فهرست
آشپزی و غذاهای طهرانی 23
اصطلاحات فنی کتاب 27
مقیاس مواد لازم جهت مهمانی‌ها 29
پلوها و دستور پختن برنج 33 مرغ پلو/ 33 شاخدار پلو/ 38 آلبالو پلو/ 40 کلم پلو/ 43
ته‌چین مرغ/ 45 ته‌چین مجلسی/ 46 ته‌چین گوشت/ 47 سبزی پلو/ 48
قیمه لاپلو/ 50 استانبولی پلو/ 51 لقمه پلو/ 52 ماش پلو/ 53 باقلا پلو/ 54
شیرین پلو/ 55 ته‌چین اسفناج/ 56 لوبیا پلو با لوبیا سبز/ 56 لوبیا پلو با لوبیای چشم‌بلبلی/ 57
عدس پلو/ 57 رشته پلو/ 58
چلوها و دستور پختن برنج 60 چلو خورش قیمه/ 60 خورش قیمه سبزی/ 64
خورش کنگر/ 65 خورش ریباس/ 65 خورش نعنا جعفری گوجه/ 66
خورش قیمه بادمجان/ 66 خورش به و سرکه شیره/ 67 خورش هویج/ 67
خورش لوبیا سبز/ 68 خورش لوبیا قرمز/ 68 خورش قیمه آلو/ 69
خورش آلو اسفناج/ 69 خورش مسمّا بادمجان/ 70 خورش مسمّا کدو/ 70
خورش کدو حلوائی/ 71 خورش فسنجان/ 71 خورش کرفس/ 72 خورش گلپر تازه/ 72
خورش شش‌انداز/ 73 چلوکباب/ 73 چلو کباب حسینی/ 74
کباب‌ها 76 کباب چنجه/ 76 کباب برگ/ 78 کباب کوبیده برای چلو کباب/ 79
کباب کوبیده بازاری/ 80 کباب سلطانی/ 82 کباب زعفرانی/ 82 کباب دیگی/ 83
ص: 6
کباب تنوری/ 84 مرغ کباب/ 84 بره تنوری/ 85 کباب بره سیخی/ 87
کباب راسته بره/ 89 کباب جوجه/ 89 کباب مرغ سیخی/ 90
کباب جگر، دل و قلوه دنبلان به انواع/ 90 خوراک جگر/ 92 خوراک دل و قلوه/ 92
طاس کباب/ 93
کوفته‌ها 94 کوفته برنجی/ 94 کوفته سماق/ 96 کوفته شبت باقلا/ 93
کوفته کاشی/ 97 کوفته دست بگردن/ 98 کوفته ریزه/ 98 کوفته شامی/ 99
قیمه ریزه آبدار/ 100 کوفته سرگنجشکی/ 100
قرمه 102 قرمه/ 102 یخنی/ 103
آبگوشت‌ها 105 آبگوشت نخود لوبیا یا آبگوشت ساده/ 105 آبگوشت نخود/ 107
آبگوشت لپه/ 107 آبگوشت نعنا جعفری/ 108 آبگوشت غوره/ 108
آبگوشت کشک و بادمجان/ 109 آبگوشت بُزباش/ 109 آبگوشت برنج یا شله بریان/ 110
آبگوشت سیب/ 110 آبگوشت به و سرکه شیره/ 111 آبگوشت کلم قمری/ 111
آبگوشت گندم/ 112 آبگوشت آجیل/ 112 آبگوشت سیر/ 113
غذای بیمار 114 عصاره گوشت/ 114 نخود آب/ 115 قیمه شوربا/ 115
آش جوجه/ 116 ماهیچه سیب‌زمینی/ 116 آش مرغ/ 117 آش جو/ 117
ترچلوی گشنیز/ 118 ترچلوی اسفناج/ 118 ترچلوی شبت/ 118 فرنی/ 119
شیربرنج/ 119 حریره بادام/ 120 کته ماست/ 120
شامی‌ها 122 کوفته شامی/ 122 شامی لپه/ 122 شامی گوشت/ 123 شامی مرغ/ 124
کوکوها 125 کوکوی سبزی/ 125 کوکوی لوبیا سبز/ 126 کوکو سیب‌زمینی/ 126
کوکوی تره/ 127 کوکو بادمجان/ 128 کوکوی گوشت/ 128
نیمرو- خاگینه 130 نیمروی ساده/ 130 نیمروی خرما/ 130 نیمروی قرمه/ 131
خایه‌گینه- خاگینه/ 131 خاگینه گوجه‌فرنگی/ 132 تخم‌مرغ نیم‌بند/ 132
تخم‌مرغ و سیب‌زمینی/ 132
حلیم‌ها 134 حلیم بادمجان/ 134 حلیم گوشت/ 135 حلیم بوقلمون/ 136
آش‌ها 137 آش رشته/ 137 آش جو/ 138 آش شله قلمکار/ 139
ص: 7
آش ماست، آش آبغوره/ 139 آش سماق، آش انار/ 140 آش ساک/ 141
آش گندم/ 141 آش کلم/ 142
بورانی 143 بورانی اسفناج/ 143 نرگسی/ 143
دلمه‌ها 144 دلمه برگ مو/ 144 دلمه کلم/ 146 دلمه گوجه‌فرنگی و فلفل/ 147
دلمه بادمجان/ 148
کته و دَمی 150 کته/ 150 دمپخت باقلا/ 150 دمی بلغور/ 151 دمی ماش/ 152
دمی عدس/ 152 دمی لوبیا چشم بلبلی/ 153 دمی گوجه‌فرنگی یا پلو استانبولی/ 153
دمی اسفناج/ 154 دمی رشته/ 155
غذاهای ساخته شده از بادمجان و کدو 156 کشک بادمجان/ 156 کدو سرخ‌کرده/ 156
بادمجان روریگی/ 157 یتیمچه بادمجان/ 157 قلیه کدو/ 158 قلیه کدو حلوائی/ 158
اشکنه‌ها 159 اشکنه شنبلیله/ 159 کله‌جوش (کال‌جوش)/ 160 اشکنه چنگال/ 161
غذاهای زائو 162 کاچی/ 162
دهان‌گیره دامادها 164 حلوای آرد گندم/ 164 ترحلوا/ 165
کله‌پاچه- سیرابی 166 کله‌پاچه/ 166 سیرابی/ 167
غذاهای حاضری یا قاتق فقرا 168
پس‌غذائی و تفننی‌ها 172 یخ در بهشت/ 172 لرزانک/ 173 رویخی/ 174
هل و گلاب/ 174
شربت‌ها و افشره‌ها 176 شربت ساده/ 176 سکنجبین/ 176 شربت آلبالو/ 177
شربت به‌لیمو/ 178 شربت بهارنارنج/ 178 شربت ریباس/ 179 شربت گل سرخ/ 179
مرباها 180 مربای هویج/ 180 مربای به/ 180 مربای آلبالو/ 181
مربای گیلاس/ 181 مربای زرشک/ 181 مربای تمشک/ 182 مربای سیب/ 182
مربای انجیر/ 182 مربای شاه‌توت/ 183 مربای کدو تنبل/ 183
ترشیجات 186 ترشی هفت‌بیجار/ 186 ترشی لیته/ 187 لیته ترشی بی سبزی/ 188
ترشی بادمجان/ 188 ترشی بادمجان ساده/ 189 سیب‌زمینی ترشی/ 189
خیار ترشی/ 190 ترشی کلم/ 190 ترشی گل‌کلم/ 190 فلفل ترشی/ 190
ص: 8
سیرترشی/ 190 ترشی هویج/ 190 زال‌زالک‌ترشی/ 191 گوجه‌فرنگی ترشی/ 191
خواص خوراکیها 193
آب (طریق استفاده و شناخت منافع و مضار آن)/ 193
آب آهن (معالج امراض: جماع، شهوت، احشأ و امعأ، معده، جراحات شکم و روده، اسهال، هیضه، بواسیر، طحال، ادرار، مقعد، گزیدگی سگ، رنگ زردی، خفقان، جگر، حیض، سستی)/ 195
آب خاکستر (معالج امراض: قی و غثیان، اسهال، تهوع، زخم معده، بیماری‌های عصبی، فلج)/ 196
آب شیر (معالج امراض: سموم روده، جوشها، هیجان و اضطراب و مالیخولیا، خارش، زبان و حلق و گلو، امور شهوانی)/ 196
آب عسل (معالج امراض: قی و غثیان، سموم، معده، حیض، جماع، بلغم و رطوبت، ضعف و نقاهت)/ 197
آب گوشت (معالج امراض: قلب و روح، امور جنسی، ضعف و سستی و پری خون، نقاهت و ناتوانی)/ 198
آب گوگرد (معالج امراض: پوست، جوشها، شپش، مفاصل، بادها، طحال، جگر، زانو، استخوان، اعصاب، جراحات معده، چشم، قلب، مغز، دماغ، باء، قولنج، مالیخولیا)/ 199
آب میوه (معالج امراض: التهاب، طحال، مغز، قلب، عفونت، دلهره، تشویش، معده، یرقان، ضعف جگر، تب)/ 200
آلو بخارا یا گوجه برغانی (معالج امراض: خشکی و سفتی شکم، خارش، سینه و سرفه، شش، معده، قی، لوزتین، دندان، کرم معده، نور چشم، تشنگی)/ 200
آلوبالو- گیلاس (معالج امراض: فشار خون، قی و غثیان، خون و صفرا، خشکی مزاج، کرم و انگل، ضعف باء، سنگ کلیه)/ 202
آهو (معالج امراض: عصبانی، خفقان، ریزش مو، آزار حشرات، حیض و خونریزی، شکم درد)/ 203
ابریشم (معالج امراض: ثقل و گیر، معده، احشأ، رنگ رو، آب‌ریزش چشم، ضعف و خارش چشم،
ص: 9
شپش)/ 204
اردک (معالج امراض: مثانه، خون، صدا، معده، هضم، زگیل، خنازیر، خناق، سینه، لاغری، پیچش، لک سفید چشم)/ 204
ارده (معالج امراض: خشکی اعضاء و اندام، جوش و دمل، لاغری، نعوظ، سفتی عضلات)/ 206
اسفناج (معالج امراض: شش و سینه، سل، تب، التهاب، سنگ مثانه، امراض حاره، مفاصل، دمل، جوش و بثور)/ 206
اسطوخودوس (معالج امراض: دل و دماغ، احشاء و امعاء، سرفه و نزله، بلغم، معده، شهوت، مفاصل و نقرس)/ 208
اسفند (معالج امراض: باد معده، بول و حیض، بیحسی آلت، اخلاط، سستی عضلات و اندام، شکم‌درد، فلج، فراموشی)/ 208
امرود- گلابی (معالج امراض: غلظت خون، هیضه، فشار خون، قلب و معده، سستی نزلات)/ 211
انار (معالج امراض: بدی رنگ، یبوست، معده و مزاج، کبد، قلب، سینه، مقعد و فرج، خارش و حکه)/ 212
انجیر (معالج امراض: ضعف اعصاب، خشکی مزاج، کبد و قلب، تشنگی، عرق، لاغری، ورم، طحال، بواسیر، امور جنسی)/ 216
انگور (معالج امراض: جگر و طحال، خشکی مزاج، استسقا، تبهای عفونی، باد شکم، ضعف چشم، خشکی عضلات)/ 221
بابونه (معالج امراض: مقعد، مثانه، طحال، سودا، بلغم، تنگ نفس، حیض، شهوت و جماع، عروق عضلات)/ 221
بادام تلخ (معالج امراض: ورم سینه، تنگ‌نفس، جگر و طحال، دل‌پیچه، حیض، جوش، بثور، درد سر، مستی)/ 222
بادام شیرین (معالج امراض: خشکی مزاج، سوزش بول، لاغری، خشکی سینه، منی، دل‌پیچه، سرفه، معده)/ 223
بادنجان (معالج امراض: بدبوئی زیر بغل، رطوبات، ترشّح فرج، بواسیر، رنگ رخسار، عرق، مقعد، لک و پیس)/ 225
ص: 10
باقلی (معالج امراض: زردی رنگ، بول و حیض، حمل و آبستنی، سقط جنین، جوش و کورک، خنازیر، ضرب‌خوردگی)/ 226
بادیان- رازیانه (معالج امراض: شاش‌بند، حیض، جگر، طحال، سینه، چشم، نفخ و گاز، روده، زهرها، گزیدگی‌ها، ترس و وحشت)/ 228
برف (معالج امراض: چسبیدگی زالو، خون دماغ، کرم معده، خارش، حرارت معده ... با طبیعت سرد و خشک)/ 229
برنج (معالج امراض: پیچش و اسهال، خونریزی رحم، مثانه، حرارت و تشنگی «زورپیچ» شکم، باء و منی، جراحات)/ 230
بز (معالج امراض: زخم روده، نقرس، جرب، درد و ورم، جوش‌های آبدار، یرقان، جنین)/ 231
بلدرجین- کرک (معالج امراض: امور مجامعت، باء و منی، صرع، سم، لک چشم، لک و پیس، خال پوست، کندی زبان)/ 234
بلوط (معالج امراض: زخم روده، خون‌دماغ، اسهال کهنه، خفقان، حیض، رحم، غثیان، سیلان منی، جماع، پوست ... تقطیر بول)/ 235
بنفشه (معالج امراض: عطش، فشار خون، قلب‌گرفتگی، سینه‌درد و زکام، تب‌ها، سموم، خشکی بینی، دمل، مفاصل، اعصاب و عضلات)/ 236
به- بهی (معالج امراض: معده، قبل و دماغ، اعضاء و اعصاب، شهوت و جماع، وسواس، خیالات، کسالت و بیحوصلگی)/ 238
بید (معالج امراض: قی و اسهال، خفقان قلب، دل و دماغ، سموم دندان و لثه، خونریزی رحم، تب‌ها)/ 242
بیدمشک (معالج امراض: قلب، تشنگی، رطوبت و بلغم، خونریزی، خون‌دماغ، زگیل و جوش، ورم اعضاء، غش و جنون)/ 243
پاچه (معالج امراض: بواسیر، خشکی، سرفه و سینه، شقاق، لاغری، شکستگی، دل‌پیچه و اسهال، معده، ضعف دماغ، خنازیر)/ 244
پر طیور (معالج امراض: خونریزی، زخمها، خون‌دماغ)/ 245
پسته (معالج امراض: ضعف بدن، گزیدگی، سرفه مزمن، ضعف قلب، خفقان قلب، یرقان، طحال،
ص: 11
کلیه)/ 246
پشم (معالج امراض: سرفه، سینه‌درد، زخم دهان، دردهای دست و پا، نقرس، مقعد، ورم)/ 247
پنبه (معالج امراض: قلب‌گرفتگی، سکر و مستی، فکر و خیال، وسواس، حکه و خارش، اسهال، خلط سینه)/ 248
پنیر (معالج امراض: لک و پیس، دمل، خارش تن و فرج، تب دق، سودا، وسواس و خیالات)/ 249
پنیرک- یاخیر- یاخیری (معالج امراض: روده و معده، بول، صدا، طحال، یرقان، درد پشت، ورم، شکستگی)/ 251
پنیر مایه (معالج امراض: خون‌دماغ، اسهال، خونریزی معده، درد شکم، پوست)/ 252
پوست (معالج امراض: شکستگی، درد و ورم اعضاء، زهر و نیش گزنده، خشکی و خارش، سرسام، زخم سرطان، تب‌ها)/ 253
پونه (معالج امراض: طفل مرده در شکم، حیض، سینه و معده، گزیدگی، یرقان، باد، استسقا، قی و غثیان، درد و الم، بدرنگی پوست، خارش)/ 254
پیاز (معالج امراض: معده، بول و حیض، شهوت و غضب، سموم، اخلاط لزج، یرقان، طحال، هضم، جوش و کورک، آب‌ریزش چشم)/ 255
پیه (معالج امراض: مفاصل، جراحات، موریختگی، نور چشم، زبری و خراش)/ 257
تخم کنگر (معالج امراض: ضعف و لاغری، خشکی و خشونت، سوزش بول، حلق و مری، ضعف مقاربت، زخم و جراحات)/ 258
تخم‌مرغ (معالج امراض: شهوت و باء، جراحات، معده و روده، مثانه، خونریزی داخلی، زکام و سینه‌درد، ضعف، اسهال، مقعد و بواسیر، لک و بدرنگی پوست)/ 258
ترب (معالج امراض: باد و گاز، بدی رنگ رخسار، ریزش مو، روده و معده، سفتی و سنگینی مزاج، گزیدگی حشرات، سنگ مثانه)/ 261
ترخون (معالج امراض: معده و روده، خلط و لیزابه، باء، سینه، بوی دهان)/ 263
تره (معالج امراض: بواسیر، درد سینه، قولنج، لیزابه رحم، جوش و خارش، گزیدگی، درد گوش، خون‌دماغ)/ 264
ص: 12
تره‌تیزک (معالج امراض: امور جنسی، زخم و جراحات، جگر و طحال، ترکیدگی و خشکی ناخن، شهوت و منی، گیر و ثقل)/ 267
تریاک (معالج امراض: عفونت، اسهال، زخم معده و روده، سرفه، تنگ‌نفس، زکام و نزله، شهوت و غضب، دردها)/ 268
تمرهندی (معالج امراض: اخلاط سینه، تب و عطش، سوزش و خشکی، دل‌گرفتگی، سستی عضلات، دمل)/ 269
تنباکو (دانستنیهائی درباره توتون و تنباکو، شناخت تب و سلامتی، منافع و مضار)/ 270
ثعلب (معالج امراض: سردی مزاج، اعصاب، منی، موی سر، فلج و لقوه، جماع، حمل)/ 271
جعفری (معالج امراض: ادرار و حیض، باء، هضم، عطش، چشم‌درد، سردرد، جوش و کورک، ضعف باء، زکام)/ 272
جگر- کبد (معالج امراض: پوست، درد جگر، زخم امعاء)/ 273
جو (معالج امراض: فشار خون، تشنگی، التهاب، قی، خارش، تب، سل، دق، سرفه، اسهال)/ 273
چای (معالج امراض: ضعف هاضمه، درد بواسیر، کم‌خونی، شناخت بیماری)/ 275
چنار (معالج امراض: پوست و ورم زانو، ورم چشم، درد دندان، جای نیش، لک و پیس، خشکی، خون‌دماغ)/ 276
حصیر (معالج امراض: کرم معده، بیحسی عضو، زگیل، کزاز)/ 277
حنا (معالج امراض: کجی ناخن، جذام، یرقان، طحال، سنگ کلیه و مثانه، آبله، جرب، مقعد و فرج، باد فتق، درد شقیقه)/ 278
خاک (معالج امراض: قلب و روح، ورمها، کچلی، ترس و التهاب، خفقان، گیر و بستگی شکم، خشکی پوست)/ 280
خارخسک (معالج امراض: ضعف باء، درد مثانه، سنگ کلیه، فلج و لقوه، کرم، یبوست، زخم و جوش، دهان و دندان)/ 281
خاکشی- خاکشیر (معالج امراض: هاضمه، نعوظ، حصبه، خارش، بدی رنگ پوست، گرفتگی صدا، سموم، جراحت سینه، نقرس)/ 282
ص: 13
خربزه (معالج امراض: بول و شیر و عرق، پوست، هضم، چشم، نزله، سنگ کلیه، غثیان، جوشها، نعوظ، مثانه)/ 284
خردل (معالج امراض: رطوبات، گیر و سده، امراض دماغ، سنگ کلیه، جگر و طحال، خشکی، مفاصل، موی ریخته)/ 285
خرفه (معالج امراض: تشنگی، خونریزی، قی، ورم، سردرد، سوختگی، زخم سر، بیحسی، درد چشم، جرب و حکه، روده، زگیل)/ 288
خرما (معالج امراض: درد کمر، تب، سنگ کلیه، اسهال، چاقی، تقویت باء)/ 289
خشخاش (معالج امراض: ضعف جگر، مثانه، کلیه، منی، بیخوابی، لاغری، اسهال کهنه، سرفه، سینه‌درد، التهاب، باد سرخ)/ 290
خطمی (معالج امراض: روده، مقعد، قولنج، اسهال، خونریزی، سرفه، زخم، خنازیر، کزاز، دمل، ورم، مفاصل، هوام و حشرات)/ 292
خمیر ترش (معالج امراض: جلای پوست، دمل، خماری، تشنگی، تب و التهاب، اسهال، هاضمه، باء)/ 294
خیار (معالج امراض: ناراحتی روده، خون و صفرا، یرقان، تب، درد سر، سخت‌زائی، هم و غم، شش و روده)/ 295
خیار چنبر (معالج امراض: نفخ و باد شکم، گیر معده، بول بسته، التهاب، درد معده و روده، کلیه و مثانه)/ 297
دارچین (معالج امراض: عفونت، باصره، نزله، سرفه، عطش، قلب، ترس، هاضمه، مالیخولیا، مغز و کبد)/ 298
دل- دل گوسفند (معالج امراض: شبکوری، سستی عضلات، دل و مغز، شکم و امعاء)/ 300
دنبه (معالج امراض: اعصاب و عضلات، خشک و کوفتگی، هضم و اشتها، جهیدن اعضا)/ 301
دوغ (معالج امراض: فشار خون، زهر و سم، معده، اسهال، تب دق، تشنگی، غش و ضعف)/ 301
رز- درخت انگور (معالج امراض: بی‌اشتهائی، تنگ‌نفس، قی و غثیان، خفقان قلب، زخم روده، التهاب، بواسیر، اعصاب)/ 302
روغن خوردن- روغن حیوانی (معالج امراض: سم خورده، خشکی پوست، حلق و گلو، سرفه،
ص: 14
طحال، کلیه، شاش‌بند، دل‌پیچه، اسهال)/ 304
روناس (معالج امراض: حیض و شیر و عرق، سقط جنین، سستی اعضاء، درد و رک، عرق النساء، کبد و طحال)/ 306
ریباس (معالج امراض: جگر و احشاء، قی و غثیان، خون و صفرا، مستی و خمار، خفقان، ترس و دلهره، مالیخولیا، اسهال)/ 307
ریحان (معالج امراض: دل و دماغ، معده، جماع، نعوظ، حیض، عرق، عطسه، ورم، قلب، غش، سنگ مثانه)/ 308
زاج (معالج امراض: ورمهای سفت شده، جرب و سودا، خارش فرج و مقعد، جراحات و عفونت، خونریزی، خون‌دماغ)/ 309
زردآلو (معالج امراض: کرم و قبض شکم، التهاب، خون و صفرا، تب گرم، برص و لک و پیس، سنگ کلیه)/ 311
زردچوبه (معالج امراض: یرقان، استسقا، خارش و زخم، نور چشم، درد دندان)/ 312
زرشک (معالج امراض: قلب و جگر، معده، هضم، احشاء و امعاء، ورمها، ضعف اشتها، قبض و بستگی، خفقان قلب، غثیان)/ 313
زعفران (معالج امراض: بیهوشی و کم‌حواسی، عفونت، بستگی بول، شهوت و جماع، ثقل و گیر، طحال و جگر، زایمان، سنگ کلیه، رحم و مقعد، آب‌ریزش)/ 314
زفت (معالج امراض: خون‌مردگی، ضرب‌دیدگی، سینه و حلق، لک ناخن، لک و پیس، شقاق و ترک، مقعد و فرج، زالو، جراحت دهان)/ 316
زنجبیل (معالج امراض: ذهن و حافظه، بادها، معده، جگر، حلق و دماغ، لقوه، مفاصل، تقطیر بول، یرقان، اسهال)/ 318
زیتون (معالج امراض: لاغری، بیخوابی، شوره سر، سوختگی، لک ناخن، سینه و شش، امور جنسی، سفلیس)/ 319
زیره (معالج امراض: نفخ و گاز، آروغ، شکم‌درد، گل و ذغال خوردن، طحال، تنگ نفس)/ 323
سبوس گندم- سبوس (معالج امراض: سرفه، خشکی سینه، درد پستان، ورم، گزیدگی مار و عقرب، مفاصل، زکام، شپش)/ 324
ص: 15
سپستان (معالج امراض: سینه و حلق، سرفه خشک، عطش، سوزش بول، خشکی حلق، گرفتگی صدا، زخم روده، تب‌ها، دمل)/ 325
سدر (معالج امراض: زخم روده و معده، خونریزی داخل، استسقا، سپرز، ریزش مو، اعصاب، عضلات، ورمها)/ 326
سرکه (معالج امراض: درد اعضاء، اخلاط مضر، هضم، اشتها، طحال، صفرا، تنگی نفس، سموم، انعقاد خون)/ 327
سرو (معالج امراض: شاش‌بند، مثانه، جراحات، رطوبات، لک و پیس، لک ناخن)/ 331
سریش (معالج امراض: بادها، باء، مقعد، سنگ کلیه، حیض، جراحات، درد پهلو، سفتی و یبوست مزاج)/ 332
سریشم (ژله) (معالج امراض: خونریزی سینه، ورم زخم، خارش و خشکی، زبری پوست، برص و لک و پیس)/ 334
سعد (معالج امراض: عرق عفونت، سنگ کلیه، زهر و نیش، قلب و خفقان، صداع، هاضمه، سردرد، بواسیر، مقعد)/ 335
سقز (معالج امراض: جراحات باطنی، خشکی پوست، شکستگی و ضرب‌دیدگی، خفقان، سرفه، کجی ناخن، مقعد و فرج)/ 336
سماق (معالج امراض: اسهال کهنه، معده و شکم، امعاء و احشاء، خونریزی داخلی و خارج، لثه و دندان، جوش و خارش، چرک گوش)/ 338
سمنو (معالج امراض: کم‌خونی، لاغری، مالیخولیا، سرفه خشک، درد سینه، تبهای مخلوط)/ 339
سنبل طیب (معالج امراض: بول و حیض، بواسیر، معده، نفخ و باد، اشتها، غثیان، خفقان، قرمزی چشم)/ 340
سنجد (معالج امراض: صفرا، استسقا، فلج، کزاز، درد مفاصل، سستی اعضاء، ریزش و سستی مو، معده)/ 341
سیاه دانه- شونیر (معالج امراض: خلط سینه، قولنج و شکم‌درد، درد سینه، سرفه، قی، استسقا، یرقان، زردی، طحال، بدرنگی پوست)/ 342
سیب (معالج امراض: قلب و دماغ، خفقان، تنگ نفس، غش و ضعف، عطش، سرفه
ص: 16
خشک)/ 345
سیر (معالج امراض: حیض و عرق، مفاصل، خون، باد و گاز، درد پهلو، شهوت و جماع، تبهای کهنه، زخم معده، درد مقعد)/ 347
شاهتره (معالج امراض: خون و صفرا، معده، تب کهنه، غثیان، خلط و کثافت، حکه و خارش، پوست، یرقان، دهان و زبان، گزیدگی)/ 349
شاهدانه- بنگ (معالج امراض: فکر و حواس، کندی ذهن و حماقت، کسالت و خستگی، درد گوش، ورم)/ 350
شبت (شوید) (معالج امراض: هاضمه، بلغم، سکسکه، حیض، شیر، دستگاه تناسل، آلت و رحم، نفخ شکم)/ 351
شبدر (معالج امراض: خشکی و یبوست مزاج، سموم، استسقا، مثانه، جراحات، درد مفاصل، اسهال، معده و پهلو)/ 353
شتر (معالج امراض: امور جنسی، سرفه و زکام، جگر و طحال، عضلات، فلج، جوش و جراحات، لک و پیس، خون‌دماغ)/ 354
شراب (معالج امراض: بدبوئی، سردرد، هضم، عصب، وحشت و هراس، اعصاب، زخم روده، تب، ضعف مزاج)/ 356
شش- جگر سفید (معالج امراض: ورم چشم، لک چشم، ورم پا، زگیل، ناراحتی پوست)/ 359
شقاقل (معالج امراض: نفخ و باد معده، پشت و کمر، مثانه، روح)/ 360
شکر (معالج امراض: سرفه، سینه‌درد، التهاب معده، باد و نفخ شکم، خون و مثانه)/ 360
شکرتغار (معالج امراض: خشکی مزاج، درد سینه، حلق و گلو، سرفه، صدا و آواز)/ 361
شلغم (معالج امراض: شهوت و جماع، سنگ کلیه، طحال، شاش‌بند، احشاء و امعاء، نقرس، شقاق)/ 362
شمشاد (معالج امراض: مفاصل، مقعد، معده، آب‌ریزش دهان، لک و پیس، بدرنگی پوست، دل و دماغ، احشاء)/ 362
شنبلیله (معالج امراض: ضعف قوای جنسی، حیض، درد سینه، سرفه، بواسیر، تنگ‌نفس، جنین و رحم)/ 363
ص: 17
شیر (معالج امراض: بستگی شکم، اسهال، هضم، فکر و دماغ، خشکی، حکه و خارش، جذام، تب، سل و ریه)/ 366
شیرخشت (معالج امراض: کام و دهان، خشکی مزاج، سرفه و تب، خشکی پوست، کبد، معده)/ 368
شیره (معالج امراض: سینه و شش، خشکی مزاج، حصبه و آبله، صفرا)/ 369
صابون (معالج امراض: جوش و کورک، حیض، دمل، درد زانو، عرق النساء، درد مفاصل مزمن، زخم سر، بستگی شکم و قولنج)/ 370
صدف (معالج امراض: سنگ کلیه، شاش‌بند، لک و پیس، کرم معده، خلط فاسد، زهر رتیل و سموم، تنگ‌نفس)/ 371
طباشیر (معالج امراض: اسهال خونی، خفقان قلب، ضعف و غش، تبهای تند، دانه‌ها و جوش و بثور، ترس و التهاب)/ 372
ظنیان (معالج امراض: سردرد، درد شقیقه، تنگ‌نفس، فلج و لقوه، سستی و ضعف، حیض)/ 372
عدس (معالج امراض: تب، نفخ، خناق، جراحات، معده، سرفه و درد سینه، ترک مقعد و فرج، ورم پستان)/ 374
عسل (معالج امراض: اخلاط لزج، نفخ شکم، سردرد، درد ورم، سرفه، جماع و نعوظ، فلج و لقوه)/ 375
عناب (معالج امراض: اخلاط، سینه و حلق، فشار خون، کلیه و مثانه، جگر، مقعد، سوزش و خارش، خوره، شکستگی)/ 378
عود (معالج امراض: ضعف معده، گیر و بستگی اندرون، اعصاب، احشاء و امعاء، بول، هضم، تنگ‌نفس، خفقان)/ 379
غوره (معالج امراض: حرارت، فشار خون، صفرا و بلغم، خستگی، بدبوئی دهان، دانه‌های خارش‌دار، التهاب، اسهال)/ 380
فلفل (معالج امراض: بدی هضم، پوست، احشاء، باد روده و شکم، باء و خون، تقطیر بول، عصبانیت، ضعف اعصاب)/ 382
فندق (معالج امراض: مغز و فکر، نعوظ، سینه، طپش قلب، ترس و هول، لاغری، رنگ مو، اسهال
ص: 18
جگر، سرفه،)/ 384
قارچ (معالج امراض: ضعف چشم، اسهال، دل‌پیچه، درد روده، ورم بیضه، برآمدگی ناف، نطفه، فلج و سکته)/ 385
قرقاول (معالج امراض: فهم و فکر، وسواس و خیالات، آب‌ریزش چشم، زخم و جراحات، لک و پیس، بدرنگی حامله، کمی حافظه و فراموشی) 387
قند- نبات- شکر- نیشکر (معالج امراض: سینه و شش، پوست، سرفه، لاغری و خشکی، یبوست، دید چشم، جوش و دانه، زکام)/ 387
قهوه (معالج امراض: حصبه، خارش، صفرا، فشار خون، ضعف معده، اسهال)/ 389
کاج (معالج امراض: دل‌پیچه، اسهال، ضرب‌دیدگی، خون‌دماغ، زخمهای بد، جوش و زخم کچلی، رحم و مقعد، بول و حیض)/ 390
کاسنی (معالج امراض: خون و تشنگی، گیر و سده، مجرای بول، یرقان، ثقل مزاج، عفونت و رطوبت)/ 392
کافور (معالج امراض: خون‌دماغ، التهاب، زخم ریه، غصه و دق، اسهال، خونریزی داخلی)/ 394
کاه (معالج امراض: سرمازدگی، ورم، سستی، پوست، زخم ساق، دمل و دماغ و فکر، غش)/ 395
کاهو (معالج امراض: حیض، نور چشم، برص و لک و پیس، گزندگان، خمار و مستی، اعصاب و اندام، مالیخولیا)/ 396
کباب (معالج امراض: ضعف بدن، ضعف فکر و مغز، ضعف معده)/ 397
کبوتر (معالج امراض: پشت و منی، فلج و لقوه، رعشه و سستی، ورم شکم، جراحت سر، جوش و خارش، درد پهلو، مفاصل)/ 398
کتیرا (معالج امراض: چشم‌درد، سینه و شش، ورمهای داخلی، خونریزی، سرفه و خشکی گلو، روده، کلیه و مثانه)/ 401
کدو (معالج امراض: جنون و خیالات، عرق و بول، تشنگی، زیادی خون، صفرا، روده و کلیه، سرفه، خشکی مزاج)/ 402
کرچک (معالج امراض: ثقل و گیر معده، عروق و اعضاء، حیض، سردی، نقرس، مفاصل، باد سرخ، ورم چشم)/ 404
ص: 19
کشک (معالج امراض: ریزش مو، مقعد، بواسیر، کزاز، خون‌دماغ)/ 406
کرفس (معالج امراض: حیض و جنین، جماع، لاغری، گیرهای شکم، باء و منی، حصبه، درد و رگ، تب و لرز)/ 407
کلم قمری یا قنبیط (معالج امراض: سستی عمل مقاربت، ضعف دماغ، درد مفاصل، سرفه مزمن، درد کمر و زانو)/ 409
کله (معالج امراض: جماع، لاغری، کلیه و مثانه، جنون، دردسر، پوست، معده و هاضمه، بیخوابی)/ 409
کنجد (معالج امراض: سینه و صدا، نفخ و ثقل، معده، کلیه، بواسیر، سوختگی، عصب، موی سر، جوش و کورک)/ 410
کندر (معالج امراض: هاضمه و معده، خون‌دماغ، روح، قی، دل‌پیچه، بوی بد بینی، باد سرخ)/ 413
کنگر (معالج امراض: بول و حیض، سنگ مثانه، سموم، تب‌ها، خون‌دماغ، ضعف معده، استسقا، عطش دائم)/ 415
گاو (معالج امراض: یرقان و زردی، ادرار، خون بینی، دردها، زخمها، کرم‌کدو، شهوت و باء، طحال، سفلیس، گزیدگی)/ 416
گردو (معالج امراض: خشکی مزاج، سرفه، سستی طفل، فلج، ورم پستان، گزیدگی و جراحات، حیض و خونریزی)/ 418
گشنیز (معالج امراض: بی‌اشتهایی، تشنگی، معده، کرم معده، سخت‌زائی، چشم‌درد، جوش و سوزش)/ 422
گل سرخ- گلاب (معالج امراض: درد گوش و سر و چشم، خفقان، صفرا و بلغم، غش، رحم و مقعد، لثه و دندان)/ 424
گل شب‌بو (معالج امراض: آروغ، حیض، جنین، لک چشم، طحال، ورم مفاصل، شقاق، مقعد، سردرد)/ 427
گل گاوزبان (معالج امراض: ضعف روح و قلب، التهاب، ذات الجنب، سرفه، تنگ‌نفس، خفقان، سودا)/ 428
ص: 20
گل نیلوفر (معالج امراض: تب گرم، حرارت و تشنگی، خشکی دماغ، خشکی سینه، سرفه، حار، قلب و دماغ، زخم روده)/ 429
گنجشک (معالج امراض: ضعف باء، لاغری، لک چشم، ماه‌گرفتگی، زگیل، درد گوش)/ 430
گندم (معالج امراض: لاغری، عروق و احشاء، خونریزی، خشکی سینه، دمل، جوش و بثور، نفخ شکم و روده، ورم عضلات)/ 431
گورخر (معالج امراض: غلظت و چربی خون، درد مفاصل، لک و پیس، ریختگی مو، سنگ مثانه، امور شهوانی، صرع و سردرد)/ 433
گوسفند (معالج امراض: پشت و کمر، دل و جگر، غش و ضعف، سستی، لاغری، آزار پوست، خارش و سوزش)/ 434
لاک (معالج امراض: جگر، احشاء، چاقی، یرقان، خفقان، کلیه، کمر، تنگ نفس، سرفه)/ 435
لوبیا (معالج امراض: لاغری، حیض، کلیه و کمر، شیر و بول)/ 436
لیمو (معالج امراض: کم‌اشتهائی، خون شکم، آروغ، سموم، صفرا و التهاب، تب گرم، جگر و معده)/ 436
مازو (معالج امراض: حیض و اسهال، درد مقعد، باد سرخ، عرق و خونریزی و جراحت، جوش و خارش)/ 438
ماست- آغوز (معالج امراض: ضعف جماع، بستگی شکم، هضم، لاغری، سکسکه، سنگ کلیه)/ 440
ماش (معالج امراض: اعصاب، هیضه و شکم روش، کلیه، ضعف چشم، خارش)/ 440
مربای کدو (معالج امراض: کم‌خونی، سرگیجه، درد سینه، سرفه، ضعف معده، سوزش بول، مالیخولیا و جنون)/ 441
مرزه (معالج امراض: بی‌اشتهائی، فکر و مغز، عفونت معده، قولنج، درد شکم، درد سینه، سرفه، تنگ نفس، درد دندان، گلودرد)/ 442
مرغ و خروس (معالج امراض: یبوست، قولنج، تب، درد شکم، نفخ معده، نقاهت، رنگ رو، لاغری، فکر و فهم)/ 444
مشک (معالج امراض: ضعف فکر و حواس، قبض و بستگی، اسهال، ضعف قلب، سموم، خفقان،
ص: 21
مالیخولیا)/ 446
مورد (معالج امراض: خون‌بینی، خونریزی، عرق، حیض، بواسیر، سموم، زهر عقرب و رتیل، جراحت چشم، درد ورم، ورم بیضه)/ 448
موم (معالج امراض: صدا، سینه، سرفه، خشکی و زبری، چرک و دمل، زخم حربه، تب وبا، زخم روده)/ 450
مومیائی (معالج امراض: قلب و دماغ، رطوبات، رعشه و لقوه، جماع و باء، درد معده، سنگینی رحم، جراحت مثانه)/ 451
مویز (معالج امراض: معده و روده، پوست، جماع، جگر، پشت و کلیه، مثانه، شاش‌بند، سرفه و سینه)/ 453
نارگیل (معالج امراض: بستگی بول، درد مفاصل، بدبوئی دهان، جنون و مالیخولیا، باء و جماع، غش و غثیان)/ 455
نارون (معالج امراض: دندان و لثه، اسهال، یبوست، جراحات، جوشها، ورم گوش، تاریکی چشم، کری، غلظت خون)/ 457
نخود (معالج امراض: سستی جماع، بول و حیض، عرق و خون، لاغری، شیر و منی، معده و امعاء، گیر معده، درد سینه و شش)/ 458
نرگس (معالج امراض: پوست، قی، جنین، عصب پاره شده، دردهای مزمن، تیغ و سوزن رفتگی، مفاصل و نقرس)/ 459
نشاسته (معالج امراض: ضعف معده، اسهال خونی و ساده، خشکی سینه، درد سر، سینه، سل، حیض، بواسیر، زخم روده)/ 461
نعناع (معالج امراض: دل و دماغ، هاضمه، معده، آروغ، خونریزی، قی و غثیان، هیضه، سکسکه)/ 462
نمک (معالج امراض: ثقل مزاج، بلغم و سودا، کرم و انگل، فساد، طعم، جذام و خوره، تریاک و سموم، گزیدگی)/ 463
نی (معالج امراض: باد سرخ، گیر و بستگی، خارش و سوزش، زخم و چرک، خونریزی لثه، ریزش مو، تب گرم)/ 466
ص: 22
وسمه (معالج امراض: درد بیضه، زکام، سگ‌گزیدگی، زخمها، بواسیر، مقعد)/ 467
هل (معالج امراض: بدی پوست، بدبوئی عرق، عطسه، مالیخولیا، غش و صرع)/ 468
هندوانه (معالج امراض: صفرا، جگر، ادرار، صفرا و بلغم، خارش، هاضمه، سرسام، امراض حار، وسواس، لک پوست)/ 468
هویج- زردک (معالج امراض: سینه‌درد و سرفه، سنگ کلیه، هاضمه، امور مجامعت، جگر و معده، زخم خوره، حمل و آبستنی)/ 469
یاس- یاسمین (معالج امراض: گیر و بستگی شکم، سودا و بلغم، زرداب، گاز و باد، ضعف جماع، گرفتگی، سردی و رطوبت)/ 471
یونجه (معالج امراض: باد و نفخ، رعشه، خون، اورام، منی، حیض، سینه، لقوه)/ 472
دستوراتی در جهت حفظ سلامت 475
دستوراتی از طب قدیم (غرض از علم طب، دستور معالجه، طبایع اخلاط چهارگانه، علامت غلبه اخلاط از طریق رنگ، همچنین شناخت اخلاط از طریق بول، اعضای رئیسه، موارد اجتناب، شناخت خوردنی‌های گرم و سرد، علاج گرمی و سردی، معالجات مقدماتی، علاج سستی کمر، مضرات رفتن در آب سرد، علاج زخم و جراحت، فواید ریحان، فواید سماق، خاصیت آب برگ سرو و سرکه، موارد ضرر و زیان در بدن، تقویت باء، فواید خرچنگ، فایده باقلا، فایده گچ و سرکه، فایده آب انار شیرین، منافع سپستان، فواید شلغم، نفع و ضرر پرهیز، نشان سلامت بدن، فواید زنجبیل، خاصیت حجامت ساق پا و پس سر، فواید ترب، فواید پیاز، فواید شربت زرشک، فواید ماهی، فواید مازو برای زنان، مضرت جماع، فایده مربای عسلی، مضرات خوراکی‌هائی که با هم خورده شوند، فایده شربت بالنگو، فایده آب گوگرد، منافع سنبل طیب، فایده شیر و خرما، فایده سفیده تخم‌مرغ، فایده دارچین برای زنان، فواید سیر، مضرات بیخوابی، ضرر خوردن آب؟، مضرات افراط در جماع، فواید گشنیز و بنفشه و گل سرخ، فواید بادیان، فواید کنجد، فایده تخم مورد، خواص حنا، فواید آب آهن، فواید مغز گردو، فایده فندق، فواید نخود، خواص شلغم، فایده مورد، خاصیت حنا، فایده سنکنجبین با آرد باقلا)/ 492- 477
در حفظ صحت 492
ص: 23