گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
جلد اول
فهرست مطالب‌





مقدّمه مصحّح سی
تاریخ مسمّی به ذو القرنین 1
[مقدّمه مؤلّف] 3
[شرح‌حال نگارنده] 6
فصل نخست: اوضاع ایران تا پیش از سلطنت فتحعلی شاه قاجار 11
بخش 1 13
- ذكر شمه [ای] از اوضاع مملكت و سلطنت ایران 13
بخش 2 19
- ذكر نسب ایل جلیل قاجار، خاصه سلسله جلیله شاهنشاه تاجدار- خلّد اللّه ملكه 19
- ذكر احوال نوّاب فتحعلی خان، اعلی جدّ صاحبقران زمان 21
- ذكر حالات و فتوحات محمد حسن خان و خاتمه كار آن شهریار جلادت‌نشان و شمه‌ای از احوال نوّاب حسین قلی خان الملقب به جهانسوز شاه 24
- ذكر احوال و اوضاع اولاد امجاد نوّاب محمد حسن خان و پدر و عمّ بزرگوار حضرت
ص: 10
صاحبقران 27
- ذكر ولادت با سعادت اعلیحضرت صاحبقرانی 29
بخش 3 33
- ذكر انتقال دولت زند به این سلسله ارجمند و بیان مختصری از حالات و فتوحات خاقان شهید ظفرمند تا هنگام ولیعهدی خاقان عدوبند 33
- ذكر عزیمت سلطان شهید به مملكت آذربایجان و احضار صاحبقران كشورستان از شیراز و تفویض منصب ولیعهدی دولت جاوید طراز 42
- ذكر شتافتن سلطان سعید به آذربایجان و فتح قلعه شوشی و اختتام كار آن حضرت از ظلم سپهر آبنوسی 45
بخش 4 51
- ذكر رسیدن خبر قتل سلطان شهید به شاهنشاه صاحبقران و مسارعت او به دار الخلافه طهران 51
بخش 5: 55
- ذكر فتنه صادق خان شقاقی پر نفاق و رسیدن این خبر به خسرو آفاق 55
- ذكر عزیمت شاهنشاه دشمن‌شكن به دفع صادق خان پر نفاق و شكست آن مردود عاق از تائیدات حضرت قاسم الارزاق 57
- ذكر نهضت موكب ظفر عنان به جانب بلده طیبه زنجان و امورات اتفاقیه در آن سامان و رجعت به دار الخلافه طهران 60
- ذكر رسیدن نعش سلطان شهید و استقبال صاحبقران رشید و روانه كردن به نجف اشرف- علی ساكنها آلاف التحیه و التحف 63
- ذكر حمل‌ونقل اندوخته سلطان سعید از قراتپه استراباد 65
فصل دوم: به تخت نشستن فتحعلی شاه قاجار و تسلط بر ایران 67
بخش 1: 69
ص: 11
- بهاریّه سال فرّخ مآل یونت ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و دوازده هجری و جلوس صاحبقران كشورستان به اورنگ سلطنت ایران و توران به یاری ملك منّان 69
- ذكر وصول محمود میرزای افغان از روی تظلّم بی‌پایان به درگاه حضرت صاحبقران كامران 73
- ذكر تكامل محمد تقی خان یزدی در خدمات دیوان و ظهور خدمتگزاری او از سعی امینان دولت جاوید اركان 75
- ذكر فتنه محمد خان زند و شكست او از صدمات سپاه ظفر پناه عدوبند 77
- ذكر ظهور مخالفت خوانین آذربایجان و حركت رایات اعلی به آن سامان و تنبیه آن غولان وادی خذلان 80
- ذكر وصول خبر طغیان حسین قلی خان برادر شاهنشاه صاحبقران و رجعت موكب فیروز به عراق از آذربایجان 84
- ذكر صادرات عرض راه و آوردن محمد خان زند روسیاه و خبر مخالفت سلیمان خان گمراه و تدبیرات شاهنشاه آگاه 87
- ذكر حركت حسین قلی خان از اصفهان به صوب كزّاز و فراهان و داستان محمد ولی خان قاجار نادان و اختتام كار ایشان و اطاعت حسین قلی خان 89
- ذكر صادرات ایّام توقف طهران و عفو زلات سلیمان خان با خذلان و سیاست سایر منافقان و روانه داشتن محمود میرزا به ولایت افغان با امراء خراسان 94
- ذكر حركت مذبوح اسحق میرزای صفوی و گرفتاری او از فضل توجه دودمان علوی 96
- ذكر عزیمت جعفر قلی خان دنبلی به ولایت خوی و تعیین سپاه از درگاه شهنشاه كی به دفع و رفع وی 98
- ذكر وصول ایّام زمستان و هنگام آرام در شبستان و تعداد بعضی خیرات و مبرات و فی الجمله تذكاری از احوال حسن قلی خان و حكومت او در سمنان و كاشان 100
بخش 2 103
ص: 12
- ذكر بهاریّه خجسته مآل قوی ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و سیزده هجری [قمری] و عزیمت رایات ظفر آیات به صوب خراسان و تعیین شاهزاده عباس میرزا با منصب جلیل ولیعهدی دولت به ایالت آذربایجان 103
- ذكر حركت موكب فیروزی نشان به جانب مملكت خراسان و اوضاع اتفاقیّه و فتح قلعه نیشابور 106
- ذكر حركت موكب اقدس از ظاهر شهر نیشابور و وصول به خارج ارض فیض ظهور اتفاقیه تا حركت رایات منصور 109
- ذكر صادرات عرض راه مملكت خراسان تا ورود موكب فیروزی نشان به صوب دار الخلافه طهران 111
- ذكر وصول موكب نوّاب ولیعهد دوران در مملكت آذربایجان و فتح قلاع هودر و خوی و شكست جعفر قلی خان 114
- ذكر ورود محمود میرزای افغان [در] نوبت ثانی به درگاه عرش مبانی و بروز مرحمت حضرت صاحبقرانی درباره آن سرگردان وادی بی‌سروسامانی 117
- ذكر سور با سرور یوسف كنعان سلطنت نوّاب حسین علی میرزا 119
- ذكر شمه [ای] از اوضاع مملكت و دولت انگریز و سبب مراوده و آمدورفت ایشان با این شوكت جاویدآمیز و آمدن میرزا مهدی علی خان از جانب سركار دولت كمپنی و ورود فرستادگان تیپو سلطان پادشاه دكن 124
- ذكر تفویض ایالت ممالك طبرستان و فارس به نوّاب شاهزادگان و آمدن فرستادگان معتبر از جانب اللّهیار خان قلیچی خیره‌سر حاكم سبزوار 130
بخش 3 132
- بهاریّه سال فیروزی مآل پیچی ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و چهارده هجری و عزیمت خراسان و مأموریت نوّاب نایب السلطنه به آذربایجان و سیاست صادق خان شقاقی نادان 132
- ذكر اوضاع سفر خراسان و فتح قلعه مزینان و مراجعت محمد میرزای افغان و ورود فرستاده قیصر میرزای ایضا و سور شاهزاده محمّد ولی میرزا 134
ص: 13
- ذكر صادرات ایّام توقف طهران و عزیمت دار السلطنه قزوین و عیش نوّاب محمد علی میرزا و سایر اوضاع و رجعت به تختگاه در ورود به دار الخلافه طهران 139
- ذكر ورود جان ملكم بهادر ایلچی دولت بهیّه انگریز و مأموریت حاجی خلیل خان قزوینی تاجر به سفارت آن شوكت عزّت‌آمیز 141
بخش 4 144
- بهاریّه سال فرّخ مآل تخاقوی ئیل مطابق با سنه یكهزار و دویست و پانزده و مأموریت امرا به محاصره ولایات سبزوار و نیشابور 144
- ذكر سیاست جناب حاجی ابراهیم خان اعتماد الدوله 146
- ذكر تفویض منصب وزارت اعظم و لقب اعتماد الدوله به جناب میرزا محمد شفیع اصفهانی ثم دار المرزی و عزم شاهنشاه معظّم به ارباع ارم توام مشا و زیار و لارو وقوع اخبار مخالفت حسین قلی خان ناهموار در دوم بار 150
- ذكر موجبات فتنه حسین قلی خان [در] نوبت ثانی و دفع آن سرگردان وادی حیرانی در كمال آسانی از حركت رایات ظفر مبانی 153
- ذكر حركت موكب شاهنشاه آفاق به صوب عراق و دفع فتنه حسین قلی خان پر نفاق از تأییدات حضرت قاسم الارزاق 156
- ذكر شتافتن اللهیار خان قلیچی به دربار آسمان مدار و حكومت محمد تقی خان قپاخلوی قاجار در سبزوار 160
بخش 5 162
- بهاریّه سال نیكو مآل ایت ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و شانزده هجری و جلوس صاحبقران رشید بر تخت خورشید و عزیمت [به] خراسان در نوبت ثالث و رجعت به دار الخلافه طهران 162
- آرایش سور پرسرور نوّاب نایب السلطنه العلیه عبّاس میرزا 165
- ذكر قضیه هائله كربلای معلی از ظلم سعود نامسعود روسیاه و اهتمام شاهنشاه آگاه در دفع آن فتنه‌ساز گمراه 168
ص: 14
- ذكر تسلّط محمود میرزای افغان بر برادر خود شاه زمان و آمدن قیصر میرزا به دربار دولت ابداركان 172
بخش 6 174
- بهاریّه سال نیكو مآل تنگوز ئیل مطابق با سنه یكهزار و دویست و هفده هجری و دعوت نوّاب نایب السلطنه عبّاس میرزا شاهنشاه آگاه در سرای خویش 174
- ذكر عزیمت رایات ظفر نشان به صوب گرگان و گرفتن گروگان از تركمانان واقعه در آن مكان و رجعت به دار الخلافه طهران 174
- ذكر تسخیر قلعه مشهد مقدّس و گرفتاری نادر میرزای اخرس و سیاست او در حضور سركار قدر اقتدار اقدس 177
فصل سوم: جنگهای ایران و روسیه 181
بخش 1 183
- بهاریّه سال نیكو مآل سیچقان ئیل خیریّت دلیل مطابق با سنه یكهزار و دویست و هجده هجری [قمری] و خبر مداخلت [كشور] روسیه در ولایت گنجه و ایالت حسن علی میرزا و ابراهیم خان در طهران و كرمان 183
- ذكر شمه [ای] از اوضاع مملكت و سلطنت روسیه بی‌ایمان و سبب مداخلت ایشان در ملك ایران و تسخیر ولایت گنجه و قتل جواد خان زیاد لوی قاجار 186
- ذكر مراوده محمد خان قاجار حاكم ایروان با روسیه بی‌ایمان و مأموریت نوّاب نایب السلطنه العلیه عباس میرزا به استمالت محمد خان نادان و حركت رایات ظفر نشان به سلطانیه و آن سامان 194
- ذكر قتل حاجی خلیل خان سفیر دولت ایران در بندر بمبئی هندوستان و آمدن ایلچی دولت كمپنی به عذرخواهی آن و سفارت محمد نبی خان در عوض مشار الیه به آن سامان 196
- ذكر حراكت نوّاب نایب السلطنه به صوب ایروان و مجادله او با طایفه روسیه بی‌ایمان و وقایع اتفاقیه در آن عهد و اوان 200
ص: 15
- ذكر وحشت محمد خان از طایفه روس و توسل او به دولت ابد مأنوس و جسارت ایشپخدر به محاصره قلعه ایروان و مجادله او با نوّاب ولیعهد دوران 203
- ذكر حركت موكب اعلی از چمن سلطانیه و صادرات عرض راه و شبیخون بردن به معسكر روسیه روسیاه و تلافی آن قوم حال تباه و مراجعت بدون مرام و دلخواه 206
- ذكر انسداد معابر و قطع آذوقه از روسیه و گرفتاری جمعی از ایشان و فرار ایشپخدر و آمدن محمّد خان حاكم ایروان و رجعت به طهران 209
- ذكر ورود فرستادگان امیر ناصر الدین توره اوزبك شاهزاده ماوراء النهر 213
- ذكر بروز مخالفت محمد خان نهی غلیجائی افغان در سرحدات كرمان و سیستان و تعیین نوروز خان قاجار به دفع آن 215
بخش 2 217
- بهاریّه سال فرخ مآل اودئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و نوزده هجری [قمری] و عزیمت موكب مظفر به جانب مملكت باختر و اعلام بعضی احكام و خبر 217
- ذكر تعیین نوّاب نایب السلطنه عباس میرزا به مجادله روس و حركت به جانب منزل تخت طاوس و برخی اوضاع نامأنوس از وقایع روس منحوس 220
- ذكر مجادله نوّاب نایب السلطنه با بولكونوك روسی و انجام كار بولكونوك روسی از تأثیر سپهر آبنوسی 223
- ذكر اخبار فتوحاتی كه در منزل تخت طاوس از اطراف رسید و موجب سرور و انبساط خاطر همایون گردید 225
- ذكر دعوای نوّاب نایب السلطنه و اسماعیل خان در عرض راه گنجه با گروه فجره و تفویض ایالت مملكت آذربایجان با آن شاهزاده جهان و اوضاع اصلاندوز و ورود به اوجان 228
- ذكر ورود احمد چلبی باب العرب از بغداد به چمن اوجان آذربایجان و داستان عبد الرحمن پاشای بابان و رجعت موكب ظفر نشان به دار الخلافه طهران 231
ص: 16
- ذكر سور با سرور نوّاب شاهزاده فرخ‌لقا حسین علی میرزا 233
- ذكر اوضاعی كه بعد از حركت موكب ظفر بنیاد در آذربایجان رخ داد، خاصه قتل ایشپخدر بد نهاد 236
بخش 3 242
- بهاریّه سال فرّخ مآل بارس ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و بیست و یك هجری و كیفیّت تفویض منصب جلیل استیفای ممالك و حركت به چمن سلطانیّه و احضار سردار خراسان و مأموریت سرداری جدید به آن سامان خورشید فروزان 242
- ذكر شمه [ای] از احوال و اوضاع مملكت فرانسه و سبب دوستی و مراوده ایشان با دولت علیّه ایران و آمدن موسی ژوبر سفیر و تعیین میرزا محمد رضای منشی قزوینی به سفارت آن كشور بی‌نظیر 244
- ذكر قتل ابراهیم خلیل خان در قراباغ و اختلال كار آنجا و تعیین امرا و لشكر و احوال آن كشور 248
- ذكر دارایی نوّاب محمّد علی میرزا در سرحدات عراقین عرب و عجم و تاخت‌وتاز [به] سرحد روم و سایر اوضاع آن مرزوبوم 251
- ذكر دعوای سرداران این دولت علیّه با سلیمان پاشای كهیا و گرفتاری او به كمند غازیان توانا و عزیمت جناب مجتهد زمان شیخ محمد جعفر نجفی به شفاعت آن نادان و سایر اوضاع آن سامان 253
- ذكر تسلّط جماعت روسیه از روی تغلّب به ولایات مغصوبه از آذربایجان و سرداری و ایالت حسین خان قاجار قزوینی در آذربایجان و ایران 257
بخش 4 260
- بهاریّه سال فرّخ فال توشقان ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و بیست و دو هجری و عزیمت موكب علیّه به چمن سلطانیّه 260
- ذكر مأموریت غراف گداویج به سرداری گرجستانات و طلب مصالحه از دولت علیّه از فرط نیرنجات و تعیین لشكر به محافظت ایروان و آن صفحات 261
ص: 17
- ذكر مجادله سرحدّداران دولتین بهیّتین روم و روس با یكدیگر و تدابیر نوّاب نایب السّلطنه و سردار ایروان در باب این قضیّه مقدّر 263
- ذكر مجادله محمّد خان دولوی قاجار نایب مملكت خراسان با فیروز الدین میرزای افغان والی هرات و قتل صوفی اسلام نام قلندر و شكست سپاه افغان ابتر و ورود موكب خسرو مظفر به دار الخلافه بهجت سیر 265
- ذكر ورود جنرال غاردانخان ایلچی دولت قرال فرانسه از جانب ناپلیون پادشاه آن مملكت به اتّفاق میرزا محمد رضای منشی و مأموریّت عسگر خان افشار ارومی به سفارت آن ولایت 269
- ذكر نظم نظام از همّت صاحبقران رشید 270
- ذكر اوضاعی كه در سرحدّات روم از آخسقه و قارص و بغداد اتّفاق افتاد و وزارت سلیمان پاشای كهیا در بغداد و سفارت آقا محمد ابراهیم شیخ الاسلام خوی به روم و وقایع هر مرزوبوم 274
- ذكر كیفیّت شر ذمه [ای] از احوال و اوضاع مملكت سند و آمدن ایلچیان ایشان به درگاه معدلت پیوند و سفارت فتحعلی خان غلام پیشخدمت خواجه‌وند به آن مملكت ارجمند و اوضاعی چند 275
بخش 5 279
- بهاریّه سال خجسته فال لوی ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و بیست و سه هجری و آمدن فرستاده سردار روسیه و حركت موكب فیروز به سلطانیّه و خبر وصول امیرزاده بخارا، ناصر الدین میرزا 279
- ذكر مأموریّت فرج اللّه خان افشار به جهت استقلال عبد الرحمن پاشای بابان و شرفیابی محمّد علی میرزا به دربار آسمان شأن 281
- ذكر مراودت گداویچ سردار روسیه با جنرال غاردان خان ایلچی دولت فرانسه و داستان اطمینان دولت انگریز و وقایع اتفاقیّه تا ورود به دار الخلافه 282
- ذكر عزیمت ینارال گداویچ به عزم یورش قلعه ایروان و وقایع اتفاقیه قبل از یورش به آن مكان 284
ص: 18
- ذكر یورش گداویچ كیج به قلعه ایروان و شكست و فرار او به صوب گرجستان و سایر اوضاع آن زمان 286
- ذكر سفارت سرهرفردجنس از دولت انگریز به دربار مینوون و مراجعت جنرال غاردان خان پیمان‌شكن 290
- ذكر فتاوی مجتهدین در باب مسئله جهاد و سلطنت شرعی شاهنشاه مروّت نهاد و مراجعت این دولت خداداد از مملكت روم و وقوع بلای زلزله در اكثر بلاد و مرزو بوم 294
بخش 6 298
- ذكر بهاریّه سال ئیلان ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و بیست و چهار هجری و تعیین برخی از شاهزادگان به ایالت ولایات و سایر احوالات 298
- ذكر سفارت حضرت حاجی میرزا ابو الحسن خان شیرازی به دولت انگریز و برخی وقایع حیرت‌آمیز 300
- ذكر حركت موكب اعلی به چمن كمال‌آباد شهریار و وصول امیر قلیچ خان تیموری از ملك خراسان و داستان فتح ترشیز و گرفتاری مصطفی قلی خان شرارت‌انگیز و عزیمت موكب اقدس به چمن اوجان 301
- ذكر تعیین نوّاب شاهزادگان به اطراف ولایات از محالات حماملو و گنجه و طالش و ظهور انواع فتح و چالش 303
- ذكر وصول جز فتح تركمانیّه تكّه و سایر اوضاع اتّفاقیّه در آن سفر خیر اثر تا هنگام نزول موكب اعلی به مستقرّ خلافت جاوید اثر 307
- ذكر وقوع وقایع اتّفاقیّه در دار الخلافه طهران تا هنگام عزیمت موكب اعلی به زیارت [حضرت] معصومه [س] قم و شكار كاشان 308
بخش 7 311
- بهاریّه سال نیكو مآل یونت ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و بیست و پنج [قمری] و عزیمت [به] چمن سلطانیه و اوضاع اتفاقیّه 311
- ذكر آمدورفت دیرجان ملكم بهادر خان سفیر دولت انگریز و حركت از سلطانیّه به
ص: 19
اوجان و اخبار فتوحات فراوان و ورود فرستادگان و داغستان خبر قتل وزیر بغداد و رجعت به طهران 314
- ذكر سبب عزیمت حسین خان به آخسقه و شكست از روسیه و سایر اوضاع از تلافی شكست و غیر آن 317
بخش 8 321
- بهاریّه سال میمون فال قوی ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و بیست و شش هجری و خبر شكست طایفه ضالّه وهابی در درعیه از سعی كارگزاران نوّاب فرمانفرمای فارس 321
- ذكر ورود ایلچی دولت عثمانیّه و حركت رایات ظفر به چمن سلطانیّه و تعیین سپاه به مجادله جماعت روسیه 323
- ذكر سور با سرور نوّاب شیخ علی میرزا حكمروای ملایر و تویسركان و عبد الله میرزا والی خمسه در چمن سلطانیه 325
- ذكر عزیمت نوّاب محمد ولی میرزا والی مملكت خراسان به صوب هرات و اخذ گروگان و مالیات از والی آن صفحات 328
- ذكر تعیین سپاه به تدمیر عبد الرّحمن پاشای بابان و مآل كار آن ضلالت نشان و بعضی اوضاع تا ورود [به] طهران 329
- ذكر ورود سرگور اوزلی بارونت، ایلچی دولت انگریز به اتّفاق حاجی میرزا ابو الحسن خان شیرازی 331
- ذكر فتح سنگر سلطان بود و گرفتاری روسیّه ضلالت نمود و فتوحاتی كه از سعی ولیعهد مسعود رخ نمود 335
- ذكر بروز مزار ارغون خان مغول در سجاس رود ولایت خمسه و ظهور جواهر و طلا آلات و وصول به خزانه 338
بخش 9 341
- بهاریّه سال میمون فال بیچی ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و بیست و هفت هجری و حركت به سلطانیّه و تعیین سپاه به طالش [و] نظم آن صفحات 341
ص: 20
- ذكر تعیین لشكر در دفعه ثانی به جهت استیلا دادن عبد الرّحمن پاشای بابان و اوضاع اتفاقیّه تا ورود به طهران 343
- ذكر سوانح محل اصلاندوز و عرض آن به خدمت شاهنشاه ظفر دلیل و تعیین اسماعیل خان به محافظت اردبیل 346
- ذكر سوانح قلعه جات اركوان و لنكران از صدمات روسیه بی‌ایمان و سایر اوضاع اتفاقیّه در دار الخلافه طهران 349
بخش 10 352
- بهاریّه سال فرخنده مآل تخاقوی ئیل تركی معادل سنه یكهزار و دویست و بیست و هشت هجری [قمری] و نقل‌مكان به باغ مباركه نگارستان 352
- ذكر طغیان یوسف خواجه كاشغری در دشت تركمان و تعیین نوّاب شاهزادگان و امرا از ركاب خراسان و مازندران و عاقبت كار آن و ورود موكب علیّه به چمن سلطانیّه 353
- ذكر اوضاع اتفاقیّه در چمن سلطانیّه اعمّ از ورود سفرای اسلامبول و بغداد و فتوحات دشت تركمان و حركت به‌سمت آذربایجان 357
- ذكر مأموریّت حاجی میرزا ابو الحسن خان شیرازی به ولایت تفلیس و وقوع به مصالحه روسیه با دولت جاوید انیس 359
- صورت عهدنامه دولتین ایران و روس 361
- ذكر مرخصی سفرای روم و سفارت میرزا محمد رضای منشی قزوینی به آن مرزو بوم و وصول خبر قتل خواجه كاشغری مهموم 367
- ذكر وصول خبر مخالفت خوانین خراسان با نوّاب محمّد ولی میرزا در اوجان و حصول خبر مخالفت خوانین با یكدیگر در قزوین و ورود به طهران 370
- ذكر آمدن محمّد رحیم خان اوزبك والی خوارزم به دعوت خوانین خراسان و آمدن برخی از خوانین به دار الخلافه طهران 375
- ذكر وقایع واقعه در دار الخلافه طهران اعم از تفویض استیفای ممالك به جناب امین الدوله عبد الله خان و ورود فرستادگان اعراب و ادای قروض جناب معتمد الدوله
ص: 21
العلیه میرزا عبد الوهاب 376
- ذكر عزیمت شاهنشاه دوران به زیارت قم و سیاحت كاشان و مراجعت به طهران و ورود نایب السلطنه از آذربایجان و تعیین اسماعیل خان سردار دامغانی به خراسان 379
فصل چهارم: نخستین شكست فتحعلی شاه از روسیه و پیامدهای آن 381
بخش 1 383
- بهاریّه سال فرّخ فال ایت ئیل تركی مطابق سنه یكهزار و دویست و بیست و نه هجری و آمدورفت ایلچیان دولتین روس و انگریز 383
- ذكر دعوای اسماعیل خان سردار دامغانی با خوانین خراسانی و شكست آن جنود شیطانی از تائیدات ربّانی و طالع فیروز خسروانی 386
- ذكر حركت موكب باشكوه به ولایت فیروزكوه و خبر طغیان محمّد زمان خان قاجار ضلالت‌پژوه و گرفتاری آن سراپا اندوه از جان‌فشانی‌های استرآبادی گروه 388
- ذكر عزیمت اسماعیل خان سردار به صوب هرات به جهت امداد حاجی فیروز الدّین میرزای افغان و رجعت از آن سامان 392
- ذكر ورود نوّاب شاهزادگان محمّد ولی میرزا و حسن علی میرزا به اردوی همایون و مراجعت ثانی ایشان به خراسان و طهران 394
- ذكر مأموریّت سپاه به تنبیه تركمانان و رجعت موكب اعلی به دار الخلافه طهران 395
- ذكر سورپر سرور نوّاب شاهزادگان امام میرزای سركشیكچی باشی دربار گیتی مدار و ایلخانی ایل جلیل قاجار و محّد رضا میرزای عالی مقدار و غیره 396
- ذكر ورود هنری الس سفیر دولت انگریز به جهت تغییر چند فقره از فصول عهدنامه به درگاه معدلت‌آمیز 397
- صورت عهدنامه دولتین ایران و انگریز كه سرگور اوزلی بارونت از ابتدا بسته، به سبب تغییر دو فصل كه تغییر یافته مستر الس در ثانی به‌هم پیوسته است الحمد للّه
ص: 22
الكافی الوافی 398
- ذكر ورود فرستادگان اطراف و فرستادگانی كه به اطراف مأمور شدند و سایر اوضاع اتفاقیّه 403
- ذكر جسارت جناب حاجی ملّا محمّد زنجانی در جسارت [به] ارامنه متوقفین دار الخلافه طهران و خرابی كلیسای ایشان و اخراج شدن از آن سامان 405
بخش 2 409
- بهاریّه سال خجسته مآل تنگوز ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و سی گذشته از هجرت نبی و احضار سپاه نصرت پناه به ركاب ظفر همراه 409
- ذكر طغیان اهالی قریه ذلف‌آباد فراهان و تعیین سپاه به دفع ایشان و عاقبت كار آن زمره پریشان 411
- ذكر تعیین اسماعیل خان دامغانی سردار به محاصره قلعه خبوشان و حركت موكب فیروز اعلی به جانب چمن خوش ییلاق و اوضاع و اتّفاق تا نزول حضرت خسرو آفاق به دار الخلافه سپهر مساق 412
- ذكر آمدن رشید خان افغان به اتّفاق وقایع‌نگار و عزیمت شاهانه به شكار مسیله و زیارت قم و مراجعت به مقرّ خلافت جاوید تحشم 415
بخش 3 418
- بهاریّه سال میمون فال سیچقان ئیل مطابق یكهزار و دویست و سی و یك هجری و سرداری فرج اللّه خان به خراسان و رجعت رشید خان افغان 418
- ذكر آمدن رحیم خان خوارزمی به حوالی استرآباد و شكست او از جلادت لشكر ظفر بنیاد و حركت موكب اعلی به سلطانیّه خلد نهاد 419
- ذكر عزیمت نوّاب شاهزاده محمّد ولی میرزا والی مملكت خراسان به محاصره قلعه رادكان و ممنوع شدن از جانب دیوان 422
- ذكر خبر قتل اسحق خان قرایی و ولدش حسین علی خان و حركت موكب اعلی از سلطانیّه به دار الخلافه طهران 424
- ذكر قضایایی كه بعد از قتل اسحق خان در خراسان اتفاق افتاد و فتنه‌جویی‌های
ص: 23
جماعات قرایی و هزاره و افغان بدنژاد 426
- ذكر تفویض ایالت مملكت خراسان به نوّاب شجاع السّلطنه حسن علی میرزا و احضار نوّاب محمّد ولی میرزا و سایر اوضاع 429
- ذكر تنبیه طایفه بلباس و گرفتاری اسد خان بختیاری از سعی دو نوباوه بوستان شهریاری 432
- ذكر تفویض ایالت دار الخلافه به نوّاب ظلّ السّلطان علی خان شاهزاده و حكومت دار العباده یزد به محمّد خان آزاده 435
- ذكر مراجعت حاجی میرزا ابو الحسن خان شیرازی از سفارت دولت روس و تغییر وكلای دولت انگریز و توقّف هنری ولك به دربار شوكت فلك تأسیس 436
بخش 4 440
- بهاریّه سال نیكو مآل اودئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و سی و دو هجری و ایراد تداركات ورود ایلچی روس و مأموریّت جناب معتمد الدّوله میرزا عبد الوهاب به ولایت خمسه به سبب احترام سفیر مشار الیه 440
- ذكر عزیمت نوّاب شجاع السّلطنه حسن علی میرزا به خبوشان و اوضاع خوانین و فرستادن پیشكش و امداد به جهت هرات 442
- ذكر عزیمت نوّاب حسن علی میرزا به هرات و فتح قلعه‌جات جام و غوریان و خدمت‌گذاری جماعت افغان 444
- ذكر محاصره قلعه هرات و تسخیر محكمه مصلّی و اطاعت افاغنه 447
- ذكر عزیمت نوّاب حسن علی میرزا به صوب بالا مرغاب و شكست اسماعیل خان سردار از جماعت هزاره و سایر اوضاع واقعه 449
- ذكر سورپر سرور نوّاب علی خان شاهزاده الملّقب به ظلّ السّلطان و حضرت اللّهویردی میرزا 453
- ذكر احوال و اوضاع الكسندر یرملوف ایلچی دولت روسیّه و كیفیّت ورود او به ولایت ایروان و تبریز و خمسه و حركت موكب اعلی به سلطانیّه 456
- ذكر ورود ایلچی دولت روسیّه به اردوی اعلی و گذرانیدن پیشكش و هدایا از نظر
ص: 24
عنایت سیر شاهنشاه معلّی 458
- ذكر سئوال و جواب امینان دولت علیّه با ایلچی شوكت روسیّه و مراجعت او از دربار سلطنت سنیّه 462
- ذكر مأموریّت محبعلی خان خلج حاكم ساوه و سركرده دسته جانبار خلج به سفارت روم و مراجعت از آن بوم 465
ذكر عزیمت ملالی و اهالی دار العباده یزد به قتل میرزا شاه خلیل اللّه محلّاتی امام طایفه ملاحده اسماعیلیه و سیاست مرتكبین از معدلت شاهنشاه سنیّه 466
- ذكر خبر فتح بندر مغویه فارس و عزیمت حضرت صاحبقران به مازندران بهشت نشان و مراجعت به دار الملك كیان 469
- ذكر ورود فتح خان وزیر شاه محمود افغان به بلده طیّبه هرات و گرفتاری حاجی فیروز الدّین میرزا و وقوع بعضی از حالات و واقعات 470
بخش 5 474
- بهاریّه سال نیكو مآل بارس ئیل مطابق با سنه یكهزار و دویست و سی و سه هجری و مأموریّت جناب معتمد الدوله میرزا عبد الوهاب منشی الممالك به خراسان 474
- ذكر مأموریت حاجی میرزا ابو الحسن خان شیرازی به سفارت دولت انگریز در دفعه ثانی و بردن نامه و هدایا به جهت سایر دول فرانسه و نمسا و عثمانی 476
- ذكر مجادله نوّاب حسن علی میرزا با فتح خان افغان و شكست آن طایفه بی‌ایمان از فضل قادر سبحان و سایر اوضاع اتفّاقیّه در آن عهد و اوان 478
- ذكر حركت موكب عیّوق طوق از چمن میدان چوق و فرار رحیم خان خوارزمی و فتوحات نمایان و اوضاع تربت‌حیدریّه و غیر آن و ورود اردوی كیوان‌پوی به دور خبوشان و محاصره آن سامان 486
- ذكر اتمام كار قعله تربت‌حیدریه و شرفیابی نوّاب شجاع السّلطنه البهیّه به دربار دولت علیّه با خوانین و رؤسای تركمانیّه سامان سرخس و اوضاع اتفّاقیّه 490
- ذكر عزیمت جناب میرزا محمّد شفیع صدر اعظم به قلعه شیروان به جهت استمالت رضا قلی خان زعفرانلو حاكم خبوشان و اوضاع اتّفاقیّه در آن سامان و
ص: 25
مراجعت او به اردوی حضرت صاحبقران 492
- ذكر تاخت‌وتاز سقناقات ولایت خبوشان و اتمام كار محاصره آن و عزیمت زیارت ارض اقدس و رجعت به دار الخلافه مقدس 494
- ذكر ورود فرستاده شاهزاده كامران افغان و آوردن پیشكش و عرض اختلال دولت افغان و شرفیابی نوّاب شجاع السّلطنه به دربار و وفات حاجی محمّد حسین خان مخاطب‌بار 497
- ذكر ورود معتمد دولت روسیه بولكونوك مزراویچ به دربار شوكت مدار و رجعت میرزا عبد الحسین خان از سفارت نمسا 501
بخش 6 503
- بهاریّه سال فرّخ مآل توشقان ئیل تركی مطابق با سنه میمونه یكهزار و دویست و سی و چهار و مراجعت نوّاب شجاع السّلطنه العلیّه به ارض اقدس رضویه و حركت موكب بهیّه به چمن سلطانیّه 503
- ذكر تعیین سپاه به تنبیه داود پاشای وزیر بغداد و تفویض ایالت گیلان به نوّاب محمّد رضا میرزا و سایر امور اتفّاقیّه تا ورود به دار الخلافه بهیّه 504
- ذكر وفات جناب میرزا محمّد شفیع صدر اعظم و تفویض این منصب معظم به جناب حاجی محمد حسین خان نظام الدّوله و اوضاع واقعه در دار الخلافه از عیش شاهزادگان و كیفیّات مملكت خراسان و عزیمت موكب اعلی به كاشان و آمدن ایلچی روم به طهران 506
- ذكر سور با سرور نوّاب ولیعهد ثانی محمد میرزا خلف اسن و ارشد نوّاب نایب السلطنه العلیّه عبّاس میرزا و نوّاب همایون و سركار خان خانان سلیمان خان نبیره دختری حضرت صاحبقران 510
بخش 7 513
- بهاریّه سال نیكو مآل لوی ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و سی و پنج و ورود جمعی از فرستادگان افغان و روس و وقایعی كه در سفر سلطانیّه تا ورود به دار الخلافه بهیّه روی نمود 513
ص: 26
- ذكر عزیمت نوّاب شجاع السّلطنه حسن علی میرزا به تربت‌حیدریّه و اتمام كار محمّد خان و رسیدن فرستادگان شوكت افغان 515
- ذكر ظهور صوفیه نعمت اللّهی در ولایت گیلان و عزیمت موكب اعلی به قریه لوشان و دفع ایشان و رسیدن اخبار آذربایجان و رجعت به طهران و مراجعت حاجی میرزا ابو الحسن خان از سفارت دولت انگریز به این سامان 518
- ذكر بواعث فتنه و فسادی كه فی مابین دولتین علیّتن ایران و روم اتّفاق افتاد و دوستی قدیم و جدید را بر باد داد 520
- ذكر سفارت حاجی حیدر علی خان شیرازی نزد محمد علی پاشای والی مصر و دفع طایفه وهابی از اهتمامات سلطان عصر 523
بخش 8 525
- بهاریّه سال نیكو فال ئیلان ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و سی و شش هجری و مأموریت جناب معتمد الدوله میرزا عبد الوهاب جناب به خراسان و عزیمت موكب اعلی به خوش ییلاق و گرفتن گروگان از خوانین 525
- ذكر وصول اخبار فتوحات قلعه‌جات‌هزاره و خدمتگزاری شاه محمود افغان و ظهور التفات نمایان درباره نوّاب هلاكو میرزای رشادت بنیان 528
- ذكر فتوحات تركمان و انفاد باب مرصّع به جهت ضریح مقدّس روضه حضرت رضوی علیه السّلام و رجعت موكب خسروی به دار الملك كسروی و خبر وقوع زلزله در شیراز و اوضاع جانگداز 529
- ذكر فتوحات قلاع توپراق‌قلعه و آق‌سرای و بایزید و سایر قلعه‌جات سرحدّات روم از سعی نوّاب ولیعهد جلادت ملزوم 533
- ذكر عزیمت نوّاب نایب السّلطنه به تسخیر ولایت ارزنة الرّوم و فتوحات واقعه در آن مرزوبوم تا هنگام ورود ظفرانگیز به دار السّلطنه تبریز 536
- ذكر عزیمت نوّاب دولتشاه محمد علی میرزا به تسخیر ولایت شهرزور و دعوای او با محمّد آغای كهیای مغرور و شكست كهیا از لشكر منصور 539
- ذكر عزیمت نوّاب محمد علی میرزا به زیارت عسكریین و خاتمه كار او و ظهور
ص: 27
حوادث خافقین و سایر حوادث شور و شین 542
- ذكر وقوع بلای وبا در مملكت فارس و اتلاف انبوهی از مسلمانان و تحریر قصیده [ای] كه درین باب در مدح جناب ولایت مآب عرض شده- نعوذ باللّه من غضب اللّه 547
بخش 9 558
- بهاریّه سال میمنت مآل یونت ئیل مطابق با سنه یكهزار و دویست و سی و هفت هجری و حركت موكب اعلی به سلطانیّه 558
- ذكر آمدن پاشایان عظام از دولت عثمانی به سرحدّات و عزیمت نوّاب نایب السّلطنه به آن ولایات و ایراد برخی روایات 559
- ذكر مجادله نوّاب نایب السّلطنه با سرداران سپاه دولت عثمانی و شكست آن خیول شیطانی از تأییدات حضرت سبحانی و بخت بلند اعلیحضرت صاحبقرانی و گردشات آسمانی و قرار معاهده ثانی 562
- ذكر تعیین نوّاب شاهزادگان به خرابی ساحات بغداد و شهرزور و حركت موكب اعلی به جانب عراق و وقایع بلای وبا و غیره تا هنگام ورود خسرو آفاق به دار الخلافه جاوید میثاق 566
- ذكر وقوع واقعات در دار الخلافه اعم از فتوحات آذربایجان و صفحات تركمان و وصول نوّاب شاهزادگان و غیر آن و سایر وقایع زمان جنت سبز سپهر خضرا 568
بخش 10 573
- بهاریّه سال فرّخ مآل قوی ئیل مطابق با سنه یكهزار و دویست و سی و هشت هجری و مأموریّت میرزا محمّد علی آشتیانی به ولایت ارزنة الرّوم و تفویض امور بابان به ولیعهد دوران 573
- ذكر تصرّف داود پاشای وزیر بغداد در قضبه مندلیج و مأموریّت نوّاب محمّد حسین میرزا حشمت الدوله به استرداد قلعه مزبور از گماشتگان آن وزیر گیج و پشیمانی داود پاشا و مراجعت شیخ موسی و مأموریت وقایع‌نگار به آن ولا 575
- ذكر تغییر و تبدیل ولایت خراسان و قزوین و بسطام و تعیین خدمت پاسبان
ص: 28
باشی‌گری و سایر امور ایّام 577
- ذكر ترك عزیمت سفر درین سال خجسته فرّ و وقایع واقعه در دار الخلافه جاوید اثر و زیارت [حضرت] معصومه [س] 578
- ذكر احوال و اوضاع جناب حاجی محمد حسین خان صدر اعظم و موجبات رحلت او ازین سرای وحشت توام و غیره 580
- ذكر ورود نجیب افندی سفیر دولت روم و وقوع مصالحه و تحریر عهدنامه با امینان دولت ابد ملزوم 584
- صورت عهدنامه دولتین علیّتین ایران و روم 586
بخش 11 591
- بهاریّه سال میمون فال بیچین ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و سی و نه هجری و حركت به سلطانیّه و اجماع ملك‌زادگان و تغییر و تبدیل در ولات و رجعت به دار الخلافه موكب فیروزی كوكب 591
بخش 12 594
- بهاریّه سال فرّخ مآل تخاقوی ئیل تركی مطابق با سنه یكهزار و دویست و چهل و عزیمت به اصفهان و مراجعت به طهران و حركت [به] سلطانیّه و سایر وقایع آن زمان 594
- ذكر ورود نوّاب نایب السّلطنه العلیّه و بولكونوك وكیل دولت روسیه و مأموریت وقایع‌نگار مروزی به تفلیس و اوضاع واقعه تا ورود به دار الخلافه جاوید انیس 600
- ذكر تصرف روسیه در قریه بالغلو و مراجعت وقایع‌نگار مروزی از تفلیس با انواع افسانه و گفتگو 601
- ذكر وفات بعضی از امرا دربار و شرفیابی نوّاب سیف الدّوله سلطان محمد میرزا به درگاه دولت پایدار و كیفیت ریزش و بخشش او با منتسبان شوكت جاوید قرار 603
- ذكر آمدن رحمان قلی‌توره خوارزمی به تاخت حوالی ارض اقدس و شكست او از باطن حضرت مقدّس 607
ص: 29
بخش 13 609
- بهاریّه سال فرخ مآل ایت ئیل مطابق با سنه یكهزار و دویست و چهل و یك هجری كه سال آخر از قرن اوّل دولت جاوید محل است و حكم سكّه صاحبقرانی و وزیر دفائن قدیمه در امكنه متعدده به آسانی 609
- ذكر موجبات نقار دولتین ایران و روس و اجماع مجتهدین به جهت جهاد و وقایعی كه دست داد 612
- ذكر كیفیات ورود نوّاب نایب السلطنه العلیّه و ایلچی روسیه و جناب آقا سید محمد و سایر پیشوایان امامیه در چمن سلطانیّه و مشاورات در صلح و جنگ و مراجعت ایلچی از دربار فلك اورنگ 614
- ذكر مأموریت نوّاب شاهزادگان و امرا به اطراف ولایات متصرّفی روسیه و فتوحات خوی و قصبات و ولایات قراباغ و گنجه و شیروان و طوالش و غیره و ورود ایلچی دولت انگریز 618
- ذكر مجادله فی مابین نوّاب نایب السّلطنه العلیّه و ینارال مددوف سردار دولت روسیه در خارج قلعه گنجه و وقایع قضیه اتفاقیه از حكم تقدیرات ازلیّه و تدبیرات لم یزلیّه 624
- ذكر وقایعی كه بعد از قضیه مددوف اتّفاق افتاد اعم از رجعت موكب اعلی به دار الخلافه و اوضاعی كه بعد از آن روی داد 628
- ذكر عزیمت نوّاب شجاع السّلطنه به صوب هرات و آمدن اللّه قلی توره خوارزمی به ولایت جام و فرار از آن صفحات 631
ص: 30