گروه نرم افزاری آسمان

واقعه غدیر خم




رسول خدا صلی الله علیه و آله در دهمین سال هجرت، زیارت خانه خدا (کعبه) را با اجتماع مسلمین آهنگ فرمود. و در میان قبایل
مختلفه و طوائف اطراف بر حسب امر آنحضرت اعلان شد، و در نتیجه گروه عظیمی بمدینه آمدند تا در انجام این تکلیف الهی
(اداي مناسک حج بیت الله) از آنحضرت پیروي و تعلیمات آنحضرت را فرا گیرند. این تنها حجی بود که پیغمبر صلی الله علیه و آله
بعد از مهاجرت بمدینه انجام داد، نه پیش از آن و نه بعد از آن دیگر این عمل از طرف آنحضرت وقوع نیافته و این حج را باسامی
متعدد در تاریخ ثبت نموده اند، از قبیل : حجه الوداع - حجه الاسلام - حجه البلاغ - حجه الکمال - حجه التمام. در این موقع
رسول خدا صلی الله علیه و آله غسل و تدهین فرمود و فقط با دو جامه ساده (احرام) که یکی را بکمر بست و آندیگر را بدوش
افکند روز شنبه بیست چهارم یا بیست پنجم ذیقعده الحرام بقصد حج پیاده از مدینه خارج شد و تمامی زنان و اهل حرم خود را نیز
در هودج ها قرار داد، و با همه اهل البیت خود و باتفاق تمام مهاجرین و انصار و قبایل عرب و گروه عظیمی از خلق حرکت فرمود.
اتفاقا در این هنگام بیماري آبله - یا حصبه - در میان مردم شیوع یافته بود و همین عارضه موجب گردید که بسیاري از مردم از
عزیمت و شرکت در این سفر باز
[ [ صفحه 30
ماندند مع الوصف گروه بیشماري با آنحضرت حرکت نمودند که تعداد آنها به یکصد و چهارده هزار و یکصد و بیست تا یکصد و
بیست و چهار هزار و بیشتر ثبت شده است. البته از اهالی مکه و آنها که باتفاق امیرالمومنین علی علیه السلام و ابو موسی از یمن
آمدند بر این تعداد اضافه میشوند - بامداد یکشنبه موکب نبوي صلی الله علیه و آله در " یلملم " بود و شبانگاه به " شرف السیاله"
رسیدند و در آنجا نماز مغرب و عشاء را خواندند و صبح آنشب را در (عرق الظبیه) اداي فریضه فرمودند سپس در (روحاء) فرود
آمدند و پس از کوچ از آنجا نماز عصر را در (منصرف) ادا فرمودند و نماز مغرب و عشا را در (متعشی) خواندند و در همانجا
صرف غذا کردند و نماز صبح روز بعد را در (اثابه) خواندند و بامداد سه شنبه را در (عرج) درك کردند و در نقطه اي که بنام
(لحی جمل) معروف است که در شیب و فرازهاي (جحفه) است آنحضرت حجامت کرد سپس در (سقیاء) فرود آمدند (روز
چهارشنبه) و پس از حرکت از آنجا نماز صبح را در (ابواء) خواندند و از آنجا حرکت کردند و روز جمعه به (جحفه) رسیدند و از
آنجا به (قدید) رفته و شنبه را در آنجا درك فرمودند و روز یکشنبه در (عسفان) و پس از طی راه از آنجا و رسیدن به (غمیم).
پیادگان در مقابل پیغمبر صف بستند. و به رسول خدا صلی الله علیه و آله از خستگی شکوه نمودند. پیغمبر صلی الله علیه و آله بانها
دستور قدم دو دادند و با اجراء این دستور احساس راحتی نمودند. روز دوشنبه در (مر الظهران) بسر بردند و هنگام غروب آفتاب به
(سرف) و پیش از اداي نماز مغرب بحوالی مکه رسیدند و در ثنیتین (دو کوه مشرف بمکه) فرود آمدند و شب را در آنجا بسر برده
و روز سه شنبه داخل مکه شدند. پس از آنکه رسول خدا صلی الله علیه و آله مناسک حج را انجام دادند و با جمعیتی که بهمراه
آنحضرت بودند آهنگ بازگشت بمدینه فرمودند چون بغدیرخم (که در نزدیک جحفه است) رسیدند. جبرئیل امین فرود آمد و از
صفحه 23 از 144
خداي تعالی این آیه را آورد :
[ [ صفحه 31
یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک... باید دانست که جحفه منزلگاهی است که راه هاي متعدد (راه اهل مدینه و مصر و
عراق) از آنجا منشعب و جدا میشود.. و ورود پیغمبر صلی الله علیه و آله و همراهان به آن نقطه در روز پنجشنبه هجدهم ذیحجه
تحقق یافت امین وحی الهی آیه فوق الذکر را آورد و از طرف خداوند آنحضرت را امر کرد که علی علیه السلام را بولایت و
امامت معرفی و منصوب فرماید و آنچه درباره پیروي از او و اطاعت اوامر او از جانب خدا بر خلق واجب آمده بهمگان ابلاغ فرماید.
در این هنگام آنها که از آنمکان گذشته بودند بامر پیغمبر بازگشتند و آنها هم که در دنبال قافله بودند رسیدند و در همانجا متوقف
شدند. در این سرزمین درختان کهن و انبوه و سایه گستر وجود داشت که پیغمبر صلی الله علیه و آله قدغن فرمود کسی زیر درختان
پنجگانه که بهم پیوسته بودند فرود نیاید و خار و خاشاك آنجا را برطرف سازند. وقت ظهر حرارت هوا شدت یافت بطوریکه مردم
قسمتی از رداي خود را بر سر و قسمتی را زیر پا افکندند و براي آسایش پیغمبر صلی الله علیه و آله چادري تهیه و روي درخت
افکندند تا سایه کاملی براي پیغمبر صلی الله علیه و آله فراهم گشت. اذان ظهر گفته شد و آنحضرت در زیر آندرختان نماز ظهر را
با همه همراهان ادا فرمود. پس از فراغ از نماز در میان گروه حاضرین بر محل مرتفعی که از جهاز شتران ترتیب داده بودند قرار
گرفت و آغاز خطبه فرمود و با صداي بلند همگان را متوجه ساخت و چنین فرمود : حمد و ستایش مخصوص ذات خدا است. یاري
از او میخواهیم و باو ایمان داریم
[ [ صفحه 32
و توکل ما باو است و از بدیهاي خود و اعمال ناروا باو پناه میبریم. گمراهان را جز او راهنمائی نیست و آنکس را که او راهنمائی
فرموده گمراه کننده نخواهد بود. و گواهی میدهم که معبودي (در خور پرستش) جز او نیست. و اینکه محمد صلی الله علیه و آله
بنده و فرستاده او است. پس از ستایش خداوند و گواهی به یگانگی او. اي گروه مردم. همانا خداوند مهربان و دانا مرا آگهی داده
که دوران عمرم سپري گشته و قریبا دعوت خداوند را اجابت و بسراي باقی خواهم شتافت. من. و شماها هر کدام بر حسب آنچه
بعهده داریم مسئولیم. اینک اندیشه و گفتار شما چیست ؟. مردم گفتند : ما گواهی میدهیم که تو ابلاغ فرمودي و از پند ما و
کوشش در راه وظیفه دریغ نفرمودي. خداي بتو پاداش نیکو عطا فرماید : فرمود : ایا نه اینست که شماها بیگانگی خداوند و اینکه
محمد صلی الله علیه و آله بنده و فرستاده او است گواهی میدهید ؟ و باینکه بهشت و دوزخ و مرگ و قیامت تردید ناپذیر است و
اینکه مردگان را خدا بر می انگیزد و اینها همه راست و مورد اعتماد شما است ؟. همگان گفتند آري، باین حقایق گواهی میدهیم.
پیغمبر صلی الله علیه و آله گفت : خداوندا گواه باش، و با تاکید و مبالغه در توجه و شنوائی همگی و اقرار مجدد آنان باینکه
سخنان آنحضرت را شنیده و توجه دارند فرمود : همانا من در انتقال بسراي دیگر و رسیدن بکنار حوض بر شما سبقت خواهم
گرفت. و شما در کنار حوض بر من وارد میشوید. پهناي حوض من بمانند مسافت بین صنعا و بصري است و در آن بشماره
ستارگان - قدحها و جامهاي سیمین هست. بیندیشید و مواظب باشید که پس از درگذشتن من با دو چیز گرانبها و ارجمند که در
میان شما میگذارم چگونه رفتار نمائید ؟ در این موقع یکی در میان مردم بانگ برآورد که یا رسول الله آن دو
صفحه 24 از 144
[ [ صفحه 33
چیز گرانبها و ارجمند چیست ؟ فرمود آنکه بزرگتر است کتاب خدا است که یکطرف آن در دست خدا و طرف دیگر آن در دست
شما است (کنایه از اینکه کتاب خدا وسیله ارتباط با خداوند است) بنابراین آنرا محکم بگیرید و از دست ندهید تا گمراه نشوید. و
آن دیگر که کوچکتر است عترت من (اهل بیت من) میباشد و همانا خداي مهربان و دانا مرا آگاه فرمود که این دو هرگز از
یکدیگر جدا نخواهند شد تا کنار حوض بر من وارد شوند. و من این امر را (عدم جدائی کتاب و عترت را) از پروردگار خود
درخواست نموده ام. بنابراین. بر آندو پیشی نگیرید و از پیروي آن دو باز نایستید و کوتاهی نکنید که هلاك خواهید شد. سپس
دست علی علیه السلام را گرفت و او را بلند نمود تا بحدي که سفیدي زیر بغل هر دو نمایان شد و مردم او را دیدند و شناختند. و
فرمود : اي مردم کیست که بر اهل ایمان از خود آنها (سزاوارتر) میباشد ؟ گفتند : خداي و رسولش داناترند. فرمود همانا خدا
مولاي من است و من مولاي مومنین هستم و اولی و سزاوارترم به آنها از خودشان. پس هر کس که من مولاي اویم علی علیه السلام
مولاي او خواهد بود و این سخن را سه بار و بنا بگفته احمد بن حنبل پیشواي حنبلی ها چهار بار تکرار فرمود. سپس دست بدعا
گشود و گفت : بار خدایا. دوست بدار آنکه را که او را دوست دارد و دشمن دار آنکه را که او را دشمن دارد و یاري فرما یاران او
را و خوار گردان خوار کنندگان او را، و او را معیار و میزان و محور حق و راستی قرار ده. آنگاه فرمود. باید آنان که حاضرند این
امر را بغائبین برسانند و ابلاغ نمایند. هنوز جمعیت پراکنده نشده بود که امین وحی الهی رسید و این آیه را آورد : الیوم " اکملت
لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا " در این موقع پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود الله اکبر، بر اکمال
دین و اتمام نعمت و خشنودي خدا برسالت من و ولایت علی علیه السلام بعد از من، سپس آن گروه شروع
[ [ صفحه 34
کردند به تهنیت امیرالمومنین علیه اسلام و از جمله آنان (پیش از دیگران) شیخین - (ابوبکر و عمر) بودند که گفتند : به به براي تو
اي پسر ابی طالب که صبح و شام را درك نمودي در حالیکه مولاي من و مولاي هر مرد و زن مومنی گشتی. و ابن عباس گفت :
بخدا سوگند که این امر (ولایت علی علیه السلام) بر همه واجب گشت. سپس حسان ابن ثابت گفت : یا رسول الله اجازه فرما تا
درباره علی علیه السلام اشعاري بسرایم. پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود بگو با میمنت و برکت الهی. در این هنگام حسان برخاست
و چنین گفت : اي گروه بزرگان قریش. در محضر پیغمبر اسلام درباره ولایت که مسلم گشت، گفتار و اشعار خود را بیان میکنم و
گفت : ینادیهم، یوم الغدیر نبیهم بخم فاسمع بالرسول منادیا این بود اجمالی از واقعه غدیرخم، و تفصیل این اجمال قریبا بنظر شما
میرسد و امت اسلامی همگی بر وقوع این امر اتفاق نموده اند و در تمام جهان و قرارگاه این زمین واقعه و داستانی باین نام و نشان و
خصوصیات رخ نداده جز آنچه که ذکر شد و هر وقت نامی از این روز برده شود جز باین واقعه بچیز دیگر منصرف نشود و چنانچه
نامی از این محل (غدیرخم) برده شود منظور همین محل است که در نزدیکی جحفه است و هیچ سخندان و اهل تحقیقی. بنظر
نرسیده که جز این اظهار نظر نماید. بلی. از میان نویسندگان و مورخین فقط یکتن : بنام دکتر ملحم - ابراهیم اسود - یافت شده که
در حاشیه اي که بر دیوان ابی تمام نگاشته، از این اصل مسلم منحرف گشته و پس از ذکر جمله (غدیرخم) نوشته است : این واقعه
جنگ معروفی است و ما در پیرامون این گفتار بحث کافی نموده ایم که در ترجمه احوال ابی تمام در جلد دوم (الغدیر) انشاء الله
تعالی بنظر شما خواهد رسید.
عنایت و توجه مخصوص به حدیث غدیر
صفحه 25 از 144
عنایت و توجه مخصوص به حدیث غدیر
خداي متعال نسبت بنشر و اشتهار کامل این واقعه مهمه، عنایت بسیار فرموده
[ [ صفحه 35
که این حدیث پیوسته زبان زد همگان باشد و راویان در هر عصر و زمان این داستان را دهان بدهان بگویند و بیان کنند و این
موضوع برهان پابرجائی باشد براي طرفداران و حامیان این پیشواي عالمیقام صلوات الله علیه، و بهمین جهه امر بتبلیغ این سمت و
مقام براي امیرالمومنین علی علیه السلام مقرون با تاکید و تسریع فرمود، تا در چنین موقع حساس که پیغمبر عالیقدر صلی الله علیه و
آله از حج اکبر بازگشت فرموده و در هنگامی که گروه عظیمی از طبقات مختلفه و طوایف عدیده از مسلمین بمناسبت آموختن و
انجام حج بیت الله مجتمع گشته اند، پیغمبر گرامیش صلی الله علیه و آله را مامور ابلاغ امر ولایت علی علیه السلام فرمود و
آنحضرت نیز قیام فوري باجراء این امر نمود. در چنین موقع بی نظیر که جمعیت فشرده از اقوام و قبایل مختلفه از مسلمین گرد آمده
اند در یک نقطه غیر عادي امر بتوقف فرماید و آنان که از آنمحل گذشته اند بامر پیغمبر صلی الله علیه و آله باز گردانده شوند و
آنان که در دنبال این کاروان بزرگ میایند بان نقطه برسند و آنجناب با صداي رسا و بانک بلند آن خطبه حساس را ایراد و صداي
خود را بهمه آنها برساند و پس از آن مقدمات بشناساندن علی علیه السلام بکیفیت مخصوص مبادرت فرماید و پس از ابلاغ ولایت
و امامت او بحاضرین امر کند که بغائبین نیز ابلاغ نمایند تا همه آن افراد که بیش از یکصد هزار تن بوده اند تماما مامور ابلاغ و
راویان این حدیث و قضیه مهمه باشند و خداي منان باین مقدار هم اکتفاء نفرمود و بلکه آیات کریمه در این خصوص فرو فرستاد
که در هر صبح و شام تلاوت شود و مسلمانان عالم با تلاوت مداوم آن آیات در
[ [ صفحه 36
همه وقت و همه جا متذکر و متوجه این امر باشند و تنها طریق رشد و سعادت خود را بشناسند و مرجع واقعی و پیشواي حقیقی خود
را براي دریافت معالم دین و احکام آئین منزه اسلام بدون تردید تشخیص دهند. رسول خدا صلی الله علیه و آله کانه قبلا پیش بینی
فرموده بود که در این مسافرت، نباء عظیم (خبر بزرگ و مهم) در پیش است که اعلام عمومی داد - تا همه افراد و طبقات مسلمین
براي آموختن و عمل باداب و مناسک حج از منازل و اوطان خویش بیرون شوند و دسته دسته و گروه گروه بانجناب ملحق گردند
تا با تحقق این امر خطیر پایه هاي دین حنیف و بنیان آئین مقدس اسلام استوار گردد و مظاهر و شرفه هاي دین بلند و نمایان شود و
در زیر این پرچم افراشته الهی امت اسلامی بر سایر امم جهان سروري نمایند و برتري یابند و جنبش پیروزانه و سلطنت این دین
شرق و غرب جهان را فرا گیرد. آري. با سازمان اساسی و متقن الهی زمینه این اعتلا و سیادت جهانی از هر حیث فراهم آمد و بر
صلحا و عقلاي قوم لازم و واجب بوده که براي وصول باین نتیجه آئین عقل و دین و فضیلت را پیش گیرند و با کلمه توحید و
توحید کلمه مراحل سیادت و عظمت را طی کنند تا بسر منزل رشد و رستگاري نایل شوند... اما ؟
[ [ صفحه 37
و براي تامین همین منظور پیشوایان دین سلام الله علیهم اجمعین پیوسته واقعه غدیر خم را در هر موقع و در هر مناسبت بازگو و بان
صفحه 26 از 144
استدلال و احتجاج میفرمودند و با این مبناي راسخ و نص صریح امامت و وصایت پدران خود را آشکار و مدلل میداشتند. همانطور
که شخص امیرالمومنین صلوات الله علیه نیز در طول دوران زندگی گرامی و شریف خود پیوسته باین امر احتجاج میفرمود و
شنوندگان این حدیث را از افراد صحابه که در حجه الوداع حضور داشته اند در مجامع عمومی سوگند میداد و از آنها بر این امر
گواهی میطلبید. این جدیت ها و اهتمام ها همه براي این بوده که این تاریخ روشن و خاطره مقدس پیوسته تازه و شاداب بماند و
گذشت زمان بتدریج این واقعه را متروك و مخفی نسازد.
[ [ صفحه 38
و باز بهمین منظور پیروان و علاقمندان خود را پیوسته وادار میفرمودند که روز غدیر خم را عید بگیرند و مجامع تهنیت و تبریک
تشکیل دهند و با ادامه این روش و اعاده مستمر سالیانه آن این واقعه بزرگ را همیشه زنده و آشکار نگاه دارند که تفصیل کامل
این مطالب قریبا در این کتاب بنظر خوانندگان ارجمند خواهد رسید انشاء الله تعالی - بامید آینده. علاوه بر مجامع و محافل
باشکوهی که بمناسبت عید غدیرخم در میان مسلمین وجود دارد در آستان مقدس و مرقد مبارك علوي علیه السلام نیز همه ساله
بهمین مناسبت اجتماعات با عظمتی تشکیل میشود که وجوه خلق از بلاد مختلفه دور و نزدیک بطرف آستان قدس علوي ارواحنا
فداه رهسپار و در این مجتمع اصلی شرکت نموده این یادبود مقدس را دنبال و این علم نورانی را بلند میکنند و زیارات طولانی که
براي این روز بخصوص از طرف پیشوایان دین سلام الله علیهم اجمعین تعلیم و تلقین شده میخوانند که در ضمن آن زیارات
مخصوصه نشانه هاي امامت و براهین قاطعه خلافت الهیه از کتاب و سنت پیغمبر صلی الله علیه و آله و خصوصیات داستان روز غدیر
خم توضیح و تصریح گشته و مشاهده میشود که هر فردي از افراد این جمعیت که از هزارها نفر تشکیل گشته با صداي رسا
آنزیارات را میخوانند و آن کلمات نورانی را بر زبان جاري میکنند و در عین حال آثار سرور و افتخار از وجنات زائرین هویداست
که باین هدایت الهیه در صراط مستقیم ولایت راه یافته و مباهات میکنند که با خواندن آن زیارات هر یک خود فردي از راویان این
حدیث پر فضیلت گردیده ولایت امیرالمومنین را مبناي واقعی دین خدائی دانسته و بمفاد آن در راه آئین مقدس گام بر میدارند و
عمل میکنند آن افراد علاقمند هم که بعزیمت بطرف مرقد مقدس علوي علیه السلام توفیق نیافته اند، در دورترین مناطق از جایگاه
خود مرقد منور علی علیه السلام را بنظر آورده و با اشاره بان آستان مقدس زیارت مخصوصه را میخوانند. و از همان جایگاه خود
اشاره بساحت قدس ولایت مینمایند. و نیز وظائف و عباداتی از روزه و نماز و دعا که متضمن یادآوري این روز
[ [ صفحه 39
تاریخی (غدیر) است وارد و مقرر گشته که پیروان آنجناب در شهرها و قراء و اماکن خود قیام بان مینمایند و بدین وسائل و عناوین
مقدسه ملیونها نفوس (که یکسوم و حتی بطور تقریب نیمی از مسلمین جهان را تشکیل میدهند) خاطره غدیر خم را پیوسته تجدید و
با حکایت نمودن این واقعه قلوب خود را متوجه مرکز ولایت نموده و او را اصل و اساس دین و آئین خود دانسته و وابسته آن
میباشند. و اما کتب و آثار امامیه در حدیث و تفسیر و تاریخ و کلام - بهر یک از این آثار توجه و بررسی شود ملاحظه خواهد شد
که مشحون و پر است از این واقعه و اثبات قضیه غدیر و استدلال و احتجاج بمدلول و محصل آن - از روایات مسند که نام سلسله
روات متعاقب یکدیگر ثبت گشته تا منتهی میشود بمرکز انوار نبوت صلی الله علیه و آله و روایات بیشمار دیگر که من باب ارسال
مسلم با حذف سلسله سند ضبط گردیده و حاکی از این است که این موضوع مورد اتفاق عموم فرق مسلمین است، و گمان نمیکنم
صفحه 27 از 144
که دانشمندان اهل سنت نیز در ثبت و ضبط و روایت این حدیث از امامیه دست کمی داشته باشند : چه آنان نیز این واقعه را محقق
دانسته و بصحت آن معترف و بتواتر آن اذعان دارند. مگر فرد یا افراد قلیل و ناچیزي که از راه و رسم درایت منحرف گشته، و از
روي عصبیت باطله کورکورانه نسبت باین واقعه سخنی بیاوه گفته اند این اقلیت ناچیز جز خود کسی را ندیده و بعلت خودخواهی
توجه ننموده اند که اکثریت کامل دانشمندان و مطلعین از اهل فن حدیث و تاریخ و غیرها این حدیث را مسلم و تردید ناپذیر
دانسته اند ؟ خلاصه آنکه این موضوع (غدیرخم) در نظر علماي اهل سنت نیز ثابت و محقق است و از متواترات و مسلمیات است و
ما اینک نام راویان حدیث غدیر
[ [ صفحه 40
خم را از صحابه و تابعین تا آنجا که بطرق منتهیه بانها وقوف یافته ایم بترتیب حروف - الفبا - ذکر مینمائیم :
راویان