گروه نرم افزاری آسمان

طبقات راویان حدیث غدیر از علماء
اشاره




بترتیب تاریخ وفاتشان
توجه و عنایت بموضوع مهم غدیرخم در انحصار صحابه و تابعین نبوده و بلکه علماء قرن هاي بعدي نیز در حفظ و اجراء این سیره
مهم و اثر زوال ناپذیر نهایت مراقبت را داشته اند و با بررسی تاریخ مربوط، ملاحظه میشود که در هر قرنی گروه بسیاري از حفاظ با
دقت نظر این نشانه نمایان دین را از گروه پیشین دریافت و بر طبق تحقیقاتی که در این امر خطیر نموده اند بطبقه بعدي که
جایگزین آنها شده اند با خضوع و تسلیم بصحت آن، سپرده اند. اینک تعدادي از آنان را براي اثبات این مدعی نام می بریم، که
در هر قرنی گواه بر تحقق این داستان میباشند، و احاطه بهمه راویان این حدیث از طبقه علماء موکول بدامنه قدرت خواننده بزرگوار
است که در حدود کوششی که دایر بشناسائی اساتید فن حدیث بکار خواهند برد، به منظور خود نائل گردند.
صفحه 77 از 144
علماء قرن 02
1 - ابو محمد عمرو بن دینار جمحی مکی متوفاي 115 ر 116 ، بطوریکه در ص 244 خلاصه خزرجی مندرج است : مسعر، سه بار
(که حاکی از تاکید است) موثق بودن نامبرده را تصدیق و اعلام داشته. بحدیثی که نامبرده از طاوس تابعی در ص 120 روایت
نموده مراجعه شود.
2 - ابوبکر محمد بن مسلم بن عبید الله قرشی زهري متوفاي. 124 نامبرده یکی از پیشوایان بنام و مشهور است و او عالم حجاز و شام
است، بسیاري از صاحبان تذکره شرح حال او را ثبت و نسبت باو ستایش نموده اند، ذهبی در جلد 1 تذکره
[ [ صفحه 130
خود ص 96 مینگارد : مناقب این دانشمند بزرگ (زهري) در خور آنست که (لااقل) در چهل ورق درج و شرح داده شود، حدیث
او در ص 53 و 68 گذشت.
3 - عبد الرحمن بن قاسم بن محمد بن ابی بکر تیمی - ابو محمد مدنی متوفاي 126 ، احمد و ابن سعد و ابو حاتم او را توثیق نموده
اند و خزرجی در صفحه 197 خلاصه اش او را به پیشوائی و موثق بودن ستوده است، نامبرده مناشده جوانی را با ابی هریره بحدیث
غدیر روایت نموده است، که خواهد آمد.
4 - بکر بن سواده بن ثمامه بصري متوفاي 128 ، طبق مندرج در صفحه 44 خلاصه خزرجی، یکی از فقهاء و پیشوایان است، ابن
معین و ابن سعد و نسائی او را توثیق نموده اند، طریق روایت او که منتهی بجابر میشود صحیح و همه رجال سندش ثقه و مورد
اعتمادند - در ص 50 گذشت.
5 - عبد الله بن ابی نجیح یسار ثقفی - ابو یسار مکی - متوفاي 131 ، بطوریکه در ص 183 " خلاصه " و ص 145 " التقریب"
مندرج است، احمد او را توثیق نموده. حدیث او که طریق آن صحیح و رجال سند آن مورد اعتماد و وثوقند در صفحه 78 گذشت.
6 - حافظ. مغیره بن مقسم ابو هشام ضبی کوفی (از مادر نابینا متولد شده) متوفاي 133 ، طبق مندرج در جلد 1 تذکره ذهبی ص
128 و خلاصه خزرجی ص 320 عرزمی و عجلی او را توثیق نموده اند، حدیث او در ص 64 گذشت.
7 - ابو عبد الرحیم خالد بن زید جمحی مصري متوفاي 139 ، فقیهی است اهل فتوي، ابو زرعه و عجلی و یعقوب بن سفیان و نسائی
او را توثیق نموده اند و ابن حبان او را در شمار افراد مورد وثوق و اعتماد یاد کرده، شرح حال او در جلد 3 " تهذیب التهذیب"
ص 129 مندرج است، روایت او در داستان (مناشده) بلفظ زاذان و باسناد صحیح که رجال سند آن همگی ثقه هستند، خواهد آمد.
8 - حسن بن حکم نخعی - کوفی (بعد از سال 140 وفات یافته)، طبق مندرج در خلاصه خزرجی ص 67 - ابن معین او را موثق
دانسته، حدیث رکبان بطریق
[ [ صفحه 131
او خواهد آمد و طریق مزبور صحیح و رجال آن همگی ثقه میباشند.
9 - ادریس بن یزید ابو عبد الله اودي کوفی، نسائی او را موثق دانسته، روایت او در ص 40 گذشت و حدیث مناشده جوانی با ابی
هریره بطریق او خواهد آمد و طریق حدیث مذکور و مناشده هر دو صحیح و رجال آنها همگی ثقه میباشند.
10 - یحیی بن سعید بن حیان تیمی کوفی مدنی، طبق خلاصه خزرجی ص 363 عجلی او را ثقه و صالج دانسته و ابن حبان وفات او
صفحه 78 از 144
را بسال 145 ثبت نموده - طریق حدیث او از عمویش (یزید بن حیان - تابعی -) که سند آن از اسناد مسلم است (در " صحیح"
او) و رجال آن ثقه هستند، در ص 127 گذشت.
11 - حافظ عبد الملک بن ابی سلیمان عرزمی کوفی، متوفاي 145 - احمد بن حنبل و نسائی او را توثیق نموده اند و ذهبی در جلد
1 تذکره اش ص 139 گفته که : نامبرده از حفاظ - صاحب دقت نظر است، حدیث از او باسناد صحیح و با رجال موثق در ص 63
و 73 گذشت، و روایت او در داستان (مناشده) رحبه بلفظ زاذان خواهد آمد.
12 - عوف بن ابی جمیله عبدي هجري بصري متوفاي 146 - نسائی و جماعتی او را توثیق نموده اند، خزرجی در ص 253 " تذکره
"و ابن حجر در ص 199 " تقریب - " از او نام برده اند، بحدیث مذکور در ص 65 مراجعه نمائید، رجال اسناد حدیث مزبور ثقه
هستند.
13 - عبد الله بن عمر بن حفص بن عاصم بن عمر بن خطاب عدوي عمري مدنی، یکی از فقهاء هفتگانه است - ابن معین و نسائی و
ابو زرعه و ابو حاتم او را توثیق نموده اند، وفات او بسال 147 و بقولی در غیر این سال واقع شده، ابن حجر شرح حال او را در جلد
8 " تهذیب " ص 40 ذکر نموده و حافظ عاصمی روایتی را بطریق او در " زین الفتی " آورده است.
14 - نعیم بن حکیم مدائنی متوفاي 148 حافظ ابو عوانه و حافظ قطان از او روایت کرده اند، ابن معین و عجلی او را توثیق نموده
اند و شرح حال او را خطیب
[ [ صفحه 132
در جلد 13 تاریخش ص 302 ذکر نموده - طریق منتهی باو در ص 102 گذشت و طریق او صحیح و رجال آن همگی ثقه میباشند.
15 - طلحه بن یحیی بن طلحه بن عبید الله تیمی کوفی متوفاي 148 - عجلی و ابن معین او را توثیق نموده اند و صلاحیت او را ابو
زرعه و نسائی تایید کرده اند. شرح حال او را خزرجی در " خلاصه " ص 153 و ابن حجر در " تهذیب التهذیب " ثبت نموده اند.
حدیث او در ص 89 گذشت.
16 - ابو محمد کثیر بن زید اسلمی - بعد از سال 150 درگذشته و به (ابن ماقبه) معروف است. ابو زرعه گفته : نامبرده متصف
بصدق است و در (روش) او نرمی و ملایمت است (کنایه از اینکه سخت گیري در خصوصیات رجال ندارد) شرح حال او را
خزرجی در " خلاصه " ص 283 ذکر نموده، حدیث از او بطریقی که بقیه رجال آن همگی ثقه هستند در ص 103 گذشت.
17 - حافظ محمد بن اسحاق مدنی صاحب سیره متوفاي 151 ر 152 - علماء بنام و معروف او را بموثق بودن و پیشوائی و علم و
حفظ و دقت نظر تعریف نموده اند. شرح حال او را ذهبی در جلد 1 تذکره اش ص 155 و خزرجی در ص 279 " خلاصه " ثبت
کرده اند : حاکم بطریق او در (مستدرك) جلد 3 ص 110 روایت نموده بطوریکه در ص 48 و غیره گذشت.
18 - حافظ معمر بن راشد، ابو عروه ازدي بصري متوفاي 153 ر 4، عجلی و نسائی و سمعانی او را توثیق نموده اند و ذهبی در جلد
1 " تذکره " ص 171 با تعبیر به، امام و حجت او را یاد کرده، و حدیث او بطریق صحیح که رجال آن ثقه هستند در ص 46
گذشت.
19 - حافظ مسعر بن کدام ابن ظهیر هلالی رواسی کوفی متوفاي 132 ر 155 ، قطان گفته : همانند او را نیافتم، او دقیق النظرترین
علماء بود و شعبه گفته : از فرط استواري و متانت، مصحف نامیده میشده، احمد و ابو زرعه و عجلی او را توثیق
[ [ صفحه 133
صفحه 79 از 144
نموده اند، بتذکره ذهبی در جلد 1 ص 169 و خلاصه خزرجی ص 320 مراجعه نمائید. روایت او در داستان (مناشده) بلفظ عمیره
همدانی خواهد آمد
20 - ابو عیسی حکم بن ابان عدنی، متوفاي 154 ر 5، عجلی گوید : نامبرده ثقه ایست داراي سیره و روش، نامبرده در آن هنگام که
چشمها آرام میگرفت (بخواب میرفت) تا زانوي خود در دریا میایستاد و بذکر خدا اشتغال میورزید خزرجی شرح حال او را در"
خلاصه " ص 75 چنین نگاشته، حدیث او در صفحه 48 گذشت.
21 - عبد الله بن شوذب بلخی - ببصره آمده و در آنجا مسکن گرفته، متوفاي 157 - قریبا در با روزه غدیر بشرح حال او آگاهی
خواهید یافت، و گفتار ابن ولید درباره او خواهد آمد، نامبرده داراي چهره روحانی و منظر ملکوتی بوده، حدیث روزه غدیر را
بطریق صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند، او روایت نموده است.
22 - حافظ شعبه بن حجاج ابو بسطام واسطی - به بصره آمده و در آنجا مسکن گزیده و در سال 160 وفات یافته، بقول ابن معین
نامبرده پیشواي اهل تقوي است و بقول حکم پیشواي پیشوایان است و بقول ثوري : شعبه در حدیث فرمانرواي اهل ایمان است،
ذهبی در جلد 1 تذکره ص 174 و خزرجی در " خلاصه " ص 140 شرح حال او را ثبت نموده اند - حدیث او در ص 64 بطریق
صحیح و رجال موثق و همچنین در ص 68 و 72 و 79 و 93 گذشت و حدیثی از او در داستان (مناشده) بلفظ زید بن یثیع خواهد
آمد.
23 - حافظ ابو العلاء کامل بن علاء تمیمی کوفی متوفاي در حدود 160 ، ابن معین او را توثیق نموده و ابن عدي و نسائی بر حسب
مندرج در خلاصه خزرجی ص 272 گفته اند که (باکی بر او نیست) و حاکم در " مستدرك " صحیح بودن
[ [ صفحه 134
حدیث او را تایید نموده. حدیث نامبرده بطریق صحیح و رجالی که همگی موثق هستند در ص 67 گذشت.
24 - حافظ سفیان بن سعید ثوري ابو عبد الله کوفی - در سال 161 در بصره درگذشته است و ولادت او در سال 77 تعیین شده،
خطیب در جلد 9 تاریخش ص 252 او را پیشوائی از پیشوایان مسلمین و نشانه از نشانه هاي دین دانسته و تصریح نموده که :
پیشوائی او مورد اجماع است، بطوریکه را مراتب اتقان و ضبط و حفظ و معرفت و زهد و ورع که در او است از هر گونه تعریف و
تزکیه بی نیاز است، در جلد 7 تاریخ خطیب ص 377 مندرج است که : خبر داد ما را ابو الفتح محمد بن حسین عطار (قطیط) از
محمد بن احمد بن عبد الرحمن معدل - در اصفهان - از ابوبکر محمد بن عمر تمیمی حافظ (جعابی) از حسن بن علی بن سهل
عاقولی از حمدان بن مختار از حفص بن عبید الله بن عمر از سفیان ثوري از علی بن زید از انس که گفت : شنیدم از رسول خدا
صلی الله علیه و آله میفرمود : من کنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه و عاد من عاداه.
25 - حافظ اسرائیل بن یونس بن ابی اسحق سبیعی ابو یوسف کوفی متوفاي 162 ، ابن معین و غیره او را توثیق نموده اند و ذهبی در
جلد 1 تذکره اش - ص 193 مبالغه در ستایش نسبت باو نموده، حدیث از او در ص 80 گذشت، و در داستان (مناشده) حدیث او
بطریق صحیح و رجال موثق خواهد آمد.
26 - جعفر بن زیاد کوفی احمر متوفاي 165 ر 7، ابو داود گفته مورد وثوق و اعتماد است، و شیعی است، و بشرح مندرج در
خلاصه خزرجی در ص 53 ابو زرعه او را متصف بصدق معرفی کرده و نسائی گفته : باکی بر او نیست، حدیث او در داستان
(مناشده) رحبه بلفظ عبد الرحمن بطریق صحیح و رجال موثق خواهد آمد.
صفحه 80 از 144
27 - مسلم بن سالم هندي ابو فروه کوفی (در اواسط قرن دوم درگذشته) ابن معین او را توثیق نموده و ابو حاتم صلاحیت او را در
حدیث تایید و گفته که : باکی
[ [ صفحه 135
بر او نیست، حدیث او از عبد الرحمن بن ابی لیلی در داستان (مناشده) رحبه بطریق صحیح و رجال موثق خواهد آمد.
28 - حافظ قیس بن ربیع ابو محمد اسدي کوفی متوفاي 165 ، عفان گوید که او مورد وثوق و اعتماد بوده است، و یعقوب ابن شیبه
گوید : نامبرده در نزد جمیع اصحاب ما. متصف بصدق است و آنچه را از (احادیث) نوشته داراي صلاحیت است، ولی نیروي حفظ
او خوب نیست، ذهبی در جلد 1 " تذکره " ص 205 و خزرجی در " خلاصه " ص 270 شرح حال او را ثبت نموده اند، حدیث او
در ص 85 گذشت، و در نزول آیه اکمال دین در مورد علی علیه السلام در روز غدیر نیز حدیث او ذکر خواهد شد.
29 - حافظ حماد بن سلمه ابو سلمه بصري متوفاي 167 ، ابن معین او را توثیق کرده و ابن معمر او را از ابدال بشمار آورده و قطان
گوید، هر که را دیدید که نسبت باو نکوهش میکند. او را در اسلام متهم بدانید. وهب گوید : حماد اعلم ما است، و بر ما سروري
دارد، ذهبی او را کامل در عربیت و مردي فقیه و فصیح و سخن ور و داراي سیره و روش دانسته، شرح حال او را در جلد 1 تذکره
ذهبی ص 182 و در ص 78 خلاصه خزرجی ثبت است، بصفحه 45 مراجعه نمائید. بنابراین - حدیث بطریق او که منتهی به براء بن
عازب میشود صحیح و رجال آن موثق است و حدیث او در موضوع تهنیت باسناد صحیح و رجال موثق خواهد آمد.
30 - حافظ عبد الله بن لهیعه ابو عبد الرحمن مصري متوفاي 174 ، ذهبی در جلد 1 " تذکره " ص 215 شرح حال او را ثبت نموده و
درباره او گفته : پیشواي بزرگ، قاضی دیار مصر و دانشمند و محدث آن منطقه. و گوید : احمد بن حنبل درباره نامبرده گفته : در
آنچه نوشته داراي صلاحیت و در طلب علم کوشا بوده است، بصفحه 50 مراجعه نمائید، بنا بر مراتب مذکوره طریق رسیده از او که
منتهی بجابر انصاري میشود صحیح و رجال آن موثق میباشند.
31 - حافظ ابو عوانه وضاح ابن عبد الله یشکري واسطی بزاز متوفاي
[ [ صفحه 136
175 ر 6، نامبرده متصف براستی و مورد وثوق و اعتماد بوده و بطوریکه در " تهذیب التهذیب " و جلد 1 تذکره ذهبی ص 241
مذکور است، همگان بحجیت او در آنچه حدیث نموده اجماع دارند، طرق منسوب باو در ص 64 باسانید صحیح و در ص 31 و 66
و 97 گذشت، و بسیاري از طرق روایت او صحیح است.
32 - قاضی شریک بن عبد الله، ابو عبد الله نخعی کوفی متوفاي 177 ، ذهبی در جلد 1 " تذکره " ص 210 نامبرده را یکی از
پیشوایان مشهور اعلام نموده گوید : حدیث او حسن است و نامبرده پیشوائی است فقیه و محدث و داراي احادیث بسیار و در اتقان
و استواري مانند حماد بن زید نیست، بخاري استشهاد باو نموده و مسلم بپیروي و متابعت او نقل روایت نموده، یحی بن معین او را
توثیق کرده و محی الدین بن ابی الوفاء در جلد 1 " الجواهر المضیه " ص 256 ، او را از حنفیه معرفی نموده، حدیث او بطریق
صحیح و رجال موثق در ص 66 و همچنین در ص 92 گذشت و حدیث او بطریق صحیح در داستان (مناشده) رحبه و در داستان
مناشده جوانی با ابی هریره خواهد آمد.
33 - حافظ عبد الله " عبید الله " بن عبید الرحمن " عبد الرحمن " کوفی. پدر عبد الرحمن اشجعی متوفاي 182 بطوریکه در جلد 1
صفحه 81 از 144
"تذکره الحفاظ " ص 284 و " التقریب " ص 170 مذکور است ابن معین و ذهبی و ابن حجر او را توثیق نموده اند حدیث او
بطریق صحیح و رجال موثق در ص 61 گذشت.
34 - نوح بن قیس ابو روح حدانی بصري متوفاي 183 ، مره و ابن معین بطوریکه در ص 347 " الخلاصه " و حاشیه آن مذکور
است، نامبرده را توثیق نموده اند، حدیث او در ص 76 گذشت.
35 - مطلب بن زیاد بن ابی زهیر کوفی ابوطالب متوفاي 185 ، گروه زیادي از حفاظ و پیشوایان حدیث بروایت او اعتماد نموده اند
و ابن معین او را توثیق نموده، در نزد ابی داود و ابن حجر متصف بصدق است و در نزد دیگران محدثی است بزرگوار، شرح حال
او در " التقریب " ص 247 و " الخلاصه " 324 مذکور است،
[ [ صفحه 137
حدیث رسیده از او در داستان (مناشده) مردي عراقی با جابر انصاري بطریق صحیح و رجال موثق خواهد آمد.
36 - قاضی حسان بن ابراهیم عنزي ابوهاشم متوفاي 186 ، احمد و ابو زرعه و ابن معین و ابن عدي چنانکه در " الخلاصه " و حاشیه
آن ص 64 مذکور است، نامبرده را توثیق نموده اند، حدیث او بطریقی که تمام رجال آن ثقه هستند در ص 66 گذشت.
37 - حافظ جریر بن عبد الحمید ابو عبد الله ضبی کوفی (بعدا - رازي) متوفاي 188 " در سن 78 سالگی در گذشته، " ذهبی در
جلد 1 تذکره خود ص 247 ضمن ذکر نامبرده گوید : علماء علم حدیث بسبب اعتماد و وثوق باو و مراتب حفظ و وسعت دامنه
دانش او (از مواطن خود) بسوي او میشتافتند. حدیث از او بطریق حافظ عاصمی باسناد صحیح و رجالی که همگی ثقه هستند، در
ص 127 گذشت و همین طریق روایت او، سند مسلم است که درباره خطبه روز غدیر در صحیح خود روایت نموده.
38 - فضل بن موسی ابو عبد الله مروزي سینانی متوفاي 192 ، بشرح مندرج در " الخلاصه " ص 263 ابن معین و ابو حاتم او را
توثیق نموده اند و در " التقریب " ص 205 بعنوان ثقه و صاحب دقت نظر ثبت گردیده. حدیثی از او بلفظ سعید و زید بطرق
صحیح و رجال موثق در داستان (مناشده) رحبه خواهد آمد.
39 - حافظ محمد بن جعفر مدنی بصري ابو عبد الله غندر متوفاي 193 ، نامبرده از حفاظ با اتقان است، ابن معین گوید : آثار کتبی
او صحیح ترین آثار است، بعضی خواستند او را بخطاء نسبت دهند و نتوانستند، ذهبی شرح حال او را در جلد 1 تذکره اش ص 274
درج نموده، حدیث او با اسناد صحیح و رجال ثقه در ص 31 و همچنین در صفحات 32 و 35 و 48 گذشت، و روایت از او در
داستان (مناشده) در رحبه بلفظ سعید و باسناد صحیح و رجال ثقه خواهد آمد.
، 40 - حافظ اسمعیل بن علیه ابو بشر ابن ابراهیم اسدي متوفاي 193
[ [ صفحه 138
ذهبی در جلد 1 تذکره خود در ص 295 از ابی داود حکایت نموده که گفت : احدي نبود مگر آنکه بخطا افتاد، جز - ابن علیه و
بشر - و ابن معین گفته : نامبرده مردي است موثق و موصوف بورع و تقوي، و از شعبه نقل شد : که او بر محدثین سروري دارد.
حدیث او در داستان (تهنیت ") بعنوان پسر خواهر حمید طویل " خواهد آمد.
41 - حافظ محمد بن ابراهیم ابو عمرو ابن ابی عدي سلمی بصري، در سال 194 در بصره وفات یافته، بطوریکه در جلد 1 " تذکره
الحفاظ " ص 296 و در " خلاصه خزرجی " ص 276 مذکور است نسائی و ابو حاتم و ذهبی او را توثیق نموده اند، حدیث بطریق
صفحه 82 از 144
او با اسناد صحیح و رجال موثق در ص 65 گذشت.
42 - حافظ محمد بن خازم ابو معاویه تمیمی ضریر متوفاي 195 ، بشرح مندرج در " خلاصه " و حاشیه آن ص 285 ، عجلی و
242 درج نموده، حدیث از او با - نسائی و ابن خراش او را توثیق نموده اند و خطیب شرح حال او را در جلد 5 تاریخ خود ص 249
اسناد صحیح در ص 82 گذشت.
43 - حافظ محمد بن فضیل ابو عبد الرحمن کوفی (متوفاي 195 ) ، ابن معین او را توثیق نموده و ابو زرعه او را متصف بصدق
دانسته و نسائی گفته، باکی بر او نیست (یعنی بر او و روایتش اشکال و ایرادي نیست) و ابن حجر در " تقریب " گفته که : نامبرده
راستگو و (بموازین حدیث) شناسا و دانا است، و ذهبی در جلد 1 " تذکره " از او بوثوق و اعتماد - یاد کرده، حدیث رکبان از او
بطریق صحیح و با رجال موثق خواهد آمد.
44 - حافظ. وکیع به جراح رواسی. ابوسفیان کوفی متوفاي 196 ر 197 ، ابن معین و عجلی و ابن سعد او را ثقه دانسته اند و احمد
گفته : همانند او در دانش و نیروي حفظ و اتقان توام با خشوع و ورع ندیدم، شرح حال او را خطیب در جلد 13 تاریخش ص 466
و ذهبی در جلد 1 تذکره اش ص 280 و خزرجی در " الخلاصه " صفحه 356 ثبت نموده اند، امام احمد بن حنبل در مناقبش (بنا بر
آنچه نقل
[ [ صفحه 139
شده) حدیثی را با دقت در اسناد آن از نامبرده (حافظ - وکیع) روایت نموده که او از اعمش - از سعد بن عبیده - از ابن بریده از
پدرش حدیث کرده که : رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود : من کنت مولاه فعلی مولاه در " الجامع الصغیر " روایت منسوب
باو ذکر شده، و اسناد آن صحیح و رجال آن ثقه هستند.
45 - سفیان بن عیینه - ابو محمد هلالی کوفی (در سال 198 در مکه وفات یافته) ذهبی در جلد 1 تذکره اش ص 239 تصریح
نموده که : نامبرده پیشوائی بوده داراي حجت و برهان و موصوف بقوه حفظ و وسعت دامنه دانش و بزرگی قدر و مقام، و ابن
خلکان در جلد 1 تاریخش صفحه 226 اعلام نموده که : نامبرده پیشوائی بوده است دانشمند و با دقت نظر و زاهد و ورع و اهل
حدیث بر صحت حدیث و روایت او اجماع و اتفاق دارند، و بسیاري از صاحبان تذکره شرح حال او را توام با ستایش ثبت نموده
اند، حدیث او در نزول آیه سال سائل پیرامون داستان غدیر خواهد آمد و حدیث او بطریق صحیح و با رجال موثق در ص 48 و
120 گذشت.
46 - حافظ عبد الله بن نمیر، ابو هشام همدانی خارفی، ذهبی در جلد 1 تذکره اش ص 299 شرح حال او را ثبت و توثیق یحیی بن
معین و غیره را نسبت باو نقل کرده، نامبرده از بزرگان اصحاب حدیث بوده و در سال 199 در سن 84 سالگی درگذشته، به
صفحات 63 و 73 مراجعه نمائید، و این طریق که در حدیث او است بر طبق اختیار ابن سعد (و همچنین ابن معین و هیثمی) از عطیه
عوفی (ثقه) طریق صحیحی است و رجال آن ثقه میباشند. و حدیث مناشده در روز رحبه بروایت او بلفظ زاذان خواهد آمد.
47 - حافظ حنش بن حرث بن لقیط نخعی کوفی، ابو نعیم و هیثمی او را موثق دانسته اند، و ابو حاتم گفته : باکی بر او نیست،
حدیث رکبان از او بطریق صحیح و با رجال ثقه خواهد آمد.
48 - ابو محمد موسی بن یعقوب زمعی مدنی، ابن معین او را موثق دانسته و
[ [ صفحه 140
صفحه 83 از 144
ابو داود او را صالح اعلام نموده، وفات او در پایان خلافت منصور اتفاق افتاده، حدیث او در صفحه 82 بطریق صحیح و بارجال ثقه
گذشت.
49 - علاء بن سالم عطار کوفی (شیخ الاشج) ابی سعید. پیشواي موثق، خطیب و غیره داستان مناشده را بطریق او روایت نموده اند
که خواهد آمد.
50 - ارزق بن علی بن مسلم حنفی - ابو الجهم کوفی، ابن حبان (بطوریکه در ص 21 خلاصه مذکور است) او را موثق دانسته،
حدیث او در ص 66 بسند صحیح و با رجال موثق گذشت.
51 - هانی بن ایوب حنفی کوفی، ابن کثیر در جلد 5 تاریخش ص 211 او را توثیق نموده، نسائی حدیث او را در داستان مناشده
بلفظ عمیره با دقت در سند روایت نموده، بنابراین طریق او صحیح و رجال آن ثقه هستند.
52 - فضیل بن مرزوق اغر رقاشی رواسی کوفی - ابو عبد الرحمن، متوفاي حدود 160 ، ثوري و ابن عیینه و ابن معین او را توثیق
نموده اند و هیثم ابن جمیل گوید : نامبرده از جهه زهد و فضل پیشواي هدایت بوده و مسلم حدیث او را در صحیح خود با دقت در
سند روایت کرده، و ابن حجر در جلد 2 " تهذیب التهذیب " ص 299 شرح حال او را ثبت نموده، حدیث او در (مناشده) بلفظ
سعید و عمرو با اسناد صحیح که رجال آن ثقه هستند خواهد آمد.
53 - ابو حمزه سعد بن عبیده سلمی کوفی (در زمان ولایت عمرو بن هبیره وفات یافته) نسائی و ابن حجر بطوریکه در (خلاصه) ص
115 و (تقریب) ص 89 مندرج است نامبرده را توثیق نموده اند، حدیث او باسناد صحیح و رجال ثقه که از عبد الله ابن بریده (ثقه)
از پدرش روایت کرده، در ص 80 گذشت.
54 - موسی بن مسلم حزامی شیبانی - ابو عیسی کوفی طحان - معروف به - موسی صغیر، ابن معین او را توثیق نموده و ابن حبان
در شمار افراد مورد ثقه و اعتماد از او یاد کرده، ابن حجر در جلد 10 " تهذیب التهذیب " ص 372 شرح حال او را ثبت نموده،
حدیث او باسناد صحیح و رجال ثقه در ص 82 گذشت.
[ [ صفحه 141
55 - یعقوب بن جعفر بن ابی کثیر انصاري مدنی، نامبرده از موسی بن یعقوب زمعی (ثقه مذکور در ردیف 48 ) روایت میکند، و
محمد بن یحیی بن ابی عمر (ثقه) متوفاي 243 از او روایت مینماید، حدیث او در ص 82 گذشت و هم خواهد آمد.
-56 عثمان بن سعد بن مره قرشی ابو عبد الله (ابو علی) کوفی (مکفوف). ابن حبان او را در شمار افراد مورد ثقه و اعتماد یاد کرده
و حافظ ابو کریب و نظراء او از پیشوایان علم حدیث، از او روایت کرده اند، حدیث او در موضوع مناشده نقل از شریک خواهد
آمد.
علماء قرن 03
57 - حافظ ضمره بن ربیعه قرشی مدنی متوفاي 202 ، شرح حال و حدیث او که بطرق بسیار درباره روزه غدیر روایت نموده خواهد
آمد، و در آنجا که حدیث او ذکر میشود گفتار احمد بن حنبل را خواهید یافت، که : نامبرده را یکی از علماء متصف بامانت دانسته
و تصریح نموده است که در شام همانند او نبوده، طرق حدیث او بیشتر آن صحیح است اگر تمام آن نباشد.
58 - حافظ محمد بن عبد الله زبیري ابو احمد کوفی، متوفاي 203 ، عجلی و غیره او را توثیق نموده اند و بعضی از بزرگان در
صفحه 84 از 144
ستایش او گفته که : او مورد وثوق و داراي نیروي حفظ، و مردي است عابد و مجتهد، ذهبی در جلد 1 تذکره اش در ص 327
شرح حال او را ثبت نموده، حدیث او در داستان (مناشده) رحبه بلفظ (زیاد) باسنادي که هیثمی آنرا تصحیح نموده و رجال آنرا ثقه
دانسته خواهد آمد.
59 - مصعب بن مقدم خثعمی ابو عبد الله کوفی متوفاي 203 ، ابن معین و دار قطنی او را توثیق نموده اند و ابو داود گفته که بر او
باکی نیست (یعنی اشکالی و ایرادي باو و حدیثش نمیتوان نمود) و ابو حاتم او را صالح دانسته، شرح حال او را خزرجی در
(خلاصه) ص 323 ثبت نموده، حدیث مناشده از او باسناد صحیح که
[ [ صفحه 142
رجال آن همگی ثقه هستند خواهد آمد، و در ص 92 نیز حدیث او گذشت.
60 - حافظ یحیی بن آدم بن سلیمان قرشی اموي - ابو زکریا کوفی متوفاي 203 ، ابن معین و نسائی و یعقوب بن شیبه او را توثیق
نموده اند، ذهبی در جلد 1 تذکره اش ص 330 شرح حال او را ثبت نموده به حدیث او که سندش صحیح و رجالش ثقه هستند در
صفحه 61 مراجعه نمائید و روایت بطریق او در حدیث رکبان با اسناد صحیح و رجال ثقه خواهد آمد.
61 - زید بن حباب ابو حسین خراسانی کوفی متوفاي 203 ، ابن مدنی و سبتی و ابن معین و احمد بن صالح و دار قطنی و ابن ماکولا
و ابن ابی شیبه او را توثیق نموده اند و ابن حجر شرح حال او را در جلد 1 تهذیبش ص 404 ثبت نموده، روایت او بطرق مختلفه در
حدیث مناشده امیرالمومنین علیه السلام در رحبه خواهد آمد که بعضی از آنها صحیح است.
62 - امام شافعیه ابو عبد الله محمد بن ادریس شافعی متوفاي 204 ، بطوریکه در جلد 4 نهایه ابن اثیر ص 246 مذکور است، نامبرده
حدیث غدیر را روایت نموده است.
63 - حافظ ابو عمر و شبابه بن سوار فزاري مدائنی متوفاي 206 ، ابن معین و غیره بشرح مندرج در (خلاصه) ص 142 او را توثیق
نموده اند، حدیث بطریق او از امیرالمومنین علیه السلام با سند صحیح و رجال ثقه در ص 102 ذکر شده.
64 - محمد بن خالد حنفی بصري، ابن حبان او را از ثقات ذکر نموده و ابو حاتم صلاحیت او را در حدیث تایید کرده و ابو زرعه
گفته : باکی بر او نیست، نامبرده از مادر خود (عثمه) روایت میکند. حدیث او در ص 41 گذشت.
65 - حافظ - خلق بن تمیم کوفی - ابو عبد الرحمن - ساکن مصیصه - متوفاي 206 ر 213 ، یعقوب بن شیبه و ابو حاتم بطوریکه در
جلد 1 تذکره ذهبی صفحه 347 مذکور است، او را توثیق نموده اند و ابن حجر در " تقریب " گوید : نامبرده مرد راستگو و عابدي
است، نسائی بطریق او حدیث مناشده را بلفظ عمر و ذي مره باسناد صحیح و رجالی که همگی آنها ثقه هستند. روایت نموده.
[ [ صفحه 143
66 - حافظ. اسود بن عامر. ابو عبد الرحمن معروف به (شاذان شامی) - ساکن داد متوفاي 208 - ابن المدینی - او را توثیق نموده و
ذهبی در جلد 1 تذکره خود ص 338 او را یکی از صاحبان دقت نظر اشعار نوده و خطیب در جلد 8 تاریخش ص 34 شرح حال او
را ثبت نموده است، حدیث مناشده بطریق و بلفظ زید بن ارقم و همچنین داستان مناشده جوانی با ابی هریره باسناد صحیح و رجالی
که همگی آنها ثقه هستند خواهد آمد.
67 - ابو عبد الله حسین بن حسن اشقر فزاري کوفی متوفاي 208 ، ابن حبان او را در شمار علماي مورد وثوق یاد کرده و ذهبی در
صفحه 85 از 144
جلد 3 " تلخیص المستدرك " ص 130 او را توثیق نموده و حکم بصحت حدیث او داده، همانطور که حاکم در " مستدرك"
اشعار داشته، و نامبرده در نظر سایر علماء حدیث نیز متصف بصدق است و بنابراین گفتار کسی که درباره او گفته که : نامبرده فاقد
نیرو (ي حفظ است : ارزشی نخواهد داشت، حدیث او در ص 66 گذشت و در نزول آیه تبلیغ درباره علی علیه السلام خواهد آمد.
68 - حافظ حفص بن عبد الله بن راشد ابو عمرو سلمی قاضی نیشابوري - متوفاي 209 ، ابن حبان او را در شمار علماي مورد وثوق
یاد کرده و نسائی بطوریکه در خلاصه و حاشیه آن ص 74 مذکور است. گفته : باکی بر او نیست. و بخاري در صحیح خود او
نامبرده روایت میکند. حدیث او با اسناد صحیح در ص 68 گذشت.
69 - حافظ عبد الرزاق بن همام. ابوبکر صنعانی - متوفاي 211 - ولادت او در سال 126 بوده - ذهبی در جلد 1 تذکره خود صفحه
334 شرح حال او را نگاشته و درباره او گوید که : جمعی از ارباب درایت و رجال - او را توثیق نموده اند و حدیث او در ردیف
احادیث صحیح درآمده، روایاتی هم که او بتنهائی آنها را ذکر نموده هست، و بر او بسبب تشیع ابراز بدبینی و کینه نموده اند در
حالیکه نامبرده غلوي درباره علی علیه السلام ننموده. بلکه : علی علیه السلام را دوست میداشته و از قاتل او
[ [ صفحه 144
چشم پوشیده.. تا آخر گفتار ذهبی... حدیث بطریق او و باسناد صحیح و رجالی که همگی آنها ثقه هستند در ص 18 گذشت و
حدیث او در موضوع مناشده بلفظ سعید و عبد خیر بطریق صحیح و رجال ثقه خواهد آمد.
70 - حسن بن عطیه بن نجیح قرشی کوفی ابو علی بزار متوفاي 211 ، حفاظ از او روایت میکنند و ابو حاتم گفته : نامبرده متصف
براستگوئی است و بخاري در تاریخش از او روایت میکند، حدیث او که بقیه رجال سندش ثقه هستند در صفحه 24 گذشت.
71 - عبدالله بن یزید عدوي آزاد شده آل عمر - ابو عبد الرحمن مقري (معروف به - قصیر) ساکن مکه متوفاي 212 و 213 (در
حالیکه حدود یکصد سال عمر کرده)، نسائی و ابن سعد و ابن قانع او را توثیق نموده اند و خلیلی گوید : نامبرده ثقه است و حدیث
او در شمار احادیث مورد وثوق است و بانها استدلال میشود، و در روایت چند حدیث منفرد است (یعنی جز او کسی آنها را روایت
نکرده)، ابن حبان نامبرده را از علماي مورد وثوق شمرده و ابن حجر در جلد 6 تهذیب خود ص 84 بهمین عنوان شرح حال او را
ثبت کرده، حدیث او در موضوع تهنیت بروایت حافظ عاصمی باسناد صحیح و رجالی که همگی ثقه هستند. خواهد آمد.
72 - حافظ حسین بن محمد بن بهرام، ابو محمد تمیمی مروزي ساکن بغداد متوفاي 213 ر 214 ، ابن سعد و - ابن قانع و - ابن
مسعود و - عجلی و دیگران (بطوریکه ابن حجر در جلد 2 تهذیب ص 367 گفته) او را توثیق نموده اند و خطیب شرح حال او را در
جلد 8 ص 88 تاریخش ثبت نموده، حدیث مناشده از او بلفظ ابی الطفیل بسند صحیح و رجالی که ثقه هستند خواهد آمد.
73 - حافظ ابو محمد عبید الله بن موسی عبسی کوفی متوفاي 212 (صاحب مسند). ابو حاتم و ابن معین و عجلی و ابن عدي و ابن
سعد و عثمان بن ابی شیبه او را توثیق نموده اند و ذهبی در جلد 1 " تذکره " صفحه 324 و ابن حجر در جلد 7 " تهذیب " ص 53
[ [ صفحه 145
شرح حال او را ثبت نموده اند، حدیث او در داستان (مناشده) رحبه بلفظ زید بن یثیع و عمیره بن سعد باسناد صحیح و رجالی که
همه آنها ثقه هستند خواهد آمد.
74 - ابو الحسن علی بن قادم خزاعی کوفی متوفاي 213 ، ابن حبان او را از ثقات ذکر نموده و ابن خلفون او را توثیق کرده و ابن
صفحه 86 از 144
قانع گفته : نامبرده کوفی صالحی است و ابو حاتم گفته : نامبرده متصف به صداقت است، ابن حجر در جلد 7 تهذیبش صفحه 374
شرح حال او را چنین نگاشته، حدیث او در صفحه 39 گذشت.
75 - محمد بن سلیمان بن ابی داود حرانی ابو عبد الله معروف بن (بومه) متوفاي 213 ، ابو عوانه اسفرائینی او را توثیق نموده و ابن
حبان او را در ردیف ثقات ذکر کرده، دیگران نیز او را توثیق نموده اند، ابن حجر شرح حال او را در جلد 9 " تهذیب " صفحه
199 نگاشته، حدیث او در صفحه 48 گذشت.
76 - عبد الله بن داود بن عامر همدانی - ابو عبد الرحمن کوفی معروف به (خریبی - محله ایست در بصره) ابن سعد و ابن معین و
. ابو زرعه و نسائی و دار قطنی و ابن قانع او را توثیق نموده اند (در سال 213 وفات یافته)، ابن حجر در جلد 5 " تهذیب " صفحه 20
شرح حال او را نگاشته، نسائی در خصایص صفحه 22 گوید : خبر داد ما را زکریا بن یحیی از نصر بن علی و او از عبد الله بن داود
از عبد الواحد ابن ایمن از پدرش از سعد که : رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود : من کنت مولاه فعلی مولاه سند حدیث مزبور
صحیح و رجال آن همگی ثقه هستند.
77 - حافظ ابو عبد الرحمن علی بن حسن بن دینار عبدي مروزي متوفاي 215 ، نامبرده یکی از استادان است، بخاري و احمد و ابن
معین و ابن ابی شیبه از
[ [ صفحه 146
او روایت میکنند، و احمد گفته : در میان آنهائی که از خراسان آمدند افضل از نامبرده ندیدم، ابن حبان او را از ثقات شمرده و ابن
حجر در جلد 7 تهذیبش صفحه 298 شرح حال او را چنین نگاشته، حدیث او در صفحه 15 و 29 گذشت و دحیث او در داستان
(مناشده) رحبه بلفظ اصبغ خواهد آمد.
78 - حافظ یحیی بن حماد شیبانی بصري متوفاي 215 داماد ابی عوانه مذکور و روایت کننده از او، عجلی و ابو حاتم و ابن سعد او
را توثیق نموده اند و ابن حبان بطوریکه در خلاصه خزرجی ص 361 و جلد 11 " تهذیب التهذیب " صفحه 199 مذکور است،
نامبرده را در شمار ثقات یاد کرده، حدیث او در صفحه 30 بطریق صحیح و با رجال ثقه و همچنین در صفحات 31 و 34 و 51
بطریق صحیح گذشت.
-79 حافظ حجاج بن منهال سلمی ابو محمد انماطی بصري - متوفاي 217 ، عجلی و ابن قانع و ابو حاتم و نسائی و ابن سعد او را
توثیق نموده اند و فلاس گفته : همانند او را در فضل و دین ندیدم، ذهبی شرح حال او را در جلد 1 تذکره خود صفحه 370 و
خزرجی در " خلاصه " صفحه 63 و ابن حجر در جلد 2 " تهذیب " صفحه 206 ثبت نموده اند، حدیث او در باب تهنیت باسناد
صحیح و رجال ثقه خواهد آمد.
80 - حافظ فضل بن دکین - ابو نعیم کوفی متوفاي 218 و 219 ، یعقوب بن شیبه گفته که : نامبرده مورد وثوق و اعتماد و داراي
دقت نظر و متصف بصدق است، و احمد و ابو حاتم و ابن المدنی و عجلی و ابن سعد و ابن شاهین و خطیب در تاریخش او را
توثیق نموده اند و یعقوب بن سفیان گفته : یاران ما اجماع نموده اند بر اینکه ابو نعیم در نهایت اتقان بوده، شرح حال او را ذهبی در
270 ثبت نموده اند، حدیث بطریق او در صفحه 20 - جلد 1 " تذکره " صفحه 341 و ابن حجر در جلد 8 " تهذیب " صفحه 276
و همچنین در صفحه 32 که هر دو سندشان صحیح و رجال آن مورد وثوق هستند گذشت و حدیث او در داستان (مناشده) رحبه
(بطرق متعدد) و در باب
صفحه 87 از 144
[ [ صفحه 147
نزول آیه " سال سائل - " در پیرامون نص غدیر خواهد آمد.
81 - حافظ عفان بن مسلم ابو عثمان صفار انصاري - بصري - بغدادي - متوفاي 219 ، ذهبی او را در جلد 1 تذکره اش در صفحه
347 ذکر نموده و از قول عجلی نقل کرده که : عفان مورد وثوق و اعتماد و داراي دقت نظر و داراي سیره است و ابو حاتم گفته که
: نامبرده ثقه و متصف باتقان و متانت است، و ابن حجر در جلد 7 " تهذیب " صفحه 230 از ابن عدي حکایت نموده که : او در
صداقت و ثقه مشهورتر از آنست که درباره او چیزي گفته شود، و ثقه بودن و دقت نظر او را از ابن معین و ابن سعد و ابن خراش و
ابن قانع حکایت نموده، حدیث از او و بطریق او باسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند در صفحه 18 گذشت.
82 - حافظ علی بن عیاش بن مسلم الهانی - ابوالحسن - حمصی - متوفاي 219 یکی از آنهائی است که نسائی و دار قطنی و عجلی
بطوریکه در جلد 1 تذکره ذهبی صفحه 352 و در جلد 7 تهذیب ابن حجر صفحه 368 مذکور است او را ثقه و صاحب دقت نظر
دانسته اند، بطوریکه خواهد آمد : واحدي نزول آیه تبلیغ را در ولایت علی علیه السلام بطریق او روایت نموده است.
83 - حافظ مالک بن اسماعیل بن درهم ابو غسان نهدي کوفی متوفاي 219 ، ابن معین گوید : در کوفه عالم و محدثی که در اتقان
حدیث بر او برتري داشته باشد نیست، و ابن شیبه گوید : نامبرده ثقه است و حدیث او صحیح است و از اهل عبادت است. و نسائی
و مره و ابو حاتم او را توثیق نموده اند و ابن حبان و همچنین ابن شاهین او را در شمار ثقات آورده اند، شرح حال او را ابن حجر در
جلد 1 " تهذیب " صفحه 3 ثبت نموده، حدیث از او داستان (مناشده) رحبه بلفظ عبد الرحمن و سعید و عمرو باسناد صحیح و
رجالی که همگی ثقه هستند خواهد آم.
84 - حافظ قاسم بن سلام - ابو عبیده هروي متوفاي 223 ر 224 در مکه، عالمی است ربانی و در اصناف علوم اسلامی و متقن،
روایت او حسن و نقل او صحیح، بنظر نرسیده که کسی در امر دینش بر او طعن و نکوهشی نموده باشد. ابن خلکان در جلد 1
[ [ صفحه 148
تاریخش صفحه 457 شرح حال او را چنین نگاشته، در تفسیر (غریب القرآن) حدیث نزول آیه : سال سائل در پیرامون غدیر از او
خواهد آمد.
85 - محمد بن کثیر ابو عبد الله عبد بصري - برادر سلیمان بن کثیر (پنجاه سال از برادرش بزرگتر بوده) ابن حبان گفته : که :
نامبرده ثقه و فاضل است، در سال 223 در سن صد سالگی وفات یافته، در خلاصه خزرجی صفحه 295 چنین نگاشته : ابن حجر در
"التقریب " صفحه 232 گوید : نامبرده ثقه است و کسی را نیافته که او را تضعیف نماید، و " در تهذیب " از احمد نقل نموده که
: ثقه بوده و بر سنت پیغمبر صلی الله علیه و آله در گذشته، حدیث او در داستان (مناشده) رحبه بلفظ ابوالطفیل خواهد آمد و
حدیثی منسوب باو در صفحه 16 گذشت، بنابراین طریق او صحیح و رجال او ثقه میباشند، در صفحه 45 نیز از او روایتی ذکر شد.
86 - موسی بن اسماعیل منقري بصري متوفاي 223 ، از ابن معین نقل شده که نامبرده مورد وثوق و امانت است و از ابن ابی حاتم از
" طیالسی نقل شده که او مورد وثوق و متصف بصدق است، ابن سعد نیز او را توثیق کرده و شرح حال او را ابن - حجر در جلد 1
تهذیب " صفحه 334 بهمین اوصاف ثبت نموده، حدیث او در باب تهنیت بروایت ابن کثیر بطریق صحیح و رجالی که همگی ثقه
هستند خواهد آمد.
87 - قیس بن حفص بن قعقاع - ابو محمد بصري - متوفاي 227 ، ابن معین و دار قطنی او را توثیق نموده اند و ابن حبان او را از
صفحه 88 از 144
ثقات شمرده، بخاري دوازده حدیث از او روایت نموده و شرح حال او را ابن حجر در جلد 8 تهذیبش صفحه 390 ثبت نموده،
حدیث او درباره آیه اکمال دین بروایت خطیب خوارزمی خواهد آمد.
88 - حافظ سعید بن منصور بن شعبه نسائی - ابو عثمان خراسانی - مقیم مکه متوفاي 227 ، خرزجی در " خلاصه " ص 121 گوید
: نامبرده داراي نیروي حفظ بوده و در حدیث جولان و احاطه بسیار داشته سنن را تصنیف نموده و در آن آنچه را جز او (دیگران)
جمع نکرده اند گرد آورده، ابو حاتم او را متقن و داراي دقت نظر و اهل تصنیف دانسته و ابن حجر در تقریبش ص 94 او را ثقه و
اهل تصنیف
[ [ صفحه 149
دانسته و ثقه بودن او را در جلد 4 تهذیبش صفحه 4 از ابن نمیر و ابن خراش و ابی حاتم و ابن قانع و خلیلی و مسلمه بن قاسم
حکایت نموده، حدیث بطریق او در ص 42 و در ص 55 گذشت.
89 - حافظ یحیی بن عبد الحمید حمانی - ابو زکریا کوفی - متوفاي 228 ، مره و ابن معین او را متصف بصدق دانسته اند و احمد و
ابن نمیر و بوشنجی او را توثیق نموده اند، ابن معین گوید : ثقه است و در کوفه مردي است که با او در حفظ حدیث شرکت میکند
و اینان بر او رشک میبرند، و از ابن کثیر نقل شده که مردم بسیار درباره او سخن گفته اند، و این امر را نمیدانم مگر از سلامت
نفس و متانت او، ابن عدي گوید : نامبرده مسندي دارد که داراي صلاحیت است و در مسند او چیز ناپسندي نیافتم و امیدوارم که
باکی بر او نباشد. مولف " الغدیر - " امینی - گوید : این شهادتهاي بسیار که از پیشوایان نامبرده ملاحظه میشود. این بدگوئی را از
243 ثبت نموده، حدیث از او در ص 43 و 51 باسنادیکه رجال - بین میبرد. شرح حال او را ابن حجر در جلد 11 تهذیبش ص 249
آن ثقه است ذکر شده و درباره نزول آیه اکمال دین در شان علی علیه السلام خواهد آمد.
231 بطوریکه در " خلاصه " صفحه 14 ذکر - 90 - حافظ ابراهیم بن حجاج بن زید - ابو اسحق سامی - بصري - متوفاي 233
شده، ابن حبان او را از ثقات ذکر کرده و ابن حجر در " التقریب " صفحه 12 او را توثیق نموده، و در جلد 1 تهذیبش ص 113 ثقه
بودن او را از دار قطنی و صلاحیت او را از ابن قانع حکایت نموده است، حدیث او در باب تهنیت در روایت حموئی باسناد صحیح
و رجالی که همه آنها ثقه هستند خواهد آمد.
91 - حافظ علی بن حکیم بن ذبیان کوفی - اودي - متوفاي 231 ، ابن معین و نسائی و محمد بن عبد الله حضرمی و ابن قانع
بطوریکه در خلاصه خزرجی و تهذیب ابن حجر جلد 7 صفحه 311 مذکور است او را توثیق نموده اند، حدیث او بطریق
[ [ صفحه 150
صحیح و رجال ثقه در صفحه 48 گذشت و در داستان (مناشده) بطریق صحیح بلفظ سعید و زید ابن یثیع خواهد آمد.
92 - حافظ خلف بن سالم مهلبی مخرمی بغدادي متوفاي 231 ، بطوریکه در خلاصه خزرجی ص 90 - و جلد 3 " تهذیب التهذیب
"صفحه 152 مذکور است، نسائی و ابن شیبه و حمزه کنانی او را توثیق نموده اند، و خطیب در جلد 8 تاریخش صفحه 328 موثق
بودن و صدق و دقت نظر او را از جمعی حکایت نموده، حدیث از او در ص 31 بطریق صحیح و رجال ثقه گذشت، و همچنین در
ص 340
93 - حافظ علی بن محمد - ابوالحسن طنافسی کوفی - مقیم ري - متوفاي 233 ر 5، ابو حاتم او را ثقه و راستگو معرفی نموده و
صفحه 89 از 144
خلیلی گوید : پیشوائی است، او و برادرش حسن در قزوین موقعیت مهمی را دارا بوده اند و بزرگان براي ملاقات آندو می شتافتند،
ابن حبان او را از ثقات ذکر نموده، و ابن حجر در جلد 7 تهذیبش ص 379 شرح حال او را چنین ذکر کرده و در تقریبش ص 186
او را ثقه و عابد ثبت نموده است و خزرجی در " خلاصه " ص 135 موثق بودن او را ذکر نموده، حافظ ابن ماجه در جلد 1 سنن
خود ص 3 از علی بن محمد طنافسی (مذکور) این روایت را آورده که او از ابو معاویه (محمد بن خازم) و او از موسی بن مسلم
شیبانی و او از عبد الرحمن بن سابط، از سعد بن ابی وقاص روایت نموده : هنگامی که معاویه از یکی سفرهاي حج خود
بازگشت... تا آخر حدیث که در ص 78 ذکر شده است و اسناد آن صحیح و رجال آن همگی موثق هستند. ابن ماجه نیز در جلد 1
سنن خود ص 29 گوید : حدیث نمود ما را علی بن محمد از ابوالحسن (زید بن حباب) که او گفت : مرا خبر داد حماد بن سلمه از
علی بن زید بن جدعان از عدي بن ثابت از براء بن عازب رضی الله عنه که گفت : با رسول خدا صلی الله علیه و آله آمدیم... تا
آخر حدیث که در صفحه 45 ذکر شده است، و این اسناد صحیح و رجال آن همگی موثق هستند.
94 - حافظ هدبه بن خالد - ابو خالد قیسی - بصري - متوفاي 235 ، ابن معین و
[ [ صفحه 151
ابن حبان و مسلمه بن قاسم و ابو یعلی او را توثیق نموده اند، و ابن عدي گفته : نامبرده موصوف بصدق است و باکی بر او نیست در
حالیکه مردم او را توثیق نموده اند، شرح حال او را ذهبی در جلد 2 " تذکره " صفحه 50 و خرزجی در " خلاصه " ص 355 و ابن
حجر در جلد 11 " تهذیب " صفحه 25 ثبت نموده اند، روایت او در حدیث تهنیت بطریق صحیح و رجال ثقه خواهد آمد.
95 - حافظ عبد الله بن محمد بن ابی شیبه - ابوبکر عیسی - کوفی - متوفاي 235 ، عجلی و ابو حاتم و ابن خراش او را توثیق نموده
اند، و ابن حبان تدین و حفظ و اتقان او را تایید نموده. شرح حال او را ذهبی در جلد 2 " تذکره " صفحه 20 و خطیب در جلد 10
66 و ابن حجر در جلد 6 " تهذیب " صفحه 4 ثبت نموده اند، روایت نامبرده در داستان مناشده جوانی با - "تاریخ " صفحه 71
ابی هریره بسند صحیح و همچنین در حدیث رکبان باسنادیکه رجال آن همگی ثقه هستند، و در حدیث تهنیت خواهد آمد.
96 - حافظ ابو سعید عبید الله بن عمر جشمی - قواریري - بصري - متوفاي 235 ، ابن معین و عجلی و نسائی و حافظ صالح جزره
220 مذکور است، او را توثیق نموده اند، روایت او در حدیث مناشده رحبه بلفظ - چنانکه در جلد 10 تاریخ خطیب صفحه 223
عبد الرحمن بن ابی لیلی خواهد آمد.
97 - حافظ احمد بن عمر بن حفص جلاب ابوجعفر وکیعی - کوفی - ساکن بغداد، متوفاي 235 ، ابن معین و عبد الله بن احمد و
محمد بن عبدوس بطوریکه در جلد 4 تاریخ خطیب صفحه 284 مذکور است، او را توثیق نموده اند، روایت بطریق او در حدیث
مناشده رحبه بلفظ عبد الرحمن خواهد آمد.
98 - حافظ ابراهیم بن منذر بن عبد الله حزامی - ابو اسحاق مدنی - متوفاي 236 ، دار قطنی و ابن وضاح او را توثیق کرده اند و ابن
حبان او را در شمار ثقات آورده، و خطیب در رد گفتار کسیکه گفته : نامبرده روایات منکر (غیر معروف)
[ [ صفحه 152
دارد چنین گوید : و اما روایات غیر معروف، در احادیث او بسیار کم یافت میشود مگر روایاتی که از راویان ناشناس باشد، و مع
الوصف یحیی بن معین و غیره از علماء حفاظ بروایات او رضایت داده اند و او را توثیق مینمایند، ابن حجر شرح حال او را در جلد
صفحه 90 از 144
1 " تهذیب " صفحه 167 ثبت نموده، حافظ نسائی در " خصایص " صفحه 25 آورده که : خبر داد مرا ابو عبد الرحمن زکریا بن
یحیی سجستانی از محمد بن عبد الرحیم از ابراهیم (مذکور) از معن و او از موسی بن یعقوب از مهاجرین مسمار از عایشه بنت سعد
و از عامر بن سعد از سعد که : رسول خدا صلی الله علیه و آله خطبه خواند و فرمود اي گروه مردم، بدرستی که من ولی شما هستم،
آنگروه این فرمایش او را تصدیق نمودند، سپس دست علی را گرفت و بلند کرد و فرمود : این ولی من است، و از طرف من - ادا
میکند (وظایف او) دوست و پیرو او خدا را دوست دارد و پیروي میکند و کسی که با او عداوت بورزد دشمن خدا است، و اسناد
این حدیث صحیح و رجال آن همگی ثقه هستند.
99 - ابو سعید یحیی بن سلیمان کوفی جعفی مقري متوفاي 237 ، دار قطنی و عقیلی او را توثیق نموده اند، و ابن حبان بطوریکه در
جلد 11 " تهذیب التهذیب " ص 227 و در " خلاصه " صفحه 364 مذکور است، او را در شمار ثقات آورده، بروایت او در حدیث
رکبان باسناد صحیح و رجالی که همگی ثقه هستند خواهد آمد.
100 - حافظ ابن راهویه اسحق بن ابراهیم حنظلی مروزي متوفاي 237 ، احمد گفته : نظیر و همانندي براي او در نزد ما پیشوایان
مسلمین بنظر نمیرسد، و چنانکه در " خلاصه " خزرجی ص 23 مذکور است، گروهی او را توثیق نموده اند و ابن خلکان در جلد 1
تاریخ خود ص 68 مینگارد : فن حدیث و فقه و صفت ورع در او جمع است، و نامبرده یکی از پیشوایان اسلام است و داراي مسند
مشهوریست،
[ [ صفحه 153
حدیث او در ص 103 و 117 باسناد صحیح گذشت.
101 - حافظ عثمان بن محمد بن ابی شیبه - ابوالحسن عیسی، کوفی -، صاحب مسند و تفسیر، متوفاي 239 ، بطوریکه در جلد 11
283 و در جلد 2 تذکره ذهبی ص 30 مذکور است، ابن معین و عجلی او را توثیق نموده اند، نامبرده در" - تاریخ خطیب ص 288
سنن " حدیث " غدیر " را بطریق صحیح که رجال آن، همگی ثقه هستند آورده، بصفحات 40 و 46 و 48 و 50 و 99 مراجعه
نمائید، و روایت او در حدیث تهنیت باسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند خواهد آمد.
102 - حافظ قتیبه بن سعید بن جمیل بغلانی (بغلان قریه ایست در بلخ) ابو رجاء ثقفی (نامبرده در سال 420 در سن 92 سالگی در
گذشته)، سمعانی در " انساب " نگاشته که نامبرده در شرق و غرب محدث بوده و پیشوایان جهان از هر شهر و دیار بسوي او
میشتافتند، و پیشوایان پنجگانه (بخاري - مسلم - ابو داود - ابو عیسی ابو عبد الرحمن) و گروه بیشمار دیگر از او روایت کرده اند،
ابن معین و نسائی و ذهبی (در جلد 2 " تذکره " ص 33 ) او را توثیق نموده اند، حدیث او باسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه
هستند در ص 65 گذشت.
103 - پیشواي حنبلیان - ابو عبد الله احمد بن حنبل شیبانی متوفاي 241 ، حدیث غدیر را در " مسند " و " مناقب " بطرق بسیار و
صحیح آورده که جمله از آن قبلا ذکر شده و بقیه آن نیز بطور وافی خواهد آمد انشاء الله تعالی.
104 - حافظ یعقوب بن حمید بن کاسب - ابو یوسف مدنی - متوفاي 241 ، ابن معین و مصعب بن زبیر و مسلمه بن قاسم او را
توثیق نموده اند و ابن حبان نامبرده را در شمار ثقات آورده و ابن عدي گفته : باکی بر او نیست، و بخاري گوید : ما جز خوبی در
او ندیدیم، او اصلا متصف بصدق است، و بنابر این تضعیف او از کسی مسموع نخواهد بود، شرح حال او در جلد 2 " تذکره " ص
51 و " خلاصه " ص 375
صفحه 91 از 144
[ [ صفحه 154
و " تهذیب التهذیب " جلد 11 ص 384 مذکور است، حدیث او در ص 78 گذشت.
105 - حافظ حسن بن حماد بن کسیب - ابو علی سجاده بغدادي متوفاي 241 احمد او را صاحب سنت دانسته و بطوریکه در"
" خلاصه خزرجی " ص 66 و حاشیه آن مذکور است ابن حبان او را در شمار ثقات ذکر کرده، شرح حال او را خطیب در جلد 7
تاریخ " ص 295 ثبت و او را توثیق نموده است، روایت او بطریق حافظ واحدي در مورد نزول آیه تبلیغ در ولایت علی علیه السلام
خواهد آمد.
" 106 - حافظ هارون بن عبد الله بن مروان - ابو موسی بزار معروف به حمال متوفاي 243 دار قطنی و نسائی و ذهبی در جلد 2
تذکره " ص 62 و خطیب در جلد 14 " تاریخ " ص 22 او را توثیق نموده اند، روایت او در حدیث مناشده رحبه بلفظ ابی الطفیل
بطریق صحیح که رجال آن ثقه هستند خواهد آمد.
-107 ابو عمار حسین بن حریث مروزي، متوفاي 244 (در قصر اللصوص) بطوریکه در جلد 8 تاریخ خطیب ص 36 مذکور است،
نسائی او را توثیق نموده و ابن حجر در " تقریب " ص 57 او را ثقه ذکر کرده، روایت او در حدیث مناشده بلفظ سعید و اسناد
صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند خواهد آمد.
108 - هلال بن بشر بن محبوب - ابوالحسن بصري - احدب - متوفاي 246 ، نسائی او را توثیق کرده و ابن حبان او را در شمار ثقات
آورده، نسائی در " خصائص " ص 3 این حدیث را آورده که : خبر داد ما را هلال بن بشر بصري از محمد بن خالد (ابن عثمه) از
موسی بن یعقوب زمعی از مهاجر بن مسمار از عایشه دختر سعد که گفت : از پدرم سعد شنیدم که میگفت... تا آخر حدیث مذکور
در ص 77 و اسناد آن صحیح و رجال آن ثقه هستند.
109 - ابو الجوزاء احمد بن عثمان بصري متوفاي 246 ، ابو حاتم او را توثیق نموده و ابن ابی عاصم گفته : که نامبرده از نساك اهل
بصره است و بزار او را ثقه و موصوف بامانت دانسته و ابن حبان او را در شمار ثقات ذکر نموده. شرح حال او را ابن حجر در جلد 1
"تهذیب " ص 61 ثبت نموده، حدیث از او در صفحه 82
[ [ صفحه 155
باسنادیکه رجال آن جز (عثمه) مادر محمد بن خالد همگی ثقه هستند، گذشت و عثمه را نشناختم و نکوهشی هم درباره او ندیدم،
نسائی در " خصایص " ص 25 این روایت را آورده گوید : خبر داد ما را احمد بن عثمان بصري - ابو الجوزاء - از ابن عیینه دختر
سعد از سعد که گفت : رسول خدا صلی الله علیه و آله دست علی علیه السلام را گرفت، سپس خطبه خواند و حمد و ثناي خداوند
را ادآء نمود، سپس فرمود : آیا شما نمیدانید که من اولی (سزاوارتر) هستم بشما از خودتان ؟ گفتند : بلی راست فرمودي اي رسول
خدا سپس دست علی علیه السلام را گرفت و بلند کرد، و فرمود : من کنت ولیه فهذا ولیه یعنی هر کس که من ولی اویم، این
(علی) ولی او است، و همانا خداوند دوست میدارد کسی را که او را دوست بدارد، و دشمن دارد کسی را گه او را دشمن دارد،
اسناد صحیح است و رجال آن همگی ثقه هستند.
110 - حافظ محمد بن علاء همدانی کوفی - ابو کریب متوفاي 248 ، ذهبی در جلد 2 " تذکره " ص 80 او را توثیق نموده روایت
بطریق او در داستان مناشده جوانی بر ابی هریره باسناد صحیح که رجال آن ثقه هستند، خواهد آمد.
111 - یوسف بن عیسی بن دینار زهري ابو یعقوب مروزي متوفاي 249 ، بحکایت " تقریب " نامبرده ثقه و موصوف بفضل است، و
صفحه 92 از 144
بطوریکه در خلاصه خزرجی ص 378 مذکور است، جمعی از حفاظ او را توثیق نموده اند، نسائی حدیث مناشده را بطریق او و
بلفظ حارثه روایت نموده که خواهد آمد و اسناد آن صحیح و رجال آن همگی ثقه هستند.
[ [ صفحه 156
112 - نصر بن علی بن نصر - ابو عمر و جهضمی بصري - متوفاي 251 ، ابو حاتم و نسائی و ابن خراش او را توثیق نموده اند و
مسلمه گوید که : نامبرده در نزد همه آنان ثقه بوده، شرح حال او را ابن حجر در جلد 10 " تهذیب " ص 430 ثبت نموده حدیث او
باسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند در صفحه 145 گذشت.
113 - حافظ محمد بن بشار شهیر به (بندار) ابوبکر عبدي - بصري - متوفاي 252 ، ائمه حدیث صاحبان صحاح سته از او روایت
میکنند، عجلی و ابن سیار و مسلمه ابن قاسم و غیرهم او را توثیق نموده اند، ذهبی در جلد 2 " تذکره " ص 53 گوید : اعتباري
بگفتار کسی که که او را ضعیف شمرده نیست، حدیث از او بطریق ابن ماجه و ترمذي باسناد صحیح که رجال آن ثقه هستند در
81 گذشت. - صفحه 82
- 114 - حافظ محمد بن مثنی - ابو موسی - عنزي بصري - متوفاي 252 ، شرح حال او را خطیب در جلد 3 " تاریخ " ص 286
283 ثبت نموده و گفته : نامبرده ثقه و داراي دقت نظر است و سایر ائمه حدیث بروایت او استدلال مینمایند، موثق بودن و ستایش
نسبت باو در بسیاري از کتب تذکره و شرح حال علماء حدیث موجود است روایت او در حدیث مناشده بلفظ سعید و باسناد صحیح
که رجال آن همگی ثقه هستند خواهد آمد، و در ص 64 نیز باسناد صحیح گذشت.
115 - حافظ - یوسف بن موسی - ابو یعقوب قطان کوفی - متوفاي 253 ، شرح حال او را خطیب در جلد 14 تاریخ خود ص 304
ثبت نموده و گفته : گروهی از ائمه حدیث نامبرده را توثیق نموده اند و بخاري در صحیح خود بحدیث او استدلال نموده، روایت او
در حدیث مناشده، بلفظ زید بن یثیع بطریق صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند خواهد آمد.
116 - حافظ محمد بن عبد الرحیم - ابو یحیی بغدادي - بزاز معروف به (صاعقه)
[ [ صفحه 157
(در سال 185 متولد و در 255 وفات یافته)، عبد الله بن احمد و نسائی و احمد بن صاعد و ابن اسحق سراج و مسلمه و قراب و غیرهم
او را توثیق نموده اند و خطیب اتقان و ضبط و دانش و حفظ او را تایید کرده، ابن حجر شرح حال او را در جلد 9 " تهذیب
التهذیب " صفحه 311 ثبت نموده، حدیث از او باسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند ذکر شده است.
117 - محمد بن عبد الله (مذکور در ص 84 ) عدوي - مقري - متوفاي 256 ، ابن ابی حاتم گوید : در سال 255 با پدرم حدیث از او
شنیدیم و او ثقه و موصوف بصدق است، درباره او از پدرم سئوال شد و پدرم - گفت : نامبرده متصف بصدق است، و نسائی و
مسلمه بن قاسم او را توثیق نموده اند و خلیلی گوید : موثق بودن او مورد اتفاق است، ابن حبان او را در شمار ثقات آورده و ابن
حجر در جلد 9 " تهذیب " ص 284 بهمین اوصاف شرح حال او را ثبت کرده، روایت او در داستان تهنیت باسناد صحیح که رجال
آن همگی ثقه هستند، خواهد آمد.
118 - (زیادتی چاپ دوم) حافظ ابو عبد الله محمد بن اسمعیل بخاري متوفاي 256 - صحیح مشهور و دایر او (معروف به صحیح
بخاري) از جمله صحاح سته، است (حدیث غدیر را) نامبرده در جلد 1 تاریخ خود در قسم یک ص 375 (بطوریکه در طریق سالم
صفحه 93 از 144
بن عبد الله بن عمر ذکر شده) آورده است.
119 - حافظ حسن بن عرفه بن یزید - ابو علی عبدي بغدادي - متوفاي 257 در سامراء (یکصد و ده سال زندگی کرده)، ابن معین
و ابو حاتم و ابن قاسم او را توثیق نموده اند و ابن حبان او را در شمار ثقات ذکر کرده چنانکه در جلد 7 تاریخ خطیب ص 394 و
در خاصه خزرجی ص 67 و در جلد 2 " تهذیب التهذیب " صفحه 239 مذکور است، حدیث غدیر بطریق نامبرده در ص 82 باسناد
صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند گذشت.
[ [ صفحه 158
-120 حافظ عبد الله بن سعید کندي کوفی، ابو سعد اشج - صاحب تفسیر و تصنیف متعدد، متوفاي 257 ، ذهبی در جلد 2 " تذکره
"ص 84 شرح حال او را ثبت و نامبرده را به پیشوائی ستوده و از قول ابی حاتم نوشته که نامبرده ثقه و پیشواي اهل زمان خود بوده،
و نسائی او را متصف بصدق نموده و ابن حجر موثق بودن او را از قول خلیلی و مسلمه بن قاسم ذکر نموده، روایت از او در داستان
مناشده در رحبه بلفظ عبد الرحمن و همچنین در داستان مناشده مردي عراقی با جابر انصاري بطریق صحیح و با رجال ثقه خواهد
آمد.
121 - حافظ محمد بن یحیی بن عبد الله نیشابوري ذهلی (آزاد شده بنی ذهل) زهري (گرد آورنده زهریات - احادیث زهري)
متوفاي 258 ، ذهبی در جلد 2 " تذکره " ص 111 شرح حال او را ثبت و او را به پیشوائی ستوده گوید : اساتید علم در خراسان باو
منتهی شده و مراتب ثقه و صیانت و دین و پیروي از سنن را درباره او گواهی داده و خطیب در جلد 3 تاریخ خود ص 415 نوشته :
نامبرده یکی از پیشوایان عراقی و حفاظ متقن و از ثقات موصوف بامانت است، نسائی حدیث رحبه را بطریق او و بلفظ عمیره باسناد
صحیح و با رجالی که همگی ثقه هستند روایت نموده و روایت از او در ص 53 و 68 گذشت.
122 - حافظ حجاج بن یوسف ثقفی بغدادي ابو محمد - مشهور به (ابن الشاعر) متوفاي 259 ، شرح حال او را سمعانی در " انساب
"در نسبت (شاعر) با اشعار بموثق بودن و فهم و حفظ نامبرده ثبت کرده، ذهبی نیز در جلد 2 " تذکره " ص 129 شرح حال او را
" نگاشته و موثق بودن او را از ابن حاتم نقل نموده، خطیب هم در جلد 8 تاریخ خود ص 240 او را ذکر کرده و ابن حجر در جلد 2
تهذیب " ص 210 موثق بودن او را از قول عده از علماء حدیث حکایت نموده - روایت او در ص 102 بطریق صحیح و با رجال ثقه
گذشت.
123 - احمد بن عثمان، حکیم ابو عبد الله اودي متوفاي 261 ر 262 ، نسائی و ابن خراش او را توثیق نموده اند - و خطیب شرح حال
او را در جلد 4 تاریخش ص 296
[ [ صفحه 159
ثبت نموده، روایت از او در داستان (مناشده) بلفظ عمیره باسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند خواهد آمد.
124 - حافظ عمر بن شبه نمیري - ابو زید بصري - اخباري - متوفاي 262 ، بطوري که در جلد 2 " تذکره " ذهبی ص 98 و در
خلاصه خزرجی ص 240 مذکور است، دار قطنی او را موثق دانسته و خطیب در جلد 11 تاریخش صفحه 208 او را توثیق کرده و
بطوریکه حکایت شده مرزبانی در معجم الشعراء صدق و موثق بودن او را اشعار نموده، روایت او در داستان احتجاج عمر بن عبد
العزیز بحدیث غدیر خواهد آمد.
صفحه 94 از 144
125 - حافظ حمدان احمد بن یوسف بن حاتم سلمی - ابوالحسن نیشابوري - متوفاي 264 در نهمین عشره - (یعنی نزدیک به نزد
سال زندگی نموده)، مسلم و خلیلی و دار قطنی او را توثیق نموده اند، و حاکم گوید : نامبرده یکی از افراد برجسته فن حدیث
است، بسیار سفر کرده و دامنه فهم او وسیع بوده، شرح حال او را خزرجی در " خلاصه " ص 12 و ابن حجر در جلد 1 " تهذیب"
صفحه 92 چنین درج نموده اند، روایت او با سند صحیح و رجال ثقه در ص 48 گذشت.
- 126 - حافظ عبید الله بن عبد الکریم بن یزید ابو زرعه مخزومی رازي - متوفاي 264 ر 8، خطیب در جلد 10 تاریخ خود ص 337
326 اشعار نموده که : نامبرده پیشوائی بوده ربانی، داراي حدیث بسیار و حفظ و صدق، و ابو حاتم - گوید : ابو زرعه براي من
حدیث نمود : و کسی بمانند او در علم و فهم و خودداري و صداقت جایگزین او نگشته، و در شرق و غرب عالم کسی را چون او
در فهم و شان او نمیدانم و چنانچه مشاهده کنی که رازي نکوهش و منقصتی نسبت بابی زرعه نموده - بدان که بی سابقه و بی
اساس است، نسائی او را توثیق نموده و جز او نیز از علماء حدیث او را توثیق نموده و ستوده اند، ابن حجر شرح حال او را در جلد 8
30 درج نموده روایت او در حدیث " تهنیت " بروایت ابن کثیر باسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند - "تهذیب " ص 40
خواهد آمد.
127 - حافظ احمد بن منصور بن سیار - ابوبکر بغدادي - صاحب مسند متوفاي
[ [ صفحه 160
265 (در سن 83 سالگی درگذشته)، بطوریکه در جلد 5 تاریخ خطیب صفحه 151 مذکور است، ابو حاتم و دار قطنی او را توثیق
نموده اند و ابن حجر موثق بودن او را از قول خلیلی و مسلمه بن قاسم حکایت نموده، حدیث مناشده را بلفظ زید بن یثیع و عبد خیر
باسنادیکه رجال آن همگی ثقه هستند روایت نموده خواهد آمد.
128 - حافظ اسمعیل بن مسعود عبدي ابو بشر اصفهانی - مشهور به سمویه متوفاي 267 ، ابو الشیخ گوید : نامبرده حافظ متقنی بوده
و ابو نعیم گوید : از جمله حفاظ و فقها است، و ابو حاتم صداقت او را اشعار نموده، ذهبی شرح حال او را در جلد 2 " تذکره " ص
145 چنین نگاشته، بصفحه 98 رجوع نمائید.
129 - حافظ حسن بن علی بن عفان عامري - ابو محمد کوفی - متوفاي 270 ، یکی از استادان حافظ بزرگ ابن ماجه و نظایر او
است، دار قطنی و مسلمه بن قاسم او را توثیق نموده اند و ابن حبان او را در شمار ثقات ذکر کرده، شرح حال او را خزرجی در"
خلاصه " ص 68 و ابن حجر در جلد 2 " تهذیب " صفحه 302 ثبت نموده اند، حدیث از او بطریق حسن (بواسطه موقعیت حسن بن
عطیه بن نجیح که نامبرده موصوف بصدق است و بخاري از او روایت میکند) در ص 54 گذشت اگر چه حدیث مزبور در عداد
احادیث صحیح نیست، و روایت از او در حدیث مناشده بلفظ زید بن یثیع بطریق صحیح که رجال آن - ثقات هستند خواهد آمد.
130 - حافظ محمد بن عوف بن سفیان - ابو جعفر طائی حمصی - متوفاي 272 ، ذهبی شرح حال او را در جلد 2 " تذکره - " ص
159 نگاشته و گوید : بطور تحقیق عده از علماء حدیث او را توثیق نموده اند و مراتب بزرگواري و معرفت او را ستوده اند حدیث
غدیر بطریق او در ص 105 گذشت.
131 - حافظ سلیمان بن سیف بن یحی الطائی ابو داود الحرانی متوفاي 272 ، نسائی او را توثیق نموده و از او بسیار روایت میکند،
ابن حبان نامبرده را در شمار ثقات آورده، ابن حجر شرح حال او را در جلد 4 " تهذیب " صفحه 199
[ [ صفحه 161
صفحه 95 از 144
ثبت نموده، روایت بطریق او در داستان (مناشده) رحبه بلفظ زید بن یثیع خواهد آمد.
132 - حافظ محمد بن یزید قزوینی ابو عبد الله ابن ماجه - صاحب سنن - متوفاي 173 ، بسیاري از اعلام شرح حال او را نگاشته اند،
ذهبی در جلد 2 " تذکره " صفحه 209 از قول ابویعلی خلیلی گوید : ابن ماجه مرد بزرگی است، و موثق بودن او مورد اتفاق است
و بحدیث او احتجاج و استدلال میشود، نامبرده داراي معرفت و حفظ است، حدیث او در صفحه 45 و 46 و 47 باسناد صحیح که
رجال آن همگی ثقه هستند، و همچنین در صفحه 78 گذشت.
133 - ابو محمد عبد الله بن مسلم بن قتیبه دینوري بغدادي - متوفاي 276 ، خطیب شرح حال او را در جلد 10 تاریخ خود ص 170
ذکر کرده و نامبرده را ثقه و متدین و فاضل معرفی نموده است، ابن خلکان نیز در تاریخش او را توثیق نموده و فضیلت او را اشعار
داشته، حدیثی از او در احتجاج - برد - بر عمرو بن عاصی و حدیثی در مناشده جوانی با ابی هریره خواهد آمد.
134 - حافظ عبد الملک بن محمد، ابو قلابه رقاضی، زاهد و محدث بصره (ولادت او در 190 و وفاتش 276 ثبت شده)، ابو داود
گوید : نامبرده موصوف به امانت است و من روایت او را شنیده و ثبت نموده ام، ذهبی شرح حال او را در جلد 2 " تذکره " ص
197 ثبت نموده و ابن حجر در جلد 6 " تهذیب " ص 420 موثق بودن او را از ابن اعرابی و مسلمه بن قاسم حکایت کرده، ابو حبان
نیز او را در شمار ثقات ذکر نموده، حدیث از او در ص 66 بطریق صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند، گذشت.
135 - حافظ احمد بن حازم غفاري - کوفی - مشهور به (ابن عزیزه) متوفاي 276 - صاحب مسند - ابن حبان او را در شمار ثقات
ذکر کرده و اتقان او را اشعار
[ [ صفحه 162
داشته ذهبی در جلد 2 " تذکره " ص 171 شرح حال او را چنین ثبت نموده، حدیث بطریق او باسناد صحیح و با رجال ثقه در ص
48 گذشت، و همچنین آنچه از او در ص 67 ذکر شده، و روایت باسناد او در حدیث مناشده بلفظ عمرو ذي مره بطریق صحیح که
رجال آن همگی ثقه هستند خواهد آمد.
136 - حافظ محمد بن عیسی - ابو عیسی ترمذي متوفاي 279 ، یکی از ائمه شش گانه - صاحبان صحاح - از هر توثیقی بی نیاز
است، بصفحات 57 ر 60 ر 65 ر 68 ر 69 ر 70 ، و غیرها مراجعه شود، و بسیاري از طرق او صحیح و رجال آن ثقه میباشند.
137 - حافظ احمد بن یحی بلاذري، متوفاي 279 ، پیشوایان اسلام از زمان او تا امروز باو و بکتاب و تالیفات او و بنقل از او اعتماد
داشته و دارند، نامبرده حدیث غدیر را در " انساب الاشراف " ذکر نموده.
138 - حافظ ابراهیم بن حسین کسائی - همدانی - ابو اسحق معروف به (ابن دیزیل) متوفاي 280 ر 281 ، نامبرده بطوریکه خواهد
آمد، از ابو سعید یحیی جعفی متوفاي 237 روایت میکند، ذهبی در جلد 2 " تذکره " ص 183 از قول حاکم ثقه بودن و امانت او را
حکایت میکند، نامبرده در کتاب صفین بطوریکه خواهد آمد. حدیث رکبان را بطریق صحیح که رجال آن ثقه هستند و همچنین
نزول آیه " سال سائل " را در پیرامون واقعه غدیر روایت مینمایند.
139 - حافظ احمد بن عمرو ابوبکر شیبانی - مشهور به (ابن ابی عاصم) متوفاي 287 ، ذهبی در جلد 2 " تذکره " ص 214 شرح
حال او را ثبت و نامبرده را به پیشوائی و زهد و صدق و نفقه ستوده، حدیث او در ص 83 و 103 گذشت و روایت او بلفظ ذازان در
داستان مناشده رحبه خواهد آمد.
140 - حافظ زکریا بن یحیی بن ایاس ابو عبد الرحمن سجزي (منسوب به سجستان) ساکن دمشق معروف به (خیاط السنه ") - در
صفحه 96 از 144
سن نود و چهار سالگی در سال 289 وفات یافته " نسائی و ازدي و همچنین ذهبی در جلد 2 " تذکره " ص 223 او را توثیق نموده
اند، حدیث از او باسناد صحیح که رجال آن همگی ثقه هستند، در
[ [ صفحه 163
ص 41 و 62 گذشت، و نسائی در " خصایص " ص 25 از نامبرده (زکریا بن یحیی) خبر داده که او از یعقوب بن جعفر ابن کثیر بن
ابی کثیر از مهاجربن مسمار حدیث نموده که او از عایشه دختر سعد و او از پدرش سعد خبر داد که سعد گفت در راه مکه با رسول
خدا صلی الله علیه و آله بودیم.. تا آخر حدیث که در ص 77 مذکور است.
141 - حافظ عبد الله بن احمد بن حنبل - ابو عبد الرحمن شیبانی متوفاي 290 ، خطیب در جلد 9 تاریخش ص 375 نامبرده را بموثق
بودن و دقت نظر و فهم ستوده و ذهبی در جلد 1 " تذکره " ص 237 درباره او مینگارد : ما پیوسته مشاهده نمودیم که بزرگان و
استادان ما نسبت بمراتب معرفت نامبرده بحال رجال و شناسائی علل حدیث و نامها و مواظبت بر طلب و کاوش او شهادت میدادند
تا بحدي که بعضی از آنان افراط نموده و او را بر پدرش پیشواي حنبلیان در بسیاري (دقت و معرفت) مقدم میداشتند، بحدیث از او
در ص 66 که باسناد صحیح و رجالی که همگی آنها ثقه هستند و همچنین بسند صحیح مذکور در ص 78 مراجعه نمائید، روایاتی
نیز از او در حدیث مناشده بطرق صحیح خواهد آمد.
142 - احمد بن عمر و ابوبکر بزار بصري - متوفاي 292 - صاحب مسند معلل، خطیب در جلد 4 تاریخش ص 334 گوید : نامبرده
داري قوه حفظ و مورد وثوق بوده، مسند را تصنیف نموده و در پیرامون احادیث سخن گفته و علل آنها را بررسی و بیان داشته،
ذهبی شرح حال او را در جلد 2 " تذکره " ص 228 ثبت و موثق بودن او را از دار قطنی حکایت نموده، حدیث او در صفحات 50
ر 69 ر 82 ر 97 ر 98 ر 104 - گذشت و روایات او بطرق دیگر نیز خواهد آمد که عده از طرق او صحیح است و رجال آن ثقات
هستند و حافظ هیثمی بر آنها صحه گذارده است.
143 - حافظ ابراهیم بن عبد الله بن مسلم کجی - بصري - صاحب سنن، متوفاي 292 ، ذهبی شرح حال او را در جلد 2 " تذکره"
صفحه 195 ثبت نموده و گفته که : دار قطنی و غیره او را توثیق نموده اند، نامبرده بزرگوار و داناي بحدیث است، بحتري او را مدح
کرده، و نامبرده حدیث تهنیت را چنانکه خواهد آمد باسناد صحیح
[ [ صفحه 164
که رجال آن همگی ثقه هستند روایت نموده.
144 - حافظ صالح بن محمد بن عمرو بغدادي ملقب به (جزره) متوفاي 293 ر 4، خطیب شرح حال او را در جلد 9 تاریخش ص
322 ثبت نموده و گفته : نامبرده حافظی بوده از جمله عارفان از ائمه حدیث و از علمائی که در علم آثار و معرفت راویان اخبار
مرجع اهل فن حدیثند، نامبرده موصوف بصدق و دقت نظر و امانت بوده، ذهبی در جلد 2 " تذکره " صفحه 215 از او یاد کرده و
از دار قطنی حکایت نموده که او نیز نامبرده را ثقه و حافظ و عارف بموازین شناخته، حدیث او باسناد صحیح و با رجال ثقه در ص
66 گذشت و همچنین حدیثی که از او در ص 71 ذکر شد اسنادش صحیح و رجالش از ثقات است.
145 - حافظ محمد بن عثمان بن ابی شیبه ابو جعفر عیسی - کوفی - متوفاي 297 ، صالح جزره او را توثیق کرده و حاکم و ذهبی
آنچه را که بطریق او در مستدرك و تلخیص روایت کرده اند بصحت آن اعتراف نموده اند، ذهبی در جلد 2 " تذکره " ص 233
صفحه 97 از 144
شرح حال او را ثبت نموده، حدیث باسناد او در ص 85 گذشت، و در مورد نزول آیه تبلیغ در روز غدیر خم حدیث او خواهد آمد.
146 - قاضی علی بن محمد مصیصی، نامبرده بر حافظ نسائی و نظراء او استاد بوده، بطوریکه در " سنن " و در خلاصه خزرجی ص
135 مذکور است نسائی او را توثیق نموده و ابن حجر در " تقریب " او را موثق دانسته و در جلد 7 " تهذیب " ص 380 توثیق او را
از طرف نسائی و ابن حبان و مسلمه بن قاسم حکایت نموده، حدیث مناشده را نسائی بلفظ سعید و زید باسناد صحیح که رجال آن
همگی ثقه هستند از نامبرده روایت نموده.
147 - ابراهیم بن یونس بن محمد مودب بغدادي - مقیم طرطوس ملقب به (حرمی)، ابن حبان او را در شمار ثقات ذکر کرده و
نسائی او را متصف بصدق اشعار نموده و ابن حجر در " تقریب " از او پیروي کرده، نسائی در " خصائص " ص 4 از حرمی
(نامبرده) بطور اخبار از او روایت نموده که : او از ابو غسان (مالک بن
[ [ صفحه 165
اسماعیل) خبر داده و مالک مزبور از عبد السلام و او از موسی صغیر (شرح حال او در ص 140 گذشت) از عبدالرحمن بن سابط از
سعد که سعد گفت : نشسته بودیم که نسبت بعلی بن ابی طالب علیه السلام در مقام منقصت و نکوهش برآمدند... تا آخر حدیث
مذکور در ص 77 که سند آن صحیح و رجال آن همگی ثقه هستند.
148 - ابو هریره محمد بن ایوب واسطی، ابو حاتم - بحکایت خزرجی صلاحیت او را تایید نموده و ابن حجر شرح حال او را در"
تقریب " با اشعار بصلاحیت او ثبت نموده و در جلد 9 " تهذیب " صفحه 69 گوید : ابن حبان او را در شمار ثقات آورده و ابن ابی
حاتم گفته : پدرم در سال 214 حدیث او را نوشته و حاکم در جلد 3 " مستدرك " صفحه 109 صحت حدیث او را اشعار نموده،
حدیث نامبرده باسنادیکه حاکم بصحت آن تصریح نموده در صفحه 66 گذشت، و حدیث از او در مورد نزول آیه سال سائل در
پیرامون قضیه غدیر خواهد آمد.
علماء