاسخهای پیشین، برخی گزینه ها را که خواهان پاسخ هستید، کفایت می کند.
ث- ما قادر به ترجمه دقیق بعضی از گزینه ها نیستیم.
3- قصد داریم برای شفاف سازی هر یک از مواردی که در یادداشت وزارت امور خارجه ایران قید شده است، درخواست کنیم تا جلسه مشترکی با حضور نمایندگان وزارت امور خارجه ایران، معاونت وزارت دفاع، بخش سیاسی سفارت و هیأت مستشاری برگزار شود. علاوه بر این سعی می کنیم نظر آنها را درباره نحوه ی حل این مسایل جویا شویم. در همین ارتباط، معتقدیم وزارت دفاع آمریکا باید این موارد را در طول جلسات توضیحی و مباحثاتی که برای اواخر ماه اوت برنامه ریزی شده است، مورد بررسی قرار دهد. چه ما ابتکار عمل به خرج بدهیم و چه ندهیم، هیچ شکی نیست که دولت موقت ایران در زمان برگزاری کنفرانس مزبور این مسئله را مطرح خواهد کرد. موارد یک، دو، سه، چهار، پنج، شش، و ده قدیمی هستند و بقیه موارد قدری جدیدترند.
4- کاردار روز دوشنبه 6 اوت با تیمسار ریاحی، وزیر دفاع ایران، ملاقات خواهد کرد. این یک ملاقات غیررسمی است که پیش از دریافت یادداشت وزارت امورخارجه ترتیب داده شده بود. کاردار سعی می کند از بحث مفصل درباره این یادداشت پرهیز کند.
5- زمان برگزاری جلسه مشترکی که در بند 3 ذکر شد، هنوز مشخص نشده است. امیدواریم این جلسه در نیمه دوم هفته ی آینده ایرانی برگزار شود. بسیار مفید خواهد بود اگر
ص: 426
وزارتخانه های مربوطه پیش از برگزاری این جلسه، اطلاعات و راهنمایی هایی در اختیار ما قرار دهند. در زیر سئوالات و توضیحاتی که درباره موارد مذکور در یادداشت وزارت امور خارجه ایران داریم، برایتان ارسال می گردد:
-الف. ما درباره وضعیت 30 لوله یدکی توپ های 175 م.م. هیچ اطلاعی نداریم.
- ب. طبق سوابقی که درسفارتخانه داریم، خودروهای ام-151 و ام-152 (ام-151-ای2) به ایران تحویل شده اند. آیا سوابقی از این مسئله وجود دارد؟
- پ. تجهیزات ش.م.ر. قبلاً به معاون وزارت دفاع ایران اطلاع داده شده بود که تجهیزات فوق در ایالات متحده توقیف شده اند. آیا تغییر در این وضعیت حاصل شده است؟
- ت. 99 دستگاه جیپ. این مسئله چندان جدید نیست. تلکس هیأت مستشاری نظامی به شماره 011247ز مورخ 1 اوت 1979 با موضوع تقاضا برای اطلاعات و راهنمایی های بیشتر.
- ث. قطعات و لوازم یدکی برای کلیه وسائل موجود در صورت لزوم. فکر می کنیم این مورد مربوط به قراردادهای جدید پشتیبانی باشد.
- ج. 8 فروند هواپیمای آر.اف-4 ای با لوازم مربوطه. این مورد احتمالاً شامل چند مسئله است:
(1) هزینه های بالای خاتمه قرارداد که پول زیادی از آن به صندوق مسترد نشده است.
(2) آیا اگر پرداخت جدیدی صورت گیرد، می توان تولید این هواپیماها را از سر گرفت؟
(3) چنانچه این هواپیماها خریداری شوند، افزایش هزینه ها به سبب خاتمه قراردادها و افزایش تورم با گذشت زمان چقدر خواهد بود؟
(4) چه اتفاقی برای لوازمی می افتد که بخشی از آنها تولید شده اند؟
- چ. بهسازی هواپیماهای سی-130 و اف-4. نمی دانیم دقیقاً چه چیزی مد نظر ایرانی هاست، ولی فکر می کنیم منظور آنها سرویس کلی آماد فنی و تعمیرات است. به اعتقاد ما زمان زیادی طول می کشد تا صنایع هواپیمایی ایران توانایی انجام کار در سطح آماد فنی را دوباره به دست آورد. آیا تأسیسات آماد فنی که تحت کنترل نیروی هوایی ایالات متحده است می تواند این بار کاری را جذب کند؟
- ح. آموزش پشتیبانی قطعات و لوازم یدکی کلیه وسائل موجود در صورت لزوم. اصلاً منظور ایرانی ها را درک نمی کنیم. شاید منظورشان این باشد:
(1) آموزش در ایالات متحده برای تکنسین ها و مدیران؛
(2) تیم های TDY به منظور حل مشکلات لجستیک؛ هرچند در این مرحله غیرمحتمل است، درخواست های بیشتر برای آموزش تکنسین ها، غیرنظامیان یا نظامیان.
ص: 427
- خ. 96 راکت هارپون. این مسئله هم چندان جدید نیست. ما پاسخی را که از ISA و مرکز امور مالی سازمان مساعدت های مالی دریافت کرده بودیم، به آنها ارایه داده ایم: مایل نبودیم در حالی که کنگره در حال بررسی لایحه بودجه تکمیلی وزارت دفاع است، موجب اختلال در آن شویم و درخواست آنها را در آینده بررسی خواهیم کرد. هیأت مستشاری نیز به طور غیررسمی به اطلاع سرهنگ کامکار رسانده است که تا زمانی که دولت ایالات متحده از امنیت کافی موشک ها مطمئن نشود، موشک های هارپون برای ایران ارسال نخواهد شد. مسایلی که احتمالاً مطرح خواهند شد عبارتند از:
(1) دولت ایالات متحده موافقت کرده بود موشک های هارپون را برای استفاده در قایق های گشتی تندروی فرانسوی LACOMBATTANTE در اختیار ایران قرار دهد. ولی حالا ایرانی ها 9 قایق از 12 قایق سفارش خود را در اختیار دارند بدون آنکه موشکی به آنها تحویل شده باشد، و این به معنای آن است که قایق ها بی فایده اند.
(2) چنانچه دولت ایالات متحده با خرید و تحویل آنها موافقت کند، دولت موقت ایران باید مبالغ اضافی بابت افزایش قیمت آنها در طول سال و همچنین هزینه مرور زمان را بپردازد.
- د. چهار قایق LCM-6. هیچ اطلاعی از این بابت نداریم.
- ذ. ظاهراً مورد دوازده تکرار مورد 9 است.
لینگن
صندوق امانی ایران، قطعات یدکی برای نیروهای مسلح ایران
سند شماره 172
محرمانه3 اوت 1979 – 12 مرداد 1358
از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سیبه: سفارت آمریکا، تهران
مرجع: الف- تهران 7835، ب- وزارت امور خارجه 272322ز - 27 ژوییه 1979
موضوع: صندوق امانی ایران، قطعات یدکی برای نیروهای مسلح ایران
1- (بدون طبقه بندی) علاوه بر کلیه نامه های پیشنهاد و قبول و تغییرات و اصلاحاتی که در آنها صورت گرفته است، معتبرترین منابع اطلاعاتی موجود در ارتباط با برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران عبارتند از: صورتحساب های هزینه خریدهای نظامی خارجی، صورتحساب های حساب دارایی خریدهای نظامی خارجی، فرم های شماره 1513-1 و 2، اطلاعات مربوط به خاتمه قراردادها، و گزارش (ای.آر) 1135 درباره تجدید ساختار برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران. همه این مدارک به طور متناوب برایتان ارسال خواهد شد. می توانید برای پاسخ به یادداشت وزارت امور خارجه ایران مورخ 23 ژوییه 1979 از این مدارک استفاده کنید.
2- (بدون طبقه بندی) سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی برای کمک به دولت موقت ایران در درک و بازسازی سوابق خریدهای نظامی خارجی ایران، از سیستم گزارش دهی RCS 1100 اطلاعات زیر را ارسال خواهد کرد:
ص: 428
گزارش (C)- فهرست ماهیانه مربوط به وضعیت کلیه قراردادها (شامل قراردادهای انجام شده)
گزارش (E)- وضعیت ماهیانه خرید و تحویل اقلام در ارتباط با کلیه قراردادهای اجرا شده و مفتوح
گزارش های سه ماهیانه زیر برای کلیه قراردادهای امضا شده، قبول شده، اجرا شده و به انجام رسیده:
گزارش (D)- خلاصه وضعیت خریدها
گزارش (G)- خلاصه وضعیت برخی اقلام
گزارش (H)- وضعیت خریدها و تحویل ها
گزارش (I)- اقلام خریداری شده با شماره انبارداری ملی
اولین مجموعه کامل از این گزارش ها تا تاریخ 6 اوت 1979 بوسیله نامه برای شما ارسال خواهد شد.
3- (بدون طبقه بندی) باید تأکید شود که امور مربوط به حسابداری فروش اقلام به مشتریان دیگر، برنامه ریزی مجدد و لغو قراردادها هنوز ادامه دارد. بنابراین سیستم گزارش های RCS 1100 ضرورتاً قدری عقب تر از تجدید ساختار واقعی کل برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران خواهد بود.
4- (محرمانه) چنانکه در تلکس جداگانه گزارش شد، اولین وجوه حاصل از فروش اقلام سفارش ایران به مشتریان دیگر (یعنی 5/490 میلیون دلار) بابت فروش کشتی های اسپراونس به نیروی دریایی ایالات متحده به صندوق امانی ایران مسترد شد. همین مسئله اجازه داد تا حمل قطعات یدکی و سایر اقلام بدون طبقه بندی آزاد شود. به محض آنکه دولت موقت ایران دستورات کافی برای حمل آنها را صادر کند، این اقلام آماده تحویل خواهند بود.
5- (بدون طبقه بندی) ما هنوز بر این باوریم که به منظور درک بیشتر و بهتر، حضور یک تیم خریدهای خارجی ایرانی در ایالات متحده، بهتر از حضور یک تیم از ایالات متحده در ایران است. شما، با در نظر گرفتن پاسخ مثبت ایالات متحده نسبت به تقاضاهای خرید لوازم یدکی و ارسال آنها که برای طرف مقابل خشنود کننده است، باید تلاش خود را در تشویق اعزام یک تیم برای بازدید از ایالات متحده ادامه دهید.
6- (بدون طبقه بندی) در کنفرانس 22-24 اوت، ادارات نظامی گزارش های مربوط به برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران را به سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی و غیره ارایه خواهند داد. نمایندگان هیأت مستشاری نیز برای حضور در این کنفرانس دعوت شده اند و پیش بینی می شود با اطلاعات بیشتر و درک بهتری از برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران به این کشور بازگردند و بتوانند آنها را در اختیار مقامات ذیربط کشور قرار دهند.
ونس
اطلاعات مربوط به برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران و ملاقات [با ایرانیها]
ص: 429
سند شماره 173
محرمانه3 اوت 1979- 12 مرداد 1358
از: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سیبه: هیأت مستشاری نظامی، تهران
مرجع: الف- هیأت مستشاری 181042ز - ژوییه 1979 و ملاقات هیأت ایرانی درباره برنامه خریدهای نظامی خارجی، ب- وزارت دفاع 161715ز - 16 ژوییه 1979، وضعیت موقت صندوق امانی و پیش بینی ها، پ- وزارت دفاع 172333ز - ژوییه 1979، درخواست برای مدارک مربوط به برنامه های خریدهای نظامی خارجی
موضوع: اطلاعات مربوط به برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران و ملاقات [با ایرانیها]
1- (بدون طبقه بندی) معتبرترین منابع موجود در ارتباط با اطلاعات تفصیلی تجدید ساختار برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران عبارتند از: گزارش های (ای.آر) 1135، صورتحساب هزینه ها، و صورت وضعیت حساب دارایی. آنها را در اسرع وقت برایتان ارسال می کنیم.
2- (بدون طبقه بندی) در ارتباط با موارد مربوط به بند 5 مرجع الف، خواهشمندیم مطالب زیر را به اطلاع مقامات ذیربط ایرانی برسانید:
الف- (بدون طبقه بندی) می توانید اطلاعات تفصیلی مربوط به تسویه های متقابل را با خواندن صورت وضعیت حساب دارایی که همراه با صورتحساب هزینه های ماه می 1979 برایتان ارسال شد، به دست آورید. یک صورت وضعیت دیگر برای حساب دارایی همراه با صورتحساب آتی هزینه ها در ماه اوت برایتان ارسال می گردد. مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی صورت وضعیت جداگانه ای مربوط به ماه ژوئن و ژوییه 1979 برای حساب دارایی تهیه و در اسرع وقت برایتان ارسال خواهد کرد.
ب- (بدون طبقه بندی) ظاهراً روند حسابرسی از دست دولت موقت ایران خارج شده است، مثلاً لغو برخی درخواست ها از سوی معاون وزیر دفاع ملی ایران، به ویژه لغو قراردادهای مربوط به مهمات، شامل اقلامی می شود که مدتها پیش به ایران تحویل و استفاده شده است.
پ- (بدون طبقه بندی) خسارات مالی تقریبی ناشی از خاتمه قراردادها: بخشی از بسیاری از قراردادها ولی نه همه آنها، در جداول زمانبندی پرداخت های نامه های پیشنهاد و قبول و همچنین صورتحساب های سه ماهیانه بدون در نظر گرفتن ستونی جداگانه برای آنها و بدون محاسبه جداگانه در هزینه های صندوق امانی ملحوظ شدند.
3- (بدون طبقه بندی) چنانچه دولت موقت ایران مایل به دریافت اطلاعات بیشتری باشد، باید آن را مشخصاً در تقاضای خود ذکر کند تا ببینیم اطلاعات فوق را چگونه می توانیم ارایه کنیم. خواهشمند است تمامی تلکس های مربوط به اطلاعات مالی و صندوق امانی برای AfAFC و مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی نیز ارسال گردد.
ص: 430
4- (بدون طبقه بندی) به محض دسترسی به اطلاعات مفید نظیر اطلاعات مربوط به صندوق امانی (مرجع ب)، مدارک مربوط به خریدهای نظامی خارجی (مرجع پ)، و فهرست لوازمی که ارسال آنها به حال تعلیق درآمده است (بوسیله نامه برایتان ارسال خواهیم کرد.)
5- (محرمانه) اولین گزینه ما همچنان این است که تیمی از ایران برای بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی به آمریکا سفر کند. همچنان داریم خودمان را برای کنفرانس اواخر اوت آماده می کنیم. با وجود این، از پیشنهاد شما برای اعزام نمایندگان هیأت مستشاری برای کسب اطلاعات بیشتر در ایالات متحده استقبال می کنیم. پیشنهاد می کنیم نمایندگان فوق در کنفرانسی که قرار است برای بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران با حضور نمایندگان ادارات نظامی در روزهای 22 تا 24 اوت در پنتاگون برگزار شود، شرکت کنند. با توجه به مأموریت گردشی و مدت مأموریت آنها در ایران، ناخدا سوم شیرر، ناوسروان انگلمن، و استوار ریگان ظاهراً نامزدهای حائز شرایط برای حضور در کنفرانس پنتاگون و سپس دیدار از مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی برای کسب اطلاعات درجه اول خواهند بود. در خاتمه این مأموریت، آنها می توانند با اطلاعات کامل و به روز شده از این کنفرانس، گزارش های (ای.آر) 1135، صورتحساب هزینه ها و صورت وضعیت حساب دارایی، و همچنین اطلاعات دیگری مربوط به ایران بازگردند.
وضعیت صندوق امانی موقت و پیش بینی ها
سند شماره 174
محرمانه3 اوت 1979- 12 مرداد 1358
از: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سیبه: هیأت مستشاری نظامی، تهران
مرجع: الف- هیأت مستشاری نظامی 230902ز - 23 ژوییه با موضوع بالا، ب- هیأت مستشاری نظامی 210905ز - 21 ژوییه با موضوع بالا، پ- وزارت دفاع -161715ز - 16 ژوییه با موضوع بالا، ت- هیأت مستشاری نظامی 281001ز - 28 ژوئن 79، موضوع صندوق امانی خریدهای نظامی خارجی ایران
موضوع: وضعیت صندوق امانی موقت و پیش بینی ها
1- (بدون طبقه بندی) وضعیت صندوق امانی موقت و پیش بینی ها و گزارش ماه می 1979 سرهنگ پتی در مورد صندوق امانی بهترین برآوردها در زمان تهیه آن بود. اگرچه تغییرات عمده ای در بزرگی این برآوردها رخ نداده است، به موازات پیشرفت ما در فرایند تعیین تکلیف قراردادها و دستیابی به اطلاعات موثق تر، قراردادهای منفرد در فرایند پیچیده و طولانی لغو قراردادها، برنامه ریزی های مجدد، فروش اقلام به مشتریان دیگر، و مذاکره در مورد آنها تغییراتی را که در این برآوردها حاصل شده است منعکس خواهد کرد.
2- (بدون طبقه بندی) از اینکه به دلیل اشتباه در درک صحیح مرجع ت پاسخ کامل به آن قدری به تأخیر افتاد، پوزش می طلبیم. اطلاعات لازم در بند 4 قسمت «ر» همین تلکس آمده
ص: 431
است. سئوالات آتی خود را در مورد اطلاعات مربوط به صورتحساب های هزینه مستقیماً برای مرکز امور مالی آژانس مساعدت های امنیتی ارسال نمایید.
3- (بدون طبقه بندی) مرجع پ را نباید در حکم اطلاعات تکمیلی تلقی کرد، زیرا تغییراتی که فقط در بودجه تکمیلی وزارت دفاع اعمال شد، اطلاعات را کاملاً تغییر داد. ردیف های مربوط به استرداد وجه به صندوق امانی (مرجع الف، بند 5 و 6) باید به ترتیب 59 و 112 میلیون دلار باشد.
4- (بدون طبقه بندی) سایر اطلاعات اضافی به شرح زیر است:
الف- (بدون طبقه بندی) برنامه PEACE ZEBRA- تغییرات مثبت حاصل از فروش دارایی های اف-16 به مشتریان دیگر در همان ابتدا در برآوردهای بعدی هزینه ملحوظ شد و بنابراین به برداشت کمتری از صندوق امانی نیاز دارد.
ب- (بدون طبقه بندی) برنامه PEACE ROLL- مشابه مورد بالا
پ- (بدون طبقه بندی) برنامه کشتی های CG-993- این برنامه به منظور تفکیک هزینه های نیروی دریایی ایالات متحده و حساب های ایران بر اساس محورهای قیمت گذاری منصفانه اقلام سفارش این کشور جهت فروش آنها به نیروی دریایی در حال بررسی است. به موازات پیشرفت این بررسی ها، برآورد هزینه ها و میزان استرداد وجوه به صندوق امانی نیز اصلاح می شود. این بررسی ها شامل 500 ردیف مجزای تعهد و نزدیک به 50 قرارداد بزرگ است. تا زمانی که این تلاش به انجام برسد، برآوردهای خود را اصلاح خواهیم کرد و دلیل تغییراتی که در اعداد و ارقام مشاهده می کنید نیز همین است.
ت- (بدون طبقه بندی): اصلاح برآوردهای اولیه، علت افزایش مبالغ کنونی است. چنانکه در مرجع پ خاطر نشان شده است، هیچ بودجه تکمیلی به خرید موشک های هارپون اختصاص نیافته است و نیروی دریایی ایالات متحده در حال بررسی امکان فروش آنها به مشتریان دیگر و یا برنامه ریزی مجدد برای آنهاست.
ث- (بدون طبقه بندی) اژدرهای ام.کی-46: با توجه به چشم انداز نه چندان خوبِ یافتن مشتریان بالقوه برای این اقلام، برآوردهای اولیه که قدری خوش بینانه بود کاهش پیدا کرده است. هنوز تکلیف نهایی اژدرها مشخص نشده است. از تاریخ 24 ژوییه 1979، مبالغ واقعی که به صندوق مسترد شده است کلاً 9/14 میلیون دلار بوده و مبالغ بالقوه ای که احتمالاً مسترد خواهد شد 4/7 میلیون دلار برآورد می شود.
ج- (بدون طبقه بندی) موشک های اسپارو- اصلاح مبالغ اولیه ای که برآورد می شد به صندوق امانی ایران مسترد شود، همراه با محاسبه بهتر هزینه هایی که بر عهده ایران و خریدار جدید قرار دارد، موجب کاهش اعداد و ارقام مربوط به این مبالغ شده است.
چ- (محرمانه) ECM PODS- چنانچه برای همه این اقلام مشتری دیگری پیدا نشود، هنوز تصمیمی قطعی درباره مابقی آنها گرفته نشده است.
ص: 432
ح- (بدون طبقه بندی): M113 APC- مبلغ 5/0 میلیون دلاری که از صندوق امانی برداشت شده است بابت سیستم مربوط به موشک های تاو بوده و پیش بینی می کنیم که با فروش آن به یک مشتری دیگر، کل مبلغ به صندوق امانی مسترد شود.
خ- (بدون طبقه بندی) پشتیبانی هلیکوپترها (نیروی هوایی ارتش). افزایش مبالغ به دلیل پرداخت های زیر بود که از 1 می تا 20 ژوئن 1979 انجام شد:
ردیفقراردادشرح مبلغ به هزار دلار
(1)CASE WAK
استرداد مبالغ بابت خدمات انجام نشده
ارایه خدمات آموزش زبان
هزینه های آماده سازی1137
632
6202
(2)CASE WAL
استرداد مبالغ بابت خدمات انجام نشده
ارایه خدمات آموزش زبان
هزینه های آماده سازی752
62
403
(3)CASE VZZ
استرداد مبالغ بابت خدمات انجام نشده
هزینه های آماده سازی568
4915
(4)CASE VCCاسترداد مبالغ بابت خدمات انجام نشده
قراردادهای فرعی
هزینه های آماده سازی12
71
7593
(5)CASE VCB
استرداد مبالغ5
(6)هزینه های آماده سازی شامل هزینه جابجایی نفرات و وسایل، فوق العاده مأموریت و محل سکونت (که شامل محل امن موقت نیز بود) و تسویه
برخی مطالبات
د- (بدون طبقه بندی): هزینه و خسارت خاتمه همه قراردادهای مربوطه به محض خاتمه آنها ارایه خواهد شد. در بسیاری از موارد، تعیین هزینه و خسارت خاتمه قراردادها بعد از مذاکره با پیمانکاران انجام خواهد شد.
ص: 433
ذ- (بدون طبقه بندی): بند 8 مرجع الف پاسخ سئوالات سرهنگ کامکار را داده است.
(1) برنامه اف-16 – CASE STA-STY
(الف) گزارش های نیروی هوایی از تاریخ 6 ژوییه نشان می دهد که:
CASEبرآورد کل خسارات مالی
(بدون ملحوظ کردن هزینه های اداری)
STA-STY FRAME0/25 میلیون دلار
STB-STY SUPPORT3/59 میلیون دلار
(ب) بدهی هایی که در صورتحساب ماه مارس 1979 ارایه شد بر اساس اطلاعاتی بود که نیروی هوایی در آن زمان در دست داشت. حساب تجهیزاتی که به سایر منابع فروخته شد کاملاً اصلاح نشده بود، زیرا نیازهای سایر مشتریان کاملاً مشخص نبود.
(2) قراردادهای مربوط به تیم TAFT (سال مالی 1979، AAJ, AAK, AAL, AAM, AAI, AAH )
(الف) پیش بینی مبالغ در صورتحساب ماه مارس 1979 با ملحوظ کردن نیازهای مالی احتمالی تا پایان ماه سپتامبر محاسبه شده بود، به شرح زیر است.
قراردادهای سال مالی 19793/72 میلیون دلار
قراردادهای سال مالی 19783/27 میلیون دلار
جمع کل6/99 میلیون دلار
(ب) از مبالغ پیش بینی شده فوق، هزینه های زیر در طول ماه ژوئن 1978 گزارش شده بود که در صورتحساب هزینه های ماه ژوئن 1979 منعکس خواهد شد.
قراردادهای سال مالی 19793/47 میلیون دلار
قراردادهای سال مالی 19788/7 میلیون دلار
(پ) هزینه تخلیه نفرات و اعضای خانواده هایشان که تحت پوشش این قراردادها بودند، بازگرداندن اثاثیه منزل آنها، و مطالبات دیگری که مرتبط با آنهاست در هزینه های مربوط به این قراردادها گنجانده خواهد شد. تعیین مبلغ دقیق هزینه ها ممکن است چندین ماه به طول انجامد.
(3) قرارداد پیمانکاران برای پشتیبانی هلیکوپترها و سایر خدمات (قراردادهای VZZ, WAK, WAL, WAG, ETC)
ص: 434
(الف) در صورت لزوم، مرکز امور مالی مساعدت های امنیتی می تواند فهرست کاملی از هزینه های متعلقه به این موارد را تهیه کند. فهرست فوق با قالب فهرست تفصیلی تحویل (FKA/B) تهیه خواهد شد. این فهرست با ذکر شماره انبار، شماره قطعه، اگر لوازم تحویل شده باشد، خدمات انجام شده، و یا مشخصات مشابه در صورتی که هزینه ها بابت خدمات باشد، ارایه خواهد شد.
(ب) در صورت نیاز به نسخه رونوشت، لطفاً مشخصات قرارداد مورد نظر را برایمان ارسال کنید. این فهرست ها قبلاً به همراه صورتحساب های هزینه ارایه شده است.
(4) موشک های فونیکس (ABS)
(الف) موشک های فوق تولید شده اند و هزینه آنها بر عهده ایران است. جدول زمانبندی پرداخت ها که در ماه آوریل 1979 از نیروی دریایی به دستمان رسیده است، بدهی نقدی برابر 7/177 میلیون دلار را نشان می دهد. مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی پرداخت هایی را که قبلاً انجام شده بود بابت اقلام تحویل شده و پیشرفت کار بعلاوه مبلغ اضافی پیش بینی شده برای برداشت از صندوق امانی تا پایان ماه سپتامبر 1979 محاسبه کرده است، که مبلغی برابر با 7/177 میلیون دلار را شامل می شود. به منظور پوشش دادن این بدهی ها، مبلغ 5/41 میلیون دلار از حساب دارایی XFT برداشت شده است.
(ب) جدول زمانبندی اصلاح شده ای در ارتباط با پرداخت ها، از تاریخ 9 ژوییه 1979، به دست مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی رسیده است که ظاهراً نشان می دهد برآوردهای پیشین بسیار بالا بوده است. پس از محاسبه نهایی هزینه ها در صورتحساب ماه ژوئن، وجوه اضافی در این ارتباط به حساب دارایی XFT مسترد شده و در صورت وضعیت حساب فوق منعکس خواهد شد. همین رویه درباره موارد دیگر نیز اجرا خواهد شد.
(5) گزارش وجوهی که انتقال یافته است.
(الف):
قراردادارزش به دلارارزش تحویل های گزارش شدهتوضیحات
VHU238693448987مبالغ منتقل شده از حساب XFT برای تسویه تحویل ها
CSF39262985582756مبالغ منتقل شده از حساب XFT برای تسویه تحویل ها
TZE100441192293مبالغ منتقل شده از حساب XFT برای تسویه تحویل ها
ص: 435
(ب) CASE CSF: ارتش ایالات متحده بار دیگر صحت مبلغ گزارش شده بابت اقلام تحویلی را تأیید می کند. این قرارداد به مدت 4 ماه (مارس تا ژوییه 1976) جهت درخواست لوازم اضافی تمدید شده بود.
(پ) CASE TZE: ارتش ایالات متحده بار دیگر صحت مبلغ گزارش شده بابت اقلام تحویلی را تأیید می کند. این قرارداد در حال خاتمه یافتن است.
(ت) CASE VHU: در ارتباط با این قرارداد، هزینه تحویل یکی از اقلام اشتباهاً دو بار قید شده بود که ارتش آمریکا در حال اصلاح این مورد است. پس از اصلاح این مورد از سوی مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی، وجوه اضافی به حساب دارایی بازگردانده خواهد شد. مبلغ صحیح ارزش اقلام تحویل شده برابر است با 00/214594 دلار.
(6) CASE WFA
(الف) مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی دستوری مبنی بر لغو این قرارداد دریافت نکرده بود. این دستور هم اینک تأیید شده و قرارداد مذکور در صورتحساب آتی هزینه منظور نخواهد شد. مبلغ 608044 دلاری که بابت این قرارداد از سوی ایران پرداخت شده بود، در تاریخ 10 ژانویه 1979 دریافت شده و مبلغ مذکور تا شروع اجرای قرارداد در صندوق دارایی XFT نگهداری می شد. این مبلغ به حساب XFT مسترد خواهد شد.
(7) هزینه های لغو قراردادها- این هزینه ها در ستون شماره 11 فرم DD 645، «صورتحساب هزینه ها» گنجانیده شده است. صورتحساب هزینه ها باید منعکس کننده بهترین برآورد ما از مبلغ کل مورد نیازی باشد که باید از سوی ایران برای خاتمه قراردادهای خریدهای نظامی خارجی پرداخت شود. ملحوظ نکردن برخی مبالغ، تصویر غلطی ارایه خواهد داد و ممکن است این تصور را در ذهن مشتری القا کند که از این هزینه ها صرف نظر شده است.
پشتیبانی قطعات یدکی
سند شماره 175
فقط برای استفاده اداری4 اوت 1979- 13 مرداد 1358
از: نماینده ارشد دفاعی آمریکا، سرهنگ رونالد آر. دیویس
به: معاون وزیر دفاع ملی ایران در امور تسلیحاتی، سرهنگ کامکار
موضوع: پشتیبانی قطعات یدکی
1- خشنودم به اطلاع حضرتعالی برسانم که دولت ایالات متحده آماده ازسرگیری برنامه پشتیبانی قطعات یدکی برای ارتش ایران و تصویبِ نامه های پیشنهاد جدید و یا ادامه قراردادهای قبلی برای قطعات غیرحساس است. به سبب آنکه آینده صندوق امانی هنوز بلاتکلیف است، خریدها باید لزوماً به شیوه پیش پرداخت نقدی انجام شود.
2- دولت ایالات متحده حاضر است به محض دریافت مبلغ پیش پرداخت درخواست های
ص: 436
ایران را در قبال وجه 5/5 میلیون دلاری که قبلاً برای پشتیبانی نیروی هوایی در مورد آن بحث شده بود، بپذیرد. می توان قراردادهای مشابهی نیز برای نیروی دریایی، نیروی زمینی، و هواپیمایی ارتش ترتیب داد. سقف فروش محدود و ثابت نیست و می توان بر اساس توافق متقابل آن را تغییر داد. حمل لوازم یدکی به محض تهیه لوازم و یا تجمیع آنها پس از دریافت تقاضای ایران ممکن خواهد بود. باید به ما اطلاع بدهید که قطعات یدکی را به کدام شرکت حمل و نقل تحویل دهیم.
3- همچنین مایلیم به اطلاع حضرتعالی برسانیم که رئیس جمهور ایالات متحده لایحه تخصیص بودجه تکمیلی را تصویب کرده و نیروی دریایی ایالات متحده وجوهی بابت خرید کشتی های اسپراونس به صندوق امانی مسترد ساخته است. بنابراین، دولت ایالات متحده حمل اقلام غیرحساس موضوع خریدهای نظامی خارجی ایران را که مجوز آنها صادر شده بود از حالت تعلیق خارج کرده است. ما فهرست لوازم موجود برای حمل را درخواست کرده ایم که احتمالاً تا یک هفته دیگر به دستمان خواهد رسید. در این ارتباط نیز به دستور حمل شما نیاز داریم.
4- دولت ما مایل است پاسخگوی نیازهای شما باشد. در حال حاضر، سخت تلاش می کنیم تا به سئوالات شما پاسخ گوییم و تا آنجا که امکان داشته باشد درباره وضعیت برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران اطلاعات در اختیارتان بگذاریم. متأسفانه به دلیل اینکه در واشنگتن مشغول تجدید ساختار برنامه فوق هستیم، پاسخگویی به برخی موارد زمان بسیار زیادی لازم دارد. نهایت تلاش خود را مبذول می داریم تا درخواست شما را اجابت کنیم.
5- کارمندان من اطلاعات فوق را به قسمت پشتیبانی خدمات ارایه داده اند.
ارادتمند
رونالد آر. دیویس
سرهنگ نیروی هوایی آمریکا، نماینده دفاعی آمریکا
هیأت اعزامی پن ام به تهران
سند شماره 176
محرمانه6 اوت 1979- 15 مرداد 1358
از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
موضوع: هیأت اعزامی پن ام به تهران
1- (محرمانه- تمام متن)
2- ما در جریان نتایج ملاقات مورخ 1 اوت نماینده منطقه ای پن ام، رندن، و افسران لجستیک نیروی هوایی ایران که به درخواست رندن توسط هیأت مستشاری نظامی در ایران ترتیب داده شده بود، قرار گرفته ایم. رندن می گوید در جریان این ملاقات به افسران نیروی هوایی (و نه فرمانده لجستیک، تیمسار صفری، که در مرخصی است) توضیح داده است که پن ام بسیار نگران عدم توانایی اش برای وصول مطالبات در چارچوب قراردادهای موجود
ص: 437
است. در پاسخ، سخنگوی نیروی هوایی اظهار تعجب کرده و گفته است که اعتبارنامه ای در نیویورک موجود است که «دفتر مرکزی پن ام می داند چگونه باید از آن وجه وصول کند.» رندن سعی کرده بود مراحل انتقال پول را به آنها توضیح دهد ولی موفق نشده بود، زیرا افسران نیروی هوایی (و از نظر ما رندن) اطلاعات کافی درباره مکانیسم انتقال وجه نداشتند. چنانکه پن ام می داند، اعتبار نامه های مربوطه در تاریخ 31 دسامبر 1978 باطل شده اند.
3- افسران نیروی هوایی نیز به نوبه خود در ارتباط با «1271 قطعه ای» که از سوی نیروی هوایی برای تعمیر به پن ام فرستاده شده بود، بر رندن فشار آورده بودند. آنها گفتند قبلاً در ارتباط با وضعیت تعمیر قطعه ها یک فهرست کامپیوتری دریافت می کردند، ولی شش ماه است که چنین فهرستی برای آنها ارسال نشده است. اخیراً نیروی هوایی ایران «فهرست 1271 قطعه» را به وزارت امور خارجه ایران تسلیم کرده بود که وزارتخانه مزبور نیز در خلال گفتگوها با کاردار سفارت درباره مسایل دیگر، این فهرست را به او تحویل داده بود. افسر هیأت مستشاری با موافقت رندن داوطلب شد که در طول هفته 6 اوت آن را به مسئولان پن ام در نیویورک تسلیم کند. (جهت اطلاع، ما بر این عقیده ایم که رندن باید فهرست مزبور را از کانال های تجاری معمول برای پن ام ارسال می کرد؛ تحویل از طریق هیأت مستشاری به هیچوجه به معنای تأیید موضع نیروی هوایی ایران در ارتباط با تعهدات پن ام نیست و فقط جهت تسریع در ارتباطات صورت می گیرد).
4- نظرات گزارشگر: از گفتگوهای کنسول اقتصادی با مسئولان پن ام در نیویورک در اواسط ژوییه اینگونه فهمیده ایم که الف) آنها مایلند هر چه زودتر «بر سر تسویه قراردادهای قبلی و شروع قراردادهای جدید» مذاکره کنند و ب) نگران پرداخت های معوق هستند. رندن می گوید پن ام مایل است مذاکراتی بر سر ایبکس و قراردادهای تعمیر و نگهداری موتورها و همچنین تسویه حساب ها در نیویورک شروع کند. نیروی هوایی ایران نیز دقیقاً به همان دلایلی که پن ام خواستار دیدار نیویورک است، از آن طفره می رود. این مسئله بسیار پیچیده است و هر دو طرف یک تیم بزرگ را با «متخصص دم دست» لازم می دانند که مدام در رفت و آمد باشد. با وجود این، باید تأکید کنیم که هیچیک از مقامات دولت موقت، هر قدر هم که در کارش استاد باشد، این روزها نمی تواند تصمیم بزرگی بگیرد تا مردم فکر نکنند که دارد گول می خورد. فکر می کنیم اگر پن ام به تهران بیاید، منافعش بهتر تأمین خواهد شد.
5- درخواست اقدام: مسئول میز خاور نزدیک- ایران با معاون پن ام، جیمز دی. لیت، در نیویورک تماس بگیرد تا با توجه به مطالب فوق این توصیه سفارت را به اطلاع او برساند که تیم ذیصلاحیتی برای گفتگو بر سر آینده قراردادهای موجود و مشکلات مالی در اولین فرصت به تهران اعزام کند. سفارت حاضر است در ترتیب دادن ملاقات هایی با صفری (که خیلی زود از مرخصی باز خواهد گشت) و مسئولان دولت موقت در وقت مقتضی به رندن کمک کند. لطفاً نظر خود را اعلام فرمایید. لینگن
نیروی دریایی اسلامی ایران- گزارش آخرین وضعیت
ص: 438
سند شماره 177
محرمانه7 اوت 1979- 16 مرداد 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سی
مرجع: الف- وزارت دفاع 272322ز - 27 ژوییه با موضوع پشتیبانی قطعات یدکی برای نیروی دریایی اسلامی ایران، ب- CNC 232257ز - 23 ژوییه - با موضوع لجستیک ایران و دفاتر تدارکات فنی در ایالات متحده
موضوع: نیروی دریایی اسلامی ایران- گزارش آخرین وضعیت
1- (محرمانه) مرجع (الف) درباره از سر گیری پشتیبانی قطعات قابل تعمیر برای ایران است. مرجع (ب) گزارشی است از ادامه فعالیت دفاتر تدارکات فنی و پشتیبانی نمایندگان نیروی دریایی ایران در ایالات متحده
2- (محرمانه) ناخدا سوم هیگبی و ناوسروان انگلمن صبح روز 30 ژوییه 1979 با نمایندگان بخش لجستیک نیروی دریایی اسلامی ایران ملاقات کردند. نامه هایی که شرایط لازم برای مرجع های (الف) و (ب) را توضیح می داد به نمایندگان نیروی دریایی تسلیم شد. اگرچه طبق برنامه قرار بود ناخدا افضلی (رئیس بخش لجستیک نیروی دریایی اسلامی ایران) نیز در این جلسه شرکت کند، ایشان در این جلسه حضور نداشت. به دلیل عدم حضور او، جلسه خیلی کوتاه و مختصر بود. پیش بینی می کنیم به محض اینکه افضلی فرصت بحث و بررسی نامه ها را پیدا کند، گفتگوهای بیشتری در پیش باشد.
3- (بدون طبقه بندی ) نمایندگان نیروی دریایی ایران اظهار داشتند که قراردادهای جدید (منظور همان بودجه جدید) باید از سوی وزارت امور خارجه به تصویب برسد. به همین دلیل، آنها اعتقاد داشتند که نمی توانند از قراردادهای موجود برای از سر گیری برنامه پشتیبانی استفاده کنند. آنها پیش بینی می کنند که به سه قرارداد جدید نیاز داشته باشند: یکی برای قطعات یدکی کشتی ها، یکی برای قطعات یدکی کارگاه کشتی سازی و یکی هم برای قطعات یدکی هواپیماها. به آنها متذکر شدیم که پیش از شروع فرایند تهیه نامه های جدید پیشنهاد و قبول آنها باید درخواست رسمی خود را برای قراردادهای جدید کتباً تسلیم کنند. علاوه بر این، به آنها توضیح دادیم که اجرای قراردادهای جدید می تواند از سرگیری برنامه پشتیبانی را حداقل به مدت 60 روز به تعویق بیندازد (ر.ک. بند 6).
4- (بدون طبقه بندی ) نمایندگان نیروی دریایی ایران در ارتباط با ارسال قریب الوقوع محموله های تعلیق شده اظهار داشتند که همچنان شرکت کشتی رانی ملی آریا وظیفه حمل و نقل چنین محموله هایی را از سوی آنها دارد.
5- (بدون طبقه بندی ) نمایندگان نیروی دریایی ایران پرسیدند آیا امکان افتتاح یک حساب بانکی در ایالات متحده که مرکز امور مالی مساعدت های امنیتی بتواند در صورت لزوم از آن برداشت کند، وجود دارد. گفتیم افتتاح یک حساب در ایالات متحده که ناخدا سوم صبوری
ص: 439
بتواند از آن وجوهی را به مرکز امور مالی مساعدت های امنیتی انتقال دهد ترجیح دارد.
6- (محرمانه) بعد از ظهر روز 30 ژوییه، سرهنگ دیویس (رئیس ستاد هیأت مستشاری نظامی) به همراه ناخدا سوم هیگبی و ناوسروان انگلمن به ملاقات دریادار علوی (جانشین رئیس ستاد نیروی دریایی) رفتند. رونوشت نامه هایی که همان روز به فرماندهی لجستیک نیروی دریایی تسلیم شده بود، در اختیار علوی قرار گرفت. او از شنیدن خبر از سرگیری پشتیبانی تدارکات و حمل قریب الوقوع اقلام محموله های تعلیق شده ابراز خشنودی کرد. علوی اظهار داشت دولت موقت ایران هنوز تصمیم نگرفته است که آیا ایران اصلاً باید نیروی دریایی داشته باشد یا خیر و اینکه چگونه باید نیروی دریایی فعلی را پشتیبانی کرد. با اشاره به اینکه ظاهراً ریاست بخش لجستیک مایل است به جای ادامه قراردادهای موجود برای شروع پشتیبانی قطعات یدکی، قراردادهای جدیدی منعقد کند، اظهار داشتیم که شاید در سیاست وزارت امور خارجه در قبال تأمین مالی خریدهای نظامی خارجی سوءبرداشتی ایجاد شده باشد. به علوی تأکید کردیم که می توان از همین قراردادهای موجود نیز استفاده کرد، و اینکه استفاده از قراردادهای فعلی در واقع تنها راه موجود برای تأمین نیازمندی های دارای اولویت در آینده نزدیک خواهد بود.
مورد هلیکوپترهای RH53D را به عنوان نمونه ای از سیستم های نیروی دریایی مثال زدیم که ممکن است به پشتیبانی اضطراری نیاز داشته باشد. علوی اذعان داشت که با هلیکوپترهای RH53D قدری مشکل دارند، ولی هنوز با AB-212 و AB-214 پرواز می کنند. از این گفته علوی چنین برداشت می کنیم که هلیکوپترهای RH53D قابل پرواز نیستند.
7- (محرمانه) سرهنگ دیویس به علوی گفت که هیأت مستشاری نظامی در واقع در ساختار کاری سفارت آمریکا ادغام شده است. [ادامه سند یافت نشد]
وزارت امور خارجه ایران- پشتیبانی نظامی (بدون طبقه بندی)
سند شماره 178
محرمانه8 اوت 1979 – 17مرداد 1358
از: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سیبه: سفارت آمریکا، تهران
مرجع: الف- مستشاری نظامی 021230ز - 2 اوت 1979 - موضوع فوق، ب- وزارت دفاع 190028ز - 19 آوریل 1979 - موضوع قراردادهای خریدهای نظامی خارجی، پ- وزارت دفاع 142128ز - 14 آوریل 1979 - موضوع آر.اف-4 ای برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران، ت- وزارت دفاع 160025ز - 16 می 1979 - موضوع درخواست برای هواپیماهای آر.اف-4 ای، ث- وزارت دفاع 272322ز - 27 ژوییه 1979 - موضوع پشتیبانی قطعات یدکی برای ایران
موضوع: وزارت امور خارجه ایران- پشتیبانی نظامی (بدون طبقه بندی )
1- (بدون طبقه بندی) اطلاعات زیر در پاسخ به بند 5 مرجع الف ارسال می گردد:
ص: 440
الف- (بدون طبقه بندی) لوله های توپ 175 م.م.: همه 30 لوله توپ 175 م.م. موضوع قرارداد IR-VNR پیش از این به 285/1977 حمل شده اند. با وجود این، یک لوله توپ 175 م.م. موضوع قرارداد IR-VLN هنوز موجود است و تعداد 12 قبضه توپ کامل نیز (BREACH and TUBE) موضوع قرارداد IR-UZM در حال بهسازی بودند که با توجه به بلاتکلیفی وضعیت ایران به حالت تعلیق درآمدند.
ب- (بدون طبقه بندی ) خودروهای ام-151 و ام-151-ای-2: چنانکه در مرجع ب آمده است، همه این خودروها به ایران حمل شده و دیگر هیچ خودرویی نیست که آماده حمل باشد.
پ- (بدون طبقه بندی) تجهیزات CBR: تمام تجهیزاتی که امکان حمل دارد، به همراه پوششهای محافظتی و تجهیزات پاک کننده ارسال خواهد شد.
ت- جیپ های ام-825: همه این جیپ ها به مشتریان دیگر فروخته شده و مبالغ آنها نیز دارد به صندوق امانی ایران واریز می شود (300 هزار دلار واریز شده و 200 هزار دلار دیگر نیز واریز خواهد شد).
ث- (بدون طبقه بندی) هواپیماهای آر.اف-4 ای: برای پاسخ کامل به مرجع پ و ت مراجعه کنید. نظر وزارت امور خارجه ایران را به نامه آژانس مساعدت های امنیتی دفاعی که خطاب به معاون وزارت دفاع ملی ایران نوشته و در مرجع ت آمده است، جلب کنید.
ج- موشک های هارپون: نیروی دریایی ایالات متحده هنوز در حال بررسی راههای ممکن برای فروش این موشک ها به مشتریان دیگر و استرداد نهایی وجوه حاصل از آن به صندوق امانی است. وضعیت فعلی به شرح زیر است:
(1) احتمال بسیار قوی فروش 100 موشک هارپون به یک مشتری دیگر برای تحویل در سال مالی 1983 و استرداد وجوه آن به صندوق امانی.
(2) نیروی دریایی ایالات متحده پیشنهاد داده است که بودجه سال مالی 1980 برای نزدیک به 105 موشک هارپون مورد تجدید نظر قرار گیرد. ترجیح ما این است که قرارداد با استفاده از وجوه صندوق امانی ایران ادامه یابد؛ و وزارت دفاع برای تصویب اصلاحیه بودجه نیروی دریایی و همچنین تصویب آن در کنگره فشار بیاورد. صدو پنج موشک اول به نیروی دریایی ایالات متحده تحویل خواهد شد. می توانید به دولت موقت ایران اطلاع دهید که باقیمانده سفارش نیز تولید خواهد شد، ولی در حال حاضر نمی توانیم تجهیزات طبقه بندی شده را تحویل دهیم. به اعتقاد ما، چنانچه موشک های هارپون به ایران تحویل نشود، می توان آنها را نهایتاً به مشتری دیگری فروخت و وجوه حاصله را به صندوق امانی ایران مسترد ساخت. تصمیم مثبت برای ارسال موشک های هارپون به ایران تا زمانی که مناسب بودن وضعیت امنیتی این کشور برای سیستم طبقه بندی شده مزبور تأیید نشود، اتخاذ نخواهد شد.
چ- (محرمانه) قایق های LCM-6: برای اطلاع شما، پیش از آنکه از علاقه جدید ایران به این
ص: 441
سیستم اطلاع یابیم، خرید قایق های فوق را به رئیس بخش عملیاتی نیروی دریایی عربستان سعودی پیشنهاد دادیم که آنها نیز پیشنهاد ما را قبول کردند، و حالا دیگر نمی توانیم پیشنهاد خود را پس بگیریم. فروش قایق های فوق به سعودی ها در حال انجام است.
ح- (محرمانه) لوازم و قطعات یدکی برای تجهیزات موجود: به مرجع ث مراجعه کنید. حمل محموله ها به محض دریافت دستور حمل از سوی دولت موقت ایران صورت خواهد گرفت. محموله ها شامل کلیه لوازم بدون طبقه بندی است که تولید شده، تهیه شده و یا به موجب قراردادهای موجود در حال تولید است، و همچنین شامل لوازم بدون طبقه بندی خواهد بود که در چارچوب ترتیبات جدید پیش پرداخت نقدی تقاضا شده است. با وجود این موارد 5، 7، 8، 9 و 12 که در یادداشت وزارت امور خارجه آمده است نیاز به توضیح دارد، موجب امتنان خواهد بود که ایران نظرش را در مورد این اقلام واضح تر بیان کند. برای اطلاع شما، به نظر می رسد که نمی توان باقیمانده برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران را به نحوی اصلاح کرد که تقاضای به این بزرگی در آن جای گیرد (مثلاً هیچ قرارداد مفتوحی برای بهسازی هواپیماهای اف-4 و سی-130 وجود ندارد.
خ- (بدون طبقه بندی) نمی توانیم درخواست اجرای مجدد قراردادها یا موارد لغو شده را بپذیریم. این نوع درخواست ها باید در چارچوب ترتیبات پیش پرداخت نقدی جدید مطرح شوند.
2- (بدون طبقه بندی) پس از آنکه درخواست واضح تر و یا توضیحات ایران را در مورد برنامه آموزش و پشتیبانی دریافت کردیم، ظرفیت ایالات متحده را برای تعمیر و نگهداری آماد و پشتیبانی فنی و یا آموزش مورد بررسی قرار خواهیم داد. ایرانی ها از همان اول باید بدانند که باید یک نامه پیشنهاد و قبول جدید از ما درخواست کنند.
3- (محرمانه) ما همچنین معتقدیم که در اعتراض دولت موقت ایران تناقض هایی وجود دارد، زیرا آنها مدعی اند که چرا دولت ایالات متحده بابت قراردادهای چهار کشتی (اسپراونس) از صندوق امانی وجوهی هزینه کرده است، ولی در مورد هواپیماهای آر.اف-4 ای این اتفاق نیفتاده است.
در ارتباط با چهار کشتی فوق، وجوهی که هزینه شد اجازه می داد مبالغ بیشتری از مشتری بالقوه به صندوق بازگردد، ولی در ارتباط با هواپیماهای آر.اف-4 ای که پیش بینی نمی شد مشتری پیدا کند، دولت ایالات متحده با لغو قرارداد بلافاصله از صرف هزینه های بیشتر جلوگیری کرد.
در این ارتباط هیچ نیازی به عذرخواهی نمی بینیم. زمانی که این تصمیم اتخاذ می شد، عملاً امکان ارتباط با نمایندگان نظامی (یا سیاسی) ایران وجود نداشت. توصیه می کنیم این نکته را، که در مرجع ت (و مجدداً در گزارش سرهنگ پتی) آمده است، بار دیگر به آنها گوشزد کنید. چنانچه زمانی که دست به خاتمه برخی قراردادها و فروش اقلام آن به مشتریان دیگر زدیم این
ص: 442
اقدام را انجام نمی دادیم، هیچ گزینه دیگری به جز خاتمه کل برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران برایمان باقی نمی ماند.
این مسئله نه فقط ایران را از تجهیزات مورد تقاضایش محروم می ساخت، بلکه به احتمال قوی کل موجودی صندوق امانی را خالی می کرد و بدهی سنگینی بابت عدم اجرای تعهداتشان در چارچوب برنامه خریدهای نظامی خارجی بر روی دستشان می گذاشت.
4- (بدون طبقه بندی) به سبب تغییر و تحول در نفرات سفارت، شاید برخی مرجع های فوق برایتان آشنا نباشد. به هر حال، در صورت نیاز بار دیگر مرجع های فوق را برایتان ارسال خواهیم کرد.
5- (بدون طبقه بندی) وزارت امور خارجه نیز با این امر موافقت دارد
اقلام طبقه بندی شده در برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران
سند شماره 179
محرمانه10 اوت 1979 – 19 مرداد 1358
از: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سیبه: RUSNAA ، واشنگتن دی.سی
مرجع: الف- جلسه مرور سیاست های آمریکا در قبال ایران - 9 اوت 1979، ب- هیأت مستشاری 260319ز - 26 ژوییه 1979، درباره محموله های در حال تعلیق برای ایران
موضوع: اقلام طبقه بندی شده در برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران
1- (محرمانه) این تلکس در تأیید دستور شفاهی به سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی در طول جلسه مرجع الف، ارسال می گردد. علاوه بر اطلاعاتی که در مرجع ب درخواست شده بود، برای بررسی سیاست ها و اجرای آنها، به فهرستی به روز شده از تمامی اقلام طبقه بندی شده ایالات متحده در موجودی انبار ایران و اقلام مربوط به باقیمانده برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران نیازمندیم، نظیر آنچه ممکن است در قراردادهای مفتوح و یا محموله های تعلیق شده باشد.
2- (محرمانه) فهرست مزبور باید شامل موارد زیر باشد: تعداد اقلام عمده، دستگاه یا سیستمی که نهایتاً یک قلم برای پشتیبانی آن به کار می رود یا بخشی از آن است، تأثیر آن بر سطح عملیاتی یا تعمیر و نگهداری دستگاه یا سیستم نهایی اگر قلم مزبور تحویل نشود، محل (ایران، آمریکا-در انبار، در قرارداد، غیره) و توصیه برای رفع تعلیق و یا لغو.
3- (محرمانه) سایر اقلام حساس نظیر مهمات، کلاهک های جنگی، و موشک ها ممکن است جزوه اقلام طبقه بندی نبوده ولی حساس شناخته شده باشند. چنین اقلامی که جزو اقلام مربوط به باقیمانده برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران هستند باید جداگانه فهرست شوند (فقط مهمات فوق با کالیبر 2 م.م.)، ولی به همراه اطلاعات ذکر شده در بند 2 همین تلکس.
4- (بدون طبقه بندی ) درخواست می شود فهرست مزبور را تا تاریخ 16 اوت 1979 به سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی ارسال کنید.
بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی، صندوق امانی ایران
ص: 443
سند شماره 180
بدون طبقه بندی 10 اوت 1979 – 19 مرداد 1358
از: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سیبه: هیأت مستشاری نظامی، تهران
مرجع: الف- هیأت مستشاری 300906ز - 30 ژوییه 1979 - موضوع بالا، ب- وزارت دفاع 232056ز - اوت 1979 - اطلاعات درباره برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران و دیدار شما، پ- وزارت دفاع 032144ز - 3 اوت 1979 - درباره صندوق امانی ایران، قطعات یدکی برای نیروی های مسلح ایران، ت- وزارت دفاع 172333ز - 17 ژوییه 1979 - درباره درخواست برای اسناد مربوط به خریدهای نظامی خارجی، ث- وزارت دفاع 032043ز - 3 اوت 1979 - درباره وضعیت موقت صندوق امانی و پیش بینی ها، ج- وزارت دفاع 302240ز - 30 ژوییه 1979 - درخواست برای لغو
موضوع: بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی، صندوق امانی ایران
1- همچنان ترجیح می دهیم که یک تیم ایرانی برای بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران که در یادداشت تفاهم مورخ3 فوریه 1979 پیش بینی شده است، به ایالات متحده سفر کند. با توصیه شما به دولت ایران موافقیم که بررسی ها نباید زودتر از اواخر اوت صورت گیرد تا بتوان از گزارش حسابداری خریدهای نظامی خارجی استفاده کرد و ایران را قادر ساخت تا اطلاعات ارایه شده در مرجع های بالا را هضم کند.
2- می توانید تأیید کتبی موافقت ما با تمدید تاریخ بررسی ها را به دولت ایران تسلیم کنید.
3- مرجع الف بند 4، حدس می زنیم که منظور شما صورتحساب حساب دارایی ماه ژوئن باشد، این صورتحساب از سوی مرکز امور مالی در حدود 31 ژوییه برایتان پست شد. مرجع پ شامل پاسخ هایی به سئوالات باقیمانده هیأت مستشاری نظامی بود که در تلکس شماره 281001ز مورخ 28 ژوئن 79 در مورد برنامه خریدهای نظامی خارجی و صندوق امانی ایران مطرح شده بود.
قراردادهای مربوط به برنامه خریدهای نظامی خارجی
سند شماره 181
محرمانه12 اوت 1979- 21 مرداد 1358
از: نماینده ارشد دفاعی، سفارت آمریکا، تهران- سرهنگ دیویس
به: معاون وزارت دفاع ملی ایران- سرهنگ کامکار
مرجع: الف- یادداشت وزارت امور خارجه ایران 18/3462 - 23 ژوییه 1979، ب- نامه نماینده ارشد دفاعی - 24 آوریل 1979- با موضوع قراردادهای مربوط به برنامه خریدهای نظامی خارجی، پ- نامه نماینده ارشد دفاعی - 2 ژوئن 1979 - موضوع قراردادهای WAP و WCI خریدهای نظامی خارجی
موضوع: قراردادهای مربوط به برنامه خریدهای نظامی خارجی
اطلاعات زیر می تواند شما را در آمادگی برای جلسه روز 14 اوت با وزیران دفاع ملی و
ص: 444
امور خارجه، و مقامات سفارت آمریکا و هیأت مستشاری نظامی که در آن مسئله پشتیبانی نظامی (مرجع الف) مورد بحث قرار خواهد گرفت، یاری دهد. قبلاً اطلاعاتی نیز در نامه های موضوع مرجع ب و پ برایتان ارسال شده بود.
1- 30 لوله یدکی توپ 175 میلی متری: در مرجع ب خاطر نشان شده بود که ارسال لوله های یدکی فوق به حالت تعلیق درآمده است. بررسی های بیشتر وزارت دفاع آمریکا نشان داد که هر 30 لوله یدکی توپ 175 میلی متری (موضوع قرارداد VNR) پیش از تاریخ 12 اکتبر 1977 حمل شده اند.
با وجود این، یک لوله یدکی توپ 175 میلی متری (موضوع قرارداد VLN) نگه داشته شده بود که هم اینک آماده حمل است. 12 قبضه توپ کامل (موضوع قرارداد UZM) نیز در حال بازسازی بود که این کار تا روشن شدن وضعیت در آینده متوقف شده است.
2- خودروهای نظامی ام-151 و ام-151-ای-2: همه خودروهای سفارش شده به ایران تحویل شده اند.
3- تجهیزات ش.م.ر: کلیه تجهیزاتی که مجوز آنها صادر شده است به ایران حمل خواهند شد، که عمدتاً شامل لباس های ایمنی و اقلامی برای رفع آلودگی ها هستند.
4- 99 دستگاه جیپ: قرارداد 99 جیپ ام-825 باقیمانده به موجب یادداشت تفاهم مورخ 3 فوریه 1979 لغو و به مشتریان دیگری فروخته شد. از بابت فروش این خودروها مبلغ 275000 دلار به صندوق امانی مسترد شد و مبلغ 248000 دلار دیگر نیز که بابت کامیون ها هزینه شده بود، به صندوق مسترد خواهد شد. در حال حاضر هیچ خودروی ام-825 دیگری برای تحویل به ایران نیست، با وجود این، دولت ایالات متحده جهت تأمین نیازهای دولت موقت ایران یک نامه پیشنهاد و قبول دیگر را مد نظر قرار خواهد داد. قیمت تقریبی هر یک از خودروهای ام-825 نزدیک به 10742 دلار خواهد بود. قیمت واحد همین خودروها در نامه پیشنهاد و قبول قبلی دولت ایران (قرارداد IR-WAP ژانویه 78) 9487 دلار بود. زمان تقریبی برای تهیه این خودرو بین 3 تا 6 ماه خواهد بود.
5- قطعات و لوازم یدکی برای کلیه وسائل موجود، در صورت لزوم: حمل همه قطعاتی که مجوز آنها صادر شده است به محض اینکه دستور حمل از دفتر شما ارایه شود، آغاز خواهد شد.
6- 8 فروند هواپیمای آر.اف-4 ای: از آنجایی که هیچ خریداری برای این جنگنده ها پیدا نشد، طبق یادداشت تفاهم مورخ 3 فوریه 1979، قرارداد مربوط به آنها (به استثنای 36 موتور اف-4 که تولید آنها ادامه یافت) لغو شد. هرگونه اقدام در این ارتباط باید در چارچوب یک موافقت نامه جدید صورت گیرد.
7 و 8- بهسازی هواپیماهای سی-130 و اف-4: دقیقاً نمی دانیم که منظور شما از این درخواست چیست. از آنجایی که قبلاً چنین خدماتی ارایه نداده ایم، محتاج توضیح بیشتری
ص: 445
هستیم. در هر صورت، باید نامه های جدید پیشنهاد و قبول صادر شود.
9- آموزش پشتیبانی و قطعات یدکی: باید نوع و گستردگی برنامه های آموزشی مورد درخواست خود را کاملاً مشخص کنید.
10- 96 عدد موشک هارپون: به دلیل شناسایی مشتریان بالقوه و انتظار بازگشت پول حاصل از فروش این نوع موشک ها به صندوق امانی، تولید آنها ادامه یافته است. دولت ایالات متحده در حال حاضر نمی تواند تجهیزات طبقه بندی شده را از توقیف درآورد، و تا زمانی که وضعیت امنیتی موشک های فوق کاملاً مشخص نشود از تصمیم گیری در این مورد خودداری خواهد کرد.
11- 4 قایق LCM-6: این قایق ها به مشتری دیگری فروخته شده و دیگر موجود نیست.
12- ظاهراً تکرار مورد 9 است.
رونالد آر. دیویس
سرهنگ نیروی هوایی ایالات متحده
نماینده دفاعی ایالات متحده
جلسه 14 اوت برای مذاکره درباره تدارکات نظامی
سند شماره 182
سرّی12 اوت 1979- 21 مرداد 1358
از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
موضوع: جلسه 14 اوت برای مذاکره درباره تدارکات نظامی
1- (سرّی- تمام متن)
2- چنانکه وزارت از گزارش گفتگوهای اینجانب با بازرگان و یزدی در روز 11 اوت آگاهی یافته است، ملاقاتی را که در ابتدا برای مذاکرات کاری بر سر رویه تدارکات نظامی به وزارت امور خارجه ایران پیشنهاد کرده بودیم، هم اینک به سطح وزیر ارتقا یافته است. هم آقای یزدی و هم تیمسار ریاحی در این جلسه حضور خواهند داشت. این جلسه در ساعت 11:00 صبح روز سه شنبه 14 اوت برگزار خواهد شد.
3- یکی از سئوالاتی که تقریباً مطمئنیم از ما خواهند پرسید این است که منظورمان از ارسال فقط اقلام غیر حساسی که (در چارچوب قراردادهای جدید) مورد تأیید قرار گرفته است، چیست. در تلکس وزارت دفاع و دستیار وزیر در امور امنیتی بین المللی به شماره 272322ز مورخ 27 ژوییه 1979 از قصد آمریکا برای رسیدگی به تقاضای اقلام طبقه بندی شده به صورت مورد به مورد نیز صحبت شده است.
4- البته درک می کنم که احتمالاً قصد داریم در این ارتباط سیاست هایمان قدری مبهم باشد. با وجود این، هر گونه راهنمایی وزارت قبل از این جلسه می تواند مفید باشد.
لینگن
جلسه بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران
ص: 446
سند شماره 183
محرمانه13 اوت 1979- 22 مرداد 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
مرجع: الف- وزارت دفاع 032056ز - 3 اوت - درباره خریدهای نظامی خارجی و دیدار، ب- وزارت دفاع 141643ز - 14 ژوییه - درباره سناریوی دیدار برای برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران، پ- وزارت دفاع 032043ز - 3 اوت - درباره وضعیت صندوق امانی و پیش بینی ها
موضوع: جلسه بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران
1- مرجع الف و ب برنامه پیشنهادی بررسی خریدهای نظامی خارجی ایران زمانبندی شده برای 22-24 اوت 1979 را مورد بررسی قرار داده است.
2- نمایندگانی که از هیأت مستشاری در این کنفرانس حضور خواهند داشت عبارتند از سرهنگ دیویس، ناوسروان انگلمن، و استوار یکم ریگان. آنها در روز 21 اوت وارد واشنگتن خواهند شد. درخواست رزرو هتل در مجتمع کریستال را برای شب های 21 تا 24 اوت 1979 دارند. همچنین خواهشمند است فردی را که باید در واشنگتن با او تماس بگیریم و تأیید رزرو هتل را تا شب 17 اوت 1979 به اطلاع ما برسانید.
3- نمایندگان هیأت مستشاری در تاریخ 25 ات 79 واشنگتن را به مقصد دنور ترک خواهند کرد و تقاضا دارند جلسه گزارش مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی برای روز 27 اوت برنامه ریزی شود و روز 28 اوت نیز در صورت نیاز ما در اختیارمان قرار گیرد. خواهشمند است طرف تماس در مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی را معرفی کنید و برای روزهای 25 تا 28 برایمان هتل رزرو نمایید.
4- هیأت مستشاری اطلاعات اضافی را که در مرجع پ در مورد صندوق امانی ارایه شده بود، مرور کرده است. ما همچنین از نیروهای مختلف ارتش ایران و وزارت دفاع ملی این کشور خواسته ایم سئوالات خود را مطرح کنند. سئوالات دولت موقت ایران که باید در کنفرانس اوت به آن پاسخ دهیم قبل از ورودمان به واشنگتن برایتان ارسال می گردد.
دیویس
جلسه 14 اوت در رابطه با تدارکات نظامی
سند شماره 184
سرّی14 اوت 1979- 23 مرداد 1358
از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سیبه: سفارت آمریکا، تهران
موضوع: جلسه 14 اوت در رابطه با تدارکات نظامی
1- (سرّی- تمام متن)
2- امیدواریم بتوان از مسئله اقلام حساس طفره رفت. در حال بررسی این موضوع هستیم
ص: 447
و قصد داریم در آینده توضیح جامعی در ارتباط با موضع ایالات متحده ارایه دهیم.
3- چنانچه خبرنگاران ایرانی درباره ارسال اقلام حساس در این جلسه پرسیدند، می توانید بگویید تا زمانی که ایالات متحده از امنیت کافی این اقلام در تأسیسات ایران اطمینان حاصل نکند، نمی تواند با ارسال اقلام مزبور موافقت کند. چنانکه ایرانی ها می دانند، ما یک موافقت نامه متقابل برای حفاظت از اطلاعات و تجهیزات طبقه بندی شده امضا کرده ایم و در حال حاضر نمی توانیم تأیید کنیم که حفاظت های مورد نظر در ایران تضمین شده است.
4- اساساً فکر می کنیم در ارتباط با تدارک قطعات یدکی، توپ در زمین ایرانی ها باشد. ما منتظر دستور آنها در ارتباط با نحوه تحویل تجهیزات تأیید شده هستیم. ما همچنین منتظر تصمیم ایران برای سفارش تجهیزات نظامی قرارداد 5 میلیون دلاری و همچنین قراردادهای خریدهای نظامی خارجی هستیم که اخیراً برای سفارش های جدید قطعات یدکی به تصویب رساندیم. قرارداد کالیبراسیون موشک های تاو نیز در دست شماست. اگر ایرانی ها درخواست دیگری داشته باشند، با کمال میل آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
ونس
تجهیزات پشتیبانی زمینی موشک های تاو AH-1J برای ایران
سند شماره 185
محرمانه14 اوت 1979- 23 مرداد 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سی
موضوع: تجهیزات پشتیبانی زمینی موشک های تاو AH-1J برای ایران
1- (بدون طبقه بندی ) عطف به فهرست تجهیزات تشکیل دهنده یک مجموعه کامل سیستم موشک تاو و تجهیزات پشتیبانی زمینی (جی.اس.ای) با قید تاریخ و محل حمل.
2- (محرمانه) طبق اظهار نفرات نیروی هوایی اسلامی ایران، تنها بخشی که باید برای کالیبراسیون و آموزش سیستم موشک های تاو راه اندازی شود، ایستگاه آزمایش کارکردی سفارشی اتوماتیک است که اخیراً نصب آن کامل شده است. آنها می گویند هزینه مربوط به آموزش و نصب و کالیبراسیون ایستگاه موضوع قرارداد SAM P2 پرداخت شده، ولی این قراداد هنوز تکمیل نشده است. دو ایستگاه در شیراز و اصفهان قرار دارند.
3- هیأت مستشاری نظامی پیش بینی می کند به دلیل وضعیت امنیتی متزلزل کشور، کالیبراسیون و آموزش سیستم پشتیبانی زمینی موشک های تاو AH-1J در فرودگاه مهرآباد تهران انجام شود. علاوه بر این، می دانیم که سیستم TAFT قابل حمل و انتقال نیست.
4- (محرمانه) به دلیل قصور و یا عدم توانایی نیروی هوایی اسلامی ایران در ارایه فهرستی از تجهیزات و اجزای راه اندازی شده موجود در کشور، لطفاً از آنها درخواست کنید تا فهرستی از کمترین تجهیزات راه اندازی شده سیستم پشتیبانی زمینی را که باید در تهران برای انجام کالیبراسیون و آموزش در اختیار تیم قرار گیرد، اعلام کنند. ما می خواهیم به نیروی هوایی
ص: 448
اسلامی ایران و تیم کارشناسان اعزامی کمک کنیم تا در کمترین مدت ممکن کار را تکمیل کنند. با وجود این، به دلیل نبود دانش کارشناسی کافی در اختیار هیأت مستشاری و همچنین در نیروی هوایی اسلامی ایران، دشوار می توانیم تجهیزات لازم برای این کار را مشخص کنیم. ضمناً آیا آموزش ها می تواند در تهران انجام شود لطفاً به ما اطلاع دهید.
دیویس
بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران 24-22 اوت
سند شماره 186
محرمانه16 اوت 1979 – 25 مرداد 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
موضوع: بررسی برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران 24-22 اوت
1- (محرمانه) در تاریخ 14 اوت 1979 مذاکراتی برای بررسی نظرات ایران درباره برنامه خریدهای نظامی خارجی، صندوق امانی، و از سرگیری پشتیبانی های نظامی از این کشور با مقامات دولت موقت ایران انجام دادیم. مقامات ایرانی شامل دکتر یزدی (وزیر امور خارجه)، تیمسار ریاحی (وزیر دفاع ملی)، تیمسار صفری (مسئول پشتیبانی نیروی هوایی اسلامی ایران)، و سرهنگ کامکار (معاون وزیر دفاع در امور تسلیحاتی) بود. آقای لینگن (کاردار)، آقای تامست (نماینده سیاسی-نظامی سفارت)، و سرهنگ دیویس (فرمانده هیأت مستشاری نظامی) نیز نمایندگان دولت ایالات متحده در این جلسه بودند.
2- در طول این ملاقات، دولت موقت ایران خواستار دریافت اطلاعات تفصیلی در خصوص قراردادهای برنامه خریدهای نظامی خارجی و وضعیت صندوق امانی شد. شرح اطلاعاتی که دولت موقت ایران تقاضا کرده است برای اطلاع شما ارسال می گردد. پاسخ تفصیلی به این سئوالات (در صورت امکان با قالب درخواستی) می تواند در رفع شک و تردیدهای دولت موقت ایران در ارتباط با برنامه خرید های نظامی خارجی و مدیریت آن از سوی ما مفید باشد. البته می دانیم که بخش اعظم اطلاعات درخواستی ایران در ارتباط با قراردادهای برنامه خریدهای نظامی خارجی، قبلاً در قالب صورتحساب های سه ماهانه در اختیار ایران قرار گرفته است. ما این مسئله را به نمایندگان دولت ایران تأکید کردیم. همچنین خاطر نشان شد که هدف از جلسه 22 تا 24 اوت ارایه تصویر کاملی از برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران و صندوق امانی این کشور است.
3- اطلاعات دقیقی که دولت موقت ایران در جلسه 14 اوت از ما تقاضا کرد به شرح زیر است:
اطلاعات درخواستی در ارتباط با هر یک از قرادادهای خریدهای نظامی خارجی:
1- قرارداد خرید نظامی خارجی
2- شرح اقلام و یا خدمات خریداری شده
ص: 449
3- میزان اقلام خریداری شده و یا نفر- ماه نیروها
4- هزینه تقریبی هر قرارداد شامل هزینه بسته بندی، جعبه بندی، حمل تا محل بارگیری، هزینه های اداری و غیره.
الف- ارزش قرارداد اولیه
ب- ارزش قرارداد(های) اصلاح شده
5- مبلغ واقعی که بابت هر قرارداد هزینه شده است، شامل هزینه بسته بندی، حمل تا محل بارگیری، هزینه های اداری و غیره.
الف- ارزش قرارداد اولیه
ب- ارزش قرارداد(های) اصلاح شده
6- مبالغ پرداخت شده از سوی دولت ایران
7- مقدار اقلام یا (چنانچه خدمات است) نفر- ماه نیروها که تحت قرارداد تحویل یا انجام شده
توضیح: در صورت عدم دسترسی به ارقام مربوط به مقدار اقلام تحویل شده، درصد آن ذکر شود.
8- هزینه اقلام تحویل شده و یا خدمات ارایه شده
9- آیا قرارداد لغو شده است یا خیر.
10- کل خسارت لغو قراردادها
11- میزان خسارات لغو قراردادها که از محل حساب صندوق امانی به تولید کنندگان پرداخت شده است.
12- مبالغی که از فروش مجدد اقلام موضوع قراردادهای لغو شده جبران شده است.
13- مبلغ مورد نیاز برای تکمیل قراردادها
توضیح: جدول فوق باید برای هر یک از قراردادهای وزارت دفاع ملی ایران به صورت جداگانه در اختیار نیروهای سه گانه (ارتش، نیروی هوایی، نیروی دریایی) قرار گیرد.
(توضیح هیأت مستشاری نظامی: مورد شماره 13 بیانگر تمایل دولت موقت ایران برای بازگشت به فرایند تصمیم گیری در مورد صندوق امانی و یادداشت تفاهم است. آنها به اطلاعات فوق نیاز دارند تا خودشان تصمیم بگیرند آیا قراردادی باید لغو شود (یا باید لغو می شده) یا خیر.)
اطلاعات لازم در ارتباط با حساب صندوق امانی
1- قیمت کل تمامی قراردادهای امضا شده بین ایالات متحده و دولت های ایران از زمان شروع برنامه خریدهای نظامی خارجی، شامل هزینه تجهیزات، خدمات، بسته بندی، جعبه بندی،
ص: 450
حمل تا محل بارگیری، هزینه های اداری، و غیره
2- کل مبالغی که دولت ایالات متحده در ارتباط با موضوع بند یک فوق از دولت ایران دریافت کرده است
3- کل مبالغی که دولت ایالات متحده برای همه قراردادها هزینه کرده است، شامل پرداخت به تولیدکنندگان، هزینه بسته بندی، جعبه بندی، حمل تا محل بارگیری، هزینه های اداری و غیره
4- قیمت کل تجهیزات و خدمات تحویل شده به دولت ایران
5- فهرست پرداخت های انجام شده از محل حساب صندوق امانی از تاریخ ژانویه 1979 به تفکیک اقلام
6- کل مبالغ جبران شده از محل فروش مجدد اقلام موضوع قراردادهای لغو شده (چه مسترد شده باشد و چه نشده باشد)
7- موجودی کنونی حساب صندوق امانی
8- قیمت تقریبی تجهیزاتی که قرار است فروخته شود
9- موجودی تقریبی حساب صندوق امانی پس از تسویه حساب نهایی
10- کل خسارات مالی مرتبط با قراردادهای لغو شده
11- کل هزینه لغو قراردادها از محل صندوق امانی
قطعات یدکی
1- فهرست اقلام آماده برای حمل
2- فهرست اقلامی که در حال تولید هستند
3- فهرست اقلام تعمیری که هنوز بازگردانده نشده اند
4- فهرست نشریات و جزوات فنی که آماده حمل است
5- جدول زمان بندی برای تحویل اقلام فوق
6- قطعات یدکی به ارزش 5/5 میلیون دلار باید از طریق یک حساب جداگانه خریداری شود
***
4- دولت موقت ایران بیشتر دلمشغول نوع و ارزش اقلام لغو شده، میزان جبران منابع مالی از محل لغو این قراردادها و مبالغ پرداخت شده بابت خسارات مالی ناشی از لغو این قراردادها (مورد به مورد) است. کنفرانس ماه اوت می تواند با ارایه پاسخ های تفصیلی در خصوص خسارات مالی خاتمه قراردادها، تسویه متقابل وجوه، ارزش زیادی برای دولت موقت ایران داشته باشد. ما درک می کنیم که درخواست ایران برای اطلاعات مربوط به برنامه خریدهای نظامی خارجی از تاریخ شروع آن (یعنی 1966) غیر واقع بینانه است. به اعتقاد ما روشن شدن
ص: 451
وضعیت قراردادهای مربوط به خریدهای نظامی خارجی که پیش از انقلاب امضا شده و در حال اجرا بود، کافی خواهد بود.
5- درخواست ایران برای دریافت این حجم عظیم از اطلاعات تفصیلی بیانگر تمایل و همچنین ناتوانی دولت موقت ایران برای درک بزرگی برنامه خریدهای نظامی خارجی است. تنها راه فهماندن برنامه خریدهای نظامی خارجی اجرای یک برنامه آموزشی گسترده در این ارتباط است که غالباً باید از مراحل بسیار ابتدایی آغاز شود.
دیویس
صورتحساب هزینه های خریدهای نظامی خارجی
سند شماره 187
17 اوت 1979- 26 مرداد 1358
از: نماینده ارشد دفاعی، سفارت آمریکا، تهران- سرهنگ دیویس
به: معاون وزارت دفاع ملی ایران- سرهنگ کامکار
مرجع: نامه وزارت دفاع ملی ایران - 303-306-03-2-80 -23 ژوئن 1979
موضوع: صورتحساب هزینه های خریدهای نظامی خارجی
1- اطلاعات زیر در ارتباط با سئوالات شما در نامه فوق الذکر به دستمان رسیده است:
الف- برنامه اف-16 - قراردادهای STA و STY
(1) طبق گزارش های نیروی هوایی از تاریخ 6 ژوییه مبالغ تقریبی خسارات مالی ناشی از خاتمه این قراردادها برابر است با:
STA AIR FRAME0/25 میلیون دلار(بدون هزینه های اداری)
STB-STY SUPPORT3/59 میلیون دلار(بدون هزینه های اداری)
مبلغ کل3/84 میلیون دلار
(2) برآورد منابع مالی مورد نیاز به مبلغ (7/156 میلیون دلار) در صورتحساب هزینه ماه مارس 1979 بر اساس برآوردهای آن زمان از سوی نیروی هوایی صورت گرفته بود. متعاقب آن، برآوردهای اصلاح شده مبلغ فوق را به 4/102 میلیون دلار کاهش داد (گزارش ماه می 1979). اصلاح برآوردها بر اساس فروش تجهیزات به سایر مشتریان، مبلغ کل فوق را به 3/84 میلیون دلار کاهش داده است.
ب- قراردادهای مربوط به ایستگاه آزمایش کارکردی اتوماتیک سفارشی برای سال مالی 1979 (AAJ, AAK, AAL, AAM, AAH):
(1) مبلغ تقریبی مذکور در صورتحساب ماه مارس 1979 شامل هزینه های ضروری تا پایان سپتامبر 1979 بود، که عبارت بودند از:
(توجه داشته باشید که هزینه های ضروری شامل برخی قراردادهای مربوط به سال مالی
ص: 452
1978 نیز هستند که هنوز مفتوح است.)
قراردادهای سال مالی 1979 3/72 میلیون دلار
قراردادهای سال مالی 19783/27 میلیون دلار
مبلغ کل 6/99 میلیون دلار
(2) از این مبالغ پیش بینی شده، هزینه های واقعی زیر در طول ماه ژوئن 1979 گزارش شد، و در صورتحساب ماه ژوئن 1979 ملحوظ خواهد شد.
قراردادهای سال مالی 1979 3/47 میلیون دلار
قراردادهای سال مالی 1978 8/7 میلیون دلار
مبلغ کل 1/55 میلیون دلار
(3) هزینه تخلیه نیروهای آمریکایی و بستگانشان که در چارچوب این قراردادها پوشش داده شده است، و همچنین هزینه بازگرداندن اسباب و اثاثیه و سایر مطالبات و ادعاها از مبلغ این قراردادها کسر خواهد شد.
مبلغ دقیق هزینه ها ممکن است تا چندین ماه دیگر مشخص نشود.
پ- قرارداد پشتیبانی برای هلیکوپترها و سایر قراردادهای خدماتی با پیمانکاران (قراردادهای خریدهای نظامی خارجی با شناسه VZZ, WAK, WAL, WAG, Ect):
فهرست اقلام تحویلی که به همراه صورتحساب ها ارایه شده است نشان می دهد که منابع مالی مورد نیاز در ستون 12 فرم شماره 645 وزارت دفاع، به استثنای برآورد مبالغ مورد نیاز، کاهش یافته است. از مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی خواسته ایم که در پیش بینی منابع مالی لازم در صورتحساب های آتی اش این مبلغ را کاهش دهد. در صورت امکان، آن را برایتان ارسال خواهیم کرد.
ت- انتقال نامناسب وجوه از حساب دارایی XFT به قراردادهای خریدهای نظامی خارجی
(1) موشک های فونیکس (ABS): موشک ها تولید شده اند و هزینه آنها بر عهده ایران است. جدول زمانبندی پرداخت ها که در آوریل 1979 از نیروی دریایی ایالات متحده دریافت شد بیانگر منابع مالی مورد نیازی بالغ بر 7/177 میلیون دلار است. مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی بابت تحویل اقلام و پیشرفت کار بعلاوه مبلغ اضافی پیش بینی شده بابت خسارات ناشی از خاتمه قراردادها تا پایان سپتامبر 1979 مبلغی برابر با 7/177 میلیون دلار ایران را بدهکار کرد. به منظور پوشش این هزینه ها، مبلغ 5/41 دلار از حساب دارایی XFT برداشت شد. یک جدول زمانبندی اصلاح شده برای پرداخت ها از تاریخ 9 ژوییه 1979، از
ص: 453
سوی مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی برایمان ارسال شده است که نشان می دهد ظاهراً برآوردهای قبلی خیلی بالا بوده است. پس از محاسبه نهایی صورتحساب هزینه های ماه ژوئن مبالغ اضافی به حساب دارایی XFT مسترد خواهد شد.
(2) رویه مشابهی در خصوص موارد زیر به کار بسته خواهد شد:
قراردادارزشتحویل های گزارش شدهتوضیحات
VHU238693 دلار448987 دلارمبالغ انتقال یافته از XFT بابت هزینه تحویل ها
در ارتباط با این قرارداد، هزینه تحویل یکی از اقلام اشتباهاً دو بار قید شده بود که ارتش آمریکا در حال اصلاح این مورد است. پس از اصلاح این مورد از سوی مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی، وجوه اضافی به حساب دارایی بازگردانده خواهد شد. مبلغ صحیحِ ارزش اقلام تحویل شده برابر است با 00/214594 دلار.
CSF3926298 دلار5582726 دلارمبالغ انتقال یافته از XFT بابت هزینه تحویل ها
ارتش آمریکا صحت مبالغ گزارش شده برای اقلام تحویلی را مجدداً تأیید می نماید. این قرارداد به منظور درخواست اقلام اضافی چهار ماه تمدید شد (مارس-ژوییه 1976).
TZE100441 دلار192293 دلارمبالغ انتقال یافته از XFT بابت هزینه تحویل ها
ارتش آمریکا صحت مبالغ گزارش شده برای اقلام تحویلی را مجدداً تأیید می نماید. این قرارداد در حال بسته شدن است. توضیح اقلام تحویلی به ارزش 27/91851 دلار مذکور در فهرست مربوط به اقلام تحویلی خریدهای نظامی خارجی به دفتر شما ارسال شده است.
ث- قرارداد WFA
مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی دستوری مبنی بر لغو این قرارداد دریافت نکرده بود. این دستور هم اینک تأیید شده و قرارداد مذکور در صورتحساب آتی هزینه منظور نخواهد شد. مبلغ 608044 دلاری که بابت این قرارداد از سوی ایران پرداخت شده بود، در
ص: 454
تاریخ 10 ژانویه 1979 دریافت شده و مبلغ مذکور تا شروع اجرای قرارداد در صندوق دارایی XFT نگهداری می شد. این مبلغ به حساب XFT مسترد خواهد شد.
ج- هزینه های خاتمه قراردادها
این سئوال را به سازمان مساعدت های امنیتی ارسال داشتیم ولی آنها به خوبی سئوال مذکور را درک نکردند. این مسئله در جلسه ای که در تاریخ 22 تا 24 اوت 1979 در واشنگتن در ارتباط با خریدهای نظامی خارجی برگزار خواهد شد، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. اطلاعات اضافی پس از بازگشتمان از واشنگتن ارایه خواهد شد.
2- خوشحال می شوم که من و یا کارمندانم بتوانیم کمک بیشتری به شما بکنیم.
رونالد آر. دیویس
سرهنگ نیروی هوایی آمریکا
نماینده دفاعی
ملاقات با وزیر امور خارجه و وزیر دفاع ایران
سند شماره 188
محرمانه19 اوت 1979- 28 مرداد 1358
از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
موضوع: ملاقات با وزیر امور خارجه و وزیر دفاع ایران
1- (محرمانه- تمام متن)
2- این پیام شامل خلاصه مذاکرات انجام شده در ملاقات 14 اوت با وزیر امور خارجه دولت موقت ایران و وزیر دفاع ملی ایران است. هیأت ایرانی شامل مقامات زیر بود: دکتر یزدی (وزیر امور خارجه) که در رأس هیأت بود، سرتیپ ریاحی (وزیر دفاع ملی ایران)، سرتیپ صفری (مسئول بخش پشتیبانی نیروی هوایی جمهوری اسلامی)، سرهنگ کامکار (مسئول بخش تسلیحات در وزارت دفاع ملی)، آقای بایندر (رئیس اداره چهارم سیاسی) و آقای بهرامی (دستیار سرهنگ کامکار). نمایندگان آمریکا نیز عبارت بودند از آقای لینگن (کاردار آمریکا)، آقای تامست (کفیل کنسول سیاسی) و سرهنگ دیویس (رئیس ستاد هیأت مستشاری نظامی). این ملاقات اصولاً به درخواست سفارت و در حکم یک ملاقات کاری به منظور بحث و بررسی و شفاف سازی یادداشت دیپلماتیک وزارت امور خارجه ایران در مورد برنامه پشتیبانی نظامی، درخواست شده بود.
3- کاردار آمریکا بار دیگر بر استقبال دولت آمریکا از روابط با ایران تأکید کرد و توضیح داد که قصد ما از برگزاری این جلسه تلاش برای شفاف سازی مسایل مربوط به برنامه پشتیبانی های نظامی است. ایشان اظهار داشت تلاش ما از فوریه 1979 این بوده که صندوق امانی در وضعیتی باشد که توان تسویه دیون را داشته و موجب نشود کل برنامه خریدهای
ص: 455
نظامی خارجی با ایران به خطر بیفتد. وقتی کاردار قدری در مورد پیشینه صندوق امانی توضیح داد، یزدی به دو سند که قبلاً در مورد همین مسئله در اختیارش قرار داده بودیم اشاره کرد و گفت که این توضیحات ضرورتی ندارد، و اینکه آنها خواهان اطلاعات دقیق تری در مورد برنامه خریدهای نظامی خارجی هستند. سپس سرهنگ کامکار فهرست سئوالاتی را که ایرانی ها مایل بودند به آنها پاسخ دهیم ارایه داد (این سئوالات در تلکسی که برای بخش خاور نزدیک- ایران ارسال شد، گنجانده شده است.)
4- کاردار توضیح داد که مقصود از برگزاری جلسه ی ماه اوت در واشنگتن دقیقاً بحث بر سر همین مسایل است، و بار دیگر دولت ایران را تشویق به شرکت در این جلسه کرد. ولی هیأت ایرانی به درخواستِ کاردار توجهی نکرد، و به همین دلیل کاردار توضیح داد چنانچه ایران نماینده ای به این جلسه اعزام نکند، هیأت مستشاری نظامی تلاش خواهد کرد به نحو احسن نظرات دولت ایران را در این جلسه انعکاس دهد. سرهنگ دیویس نیز گفت که بخش اعظم اطلاعاتی که در خصوص برنامه خریدهای نظامی خارجی درخواست شده است، به استثنای فهرست مفصل هزینه خاتمه قراردادها، در صورتحساب های سه ماهه ای که به دولت ایران ارایه می شود، قید شده است، و برای مثال چند نمونه از صورتحساب های ماه مارس را ذکر کرد، که فهرست تحویل اقلام و صورتحساب کل دارایی را شامل می شد که همه آنها برای دکتر یزدی بسیار جالب بود. سرهنگ دیویس تقریباً 45 دقیقه را صرف توضیح روند تهیه صورتحساب و پاسخ دادن به سئوالات دکتر یزدی درباره حساب صندوق امانی ایران کرد. در طول این «مدت آموزشی» و تا مدتی بعد از آن نمایندگان ایران به زبان فارسی بین خود صحبت می کردند و گویا یزدی از ارایه این همه اطلاعات قدری متعجب شده بود (البته ایشان در ملاقاتی که اخیراً کاردار با نخست وزیر ایران داشت به کاردار گفته بودند که دولت آمریکا از سال 1966 تا کنون هیچگونه فاکتوری در اختیار ایران قرار نداده است.)
5- در این زمان آقای بهرامی اذعان کرد که بخش اعظم اطلاعات در اختیار آنها قرار گرفته است، ولی گفت «اطلاعاتی که به ما اجازه می دهد حساب هایمان را ببندیم» هنوز به آنها ارایه نشده است، و افزود هر چند که اطلاعات مورد نظر آنها را در اختیارشان قرار داده ایم ولی آنها جدولی می خواهند که نشان دهد از سال 1966 بابت هر خرید چه مبلغی پرداخت شده است. سرهنگ دیویس گفت احتمالاً قادر به ارایه این نوع اطلاعات نخواهیم بود ولی سعی می کنیم حتی المقدور اطلاعات درخواستی ایران را تهیه کنیم. کاردار برای اینکه بزرگی و حجم کارِ تجدید ساختار برنامه خریدهای نظامی خارجی را نشان دهد، بخشی از تلکس وزیر دفاع را که به «کل جامعه درگیر در این برنامه» اشاره داشت برای هیأت ایرانی قرائت کرد.
6- سرهنگ دیویس در پاسخ به سئوالات یزدی در ارتباط با حساب و کتاب نهایی قراردادهای خاتمه یافته توضیح داد که احتمالاً حساب و کتاب این نوع قراردادها به دلیل پر شمار بودن پیمانکاران فرعی درگیر در قراردادها، که در بسیاری موارد مستلزم مذاکره با آنها و
ص: 456
تعیین خسارت خاتمه قراردادها خواهد بود، یک سال به طول می انجامد.
7- آقای بهرامی تأکید کرد که ایران باید بداند دارد چه مبلغی را صرف قراردادهای مفتوح می کند، و گفت آمریکا باید «خط روشنی بین معاملات رژیم گذشته و معاملات جدید بکشد.» یزدی اذعان کرد که «رویه های حسابرسی ما را درک می کند، و یا اینکه حداقل حالا برایش قابل درک تر است.» یزدی درخواست کرد که حساب ها به 3 گروه تقسیم شوند، ابتدا حساب قراردادهای انجام شده (که باید حسابرسی شوند)، دوم حساب قراردادهای لغو شده، و سوم حساب قراردادهای مفتوح. ما گفتیم که قراردادهای لغوشده «بسیار دردسرساز» است و اینکه برخی از قراردادها قبلاً لغو شده اند ولی بعداً ایرانی ها گفته اند که تجهیزات سفارش شده را می خواهند. سرهنگ دیویس مورد آر.اف-4 ای را مثال زد و جزییات آن و همچنین دلیل و منافع لغو قرارداد آر.اف-4 ای و ادامه تولید موتورها را برای دولت ایران شرح داد.
8- تیسمار ریاحی گفت باید وضعیت هر یک از مواردی که لغو شده است روشن شود و یزدی نیز اظهار داشت که دولت ایران مایل است «مورد به مورد» قراردادهایی را که لغو شده و یا آنهایی را که موضوع آن هنوز در حال تولید است، بررسی کند.
9- همین مسئله منجر به بحثی طولانی در مورد نحوه تأمین مالی سفارش های جدید شد. یزدی در ابتدا با تأکید بسیار، و سپس با تأکید کمتری، اصرار داشت که حساب وجوه جدید کاملاً از صندوق امانی قدیم جدا شود. او اظهار داشت نمی تواند قبول کند در صورت اتمام اعتبار صندوق امانی، از وجوه سفارش های جدید برای تأمین اعتبار آن استفاده شود. کاردار گفت موضع دولت ایران را درک می کند و سپس موضع دولت آمریکا را نیز بازگو کرد. (سئوال از وزیر امور خارجه و وزیر دفاع: آیا دولت آمریکا در این مورد انعطاف نشان خواهد داد؟ احساس می کنیم که مسئله ی چندان مهمی نباشد، به ویژه با توجه به وضعیت کنونی صندوق امانی، ولی گویا دولت ایران این مسئله را خیلی اساسی می داند.) سرهنگ دیویس توضیح داد که دولت آمریکا در ارتباط با تعیین روند معاملات برای سفارش های جدید امتیازاتی داده است و به یزدی یادآور شد که دولت علناً از وزارت دفاع انتقاد کرده که چرا پول کافی برای پرداخت خسارات ناشی از لغو قراردادها از ایران دریافت نکرده است.
10- مسئله شرکت حمل و نقل بار دیگر مطرح شد و آقای بایندر از اینکه برخی پیمانکاران آمریکایی اموال و حساب های بانکی ایران را توقیف کرده اند (مثلاً شرکت EDS) ابراز ناخشنودی کرد. بحث بر سر این مسئله و همچنین پرونده مربوط به شرکت بهرینگ به این تصمیم ختم شد که مبالغی پول به منظور تأمین هزینه های قانونی و تضمین عدم توقیف قطعات سفارش شده، در یک حساب امانی سپرده شود.
11- کاردار به یزدی خاطر نشان کرد که ما هنوز منتظر مذاکره بر سر هواپیماهای اف-14 هستیم و یزدی نیز اذعان داشت که قرار است محل، زمان و سایر اطلاعات مربوط به مذاکرات را به اطلاع ما برساند.
ص: 457
12- ما نامه پیشنهاد برای آزمایش کالیبراسیون موشک های تاو را به سرهنگ کامکار تسلیم کردیم.
13- کاردار تأکید کرد که ایران اجازه ورود آمریکایی ها را به «خلیج [فارس]» و مناطق دیگر بدهد تا آنها اموال متعلق به دولت آمریکا را از این اماکن منتقل کنند. دکتر یزدی گفت دارد در این ارتباط «سخت تلاش» می کند (در نتیجه این مذاکرات، کاردار به پیوست یک نامه، فهرستی از اموال نظامی و پرونده های دولت آمریکا را که هنوز در دسترس ما قرار نگرفته است، برای یزدی ارسال کرد.)
برنامه خریدهای خارجی ایران
سند شماره 189
محرمانه28 اوت 1979- 6 شهریور 1358
موضوع: برنامه خریدهای خارجی ایران
وضعیت موجودی مربوط به اقلام تحویل نشده
(مبالغ به میلیون دلار)
شرحمبلغ
موجودی صندوق مربوط به اقلام تحویل نشده از تاریخ 1 ژانویه 197912581
منهای هزینه کاهش قراردادها که تا 31 ژوییه انجام شد4797-
منهای هزینه قراردادهایی که قرار است کاهش یابد4800-
مبالغ تقریبی مربوط به اقلام تحویل نشده از تاریخ 1 ژانویه منهای خسارات ناشی از کاهش قراردادها2984+
منهای مبالغ مربوط به اقلام تحویل شده که قبل از 11 فوریه 1979 صورت گرفته ولی بعد از 1 ژانویه 1979
ثبت شده است395-
منهای ارزش تقریبی اقلام و خدماتی که تحویل شده ولی ثبت نگردیده است1500-
منهای ارزش تقریبی نهایی قراردادهای خاتمه یافته
(یعنی هزینه های باقیمانده دولت موقت ایران بابت خاتمه قراردادها پس از استرداد مبالغ حاصل از فروش اقلام سفارش ایران به مشتریان دیگر)700-1
خالص موجودی برای تحویل اقلام 389+3
مبالغ مربوط به اقلامی که موقتاً در انبار نگهداری می شوند40
ص: 458
مبالغ مربوط به اقلام تعمیری10
مبالغ مربوط به تکمیل دوره های آموزشی 55
مبالغ مربوط به برنامه هایی که مجوز تحویل گرفته اند250
مبالغ مربوط به برنامه هایی که مجوز تحویل نگرفته اند342
خالص موجودی برای تحویل اقلام389+3
1- با فرض فروش 208 موشک هارپون، 150 موشک فونیکس، و 258 موشک استاندارد، و شامل همه قراردادهای لغو شده مربوط به مهمات برای ارتش و ALQ-119 pods.
2- مهمات برای نیروی هوایی.
3- محاسبات مذکور در این سند برآوردهای کلی است که بر اساس داده های ناقص حسابداری صورت گرفته و هنوز قابل انتشار نیست.
وضعیت صندوق امانی ایران در سال تقویمی 1979
(بر اساس تکمیل اقدامات برنامه ریزی شده)
شرح3 فوریه-
31 ژوییه1 اوت-
30 سپتامبر1 اکتبر-
31 دسامبرژانویه-
مارس 80پس از آن
موجودی در شروع دوره9/6390/5353/3394/1929/132
هزینه خاتمه قراردادها 4/7087/2120/2039/1299/145
استرداد مبالغ حاصل از فروش اقلام سفارش ایران 5/6030/171/564/700/95
بودجه تکمیلی نیروی دریایی آمریکا5/49000-0/70
سایر بودجه های تکمیلی آمریکا6/751/76/29/232/2
خریدهای نظامی خارجی8/225/25/535/468/22
سایر مبالغ مسترد شده به صندوق6/144/70--
موجودی پایان دوره0/5353/3394/1929/1320/82
1- هنوز اطلاعات زیادی در مورد برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران نامعلوم است. این اطلاعات شامل هزینه های نهایی خاتمه قراردادها، امکان فروش بیشتر اقلام سفارشی ایران به مشتریان دیگر، محاسبه نهایی سهم دولت موقت ایران در برنامه سی.جی. 993، و قیمت گذاری
ص: 459
نهایی اقلامی که از پیمانکاران آمریکایی تأمین می شود. تا زمانی که این مبالغ مشخص نشود (و یا اینکه مبالغ تقریبی به حقیقت نزدیکتر نشود) نمی توان کاملاً مشخص کرد که آیا دارایی های موجود و بالقوه صندوق امانی برای تسویه بدهی ها کافی است یا خیر.
حق العمل مأموران خرید
سند شماره 190
محرمانه29 اوت 1979- 7 شهریور 1358
از: وزارت امور خارجه آمریکا، واشنگتن دی.سیبه: سفارت آمریکا، تهران
موضوع: حق العمل مأموران خرید
1- (استفاده محدود اداری- تمام متن)
2- وکیل جان وستبرگ قصد دارد مشخص نماید که از چه زمانی وزارت جنگ یا سایر سازمانهای دولت ایران استفاده از مأموران خرید یا واسطه ها را در قراردادهای دفاعی ممنوع کرده است. فکر می کنیم مدارکی در همین ارتباط از تیمسار توفانیان و یا سایر مقامات در بین سال های 1972 تا 1975 در «بایگانی دایمی» دفتر سیاسی - نظامی موجود باشد. خواهشمند است این بایگانی را جستجو کنید و هر گونه مدرک رسمی مرتبط یا گزارش سفارت را که به ممنوعیت پرداخت حق العمل به مأموران خرید از سوی دولت ایران ارتباط دارد، برایمان پُست کنید.
ونس
بررسی برنامه معاملات تسلیحاتی خارجی ایران
سند شماره 191
30 اوت 1979- 8 شهریور 1358
از: سرلشگر فیلیپ گاست- نماینده ارشد وزارت دفاعبه: وزیر دفاع ملی ایران
موضوع: بررسی برنامه معاملات تسلیحاتی خارجی ایران
1- در نامه مورخ 9 اوت 1979 اطلاع داده بودیم که کلیت برنامه خریدهای نظامی خارجی ایران در جلسه ای که از تاریخ 22 تا 24 اوت 1979 در واشنگتن برگزار می شود، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. علاوه بر این، در نامه 9 اوت از شما درخواست شده بود که چنانچه دولت متبوعتان سئوالی در خصوص برنامه خریدهای نظامی خارجی دارد، آن را مطرح سازید تا در این جلسه مورد بررسی قرار گیرد. سئوالاتی که شما در تاریخ 14 اوت 1979 به ستاد اینجانب تسلیم کردید به واشنگتن ارسال شد تا مورد بررسی قرار گیرد. سه نفر از اعضای ستاد اینجانب برای شرکت در جلسه فوق به واشنگتن رفته اند و در تاریخ 6 سپتامبر به ایران باز می گردند.
2- دولت ایالات متحده از من خواسته است تا اطلاعات زیر را در اختیار دولت موقت ایران قرار دهم. دولت آمریکا به این نتیجه رسیده است که ارایه اطلاعات مفصلی که ایران درخواست کرده است مستلزم انجام تلاش فوق العاده ایست. این تلاش مستلزم آن است که 10 نفر به مدت 6 ماه در مرکز امور مالی مساعدت های امنیتی در دنور، کلرادو، مشغول کار باشند.
ص: 460
این نوع بازسازی پرونده تا به حال از سوی دولت آمریکا برای هیچ کشوری صورت نگرفته است. با وجود این، دولت ایالات متحده به مزایای متقابل این نوع بازسازی اذعان دارد و مایل است در این ارتباط پیشنهادهای زیر را مطرح سازد:
الف- دولت موقت ایران هفت نماینده و مرکز امور مالی مساعدت های امنیتی سه نماینده برای بازسازی مورد به مورد قراردادها مشخص نمایند. مرکز امور مالی مساعدت های امنیتی دسترسی کامل به پرونده ها و فضای اداری مناسب برای تیم بازسازی را در اختیار این تیم قرار خواهد داد. این نوع ترتیبات، دانش عمیقی در ارتباط با برنامه معاملات تسلیحاتی خارجی در اختیار نمایندگان شما قرار خواهد داد.
ب- دولت موقت ایران می تواند به جای اعزام یک تیم حسابداری از یک شرکت حسابداری معتبر آمریکایی بخواهد خدمات بازسازی پرونده های فوق را به سفارش ایران انجام دهد. می توان از چندین شرکت حسابداری خواست تا پیشنهادهای خود را در این ارتباط ارایه دهند. دولت آمریکا پیش از انتخاب نهایی شرکت حسابداری برای حصول اطمینان از پذیرش آن با دولت موقت ایران مشورت خواهد کرد. اطلاعات مربوط به هزینه خدمات چنین شرکت هایی در حال حاضر در دست نیست.
4- پیشنهادهای ذیل جهت بررسی ایفاد می گردد(1):
الف- نمایندگان دولت موقت ایران شامل معاون وزارت دفاع ملی، نمایندگان سه نیروی ارتش ایران، و دفتر نماینده ارشد دفاعی یک کارگروه مشترک را تشکیل دهند. هدف این گروه تدوین و سازماندهی تمامی اطلاعات گسترده ای خواهد بود که دولت ایالات متحده می تواند در نتیجه کنفرانس اخیر واشنگتن ارایه دهد. لازم است وزارت دفاع ملی و نیروهای سه گانه ارتش کلیه پرونده های مربوط به معاملات تسلیحاتی خارجی را ارایه دهند.
ب- وقتی این اطلاعات جمع آوری و سازماندهی شد آنگاه دولت موقت ایران می تواند در مورد قبول یکی از پیشنهادهای ارایه شده از سوی دولت آمریکا در بند 3 تصمیم بگیرد.
5- می توانید برای گفتگو در مورد پیشنهادهای دولت آمریکا با ما تماس بگیرید. ما از برگزاری یک جلسه زودهنگام استقبال می کنیم و معتقدیم اطلاعاتی که در جلسه سپتامبر ارایه می شود باید به محض ابراز تمایل از سوی شما در اختیار نمایندگانتان قرار گیرد.
سرلشگر فیلیپ گاست – نیروی هوایی ایالات متحده
نماینده ارشد دفاعی
رونوشت:
وزیر امور خارجه ایران
معاون وزارت دفاع ملی در امور تسلیحات
ملاقات وابسته دفاعی با رئیس ستاد و معاونت لجستیک نیروی هوایی ایران
1- در اصل سند شماره 3 وجود ندارد.
ص: 461
سند شماره 192
سّری4 سپتامبر 1979- 13 شهریور 1358
از: دفتر وابسته دفاعی، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
موضوع: ملاقات وابسته دفاعی با رئیس ستاد و معاونت لجستیک نیروی هوایی ایران
خلاصه: (سرّی – غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) وابسته دفاعی برای اولین بار ملاقات رسمی با سرلشگر باقری، رئیس جدید ستاد نیروی هوایی ایران، خواهد داشت و دیدار سرتیپ صفری، معاون لجستیکی نیرو را نیز پس خواهد داد. گفتگوها شامل وضعیت سایت های بهشهر و کبکان، بازگشت همافرها بر سر کار، انحلال کمیته ها، فراخواندن سرتیپ های بازنشسته به سر کار، ایبکس، فعالیت های نیروی هوایی در غرب ایران، مشکلات کارگران فیلیپینی در ایران، صنایع هواپیمایی و هواپیماها خواهد بود.
مشروح: الف- (محرمانه) در ساعات واپسین بعداز ظهر یکشنبه 2 سپتامبر، وابسته دفاعی با خودروی خود به پایگاه دوشان تپه رفت تا سرلشگر امیر بهمن باقری، رئیس ستاد نیروی هوایی ایران، و سرتیپ کمال صفری، معاون فرماندهی لجستیک نیروی هوایی را ملاقات کند. ورود از درب اصلی بدون مشکل انجام شد. چهار نگهبان که دو تای آنها با اسلحه ژ-3 ایستاده بودند، به هنگام عبور خودروی ما از درب اصلی، تشریفات نظامی را به جا نیاوردند. از آنجا که تقریباً ساعت 16:00 بود، نفرات بسیار کمی را دیدیم. تقریباً همه دفاتر بسته بود زیرا ساعات کار تا 14:00 بیشتر نیست. (یعنی از زمانی که تیمسار باقری آمده است یک ساعت بیشتر از ساعات عادی). وابسته دفاعی با لباس شخصی بدون همراه و بدون هیچ مانعی وارد ساختمان اصلی شد و به سمت دفتر سرتیپ صفری در طبقه دوم رفت. وابسته دفاعی 10 دقیقه زودتر رسیده بود و فرصت پیدا کرد که (عمدتاً به فارسی) با یک ستوان و چند گروهبان نیروی هوایی صحبت کند. گفتگو بیشتر درباره رئیس جدید، همافرها و ساعات کار بود. ستوان مزبور تیمسار باقری را یک فرمانده منظم و خوب توصیف کرد که کنترل نیروی هوایی را به دست گرفته است. وقتی وابسته دفاعی از گروهبان ها درباره همافرها پرسید آنها با لبخندی که بر چهره شان بود گفتند که حالا همافرها هم باید کار کنند و ریش هایشان را بتراشند. گروهبان ها اونیفورم مرتبی به تن داشتند، کاملاً آنکارد کرده و بسیار منظم بودند. به ویژه از زمانی که تیمسار صفری بازگشته است، آنها با اطمینان به نفس بیشتری نسبت به گذشته حرف می زنند و رفتار می کنند. وقتی از آنها ساعات کار را پرسیدند، گفتند که از هشت صبح تا دو بعداز ظهر است، و توضیح دادند که قبلاً از ساعت هشت صبح تا یک بعد از ظهر بوده است، ولی اخیراً رئیس جدید آن را تا ساعات دو بعد از ظهر اضافه کرده است و حتی ممکن است تا ساعت 3 بعد از ظهر هم اضافه کند.
وابسته دفاعی در حدود 30 دقیقه با سرتیپ صفری ملاقات کرد و سپس [ادامه سند یافت نشد]
حق العمل مأموران
ص: 462
سند شماره 193
استفاده محدود اداری4 سپتامبر 1979- 13 شهریور 1358
از: سفارت آمریکا، تهران- 9760به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
مرجع: وزارت امور خارجه 227721
موضوع: حق العمل مأموران
1- پس از بررسی پرونده های سیاسی- نظامی موجود در سفارت هیچ پاسخ قطعی برای سئوال شما که در تلکس فوق الذکر مطرح کرده بودید، نیافتیم.
تنها اشاره ای که به ممنوعیت پرداخت حق العمل به مأموران در معاملات نظامی یافتیم در صورتجلسه ملاقات دستیار تیمسار توفانیان، هوشنگ دهش، با مقامات هیأت مستشاری نظامی بود که در مورخ 8/11/1973 صورت گرفته بود. طبق این صورتجلسه، دهش گفته بود که دولت ایران شدیداً با پرداخت هرگونه وجه یا پورسانتی در معاملات تسلیحاتی خارجی مخالف است، حتی اگر دولت ایالات متحده نیز احساس کند که چنین هزینه ای در چارچوب ASPR قابل قبول باشد.
2- طبق تلکس شماره 091335ز مورخ ژوییه 1975، ژنرال توفانیان به ژنرال بَِرِت گفته است که «شدیداً و قطعاً با پرداخت هر گونه حق العمل و یا وجوه اضافی دیگری برای تأمین تجهیزات دفاعی مخالف است.»
3- پرونده های موجود در سفارت شامل هیچگونه اطلاعات روشنی درباره نحوه یا زمان ممنوعیت پرداخت حق العمل به مأموران نیستند. مستشاری نظامی پیشنهاد کرده است که این سئوال را از سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی بپرسید. شاید معاون این سازمان اطلاعات بیشتری در مورد این نوع پرونده ها و یا پیشینه این موضوع داشته باشد.
4- سفارت نسخه های مربوط به این اسناد را با نامه برایتان ارسال خواهد کرد.
تامست
هیأت نظامی ایران
سند شماره 194
محرمانه6 سپتامبر 1979- 15 شهریور 1358
از: هیأت مستشاری نظامی آمریکا، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
موضوع: هیأت نظامی ایران
1- چند روز قبل، آقای بهرامی از دفتر معاونت تسلیحاتی وزارت دفاع به هیأت مستشاری نظامی اطلاع داد که پیشنهادی برای استقرار یک هیأت نظامی ایرانی در واشنگتن دی.سی تهیه کرده است. ظاهراً این پیشنهاد در وزارت دفاع در دست بررسی است. بهرامی گفت مأموریت اصلی این هیأت انجام خریدهای تجاری و ارتباط با وزارت دفاع و وزارت امور خارجه آمریکاست. او نظر هیأت مستشاری را در صورت تأیید چنین پیشنهادی از سوی دولت موقت
ص: 463
ایران جویا شد. به بهرامی پاسخ دادیم که هیأت مستشاری قبلاً نیز استقرار یک هیأت ایرانی را در واشنگتن تشویق کرده بود و به اعتقاد ما دولت ایالات متحده از این پیشنهاد استقبال خواهد کرد.
2- در طول گفتگوهای هیأت مستشاری با سرتیپ صفری، معاونت فرماندهی لجستیک ستاد نیروی هوایی، در تاریخ 5 سپتامبر، وی توضیحات بیشتری درباره پیشنهاد فوق ارایه داد. صفری می گوید که نزدیک 50 نفر در این هیأت عضو خواهند بود. علاوه بر اطلاعاتی که بهرامی در اختیار ما گذاشته بود، صفری توضیح داد که نیروی هوایی ایران افسران رابط خود را نظیر افسرانی که در فرماندهی ساز و برگ هوایی در «اُگدن» دارد، به این هیأت منتقل خواهد ساخت. همچنین، هیأت خرید نیروی هوایی ایران نیز از نیویورک در این هیأت ادغام خواهد شد.
3- فکر می کنیم آنها قصد داشته باشند که پرداخت های صندوق امانی خریدهای نظامی خارجی نیز از سوی این هیأت صورت گیرد.
4- تحولات آتی را گزارش خواهیم داد.
پروژه شرکت باوون- مک لفلین- یورک (بی.ام.وای) در MIS
سند شماره 195
محرمانه6 سپتامبر 1979- 15 شهریور 1358
از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی-4662به: سفارت آمریکا، ایران- فوری
موضوع: پروژه شرکت باوون- مک لفلین- یورک (بی.ام.وای) در MIS
1- (محرمانه- تمام متن)
2- در جلسه ای که در تاریخ 6 سپتامبر 1979 در وزارت امور خارجه برگزار شد، رئیس شرکت باوون-مک لفلین-یورک، چارلز برانسن و دستیارانش اطلاع دادند که شرکت متبوعشان نامه ای از سرهنگ کامکار دریافت داشته به این مضمون که شرکت فوق سه متخصص را به مدت شش ماه برای ارزیابی تکمیل پروژه روزآمد کردن تانک های پاکستانی که این شرکت پیش از انقلاب مشغول انجام آن بود به MIS اعزام کند. درخواست دیگری نیز برای اعزام یک نفر متخصص برای تعمیر دستگاه Heattreat در MIS صورت گرفته است. برانسن نظر ما را درباره امنیت کارمندانش در MIS و همچنین معقول بودن کار با ایرانی ها در این برهه جویا شد. به برانسن گفتیم که اصولاً ما از بازگشت شما و تکمیل برنامه روزآمد کردن تانک ها کاملاً حمایت می کنیم، زیرا این امر به نفع آمریکا، ایران و پاکستان خواهد بود. البته به آنها تذکر دادیم که پیش از مبادرت به هر اقدامی ابتدا از امنیت کارمندان خود در ایران اطمینان حاصل کنند. به او قول دادیم که این مطلب را با سفارت در میان خواهیم گذاشت.
3- فکر نمی کنیم اخیراً کسی از مأموران سفارت و یا هیأت مستشاری از MIS دیدار کرده باشد. بهتر است از سرهنگ کامکار بپرسیم که دولت موقت ایران حاضر است چه تدابیر امنیتی برای کارکنان شرکت باوون-مک لفلین-یورک در نظر بگیرد، و از نظر ما حتی بهتر آن است که یک نفر شخصاً وضعیت MIS را از نزدیک بررسی کند. چیزی که به برانسن گفتیم این بود که
ص: 464
حداقل یکی از کارکنان خود را به همراه متخصص دستگاه Heatteart به ایران بفرستد. آنها می توانند ابتدا به سفارت در تهران بیایند تا توضیحات لازم در اختیارشان قرار گیرد و سپس با کامکار مذاکره کنند. آنگاه نفرات شرکت می توانند به همراه نماینده سیاسی- نظامی سفارت به MIS بروند تا شرایط را از نزدیک ارزیابی کنند؛ چه برای روزآمد کردن تانک ها و چه کل تأسیسات. معتقدیم همراهی یکی از کارکنان سفارت با نفرات شرکت در دیدار از MIS می تواند از لحاظ جمع آوری اطلاعات مهم و مفید باشد و همچنین مایلیم نظر شما را در خصوص امکان همراهی و اقامت چند روزه مأمور سفارت در MIS جویا شویم.
4- شرکت باوون- مک لفلین- یورک مدعی است که هیچ مشکل حل نشده خاصی با دولت موقت ایران و یا کارکنان سابقش ندارد. البته پیش از آنکه آنها قطعاً تصمیم به بازگشت بگیرند، باید مسایل زیادی حل شود، ولی مهمتر از همه مسئله امنیت کارکنان در MIS است. ظاهراً کامکار مایل است این کار هر چه زودتر انجام شود و شرکت بی.ام.وای هم حاضر است به محض چراغ سبز ما اقدام کند. بنابراین، خواهشمندیم هر چه سریعتر نظرتان را اعلام کنید.
ونس
[بدون تاریخ]
در پاسخ به تلکس وزارت [امور خارجه] مبنی بر اینکه شرکت باوون-مک لفلین-یورک (بی.ام.وای) به پیشنهاد وزارتخانه برای اعزام یک کارمند شرکت به همراه متخصص دستگاه heattreat و یکی از کارمندان سفارت به MIS برای ارزیابی وضعیت امنیتی آن آمادگی دارد، نماینده گروه مستشاری بلافاصله با سرهنگ کامکار (در وزارت دفاع ملی ایران) و سرهنگ راستین (رئیس پشتیبانی نیروهای زمینی) تماس گرفت. هم اینک منتظر پاسخ رسمی وزارت دفاع ملی هستیم که احتمالاً روز شنبه به دستمان خواهد رسید. احتمالاً جزییات مربوط به سفر (مثلاً محل اقامت و غیره) در همین پاسخ و یا کمی بعد از آن اعلام خواهد شد. هیأت مستشاری هر روز در همین ارتباط با مقامات وزارت دفاع ملی در تماس بوده است. به محض اینکه آنها تصمیم بگیرند و ترتیب این سفر را بدهند، نتایج به واشنگتن اطلاع داده خواهد شد. نماینده سیاسی-نظامی سفارت و نماینده گروه مستشاری (استوار یکم ریگان) نیز نفرات شرکت بی.ام.وای را در سفر به MIS همراهی خواهند کرد.
خرید نظامی خارجی نیروی دریایی اسلامی ایران
سند شماره 196
محرمانه8 سپتامبر 1979- 17 شهریور 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سی
موضوع: خرید نظامی خارجی نیروی دریایی اسلامی ایران
1- (بدون طبقه بندی ) ناخدا سوم هیگبی در روز 5 سپتامبر 1979 با دریادار علوی،
ص: 465
جانشین رئیس ستاد نیروی دریایی، و ناخدا افضلی، مدیر بخش لجستیک نیروی دریایی اسلامی ایران ملاقات کرد.
2- (محرمانه) دریادار علوی اظهار داشت نیروی دریایی اسلامی ایران در تاریخ 9 سپتامبر 1979 درخواستی برای چهار قرارداد خرید نظامی خارجی به هیأت مستشاری نظامی تسلیم خواهد کرد. این قرارداد شامل خرید قطعات برای تعمیر کشتی ها به مبلغ 7 میلیون دلار، مواد خام برای کارگاه کشتی سازی به مبلغ 3 میلیون دلار، انتشارات به مبلغ 1 میلیون دلار، و پشتیبانی دفاتر نیروی دریایی اسلامی ایران در ایالات متحده به مبلغ 50 هزار دلار خواهد بود. نیروی دریایی اسلامی ایران در مذاکرات قبلی اظهار داشته بود که هر گونه درخواست آتی در قالب قراردادهای جدید صورت خواهد گرفت، ولی امروز گویا نظر آنها اضافه کردن این درخواست ها به قراردادهای موجود بود.
3- (بدون طبقه بندی) در تلکس هیأت مستشاری به شماره 041348ز مورخ 4 سپتامبر 1979 اطلاع داده بودیم که نیروی دریایی اسلامی ایران شرکت آریا را به عنوان شرکت حمل و نقل خود انتخاب کرده است. دریادار علوی و ناخدا افضلی به ناخدا سوم هیگبی اطمینان دادند که شرکت آریا و آمادهای فنی لجستیک نیروی دریایی اسلامی ایران آمادگی جابجایی و نگهداری هر گونه محموله ای را دارند.
4- (محرمانه) به محض دریافت تقاضانامه برای پشتیبانی لجستیک، مراتب را به اطلاع خواهیم رساند. گاست
پشتیبانی از نیروی دریایی اسلامی ایران
سند شماره 197
محرمانه11 سپتامبر 1979- 20 شهریور 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
موضوع: پشتیبانی از نیروی دریایی اسلامی ایران
1- نامه محرمانه زیر در تاریخ 9 سپتامبر 1979 به دست هیأت مستشاری رسیده است.
***
از: (اداره خریدها) نیروی دریایی اسلامی ایران
به: نماینده نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا
موضوع: درخواست نامه پیشنهاد و قبول
1- نیروی دریایی اسلامی ایران قصد انعقاد چهار قرارداد خرید نظامی خارجی را در ارتباط با موارد زیر دارد: قطعات یدکی، قطعات هواپیما و مواد خام پروازی.
الف) قطعات یدکی، قطعات قابل تعمیر، و انتشارات مربوط به FLOATING UNIT به مبلغ 7000000 (هفت میلیون دلار).
ب- قطعات قابل تعمیر و انتشارات مربوط به پرواز به مبلغ 1000000 (یک میلیون دلار).
ص: 466
پ- مواد خام کارخانه ای به مبلغ 3000000 (سه میلیون دلار).
ت- فضای اداری در ایالات متحده به مبلغ 50000 (پنجاه هزار دلار).
2- خواهشمند است اقدام مقتضی را مبذول نموده و نامه جدید پیشنهاد و قبول را به اداره خریدهای نیروی دریایی اسلامی ایران ارسال نمایید.
امضا- دریادار علوی، از طرف دریادار مدنی - رئیس ستاد
***
2- (محرمانه) نیروی دریایی اسلامی ایران این قراردادهای جدید را ادامه قراردادهای پشتیبانی مربوطه ای می داند که پیش از انقلاب در حال اجرا بود. قرارداد الف و پ باید با همان شرایط خاص قرارداد خریدهای نظامی خارجی شماره IR-P-JPO-78 ادامه یابد. قرارداد الف مربوط به قطعات یدکی و قابل تعمیر و انتشارات برای واحدهای فعال AFLOAT نیروی دریایی ایران است. هدف از قرارداد پ نیز تدارک و پشتیبانی لوازم و مواد لازم برای کارگاه کشتی سازی و تأسیسات تعمیر و نگهداری است. قرارداد ب نیز باید با همان شرایط خاص قرارداد خریدهای نظامی خارجی شماره IR-P-JFN-78 با هدف پشتیبانی از RH-53D ادامه یابد. قرارداد ت فقط به منظور پشتیبانی از دفتر تدارکات فنی در فیلادلفیا درخواست شده است، که احتمالاً جمع بندی سه قرارداد خریدهای نظامی به شماره های IR-P-GGN و GGO و GGP-78 است. دولت به موجب قرارداد شماره IR-GGA پشتیبانی برای دفتر تدارکات فنی را تا 31 مارس 1980 تمدید کرده است، بنابراین قرارداد جدیدی باید نوشته شود تا پشتیبانی فوق از تاریخ 1 آوریل ادامه یابد.
3- (بدون طبقه بندی ) پس از آماده شدن نامه پیشنهاد و قبول آن را به آدرس زیر ارسال نمایید:
نماینده ارشد دفاعی
سفارت آمریکا در ایران، تهران
اتاق پستی وزارت امور خارجه
واشنگتن دی.سی 20520
4- (محرمانه) هیأت مستشاری به نیروی دریایی اسلامی ایران تأکید کرده است که آماده کردن قراردادهای جدید، شروع مجدد پشتیبانی تدارکات را حداقل 60 روز به تأخیر می اندازد. نیروی دریایی اسلامی ایران اظهار می دارد که در حال حاضر هیچ نیاز اضطراری ندارد. با وجود این، چنانچه این تأخیر بیش از حد تشخیص داده شود، نیروی دریایی اسلامی ایران می تواند موقتاً وجوهی را در قبال قراردادهای موجود پرداخت نماید. خواهشمند است هیأت مستشاری نظامی را در جریان آماده کردن قراردادهای جدید و هرگونه تأخیر احتمالی قرار دهید.
گاست
برنامه آموزش نیروهای دریایی ایران
ص: 467
سند شماره 198
محرمانه11 سپتامبر 1979- 20 شهریور 1358
از: دفتر وابسته دفاعی ایالات متحده، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی
موضوع: برنامه آموزش نیروهای دریایی ایران
خلاصه: (محرمانه) هر ساله 20 دانشجوی نیروی دریایی ایران به آلمان غربی سفر می کنند تا دوره های دانشکده و خدمت بر روی کشتی را بگذرانند. دریادار مغانی (بازنشسته) در پُست فرماندهی پایگاه بندر انزلی (پهلوی سابق) به خدمات فرا خوانده می شود.
مشروح گزارش:
الف- (محرمانه) هر ساله 20 دانشجوی نظامی نیروی دریایی ایران به منظور گذراندن دوره های آموزشی دانشکده دریایی و خدمت بر روی کشتی به آلمان غربی اعزام می شوند. طول دوره آموزشی سه سال است، و دانشجویان پس از گذراندن موفقیت آمیز این دوره درجه افسری دریافت می کنند. نیروی دریایی ایران مایل است تعداد دانشجویانی که در این دوره شرکت می کنند افزایش یابد. با وجود این، منبع (الف) می گوید که از نظر او وضعیت آموزش زبان آلمانی در ایران آنقدر خوب نیست که بتوان تعداد دانشجویان اعزامی به این دوره ها را افزایش داد. او گفت با تعدادی از دانشجویانی که قرار است به آلمان اعزام شوند صحبت کرده است، ولی زبان آلمانی آنها در حد استاندارد نیست. او گفت همه کتاب های درسی و دستورات به زبان آلمانی است، و احتمالاً تعداد زیادی از این دانشجویان موفق به ادامه دوره نخواهند شد. دانشجویان ایرانی باید پا به پای دانشجویان آلمانی پیش بروند. منبع خبری گفت که در آینده دانشجویان نیروی دریایی ایران برای آموزش فقط به دانشکده های آلمان غربی و ایتالیا اعزام خواهند شد.
ب- (بدون طبقه بندی) منبع ب، دریادار بازنشسته نصرالله [احتمالاً نوغانی]، به وابسته دفاعی گفت که تا یک یا دو ماه دیگر از او دعوت خواهد شد تا فرماندهی مرکز آموزش بندر انزلی را بر عهده گیرد. او گفت دریادار علوی خاطر نشان کرده است که در نیروی دریایی به فرماندهان باتجربه تر نیاز داریم و ممکن است تعداد بیشتری از بازنشستگان به خدمت فرا خوانده شوند.
نظرات گزارشگر: (محرمانه) منبع الف، وابسته نیروی دریایی آلمان غربی است که مستقیماً در برنامه آموزش دانشجویان نیروی دریایی ایران دست دارد. منبع ب، یعنی دریادار [نوغانی]، قبلاً F-6 رده بندی شده بود زیرا وابسته دفاعی هیچ تماسی با او نداشته است، ولی احتمالاً انتخاب او برای فرماندهی پایگاه بندر انزلی حقیقت دارد زیرا دریادار علوی قبلاً به وابسته دفاعی گفته بود که به یک فرمانده مورد اعتماد و باتجربه برای اداره پایگاه بندر انزلی احتیاج دارد. دریادار [نوغانی] قبلاً در پست وابسته نیروی دریایی در واشنگتن دی.سی خدمت می کرد. او فارغ التحصیل دانشکده نیروی دریایی ایالات متحده است، و قبلاً افسر رابط تدارکات در فیلادلفیا بوده است. او شش سال در ایالات متحده به سر برده است.
نامه وزارت امور خارجه ایران در ارتباط با شرکت «الکترونیک دیتا سیستمز»
ص: 468
سند شماره 199
محرمانه18 سپتامبر 1979- 27 شهریور 1358
از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن
موضوع: نامه وزارت امور خارجه ایران در ارتباط با شرکت «الکترونیک دیتا سیستمز»
1- (محرمانه- تمام متن.)
الف- متن زیر ترجمه ایست از نامه مورخ 28 اوت 1979 از سوی وزارت امور خارجه ایران (اداره چهارم سیاسی- قاره آمریکا) در ارتباط با موضوع شرکت الکترونیک دیتا سیستمز که در سفارت صورت گرفته است. داریوش بایندر، مسئول اداره سیاسی که این نامه را به سفارت نوشته است، شخصاً متن ترجمه را اصلاح کرده است.
- وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران تعارفات خود را به سفارت ایالات متحده آمریکا در ایران اظهار داشته و افتخار دارد که از طرف دولت موقت جمهوری اسلامی ایران مطالب زیر را در خصوص مسدود شدن 16 میلیون دلار وجوه متعلق به نیروهای هوایی و دریایی ایران متعاقب شکایت شرکت «الکترونیک دیتا سیستمز» از سازمان تأمین اجتماعی ایران، و متعاقب مذاکراتی که در همین خصوص در روز 14 و 16 اوت امسال بین مقامات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و سفارت آمریکا صورت گرفت، به عرض برساند.
- چنانکه سفارت استحضار دارد، دادگاههای بخش دالاس و نیویورک، بر خلاف مفاد قرارداد، رأی به داشتن صلاحیت قضایی رسیدگی به دعوای حقوقی شرکت الکترونیک دیتا سیستمز علیه سازمان تأمین اجتماعی ایران داده اند و در نتیجه دادگاه نیویورک دستور مسدود شدن مبلغ 16 میلیون دلار وجوه متعلق به نیروهای دریایی و هوایی ایران را که به تسویه دیون باقیمانده این نیروها تخصیص یافته بود، صادر کرده است.
- صرف نظر از جوانب حقوقی این رأی و دعوای هر یک از طرفین علیه دیگری، دولت موقت جمهوری اسلامی ایران لازم می داند توجه سفارت آمریکا را به پیامدهای سیاسی مهم رأی دادگاههای آمریکا که در واقع به معنای سلب صلاحیت قضایی دادگاههای ایران است (آن هم بر خلاف مفاد قرارداد) و مسدود کردن وجوه متعلق به دولت ایران جلب کرده و نکات زیر را در همین ارتباط خاطر نشان سازد:
- 1) مسدود کردن وجوه متعلق به نیروهای هوایی و دریایی ایران نه فقط بر خلاف قوانین و عرف مسلم بین المللی است، بلکه ناقض قوانین ایالات متحده نیز هست، از جمله مفاد قانون مصونیت دولت های خارجی مصوب سال 1976.
- 2) رأی دادگاههای نیویورک و دالاس بر اینکه «هرج و مرج قضایی» در ایران حاکم بوده و امنیت حقوقی از بین رفته است، ناشی از تعصب سیاسی بی پایه و اساس قضات دادگاههای مزبور بوده است.
ص: 469
- 3) اقدام غیرقانونی مسدود کردن دارایی های دولت ایران سابقه ای بسیار خطرناک در روابط بین الملل به جای خواهد گذاشت و بنیان اطمینان و اعتماد دولت موقت جمهوری اسلامی ایران، و به طور بالقوه دولت های دیگر را به نظام قضایی ایالات متحده آمریکا متزلزل خواهد ساخت و زیان های فراوانی به روابط تجاری متقابل بین آنها که لازمه آن علم و اعتماد به رویه های قضایی حل و فصل اختلافات است، وارد خواهد کرد.
- نظر به اینکه رأی عجیب و خودسرانه قضات آمریکایی در دعوای حقوقی مزبور وضعیتی ایجاد کرده است که مسلماً بر روابط بین دولتین ایران و آمریکا اثر سوء خواهد گذاشت، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از سفارت آمریکا تقاضا دارد از دولت ایالات متحده بخواهد در اقدامی قاطع و عاجل توجه مقامات قضایی کشور را به عواقب صدور چنین احکامی جلب نموده و در اسرع وقت اقدامات مقتضی را جهت ابطال احکام مذکور به دلایل فوق الذکر مبذول دارد.
- وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران فرصت را مغتنم دانسته و بار دیگر مراتب احترام فائقه خود را ابراز می دارد.
لینگن
توضیح وضعیت صندوق امانی و یادداشت تفاهم به دولت موقت ایران
سند شماره 200
محرمانه18 سپتامبر 1979- 27 شهریور 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
موضوع: توضیح وضعیت صندوق امانی و یادداشت تفاهم به دولت موقت ایران
1- (بدون طبقه بندی) در روز 12 سپتامبر توضیحاتی درباره صندوق امانی و یادداشت تفاهم مورخ 3 فوریه 1979 در اختیار سرهنگ کامکار (معاون وزارت دفاع ملی ایران) و دو نفر از زیردستانش (آقای بهرامی و آقای مهدیزاده) گذاشته شد. این توضیحات از سوی سرهنگ دیویس ارایه شد، ولی سرلشگر گاست، سرهنگ دوم استوکلن و یک نفر از نیروهای هیأت مستشاری نظامی نیز در این جلسه حضور داشتند. فضای حاکم بر جلسه دوستانه بود و ظاهراً مقامات ایرانی با فهمیدن این مسئله که صندوق امانی هنوز توانایی پرداخت بدهی هایش را دارد نفس راحتی کشیدند.
2- (محرمانه) آقای بهرامی یک بار دیگر قیمت کشتی ها را پرسید و مهدیزاده هم به افزایش 100 میلیون دلاری هزینه ها در مقایسه با گزارش ماه می اشاره کرد. فکر می کنم پاسخمان به این سئوالات کافی بود و موافقت کردیم موشک ها و اژدرها را نیز در جدول مربوط به استرداد وجوه به صندوق امانی بگنجانیم. آنها همچنین پیشنهاد کردند متعاقب تغییرات حاصله پس از امضای یادداشت تفاهم، اصلاحاتی برای مجتمع کردن برنامه های درخواستی نیروهای مسلح ایران صورت گیرد، و همچنین پیشنهاد کردند اطلاعات اضافی دیگری نظیر ارزش برنامه ها و
ص: 470
قراردادها در اختیار آنها بگذاریم. این پیشنهاد از آن جهت ارایه شد که وقتی بدانیم ارزش برنامه خرید اف-16 بالغ بر 3 میلیارد دلار بود، آنگاه ضرر و زیان آن چندان به چشم نمی آید. توضیحات را به گونه ای اصلاح کردیم که نظرات آنها نیز در آن ملحوظ شده باشد.
3- (بدون طبقه بندی) آنها درباره قطعات هواپیماهای آر.اف-4 ای پرسیدند و ما نیز پاسخ دادیم که این قطعات قابل تحویل است. همچنین به آنها گفتیم که احتمالاً خریداری برای تریلرهای ام11 پیدا شده است و نظر آنها را درباره آن جویا شدیم. آنها گفتند که باید تریلرها را بفروشیم و چنانچه خریداری برای آنها پیدا نشد، به ایران تحویل بدهیم. از آنها خواستیم این مسئله را کتباً به ما ابلاغ کنند. با وجود این، مقتضی خواهد بود ارتش ایالات متحده درخواستی کتبی برای کسب تکلیف درباره فروش این تجهیزات ارسال نماید. (از آنجایی که انتظار می رود واکنش به این نوع درخواست ها بسیار کُند باشد، متن درخواست مزبور باید به گونه ای تنظیم شود که در صورت عدم پاسخ تا یک تاریخ مشخص، ارتش بتواند اقدام نماید.)
4- (محرمانه) در پاسخ به امکان تحویل 96 موشک هارپون، ژنرال گاست رویه های امنیتی دولت آمریکا را توضیح داد و احتمال لزوم تجدید نظر مشترک موافقت نامه سال 1974 و امکان لزوم امضای یک موافقت نامه جدید را گوشزد کرد. ظاهراً طرف مقابل این توضیح را پذیرفت. ولی این پاسخ مسلماً مسایلی را که به اعتقاد ما مکرراً ایجاد خواهد شد، حل نمی کند.
5- (بدون طبقه بندی) در تاریخ 16 سپتامبر، همان تیم (بعلاوه آقای داتری، مسئول سیاسی-نظامی سفارت) توضیحاتی در اختیار نمایندگان وزارت امور خارجه، وزارت دفاع ملی، ستاد مشترک و نیروهای مسلح ایران قرار دادند. ژنرال گاست توضیحی در مورد وضعیت خریدهای نظامی خارجی ارایه داد و تمایل ما برای پاسخگویی به نگرانی های دولت ایران بابت این برنامه ها را ابراز داشت. تقریباً 40 نفر در این جلسه حضور داشتند و نمایندگان حاضر در جلسه از رده های دوم و سوم دولت بودند. آقای ایزدی (دستیار آقای بایندر، رئیس اداره امور قاره آمریکا) از طرف وزارت امور خارجه، و سرهنگ کامکار از طرف وزارت دفاع در آن جلسه حضور داشتند. به استثنای سرتیپ صفری (نیروی هوایی ایران)، بقیه حضار سرهنگ و یا درجه ای پایین تر از سرهنگ داشتند. سرهنگ کامکار از ما خواست که توضیحات کوتاه باشد و به همین دلیل سئوالات برای آخر جلسه ماند. فقط دو سئوال اصلی پرسیده شد: سرتیپ صفری گفت گزارشی درباره وضعیت هواپیماهای آر.اف-4 ای نیمه تولید شده در MACAIR به دست او رسیده است و پرسید چگونه می تواند این هواپیماها را تحویل بگیرد. ژنرال گاست گفت ابتدا باید یک درخواست کتبی ارسال شود و آنگاه دولت آمریکا درخواست شما را مورد بررسی قرار خواهد داد. تأکید کردیم که چنانچه توافقی حاصل شود، امضای یک قرارداد خرید نظامی خارجی و پیش پرداخت نقدی حتماً ضروری است. گفتیم انتظار داریم که هر چه زودتر فرم درخواست به دستمان برسد. سرهنگ حداد (از ستاد مشترک، J-4) درباره قرارداد TAFT پرسید. در این باره توضیحی ارایه نشد زیرا احساس نمی کردیم اطلاعات کافی را در اختیار
ص: 471
داشته باشیم. پیش از پاسخ به آنها در این ارتباط به اطلاعات اضافی نیازمند هستیم. سرهنگ دوم استوکلن به هنگام بازگشت نیازهای ما را اطلاع خواهد داد.
6- (بدون طبقه بندی) سرهنگ دوم استوکلن همچنین با خود رونوشت اسلایدها و نوشته های اصلاح شده جلسات توجیهی را خواهد آورد. او گزارش مفصل تری آماده کرده است.
7- (بدون طبقه بندی) بدینوسیله از مرکز حسابداری مساعدت های دفاعی به خاطر فرستادن سرهنگ دوم استوکلن تشکر می کنیم. اطلاعات عالی او در تهیه گزارش های توجیهی و پاسخ به بسیاری از سئوالات در همان جلسه، بسیار مفید واقع شد. وزارت دفاع ملی ایران از حضور او بسیار استقبال کرد و فکر می کنیم حضور او به اعتبار جلسات توجیهی افزود.
دیویس
درخواست دولت ایران برای دخالت دولت آمریکا...
سند شماره 201
محرمانه18 سپتامبر 1979- 27 شهریور 1358
از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
مرجع: (الف) سفارت - 10155، (ب) سفارت - 9137
موضوع: درخواست دولت ایران برای دخالت دولت آمریکا
در پرونده شرکت الکترونیک دیتا سیستمز
1- (محرمانه- تمام متن)
2- سفارت یادداشتی از وزارت امور خارجه ایران (تلکس جداگانه) در ارتباط با مسدود شدن 16 میلیون دلار دارایی متعلق به نیروهای دریایی و هوایی ایران در ایالات متحده در ارتباط با پرونده شرکت الکترونیک دیتا سیستمز به حکم دادگاههای عادی آمریکا دریافت داشته است.
3- در گفتگوهایی که در ارتباط با این یادداشت با آقای بایندر، رئیس اداره امور آمریکا در وزارت امور خارجه ایران انجام شد، بایندر تأکید کرد که دولت موقت ایران این اقدام دادگاه را مسئله ای با انگیزه های سیاسی بین ایالات متحده و ایران می داند و نه یک مسئله حقوقی. یادداشت فوق سعی دارد این پرونده را سیاسی جلوه دهد و از دولت ایالات متحده خواسته است تا توجه «مقامات قضایی آمریکا» را به تأثیرات منفی احکامی نظیر حکم مربوط به پرونده شرکت الکترونیک دیتا سیستمز جلب کند و اقداماتی جهت ابطال حکم مزبور اتخاذ نماید. بایندر آشکارا نگران بود که این حکم به سابقه و رویه ای حقوقی بدل شود.
4- مسئول سفارت، تفکیک و استقلال قوای مجریه و قضاییه را در ایالات متحده به آقای بایندر خاطر نشان ساخت و توضیح داد که رسیدگی به این پرونده از سوی دادگاه عالی خیلی زود آغاز خواهد شد. او گفت ای کاش دولت ایران پیش از اینکه این نوع مسایل به دادگاه
ص: 472
کشیده می شد به آنها رسیدگی می کرد و نمی گذاشت کار به اینجا کشیده شود.
5- معلوم بود بایندر مسئله تفکیک قوا را چندان جدی نگرفته است و مسئول سفارت خاطر نشان کرد که هر چند ممکن است تفکیک قوا در برخی کشورها واقعی نباشد، [اما] این مسئله در آمریکا کاملاً واقعیت دارد. بایندر گفت بسیاری از مقامات وزارت امور خارجه این اقدام دادگاه را نشانه خصومت آمریکا با ایران تلقی کرده اند. چنانچه دادگاهها اجازه داشته باشند چنین احکامی صادر کنند، این مسئله مسلماً می تواند نتایج بسیار زیان باری برای روابط آمریکا و ایران داشته باشد.
6- بایندر گفت مطمئن است وزارت امور خارجه آمریکا بدون دخالت در رویه های قضایی، توجه دادگاههای آمریکا را به مشکلاتی که این پرونده در روابط بین دو کشور ایجاد کرده است، جلب خواهد کرد. بایندر گفت از این مسئله نگران است که «قضات» پرونده نسبت به ایران خصومت داشته باشند و اگر دولت آمریکا اقدامی انجام ندهد، این پرونده را کِش بدهند.
نظر گزارشگر: البته نمی دانیم اصل این رویکرد از کجا آب می خورد، ولی به اعتقاد ما بخشی از این موضع افراطی ناشی از سبک و سیاق مذاکراتی شخص بایندر است.
7- کنسول اقتصادی سفارت در گفتگویی که روز 12 سپتامبر با بایندر داشت، مطالبی را که در تلکس شماره 236657 وزارت امور خارجه آمده بود به او ابلاغ و یک یادداشت تسلیم او کرد. به اعتقاد ما این مسئله در پاسخ به بایندر در ارتباط با مسئله شرکت الکترونیک دیتا سیستمز کافی باشد. البته کنسول اقتصادی در گفتگوهایش با بایندر دقیقاً به این مسئله اشاره نکرده است، ولی از آنجایی که دستور مغایری در تلکس مورخ 14 سپتامبر وزارت امور خارجه داده نشده است، قصد دارد به بایندر توضیح دهد که یادداشت 12 سپتامبر تنها پاسخی است که در حال حاضر می توانیم به یادداشت او بدهیم. کنسول اقتصادی به بایندر تأکید خواهد کرد که مراحل فرجام خواهی در حال انجام است و سیاست وزارت امور خارجه هنوز ایجاب نمی کند که در این مرحله از رسیدگی به پرونده به دادگاه برود و نظر دهد. وزارت امور خارجه مراحل رسیدگی را به دقت زیر نظر خواهد داشت و چنانچه شرایط نظردادن وزارت پیش آمد، مسلماً آن را مد نظر قرار خواهد داد. لینگن
صندوق امانی، گزارشی در خصوص یادداشت تفاهم...
سند شماره 202
محرمانه20 سپتامبر 1979- 29 شهریور 1358
از: سفارت آمریکا، تهران به: وزرات امور خارجه، واشنگتن دی.سی - فوری- 3885
موضوع: صندوق امانی، گزارشی در خصوص یادداشت تفاهم
به وزیر امور خارجه ایران
[الف]- (محرمانه- تمام متن)
[ب]- سرهنگ کامکار، معاون وزیر دفاع ملی، به سرهنگ دیویس، رئیس ستاد هیأت
ص: 473
مستشاری نظامی، اطلاع داد که وزارت دفاع ملی در روز 22 سپتامبر جلسه ای برای ارایه برخی توضیحات با دکتر یزدی برگزار خواهد کرد. این جلسه اصولاً برای ارایه توضیحاتی در خصوص وضعیت صندوق امانی و یادداشت تفاهم برگزار می شد. کامکار خاطر نشان کرد که ابتدا وزارت دفاع ملی گزارش خود را به یزدی ارایه می کند، و سپس چنانچه نیاز به توضیحاتی از سوی آمریکایی ها بود، به آنها اطلاع خواهند داد. کامکار توضیح داد که فکر نمی کند تا بازگشت یزدی از جلسه مجمع عمومی سازمان ملل نیازی به توضیح آمریکایی ها باشد، البته اگر اصلاً نیازی باشد. وزیر امور خارجه ایران خاطر نشان ساخته است که احتمالاً از مذاکره با نماینده گروه مستشاری نظامی پس از برگزاری این جلسه استقبال خواهد کرد.
[پ]- چنانچه یزدی تمایلی به ملاقات با نمایندگان وزارت دفاع آمریکا در نیویورک نشان دهد، انتظار می رود با توجه به گزارش مربوط به صندوق امانی و یادداشت تفاهم که در تاریخ 16 سپتامبر به او تسلیم شد و همچنین توضیحات کامکار کم و بیش از جزییات امر مطلع باشد. علاوه بر مسئله صندوق امانی، ممکن است برخی موضوعات دیگر نیز که در ذیل آمده در جلسات آتی با یزدی و یا اعضای تیم اعزامی ایران مطرح شود:
- حساب تفصیلی هزینه های به حساب رفته ایران بابت کشتی های دی-993. طبق یادداشت تفاهم برخی وجوه «غیرقابل استرداد» است که بایندر (مدیر امور قاره آمریکا در وزارت امور خارجه ایران) یکبار دیگر از ما جزییات آن را سئوال کرده است. صرف نظر از توضیحات مربوط به این مسئله، ظاهراً دولت موقت ایران هنوز احساس می کند تمام پولی که باید از محل لغو قرارداد خرید کشتی های مذکور به دست می آورد به آن مسترد نشده است. در آخرین ملاقاتمان، آقای بایندر از نماینده سیاسی- نظامی سفارت خواستند تا اطلاعاتی که نیروی دریایی آمریکا برای برآورد هزینه ها و خسارات ناشی از لغو قرارداد مورد استفاده قرار داده است، در اختیار او قرار دهیم.
- موشک های هارپون: دولت موقت ایران هم قصد و هم نیاز به تهیه موشک های فوق برای تجهیز قایق های گشتی LA COMBATANTE دارد و به همین دلیل پیش بینی می کنیم برای اتخاذ یک سیاست مطلوب در خصوص آن تلاش کند.
- هواپیماهای آر.اف-4 ای: تیم ایرانی که در کنفرانس مورخ اوت 1979 در ارتباط با تولید هواپیماهای اف-4 شرکت کرده بود، گزارش داده است که به هنگام لغو قرارداد پنج یا شش هواپیمای آر.اف-4 ای سفارش ایران در مراحل نهایی تولید بودند. پیش بینی می کنیم دولت موقت ایران خواهان خرید این هواپیماها به قیمت منصفانه ای باشد (البته این اصطلاحی است که آنها استفاده می کنند). آنها به طور غیر رسمی تمایل خود را به تحویل این هواپیماها به افسران هیأت مستشاری و مسئولان وزارت امور خارجه آمریکا ابراز داشته اند، و به خوبی اطلاع دارند که پیش از انتقال هواپیماها
ص: 474
از خط تولید به انبار باید به طور رسمی تقاضای خرید خود را مطرح سازند.
ت- هزینه لغو قراردادها: وزارت امور خارجه ایران یک بار دیگر خواستار اطلاعات مربوط به هزینه لغو قراردادها، به خصوص نحوه برآورد 3/81 میلیون دلار خسارت لغو قرارداد خرید هواپیماهای اف-16 شده است. ما اطلاعاتی در خصوص هزینه های مختلف لغو قرارداد در اختیار آنها گذاشته و تأکید کرده ایم که فعلاً نمی توانیم جزییات مربوط به هزینه های مذکور را ارایه دهیم، ولی گویا آنها هنوز قانع نشده اند. تا زمانی که اطلاعات بیشتری ارایه شود همین رویکرد فعلی را دنبال خواهیم کرد. با وجود این، هر جزییاتی که بتواند علت برآورد هزینه های فوق را توضیح دهد از نظر ما مفید خواهد بود.
[ث]- قیمت فروش تجهیزات سفارش ایران به مشتریان دیگر: پول فروش تجهیزات سفارش ایران به وزارت دفاع آمریکا و یا مشتریان دیگر نیز مشکل آفرین شده است. ظاهراً نباید در ارتباط با تعیین قیمت های پایین تر برای اقلامی که به صورت تولید انبوه بوده و در ابتدای تولید سفارش شده اند (مثلاً موشک های اسپارو) سردرگمی وجود داشته باشد. با وجود این، ایرانی ها نسبت به فروش اقلام فوق به قیمتی زیر قیمت تمام شده برای ایران شدیداً ظنین هستند و می گویند ارزش اقلام واقعاً بالاتر از قیمت فروش آنهاست. ایرانی ها می پرسند چرا دولت آمریکا اقلام مزبور را به قیمتی که ادعا می کند نقطه سر به سر و یا حتی زیرِ قیمتِ تمام شده است، فروخته و چرا آنها را به قیمت بالاتری نفروخته است. زمانی که آقای بایندر این سئوال را از نماینده سیاسی-نظامی سفارت پرسید به او گفته شد که چنانچه و هر گاه موارد مشخصی از این ادعا به دست آمد، سئوال ایشان در ارتباط با همان مورد خاص قابل بررسی است. البته قبلاً توضیحاتی در این ارتباط ارایه داده ایم (مثلاً قیمت های فوق برای پیدا کردن خریدار برای اقلام سفارشی ایران ضروری بوده است). پیش بینی می کنیم این مسئله در آینده نیز مکرراً مطرح شود.
4- به رغم شخصیت کلاً بدبین ایرانی ها و همچنین ضرورت سیاسی عدم اعتماد به ایالات متحده، ارتش ایران نشان داده است که بخش اعظمی از اطلاعات ارایه شده به آن را درک- و حتی حاضر است آن را قبول کند. ولی وزارت امور خارجه ایران تا به امروز چنین تمایلی از خود نشان نداده است. آنها اطلاع کافی در مورد ساز و کار اجرای برنامه خریدهای نظامی خارجی و قراردادهای نظامی ندارند. البته ما هنوز نمی دانیم که آیا ارتش می تواند ذهن آنها را در جلسه 22 سپتامبر روشن کند یا خیر. فشارهای سیاسی احتمالاً مسئولان وزارت امور خارجه را وادار خواهند کرد که در ارتباط با این مسایل و صرف نظر از عقاید شخصی خود، شدیداً با ایالات متحده مخالفت کنند و به همین دلیل پیش بینی می کنیم یزدی فشار زیادی از این بابت وارد کند. به هر حال، چنانچه آقای یزدی بخواهد این مسئله را علنی کند، مسلماً وجهه بدی به آنچه تا به حال یک روند منصفانه و معقول بوده، خواهد داد.
لینگن
وضعیت ناوگان هلیکوپترهای RH53D نیروی دریایی ایران
ص: 475
سند شماره 203
محرمانه23 سپتامبر 1979- 1 مهر 1358
از: دفتر وابسته دفاعی ایالات متحده، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی
موضوع: وضعیت ناوگان هلیکوپترهای RH53D نیروی دریایی ایران
خلاصه: (محرمانه - غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) منبع خبری گزارش داده است که شش هلیکوپتر RH53D که در خدمت نیروی دریایی اسلامی ایران قرار دارد و در بوشهر مستقر هستند، «زمین گیر» شده اند. طبق گزارش، هر 6 هلیکوپتر از کار افتاده اند و به تعمیرات کلی نیاز دارند. این هلیکوپترها هشت ماه است که پرواز نکرده اند و منبع خبری معتقد است که برای بازگرداندن این ناوگان به وضعیت پروازی و عملیاتی به سطح آماد فنی، تعمیر و نگهداری ایالات متحده نیاز است. علاوه بر این، بخش تدارکات هلیکوپترهای RH53D شدیداً به قطعات یدکی نیاز دارد و بسیاری از اقلام مورد نیاز موجود نیست.
نظرات گزارشگر: (محرمانه - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان)
الف- منبع یک خلبان هلیکوپتر نیروی دریایی است که با سیستم هلیکوپترهای RH53D آشنایی دارد. کد رده بندی این منبع F-2 خواهد بود زیرا این اولین اطلاعاتی است که از سوی او ارایه می شود. با وجود این، گزارشگر احساس می کند اطلاعات ارایه شده صحیح است.
ب- (محرمانه - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) گزارشگر احساس می کند این گزارش کلاً منعکس کننده وضعیت ناوگان هلیکوپتری نیروی دریایی ایران است.
تیم نظامی ایران که قرار است وزیر امور خارجه را همراهی کند
سند شماره 204
محرمانه23 سپتامبر 1979- 1 مهر 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
مرجع: سفارت 201353ز -20 سپتامبر 1979 (محرمانه) - با موضوع گزارش وضعیت صندوق امانی و یادداشت تفاهم
موضوع: تیم نظامی ایران که قرار است وزیر امور خارجه را همراهی کند
1- مرجع فوق درباره ملاقات بین وزیر امور خارجه ایران و معاون وزارت دفاع ملی برای بحث و بررسی وضعیت صندوق امانی و یادداشت تفاهم بود.
2- ملاقات مزبور طبق برنامه انجام شد. با وجود این، ظاهراً وقت آن محدود بوده و مقامات معاونت وزارت دفاع اطلاع داده اند که یزدی در جریان کامل گزارش مربوط به وضعیت صندوق امانی و یادداشت تفاهم قرار نگرفته است. (یک نسخه از گزارش قبلاً در اختیار وزیر امور خارجه قرار گرفته بود). امکان دسترسی به گزارش مفصل این ملاقات برایمان میسر نیست، ولی از منابع مختلف شنیده ایم که مقامات عالی رتبه معاونت وزارت دفاع ملی و نیروی های ارتش از این فرصت استفاده کرده و نیازهای خود را به اطلاع وزیر امور
ص: 476
خارجه رسانده اند. (گزارش گفتگویی که با دریادار علوی، جانشین رئیس ستاد نیروی دریایی داشتیم در تلکس جداگانه ارسال خواهد شد).
3- تصمیم عمده ای که در این جلسه گرفته شد این بود که تیمی متشکل از مشاوران نظامی، دکتر یزدی را برای مذاکره درباره نیازهای ارتش ایران به نیویورک همراهی کند. اعضای این تیم عبارتند از آقای بهرامی، دستیار سرهنگ کامکار (معاون وزارت دفاع ملی)؛ سرتیپ صفری (معاونت لجستیک ستاد نیروی هوایی) و ناخدا سوم وحدت از لجستیک نیروی دریایی (البته عناوین دقیق آنها را نمی دانیم). برنامه دقیق سفر آنها را نمی دانیم، ولی این گروه تصمیم دارد در روز 25 سپتامبر با یک هواپیمای نیروی هوایی، ایران را ترک کند و در روز 26 سپتامبر وارد خاک آمریکا شود. بهرامی در پاسخ سئوال ما گفت که آنها به نیویورک خواهند رفت و هنوز معلوم نیست آیا به واشنگتن هم خواهند رفت یا خیر. او گفت که آنها در مذاکرات مربوط به مسایل نظامی بین یزدی و وزیر امور خارجه آمریکا، «یا هر کس دیگری»، حضور خواهند داشت.
4- نکات مختصر زیر می تواند به آمادگی و انجام مذاکرات با این مقامات کمک کند. آقای بهرامی فردی بسیار باهوش است که زبان انگلیسی را عالی صحبت می کند. احتمالاً با توجه به اینکه مدت هشت سال برای معاونت وزارت جنگ کار کرده است، به اندازه هر کس دیگری در دولت ایران درباره برنامه خریدهای نظامی خارجی اطلاع دارد. او دست راست آقای کامکار است. تمایلات او هنوز کاملاً مشخص نیست، ولی غالباً دوستانه رفتار می کند، هر چند گاهی درباره معاملات قبلی با ایران مظنون است و ابایی از پرسیدن سئوالات مستقیم ندارد. سرتیپ صفری در تلاش برای از سر گیری برنامه پشتیبانی از نیروی هوایی ایران خیلی دوستانه و صمیمانه با نمایندگان هیأت مستشاری نظامی آمریکا همکاری کرده است. صفری آمریکایی ها و نحوه کارکردنشان را خیلی خوب می شناسد. علاوه بر این، ظاهراً او محرم راز و مشاور مقامات وزارت دفاع ملی ایران است زیرا غالباً در جلسات سطح بالایی که لزوماً به مسایل نیروی هوایی مربوط نمی شود نیز شرکت می کند. صفری فردی منطقی، و فرماندهی باهوش است که عمدتاً از روابط محکم با ایالات متحده حمایت می کند- او یک دوست است. ما هیچ اطلاعاتی در مورد ناخدا سوم وحدت نداریم، ولی او از سوی دریادار علوی انتخاب شده است که علناً به لزوم برنامه های پشتیبانی آمریکا اذعان دارد.
5- احساس می کنیم همراهی این تیم نظامی با یزدی یک قدم مثبت است و می تواند در توسعه روابط مثمر ثمر باشد. امیدواریم مقامات وزارت دفاع آمریکا فرصت ملاقات با آنها را داشته باشند، چه در نیویورک و چه در واشنگتن. پیش بینی می کنیم گفتگوها دوستانه ولی صریح باشد.
البته پیش بینی می کنیم تعدادی از اعضای گروه حداقل به فشارهای داخلی برای گرفتن مساعدت های نظامی از کشورهای دیگری غیر از آمریکا اشاره کنند. البته احتمال این امر نیز
ص: 477
وجود دارد که یزدی در طول دیدارش از سازمان ملل با مقامات کشورهای دیگری که مایل به ارایه مساعدت های نظامی به ایران هستند، ملاقات و گفتگو کند.
دیویس
نیروی دریایی ایران
سند شماره 205
محرمانه24 سپتامبر 1979- 2 مهر 1358
از: سفارت آمریکا، تهرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
موضوع: نیروی دریایی ایران
1- (محرمانه- تمام متن)
2- روز دوشنبه، مورخ 24 سپتامبر، روزنامه کیهان خبری با عنوان «اولین رزمایش نیروی دریایی آغاز شد» در صفحه اول خود به چاپ رساند. این خبر درباره رزمایش 5 روزه ناوگان خلیج فارس است (که روز گذشته، یکشنبه 23 سپتامبر شروع شده) و در آن از هاورکرافت، قایق های گشتی موشک انداز، ناوشکن و رزم ناو استفاده می شود. در این خبر آمده است که فرماندهی رزمایش را دریادار مدنی، رئیس ستاد نیروی دریایی ایران، و استاندار خوزستان بر عهده دارد.
3- شاید این خبر هم جالب توجه باشد که فرمانده ناوگان خلیج فارس، دریادار دیهیمی، روز دوشنبه، 24 سپتامبر در تهران بود، و قصد داشت برای سفر به ایالات متحده ویزا دریافت کند. لینگن
پروژه شرکت باوون- مک لفلین- یورک (بی.ام.وای) در MIS
سند شماره 206
محرمانه24 سپتامبر 1979- 2 مهر 1358
از: سفارت آمریکا، ایرانبه: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی
موضوع: پروژه شرکت باوون- مک لفلین- یورک (بی.ام.وای) در MIS
1- (محرمانه- تمام متن)
2- نماینده هیأت مستشاری نظامی در تاریخ 23 سپتامبر اطلاع یافت که «به دلایل مختلف» برای نفرات شرکت باوون- مک لفلین- یورک و مقامات سفارت مقدور نیست که از MIS دیدار کنند. مقامات نظامی ایران اظهار داشته اند که به مسئولان هیأت مستشاری و نماینده سیاسی-نظامی [سفارت] اطلاع خواهند داد که چه وقت این دیدار ممکن خواهد شد.
3- تصمیم اخیر کاملاً بر خلاف تصمیمی است که در تاریخ 22 سپتامبر توسط همین مقامات اتخاذ شده بود و دیدار از محل فوق را در اسرع وقت تشویق می کرد. نماینده هیأت مستشاری نظامی معتقد است که ممانعت از دیدار فوق صرفاً به دلیل ملاحظات امنیتی صورت گرفته است.
ص: 478
4- می دانیم که رؤسای شرکت بی.ام.وای سرخورده خواهند شد، همانگونه که خودمان سرخورده شده ایم. مسئولان هیأت مستشاری و نماینده سیاسی-نظامی سفارت همچنان ناظر بر اوضاع خواهند بود تا فرصتی برای این دیدار بیابند.
لینگن
گزارش آخرین وضعیت نیروی دریایی اسلامی ایران
سند شماره 207
محرمانه25 سپتامبر 1979- 3 مهر 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهرانبه: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سی
موضوع: گزارش آخرین وضعیت نیروی دریایی اسلامی ایران
1- در روز 22 سپتامبر 1979، سرهنگ اسکات، سرهنگ دیویس، و ناوسروان انگلمن با دریادار علوی، جانشین رئیس ستاد نیروی دریایی اسلامی ایران ملاقات کردند. این ملاقات به منظور معرفی سرهنگ اسکات در مقام رئیس آینده هیأت مستشاری انجام شد.
2- دریادار علوی به ما اطلاع داد که او و رؤسای ستاد سایر نیروهای ارتش همان روز با دکتر یزدی (وزیر امور خارجه ایران) دیدار و گفتگو کرده اند. او گفت ملاقات مزبور به منظور آماده کردن یزدی برای سفر آتی اش به ایالات متحده انجام شده است. ما قدری در مورد این جلسه با یکدیگر گفتگو کردیم.
3- دریادار علوی گفت ارتش در گفتگوهایش با یزدی بر چهار محور تأکید داشته است. ابتدا درخواست ارتش برای اتخاذ یک سیاست محکم از سوی دولت درباره نحوه ارتباط با پیمانکاران و دولت های خارجی که خدمات مورد نیاز ارتش را تدارک می کنند. علوی به یزدی توضیح داده است که ارتش (حداقل نیروی دریایی اسلامی ایران) خودکفا نیست. نیروهای ارتش برای خدمات مختلف در زمینه تعمیر و نگهداری و پشتیبانی به منابع خارجی وابسته هستند. سران ارتش بر اهمیت تجدید پشتیبانی قطعات تعمیری و اجرای نامه های جدید پیشنهاد و قبول تأکید داشتند. ارتش یک بار دیگر سعی داشت حمایت دولت را از برنامه های همکاری ارتش با دولت ها و پیمانکاران خارجی جلب کند. این مسئله در ارتباط با محور سومی که علوی ذکر کرد نیز صدق می کند؛ یعنی ضرورت تجدید برنامه های آموزشی. یک بار دیگر عدم خودکفایی ارتش و وابستگی آن به مساعدت های خارجی گوشزد شد.
3- محور(1) چهارمی که علوی به آن اشاره کرد لزوم حل مشکلات حقوقی و مالی بود که هم اینک گریبانگیر معاملات تسلیحاتی ایران با غرب شده است. تا زمانی که ایران دعاوی به حقی را که علیه آن مطرح شده است، پاسخ نگوید و تسویه نکند هر گونه سرمایه گذاری ایران احتمالاً مشمول دعاوی حقوقی خواهد شد. علوی به مذاکرات کنونی نیروی دریایی اسلامی
1- در اصل سند شماره 3، دوبار تکرار شده است.
ص: 479
ایران با شرکت «براون اند روت» اشاره کرد و اظهار داشت نیروی دریایی قصد دارد قرارداد شرکت مزبور را به ساخت تأسیسات IMA در بندر عباس و ساخت تأسیسات بندری تجاری کوچک در چا بهار محدود کند.
4- علوی معتقد بود یزدی دلمشغولی های ارتش را درک می کند. نمایندگانی از نیروی هوایی و نیروی دریایی یزدی را در سفرش به ایالات متحده همراهی خواهند کرد. ناخدا وحدت از بخش لجستیکی نیروی دریایی اسلامی ایران نماینده این نیرو خواهد بود. (ر.ک. به تلکس شماره 231313ز همین مستشاری مورخ 23 سپتامبر 1979 با موضوع اطلاعات تکمیلی درباره نمایندگان ارتش که در هیأت همراه یزدی حضور خواهند داشت.)
5- علوی دو بار متذکر شد در حالی که ایرانی ها سعی دارند مشکلات عدیده ای که به سبب انقلاب پیش آمده است حل کنند، لازم است ایالات متحده همچنان به ایرانی ها حسن نیت نشان دهد. علوی مذاکرات اخیر و ظاهراً موفقیت آمیز نیروی دریایی اسلامی ایران با شرکت راکول بر سر پروژه پرل را نمونه ای از این نوع حسن نیت ها دانست. علوی از ارتش ایالات متحده انتظار دارد که از نفوذ خود بر پیمانکاران خصوصی استفاده کند و آنها را تشویق نماید تا درخواست های جدید بعد از انقلاب ایران را بپذیرند. توضیح دادیم که اکثر پیمانکاران مایلند با ایران وارد مذاکره شوند ولی درباره بازگشت به ایران مردد هستند زیرا از امنیت جانی نفرات خود اطمینان ندارند. اگر معلوم شود این نگرانی ها بی اساس است، چنانکه در ارتباط با شرکت راکوِل معلوم شد، ایران می تواند توقع بازگشت و مذاکره با پیمانکاران بیشتری را داشته باشد.
6- هر چند انتظار داشتیم این جلسه غیررسمی خیلی کوتاه باشد، ولی صحبت هایمان بیشتر از یک ساعت طول کشید. معلوم بود علوی از قبولاندن نظراتش به یزدی خوشحال است و می خواهد آن را با ما نیز در میان بگذارد.
اسکات
بر اساس گزارش، رزمایش نیروی دریایی کاهش یافته است
سند شماره 208
محرمانه27 سپتامبر 1979- 5 مهر 1358
از: دفتر وابسته دفاعی ایالات متحده، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی
موضوع: بر اساس گزارش، رزمایش نیروی دریایی کاهش یافته است
خلاصه: (محرمانه - غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) این گزارش اطلاعاتی درباره رزمایش نیروی دریایی ایران ارایه می دهد که در خلیج فارس در جریان است. اهمیت این گزارش از آن جهت است که مطالب آن خلاف اخباری است که در مورد همین رزمایش در روزنامه ها به چاپ رسیده است.
مشروح گزارش:
الف- (محرمانه- غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) منبع خبری گزارش می دهد که اخبار
ص: 480
مطبوعات درباره رزمایش های بزرگ نیروی دریایی در خلیج فارس تقریباً همه اش دروغ است و فقط اهداف تبلیغاتی دارد.
روزنامه ها نوشته اند که چهار کشتی بزرگ و تعداد زیادی شناور کوچک تر (قایق های گشتی موشک انداز) در این رزمایش شرکت دارند. منبع می گوید حداکثر دو کشتی بزرگ و تعداد انگشت شماری شناور کوچک در این رزمایش شرکت داشته اند. منبع افزود که اندازه ناوگان عملیاتی از آنچه در رسانه های خبری آمده است، بسیار کوچک تر شده است. منبع اظهار داشت به دلیل عدم انجام عملیات تعمیر و نگهداری سیستم های پیچیده کنترل آتش، کشتی های ایران بیشتر به یک تخته چوب می مانند. منبع اشاره کرد که احتمالاً دریادار مدنی می خواهد با بزرگنمایی این رزمایش در روزنامه ها قدرت خود را نشان دهد زیرا گویا قصد دارد برای انتخابات ریاست جمهوری نامزد شود.
ب- (محرمانه - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان) منبع گفت هیچ یک از پرنده های نیروی دریایی، چه بال ثابت و چه بال متحرک، در این رزمایش شرکت ندارند، صرفاً به این سبب که همه آنها قابلیت پرواز خود را از دست داده اند. منبع گفت وضعیت هلیکوپترهای RH53D بسیار وخیم است.
پ- (محرمانه- غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) منبع گفت نیروی دریایی قصد دارد تصمیم رژیم گذشته برای بستن پایگاه خرمشهر را لغو کند. این تصمیم احتمالاً به سبب تهدیداتی که از سوی عراق احساس می شود، اتخاذ شده است. این امر بدان معناست که ایران هم اکنون دو تهدید را در خلیج [فارس] می بیند، یکی عراق و دیگری تنگه هرمز. جای شک است که وضعیت نیروی دریایی ایران به نحوی باشد که این نیرو بتواند همزمان و به طور موثر با هر دو تهدید مذکور مقابله کند.
[ت]- (محرمانه - غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) کیهان و تهران تایمز، دو روزنامه انگلیسی زبان تهران، تصاویری از ناوگان نیروی دریایی ایران در حال «عملیات» چاپ کرده اند. کشتی هایی که در این تصاویر دیده می شوند همان کشتی هایی نیستند که در اخبار ذکر شده اند. یکی از تصاویر مربوط به کشتی «پلنگ» (قبلاً DD 780) است که دارد یک موشک استاندارد شلیک می کند. در مقالات ذکر نشده است که کشتی «پلنگ» نیز در این رزمایش ها شرکت دارد، و منبع خبری نیز گفته است که شک دارد نیروی دریایی ایران توانایی شلیک موشک های استاندارد را در این زمان داشته باشد.
نظرات گزارشگر: (محرمانه- غیر قابل رؤیت برای بیگانگان) رتبه بندی این منبع B-3 خواهد بود زیرا او خودش این خبرها را از یک نفر دیگر شنیده است. منبع دوم به منبع اول گفته است که تا حد ممکن سعی می کند در تهران نباشد زیرا ستاد نیروی دریایی در تهران به دست یک مشت «احمق و حیوان» اداره می شود، که اشاره اش به کمیته مستقر در ستاد نیروی دریایی است. منبع دوم به منبع اول گفته است که اعضای کمیته یک مشت بچه اند ولی آنقدر قدرت دارند که
ص: 481
به دریاداران و ناخدایان بگویند چه کاری می توانند بکنند و چه کاری نمی توانند بکنند.
سطح آماد فنی تجهیزات پشتیبانی و تعمیر و نگهداری برای AH1J و اف-14
سند شماره 209
27 سپتامبر 1979- 5 مهر 1358
از: مستشاری نظامی، تهران-429به: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سی
مرجع: گفتگوی تلفنی سرهنگ غنی پور، مدیر صنایع هواپیمایی ایران، با شیرر از نفرات مستشاری نظامی در تاریخ 25 سپتامبر 1979
موضوع: سطح آماد فنی تجهیزات پشتیبانی و تعمیر و نگهداری برای AH1J و اف-14
1- سرهنگ غنی پور به منظور ارزیابی توانایی صنایع هواپیمایی ایران برای تأمین سطح آماد فنی لازم برای تعمیر و نگهداری هواپیماهای اف-14 و AH1J، با اشاره به تماس تلفنی فوق الذکر اطلاعات زیر را درخواست کرد:
الف- چه سطح آماد فنی از تجهیزات به صنایع هواپیمایی ایران تحویل شده است؟
ب- تحویل چه تجهیزاتی هم اینک در حالت تعلیق قرار گرفته است؟
پ- چه تجهیزات دیگری باید به منظور تأمین توانایی آماد فنی سفارش داده شود؟
ت- چه نوع تیم آماد فنی (آمریکایی) برای اداره آن نیاز است؟
2- هر گونه اطلاعاتی در خصوص موارد بالا کمک زیادی در سازمان دهی پرونده ها و سوابق به صنایع هواپیمایی ایران کرده و برای بهبود سطح توانایی آماد فنی آن مفید خواهد بود.
درخواست مدارک مربوط به خریدهای نظامی خارجی
سند شماره 210
1 اکتبر 1979- 9 مهر 1358
از: نماینده ارشد دفاعی سفارت آمریکا، تهران - سرلشگر گاست
به: مقر فرماندهی نیروی هوایی آمریکا، واشنگتن دی.سی
مرجع: نامه فرماندهی - 6 سپتامبر 1979 - موضوع فوق
موضوع: درخواست مدارک مربوط به خریدهای نظامی خارجی
1- نامه مرجع به همراه هشت نسخه رونوشت از فرم DD 1513-2 «ابلاغ پیشنهاد و قبول» و درخواست تأیید رسید از طرف دولت موقت ایران بود. علاوه بر این درخواست شده بود که سه نسخه امضا شده آن به مرکز حسابداری مساعدت های امنیتی و سه نسخه آن به مقر فرماندهی نیروی هوایی آمریکا ارسال شود.
2- در حال حاضر تمایلی به تسلیم این نسخه ها به دولت موقت ایران نداریم، زیرا احساس می کنیم هیچ کس در اینجا نمی خواهد تغییرات حاصله را بپذیرد. علاوه بر این، بسیاری از تغییراتی که در طول تجدید ساختار اولیه و متعاقب امضای یادداشت تفاهم انجام شد، هنوز در حال بررسی است. هزینه ای که در فرم های DD 1513-2 منعکس شده است می تواند با توجه به
ص: 482
جلسات توجیهی که اخیراً برگزار کرده ایم، بحث انگیز شود. مثلاً، در ارتباط با قرارداد SVA در چارچوب برنامه خریدهای نظامی خارجی، در نامه پیشنهاد و قبول مورد PEACE SKY، ما کاهش هزینه ای برابر با 618410000 را منعکس کرده ایم که مبلغ جدید را به 10 میلیون دلار اصلاح می کند. علاوه بر این، ما هزینه های تقریبی اداری را 18852000 دلار نشان داده ایم که کل هزینه را برای دولت ایران به 28852000 دلار می رساند. ولی ما در جلسات توجیهی مان گفته ایم که کل مبلغ برداشتی از صندوق برای برنامه PEACE SKY 5/9 میلیون دلار خواهد بود.
3- با توجه به اختلاف نظری که ممکن است در حال حاضر ایجاد شود، و همچنین عدم اطلاع ما از هزینه های اضافی اداری، و عدم تمایل مقامات دولت موقت ایران برای امضای این نسخه ها، تسلیم این نسخه ها را تا زمانی که نامه بعدی، یا نهایی آماده امضا شود به تعویق خواهیم انداخت. در آن زمان، به شرط آنکه شرایط در دولت موقت ایران مطلوب تر شود، نسخه های فوق را برای امضا تسلیم آنها خواهیم کرد.
فیلیپ. سی. گاست
سرلشگر نیروی هوایی ایالات متحده
نماینده ارشد دفاعی
تعمیر و نگهداری شش هواپیمای پی-3 اف نیروی هوایی...
سند شماره 211
محرمانه2 اکتبر 1979- 10 مهر 1358
از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی-9238به: سفارت آمریکا، تهران- فوری
مرجع: گروه مستشاری - 9712 -2 سپتامبر 79
موضوع: تعمیر و نگهداری شش هواپیمای پی-3اف
نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران
در مرجع فوق آمده بود که نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران قصد دارد به منظور اجرای یک بسته تعمیر و نگهداری استاندارد در سطح آماد فنی برای شش هواپیمای پی-3 اف مستقیماً با شرکت لاکهید قرارداد امضا کند، خواسته بود که به سئوالات زیر پاسخ داده شود.
الف) آیا قرار بود طرح قبلی برای هواپیماهای فوق در چارچوب برنامه خریدهای نظامی خارجی انجام شود یا به صورت قرارداد مستقیم باشد؟
ب) آیا امضای یک قرارداد مستقیم، تأثیری بر اقلام موضوع معاملات تسلیحاتی خارجی خواهد گذاشت؟
پ) آیا دولت آمریکا هیچ مخالفتی با قراردادهای مستقیم از این نوع دارد یا خیر؟
2- نماینده شرکت لاکهید در ارتباط با تعمیر و نگهداری آماد فنی این شش هواپیمای پی-3 اف که از نیمه اول 1980 در کارخانه لاکهید در اونتاریوی کالیفرنیا شروع خواهد شد، با وزارتخانه تماس گرفته است. پیش بینی می شود هزینه کل طرح بالغ بر 2 تا 4 میلیون دلار و زمان لازم برای
ص: 483
اجرای طرح 18 ماه باشد، که حداقل 90 تا حداکثر 480 روز به تعمیر اساسی هر هواپیما اختصاص خواهد داشت. هواپیماها توسط خلبانان ایرانی به ایالات متحده پرواز کرده و توسط آنها به ایران بازگردانده خواهند شد. علاوه بر این، نماینده لاکهید گفت شرکت مزبور هر دو نوع شیوه کار، یعنی قرارداد مستقیم یا ترتیبات موضوع معاملات تسلیحاتی خارجی را می پذیرد.
3- در ماه ژوییه 1978، دولت سابق ایران تقاضای یک پیشنهاد قیمت را برای تعمیر و نگهداری استاندارد شش هواپیمای پی-3 اف در تأسیسات نیروی دریایی ایالات متحده مطرح ساخت که شامل هر گونه تغییرات مهندسی و یا فنی قابل قبول بر روی آنها نیز باشد. پیشنهادی که مورخ 30 نوامبر 1978 برای دولت ایران فرستاده شد، مورد قبول قرار نگرفت و مهلت آن تمام شد. در تاریخ 28 ژوییه 1979 شرکت خدمات هواپیمایی لاکهید به نیروی دریایی ایالات متحده اطلاع داد که قصد دارد پیشنهاد قیمتی قطعی و ثابت را برای تعمیر و نگهداری هواپیماهای فوق مستقیماً به نیروی هوایی اسلامی ایران تسلیم کند. شرکت خدمات هواپیمایی لاکهید خاطر نشان ساخت که مایل است سرویس فوق را چه در چارچوب معاملات تسلیحاتی خارجی و چه در قالب قراردادی مستقیم بین نیروی هوایی اسلامی ایران و شرکت متبوعش انجام دهد، و از نیروی دریایی ایالات متحده کسب تکلیف کرد. نیروی دریایی نیز پاسخ داد که این نیرو هیچ مخالفتی با تسلیم یک پیشنهاد رسمی از سوی شرکت لاکهید برای تعمیر و نگهداری استاندارد هواپیماهای فوق در قالب قرارداد مستقیم با نیروی هوایی اسلامی ایران ندارد. با وجود این، نیروی دریایی به وضوح اظهار داشت که موافقت آن نیرو با رویکرد شرکت لاکهید، چه به صورت صریح و چه ضمنی به معنای تعهد برای قرض دادن، اجاره و یا فروش تجهیزات دولت و یا ارایه اطلاعات به لاکهید در اجرای هر گونه قراردادی که ممکن است بین این شرکت و نیروی هوایی اسلامی ایران به امضا برسد نخواهد بود. نیروی دریایی ایالات متحده همچنین بیان داشت در صورتی که دولت ایالات متحده تجهیزات و یا اطلاعات فنی در اختیار داشت که احتمالاً برای اجرای قرارداد لاکهید در خصوص تعمیر و نگهداری استاندارد هواپیماهای فوق ضروری بود، شرکت لاکهید موظف است از دولت ایران بخواهد شرکت لاکهید را به عنوان نماینده خود برای دریافت این تجهیزات و اطلاعات معرفی کند. اطلاع یافته ایم که شرکت خدمات هواپیمایی لاکهید پیشنهادی به نیروی هوایی اسلامی ایران ارایه داده است و اینکه نیروی هوایی اسلامی ایران در حال بررسی هر دو پیشنهاد است (پیشنهاد نیروی دریایی آمریکا و پیشنهاد لاکهید) ولی هنوز هیچ تصمیمی در ارتباط با آنها اتخاذ نکرده است.
4- تأثیر قرارداد مستقیم بر برنامه خریدهای نظامی خارجی تا زمانی که شرکت خدمات هواپیمایی لاکهید موارد تدارکاتی مورد نیاز خود را به طور مشخص و دقیق به اطلاع نیروی دریایی آمریکا نرسانده و آن نیرو نیز آنها را بررسی نکرده باشد، مشخص نخواهد شد. با وجود این، عواملی که می تواند بر توانایی دولت ایران و نیروی دریایی آمریکا برای برآوردن شرایط لازم به منظور عقد قرارداد مستقیم تأثیر بگذارد، موجود بودن رویه های مؤثر تعمیر و
ص: 484
بازگرداندن و درخواست مستقیم است.
5- اجرای موفقیت آمیز قرارداد مستقیم در ارتباط با طرح عظیمی همانند تعمیر و نگهداری هواپیماهای پی-3 اف به زیرساخت های سازمانی مستقری نیاز دارد که بتواند تعیین ملزومات، انتخاب پیمانکاران، مذاکره در خصوص قیمت، تضمین کیفیت و غیره را انجام دهد. امضای یک قرارداد مستقیم بدون داشتن توانایی های سازمانی فوق می تواند مشکلات عدیده ای ایجاد کند، مثلاً نیاز به هزینه و وقت بیشتری از آنچه در قرارداد آمده، مشکلات کنترل کیفیت، مشخصات ناکافی قرارداد، و غیره که منجر به انتقاد فراگیر و یا حتی عدم موفقیت در اجرای قرارداد خواهد شد، به وجود آورد. فکر نمی کنیم دولت موقت ایران در حال حاضر دارای این توانایی ها باشد و یا اینکه بتواند توانایی های فوق را در طول جدول زمانی لازم برای تعمیر اساسی هواپیماهای پی-3 اف به دست آورد.
6- نیروی دریایی ایالات متحده توانایی اجرای موفقیت آمیز قراردادهای تعمیر و نگهداری استاندارد هر یک از کشتی ها و یا هواپیماهای خود را در تأسیسات نیروی دریایی و در قالب قراردادهای مستقیم با شرکت های تجاری آمریکایی دارد، و این امر به اثبات رسیده است. در واقع، نیروی دریایی ایالات متحده هم اینک در حال اجرای یک قرارداد سرویس کامل استاندارد برای هواپیمای پی-3 توسط یک شرکت بازرگانی (غیر از لاکهید) است و پیشنهاد دیگری نیز برای انجام یک قرارداد سرویس کامل استاندارد برای هواپیمای پی-3 متعلق به نیروی دریایی آمریکا و یک کشور دیگر در حال بررسی است.
7- از شما تقاضا می شود اطلاعات مندرج در بند 4، 5 و 6 این پیام را به اطلاع سرتیپ صفری و سایر مقامات ایرانی برسانید. علاوه بر این، باید آنها را متقاعد سازید که تحت قرارداد در قالب برنامه خریدهای نظامی خارجی، نیروی دریایی آمریکا همان دقت، مسئولیت و درایت مالی را به خرج خواهد داد که در قراردادهای خودش به خرج می دهد. با وجود این، تصمیم در مورد انتخاب قرارداد مستقیم و یا چارچوب معاملات تسلیحاتی خارجی با مقامات ایرانی است. کریستوفر
ملاقات با سرهنگ کامکار، معاون وزیر دفاع در...
سند شماره 212
محرمانه2 اکتبر 1979- 10 مهر 1358
از: هیأت مستشاری نظامی آمریکا، تهرانبه: وزارت دفاع، واشنگتن
مرجع: الف- سفارت آمریکا، تهران 021230ز - 2 اوت 1979- موضوع یادداشت وزارت امور خارجه ایران درباره پشتیبانی نظامی
موضوع: ملاقات با سرهنگ کامکار، معاون وزیر دفاع در
امور تسلیحات - 2 اکتبر 1979
1- مرجع فوق به متن یادداشت دیپلماتیک وزارت امور خارجه ایران مورخ 23 ژوییه
ص: 485
1979 مربوط می شود که در آن علاقه نیروهای مسلح اسلامی ایران به دریافت تجهیزات و خدمات برای اقلام موضوع قراردادهای خریدهای نظامی خارجی در 11 ردیف بیان شده بود.
2- سرلشگر گاست و سرهنگ اسکات در روز 2 اکتبر 1979 به ملاقات سرهنگ کامکار، معاون وزارت دفاع ملی ایران، در دفترش رفتند.
3- کامکار خسته به نظر می رسید. او گفت سرماخورده است، کارش سنگین است و معمولاً بی حال است. به رغم این مسایل، خیلی صمیمی با ما برخورد کرد، و خود را با شور و اشتیاق نشان داد، و خوب به سخنان نمایندگان هیأت مستشاری گوش داد و پاسخ گفت.
4- نکاتی که مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت به شرح زیر بود:
الف- سرهنگ کامکار گفت قرار است همان روز جلسه ای با وزیر جدید دفاع ملی، دکتر مصطفی چمران، برگزار شود. ژنرال گاست از کامکار پرسیده بود که نظر او درباره عملکرد آتی وزیر جدید دفاع ملی ایران چیست و اینکه آیا احتمالاً او تغییراتی خواهد داد که روابط نظامی دو کشور، مجدداً رو به بهبود، هر چند بسیار محدود، بگذارد. کامکار گفت از زمانی که چمران وزیر دفاع شده، هنوز با او ملاقات نکرده است، ولی نخست وزیر امروز بعد از ظهر (2 اکتبر) او را برای معارفه به وزارت دفاع خواهد آورد. کامکار گفت از نظر او توجیه چمران قدری مشکل است و برداشت ما این بود که کامکار می داند انتصاب چمران سفارشی بوده است. کامکار «نقش چمران در لبنان» را یادآور شد و گفت که وزیر جدید دفاع ملی قدری از مسایل نظامی سر در می آورد. نکته جالب اینجاست که کامکار گفت چمران در جلسات مقامات رده بالای دفاع ملی در ماه ژوییه (احتمالاً در سمت معاون نخست وزیر در امور انقلاب) که در آن مسئله قطعات یدکی و نیاز به تجهیزات در نیروهای مسلح مطرح شده بود، شرکت داشت. ظاهراً هنوز تمایل چندانی به بحث مستقیم درباره قراردادهای خریدهای نظامی خارجی در چنین جلساتی وجود ندارد. طبق گفته کامکار، چمران پیشنهاد کرده بود تقاضای خود را کتباً به آمریکایی ها ابلاغ کنیم، که این تقاضا به صورت یادداشت دیپلماتیک 23 ژوییه به دست ما رسید. (مرجع الف)
ب- سرهنگ کامکار تقریباً با حسرت گفت که مسئله اصلی و مبرم این است که «ارتش را راه بیندازیم» که اشاره واضحی به مشکلات مربوط به نیروها، تعمیر و نگهداری و از همه مهمتر روحیه و نظم در ارتش بود. کامکار گفت تلاش زیادی برای حل این مشکلات کرده اند، ولی نتایج دلسرد کننده بوده است.
پ- ژنرال گاست خیلی کلی وضعیت صندوق امانی و تلاش هایی را که برای حفظ توانایی پرداخت آن مبذول شده است و همچنین تلاش های متقابل برای برقراری مجدد روابط نظامی بین دو کشور را توضیح داد. در پاسخ، کامکار نیز بر تمایل ایران برای داشتن نیروهای دفاعی توانمند تأکید کرد.
ت- گاست با اشاره به برنامه ریزی برای تیم پشتیبانی لجستیکی نظامی ایران در ایالات
ص: 486
متحده، به مذاکرات قبلی درباره برنامه مورد نظر ایران جهت استقرار یک تیم پشتیبانی لجستیکی در ایالات متحده اشاره کرد. کامکار اذعان داشت که چنین مسئله ای در رده های بالای وزارت دفاع ملی با نیروهای مختلف ارتش مطرح شده است و تصمیم گیری درباره آن 3 تا 4 ماه طول خواهد کشید. کامکار گفت نظر آنها بیشتر بر تشکیل یک تیم مجتمع از نمایندگان همه نیروهاست، که تحت نظارت وزارت دفاع ملی کار کند. گاست یک بار دیگر به کامکار گفت که دولت ایالات متحده از این نوع ترتیبات استقبال خواهد کرد و ترتیبات مشابهی نیز با سایر کشورها وجود دارد. همچنین این مسئله مطرح شد که با ماندن فقط 6 نفر در هیأت مستشاری، تلاش برای ارسال به موقع اطلاعات لجستیکی و فهرست نیازمندی ها به ایالات متحده بسیار دشوار است. این مسئله موضوع یک تلکس جداگانه خواهد بود.
ث- جهت اطلاع، کامکار گفت وظیفه سرتیپ صفری که همراه با یزدی به ایالات متحده سفر خواهد کرد، تلاش برای فروش شبیه سازهای اف-4 و اف-5 است که هنوز تصور می شود در ایالات متحده باشند. کامکار می دانست پیمانکار این پروژه شرکت سینگر است و به گفته صفری یک خریدار برای آن پیدا شده است، ولی قیمت خرید چندان رضایت بخش نیست.
ج- کامکار همچنین گفت پس از بازگشت یزدی و صفری از نیویورک، احتمالاً بسته به نتایجی که از مذاکرات هفته جاری شان با مرکز حسابداری مساعدت های دفاعی به دست بیاید، سراغ جزییات صندوق امانی خواهند رفت. کامکار گفت شاید آنها یک کارگروه تشکیل دهند و سپس مشخص کنند که آیا سفر به آمریکا برای بررسی جزییات ضرورتی دارد یا خیر.
نامه درخواست برای 5 هواپیمای آر. اف-4 ای
سند شماره 213
بدون طبقه بندی3 اکتبر 1979- 11 مهر 1358
از: هیأت مستشاری نظامی آمریکا، تهرانبه: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سی
موضوع: نامه درخواست برای 5 هواپیمای آر. اف-4 ای
1- نامه موضوع این تلکس همین الان از طرف سرهنگ کامکار، معاون وزارت دفاع در امور تسلیحات، به دستمان رسیده است. کامکار تقاضا کرده است 5 هواپیمای آر.اف-4 ای که قبلاً در چارچوب برنامه PEACE ROLL سفارش داده شده و متعاقباً به موجب یادداشت تفاهم مورخ 3 فوریه لغو شده بود، مجدداً مورد نظر قرار گیرد و نامه پیشنهاد، فرم DD 1513، به دفتر ایشان فرستاده شود.
ترجمه انگلیسی متن این نامه جهت اطلاع و اقدام مقتضی ارسال می گردد:
شروع/ موضوع: هواپیمای آر.اف-4 ای
برابر اطلاعات واصله از نماینده دولت ایران در آمریکا 5 فروند از 8 فروند هواپیماهای آر.اف-4 خریداری شده تحت کیس: SXK-SXT مراحل آخر تولید را طی می نماید.
ص: 487
خواهشمند است دستور فرمایید پیشنهاد لازم برای 5 فروند هواپیمای فوق تهیه و جهت اقدام لازم به این معاونت ارسال گردد.
امضا: سرهنگ جهانگیر کامکار (سرهنگ ستاد)
معاون تسلیحاتی وزیر دفاع ملی/پایان
2- خواهشمند است هر چه سریع تر این اطلاعات را در اختیار ونس، وزیر امور خارجه، و سرهنگ دوم گریوز قرار دهید تا در ملاقاتشان با دکتر یزدی، وزیر امور خارجه دولت موقت ایران، آن را در دست داشته باشند.
ملاقات با وزیر امور خارجه، یزدی، در ارتباط با مسایل دفاعی
سند شماره 214
سّری6 اکتبر 1979- 14 مهر 1358
از: سفارت آمریکا، تهران - 2614به: وزارت امور خارجه، واشنگتن
موضوع: ملاقات با وزیر امور خارجه، یزدی، در ارتباط با مسایل دفاعی
1- (سرّی – تمام متن)
2- در روز چهارم اکتبر، یزدی به همراه افسران ارتش و مقامات وزارت امور خارجه ایران در ملاقاتی سه ساعته با معاون وزیر امور خارجه آمریکا، بنسن، دستیار وزیر امور خارجه، «مک گی فرت»، و ژنرال گریوز به بحث و گفتگو درباره مسایل دفاعی پرداختند. فضای حاکم بر گفتگوها کلاً دوستانه، و گاه با سئوالات رک و صریح هیأت ایرانی و اعتراضات آنها همراه بود. اگر چه ظن و تردید بر این مذاکرات سایه افکنده بود، هیچیک از طرفین تندی به خرج نداد. طرف آمریکایی با شکیبایی و درک فوق العاده به سخنان طرف مقابل گوش می داد و مکرراً تمایل خود را به بررسی موضوعات فارغ از مسایل حاشیه ای و ارایه اطلاعات اضافی در صورت امکان ابراز می کرد. شرح مفصل این ملاقات ارسال خواهد شد. خلاصه ای از مذاکرات را در ذیل به اطلاع می رساند.
3- معاون وزیر امور خارجه، بنسن، گفتگوها را با ذکر این مطلب آغاز کرد که ایالات متحده مایل است هر گاه ممکن باشد در ارتباط با امور دفاعی مورد علاقه طرفین با ایران همکاری کرده و آن را یاری دهد. او بار دیگر بر استقلال، تمامیت ارضی و حفظ امنیت ایران تأکید کرد، و خاطر نشان نمود که هر دو کشور ایالات متحده آمریکا و ایران ملاحظات سیاسی داخلی مربوط به خود را دارند که بر روابط طرفین تأثیر می گذارد.
4- دستیار وزیر امور خارجه، «مک گی فرت» نیز با مروری بر سیاست های کلی آمریکا در قبال منطقه ی خلیج فارس ابراز داشت که آمریکا مایل است در صورت مساعد بودن شرایط سیاسی روابط دفاعی جدیدی با ایران برقرار نماید. واضح بود که هیچیک از طرفین تمایلی به اعاده روابط پیشین نداشتند و اینکه [معتقد بودند] گسترش همکاری های جدید باید منوط به بهبود مناسبات سیاسی دو کشور باشد. «مک گی فرت» اظهار داشت یک سال آینده را باید
ص: 488
صرف تسویه وجوه صندوق امانی کرده و تدبیری برای از سرگیری فروش قطعات یدکی بیندیشیم.
5- ژنرال گریوز نیز به اجمال درباره مدیریت صندوق امانی صحبت کرد و پیشینه یادداشت تفاهمی را که در سوم فوریه به امضا رسید توضیح داد و تلاش های وزارت دفاع آمریکا را برای حفظ منافع ایالات متحده و ایران گوشزد کرد. یزدی نیز که بهرامی و صفری شدیداً او را یاری می کردند، سئوالاتی که قبلاً توسط سفارت به اطلاع وزارت امور خارجه رسیده بود، مطرح ساخت:
- مبلغ نهایی معاملاتی که در چارچوب خریدهای نظامی خارجی انجام شده: که در این ارتباط گریوز گفت فهرستی به همراه مبلغ کلی آنها تهیه و در اختیار ایران قرار خواهد گرفت. او افزود در صورت سفر برخی نیروهای ایرانی به منظور کمک به دولت آمریکا برای جمع آوری اطلاعات مربوط به این معاملات، می توان به اطلاعات جامع تری دست یافت.
- رفع توقیف از قطعات یدکی طبقه بندی شده: که در این ارتباط به یزدی گفتیم آمریکا تمایل دارد رفع توقیف هر یک از قطعات یدکی طبقه بندی شده را با توجه به ماهیت آن و فارغ از مسایل حاشیه ای مورد بررسی قرار دهد. علاوه بر این، احتمال دارد برخی درخواست های ایران مثلاً برای دریافت اطلاعات فنی جهت راه اندازی و عملیاتی کردن هواپیماها، بدون هیچ حساسیتی پذیرفته شود. ولی رفع توقیف اقلام حساس تر منوط به تأیید دوباره موافقت نامه ی دوجانبه ژوئن بر سر حفاظت از اطلاعات طبقه بندی شده خواهد بود. در آن موافقت نامه، طرفین موافقت کردند به تیم های امنیتی اجازه بازرسی از محل نگهداری اطلاعات طبقه بندی شده را بدهند. یزدی از امضای چنین موافقت نامه ای ابراز بی اطلاعی کرد و گفت مسلماً در ایران با بازدید از پایگاههای ایران از سوی بازرسان آمریکایی شدیداً مخالفت خواهد شد. او گفت «ما احتمالاً ترجیح می دهیم میلیاردها دلار تجهیزات ضرر کنیم ولی این اتفاق نیفتد.» یزدی گفت باید موافقت نامه را ببیند که یک نسخه از آن را در اختیار وی قرار دادیم و به او پیشنهاد کردیم مورد را بررسی کند و پیش از اتخاذ تصمیم قطعی با ما مذاکره نماید. به یزدی گفتیم حتی می توانیم یک تیم امنیتی به تهران بفرستیم تا در مورد نگرانی های آمریکا با تهران گفتگو کند.
- موتور هلیکوپتر های بل 214: ژنرال گریوز گفت با ایرانی ها ملاقات خواهیم کرد تا امکان از سرگیری کار برای بهبود موتورهای مزبور را بررسی کنیم.
- قطعات یدکی اف-16: ژنرال گریوز گفت همچنان در پی یافتن مشتریانی هستیم که اقلام باقیمانده را به آنها بفروشیم، ولی در ارتباط با برخی قطعات اقلام سفارش شده، بسیار بیشتر از نیاز سایر خریداران اف-16 است. در اینگونه موارد، یافتن خریدار برای این اقلام قدری مشکل تر است. گریوز تمایل خود را به بحث و بررسی بیشتر این موضوع ابراز کرد.
- قطعات یدکی زمان بندی شده برای تحویل به ایران: صفری از ما خواست فهرستی از
ص: 489
اقلام زمان بندی شده برای تحویل به ایران را در اختیار آنها قرار بدهیم، که گریوز قول داد این اطلاعات را تهیه کند.
- هواپیماهای آر.اف-4 ای.اس: گریوز پیشینه لغو سفارش هواپیماهای مذکور و هزینه هنگفت راه اندازی مجدد خط تولید آنها را توضیح داد. اطلاعات کامل در این ارتباط را در اختیار ایرانی ها قرار خواهیم داد.
- موشک های هارپون: رفع توقیف موشک های مزبور به توافق بر سر امنیت اطلاعات طبقه بندی شده منوط شد.
- قیمت گذاری تجهیزات سفارشیِ ایران که قرار است به خریداران دیگر فروخته شود، به خصوص ناوشکن های اسپروانس: توضیح دادیم که برای یافتن خریداران دیگر، باید قیمت گذاری در سطح هزینه دولت موقت ایران انجام شود (یعنی با کسر تورم و هزینه های خاص ایران) تا اقلام هر چه سریعتر به خریداران دیگر فروخته و مبالغ آن دریافت شود. این امر به خصوص در ارتباط با متقاعد ساختن کنگره برای تخصیص بودجه ای جهت خرید کشتی های اسپروانس که مازاد بر برنامه کشتی سازی نیروی دریایی آمریکا بر آن تحمیل شده بود، صدق می کرد. یزدی شکایت داشت که در ارتباط با قیمت گذاری ناوشکن ها باید با دولت ایران مشورت می شد. او گفت باید در مورد این مسئله بحث و تبادل نظر بیشتری صورت گیرد.
- خرید تجهیزات نظامی از تأمین کنندگان ثالث: یزدی گفت سیاست دولت موقت ایران این است که با خرید تجهیزات نظامی آمریکایی از تأمین کنندگان مجاز اروپاییِ منابع تأمین تجهیزات نظامی اش را متنوع تر کند. «مک گی فرت» گفت ما هیچ مخالفتی با این امر نداریم. در مواردی که آمریکا خودش مایل به فروش اقلام باشد، هیچ ایرادی ندارد که ایران آن اقلام را از منابع اروپایی خریداری کند. ولی اگر حاضر به فروش برخی تجهیزات نباشیم، مسلماً از صدور مجوز فروش آن از سوی منابع اروپایی نیز خودداری خواهیم کرد. علاوه بر این، مشکلات عملی تنوع بخشیدن به خریدهای نظامی را نیز به آنها گوشزد کردیم.
6- یزدی در پاسخ به سئوال آقای «مک گی فرت» که آینده خریدها را چگونه ارزیابی می کند گفت ابتدا مایل است حساب جاری مربوط به فروش تجهیزات نظامی تسویه شود، مسئله امنیت تجهیزات طبقه بندی حل گردد و بعد از آن خریدها به صورت نقدی در ازای هر معامله صورت گیرد.
7- به نظر می رسد ملاقات مذکور به طور کلی نتایج مثبتی به همراه داشت. اگرچه همچنان در مورد برخی مسایل با ایرانی ها اختلاف نظر خواهیم داشت، ولی ظاهراً فقط مسئله امنیت اطلاعات طبقه بندی شده در آینده ی نزدیک به یک مسئله سیاسی جدی مبدل خواهد شد. اگر ایرانی ها در ارتباط با این مسئله نظر سفارت را جویا شدند، به آنها بگویید که آمریکا مایل است نگرانی های امنیتی خود را هر وقت که از نظر دولت موقت ایران مناسب باشد، مفصلاً با آنها در میان بگذارد. ونس
قطعات یدکی اف-14
ص: 490
سند شماره 215
7 اکتبر 1979- 15 مهر 1358
از: نماینده ارشد دفاعی سفارت آمریکا، تهران- سرلشگر گاست
به: معاونت لجستیکی ستاد نیروی هوایی ایران - سرتیپ صفری
موضوع: قطعات یدکی اف-14
1- در روزهای 12 و 16 سپتامبر جلساتی توجیهی در ارتباط با وضعیت یادداشت تفاهم مورخ 3 فوریه و صندوق امانی برگزار شد. در بخش مربوط به هواپیماهای اف-14 (اسلاید شماره 15) درباره قطعات یدکی این هواپیماها توضیحاتی ایراد شد. در این توضیح آمده بود که قطعات یدکی در انبار نگهداری می شوند. علاوه بر این، از دولت ایران خواستیم تا اطلاع دهد که آیا این قطعات را باید به نیروی هوایی ایران تحویل دهیم و یا همچنان در انبارهای ایالات متحده نگهداری کنیم.
2- فهرستی از قطعات یدکی هواپیماهای اف-14 که، منتظر ابلاغ تصمیم شماست، و در ایالات متحده انبار شده اند به پیوست ایفاد می گردد. این فهرست به قطعاتی ارتباط دارد که پیش از تاریخ 23 ژوییه 1979 به انبار انتقال یافته است. هر وقت فهرست مربوط به اقلام انبار شده پس از 23 ژوییه 1979 نیز به دستمان برسد، آن را برایتان ارسال خواهیم کرد.
3- خواهشمند است فهرست مزبور را مطالعه و تصمیمتان را در مورد حمل یا ادامه نگهداری آنها در اسرع وقت اطلاع دهید.
4- در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر، لطفاً با یکی از نیروهای من تماس بگیرید.
فیلیپ. سی. گاست
سرلشگر نیروی هوایی
نماینده ارشد دفاعی
فروش بوئینگ
سند شماره 216
محرمانه9 اکتبر 1979- 17 مهر 1358
از: وزارت امور خارجه آمریکا، واشنگتن دی.سیبه: سفارت آمریکا، تهران
موضوع: فروش بوئینگ 747
1- (محرمانه-تمام متن)
2- برِنان، نماینده بوئینگ، به ما اطلاع داد که شرکتش جلسه «بسیار بسیار مفیدی» با تیمسار صفری و آقای بهرامی در نیویورک داشته و به نظر می رسد احتمالاً ایرانی ها بدهی های خود را پرداخت خواهند کرد. بدین ترتیب، ترتیباتی برای تحویل آخرین هواپیمای 747 در ماه نوامبر داده خواهد شد.
3- نماینده شرکت گفت ایرانی ها از علاقمندی شان به فروش تعدادی از هواپیماهای 707 و
ص: 491
747 صحبت کرده اند. شاید بد نباشد به طرف های ایرانی یادآور شوید که قرارداد هواپیماهایی که درچارچوب خریدهای نظامی خارجی، و با کسب مجوز های کنترل مهمات و احتمالاً اجزای اقلامی که با موافقت وزارت بازرگانی خریداری شده اند مشمول قوانین و مقررات انتقال به کشور ثالث هستند. ایرانی ها باید در صورت داشتن قصد فروش احتمالی هواپیماها از همان ابتدا با ما مشورت کنند. البته از نظر ما مشکلی برای فروش آنها وجود ندارد، ولی می خواهیم از همان ابتدا ترتیبات کار به درستی چیده شود. ونس
حمل قطعات یدکی نظامی
سند شماره 217
محرمانه9 اکتبر 1979- 17 مهر 1358
از: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی.سی-4268به: سفارت آمریکا، تهران- فوری
موضوع: حمل قطعات یدکی نظامی
1- (محرمانه - تمام متن)
2- ارتش و نیروی دریایی دستور دارند قطعات یدکی سفارشی ایران را که مجوز ارسال آنها صادر گردیده از حالت تعلیق خارج کرده و به نماینده شرکت کشتیرانی آریا تحویل نمایند. تا به حال، فقط چند قلم به شرکت آریا تحویل شده است، ولی انتظار می رود ارسال محموله های فله به زودی شروع شود.
3- هنوز منتظر هستیم تا ایرانی ها برای حمل قطعات یدکی نیروی هوایی که ارسال آنها تصویب شده است، یک شرکت حمل و نقل معرفی کنند. به محض اینکه شرکت فوق معرفی شود، قطعات یدکی ارسال خواهند شد.
4- بر اساس ترتیباتی که دو هفته پیش با تیمسار صفری توافق شد، قطعات یدکی هلیکوپترهای موضوع برنامه خریدهای نظامی خارجی برای حمل آماده می شود. پیش بینی می شود قطعات فوق ظرف مدت دو هفته دیگر به پایگاه «مک گوائر» برسد تا از آنجا با هواپیماهای نیروی هوایی ایران حمل شود. شرکت هلیکوپتر سازی بل اطلاع داده است که طبق این ترتیبات باید در حدود 90 هزار پوند قطعات یدکی موضوع برنامه خریدهای نظامی خارجی را به پایگاه «مک گوائر» حمل کند. شرکت بل همچنین حدود 110 هزار پوند قطعات تجاری برای حمل دارد. شرکت مزبور به دنبال کرایه دربست یک هواپیما برای حمل این قطعات یدکی است. چنانکه سفارت مستحضر است شرکت بل تا به حال به هزینه خود مقداری قطعات یدکی را با هواپیماهای سی-130 و دی.سی-8 حمل کرده است.
5- سفارت می تواند از اطلاعات فوق الذکر استفاده کند و به وزیر جدید دفاع ملی، و سفیر ایران آقای انتظام و سایر مقامات دولت موقت ایران که ظاهراً فکر می کنند ما از ارسال قطعات یدکی خودداری می کنیم، توضیحاتی ارایه دهد. (ظاهراً یزدی هنوز همین اعتقاد را داشت تا اینکه کاردار یک بار دیگر در نیویورک توضیحات کافی را به او داد و نظر او را اصلاح کرد.)
ص: 492
همچنین می توانید محترمانه به ایرانی ها خاطر نشان سازید که تأخیر در ارسال قطعات از اوایل ماه اوت تا کنون به دلیل عدم معرفی یک شرکت حمل نقل بوده است.
اقلام معاملات انجام شده بین ایران و آمریکا
سند شماره 218
10 اکتبر 1979- 18 مهر 1358
از: ارنست گریوز-سازمان مساعدت های امنیتی دفاعیبه: آقای بهرامی- وزارت دفاع ایران
[موضوع]: اقلام معاملات انجام شده بین ایران و آمریکا
آقای بهرامی عزیز
به پیوست دو نسخه از فهرست اقلام مربوط به معاملات انجام شده که در ملاقات روز چهارم اکتبر به شما قول داده بودم، ارسال می گردد. برداشت من این بود که فهرست های مزبور در طول ملاقاتی که به منظور بررسی معاملات در تاریخ 12 سپتامبر در تهران برگزار شد، به حضورتان تقدیم شده است. چنانکه می دانید، وضعیت جاری معاملات مفتوح در صورتحساب های مفصلی که در طول ملاقات هایمان در تهران تقدیم حضورتان شده، انعکاس یافته است.
ما لزوم ارایه جزییات اساسی مربوط به معاملات تسلیحاتی پیشین با ایران را درک کرده ایم و به همین سبب جزییات بیشتری در مقایسه با کشورهای دیگری که در چارچوب برنامه خریدهای نظامی خارجی از ما تجهیزات خریداری می کنند، در قالب جلسات توجیهی و اطلاعات تکمیلی در اختیار ایران قرار داده ایم. البته شاید حتی این مقدار جزییات نیز نیاز شما را برطرف نکند. به همین دلیل، بار دیگر مایلم پیشنهاد ژنرال گاست را که در ملاقات 12 و 16 سپتامبر در تهران مطرح شد، متذکر شوم و تأکید کنم که از سفر یک تیم متشکل از مقامات ایرانی برای بررسی جزییات موجود در سوابق این نوع معاملات در مرکز امور مالی سازمان مساعدت های امنیتی در دنوِر استقبال خواهد شد. نفرات کم شمار این مرکز قادر به بازیابی همه این اطلاعات و خلاصه کردن آن به شکلی که مورد نیاز شما باشد، نیستند. با وجود این، از آنجایی که اهمیت زیادی برای رضایت خاطر دولت موقت ایران قائلیم، سه نفر از نیروهای این مرکز را به مدت سه ماه مأمور بازیابی این اطلاعات خواهیم کرد، البته مشروط بر اینکه دولت موقت ایران نیز تیم مورد نیاز ایرانی را برای انجام این وظیفه به آمریکا اعزام نماید. طبق برآورد ما، برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز شما، تقریباً هفت نفر نیروی ایرانی نیاز است که به مدت شش ماه در این مرکز مشغول به کار باشند. البته میزان دقیق کار به جزییاتی بستگی دارد که شما برای تطبیق حساب هایتان با آنچه ایالات متحده در استفاده از وجوه صندوق امانی مدعی است، نیاز دارید.
ارادتمند
ارنست گریوز
سپهبد ارتش ایالات متحده آمریکا
مدیر سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی
معاملات انجام شده
ص: 493
سند شماره 219
11 اکتبر 1979- 19 مهر 1358
از: وزارت دفاع، واشنگتن دی.سی - 3553به: گروه مستشاری نظامی، تهران
موضوع: معاملات انجام شده
در طول ملاقات مورخ 4 اکتبر با یزدی، وزیر امور خارجه، آقای بهرامی درخواست کرد فهرستی از معاملات انجام شده را در اختیار آنها قرار دهیم. آنطور که اطلاع یافته ایم چنین فهرستی قبلاً در ملاقات ماه سپتامبر در اختیار ایشان قرار گرفته بود. با وجود این، یک فهرست به روزتر تهیه کرده و سعی داریم تا وقتی که ایشان هنوز در کنسولگری حضور دارند، آن را برایشان ارسال کنیم. در صورتی که موفق به این کار نشدیم، فهرست مزبور را برای شما ارسال خواهیم کرد.
اطلاعاتی درباره هواپیماهای اف-14
سند شماره 220
بدون طبقه بندی17 اکتبر 1979- 25 مهر 1358
از: هیأت مستشاری نظامی آمریکا، تهرانبه: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
موضوع: اطلاعاتی درباره هواپیماهای اف-14
متن زیر ترجمه انگلیسی بخشی از اظهارات دکتر ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه ایران، در برنامه اخبار رادیو ایران است که روز 16 اکتبر 1979 پخش شد:
توضیح: در ارتباط با سئوال یک خبرنگار درباره سیاست دولت در قبال خرید قطعات یدکی برای ارتش و همچنین سرنوشت جنگنده های اف-14، وزیر امور خارجه گفت: «برخی از شرایطی که برای فروش قطعات یدکی از طرف آمریکا مطرح شده است از نوعی است که برای ما قابل قبول است زیرا مغایر با حاکمیت ملی ما نیست. مثلاً، آنها ممکن است بگویند که باید پول قطعاتی را که می خواهیم نقداً پرداخت کنیم. تا جایی که به حاکمیت ملی واستقلال ما مربوط می شود این شرط اشکالی ندارد؛ ولی شرایط دیگری نیز وجود دارد که به وضوح برخلاف سیاست حفاظت از استقلال و حاکمیت ملی ماست. مثلاً، آنها ممکن است بگویند فقط در صورتی قطعات یدکی را به شما می فروشیم که اجازه بدهید هر وقت بخواهیم وارد کشور شما بشویم. خُب، این شرط مسلماً برای ما قابل قبول نیست.
در مورد سرنوشت اف-14 ها هم آنچه قبلاً گفته ام در واقع فقط نظرات وزارت امور خارجه بوده است که از نقطه نظر سیاست خارجی این مسئله را بررسی کرده؛ آنچه گفتم نظرات دولت نبوده و نیست؛ کاری که ما انجام داده ایم این است که نظراتی که قبلاً هم اظهار کرده ام به هیأت دولت اطلاع داده ایم، و آن نظر هم این است که اگر اف-14 ها را نگاه داریم، به معنای حضور 200 تا 400 مستشار آمریکایی در ایران برای تعمیر و نگهداری از این هواپیماها خواهد بود؛ مسلم است که این مستشاران با زن و بچه هایشان به ایران می آیند؛ آن وقت برای
ص: 494
بچه هایشان مدرسه می خواهند؛ این مدرسه ها هم معلم می خواهد، که آنها هم با خانواده هایشان می آیند و بعد از مدتی همان وضعیتی را خواهیم داشت که در رژیم سابق داشتیم، یعنی تعداد زیادی مستشار آمریکایی در ایران خواهد بود.
ما نظرمان را به هیأت دولت ابلاغ کردیم و دولت هم گفت که اختیار لازم برای تصمیم گیری درباره سرنوشت اف-14 ها را ندارد، بنابراین شورای انقلاب دارد به مسئله رسیدگی می کند و تصمیم نهایی را شورا می گیرد. یکبار دیگر تأکید می کنم که نظر فوق موضع رسمی دولت نیست، بلکه نظری است که در نتیجه ارزیابی های وزارت امور خارجه در ارتباط با سیاست های خارجی مملکت و همچنین با توجه به روابطمان با آمریکا گرفته شده است.»
2- همچنان به تلاش هایمان در ارتباط با مشخص شدن سرنوشت هواپیماهای اف-14 در ایران ادامه می دهیم. چنانچه و هر وقت تصمیمی در این ارتباط اخذ شود، فوراً به اطلاع خواهیم رساند.
قطعات یدکی مورد نیاز ایران
سند شماره 221
بدون طبقه بندی18 اکتبر 1979- 26 مهر 1358
از: سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی - سپهبد ارنست گریوز
به: وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران - ابراهیم یزدی
[موضوع]: قطعات یدکی مورد نیاز ایران
مایلم برداشت اشتباهی را که ممکن است در طول ملاقاتمان در تاریخ 4 اکتبر 1979 به هنگام بحث درباره فروش مجدد قطعات هواپیماهای اف-16 سفارش ایران ایجاد کرده باشم، تصحیح کنم.
در آن ملاقات، اینجانب به اشتباه گفتم که میزان برخی قطعات تا اندازه ای است که کفاف نیاز 50 سال را می دهد. طبق تمایل صریح دولت ایران، چرخه تأمین قطعات برای پشتیبانی هواپیماهای اف-16 سفارش ایران معادل موجودی 26 ماه قطعه مورد نیاز به هنگام تحویل اولین هواپیما به ایران بود.
عواملی که در محاسبه میزان قطعات یدکی مورد نیاز ملحوظ شد از سوی دولت ایران در اختیار ما قرار گرفته بود. سطح این عوامل به دلیل مدت زمان لازم برای ارسال قطعه جهت تعمیر و سپس بازگرداندن آن به ایران و همچنین میزان بالای پرواز هواپیما برابر با 25 ساعت در ماه به ازای هر هواپیما، بالاتر از عواملی بود که نیروی هوایی ایالات متحده در برنامه ریزی های خود به کار می برد. این سیاست قبلاً نیز در ارتباط با هواپیماهای اف-4، اف-5، و اف-14، و سی-130 از سوی نیروی هوایی ایران به کار گرفته شده بود.
از زمان خاتمه یافتن برنامه PEACE ZEBRA در فوریه 1979، ما تلاش فراوانی برای به حداقل رساندن خسارات ناشی از خاتمه این قرارداد مبذول داشته ایم. در زمان ملاقاتمان،
ص: 495
اینگونه برآورد کرده بودیم که کل هزینه های ناشی از خاتمه یک قرارداد 2/3 میلیارد دلاری در حدود 99 میلیون دلار خواهد بود. پس از ملاقاتمان نیز به تلاش هایمان ادامه داده ایم و خوشحالم به اطلاع برسانم که برآورد کل مسئولیت مالی فعلی شما 4/61 میلیون دلار است، که از این مبلغ تقریباً 6/45 میلیون دلار به هزینه های خاتمه قرارداد قطعات یدکی مربوط می شود. کاهش هزینه ها از طریق فروش اقلام به سایر خریداران و خرید قطعات یدکی از سوی نیروی هوایی ایالات متحده و استرداد وجوه آن به صندوق امانی خریدهای نظامی خارجی ایران صورت گرفته است. در تلاش برای یافتن مشتریان دیگری جهت فروش مجدد قطعات باقیمانده هستیم.
امیدوارم اطلاعات فوق در ادامه تلاش های متقابلمان برای حل و فصل مسایل باقیمانده مرتبط با تأمین تجهیزات نظامی ایران از سوی ایالات متحده مفید واقع شود.
ارنست گریوز
سپهبد ایالات متحده
مدیر سازمان مساعدتهای دفاعی
ملاقات با سرهنگ کامکار، معاون وزیر دفاع ملی در امور تسلیحات
سند شماره 222
محرمانه19 اکتبر 1979- 27 مهر 1358
از: هیأت مستشاری نظامی، تهران- 1104به: وزارت دفاع آمریکا، واشنگتن دی.سی
موضوع: ملاقات با سرهنگ کامکار، معاون وزیر دفاع ملی در امور تسلیحات
1- سرهنگ اسکات از گروه مستشاری نظامی صبح روز 18 اکتبر 1979 ملاقات نیم ساعته ای با سرهنگ کامکار، معاون وزارت دفاع، آقای بهرامی، دستیار کامکار، و سرهنگ صادقی، دستیار معاون وزیر دفاع ملی در امور بودجه داشت. این ملاقات به درخواست هیأت مستشاری نظامی صورت گرفت و هدف از آن ابراز مجدد تمایل هیأت مستشاری به کامکار برای مشارکت در یک کارگروه مشترک به منظور کمک به ایرانی ها برای سازماندهی و قالب بندی اطلاعات گسترده ای بود که در جلسه اواسط سپتامبر در ارتباط با صندوق امانی و یادداشت تفاهم در اختیار دولت موقت ایران قرار گرفته بود. ما همچنین قصد داشتیم مراتب تمایل خود را به دسترسی به تأسیسات و اموال دولت آمریکا که از زمان پیروزی انقلاب از ما دریغ شده بود، به کامکار ابراز کنیم.
2- خلاصه نکاتی که در این ملاقات مورد بحث و گفتگو قرار گرفت در ذیل آمده است:
الف- کارگروه مشترک ایران و آمریکا در ارتباط با صندوق امانی. پس از آنکه تمایل خود را به تشکیل و آغاز فعالیت کارگروه مشترک در اسرع وقت ابراز داشتیم، اسکات پیشنهاد کرد تاریخ و اهداف مشخصی برای شروع کارگروه فوق مورد توافق قرار گیرد. در گفتگوهایی که در پی این پیشنهاد انجام شد، دو طرف توافق کردند هدف از تشکیل کارگروه فوق باید
ص: 496
سازماندهی و قالب بندی اطلاعاتی باشد که دولت ایالات متحده پس از جلسه مورخ 22 تا 24 اوت در ارتباط با مرور برنامه ایران در سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی در اختیار دولت موقت ایران قرار داده است؛ و بررسی همه موارد با تأکید بر مواردی که به رغم تلاش های گذشته دولت آمریکا هنوز برای برخی مقامات دولت موقت ایران، مثلاً یزدی وزیر امور خارجه، «مسئله دار» است. کامکار نیز اذعان داشت که باید هر چه سریعتر کار شروع شود، ولی افزود ابتدا باید جزییات کارگروه پیشنهادی را پس از بازگشت دکتر چمران، وزیر دفاع ملی، از کردستان با او مورد بحث و بررسی قرار دهد. کامکار خودش به ما اطلاع داد که چمران قرار است روز شنبه 20 اکتبر از کردستان بازگردد. کامکار وعده داد روز «یکشنبه یا دوشنبه» با هیأت مستشاری نظامی تماس می گیرد و ترتیبات مربوط به تشکیل کارگروه مشترک را به همراه تاریخ شروع کار آن و فهرست کسانی که در این گروه خواهند بود نهایی می کند. برای اطلاع شما: فعلاً نمی دانیم چقدر طول می کشد تا کارگروه مشترک کارش را تکمیل کند. فکر می کنیم کارمندان وزارت دفاع ملی کار چندان زیادی بر روی اطلاعاتی که در ماه سپتامبر به آنها داده شد انجام نداده اند. ما بر سر مدیریت کار به این نحو به توافق رسیدیم که ابتدا مواردی را که نسبتاً بحث انگیز نیستند (یعنی مواردی که ایرانی ها فکر نمی کنند پولی از بابت آنها از دست داده اند) سریعاً بررسی کنیم، ولی بیشترِ توجه خود را صرف موارد «مسئله دار» می کنیم، و تلاش خواهیم کرد سئوالات دقیقی مطرح کنیم که امیدواریم پاسخ به آنها سوءتفاهم و یا ظن جا افتاده دولت موقت ایران را درباره فعالیت های صندوق امانی بر طرف سازد. البته امیدوار نیستیم که بتوانیم پاسخی برای سئوالات پیچیده تر بیابیم، ولی امیدواریم بتوانیم به ایرانی ها کمک کنیم تا سئوالات دقیق و مشخصی بپرسند که مدیران ذیربط برنامه، خدمات و یا سازمان مساعدت های امنیتی دفاعی قادر به پاسخگویی آنها باشند. علاوه بر این، از ایرانی ها سئوال کردیم مایلند از طریق چه سیستمی پاسخ مربوط به سئوالات خود را پس از تکمیل مأموریتِ کارگروه دریافت کنند. ایرانی ها هیچ تصمیمی در مورد این مسئله که آیا می خواهند تیمی را برای بررسی صورتحساب ها به مرکز امور مالی مساعدت های امنیتی اعزام کنند، و یا گروه کوچکی از متخصصین و کارشناسان به ایران بیایند تا به سئوالات پیچیده تر آنها پاسخ دهند، و یا پاسخ های کتبی به سئوالاتشان را می پذیرند، نگرفتند. ما یک بار دیگر نظر ایرانی ها را در طول برگزاری جلسات کارگروه جویا خواهیم شد و به اطلاع شما خواهیم رساند.
ب- کمیته مشترک آمریکا و ایران برای انتقال تأسیسات و اموال دولت آمریکا از ایران. اسکات بار دیگر مسئله فوق را با مرور تلاش های گذشته برای حل این مشکل و اطلاع آشکار دکتر یزدی از تشکیل یک کمیته مشترک آمریکایی - ایرانی در ارتباط با آن مطرح ساخت. اسکات توضیح داد که هر چند می دانیم احتمالاً وزارت امور خارجه مسئول اصلی این کمیته مشترک است، مایلیم هر گونه اطلاعات تکمیلی لازم را در اختیار وزارت دفاع ملی و یا وزارت امور خارجه و یا کمیته مشترک قرار دهیم و حاضریم به هر شیوه ای که مقتضی بدانید
ص: 497
به کمیته مزبور کمک کنیم. کامکار اذعان داشت که حل این مشکل حائز اهمیت است، ولی گفت کاملاً انتظار دارد وزارت امور خارجه مسئولیت کمیته فوق را برای فراهم آوردن امکان دسترسی به این تأسیسات و قرار دادن اموال متعلق به دولت آمریکا در کنترل ما بر عهده گیرد. برای اطلاع شما: انتظار نداشتیم پاسخ مشخص و مثبتی از کامکار دریافت کنیم. نکته فوق فقط محض ابراز علاقه به این مسئله و ابراز امیدواری به اقدام مثبت وزارت امور خارجه در این ارتباط مطرح شد، زیرا یزدی اعلام کرده بود که فکر می کند کمیته مزبور اخیراً تشکیل شده باشد.
3- کامکار باید در یک جلسه دیگر حاضر می شد بنابراین وقت ما بسیار محدود بود. پس از رفتن کامکار، اسکات با بهرامی و صادقی گفتگو کرد. در طول این گفتگوی عمدتاً غیررسمی و راحت، بهرامی ابراز عقیده کرد که بسیاری از سوء تفاهم ها و شک و شبهه های کنونی رژیم در مورد مدیریت صندوق امانی نهایتاً برطرف خواهد شد. با وجود این، به قول کامکار این مسئله به وقت و تلاش فراوان وزارت دفاع ملی ایران و وزارت دفاع آمریکا نیاز دارد، زیرا رژیم ایران نسبت به تمامی قراردادهایی که رژیم گذشته بسته است، با دیده شک و تردید نگاه می کند.
رزمایش نیروی دریایی ایران
سند شماره 223
محرمانه19 اکتبر 1979- 27 مهر 1358
از: دفتر وابسته دفاعی ایالات متحده، تهرانبه: سازمان اطلاعات دفاعی، واشنگتن دی.سی
موضوع: رزمایش نیروی دریایی ایران
خلاصه: (محرمانه) این گزارش اطلاعاتی درباره رزمایش اخیر ناوگان نیروی دریایی ایران در خلیج فارس که در اواخر ماه سپتامبر 1979 و اوایل ماه اکتبر 1979 صورت گرفت، ارایه می دهد. گزارش حاضر نام کشتی ها، فعالیت آنها، مشکلات رزمایش، و ارزیابی این رزمایش را نیز شامل می شود.
مشروح گزارش:
الف- (محرمانه) نیروی دریایی ایران یک رزمایش دریایی 5 تا 6 روزه انجام داد که در تاریخ 2 اکتبر 1979 خاتمه یافت. بخش عمده ناوگان در شب 2 اکتبر به بندرعباس بازگشت، و کشتی هایی که در بندر بودند با روشن کردن چراغ هایشان از آنها استقبال کردند. چنانکه قبلاً نیز گزارش شده بود، مطبوعات داخل ایران این رزمایش را به شیوه معمول خود در بوق و کرنا کرده بودند. افسران ارشد وزارت دفاع ایران این رزمایش را موفقیت بزرگی تلقی می کنند که بیانگر توانایی های رزمی نیروی دریایی است.
ب- (محرمانه) منبع خبری گزارش داده است که ده کشتی بعلاوه چند هاورکرافت و هلیکوپتر در این رزمایش شرکت داشته اند. ناوشکن آرتمیز (قبلاً HMS SLUYS, D60 قدیم) در
ص: 498
این رزمایش ناوِ سرفرماندهی بود. دو ناو پاسْوَر به نام های سام و زال نیز از بندر عباس به آنها پیوستند. طبق گزارش ها ناوچه کهنموئی (قبلاً US PF106) از خرمشهر، کشتی فرود آب-خاکیِ لارک و کشتی تدارکاتی ناوگان به نام بوشهر هر دو از بندرعباس نیز در این رزمایش شرکت داشتند. چهار قایق تندروی موشک انداز LA COMBATTANTE کلاس کمان نیز از بوشهر به این ناوگان پیوست. دریادار دیهیمی و افسر جانشینش ناخدا گلستانی همراه ناوگان بودند.
پ- (محرمانه) رزمایش اصلی فرود کماندوها در جزیره خارک بود که با شرکت کشتی لارک، هاورکرافت و هلیکوپترها انجام شد. ولی شواهد محکمی دال بر اینکه این بخش از رزمایش واقعاً انجام شده باشد در دست نیست. رزمایش های دریایی و شلیک های سطحی، بدون شلیک موشک، صورت گرفت. از آنجایی که هیچ ناظر خارجی اجازه نظارت بر رزمایش را نداشت، از وسعت رزمایش و میزان مهارت ناوگان اطلاعی در دست نیست. یک قایق تهاجمی تندرو در جزیره خارک با سرعت زیاد وارد خشکی شد و پروانه اش شکست. یک افسر ایرانی گفت که برقراری ارتباط در رزمایش خیلی سخت بود. احتمالاً طرح اصلی رزمایش شامل کشتی های بیشتری بوده است که به سبب مشکلات تعمیر و نگهداری و یا مشکلات دیگر نتوانستند در رزمایش شرکت کنند.
ت- (محرمانه) این رزمایش در مقایسه با استانداردهای غرب به هیچوجه نشان دهنده قدرت یک نیروی دریایی نبود. با وجود این، رزمایش مزبور گام بسیار مهمی برای نیروی دریایی ایران به حساب می آید؛ به ویژه از لحاظ روحیه، اعتماد به نفس و تبلیغات.
نظرات گزارشگر- (محرمانه) اگرچه مطبوعات داخلی در موفقیت آمیز خواندن این رزمایش بسیار مبالغه کردند، از نظر ما این رویداد یک امتیاز مثبت برای نیروی دریایی ایران بود. حداقل گروه کوچکی از کشتی ها، که اطلاع یافته ایم برخی از آنها ماهها به دریا نرفته بودند، توانستند یک رزمایش محدود را اجرا کنند. بسیاری از ایرانی ها از اینکه نیروی دریایی کشورشان توانسته پس از تأخیری بسیار طولانی در بنادر به دریا برود و عملیات انجام دهد، بسیار خوشحال بودند و احساس غرور می کردند.
ملاقات با سرتیپ صفری (مسئول بخش پشتیبانی نیروی هوایی ایران)
سند شماره 224
به: لینگن 19 اکتبر 1979- 27 مهر 1358
موضوع: ملاقات با سرتیپ صفری (مسئول بخش پشتیبانی نیروی هوایی ایران)
1- در ملاقات مورخ 18 اکتبر 1979 سرهنگ دوم رینکر و سروان نیدهم با سرتیپ صفری، موارد زیر مورد بحث و بررسی قرار گرفت:
الف- فروش هواپیماهای 707: سرتیپ صفری اظهار داشت که نیروی هوایی ایران در حال بحث و گفتگو بر سر فروش هفت هواپیمای 707 است که قبلاً از شرکت تی.دبلیو.ای (تجاری) خریداری و با تانکر سوخت مجهز شده است. ظاهراً سرتیپ صفری از شرایط دولت
ص: 499
آمریکا برای فروش هواپیماها در این وضعیت آگاه بود و گفت که پیش از فروش تانکرهای سوخت از روی هواپیما ها برداشته خواهد شد و هواپیماها به همان صورت اولیه شان درخواهند آمد. سرهنگ دوم رینکر فرصت را مغتنم شمرد و به سرتیپ صفری یادآور شد که دولت آمریکا باید قبلاً فروش به کشورهای ثالث را تأیید کند. این مسئله به اطلاع وابستگان نظامی و سیاسی رسیده و پیام با آقای داتری هماهنگ شده است.
ب- تایرهای اف-4: سرتیپ صفری قبل از ملاقات با ناخدا سوم شیرر تماس گرفت و گفت که ایران نیاز مبرمی به تایرهای هواپیماهای اف-4 دارد. البته فهرستی که قبلاً از نیازهای مبرم ایران به تجهیزات ارایه شده بود، فاقد تایر اف-4 بود. از ایشان خواستیم هر چه سریعتر نامه ای بنویسد و با ذکر اقلام مورد نیاز خود ما را قادر سازد تا سفارش ایران را پس از تأمین مالی قرارداد MBK (کل بسته درخواستی به مبلغ 5/5 میلیون دلار) انجام دهیم.
پ- پرداخت مبلغ 5/5 میلیون دلار به مرکز امور مالی مساعدت های امنیتی: سرتیپ صفری گفت برای ارسال پول به این مرکز مشکلاتی به وجود آمده است که او مشکلات را بررسی کرده و روز یکشنبه به ما خبر خواهد داد (البته اگر در آن تاریخ هنوز در ایران باشد).
ت- قرارداد حمل هوایی و وضعیت شرکت حمل و نقل: قرارداد هنوز امضا نشده است. صفری اظهار داشت وکلای ایران در حال بررسی قرارداد هستند. صفری همچنین گفت نیاز به مجوز صادرات دارند. با وجود این، سرهنگ دوم رینکر به ایشان گفت که از AFLC/LLC به او اطلاع داده اند که مجوز روز سه شنبه صادر شده است.
ث- استفاده از پایگاه هوایی مک گوائر: تیمسار باقری طی نامه ای گفته است که نیروی هوایی ایران مایل است همچنان از پایگاه مزبور استفاده کند. به صفری گفتیم که پاسخ ایشان در حکم تقاضانامه خواهد بود و از او خواستیم آن را تأیید کند. ایشان نیز آن را تأیید کردند. گروه مستشاری از نیروی هوایی آمریکا خواسته است که نامه پیشنهاد و قبولی را تهیه و ارسال نماید.
ج- ارسال قطعات از شرکت هلیکوپترسازی بل به پایگاه مک گوائر: صفری تأیید کرد که قطعات با حمل زمینی به پایگاه مک گوائر ارسال شده است.
چ- قطعات یدکی اف-14، و تعمیر و بازگرداندن قطعات اف-14 و پی-3: نامه و فهرست قطعات یدکی اف-14 را که انبار شده است، به صفری تسلیم کردیم. از او پرسیدیم که با قطعات قابل تعمیر اف-14 و پی-3 در ایالات متحده چه کار باید کرد. هنوز پاسخی دریافت نکرده ایم. او گفت منتظر است تا تصمیمی در مورد اف-14ها اتخاذ شود (ظاهراً او از عدم اقدام مسئولان ایرانی دلگیر بود).
ح- پایانه سیستم برنامه ریزی تحلیل گزارش ها: اطلاعاتی در ارتباط با تلکس پشتیبانی بین المللی در اختیار صفری قرار دادیم و گفتیم که چنانچه نیروی هوایی ایران خواستار تلکس است باید یک تقاضانامه تسلیم کند. همچنین گفتیم که خیلی زود اطلاعاتی را در خصوص
ص: 500
شرایط جدید «پایانه سیستم برنامه ریزی تحلیل گزارش ها» در اختیار او قرار خواهیم داد تا آن را ارزیابی کند و باید خیلی زود تصمیم خود را به ما اعلام نماید.
2- این برداشت را از ذهنیت صفری داشتیم که از دست بلاتکلیفی مدیران مافوق خود و همچنین بی مسئولیتی زیردستانش وقتی که او نیست، خسته شده است.
اسکات