گروه نرم افزاری آسمان

گشنیز علاج امراض: بی‌اشتهایی، تشنگی، معده، کرم معده، سخت‌زائی، چشم‌درد، جوش و سوزش‌






با طبیعت سرد و خشک، مفید حال گرم‌مزاجها و رطوبتی‌ها.
کثرت استعمال گشنیز باء و نعوظ را قطع میسازد.
خوردن 150 گرم آب گشنیز کشنده و با ناراحتی مزاج باعث مرگ میشود.
خوردن دو سه قاشق آب گشنیز با شکر اشتهاآور و خواب‌آور می‌باشد و منع تولد کرم در معده و صعود بخارات معده بدماغ میکند، خصوصا که با سرکه و سماق خورده بشود.
خود گشنیز مسکن صفرا و التهاب معده و تشنگی و حابس قی و رافع ازلاق (لیزابه) معده و بستن آن بر ران زن حامله باعث سرعت ولادت او میشود. طهران قدیم ؛ ج‌5 ؛ ص422
اد گشنیز رفع مواد گرم مزاحم و مالیدنش رفع اورام و باد سرخ میکند.
ضماد کوبیده گشنیز با نان خشک جراحات رونده را بهبود داده جرب و حکه و خارش و جوش و بثور پوست و گذاشتنش با آرد جو بر پشت چشم‌درد چشم و ناراحتی او را دور میسازد.
ضماد گشنیز بر خنازیر و ورم گرم تحلیل ورم و با آرد باقلی و خنازیر را پاک میکند.
ص: 423
چکاندن آب گشنیز در چشم جلوگیری از ظهور آبله در آن و زردی چشم میکند.
چون سرب را در آب گشنیز بسایند و با روغن بادام بمالند در جمع کردن و رفع بواسیر مجرب میباشد.
مضمضه آب گشنیز جوش و سوزش دهان و زبان را رفع میکند.
گشنیز خشک که بجای تخم او عمل میکند مفرح و مقوی قلب‌های گرم و مانع صعود بخارات بدماغ و باعث جلوگیری از اسهال خونی، خصوصا بوداده آن که خفقان (قلب‌گرفتگی) و هیضه (اسهال پی در پی کم‌مقدار) و وسواس و خیالات و خمار و سردرد را رفع میکند.
خوردن گشنیز خشک با سائیده صندل و بادیان معده را تقویت و رفع آروغ میکند.
خوردن گشنیز خشک نرم‌کرده با شراب جوشانده مولد منی و کرم معده را اسقاط میسازد و مانع تکوین و تولید کرم میشود.
مالیدن کوبیده گشنیز خشک با روغن زیتون خارشک و جوش و خارش بدن و امثال آنرا دور میسازد.
پاشیدن سائیده او بر جراحات قاطع خون آنها میباشد.
شربت گشنیز که آنرا جوشانده صاف کنند و با شکر جوشانده قوام آورند و روزی سه چهار قاشق بخورند سردرد گرم و سرگیجه و خمار، عرق و شراب را دور میکند.
خوردن سائیده گشنیز که در سرکه خیسانده باشند دارای همین خاصیت و همچنین خوردن او رفع بوی شراب و شدت مستی میکند.
خوردن گشنیز مضر سردمزاجها و صاحبان سرفه و سینه‌درد و تنگ نفس و فرونشاننده شهوت جماع و نعوظ و بی‌نظمی حیض و زیاد او مورث نسیان (فراموشی) و نقصان ذهن و مصلحش تخم‌مرغ نیم‌بند و شراب شیرین‌کرده و
ص: 424
سکنجبین و مقدار خوراکش از جرم او تا چند شاخه و از آبش تا دو سه قاشق میباشد.
مثلی است که گشنیز میگوید هرکه مرا در سلامتی نخورد در ناخوشی بخورد.

گل سرخ- گلاب علاج امراض: درد گوش و سر و چشم، خفقان، صفرا و بلغم، غش، رحم و مقعد، لثه و دندان‌

بهترین آن نشکفته آنست با قوای چهارگانه، گرم و خشک، مفید سردمزاج‌ها.
خوردن گل سرخ باعث فرح و انبساط شده قلب و اعضاء را قوت میدهد.
خوردن گل سرخ، خاصه با دوغ مسهل صفرا و بلغم رقیق بوده شکم را روان ساخته بکار میاندازد.
خوردن گل سرخ ضعف معده و جگر و کلیه را رفع و خفقان (قلب‌گرفتگی) گرم و غش و رنج ریه و رحم و مقعد را سود میکند.
مالیدن جوشانده او بر پیشانی و سردرد سر و گوش و چشم را رفع میکند.
مضمضه گل سرخ لثه و دندان را قوت میبخشد.
چکاندن آب او درد چشم و گوش را رفع میکند.
ضماد کوبیده او با آب بر شکم ورم اندرون و رطوبت معده را رفع میکند.
گذاشتن خمیر سائیده او زگیل و جراحت پوست را که از حرکت و سائیدگی باشد برطرف میسازد.
پاشیدن سائیده او گوشت زخمهای عمیق را میرویاند.
گذاشتن ضماد تازه او کمک بیرون آمدن تیغ و سوزن و پیکان از بدن
ص: 425
می‌کند.
پاشیدن سائیده خشک او جوشها و زخمهای آبدار و آبله را التیام میدهد.
در دهان گرداندن او جراحت دهان را رفع میکند.
برداشتن کوبیده گل سرخ «که در پارچه بسته بخود گیرند» رطوبت و لیزابه رحم را برطرف و آنرا جمع و خوشبو میسازد.
مالیدن سائیده گل سرخ با برگ مورد که بصورت پودر درآورند قطع عرق بدن میکند.
ضماد برگ درخت او که کوبیده بر جراحت بگذارند کزاز و ورمهای سرد و ورم مقعد و شکستگی اعضاء را سود میدهد.
تخم گل سرخ در افعال مانند خود گل سرخ میباشد.
خوردن قاشق مرباخوری‌ای از تخم گل سرخ با آب رفع اسهال‌های سخت علاج و قطع خونریزی میکند، خصوصا که با دیگر اجزای گل سائیده باشند.
برداشتن تخم گل رحم را قوت داده آنرا تنگ و رفع رطوبت او میکند.
بوئیدن گل سرخ و عطر آن باعث عطر و زکام شده تهییج آن میکند اما در بعضی مزاجها عمل بخلاف نموده باعث تسکین عطسه و زکام میشود.
خوردن مشتی از غنچه او ده بار عمل میکند و خوردن مربای آنرا نیز همین اثر میباشد.
روغن گل سرخ که برگ آنرا در روغن کنجد در آفتاب بگذارند تا گل سفید بشود و تا ده مرتبه تجدید کنند، یا جوشانده صاف کنند و آب او را با روغن کنجد یا زیتون چندان بجوشانند تا آب آن بخار شده روغن بماند دارای بسیار فواید میباشد.
مالیدن این روغن بر شکم تسکین التهاب معده داده، خوردنش عمل مسهل میکند.
مالیدنش بر زخم گوشت خورده شده آنرا رویانده رطوبات آنرا جمع میکند.
ص: 426
اماله با آن زخم معده و روده را درمان میکند.
مضمضه او درد دندان را که از سردی باشد رفع میکند.
چکاندنش در بینی تقویت دماغ و مغز میکند.
مالیدنش بر اعضای ضرب‌دیده و درددار مثل پشت و کمر و دست و پا بسرعت رفع درد و ناراحتی آن نموده سبب بهبود میشود.
غرغره آن با سرکه و گلاب تسکین درد سر داده رفع بخارات مزاحم آن میکند.
مالیدنش رفع ورمهای سرد کرده و خوردنش رفع پیچش درد روده و جراحت اندرون میکند.
چکاندنش در گوش رفع درد گوش میکند.
مالیدنش با سرکه و آب (مورد) رفع عرق و بهترین دوای جوشها و جراحات میباشد.
خوردن او رفع ضرر آشامیدن آبهای آهک و زرنیخ و صابون و امثال آن میکند.
گلاب با قوای چهارگانه مایل بسردی، با حرارت لطیف و مایل برطوبت و با قوه بندآورنده و جمع‌کننده، خوردنش تقویت فم معده و دیگر قوا و دل و دماغ میکند.
خوردن گلاب نیمگرم خشکی و خشونت سینه و خونریزی باطنی و عوارض نزله و درد معده و روده و دل‌پیچه سرد و گرم و درد جگر و درد سر و خفقان گرم را رفع و تقویت بدن میکند.
خوردن گلاب با شراب نشاط و فرح شراب را زیاد میسازد.
مالیدن و بوئیدن گلاب دردسر و درد چشم که از گرمی باشد را رفع میکند.
خوردن گلاب غش و ضعف و غش و بیهوشی را رفع و تقویت قلب و حواس و دماغ میکند.
ص: 427
خوردن گلاب باعث سرور و نشاط شده، رفع خمار میکند.
مضر باء (منی- شهوت) و جماع و باعث سفیدی مو شده و مصلحش نبات که همراه گلاب بخورند و مقدار خوراک از گل آن 5 گرم و از تخم آن 3 گرم و از گلاب آن تا سه چهار قاشق میباشد.

گل شب‌بو علاج امراض: آروغ، حیض، جنین، لک چشم، طحال، ورم مفاصل، شقاق مقعد، سردرد

با طبیعت گرم و خشک، مفید حال سردمزاجها.
خوردن خشک یا تر، یکی دو گل آن رفع باد گلو (آروغ) میکند.
خوردن سائیده قاشقی کوچک از او مفسد جنین بوده، حیض بسته را باز و مشیمه (نطفه بسته شده) مرده و زنده را بیرون میآورد.
نشستن در آب جوشانده او دارای خاصیت کشندگی و اخراج جنین میباشد.
سرمه گل شب‌بو بیاض (سفیدی) چشم را رفع میکند.
مالیدن جوشاندن ریشه او بر محل طحال رافع ورم آن میباشد.
داخل کردن سائیده گل شب‌بو در مرهم‌ها و ضمادها در نرم کردن مفاصل ناراحت دارای اثرات قوی میباشد.
برداشتن سائیده آن که در پارچه بخود گیرند حیض بسته را باز میکند.
مالیدن سائیده گل آن با موم که در روغن کنجد نرم کرده باشند شقاق مقعد و ترک انگشتان را رفع میکند.
بوئیدن آن سبب رفع فضول دماغ و بادهای غلیظ میشود.
آب جوشانده ریشه او که در دهان گیرند رفع دندان‌درد سردمزاج میکند.
ص: 428
روغن او که جوشانده صاف کنند و با روغن کنجد چندان بجوشانند تا آب آن تمام شده روغن بماند چه از طریق برداشتن که پارچه بدان آغشته برگیرند باز کننده حیض و بیرون‌آورنده جنین میباشد.
مالیدن همین روغن ورم رحم و درد و خشکی مفاصل و تقویت موی سر میکند.
بستن کوبیده گل شب‌بو و (عاقرقرحا) و تخم انجره در کیسه‌ای بر کمر سبب تقویت باء و قوت میل جماع میشود.
چکاندن آب فشرده آن در بینی گیر و بستگی دماغ را باز میکند.
خوردن آن موجب سردرد و رفع ضررش با مالیدن روغن گل سرخ یا سرکه میشود.

گل گاوزبان علاج امراض: ضعف روح و قلب، التهاب، ذات الجنب، سرفه، تنگ نفس، خفقان، سودا

با طبیعت گرم و تر، مفید حال سردمزاجها.
گاوزبان که غرض گل آن میباشد خوردن دم‌کرده‌اش که بصورت چای تهیه کرده با قند یا شکر بنوشند اعضاء را قوت بخشیده دل و روح را فرح و نشاط میبخشد.
گاوزبان مسهل اذیت سودا و صفرا و در رفع امراض سوداوی و سرسام و برسام (امراض سینه از قبیل درد و ورم و التهاب و ذات الجنب) و جنون و مالیخولیا و خفقان و خشکی سینه و سرفه و تنگ نفس بغایت مؤثر میباشد.
نوشیدن آب گل گاوزبان رنگ رو را نیکو ساخته سنگ مثانه را میریزاند.
ص: 429
گاوزبان یرقان را برطرف و حرارت غریزی را قوت میبخشد.
چون از آب گل گاوزبان و آب سیب و آب مویز شراب ترتیب دهند 50 گرم او نشاط یک شیشه شراب میدهد بدون آنکه ازاله عقل و خرد داشته باشد.
خوردن یک مثقال از گل گاوزبان که کوبیده باشند با دو نخود (گل ارمنی) رفع خفقان (قلب‌گرفتگی) میکند.
خوردن عرق گل گاوزبان امراض سوداوی را سود میدهد.
ریختن سائیده برگ سوزانده گاوزبان در دهان اطفالی که جوش و جراحت و (برفک) دهان داشته باشند باعث بهبود آن میشود و جویدن و در دهان گرداندن آن ریشه دندان و لثه را قوت میدهد.
زیاد خوردنش مضر طحال و مصلحش دم کردن صندل با آن میباشد.
همراه کردن لیمو عمانی نیز در دم کرده او باعث لذت و فایده بیشتر آن میشود.

گل نیلوفر علاج امراض: تب گرم، حرارت و تشنگی، خشکی دماغ، خشکی سینه و سرفه حار، قلب و دماغ، زخم روده‌

با طبیعت سرد و تر، مفید حال گرم‌مزاجها.
آشامیدن جوشانده 7 مثقال گل نیلوفر یا خوردن 5 گرم کوبیده او باعث تقویت قلب گرم‌مزاج شده، حرارت و تب گرم و تشنگی را فرو مینشاند.
خوردن گل نیلوفر مانع احتلام و دردسر شده، خواب میآورد.
خوردن گل نیلوفر جراحات باطنی و خشکی دماغ و خشونت سینه و سرفه حار و نزله را از میان برده، پاشیدن کوبیده او بر زخم بهبود جراحات میدهد.
ص: 430
خوردن کفی کوبیده نیلوفر با کمی زعفران و دارچین قلب و دماغ سرد مزاجها را قوت بخشیده رفع خفقان (قلب‌گرفتگی) میکند.
خوردن کوبیده ریشه نیلوفر زخم روده و سیلان منی (ریختن منی بی‌اختیار) و اسهال کهنه و درد طحال را رفع میکند.
ضماد ریشه نیلوفر که پخته ببندند درد مثانه و معده را دور میکند.
مالیدن و گذاشتن ضماد نیلوفر و صبر زرد لک و پیس سیاه و با زفت ریختگی موی موضعی را درمان میکند.
مضر مثانه و مصلحش نبات و مضر باء، مصلحش دارچین و تخم او ضعیف کننده آلت و خشک‌کننده منی و مصلحش انجیر و مویز و گردو میباشد.
خوردن تا شش نخود از تخم او حیض روان را بند آورده خونریزی باطنی را جلوگیری و درد مثانه را رفع میکند.
روغن نیلوفر که جوشانده صاف کنند و با روغن کنجد چندان بجوشانند تا آب آن تمام شده روغن بماند و بمالند درد سر از گرمی را رفع میکند.
بدلش (در نبودن گل نیلوفر) گل بنفشه میباشد.

گنجشک علاج امراض: ضعف باء، لاغری، لک چشم، ماه‌گرفتگی، زگیل، درد گوش‌

با طبیعت گرم و خشک، مفید حال رطوبتی‌ها و سردمزاجها.
خوردن گنجشک تحریک قوه باء میکند.
مغز سر گنجشک که در هنگام صید و هیجان او بگیرند در امر تقویت باء از او قویتر می‌باشد.
ص: 431
خوردن تخم گنجشک چاق میکند.
مغز سر او با زرده تخم‌مرغ تهییج باء کرده باعث میل به جماع میشود.
برداشتن مغز سر او با شیر اسب، که مغز را در شیر مالیده، پارچه بدان مکرر آغشته بردارند باعث سرعت آبستنی زنان عاقر (حمل‌ناپذیر) میگردد.
کشیدن خون و فضله او سفیدی چشم را پاک میکند.
مالیدن فضله او لک سیاه بنام ماه‌گرفتگی را سفید میکند و گذاشتنش بر روی زگیل دافع آن میباشد بشرط مداومت.
چون پر مقعد او را شسته، تمیز کرده در سوراخ گوش گذارند درد آن را ساکن میسازد.
گنجشک بی‌اندازه مضر گرم‌مزاجها و رفع ضررش را آب انار و دوغ ترش و هنداونه و مغز خیار و لیمو میکند.

گندم علاج امراض: لاغری، عروق و احشاء، خون‌ریزی، خشکی سینه، دمل، جوش و بثور، نفخ شکم و روده، ورم عضلات‌

با طبیعت گرم معتدل، موافق حال عموم امزجه سلامت.
گندم دارای غذائیت کامل و نیکو و بهترین غذا برای انسان با فایده نیرو دهندگی و چاق‌کنندگی مگر در صاحبان معده‌ها و عروق و احشاء گیردار که باعث انسداد زیادتر آن میگردد.
آرد گندم که بصورت فطیر (نانی شبیه شیره‌مال- نانی نیم‌پز که نرم و با رطوبت از تنور بیرون آمده باشد) با شکر و بادام بپزند سرفه و خون‌ریزی داخل و درد کلیه و سینه را رفع و سبب فربهی بدن و چون روغن تازه و نعنا نیز برآن
ص: 432
بیفزایند خشکی سینه را رفع میکند.
ضماد خمیر گندم دمل را پخته با چند بار تعویض نیمگرم باعث باز شدن سر آن می‌شود.
مالیدن خمیر رقیق آرد گندم با سکنجبین جوش و بثور آب‌دار مفید بر نفخ شکم و روده و با شراب و سرکه رنج و سم حشرات را رفع میکند.
مالیدن خمیر گندم با آب گشنیز سفتی و ورم حار عضلات را نرم و جهت فرو بردن غده‌های خنازیر مجرب میباشد.
پخته خمیر گندم با آب و روغن زیتون محلل ورمهای گرم و پاشیدن آرد گندم بر جای دندان سگ هار بغایت مفید و سبب بهبود آن میشود.
چون خمیر گندم را چند ساعت بر موضع گزیده سگ بسته سپس نزد سگ گزنده آن جراحت اندازند و سگ آنرا نخورد معلوم میشود که آن سگ دیوانه بوده باید بیمار را معالجه سگ هار نمایند.
ضماد گندم سوزانده که آنرا سائیده با (موم روغن) که موم را در روغن بادام یا کنجد ذوب کنند بر صورت بطور کلفت مالیده ساعتی بگذارند و چندی ادامه دهند در نیکوئی پوست و شفافیت و بهبود و زیبائی رنگ رخسار بیمانند می‌باشد.
خوردن گندم خام مولد کرم معده و مضر زنان حامله و گندم بو داده (تفت داده) نفخ‌آور و دیرهضم و بوجود آورنده باد معده و آب خوردن بالای اینگونه گندم یعنی خام و بو داده مورث قولنج (شکم‌درد) بادی میشود، مصلح و رافع ضرر گندم و خمیر و پخته نیم‌پخته آن سرکه کهنه و شیرینی‌ها میباشد.
ص: 433

گورخر علاج امراض: غلظت و چربی خون، درد مفاصل، لک و پیس، ریختگی مو، سنگ مثانه، امور شهوانی، صرع و سردرد

با طبیعت گرم و خشک، مفید حال سردمزاجها.
خوردن گوشت گورخر موجب سودا (خشکی) تن و غلظت خون و چربی و پیه او مفید درد مفاصل و رافع و شکننده بادهای غلیظ میباشد.
مالیدن پیه گورخر لک و پیس هر رنگ را رفع و با روغن گوشنه (قسط) «داروئی موجود که روغنش را بطور جوشاندن و صاف کردن و با روغن کنجد جوشاندن ستانند» جهت درد کمر سریع الاثر میباشد.
مالیدن پیه گورخر با شیر مرضعه (زنان تازه‌زا) و خورانیدنش بطفل رفع گریه طفل میکند.
مالیدن زهره گورخر بر داء الثعلب (نقطه‌ای از سر و ریش که مویش ریخته باشد) موجب روئیدن مو میشود.
خوردن 3 تا 4 قیراط از زهره آن با خولنجان (داروئی موجود) و آب کلم‌قمری جهت ریزاندن سنگ مثانه بیمانند میباشد.
خوردن بیضه و سائیده قضیب او بغایت مقوی باء و محرک میل جماع می‌باشد.
خوردن مغز سر او جهت رفع بول در بستر و تناول او با آب کاهو جهت قطع احتلام سریع الاثر میباشد.
خشک‌کرده شش او که نرم کرده باشند با کتیرای سائیده و عسل جهت سرفه و تنگ نفس و پنیرمایه او مقوی باء و مهیج امور شهوانی میباشد.
گفته‌اند در دست کردن انگشتری از سم او و نگاهداشتن پوست پیشانی او بر بازو یا در کلاه جهت رفع سردرد و صرع مجرب میباشد و همچنین نگاه کردن
ص: 434
پیوسته در چشم او باعث صحت بصر و مانع آب‌ریزش و ظهور مضرات آن میگردد.

گوسفند علاج امراض: پشت و کمر، دل و جگر، غش و ضعف، سستی، لاغری، آزار پوست، خارش و سوزش‌

با طبیعت گرم و تر و بهترین آن تا دو ساله و فربه آنست، مفید سردمزاجها.
خوبترین قسمت گوشت گوسفند حوالی آن یعنی دست و پا و گردن او بوده، چاق‌کننده و نیرودهنده و با غذائیت بسیار و مولد خون و شیر و سریع الهضم بوده نیکترین غذای آدمی میباشد.
خوردن دل و جگر گوسفند تقویت دل و جگر و کلیه و پشت و کمر میکند.
خوردن مغز سر گوسفند بلادت و فراموشی میآورد.
خوردن آبگوشت گوسفند نر جوان با سرکه و عسل که مداومت کنند و غذا منحصر به آن شود بنیه و قوت آورده، رفع غش و سستی و خفقان و لاغری میکند.
بلع کردن نخودی پیه گرم او که بعد از ذبح باشد و ذوب کرده او که ملایم آب شده باشد رفع سرفه و تنگ نفس و سوزش بول میکند.
مالیدن زهره گوسفند بسیار جلادهنده و رفع هر گونه آزار پوست مانند جوش و خارش و سوزش و مثل آن میکند.
مالیدن زهره گوسفند با عسل علاج کزاز میکند.
چکاندن و کشیدن زهره گوسفند بچشم رفع سفیدی و لک سفید چشم میکند.
مالیدن خون گوسفند ببدن خارش و حکه و ناراحتی پوست را رفع میکند.
ص: 435
مالیدن و گذاشتن سرگین تازه یا خیسانده او بر ورم، تحلیل ورم میدهد و مالیدنش بر شکم رفع استسقا (عطش مفرط) و بر زخم التیام زخم میدهد.
مالیدن سرگین گوسفند با سرکه علاج امراض پوست میکند.
مالیدن سرگین گوسفند با موم بر ثالیل (زگیل) و گوشت زیاد دفع آنها میدهد.
همچنین مالیدن آن با سرکه درد و جراحت و رنج سوختگی و حرکت و جنبش عضو را رفع میکند.
پیچیدن عضو در پوست گرم او که تازه ذبح شده، هنوز سرد نشده باشد رفع درد ضربه میکند و مانع زخم شدن عضو ضرب‌دیده میشود.
خوردن گوشت گوسفند در هنگام وبا، جهت تولد خون جایز نبوده، اصلح ترک آن میباشد.

لاک علاج امراض: جگر، احشاء، چاقی، یرقان، خفقان، کلیه، کمر، تنگ‌نفس، سرفه‌

صمغی است که در الکل حل کرده با آن چوب و تخته رنگ میکنند، در طبیعت گرم و خشک مفید حال سردمزاجها.
خوردن سائیده لاک که آنرا با چند آب شسته باشند، جگر و احشاء را قوت بخشیده، گیر و سنگینی جگر و طحال را برطرف ساخته، ورمها را نرم کرده آثار آنرا رفع میکند.
خوردن لاک باعث تنقیه اخلاط سرد شده و بالخاصیت لاغرکننده قوی بدن میباشد.
ص: 436
خوردن لاک مرض تشنگی و چاقی را رفع و فلج و یرقان و خفقان و سرفه و تنگ‌نفس و ضعف پشت و کلیه و کمر را نفع میدهد.
چون هر روز یک قاشق مرباخوری سائیده و شسته آنرا با سرکه بخورند بغایت بدن را لاغر میسازد، بحدیکه هیچ دارو در این زمینه باو نمیرسد، و اگر سه چهار روز هم روزی یک مثقال آنرا با سرکه بنوشند همین اثر دارد.
مضر طحال و مصلحش مصطکی میباشد.

لوبیا علاج امراض: لاغری، حیض، کلیه و کمر، شیر و بول‌

سرخ او متمایل به گرم و سفید او معتدل.
خوردن لوبیا باء را تحریک نموده تولید منی میکند.
لوبیا بازکننده شیر و بول و حیض بوده بدن را چاق میکند.
خوردن آب پخته لوبیا با کمی قند و نشستن در پخته او نفاس را در زنان پاک کرده اخراج جنین و مشیمه مرده و زنده نموده، درد کلیه و کمر را سود میکند.
لوبیا دیرهضم و ثقیل و نفاخ و مولد خلط غلیظ و مصلحش خردل و نبات و شربت‌آلات میباشد.

لیمو علاج امراض: کم‌اشتهائی، خون شکم، آروغ، سموم، صفرا و التهاب، تب گرم، جگر و معده‌

ص: 437
پوست زرد لیمو گرم و خشک، مفید حال سردمزاجها و آب یعنی ترشی او سرد و خشک، مفید گرم‌مزاجها.
خوردن پوست لیمو دل و معده را قوت داده تحریک اشتها و اعانت هضم میکند.
پوست لیمو قابض یعنی بندآورنده خون و شکم و گشاینده گیر و سده‌های کلیه و رفع قولنج بادی یعنی شکم‌دردی که از تولید باد باشد و رفع آروغ میکند.
پوست لیمو اخلاط مزاحم و سموم غذائی را دفع میکند.
آب ترش لیمو مقوی معده حار یعنی گرم و لطیف‌کننده امعاء و احشاء و برنده اخلاط غلیظ و لزج میباشد.
آب لیمو ترش لک‌ها و بدرنگی‌های سیاه و سفید و سرخ و سیاه‌پوست و صورت را رفع و آزار جلد را درمان میکند.
آب لیمو فشار و حرارت و حدت خون را پائین آورده، صفرا و التهاب معده را فرو مینشاند.
آب لیمو ترش تبهای گرم و تبهای از غلبه و فشار خون و همچنین جوش و کورک و دمل و خارش و ورم حلق و لوزه و غم و بیتابی و قی صفراوی و بهم خوردگی شکم و غثیان و فساد طعام را دور میکند.
آب لیمو ترش اذیت غذا و دوای چرب را برطرف و جذب مواد گرم از جگر و معده نموده، درد سر و دوار که از بخارات باشد را دفع میکند.
آب لیمو ترش خفقان سودائی و تب یک روز در میان و هر روز و خماری و سموم حشرات و ادویه کشنده را رفع میکند.
در اکثر امور جانشین سرکه و جهت مریض از سرکه بهتر و مضر اعصاب و بیمار سرفه‌ای و سردمزاج و زیاد خوردن آن معده و روده را ضعیف میکند و دل‌پیچه و ناراحتی شکم میآورد، مصلحش شکر و عسل میباشد.
ص: 438
چون جواهر را در آب لیمو بخیسانند حل میشود و هرگاه گوش‌ماهی را کوبیده با نوشادر در آب لیمو خیسانده بمالند در اندک زمانی (بهق) یعنی آثار سیاهی پوست و آثار آنرا رفع میکند.
تخم لیمو گرم و خشک، رافع سموم و نشئه‌دهنده و تفریح‌آور اگر او را از پوست خود جدا کرده با شراب یا آب بخورند.
جویدن دانه لیمو رفع بیحسی و کندی دندان که از ترشی بهم رسیده باشد میکند.
لیموی با نمک پرورده یعنی در آب‌نمک خیسانده معده را قوت بخشیده آروغ را خوشبو میکند.
لیموی شیرین در منافع ضعیفتر از لیموی ترش، اما مضر عصب و اعصاب نمیباشد.
چون لیمو شیرین را بتمامه خشک کرده با وزن او شکر سائیده گهگاه کفی بخورند در جلوگیری از بالا زدن بخارات و باز کردن گیر و بستگی شکم و خون و مزاج بیمانند میباشد.

مازو علاج امراض: حیض و اسهال، درد مقعد، باد سرخ، عرق، خونریزی و جراحت، جوش و خارش‌

داروئی است شبیه به گردوی کوچک، موجود و در دسترس با طبیعت سرد و خشک و قابض و مفید حال رطوبتی‌ها و گرم‌مزاجها.
خوردن اندکی سائیده آن (بمقدار یکی دو نخود) حیض و اسهال و عرق را بند میآورد.
ص: 439
برداشتن پارچه‌ای آغشته به پخته آن رطوبات را خشک میکند.
خوردن سائیده او با زرده تخم‌مرغ، که روی تخم‌مرغ بپاشند زخم معده و روده و اسهال کهنه را رفع میکند.
گذاشتن ضماد پخته او (کوبیده بپزند) هرگونه ورم و رنج مقعد مانند بیرون آمدن آنرا فرونشانده بهبود میدهد.
مالیدن پخته او ببدن عرق آنرا رفع میکند.
چون او را نرم کرده با سرکه کوبیده بمالند باد سرخ و هرگونه آزار پوست را دور میکند.
برداشتن پارچه همین جوشانده حیض بیقاعده و خونریزی رحم را قطع میسازد.
گذاشتن همین جوشانده به ناف بیرون‌آمده اطفال آنرا به‌جا میبرد.
پاشیدن سائیده سوزانده او قطع خون از تمام اعضاء و جراحات میکند و هرگونه زخم را جمع میکند.
مالیدن آن بر جوشهای با خارش و سوزش معالج آن بوده و پاشیدنش بر زخم خورده مانع انتشار آن میشود.
مسواک کردن با سائیده آن تقویت لثه و مضمضه با جوشانده او رفع کرم دندان میکند.
سرمه او که سائیده مثل غبار کنند آب‌ریزش و خارش و جوش چشم را برطرف میسازد.
داخل کردن جوشانده او در رنگ و حنا، یا خضاب یا به تنهائی باعث سیاهی مو میشود.
دمیدن سائیده او در بینی قطع خون‌دماغ میکند.
خوردنش مضر سینه و حلق و مصلحش کتیرا و مقدار خوراکش تا سه چهار نخود میباشد.
ص: 440

ماست- آغوز علاج امراض: ضعف جماع، بستگی شکم، هضم، لاغری، سکسکه، سنگ کلیه‌

با طبیعت سرد و تر، مفید حال گرم‌مزاجها.
خوردن ماست تشنگی غذا را رفع تقویت باء و شهوت گرم‌مزاجها میکند.
ماست مضر معده سردمزاجها و در اینگونه افراد موجب تولد خلط خام و کثافت طعام و دیری هضم و باعث بستگی و انسداد مزاج میگردد.
ماست در سردمزاجها مضر تبهای عفونی و مرکبه (چند تب مخلوط بهم) بوده مصلحش معجونهای گرم‌مزاج و زنجبیل پروده میباشد.
آغوز یعنی شیر غلیظی که بعد از ولادت در سه چهار روز اول از حیوان بدست میآید، نیم رطل آن 5 رطل شیر را غلیظ میسازد و در فربه ساختن بدن چنانچه هضم شود و مداومت یابد در تحریک باء گرم‌مزاجها مؤثر. امّا بغایت دیر هضم و مسدد (بندآورنده) و مورث سکسکه و مولد سنگ کلیه و مصلحش شیرینی‌ها میباشد.

ماش علاج امراض: اعصاب، هیضه و شکم روش، کلیه، ضعف چشم، خارش‌

با طبیعت مایل به گرم و خشک و لطیفتر از عدس و سایر حبوب و کم‌نفخ‌تر.
خوردن ماش تولید خلط صالح نموده، حرارت و التهاب صفراوی را تسکین میدهد.
ص: 441
ماش شکم هیضه‌ای و روان را بندآورده، پشت و کلیه و عصب و معده را قوت میبخشد.
ماش بهترین غذای صاحبان تب‌های گرم بوده، سرفه و ورم لهات (مجرای گلو) و دردسر و نزله و ضعف باصره را سود میدهد.
ضماد پخته و نپخته ماش که آنرا کوبیده، یا پخته بکوبند و با آب مورد (آب خیسانده برگ مورد) خمیر کنند و بمالند یا ببندند اعضا را قوت داده، درد و ناراحتی ضربه و سقوط و مثل آن را برطرف و ورم را تحلیل میبرد.
ضماد مذکور سیاهی و چرکی و لک و پیس پوست را برطرف میکند.
خمیر ماش کوبیده با سرکه جرب پراکنده، یعنی خارش و سودای پخش‌شده در بدن را برطرف و عرق را بند میکند.
زیادی ماش در جهت خوردن، مضر منی و دندان و هضم و مصلحش روغن بادام و شربت‌آلات گرم‌مزاج مانند شربت به‌لیمو و شربت بیدمشک و مرباجات و خردل و از خواص اوست که با وجود خشکی و قبض تحریک سودا و جذام نمیکند.

مربای کدو علاج امراض: کم‌خونی، سرگیجه، درد سینه، سرفه، ضعف معده، سوزش بول، مالیخولیا و جنون‌

با طبیعت معتدل و از خواص او آنکه بدن را فربه و گیر و سده‌ها را رفع و باء را تحریک و مواد مضر و فضول را دفع میکند.
مربای کدو باعث لطافت اخلاط و مقوی احشاء و امعاء بوده با غذائیت زیاد و رفع اخلاط سوخته سرد میکند.
ص: 442
مربای شکری کدو تولید خون پاکیزه و منع بالا زدن بخارات مضر بدماغ میکند.
مربای کدو انواع جنون و مالیخولیا و دوار و سرگیجه را رفع و درد سینه و سرفه و ضعف معده و جگر و سوزش بول را رفع میکند.
خوردن مربای کدو با خشخاش بیخوابی را رفع و با بادام شیرین بدن را چاق می‌کند.
در پختن آن باید کدو را از پوست و تخم و ریشه و زائده پاک کرده نیم‌پز کنند بطوری که آب آن تمام شده قریب بخشکی برسد و آنگاه دو چندان عسل یا شکر را قوام آورده کدو را در آن ریخته طبخ دهند و با اندکی صندل و مصطکی خوشبو نمایند.

مرزه علاج امراض: بی‌اشتهائی، فکر و مغز، عفونت معده، قولنج، درد شکم، درد سینه، سرفه، تنگ‌نفس، درد دندان، گلودرد

با طبیعت گرم و خشک، مفید حال سردمزاجها و بلغمی‌ها.
خوردن مرزه بلغم و باد را رفع و اشتها را زیاد و غذا را لطیف و معده و جگر را از فضول پاک میکند.
مرزه بخارات صالح را بدماغ صعود داده باعث اندیشه‌های تابناک و افکار مفید میشود.
خوردن پنج گرم از گل مرزه با سرکه مسهل نیکوی سودا و بلغم میباشد.
خوردن مرزه با غذا مانع درد روده و شکم و ظهور کرم و میکرب مضر در معده میشود.
ص: 443
مرزه کرم و انگل معده و روده را ریخته مانع ترش شدن و عفونت غذا در معده میباشد.
مرزه جلوگیری از قی و غثیان و دردسر و درد شکم (قولنج) بادی و ثقلی میکند.
خوردن مرزه با ماست معالج قولنج مستمر سودائی میباشد.
خوردن مرزه با عسل رفع گزیدگی حشرات میکند.
پخته مرزه و انجیر سرفه و تنگ‌نفس و درد سینه را رفع میکند.
خوردن مرزه با آب کرفس سنگ کلیه را میریزاند.
خوردن مرزه و آب کرفس بول بسته را باز می‌کند.
خیسانده مرزه که با 14 برابر وزن او عناب خیسانده بگذارند تا به یک چهارم برسد و روزی سه چهار قاشق بیاشامند خون غلیظ را رقیق میکند.
مالیدن کوبیده مرزه و روغن زیتون و زیره بر ناف اطفال رفع نفخ و باد و گاز شکم ایشان میکند.
مالیدن پخته مرزه در حمام رفع جرب و خارش و حکه و یرقان میکند.
مضمضه مرزه با زیره و سرکه درد دندان و گلو را رفع میکند.
پاشیدن گردی از غبار مرزه که شسته خشک کرده، سائیده باشند در چشم باعث نور باصره و قوت چشم میشود.
دود و بوی مرزه حشرات را میگریزاند.
تخم مرزه در افعال قویتر از خود آن و خوردن آن گیر و ثقل معده و روده را باز می‌کند.
خوردن تخم مرزه یرقان را پاک می‌کند.
خوردن تخم مرزه تهییج باء و قوت جماع میکند.
جویدن تخم مرزه درد دندان را تسکین داده و تحریک اشتها میکند.
خوردن قاشقی در روز روغن مرزه، که جوشانده صاف کنند و با روغن
ص: 444
کنجد چندان بجوشانند تا آب تمام شده روغن بماند رعشه و فلج و لرزه و درد مفاصل را رفع میکند و در این امور از بهترین روغنها میباشد.
مربای مرزه که، آنرا خشک کرده بکوبند و گلاب پاشیده با عسل یا شکر بجوشانند جلوگیری از صعود بخارات مضر بدماغ و آب‌ریزش چشم و دماغ میکند و همچنین در تقویت ذهن و نیکو کردن رنگ رخسار و دفع سموم حشرات و سایر امراض رطوبی بیعدیل میباشد.
مرزه مضر گرم‌مزاجها و صفراوی‌ها مخصوصا روغن او که آزارنده ریه و شش و مولد سردرد، مگر با او سرکه آشامیده شده باشد.

مرغ و خروس علاج امراض: یبوست، قولنج، تب، درد شکم، نفخ معده، نقاهت، رنگ رو، لاغری، فکر و فهم‌

مرغ با طبیعت گرم و تر و خروس نسبت به او حرارتش کمتر و یبوستش زیادتر و جوجه‌خروس معتدل مایل برطوبت که مرغ مفید حال سردمزاجها و خروس و جوجه‌خروس مفید مزاج گرم‌طبیعت‌ها میباشد.
آب پخته خروس سالدار تحلیل‌برنده و ملین طبع و دورکننده سودا و درد و رنج شکم‌بسته بوده، قولنج را رفع میکند.
چون شکم خروس را با نمک و قرطم (تخم کافشه- خسک) پر کرده بسیار بجوشانند و شب دم‌کرده صبح آب آنرا بنوشند جهت رفع تبهای مزمن و لرز و رعشه و سرفه و درد مفاصل و نفخ معده و سوء مزاج و درد شکم سریع الاثر میباشد.
خوردن خروس جوان (جوجه‌خروس) باعث زیادی و صافی منی شده،
ص: 445
بهترین غذای ناقهین و بیماران گرم‌مزاج میباشد.
جوجه‌مرغ قوی‌تر از آن و چاق‌کننده بدن و صاف‌کننده رنگ رخسار و رافع لاغری میباشد.
جوجه‌مرغ جوهر فهم و فکر و شعور را زیاد کرده رفع خیالات فاسد میکند.
پختن جوجه‌مرغ در روغن حیوانی تازه سرفه خشک را دفع و مداومت بخوردن آن تا یک هفته با نان گندم زردی رخسار را که علت آن معلوم نباشد رفع میکند.
کباب جوجه مرغ میل گل خوردن و ذغال و مثل آنرا که غالبا زنان حامله بنام (ویار) بآن مبتلا میشوند دور میسازد.
جوجه‌مرغ موافق معده‌های رطوبتی و خوردن جگر و پیه او صلابات (سفتی‌ها) و بستگی و قبض‌شده‌گی‌های اعضاء را نرم نموده مواد سودائی بدن را دفع میکند.
مالیدن پیه و چربی نیمگرم او بر سر در رفع خیالات فاسد و مالیخولیا دارای اثر عجیب میباشد.
مالیدن پیه مرغ بر شقاق ترک فرج و مقعد و ترک دست و انگشتان را درمان میکند.
خوردن و مالیدن پیه مرغ هر خشکی و سفتی را در داخل و خارج بدن بهبود می‌بخشد.
خوردن فضله مرغ بمقدار چهار پنج گرم با شراب رفع قولنج (شکم درد شدید) و رفع سمیت بی‌غذائی و گرسنگی طولانی میکند.
مالیدن حل‌کرده فضله مرغ بر لک و پیس بدن رافع آن می‌باشد.
خیسانده فضله مرغ در سرکه بر جای دندان سگ هار سبب بهبود آن می‌شود.
جگر او سنگین و دیرگذر و چاق‌کننده و خوردن مغز سر مرغ بطور نپخته رفع زهر و نیش حشرات و خون‌دماغ که از پرده بینی باشد میکند.
خوردن پخته مغز سر مرغ تقویت فکر و دماغ میکند.
ص: 446
چینه‌دان مرغ که خشک کرده سائیده باشند با شراب جهت رفع درد معده از مجربات میباشد.
خوردن نرم‌کرده تخم خروس با زرده تخم‌مرغ تقویت باء نموده، باعث میل جماع میشود.
سائیده تخم خروس با روغن زنبق «گل زنبق را در روغن کنجد ریخته چهل روز در آفتاب گذارند یا با آب جوشانده صاف کنند و با روغن کنجد چندان بجوشانند تا آب تمام شده روغن بماند» مالیدنش بر پشت زهار و کشاله‌های ران مقوی شهوت و نعوظ میباشد.
خوردن خون مرغ و خروس و خشک‌کرده آن که سائیده در بینی بدمند قطع خون‌دماغ میکند.
چکاندن خون جوجه‌خروس تازه از تخم درآمده در چشم در رفع امراض چشم آزموده و سریع الاثر میباشد.
چون شکم مرغ را که هنوز جانش کاملا برنیامده شکافته گرم‌گرم بر موضع جانورگزیده گذارند جذب سم جانور و گذاشتنش بر مواضع ضرب‌دیده و خون مرده جذب خون‌مرده و ماده فاسد از زیر جلد میکند.
خوردن مرغ با شیر و ماست و کشک و پنیر (لبنیات) در سردمزاجها باعث قولنج و مداومتش باینصورت موجب نقرس و رفع ضررش را ادویه گرم‌مزاج مانند دارچین و هل و زیره و شراب و در گرم‌مزاجها سکنجبین میکند.

مشک علاج امراض: ضعف فکر و حواس، قبض و بستگی، اسهال، ضعف قلب، سموم، خفقان، مالیخولیا

ص: 447
مشک خون منجمدیست که در ناف نوعی از آهو در بلاد چین بدست میآید، در طبیعت گرم و خشک، مفید حال سردمزاجها.
خوردن تا یک نخود مشک خالص اعضاء رئیسه را تقویت کرده حرارت غریزی را بالا برده، اعضاء و اندام ظاهر و باطن را نیرو میدهد.
خوردن مشک فکر و حواس را یاری کرده، دل و دماغ و باء و کمر را قوت میدهد.
مشک بندآورنده و مسدد که موجب قبض و بستگی مزاج اسهالی می‌باشد.
خوردن مشک رفع ضعف دل و سودا و غش و ضرر داروهای سمی و مسهلات و سموم میکند.
خوردن مشک غم و اندوه را زایل کرده، وحشت و خفقان و مالیخولیا و سستی و از کارافتادگی عضو و فالج و لقوه و رعشه و بلادت و فراموشی و باد معده را رفع میکند.
مشک رنگ رخسار را نیکو ساخته، قوه داروها را بعمق بدن رسانیده و در کشیدنش بچشم اثر مفید خود را بطبقات بالای چشم میرساند.
برداشتن مشک کمک به بارگیری زن کرده، مالیدنش ببدن سکته و جمیع امراض سرد دماغی را رفع میکند.
مالیدن مشک با روغن بادام بر بالای دماغ و بوئیدن آن منع نزله و جلوگیری از سردرد سرد میکند.
مالیدن مشک با روغن گل شب‌بو «که گل شب‌بو را جوشانده صاف کنند و با روغن کنجد بجوشانند تا آب تمام شده روغن بماند» بر اهلیل باعث تقویت آن شده در تحریک و باء بیعدیل میباشد.
سرمه او که سائیده بچشم کشند رفع تاریکی و سفیدی و آب‌ریزش و ناخنه و دانه (سنده‌سلام، یا گل‌مژه) میکند.
مشک خوب آنست که چون وسیله سوزن، نخ از یک‌طرف جلد آن داخل
ص: 448
کرده از طرف دیگرش کشیده همان نخ را از سیر بگذرانند هنوز بوی مشک داشته باشد.
مشک عضوی از بدن حیوان است باندازه گردو با داخلی پر از مشک، دانه‌هائی شبیه باروت که چون پر شده برسد با خاراندن از بدن حیوان جدا میشود و از علائم اصلی و بدلی بودن آن یکی دستور نخ گذراندن و یکی رنگ آن که صحیح آن با همه سیاهی ته رنگ آن بسرخی زده، در حالیکه تقلبی او سیاه مطلق میباشد و دیگر آنکه چون مقداری از آنرا در کف دست با آب بمالند واقعی آن حل‌شده و ساختگی او فتیله میگردد.
مضر حال گرم‌مزاجها و صفراوی‌ها و مصلحش کافور و روغن بنفشه و بوئیدن آن در گرم‌مزاجها باعث سردرد و زردی رخسار و خوردن آن باعث بدبوئی دهان و مصلحش خوردن گلاب و مقدار خوراکش در رطوبتی‌ها و سردمزاجها از یک گندم تا دو نخود میباشد.

مورد علاج امراض: خون بینی، خونریزی، عرق، حیض، بواسیر، سموم، زهر عقرب و رتیل، جراحت چشم، درد و ورم، ورم بیضه‌

غرض از مورد برگ سبزی شبیه برگ بید اما کوچکتر است که نسخه پیچ‌های قدیمی و عطارها فروشند که سبزی او ضرب المثل شده هرچیز زیاد سبز را بآن مثل میزنند، با طبیعت سرد و خشک.
کوبیده جوشانده برگ او که بر پیشانی و جلو سر به‌بندند جلوگیری از خون بینی میکند و نوشیدن روزی چند قاشق از آب جوشانده او با شکر قاطع
ص: 449
خونریزی‌های داخلی و عرق بدن و خون حیض و ضعیف کردن بواسیر و چون با شراب بنوشند رافع جمیع سموم خصوصا زهر رتیل و عقرب می‌باشد.
مالیدن آب جوشانده تخم و برگ مورد ببدن هرگونه ورم و جوش و جراحت را که از غلبه حرارت باشد رفع نماید و مالیدن آن با شراب و گذاشتن پا در آن علاج هرگونه درد و جراحت پا و ساق و کعب نماید.
ضماد آرد جو که با آب جوشانده تخم او باشد بر روی چشم ورم چشم را که از حرارت باشد رفع و چون برگ او را ضماد کرده مالیده یا به محل زنبور ببندند هرگونه جوش و خارش و دانه و سوزش را دور و ورم بیضه و صدمه ضربه و کوفتگی و بواسیر را درمان نماید.
چون مورد را جوشانده صاف کنند و با روغن زیتون چندان بجوشانند تا آب بخار شده روغن بماند جهت سوختگی آتش نافع و چون آب جوشانده او را با سرکه و گل ارمنی بمالند خارش فرج و مقعد را رفع و مالیدن آن بر روی ناخن، ناخن را جلا داده و بر پیشانی رفع خون‌دماغ و دردسر و مالیدن جوشانده برگ و تخم او تقویت اعضاء ناقهین نماید.
دود کردن مورد در مواقع و با مفید و رفع مضرت و اثرات وبا نموده، همچنین سبب گریزاندن حشرات میباشد.
ضماد پخته تخم مورد که مانند حنا خمیر کرده بسر ببندند مو را سیاه کرده و قوت بخشیده و شستن موی سر با آب جوشانده او مانع ریختن آن شده در صورت مداومت موهای ریخته را نیز میرویاند.
نشستن در آب جوشانده مورد جهت جراحت و بروز جراحت مثانه و رحم و خون‌ریزی رحم و سستی اعضاء و چکاندن آب آن چند قطره در گوش جهت چرک گوش مفید و در چشم کردن اندکی از خاکستر سوزانده او که مانند غبار نرم بوده باشد جهت مضرات چشم از جوش و خارش و آب‌ریزش قوی‌تر از توتیا میباشد.
ص: 450
همچنین مالیدن خاکستر او به بدن رفع لک و پیس پوست و سائیده برگ آن جهت رفع جراحات و بدبوئی زیر بغل و میان پا و چون برگ و تخم مورد را کوفته و جوشانده صاف کنند و با روغن زیتون چندان بجوشانند تا آب سوخته روغن بماند جهت تقویت و رویاندن و سیاه کردن موی سر بی‌مانند و مالیدن او ببدن مانع عرق و بخار و مالیدن آن بمقعد رفع درد و ورم و رنج بواسیر میکند.

موم علاج امراض: صدا، سینه و سرفه، خشکی و زبری، چرک و دمل، زخم حربه، تب وبا، زخم روده‌

با طبیعت تر مایل به گرم، بازکننده گیرهای درون و پزنده و ملین و مصلح دواجات و مرهمها.
خوردن تا ده گندم از او که ریزکرده فرو برند و یا در روغن حل نموده بنوشند در بهبود جراحات باطنی مانند زخم معده و زخم روده و درد سینه و سرفه و بسته شدن شیر و درد گلو و لوزتین و تصفیه صدا بیمانند میباشد.
مالیدن موم که ذوب‌کرده نیمگرم بمالند رفع خشکی و زبری و خارش و خشونت پوست میکند.
گذاشتن موم بر روی ورم باعث نرم شدن و تحلیل آن میشود.
گذاشتن موم نیمگرم بر روی جراحتی که بخواهند بچرک بنشیند باعث پزاندن و بچرک نشاندن و اصلاح آن میشود.
خوردن سه چهار گندم موم خشکی و صلابات سینه را رفع و باعث نرمی و بهبود درد و اذیت آن میشود.
مالیدن موم گداخته بر روی زخم حربه مانند کارد و چاقو و آلات زهردار،
ص: 451
سم و زهر آنرا کشیده بهبود میدهد.
بخور او رفع عفونت هوای وبائی و بعرق آوردن صاحبان تب میکند.
دود او که در آتش اندازند رفع اذیت مردار میکند.
اماله موم با روغن گلسرخ یا روغن کنجد یا بادام که در یکی آنها ذوب کرده نیمگرم تنقیه کنند بغایت نافع زخم روده میباشد.

مومیائی علاج امراض: قلب و دماغ، رطوبات، رعشه و لقوه، جماع و باء، درد معده، سنگینی رحم، جراحت مثانه‌

مایعی است که از میان بعضی سنگها در بلادی مشخص بشکل قیر، مانند لرستان و گیلانات بیرون میآید، با طبیعت گرم و خشک مفید حال سردمزاجها.
مقوی دل و مفرح قلب و دماغ و تحلیل‌برنده مواد سرد بدن و مقوی اعضاء باطنی و ظاهری و جمع‌کننده رطوبات و اعانت‌دهنده به باء و میل جماع و خوردن آن حفظ ارواح بدن نموده فلج و رعشه و لقوه و مثل آنرا رفع میکند.
مومیائی لطیف‌کننده و سریع النفوذ و خوردن آن سموم مشروبات و درد معده و درد سر را دور میسازد.
خوردن مومیائی معده و قلب را قوت بخشیده، درد و بستگی و سنگینی رحم را رفع و جمیع امراض سرد رطوبتی را رفع میکند.
خوردن مومیائی خونریزی باطنی و جراحات مثانه و سلسل البول (شاش بی‌اختیار) و جذام را در ابتدا و ورم پا که مثل پای فیل شده باشد و سنگینی زبان و گزیدگی عقرب را دفع میکند.
خوردن محلول مومیائی در روغن‌های خوردنی و ضماد کردنش بر موضع
ص: 452
ضرب‌دیده و شکسته و دردناک باعث بهبود از داخل و خارج آن بسرعت شده، عضو بیمار شکسته را بهبود میدهد.
مالیدن مومیائی روغن (محلول مومیائی که در روغن خوردن) مفاصل از جا خارج شده و کوبیدگی و پاره‌گی عصب و عضل را بجا آورده درست میکند.
خوردن مومیائی با عناب سرفه و با سکنجبین خفقان (قلب‌گرفتگی) را رفع میکند.
خوردن مومیائی با آب کرفس رنج طحال را برطرف و درد هر علتی را با کمک خوردنی مربوط و مفید او «با رعایت گرمی و سردی» بهبود میدهد.
چکاندن مومیائی روغن، خاصه که با روغن گلسرخ حل شده باشد سنگینی گوش و چکاندنش با کافور بهبوددهنده و معالج امراض بینی میباشد.
مالیدن مومیائی با آب نباتات خوشبو مانند مرزنجوش و پونه و نعنا و ریحان درد شقیقه و دردسر و صرع و امراض دماغی را رفع میکند.
غرغره مومیائی با رب توت یا رب انار شیرین و مثل آن ورم گلو را نرم و رفع می‌کند.
مالیدن مومیائی با شیر بر اعضاء تناسل سبب تقویت آن میشود.
خوردن یک قیراط مومیائی با یک نخود (گل ارمنی) و عدسی زعفران رنج و صدمه جگر و معده را برطرف میسازد.
خوردن مومیائی با آب کاسنی و مالیدن او با روغن یا کره گاو رفع گزیدگی عقرب میکند.
برداشتن یا چکاندن مومیائی با روغن زیتون علاج تقطیر (قطره‌قطره آمدن) بول و خارش مقعد و فرج میکند.
غرغره مومیائی با عسل رفع لکنت زبان میکند.
مالیدن مومیائی با روغن نارگیل و گردو و مثل آن بر آلت و بیضتین سبب تحریک جماع و قوت آلت میشود.
ص: 453
خوردن مومیائی با خوردنی‌های مناسب یعنی رعایت سردی و گرمی آن رافع تب چهار ساعت و چهار روز در میان میباشد.
چکاندن مومیائی با پیه بی‌نمک خوک در گوش تازه کر شده رفع کری آن میکند.
از فواید دیگر مومیائی است که ابدان اموات با آن مومیائی شده را از فساد و تلاشی جلوگیری میکند.
مقدار خوراک آن در شکستگی اعضاء از یک قیراط (چهارجو) تا یکی دو نخود میباشد همه این خواص بشرط سلامت و تقلبی نبودن آن میباشد.
مضر حال گرم‌مزاجها و اگرچه در بهبود اعضاء و اندام نفع میکند اما مصرف زیاد آن باعث کوری و فساد بدن و مضرتهای دیگر میباشد.

مویز علاج امراض: معده و روده، پوست، جماع، جگر، پشت و کلیه، مثانه، شاش‌بند، سرفه و سینه‌

بهترین نوع آن پر گوشت کم‌دانه بزرگ مقدار آن است، با طبیعت گرم و تر، مفید حال سردمزاجها و خشک‌مزاجها.
خوردن مویز باعث پختن خلط غلیظ و تحلیل ملایم خلط و طعام شده، اصلاح فساد غذا میکند.
خوردن مویز باعث خوبی و پاکیزگی و جلای پوست صورت و بدن شده معده و روده و احشاء را تمیز و تقویت میکند.
مویز باعث تحریک باء و میل جماع سردمزاجها میشود.
مویز مفید قصبه ریه و چاق‌کننده بدن و تقویت‌دهنده جگر میباشد.
ص: 454
خوردن مویز دانه بیرون‌آورده سرفه بلغمی را رفع و امراض پشت و کلیه و مثانه را درمان میکند.
خوردن مویز بی‌دانه که مداومت دهند زخم روده را علاج می‌کند.
چون مویز را با گل گاوززبان و خرمای سبز (نارس) کوبیده روزی دو سه نوبت هربار بمقدار دو سه فندق یا یک گردو بخورند خفقان (گرفتگی) قلب را رفع میکند.
خوردن کوبیده مویز و (حسن لبه)- [داروئی موجود] رافع کندذهنی و فراموشی میباشد، اگرچه خوردن به تنهائی مویز نیز چون مدام شود و صاحب مزاج سرد بخورد نیز دارای همین اثر میباشد.
خوردن مویز با سرکه رفع یرقان (زردی پوست چهره و بدن) میکند و مجرب شناخته شده است.
چون سردمزاجها بجای دانه مویز در آن فلفل سیاه جا داده هر روز تا ده عدد بخورند و مداومت دهند در رفع سردی کلیه و پشت و تقطیر (قطره‌قطره آمدن) بول و سنگ کلیه و مثانه بیعدیل میباشد.
چون مویز را با بادیان بمقدار مساوی بگونه‌ای که متلاشی شود پخته، آب او را با روغن بادام روزی سه چهار قاشق بنوشند رفع سرفه سرد و آزار سینه میکند.
چون مویز را با پیه حیوانات مانند پیه گوسفند و بز و مرغ بکوبند و بر روی ورم ضماد کنند و ببندند رفع ورم میکند و بر روی دمل سبب باز شدن دمل میشود.
همین کوبیده و گذاشتن و بستنش بر روی ناخن خال‌زده باعث رفع خال روی آن میشود.
ضماد مویز و آرد باقلا و زیره که همه را با هم کوبیده با کمی آب نرم و خمیر کرده بر فرج و مقعد بگذارند رفع ورم آنها میکند.
کوبیده مویز که با شراب مرهم شده باشد و بر روی جراحات آبدار بگذارند
ص: 455
رفع رطوبت و جراحت آن نموده و گذاشتنش بر روی جراحت آبله و هر جوش و جراحت و زخم متعفن و آنچه باعث فساد عضو شود مفید و سبب بهبود میگردد.
مالیدن یا بستن مویز کوبیده با (جاوشیر) (صمغی موجود) نافع نقرس میباشد.
چون مویز را جوشانده، صاف کرده با شکر بقوام آورند و روزی چند قاشق بخورند رفع سرفه و آزار و ناراحتی سینه میکند و باعث باز شدن صدای گرفته و صافی صورت می‌شود. ضماد او که مویز را با گل کافشه یا کنگره و زرده تخم‌مرغ و زعفران بکوبند و ببندد سر دمل را باز و بر اورام باعث نرم شدن و صاف شدن ورم و عضو متورم شده بیمانند میباشد.
کوبیده مویز با صبر زرد (داروئی موجود) زخم کچلی را بهبود میبخشد.
دیگر انواع او مانند کشمش قرمز و سبز دانه‌دار و بیدانه در حکم مویز بوده با تفاوت قوت زیادتر مویز که بر دیگران را حج میباشد، در این معنی که دیگر کشمش‌ها نیز در افعال مانند مویز بوده در نبودن آن میتوان از آنها استفاده نمود.
زیاد خوردن کامل مویز و کشمش باعث سوختن و غلظت خون، مخصوصا در محرورین و گرم‌مزاجها که باید رعایت اعتدال نمایند میشود و در صورت دلخواه و اضطرار رافع ضررش سکنجبین و میوه‌های ترش و خشخاش میباشد.

نارگیل علاج امراض: بستگی بول، درد مفاصل، بدبوئی دهان، جنون و مالیخولیا، باء و جماع، غش و غثیان‌

با طبیعت گرم و خشک، مفید حال سردمزاجها و رطوبتی‌ها.
خوردن مغز نارگیل تولید منی کرده کمر و کلیه را قوت بخشیده بدن سرد
ص: 456
مزاجها را فربه میسازد.
نارگیل خون بسته را باز و قطره قطره آمدن بول را رفع میکند.
نارگیل سردی مثانه را برطرف و درد مفاصل مزمن را درمان میکند.
نارگیل دهان را خوشبو ساخته، مواد سرد و آبکی را از بدن دفع میدهد.
نارگیل فلج و جنون و مالیخولیا و امثال آنرا در سردمزاجها بهبود میدهد.
نارگیل ضعف جگر و جراحات داخل بدن و بواسیر را علاج میکند.
خوردن نارگیل با شکر باعث تولید منی شده، خون پاکیزه بوجود میآورد.
نارگیل تقویت حرارت غریزی و شیر داخل او درمان جنون و مالیخولیا و ضعف باء میکند.
روغن‌دار او دیرهضم و مولد خون غلیظ و مضر گرم‌مزاجها و فاسد و کهنه آن باعث غش و غثیان و مصلحش میوه‌های ترش و لیموترش میباشد.
سرکه نارگیل کرم دراز شکم و کرم کدو را کشته، در تقویت هاضمه و پختن غذا در معده پراثر میباشد.
خاکستر پوست نارگیل جلادهنده دندان و پاک‌کننده لک‌های بدرنگ پوست بدن و نیکوکننده رنگ رخسار و جوش‌های خارش‌دار و ناراحت بدن را رفع میکند.
خاکستر پوست نارگیل با حنا موی سر را قوت بخشیده و روغن نارگیل که کوبیده و جوشانده از او اخذ کنند، چه بصورت خوردن چه بصورت مالیدن به سر و پیشانی و شقیقه تقویت فهم و تولید پیه پشت و نیروبخش کلیه و رفع درد مثانه و باد آن و رفع درد کمر و زانو و بواسیر کهنه و تقویت باء میکند.
مقدار خوراک از جرم او تا سه مثقال 15 گرم و از روغنش تا 10 گرم میباشد.
ص: 457

نارون علاج امراض: دندان و لثه، اسهال، یبوست، جراحات، جوش‌ها، ورم گوش، تاریکی چشم، کری، غلظت خون‌

با طبیعت سرد و خشک و قابض، مفید حال گرم‌مزاجها و رطوبتی‌ها. مالیدن آب جوشانده نارون رنگ پوست را جلا داده باعث استحکام اعضاء و اندام میشود.
پاشیدن سائیده برگ خشک او بر جراحات از انتشار آن جوگیری نموده خشک میکند.
جویدن برگ تازه او دندان و لثه را قوت میبخشد.
خوردن بمقدار قاشق چای‌خوری از سائیده برگ خشک او با آب قطع اسهال میکند.
آشامیدن آب پخته برگ او طبع را به لینت میآورد.
ضماد برگ تازه او که کوبیده بگذارند جراحات تازه را بهبود میدهد.
مالیدن برگ کوبیده تازه او با سرکه جوشهای آبدار خارش‌دار را رفع میکند.
چکاندن آب برگ تازه او که کوبیده بگیرند و بچکانند ورم گوش را مینشاند.
چکاندن آب برگ تازه او با عسل در چشم تاریکی چشم را رفع میکند. چون ریشه او را در آتش گذارده آبی که از طرف دیگرش میچکد در گوش چکانند کری از عوارض مرض بهمرسیده را رفع میکند.
خوردنش باعث سوختن و غلظت خون و فزونی خشکی و رافع ضررش شکر که با آن بخورند میباشد.
ص: 458