گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
بررسی و تحلیل سیاسی






آشنایی با جنگ (جلد 1): گزارشی کوتاه

مرکز مطالعات و تحقیات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ نویسنده محسن رشید؛ ویراستار مهدی انصاری. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، (چاپ اول): 84.1378 ص.: نقشه، جدول.
طراح روی جلد: حمیدرضا دانش‌فر.
شمارگان: 5000 نسخه.
در کتاب حاضر که به منظور آشنایی مختصر با جنگ ایران و عراق تهیه شده است، دوران جنگ از نظر زمانی در ده بخش تقسیم شده است که عبارتند از: زمینه‌سازی تهاجم، هجوم سراسری، کسب اعتماد به نفس، آزادسازی مناطق اشغالی، تعقیب متجاوز، تحول غیرآشکار در جنگ، آغاز اقدامات سیاسی، تغییر توازن به سود ایران، سال سرنوشت و پایان جنگ. نقشه‌های ارائه شده، فهرست جداگانه‌ای دارند و عناوین آنها عبارتند از: تهاجم هوایی و زمینی عراق در آغاز جنگ، مناطق اشغالی (در آغاز پایان سال اول، سال دوم و پس از آزادی)، مناطق عملیاتی (در سال دوم تا سال هشتم) و وضعیت مناطق اشغالی پس از فتح خرمشهر تا پذیرش قطعنامه‌ی 598 جدولها عمدتا شامل اطلاعات زیر هستند: گاه شمار رویدادهای مهم، اقدامات ضد انقلاب، نبردهای بزرگ، متوسط، نامنظم و محدود و رشد و انهدام ارتش عراق از سال اول تا هشتم جنگ.

آشنایی با جنگ (جلد 2): پاسخ به ابهامات

تألیف و تدوین علیرضا لطف‌زادگان؛ [ویرایش مهدی انصاری، محمدمظفر خرمی].- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، (چاپ دوم): 60.1379 ص.
طراح روی جلد: حمیدرضا دانش‌فر.
شمارگان: 5000 نسخه.
نویسنده در این کتاب به بررسی نقاط مبهم جنگ علیه ایران و تلاش برای پاسخ دادن به آنها می‌پردازد. برخی از این ابهامات، عبارتند از: «دلایل لشکرکشی عراق؛ زمینه‌سازی‌های عراق در تمام ابعاد برای حمله به ایران؛ دلایل ناکامی عراق در مرحله‌ی تهاجم سراسری به خاک ایران؛ ارزیابی عقب‌نشینی عراق بعد از عملیاتهای فتح‌المبین و بیت‌المقدس؛ اهداف انجام عملیات رمضان؛ دلایل رد قطعنامه‌ی 514 توسط ایران؛ دلایل مخالفت ایران با قطعنامه‌ی 582؛ دلایل پذیرش قطعنامه‌ی 598؛ علل شروع جنگ نفتکشها و چگونگی پشتیبانی اقتصادی و نظامی کشورهای منطقه از عراق».

آغاز تا پایان، سالنمای تحمیلی

نگارش محمد درودیان.- ویرایش محتوایی: بهاءالدین شیخ‌الاسلامی؛ ویرایش نهایی و مدیر آماده‌سازی: مهدی انصاری؛ طراحی و ترسیم نقشه‌ها: اسدالله احمدی، علی‌محمد تقیئی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 248.1376 ص.: نقشه.- (سیری در جنگ ایران و عراق، ج. 6).

[ صفحه 117]

منابع و ماخذ در پایان هر فصل.
کتاب، سیر تهاجم عراق به ایران را در نه فصل بررسی می‌کند. در فصل اول، «زمینه‌های تهاجم»، این زمینه‌ها از دید سیاستمداران داخلی و خارجی بررسی می‌شود. در فصل دوم، «تجاوز و اشغال»، ابعاد مختلف جنگ در سال اول، و در فصل سوم، «سال دوم جنگ»، پیروزی‌ها و شکستها در اثر استفاده از روش کلاسیک جنگ تحلیل می‌شود. فصل چهارم، «بن‌بست توقف»، سال سوم جنگ را مورد تحلیل قرار داده، به عدم گشایش نیافتن بن‌بست جنگ به سود ایران یا حاصل نشدن پیروزی نهایی اشاره می‌شود. فصل پنجم، «تشدید فشار بر ایران»، اوضاع سیاسی و اقتصادی ایران و افزایش فشار بر ایران را بررسی می‌کند. فصل ششم، «گسترش جنگ»، جنگ دریاها و شهرها و فصل هفتم، «تغییر توازن به سود ایران»، عملیات فاو و تصرف این منطقه را مورد بررسی قرار می‌دهد. فصل هشتم، «ثبت توازن به سود ایران» و فصل نهم «سال هشتم جنگ» عدم موفقیت عراق در جنگ را مورد بحث قرار می‌دهد. فهرست‌های موضوعی، اعلام، مناطق عملیاتی و اقدامات نظامی پایان بخش کتاب است.

آمریکا و براندازی جمهوری اسلامی ایران

نوشته کامران غضنفری.- تهران: مؤسسه انتشاراتی‌کیا، (چاپ اول): 491.1380 ص.
کتابنامه: ص. 471 - 491 و در پایان هر فصل.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: فصل اول: روابط ایران و آمریکا در رژیم پهلوی؛ فصل دوم: منافع از میان رفته یا مورد تهدید قرار گرفته آمریکا؛ فصل سوم: اقدامات خصمانه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در دوره‌ی کارتر؛ فصل چهارم: اقدامات دولت ریگان در جهت براندازی جمهوری اسلامی ایران؛ فصل پنجم: اقدامات دولت «بوش» علیه ایران. فصل ششم: توطئه‌ها و اقدامات دولت کلینتون علیه ایران؛ فصل هفتم: جمع‌بندی و نتیجه و فهرست منابع.
نویسنده در این کتاب روابط ایران و آمریکا را از دوره‌ی پهلوی تا حال حاضر بررسی می‌کند. کتاب در هفت فصل تنظیم شده است. و هر فصل تقسیمات فرعی خود را دارد. مطالب کتاب از فصل سوم به بعد در ارتباط مستقیم با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است. فصل سوم، بررسی توطئه‌های آمریکا پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران است. به ویژه بخش هشتم این فصل در ارتباط با تشویق و تحریک عراق به آغاز جنگ تحمیلی است. نویسنده در فصلهای چهارم و پنجم و ششم توطئه‌ها و جریانات پشت پرده در حمایت از دولت عراق برای جنگ با ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد.

آینده خلیج فارس

نویسنده فیلیپ رابینز، [جاناتان استرون]؛ مترجم: مهدی افشار. - تهران: نشر ایرانشهر، 1370. د، 250 ص. مصور: نقشه، جدول.
عنوان روی جلد: آینده خلیج‌فارس: سیاست و نفت در دهه 1990.
عنوان اصلی:The Future of the Gulf: Politics and Oil the 1990s.
کتابنامه.
کتاب حاضر به ارزیابی تحولات کشورهای منطقه‌ی خلیج‌فارس پس از پذیرش قطعنامه‌ی 598 می‌پردازد. تأثیر جنگ تحمیلی بر این کشورها، در این دوره و تا حدودی قبل از آن بررسی شده است. در بخش اول، مسایل داخلی ایران در زمان پذیرش قطعنامه، تمایل مسؤولان به خاتمه یا ادامه‌ی جنگ و شرایط سیاسی، نظامی و اجتماعی و حاکم بر کشور در پایان جنگ بررسی شده، علت حمله‌ی منافقین به ایران اجمالا مورد بحث قرار گرفته شده است.

[ صفحه 118]

در این بخش همچنین سیاستهای داخلی نظام جمهوری اسلامی و مسائلی در رابطه با خلیج‌فارس پیگیری شده‌اند. در بخش دوم، کشور عراق به عنوان کشوری در منطقه‌ی خلیج‌فارس و تأثیر جنگ بر آن و وضعیت اجتماعی، اقتصادی، نظامی و به ویژه سیاسی آن کشور در این دوره بررسی شده است. بخشهای بعدی به کشورهای دیگر حوزه‌ی خلیج‌فارس، ابرقدرتها و خلیج‌فارس و اهمیت عرضه‌ی نفت اختصاص دارد و تأثیر جنگ بر این موضوع‌ها به اختصار بیان شده است.

اجتناب ناپذیری جنگ

نویسنده: محمد درودیان؛ ویرایش محتوایی: بهاءالدین شیخ‌الاسلامی؛ ویرایش ادبی: فرهاد طاهری.- سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، (چاپ اول) 1381.
288 ص.- (نقد و بررسی جنگ ایران و عراق؛ 2).
طراح روی جلد: عباس درودیان.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Review and Critic of Iran Iraq War; 2
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب، به بررسی نظریه‌های مختلف درباره علل وقوع جنگها، ریشه‌ها و علل تجاوز عراق به ایران و تأثیر پیروزی انقلاب انقلاب بر روابط ایران و عراق و ایران و آمریکا پرداخته و در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا وقوع جنگ اجتناب‌پذیر بود یا نه؟ برخی از مطالب کتاب عبارتند از:
فصل اول: جنگ: بررسی نظریه‌ها؛ فصل دوم: علل وقوع جنگ ایران و عراق، دیدگاهها و نظریه‌ها (نظریه‌ی نظریه‌پردازان، تحلیل رسانه‌ها و مطبوعات، نطریه‌ی رژیم عراق و جمهوری اسلامی)؛ فصل سوم: رقابت، درگیری، همکاری (آغاز بحران، درگیری ایران و عراق و امضای عهدنامه‌ی بغداد و....)؛ فصل چهارم: انقلاب و جنگ (بازتاب و پیامدهای پیروزی انقلاب، چالشهای سیاسی - امنیتی، بحران در مناسبات ایران و عراق، همسویی اقدامات عراق و آمریکا علیه ایران، شمارش معکوس برای آغاز جنگ، آمادگی عراق برای جنگ و اقدامات نظامی و...).

اختلافات ایران و عراق در خصوص حق حاکمیت و حقوق کشتیرانی دو کشور در اروندرود

محمود مسلمی عقیلی.- تهران: چاپخانه سپهر، 63.1359 ص.
نویسنده، پس از ذکر مقدمه و کلیاتی در زمینه‌ی تألیف کتاب، در بخش اول در مورد اروندرود و موقعیت تاریخی و جغرافیایی آن و تشریح عهدنامه‌های سرحدی منعقده بین ایران و عثمانی، و ایران و عراق (شامل عهدنامه ارز روم، ایران و عثمانی و عهدنامه‌ی سرحدی 1316 ایران و عراق و پروتکل ضمیمه‌ی آن) صحبت می‌کند. بخش دوم در مورد اعلام بی‌اعتباری عهدنامه‌ی سرحدی 1316 شمسی توسط ایران، طرح موضوع توسط عراق در سازمان ملل متحد، نظر دولت عراق نسبت به قرارداد سرحدی 1316 و اعلام بی‌اعتباری آن توسط ایران، قطع روابط دیپلماتیک ایران و عراق در آذرماه 1350 و برقراری مجدد این روابط در مهرماه 1352 و دلایل حقانیت ایران در لغو یکجانبه‌ی عهدنامه‌ی سرحدی 1361 است. بخش سوم، اعلامیه‌ی مارس 1975 ایران و عراق، بررسی اجلاس‌های وزاری امور خارجه‌ی سه کشور ایران، عراق و الجزایر بعد از موافقتنامه‌ی الجزیره، قانون عهدنامه‌ی مربوط به مرز دولتی و حسن همجواری بین ایران و عراق را مورد بررسی قرار داده، بر جایگزینی قدرت در خلیج‌فارس نظری می‌افکند.

[ صفحه 119]


ارتباطات و امنیت ملی در جنگ ایران و عراق: بررسی نقش روزنامه اطلاعات در تامین امنیت ملی در دوران جنگ ایران و عراق

نویسنده محمدباقر حشمت‌زاده؛ با همکاری بهروز صادقی؛ ویرایش محتوایی حسین اردستانی، مجید مختاری؛ ویرایش ادبی حکیمه دسترنجی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، (چاپ اول): 236.1379 ص.
طراح روی جلد: سیامک فرشچی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Communication and National Security in the Iran and Iraq War.
کتابنامه: ص. 236 - 233.
شمارگان: 3000 نسخه.
در این کتاب، تصویری فشرده و اجمالی از هشت سال جنگ تحمیلی، از رهگذر تیترهای روزنامه‌ی اطلاعات ارائه شده و نحوه‌ی برخورد مسؤولان سیاسی و نظامی با جنگ، نمایانده می‌شود. نوشته‌ی کتاب شامل کلیات، دو بخش اصلی و نتیجه‌گیری است. بخش اول، چهار فصل دارد: مفاهیم و نظریات درباره‌ی مطبوعات و ارتباطات؛ مفهوم امنیت ملی؛ تاریخچه و سابقه‌ی روزنامه اطلاعات و جنگ تحمیلی. بخش دوم، پنج فصل دارد: تفسیرها و پیامهای روزنامه در ماههای پیش از حمله‌ی عراق؛ آغاز تهاجم و تجاوز عراق؛ آغاز مرحله‌ی تهاجمی ایران؛ بین‌المللی شدن جنگ تا پذیرش قطعنامه و آتش‌بس و بالاخره، پذیرش قطعنامه از سوی ایران و شدت گرفتن تهاجم و حمله‌ی عراق تا آتش‌بس. در پایان کتاب، فشرده‌ای از اهم نتایج حاصل از پژوهش ارائه شده است.

از تکریت تا کویت

نویسندگان جودیت میلر و لوری میلروا؛ ترجمه حسن تقی‌زاده میلانی.- تهران: کویر، (چاپ دوم): 1370. هشت، 302 ص.
طراح روی جلد: مسعود محسن‌زاده.
عنوان اصلی به انگلیسی:Saddam Hussein and the Crisis in the Gulf
کتابنامه: به صورت زیرنویس.
این کتاب در همین سال تحت عنوان «صدام حسین و بحران خلیج‌فارس» با ترجمه‌ی احمد قاضی توسط انتشارات زرین منتشر شده است.
این کتاب که توسط دو تن از محققان آمریکایی نوشته شده است، زندگی رئیس‌جمهور عراق را از بدو تولد تا حمله نظامی به کویت و سیر وقایع سیاسی در سرزمین‌های عراق و کویت را از دوران قدیم (و قبل از آن که به عنوان کشورهای مجزا شناخته شوند) تا هنگام حضور نیروهای آمریکا و دیگر متحدینش در منطقه، بررسی می‌کند. مطالب فصل ششم کتاب (ص. 143 تا 164) در ارتباط با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است. در ایران فصل وضع کشور اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی بررسی و دلایل حمله‌ی عراق به ایران برشمرده می‌شود. سپس وضع داخلی عراق در روند جنگ، بویژه پس از پیروزی‌های ایران در جبهه‌های نبرد تا پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران تحلیل می‌گردد. در فصل هفتم و فصل‌های بعد، پی‌آمدهای جنگ عراق علیه ایران، تصمیم صدام برای حمله به کویت، تاریخچه‌ی فن‌آوری‌های موشکی، بمب‌های شیمیایی و اتمی عراق و پی‌آمدهای جنگ بررسی شده است.

از جنگ جهانی دوم تا جنگ ایران و عراق

علی ایرانلو.- تهران: بقیةالله، (چاپ اول): 509.1359 ص.: مصور.
شمارگان: 10000 نسخه.

[ صفحه 120]

این کتاب، در بیست و هشت فصل، سیر جریانات تاریخی ایران را از زمان جنگ جهانی دوم تا جنگ ایران و عراق، (تا پایان سال 1359) دنبال می‌کند. فصلهای اول تا هفتم به جنگ جهانی دوم در ایران و سلسه پهلوی اختصاص دارد و از فصل هشتم (ورود رهبر به ایران) تا پایان فصل بیست و چهارم، به بیان مراحل پیروزی انقلاب، تشکیل مجلس خبرگان، غائله‌ی کردستان، حرکات تحریک‌آمیز عراق علیه ایران و تجاوز عراق به خاک مقدس ایران اختصاص یافته است. این قسمت به صورت روزشمار، تاریخچه‌ی حرکات دولت عراق را علیه جمهوری اسلامی ایران درج کرده است که از بین آنها می‌توان به بمباران روستاهای خوزستان و دهکده‌های مرزی، اخراج بیش از 38000 هزار تن از ایرانیان مقیم عراق و... اشاره کرد. فصل‌های بعدی کتاب به بیان جنگ ایران و عراق و بیانات رهبر کبیر انقلاب درباره‌ی حوادث پرداخته است.

اشغال

ساندی تایمز؛ مترجم، حسین ابوترابیان.- تهران: نشر نو، 272.1363 ص.
مندرجات: مردی به نام عون؛ جنگ اعصاب، عملیات؛ نجات با سه ضمیمه (مصاحبه محمد فاروقی با عون، مصاحبه‌ی پلیس با «کریس کریمر» و عاقبت کار علی).
کتاب «اشغال»، گزارش شش روزی پرتب و تاب (15 - 10 اردیبهشت 1359) است که طی آن شش مرد مسلح، سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن را اشغال و هفده کارمند، هشت مراجعه‌کننده و یک مأمور انگلیسی را به گروگان گرفتند. ماجرا با کشته شدن پنج مهاجم و دو تن از کارکنان سفارتخانه به پایان رسید. مهاجمان خود را از عرب‌های خوزستان معرفی کرده، خواهان آزادی 91 نفر از اعراب زندانی خوزستان بودند. طراح اصلی حمله به سفارت، یک افسر ارتش عراق به نام «سامی محمد علی» بود. این عراقی هدف خود را، جلب توجه افکار عمومی جهانیان به ستمی دانسته بود که به زعم او جمهوری اسلامی در حق خلق عرب خوزستان و دیگر اقوام ایرانی روامی‌دارد. مترجم در مقدمه می‌گوید: هدف این اشغال، فراهم کردن زمینه حمله ارتش عراق بود، چون صدام قصد داشت به جهانیان نشان دهد که می‌خواهد اعراب تحت ستم خوزستان را آزاد کند. در مقدمه به همکاری‌های صدام و آمریکا اشاره شده است.

امام خمینی در حدیث دیگران

به کوشش علی‌اکبر مرتضایی؛ [برای معاوت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی]؛ تهیه شده در مرکز بازشناسی اسلام و ایران.- تهران: پیام آزادی، (چاپ اول): 1378.
هجده، 213 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Imam Khomeini as Viewed by Others
کتابنامه: ص. 213 - 209.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب حاضر شامل پاره‌ای از نظرات شخصیتهای برجسته‌ی سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی 57 کشور جهان و نامه‌ها و اشعاری است که به حضرت امام خمینی (ره) تقدیم شده است. در متن ترجمه‌های ارائه شده در کتاب، مطالب بسیاری درباره‌ی جنگ ایران و عراق و رهبری امام خمینی (ره) و نیز درباره‌ی مبارزه در مقابل ظلم و استبداد و نقش امام در رهبری جهان موجود است. مطالب زیر نام افراد، با تفکیک قاره و کشور، بخش اشعار و نامه‌ها تنظیم شده است. از جمله اسامی افراد، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
آسیا: آذربایجان (دکتر رفیق علی اف، اسماعیل ولی اف)، اردن (حسن التل، عدنان الکیلانی)، بنگلادش (عبدالصمد آزاد، عبدالرحمن چوهدری، عمادالدین احمد)، عراق (دکتر لیث کبه، مخلص جده)، فلسطین (دکتر فتحی شقاقی، صالح زیدان، نایف حواتمه و...).

[ صفحه 121]


امنیت خلیج فارس: گزارش موسسه مطالعات دفاعی لندن

رزماری هالیس، ترجمه حاکم قاسمی؛ ویراستار ادبی رمضان‌علی ابراهیم‌زاده گرجی.- تهران: دانشگاه امام حسین (ع)، پژوهشکده علوم دفاعی استراتژیک، (چاپ اول): 106.1372 ص.
عنوان اصلی:Gulf Security: No Consensus
کتابنامه:
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: ایران: جستجوی جایگاه شایسته؛ عراق: سنگ بنای منطقه؛ شورای همکاری خلیج‌فارس: اتحادیه سیاسی؛ غرب: شعبده‌باز قاهر؛ نتیجه‌گیری.
ترجمه‌ی اثر حاضر که از نگاه یک محقق غربی به رشته‌ی تحریر درآمده است، به بررسی نقش سه مرکز قدرت در خلیج‌فارس (ایران، عراق و شورای همکاری خلیج‌فارس) و در کنار آنها، قدرتهای غربی با نفوذ - به ویژه آمریکا - می‌پردازد. در کتاب، ضمن اشاره به فرآیند بازسازی پس از هشت سال دفاع مقدس، مداخله‌ی آمریکا و تلاش آن کشور را برای شکست ایران در جنگ هشت ساله بررسی می‌کند و در این راستا، در مبحث اقتصاد دفاعی به پشتیبانی‌های اطلاعاتی، مالی و تدارکاتی از عراق در طول جنگ اشاره می‌شود و ضصمن ارائه‌ی آماری از میزان تولید نفت در سالهای انقلاب، دوران جنگ و پس از جنگ، مختصری درباره‌ی برنامه‌های بازسازی اجتماعی و صنعتی در آینده صحبت می‌کند. در پایان نیز نتیجه‌گیری درباره‌ی آینده‌ی کشورهای منطقه - به ویژه عراق و ایران - آمده است.

اندیشه‌هایی درباره‌ی برخی مسایل انقلاب ایران

مصطفی مفیدی.- تهران: کاوه، (چاپ اول): 1361.
94 ص.
کتاب حاضر به بررسی مباحثی می‌پردازد که در روند انقلاب اسلامی اهمیت به سزایی دارند. بررسیهای کشاورزی و روستایی جامعه و مباحثی پیرامون بازسازی مناطق جنگ‌زده، از جمله موضوع‌های مورد بررسی در این کتاب است. در بخش بازسازی مناطق جنگ‌زده، مطالبی در زمینه‌ی بازسازی این مناطق - علی‌الخصوص منطقه‌ی کردستان - ارائه شده است. پیشنهادات و نظراتی - از قبیل اعطای اعتبارات بانکی از سوی دولت جهت بازسازی و تشکیل کمیته‌ای متشکل از متخصصان و کارشناسان زمینه‌های کشاورزی، صنعت، بنادر، راهسازی و مسکن، (که مناطق روستایی و شهری را به طور جداگانه بررسی کرده، به رفع نواقص می‌پردازد) - مورد بررسی قرار گرفته است.

انقلاب اسلامی ایران از نگاه دیگران

نوشته: وحیدالزمان صدیقی؛ ترجمه و تصحیح: مجید روئین‌تن.- تهران: اطلاعات، (چاپ اول): 259.1378 ص.
عنوان اصلی: Iranian Revolution: a profile
طراح روی جلد، حبیب‌الله صادقی.
کتابنامه: ص. [257]- 259.
شمارگان: 3150 نسخه.
این کتاب، در هفت فصل، مروری بر انقلاب اسلامی ایران بوده، به گفته‌ی نگارنده پاسخی است به تعدادی از سؤالات مطرح شده‌ی عصر حاضر. قسمتهای مختلف کتاب عبارتند از: «فصل اول: مروری گذرا و وسیع بر دوران سلطنت پهلوی که در سال 1357 منقرض شد؛ فصل دوم: برخوردها و کشمکشهای رژیم حاکم با عوامل انقلاب تا دوران سرنگونی رژیم و تشکیل دولت موقت بازرگان؛ فصل سوم: مطالعه و بررسی عوامل و نیروهای انقلاب (از جمله دکتر علی شریعتی)؛ فصل چهارم؛ بررسی سیستم حکومتی بازرگان جهت مهار مشکلات و نابسامانی‌ها،

[ صفحه 122]

برگزاری رفراندوم و انتخابات مجلس شورای اسلامی؛ فصل پنجم: اشغال سفارت آمریکا و پیامدهای بعدی آن؛ فصل‌های ششم و هفتم: بررسی مسأله‌ی جنگ ایران و عراق، عزل بنی‌صدر و انتخابات آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رئیس‌جمهور.»

انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی و نظام بین‌الملل، مجموعه مقالات دفاع مقدس

نظارت، تدوین و ویراستاری: سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت آموزش و پژوهش، دفتر بررسی‌های سیاسی.- سازمان تبلیغات اسلامی، (چاپ اول): 235.1376 ص. شمارگان: 3000 نسخه.
در این مجموعه، اوضاع منطقه از قبل از شروع جنگ تا پذیرش قطعنامه‌ی 598 در سال 1367، بررسی شده است. مقاله اول، با یک دیدگاه توصیفی به بررسی پیشینه‌ی تاریخی دشمنی عراق با ایران اسلامی، از آغاز انقلاب اسلامی تا شروع تجاوز پرداخته است. مقاله دوم، بیانگر علل آغاز جنگ تحمیلی است با در نظر گرفتن اوضاع کشورهای ایران، عراق و ایالات متحده (بازیگر خارجی جنگ) و با استفاده از تئوری‌های روانشناختی، حقوقی و سیاسی و با این اعتقاد که استکبار جهانی سعی بر تهییج عراق برای تسویه‌ی مسایل فی‌مابین دارد. مقاله‌ی سوم، نظام بین‌المللی حاکم بر دوره‌ی زمانی تجاوز عراق علیه ایران را با دیدگاهی کلان سیستمی تحلیل و بررسی کرده، ضرورت ادامه‌ی دفاع از طرف ایران را پس از فتح خرمشهر توضیح می‌دهد. در مقاله‌ی چهارم، مواضع و عملکرد سازمانهای بین‌المللی، ابرقدرتها و کشورهای غربی و عربی تشریح می‌شود. مقاله‌ی پنجم، بررسی استفاده‌ی رژیم عراق از سلاحهای شیمیایی و واکنش مجامع بین‌المللی و کشف علل سکوت منابع مختلف در برابر تخلفات عراق است. مقاله‌ی ششم، تحلیل اوضاع حاکم بر نظام بین‌المللی در زمان پذیرش قطعنامه‌ی 598 از سوی ایران است و بر صحت موضع جمهوری اسلامی ایران - با توجه به شرایط حاکم - تأکید می‌کند.

انگیزه‌های روانی مقاومت نظامیان عراقی

مرتضی منطقی [برای] شاخه روانشناسی گروه علوم انسانی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی.- تهران: جهاد دانشگاهی، واحد دانشگاه تهران، مرکز انتشارات (چاپ اول): 133.1373 ص.
کتابنامه: به صورت زیرنویس.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب حاضر در ابتدا برای تکمیل بینش و آگاهی‌های مسؤولان نظامی کشور نسبت به مسأله جنگ، در سالهای 1365 - 1366، نوشته شد و در نسخه‌هایی محدود تکثیر شد. ولی با توجه به تهاجم عراق به جبهه‌های ایران در سال 1367 و سرکوب بی‌رحمانه مردم عراق در سال 1370 و احتمال وقوع حرکت‌هایی مشابه در آینده، تصمیم گرفته شد متن اولیه بدون تغییر منتشر شود.
نویسنده در این کتاب درصدد پیدا کردن راههای شکستن مقاومت نیروهای دشمن، در وقایع احتمالی دیگری نظیر جنگ عراق با ایران است. از این رو با بررسی علمی مقاومت نظامیان عراقی، به ارائه‌ی یک تحلیل واقع‌گرایانه جهت شکستن سریعتر مقاومت دشمن می‌پردازد. او با تکیه بر روانشناسی سیاسی، ارتش عراق را به دو بخش موافق و مخالف تقسیم کرده، با استفاده از اصول روانشناسی، انگیزه‌های روانی مقاومت نظامیان بعثی را حول محورهای تحمیق، تهدید و تطمیع مورد بررسی قرار می‌دهد و با ذکر روشهای شکستن مقاومت ناشی از آنها، تأکید می‌کند که با شکستن انگیزه‌های مقاومت، می‌توان نیروهای متخاصم را خودی کرد و بر دشمن فایق آمد.

[ صفحه 123]


ایران و آمریکا: بررسی سیاست‌های آمریکا در ایران

حسن واعظی.- تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما)، (چاپ دوم)، 1379. د، 410 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Iran & U.S.A Analysis of U.S. policies towards Iran.
کتابنامه: ص. [405]- 410
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در هفت فصل به بررسی سیاستها و دخالتهای آمریکا در جهان - به ویژه در ایران - می‌پردازد. در متن کتاب، در هر مبحث، مطالبی در ارتباط با جنگ ایران و عراق ارائه شده است. فصل اول: روند شکل‌گیری و حضور آمریکا در صحنه‌ی معادلات جهانی (مبانی سیاست خارجی آمریکا در قرن نوزده و بیست، روشهای تسلط آمریکا بر ملت‌ها و مناطق استراتژیک جهان و...) فصل دوم: روند شکل‌گیری دیوار بلند بی‌اعتمادی (تاریخچه‌ی شکل‌گیری روابط ایران و آمریکا و تسلط آمریکا بر حکومت پهلوی، طرحها و اقدامات پس از پیروزی انقلاب، کودتای نوژه و جنگ تحمیلی و...)؛ فصل سوم: استراتژی مهار (سیاست مهار ریگان، اقدامات کارتر، ریگان، کلینتون و...)؛ فصل چهارم: طرح بازسازی شده‌ی فروپاشی شوروی علیه ایران (دکترین کلینتون و طراحان و عوامل اجرایی آن و...)؛ فصل پنجم: شیوه‌های جنگ روانی آمریکا علیه ایران (جنگ روانی و اهداف سیاسی خارجی آمریکا، توطئه‌های آمریکا علیه ایران و...)؛ فصل ششم: ریشه‌های خصومت نظام سلطه‌ی جهانی با اسلام و ایران و فصل هفتم: جمع‌بندی و توصیه‌های راهبردی.

بازشناسی جنبه‌های تجاوز و دفاع: مقالات ارائه شده به کنفرانس بین‌المللی تجاوز و دفاع (تهران 19 - 17 مرداد ماه 1367) (جلد 1): تبیین مبانی نظری جنگ و دفاع

تهران: دبیرخانه‌ی کنفرانس بین‌المللی تجاوز و دفاع، 381.1368 ص.: نقشه، جدول، نمونه، نمودار.
کتابنامه: در پایان هر مقاله.
شمارگان: 5000 نسخه.
در ابتدا، سخنرانی‌های دکتر کمال خرازی، حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای و حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی در مراسم افتتاحیه‌ی کنفرانس بین‌المللی تجاوز و دفاع درج شده است. مقاله‌ی اول «آیا جنگ در طبیعت انسان است» (از محمدتقی جعفری)، مقاله‌ی دوم: «فتح‌المبین یا صلح حدیبیه (از سید جعفر شهیدی) و مقاله‌ی سوم، مبانی جهاد در اسلام (از جعفر سبحانی) است. در مقاله‌ی اخیر معانی و اهداف جهاد، با استناد به آیات قرآنی تشریح شده است. در جمع‌بندی نهایی، محورهای زیر از مجموعه‌های مطروحه، در کنفرانس استخراج می‌گردد: 1- رژیم عراق متجاوز است؛ 2- عراق مرتکب جنایات جنگی شده است؛ 3- عراق تمام اصول را زیر پا نهاده است؛ 4- حقوق بین‌الملل و مکانیزمهای بین‌المللی برای جلوگیری از تجاوز ناقص‌اند؛ 5- این جنگ علیه انقلاب اسلامی و به منظور تعرض به اراده‌ی یک ملت طراحی شده و ادامه یافته است و 6- قدرتهای بزرگ در جنگ خود با انقلاب از همه‌ی مکانیزمها و امکانات بین‌المللی - اعم از اقتصادی، سیاسی و تبلیغاتی - بهره گرفته‌اند.

بازشناسی جنبه‌های تجاوز و دفاع: مقالات ارائه شده به کنفرانس بین‌المللی تجاوز و دفاع (تهران 19 - 17 مرداد ماه 1367) (جلد 2): ابعاد سیاسی و مسائل حقوق بین‌الملل

تهران: دبیرخانه کنفرانس بین‌المللی تجاوز و دفاع، 472.1368 ص.: نقشه، جدول، نمونه، نمودار.
کتابنامه:در پایان هر مقاله.
شمارگان: 5000 نسخه.

[ صفحه 124]

در این جلد از کتاب «مقالات ارائه شده در کنفرانس»، موارد زیر مورد بررسی قرار گرفته‌اند: تجاوز و تمهیدات عراق برای تجاوز به قلمرو ایران، سوء نیت و کارشکنی رهبران عراق در اجرای معاهدات، سیاست توسعه‌طلبانه عراق، ایجاد بحران در روابط فی‌مابین، برخوردهای مرزی، شکایت عراق به شورای امنیت، توافق الجزیره و انعقاد عهدنامه‌ی مربوط به مرزهای دولتی و حسن همجواری بین ایران و عراق و اهداف تجاوز عراق به ایران، برقراری حاکمیت مطلق بر اروندرود، تصرف قسمتی از اراضی ایران، تجزیه‌ی خوزستان ایران، ادعای استرداد جزایر سه‌گانه، قصد سرنگونی دولت ایران، ایفای نقش ژاندرمی خلیج‌فارس، ادعای رهبری جهان عرب، غرامت جنگی جنگ ایران و عراق و ارزیابی خسارات، مقاله‌هایی درباره‌ی برخی از تأثیرات جنگ بر عراق، سابقه‌ی عراقی‌ها و جنگ، توسعه‌ی اقتصادی و قبیله‌ی حاکم، جنبش سیاسی ارتش، سیاست خارجی، ترکیب سیاسی عراق، اقتصادی و... در کنفرانس ارائه شده است.

باز نگرشی بر جنگ تحمیلی

سازمان تبلیغات اسلامی، ستاد پشتیبانی امور فرهنگی جبهه‌ها: شورای عالی دفاع، ستاد تبلیغات جنگ، (چاپ اول): 67.1365 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب به مناسبت هفته جنگ (31 شهریور الی 6 مهرماه) منتشر شده است.
این کتاب شامل مطالب و مقالات گوناگونی درباره‌ی جنگ تحمیلی است. از جمله عنوانهایی که مورد بحث قرار گرفته است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «ماهیت و اهداف جنگ، نقش مردم و نقش قدرتهای استکباری در سرنوشت جنگ، کفر و نفاق حاکم بر رژیم بعث عراق، جنایات حزب بعث نسبت به ملت مسلمان و علمای اهل تسنن و تشیع عراق، ضرورت تداوم دفاع مقدس، شرایط جمهوری اسلامی ایران برای خاتمه‌ی جنگ، جنگ و تأثیر آن به عنوان عاملی در رشد انقلاب، برکات خفیه‌ی جنگ، دعا به عنوان سلاحی برای مؤمن، جبهه‌های جنگ تحمیلی و عبودیت، هم‌جهت بودن دفاع مقدس با نهضت خونین حسین (ع)، مروری بر برکات و دستاوردهای شش سال دفاع مقدس، بررسی ابعاد فقهی جنگ و جهاد، و...».

بانگ جرس، مجموعه سه مقاله درباره هشت سال حماسه دفاع مقدس

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز فرهنگی، معاونت انتشارات، مدیریت امور کتاب، 1373.
55 ص.- (مجموعه مقالات جنگی، 1).
کتاب، مجموعه‌ی سه‌مقاله است. در مقاله‌ی اول (مراحل سرنوشت‌ساز هشت سال دفاع مقدس)، ساختار جامعه و طبقه‌بندی عمده‌ی حاکم بر آن بیان می‌کند. سپس به عوامل و چگونگی رشد جناح راست حزب بعث (جناح صدام)، می‌پردازد و دلایل دشمنی آمریکا و امپریالیزم با انقلاب اسلامی و خشنودی ظاهری شوروی از انقلاب اسلامی را بیان می‌کند. اهداف عراق در برخورد با ایران و تشریح اوضاع داخلی ایران در سال 1359، موضوع بعدی مورد بحث است. سپس مراحل مختلف جنگ مورد بررسی قرار می‌گیرد. مرحله‌ی اول: هجوم و پیشروی عراق؛ مرحله‌ی دوم: توقف و زمینگیر شدن عراق و شکست حصر آبادان؛ مرحله‌ی سوم: اخراج عراق از سرزمین اسلامی در منطقه‌ی دارخوین و ادامه‌ی عملیات (ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس)؛ مرحله‌ی چهارم: ورود به خاک عراق با شروع عملیات رمضان و سپس، والفجر هشت و فتح فاو، حمله به هواپیمای ایرباس و قبول قطعنامه‌ی 598؛ مرحله‌ی پنجم: خروج ایران از خاک عراق، حمله‌ی ناموفق منافقین و شکست آنها، حمله‌ی عراق به کویت و نهایتا، پذیرفتن قرارداد 1975 از سوی صدام.

[ صفحه 125]


بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران و عراق

اصغر جعفری ولدانی.- تهران: وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، (چاپ اول): 1367.
715 ص.: نقشه (رنگی)، عکس.- (مباحث سیاسی؛ 4).
کتابنامه: ص. 715 - 703. و در پایان هر فصل.
مندرجات: بخش اول: بررسی اختلافات مرزی ایران و عراق تا استقلال آن کشور؛ بخش دوم: مناسبات ایران و عراق (1229 - 1337 ش)؛ بخش سوم: مناسبات ایران و عراق (1337 - 1347 ش)؛ بخش چهارم: از تشدید بحران تا بهبود روابط (1347 - 1357 ش)؛ بخش پنجم لغو عهدنامه 1975 و تجاوز عراق به ایران.
این کتاب، روابط ایران و عراق (و عثمانی) را از ابتدا تا جنگ تحمیلی از نظر تاریخی و حقوقی بررسی می‌کند. بخش اول به بررسی روابط بین ایران و عراق طی سالهای 1555 تا 1913 میلادی و نقش استعمارگران و ابرقدرتها در این دوره و توطئه‌ی کشورهای غرب علیه ایران، (از جمله توطئه‌ی تجزیه‌ی خوزستان) می‌پردازد. بخشهای دوم و سوم، شامل بررسی روابط ایران و عراق از زمان استقلال کشور عراق تا سال 1347 شمسی، ایجاد اختلافها، دخالت انگلیس، وقوع تحولات و بازتاب آنها در دو کشور و اختلافات مرزی دو کشور است. بخش چهارم، مربوط به پیدایش، آرمان و سیاست خارجی حزب بعث، موقعیت اقتصادی و استراتژیک اروندرود، مناقشات مربوط به خوزستان، بلوچستان و کردستان و بهبود روابط تا انقلاب ایران است. بخش پنجم (از صفحه‌ی 503 تا 606)، بررسی لغو قرارداد 1975 الجزایر از سوی عراق و تجاوز به ایران و اهداف آن، (با توجه به حقوق بین‌الملل) است. در پایان کتاب، تصاویر اسناد مهم تاریخی و گاه‌شمار مهمترین رویدادها تا آغاز جنگ تحمیلی آمده است.

بررسی حقوقی - سیاسی تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران

مؤلف: اسماعیل منصوری لاریجانی.- تهران: تابان،[؟137].192 ص.
کتابنامه: ص. 192 - 190؛ همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: فصل اول: سابقه تاریخی اختلافات بین ایران و عراق؛ فصل دوم: اهداف تجاوز عراق به ایران؛ فصل سوم: پیشینه تجاوز؛ فصل چهارم: آغاز تجاوز عراق به جمهوری اسلامی ایران؛ فصل پنجم: قبول قطعنامه؛ فصل ششم: تنبیه متجاوز.
این کتاب در شش فصل، تجاوز عراق به ایران و کمک ابرقدرتها به عراق را بررسی می‌کند. فصل اول، تاریخ اختلافات ایران و عثمانی - و بعد از آن، ایران و عراق - و بررسی هدفهای ابرقدرتهای آن زمان از جنگ‌افروزی است. در فصل دوم، اهداف تجاوز عراق به ایران را با عنوانهای فرعی «حاکمیت مطلق بر اروندرود، استرداد جزایر سه‌گانه، تجزیه‌ی خوزستان، سرنگونی نظام جمهوری اسلامی و رهبری جهان عرب» بررسی کرده است. در فصل سوم، پیشینه‌ی تجاوز بررسی شده است. فصل چهارم درباره‌ی آغاز تجاوز عراق به جمهوری اسلامی ایران است که در آن، اوضاع سیاسی، اقتصادی و نظامی ایران و عراق بررسی و واکنش سازمان ملل در برابر پیروزی‌های رزمندگان ایران تحلیل شده است. فصل پنجم درباره‌ی قطعنامه 598، پایان مخاصمه، اعلام متجاوز بودن عراق و مطالب پیرامون آنهاست. فصل ششم نیز به تنبیه متجاوز اختصاص یافته است.

بررسی دکترین نامحدود بودن صلاحیت شورای امنیت

تألیف محمد شریف. - تهران: اطلاعات، (چاپ اول): 240.1373 ص.: نمودار.
عنوان دیگر: نامحدود بودن صلاحیت شورای امنیت.
کتابنامه: ص. [235]- 249؛ همچنین به صورت زیرنویس.

[ صفحه 126]

شمارگان: 3150 نسخه.
این کتاب در پنج فصل، به بررسی میزان صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل متحد و نقش آن در نظام بین‌المللی می‌پردازد. از جمله مندرجات کتاب، موارد زیر است: «نگرش تحلیلی بر تاریخ صورت‌بندی‌های اجتماعی تاریخ بشری از آغاز تا تشکیل سازمان ملل متحد، تئوری‌های تفسیر معادلات بین‌المللی و نحوه‌ی اعمال آنها بر منشور ملل متحد، سرشت شورای امنیت، انعکاس دکترین نامحدود بودن صلاحیتهای شورای امنیت در ارکان سازمان ملل و نتیجه‌گیری و نگرش به آینده، در بخش ضمائم، نمای تشکیلاتی سازمان ملل متحد و عناوین آراء نظریات مشورتی و قراردادهای صادره توسط دیوان بین‌المللی دادگستری (1948 - 1991) ارائه شده است. در متن کتاب به مسأله‌ی جنگ ایران و عراق و نیز دخالتهای آمریکا - به عنوان دولتی قدرتمند - در ایجاد نفوذ و لشکرکشی‌ها (مانند لشکرکشی در خلیج‌فارس در دوران دفاع مقدس) و رد بیانیه‌های سازمان ملل به نفع خود، مطالبی بیان شده است.

بررسی موقعیت کشورهای کوچک در روابط بین‌الملل، ریشه یابی مواضع و عملکرد کویت در جنگ تحمیلی عراق بر ایران

مسعود اسلامی.- تهران: نشر همراه، (چاپ اول): 362.1369 ص.
مندرجات: بخش اول: بررسی موقعیت کویت در نظام روابط بین‌الملل. دوم: بررسی موقعیت کویت در نظام روابط بین‌الملل - سوم: مقررات حقوق بین‌الملل و عملکرد دولتها در خصوص جنگ عراق و ایران.
این کتاب در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول، بررسی موقعیت کویت در نظام روابط بین‌المللی با نگرشی کلی است. نخست، سیستم بین‌المللی (به طور کلی) پس از جنگ دوم جهانی، بررسی شده، سپس جایگاه کشورهای کوچک در این نظام معرفی می‌شود.بخش دوم نگرشی دقیقتر به موقعیت کویت در حوزه‌ی خلیج‌فارس و بررسی ساختار سیاسی، مسایل داخلی، سیاست خارجی و روابط خارجی، به ویژه روابط کویت و عراق است و سعی می‌کند با شناخت معیارها و موازین حقوق بین‌الملل عمومی، آگاهی لازم برای ارزیابی مواضع کویت در قبال جنگ ایران و عراق را، که مقامات این کشور بیطرفانه توصیف می‌کردند، ارائه دهد. بخش سوم، اسناد و مدارک حمایت رژیم کویت از عراق در خلال جنگ تحمیلی را ارائه می‌دهد و صحت و سقم ادعای بیطرفی کویت را در قبال جنگ از ابعاد سیاسی - دیپلماتیک، اقتصادی، نظامی و تبلیغاتی بررسی می‌کند.

برکات سبز

مؤلف دفتر سیاسی سازمان عقیدتی سیاسی ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران.- تهران: ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی، دفتر سیاسی، (چاپ اول): 191.1369 ص.
کتابنامه: در پایان هر فصل.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: بخش اول: بعد اعتقادی - ارزشی؛ بخش دوم: بعد سیاسی - اجتماعی؛ بخش سوم: بعد نهادی - ساختاری؛ بخش چهارم: پیروزی ثمره مقاومت؛ ضمائم.
در این کتاب، ابتدا در مورد فلسفه‌ی جهاد و جنگ در اسلام صحبت شده است. سپس دستاوردهای ارزشمند حماسه‌ی بزرگ هشت سال مقاومت و پایداری ملت بزرگ ایران مورد بحث قرار گرفته است. در بسیاری از موارد، مطالب کتاب، مستند به سخنان و نوشته‌های ناظران و تحلیل کارشناسان خارجی است که از موضعی بیرونی به جنگ تحمیلی نگریسته‌اند و مجبور به اعتراف واقعیتها شده‌اند. این کتاب، جنبه‌ی تحلیلی داشته، می‌کوشد با ذکر مصداقها و مقایسه‌ی تاریخی و بحث مستند، دستاوردهای جنگ را نشان دهد. در پایان کتاب، مدارک بین‌المللی عهدنامه‌ی 1975 و مدارک بین‌المللی سایر عهدنامه‌های منعقده بین دولتهای ایران و عراق و نیز نامه‌های رئیس

[ صفحه 127]

جمهور وقت ایران، حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی و صدام حسین (رئیس جمهور عراق) آورده شده است.

بن بست انحرافات

نوشته شمس حائری.- تهران: سازمان انتشارات کیهان، (چاپ اول): 1373. شش، 178 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب، اعترافات «شمس حائری» درباره‌ی گروه منافقان است. نویسنده که خود مدتی عضو این گروه بود، به این وسیله قصد دارد ماهیت گروه منافقان را برملا سازد. او در کتاب خود به مسائلی چون جذب نیرو در داخل و خارج از کشور، دیدگاهها، احکام دین جدید! و خانه و خانواده و کودک از نگاه سازمان منافقین می‌پردازد. در صحفات ابتدایی کتاب سیر فعالیت منافقین در دوران انقلاب و جنگ به طور مختصر بیان شده و گفته شده که از سال 1363 گروه منافقین عملا در برابر دولت جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته‌اند. در بخشهایی از کتاب نیز اشاره‌هایی به جنگ ایران و عراق شده است. مثلا در بخشی از کتاب نوشته شده است که سازمان برای حفظ روحیه‌ی اعضای خود میهمانی‌هایی را برگزار می‌کرد که در آنها، زنان و مردان در کنار هم به لهو و لعب می‌پرداختند. در یکی از این میهمانی‌ها، اسرای جنگ تحمیلی را هم بردند تا روحیه این اسیران را تضعیف کنند.

پرونده محرمانه جنگ خلیج فارس

پیرسالینجر، اریک لوران؛ ترجمه محمود ریاضی.- تهران: خجسته، (چاپ اول): 350.1370 ص.- (تاریخ و سیاست؛ 1).
عنوان اصلی:Secret Dossier: The Hidden agenda Bbehind The Gulf War.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب درصدد تشریح توطئه‌ی استکبار جهانی برای سرنگونی حکومت صدام حسین است. نویسندگان، در این کتاب، ضمن اشاره به دسیسه‌هایی که در ابتدا موجبات جنگ عراق علیه ایران را فراهم آوردند، وقایعی را که محرک صدام در حمله به کویت بودند، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند. صدام پس از بدهکاری‌های فراوان در اثر جنگ ایران و عراق و تبدیل شدن به قدرت نظامی در منطقه، تصمیم گرفت تا بدهکاری‌های خود را نپردازد و پس از اخذ موافقت ضمنی سایر کشورهای منطقه و همپیمانانش - چون شوروی و فرانسه - اقدام به جنگ علیه کویت کرد. در پایان کتاب، یادداشت طارق عزیز به دبیر کل جامعه‌ی عرب، نامه‌ی وزیر امور خارجه‌ی عراق به دبیر کل سازمان ملل متحد به همراه نامه‌ی سرتیپ فهد احمدالفهد به شیخ سالم‌الصباح پس از ملاقات وی با دفتر مرکزی «سیا» در ضمیمه‌ی کتاب آمده است.

تاریخ دفاع مقدس ویژه دانشجویان سراسر کشور

مؤلف اسماعیل منصوری لاریجانی.- تهران: اسلیمی، (چاپ اول): 348.1380 ص.: مصور(بخش رنگی).
صفحه عنوان به انگلیسی:The History of Sacred Defence
کتابنامه: ص. [289] - 297؛ همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب با حمایت بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس چاپ شده است.

[ صفحه 128]

این کتاب به بررسی علل، اهداف و شرایط وقوع جنگ می‌پردازد. در این راستا، ضمن بررسی ریشه‌ی تاریخی اختلافات بین ایران و عراق، علل تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران و سرکردگی آمریکا، اوضاع سیاسی، اقتصادی و نظامی رژیم عراق و توسعه‌طلبی صدام را تشریح می‌کند. سپس اهداف تجاوز عراق به ایران را بیان می‌کند. در فصول بعد، پیشینیه‌ی تجاوز و آغاز تجاوز در 31 شهریور 1359 را تشریح کرده است. بخش مهم و گسترده‌ی این کتاب، به شرح سیاست دفاعی ایران پرداخته است (در فصل بعد با عنوان «دفع تجاوز»). در ادامه، قطعنامه‌ی 598 و مفاد بندهای ده‌گانه‌ی آن مورد بررسی و تحلیل دقیق قرار گرفته است. کتاب، شامل تصاویر سیاه و سفید و رنگی به همراه زیرنویسهای مربوطه است. در پایان کتاب نیز مکاتبات رؤسای جمهوری ایران و عراق ارائه می‌شود.

تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران

علی‌اکبر ولایتی.- تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 502.1376 ص.
کتاب «تاریخ سیاسی جنگ» در یازده فصل به تشریح چگونگی شروع جنگ، دلایل تاریخی و پیشینه‌ی اختلافات مرزی ایران و عراق پرداخته، سیر انعقاد عهدنامه‌های مختلف بین دو کشور را (از دوران حکومت عثمانی تا عهدنامه‌ی الجزایر) بررسی کرده، تحلیلی بر ادعاهای عراق برای شروع جنگ ارائه می‌دهد. فصل دوم که از شروع جنگ تا بازپس‌گیری خرمشهر را شامل می‌شود، به برخورد مراجع بین‌المللی - از جمله، شورای امنیت سازمان ملل متحد، سازمان کنفرانس اسلامی، کمیته‌های حسن نیت (که به ایران سفر می‌کردند) و اجلاس وزرای خارجه‌ی جنبش عدم تعهد - با موضوع جنگ می‌پردازد. فصول بعدی به فتح خرمشهر و تأثیرات منطقه‌ای و بین‌المللی آن، جریانات بین فتح خرمشهر تا فاجعه حلبچه و قعطنامه‌ی 598 و چگونگی شکل‌گیری آن، چگونگی و دلایل پذیرش آن از طرف ایران، گفتگوهای صلح بین ایران و دبیر کل سازمان ملل و طرف عراقی، جو حاکم بر گفتگوها، تبادل نامه بین رؤسای جمهور دو کشور و اجرای قطعنامه و جریان عادی‌سازی روابط دو کشور تا زمان اشغال کویت توسط عراق می‌پردازد.

تجاوز عراق به ایران و موضعگیری سازمان ملل متحد

نوشته نسرین مصفا، مسعود طارم سری، عبدالرحمن عالم و بهرام مستقیمی؛ زیر نظر جمشید ممتاز.- [تهران]: دانشگاه تهران، مرکز مطالعات عالی بین‌المللی (چاپ اول): 1366. نه، ب، 165 ص.
پشت جلد به انگلیسی:Aggression Against Iran and the United Nations Position.
کتابنامه: ص. [156]- 165، همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
بنابر مقدمه کتاب، پژوهشگران این کتاب، سعی کرده‌اند حقایق جنگ ایران و عراق را با ارائه‌ی اسناد متعدد، در نهایت دقت و رعایت بیطرفی، نشان دهند. موضوع کلی کتاب، بررسی حقوقی توجیهات عراق برای تهاجم به ایران، شناخت ماهیت تهاجم عراق و بررسی عملکرد سازمان ملل متحد در قبال تجاوز عراق به ایران است. کتاب، در دو فصل تنظیم شده است: فصل اول به بررسی زمینه‌ها و شناخت ماهیت تهاجم عراق و فصل دوم به موضع‌گیری سازمان ملل متحد در قبال تجاوز عراق به ایران، عملکرد شورای امنیت، اقدام مجمع عمومی، فعالیت‌های دبیر کل سازمان ملل متحد و اثر نادیده گرفتن تجاوز عراق بر فعالیت‌های سازمان متت متحد تا سال 1365 پرداخته است.

[ صفحه 129]


تجاوز عراق، خیانت خودی، حمایت بیگانه

هوشنگ طالع.- رشت: سمرقند، (چاپ اول): 1380.
186 ص.: مصور: نقشه، جدول، نمونه.
شمارگان: 2000 نسخه.
فهرست منابع به صورت پانویس و در پایان هر گفتار.
این کتاب، در هفت گفتار، ریشه‌های تجاوز عراق به ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد. گفتار نخست، «حکومت‌زاده‌ی استعمار»، زایش تا مرگ رژیم شاهنشاهی و کودتای قاسم البکر تا استقرار حکومت بعث را مورد بررسی قرار داده است. گفتار دوم، «ریشه‌های اختلاف و قراردادهای مرزی در غرب ایران زمین،»، شامل دو بخش است: بخش قراردادهای مرزی ایران و عثمانی تا پایان دوران قاجاریان، و بخش قراردادهای مرزی ایران و عراق. گفتار سوم، چگونگی آماده شدن دولت عراق برای یورش نظامی به ایران؛ گفتار چهارم اقدامهای دشمنانه‌ی عراق در ایجاد بحران، تشدید آن و زمینه‌سازی برای اقدامهای نظامی؛ گفتار پنجم، نبرد در جبهه‌های نظامی و توضیح چگونگی درهم شکستن حصر آبادان، آزادسازی شهر بستان، آزادسازی گلوگاه خوزستان، عملیات غرب کارون، عملیات فکه، عملیات آزادسازی خرمشهر و بیرون راندن ارتش عراق از خاک ایران و گفتار ششم، «جنگ در جبهه‌ی سیاسی و تبلیغاتی» است. «تجاوز دولت عراق در رابطه با حقوق بین‌الملل» موضوع گفتار آخر است. در انتهای کتاب، هفده پیوست مربوط به معاهده‌ها و عهدنامه‌ها و صورت جلسات و... دولت ایران و شش نقشه از عملیات مختلف آمده است.

تحلیل اجمالی از جنگ تحمیلی

تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 48.1363 ص.
آنچه در این کتاب می‌خوانیم، بحثهایی است پیرامون: «برکات جنگ؛ نقش مردم؛ مواضع برخی گروههای سیاسی [سازمان پیکار، مجاهدین خلق، حزب رنجبران، جنبش مسلمانان مبارز، سازمان چریکهای فدایی خلق (اکثریت و اقلیت) و حزب توده‌ی ایران] در قبال جنگ تحمیلی؛ جنگ در بعد جهانی؛ غرب و حمایت نظامی از صدام؛ عراق و رژیمهای مرتجع منطقه و استراتژی آمریکا، شوروی، فرانسه، اسرائیل، سازمان ملل، غیرمتعهدها و کنفرانسهای اسلامی در جنگ تحمیلی».

تحلیلی بر جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران (جلد 1)

دفتر حقوقی وزارت امور خارجه.- تهران: وزارت امور خارجه، دفتر حقوقی، (چاپ اول): 1361.
178 ص.: مصور، نقشه (تاشده)، عکس.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: پیشگفتار؛ مقدمه؛ فصل اول: توسل به زور توسط رژیم عراق عملی غیرقابل توجیه؛ فصل 2. توسل به زور و نقض حقوق بین‌الملل؛ فصل 3. تجاوز و دفاع مشروع از نظر حقوق بین‌الملل؛ فصل 4. مسئولیت رژیم عراق؛ ضمائم و نقشه.
این کتاب، تحلیلی بر جنگ تحمیلی است که توسط دفتر حقوقی وزارت امور خارجه انجام شده است. در فصل اول به حسن نیت ایران در اجرای معاهده‌ی 1975، آمادگی عراق برای توسل به زور و فسخ یک جانبه‌ی این معاهده و سایر سوابق مربوط به اختلافات مرزی ایران و عراق پرداخته شده است. در فصل دوم، بی‌اعتنایی عراق به مقررات بین‌المللی و تجاوز به ایران و انگیزه‌ی این تجاوز، در فصل سوم، تجاوز و توسعه‌طلبی ذاتی حزب بعث عراق،طرح تجزیه‌ی ایران و دعاوی بی‌اساس رژیم صدام مطرح شده است. در فصل چهار نیز مسایل مربوط به دفاع مشروع و حق ایران در مقابله با تجاوزگری‌های رژیم عراق و مسایل متفرقه و گوناگون در مورد مسؤولیت‌های رژیم صدام در

[ صفحه 130]

جنگ تجاوزکارانه علیه جمهوری اسلامی ایران و همچنین جبران خسارتهای ناشی از تجاوز - با بررسی مقررات بین‌الملل - مورد تحلیل قرار گرفته است.

تحلیلی بر جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران (جلد 2)

اداره کل امور حقوقی وزارت امور خارجه.- تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1373.
[245] ص.: مصور، (بخش رنگی)، نقشه، جدول، نمونه، عکس، نمودار.
در جلد اول کتاب «تحلیلی بر جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران»، بی‌اعتنایی رژیم عراق نسبت به اصول و مقررات حقوق بین‌الملل درباره‌ی حل مسالمت‌آمیز اختلافات بین‌المللی و تحریم توسل به زور و فسخ عهدنامه‌ی 1975 - با ذکر شواهد و اسناد - تشریح شده است. در جلد دوم،موارد نقض حقوق و مقررات بین‌المللی توسط عراق (ناشی از ادامه‌ی تجاوز) با توجه به مقررات و قوانین بین‌المللی تشریح، و مسؤولیت جامعه‌ی بین‌المللی و نیز دولتهای جهان در قبال این اقدامات ضد بشری به طور مشخص خاطرنشان شده است. همچنین اقدامات جمهوری اسلامی ایران در برابر هر یک از موارد مذکور و مطابقت داشتن این اقدامات با مقررات بین‌المللی بیان شده است. انگیزه‌ی تدوین این جلد، «نشان دادن ابعاد گسترده‌ی تأثیر کمی و کیفی اعمال جنایت‌آمیز رژیم عراق بر صلح و بشریت و علوم انطباق این اعمال با موازین حقوق بین‌الملل و تبیین ضرورت محکومیت این اعمال از سوی سازمانها و مجامع مسؤول» ذکر شده است.

تحولات یکساله جنگ تحمیلی در مطبوعات جهان (شهریور 1363 - شهریور 1364)

تهیه و تدوین روابط عمومی فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، واحد تبلیغات و انتشارات، 68.1364 ص.
شمارگان:
ویژه‌نامه گزیده مطبوعات جهان.
این کتاب به مناسبت پنجمین سالگرد جنگ تحمیلی تهیه شده و حاوی مقالات مختلفی است که (در فاصله‌ی زمانی بین شهریور 1363 تا شهریور 1364) در پاره‌ای از نشریات خارجی پیرامون عراق و جنگ تحمیلی این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران، به رشته تحریر درآمده است. مطالب این کتاب، خواننده را از محورهای سیاسی و تبلیغاتی و روانی و سیر جهت‌گیری‌های نشریات خارجی بین‌المللی (که غالبا آیینه‌ی نظرات سیاستهای حاکم بر آنهاست، مطلع می‌سازد. «کمک واشنگتن به بقای صدام، پیامد جنگ خلیج‌فارس، پیروزی یا جنگ مستمر، کارخانه‌ی گاز عصبی عراق، ریشه‌های جنگ ایران و عراق، ایران در جنگ و عراق: اقتصاد نفتی» و چند مقاله‌ی دیگر همراه با نام نشریه و کشور مربوطه در این کتاب به چاپ رسیده‌اند.

تروریسم ضد مردمی: بحثی پیرامون ماهیت و اهداف حرکت مسلحانه منافقین

دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دفتر سیاسی، 1361.
335 ص.: مصور، نمونه.
شمارگان: 100000 نسخه.
این کتاب درباره‌ی سازمان مجاهدین خلق است، نویسنده در این کتاب سعی کرده تا با نشان دادن مدارکی در خصوص همکاری‌های سازمان و بنی‌صدر (بخصوص در زمان فرماندهی کل قوا)، توطئه‌های پنهانی را - که در

[ صفحه 131]

زمان جنگ صورت گرفته بود - آشکار سازد. این همکاری‌ها به خصوص برای تعضیف روحیه‌ی ارتش و سپاه انجام می‌شد. ارزیابیهای نادرست سازمان منافقین از موقعیت بنی‌صدر در حاکمیت و نیز در مواجهه با حزب دمکرات کردستان، سازمان پیکار و بازتابهای آن که منجر به از دست دادن پایگاههای مردمی گردید، از جمله مطالب دیگر این کتاب هستند. نمونه‌هایی از مقاله‌ها و اعترافات منافقین در نشریات سازمان و نشریات دیگر ارائه شده است.

توطئه‌های استکبار جهانی برای مقابله با انقلاب اسلامی

رضا فتح‌آبادی.- تهران: یاسر، (چاپ اول): 232.1369 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب به بررسی وحشت قدرتهای شرق و غرب از انقلاب اسلامی ایران، و روشها و حربه‌هایی می‌پردازد که آمریکا برای شکست انقلاب اسلامی و سقوط نظام به آنها متوسل شده است. «ترور، جنگ روانی و ترویج شایعه، تجزیه‌طلبی و تشکیل حکومتهای خودمختار، تفرقه‌افکنی، تحریک و ترویج ناسیونالیسم و ملی‌گرایی، توطئه‌های گروهکها، کودتای آمریکایی پایگاه نوژه، محاصره‌ی اقتصادی و حمله‌ی نظامی آمریکا، مأموریت بنی‌صدر و سازمان منافقین و... سرانجام نیز تحمیل جنگ به عنوان یکی از بهترین راه‌های مقابله با انقلاب» مطالبی است که در این کتاب مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. نویسنده در پایان بررسی، اعتراف قدرتهای استعماری به شکست‌ناپذیری انقلاب اسلامی را به عنوان نتیجه‌گیری مطرح کرده است.

جمهوری وحشت: سیاست عراق امروز

سمیر الخلیل؛ ترجمه احمد تدین.- تهران: طرح نو، 472.1370 ص.
عنوان اصلی: جمهوریه الخوف عراق صدام.
عنوان به انگلیسی:Republic of fear : The Politics of Modern Iraq
کتابنامه در پایان هر فصل.
به گفته‌ی نویسنده (که مقیم آمریکا است و با نام مستعار می‌نویسد) این کتاب «پژوهش درباره‌ی معنای حزب بعث است و تنها به جنبه‌ی تاریخی استقرار آن... نمی‌پردازد». نویسنده به روش وقایع‌نگاری، به «نحوه‌ی زمینه‌سازی حکومت بعث در دوران پادشاهی خاندان هاشمی پرداخته، از روی کار آمدن و ماهیت رژیم بعث، و ایدئولوژی حاکم بر آن، رهبری صدام، پیدایش و تحول دستگاههای خشونت و رعب و وحشت، روش برخورد با اقلیتهای قومی، زبانی و دینی، ضرورت تراشیدن دشمن خطرناک خارجی (که به بهانه مبارزه با آن، مخالفان داخلی را با نام ستون پنجم اجنبی سرکوب کنند) و...» به تفصیل سخن می‌گوید. دلایل متجاوز بودن عراق در جنگ با ایران، زمینه‌سازی جهت حمله به ایران، حمله و آغاز جنگی که بنا به تفکر صدام می‌بایست ظرف دو هفته پایان گیرد و عراق به اهداف خود برسد، تحلیل اقتصادی و نظامی جنگ ایران و عراق و نحوه‌ی رهبری صدام، کاربرد سلاحهای مختلف و بسیاری مطالب دیگر، در بخش پایانی کتاب تحت عنوان «فاجعه‌ی پایانی» (از صفحه‌ی 403 به بعد) آمده است.

جنایات رژیم بعث عراق

عبدالامیر فولادزاده.- [بی‌جا]: دفتر تبلیغات رانده‌شدگان عراقی، (چاپ اول): 242.1369 ص.
کتاب، پس از شرح تاریخ و جغرافیای سرزمین عراق به بحث پیرامون اوضاع داخلی عراق پرداخته و سپس،

[ صفحه 132]

ارتباط رژیم عراق با استکبار جهانی را توضیح داده است. درباره‌ی حزب سوسیالیست بعث، حکومت احمد حسن‌البکر و صدام حسین تکریتی، اهانت به آیت‌الله حکیم، دستگیری و تبعید آیت‌الله سید حسن شیرازی، آواره کردن و کشتار مسلمانان عراق، تبعید آیت‌الله خمینی از عراق، قیام خونین بیستم صفر، اعدام آیت‌الله صدر و خواهرش بنت‌الهدی و ترور آیت‌الله سید حسن شیرازی در بیروت» توضیحاتی داده شده است. یک مبحث از کتاب نیز به جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران اختصاص داده شده است. برای تهیه‌ی مطالب کتاب از روزنامه‌های داخلی و خارجی و کتابهای مختلف استفاده شده است.

جنگ ایران و عراق

عبدالمجید تراب زمزمی؛ ترجمه مژگان نژند.- تهران: نشر سفیر، (چاپ اول): 357.1368 ص.: نقشه، جدول.
کتابنامه.
شمارگان: 4000 نسخه.
کتاب «جنگ ایران و عراق» کتابی تحقیقی و نسبتا مستند درباره‌ی برخی از مباحث اساسی جنگ تحمیلی ایران و عراق است و در چهار بخش با عناوین «چه وقت؟، چه کسی؟، چگونه؟، چرا؟» تنظیم شده است. نویسنده در این کتاب، با استناد به مدارک و اسناد ارائه شده از سوی هر دو طرف در جریان جنگ تحمیلی (و حتی قبل از آن)، برای کشف تاریخ واقعی شروع جنگ، تعیین مهاجم، جنایات انجام گرفته، منشأ اختلافات، نقش دولتهای دیگر و امکانات آنها در ایفای نقش به سود هر یک از دو طرف کوشیده است. وقایع تا سال پنجم جنگ مورد بررسی قرار گرفته است. این کتاب را آقای عبدالمجید تراب زمزمی (استاد دانشگاه «لوزان» پاریس) در سال پنجم جنگ تحمیلی نوشته و خانم «مژگان نژند» ترجمه و به حضرت امام خمینی (ره) تقدیم کرده است.

جنگ ایران و عراق به انضمام تاریخ معاصر عراق و روابط با ایران (از 1922 میلادی تا امروز)

اسکندر دلدم.- تهران: اقبال، 109.1362 ص.، 11 ص.: مصور، عکس، نقشه، نمونه.
این کتاب در سال 1359 نیز توسط انتشارات عطایی در 134 صفحه منتشر شده است. این کتاب، کوششی است در جهت ارائه‌ی تاریخچه‌ی روابط دو کشور و فراز و نشیب‌های آن از زمان عقد قرارداد 1914 - 1913 میلادی (معروف به قرارداد قسطنطنیه) تا زمان عقد قرارداد 1975 در الجزیره، و با بررسی مستند این روابط، با ذکر اسناد و مدارک مستند، سعی کرده است سوابق اختلافات مرزی و ارضی دو کشور را به خواننده ارائه دهد.. «علل بروز فعل و انفعالات سیاسی و اسرار کودتاهای پی‌درپی در یک دوره‌ی نسبتا طولانی در عراق و چگونگی تبلیغ ایدئولوژی بعث و تشکیل حزب بعث توسط میشل عفلق (مسیحی یونانی الاصل)» و «مقابله‌ی رژیم بعثی عراق با انقلاب اسلامی و متعاقبا اتخاذ رویه‌ی خصمانه در برابر جمهوری اسلامی و بهانه‌جویی‌های مکرر برای تهاجم نظامی به ایران با هدف سرنگونی رژیم ایران و تجزیه مناطقی از ایران (که نقشه‌های آن از قبل آماده چاپ و توزیع شده بود) از بخشهای دیگر کتاب حاضر هستند.

جنگ با انقلاب، بررسی زمینه‌های تجاوز رژیم عراق علیه ایران

تهران: [بی‌نا]، (چاپ اول): 114.1360 ص.: نقشه، جدول.
کتابنامه به صورت زیرنویس.

[ صفحه 133]

شمارگان: ذکر نشده است.
بدون شک «پیروزی انقلاب اسلامی، انگیزه‌ی اصلی رژیم بعثی عراق برای حمله به ایران اسلامی بوده است. در فصل اول این کتاب (که تحت عنوان فوق نوشته شده است) ضمن بیان مختصری از سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه، بهانه‌های بی‌اساس عراق در مورد حمله به ایران مطرح شده است. نویسنده، در این کتاب، ضمن بررسی پیشینه‌ی روابط مرزی ایران و عراق و لغو یک جانبه‌ی عهدنامه‌ی 1975 توسط عراق، نشان داده است که وزارت امور خارجه ایران در تمام مراحل، سیاست حسن همجواری را پیش گرفته است و نسبت به رد ادعاهای مغرضانه‌ی عراق از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است. همچنین با ارائه‌ی اسناد و مدارک، نقض حقوق بین‌المللی انسانی در جنگ توسط رژیم عراق اثبات شده است. در ضمیمه‌ی اول، تجاوزات عراق به حریم جمهوری اسلامی ایران پیش از آغاز جنگ و موارد اعتراض ایران جمع‌آوری شده و تحلیل کوتاهی نیز از آنها به عمل آمده است. ضمیمه‌ی دوم، 425 مورد تجاوزات عراق علیه ایران را، در فاصله‌ی چهار ماه قبل از شروع جنگ، فهرست‌وار ارائه کرده است.

جنگ؛ بازیابی ثبات: بررسی تحولات سیاسی از 1359 تا 1361

محمد درودیان؛ ویرایش محتوایی بهاءالدین شیخ‌الاسلامی؛ ویرایش نهایی مهدی انصاری.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، (چاپ اول): 1378.
263 ص.: جدول، نقشه. - (تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق؛ ج. 2).
طراح روی جلد: سیامک فرشچی.
عنوان پشت جلد و مقدمه به انگلیسی:Analysis of Iraq War, Second Volume: The War؛
Regaining stability
شمارگان: 3000 نسخه.
این مجلد، جلد دوم از یک مجموعه‌ی پنج جلدی است و به تشریح ابعاد و ویژگی‌های هجوم سراسری عراق به خاک ایران و علل توقف ارتش عراق، بحران سیاسی داخلی در ایران طی سالهای 1359 تا 1361، آغاز تحول در جنگ، آزادسازی مناطق اشغالی، نگرانی آمریکا و اتخاذ استراتژی جدید در منطقه و همچنین راه‌حلهای پیش‌روی جمهوری اسلامی ایران درباره‌ی جنگ (پس از فتح خرمشهر)، پرداخته است. مطالبی در خصوص عملیات و نتایج حاصله (از نظر موقعیت منطقه و وضعیت دشمن) ارائه شده است. در پایان نیز فهرست راهنما (اعلام، اشخاص، اماکن، سازمانها و...) همراه با فهرستی از نقشه‌های هجوم عراق و عملیاتهای مورد بحث کتاب با زیرنویس به چاپ رسیده است.

جنگ پست مدرن: سیاست نوین درگیری

کریس هیبلزگری؛ [ترجمه] احمدرضا تقاء؛ ویرایش علیرضا فرشچی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد، دوره عالی جنگ، (چاپ اول): 1381.
بیست و یک، 635 ص.: مصور، عکس. - (فرهنگ و مطالعات نظامی؛ 9).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Postmodern War: The new politics of conflict
طراح روی جلد: سیامک فرشچی.
شمارگان: 3000 نسخه.
جنگ پست مدرن راهی است برای ترکیب‌بندی و پیکرسازی قدرت از طریق فن‌آوری و جنگ از راه دور، و کتاب حاضر به بررسی این پدیده می‌پردازد. کتاب شامل سیزده فصل است. از جمله مطالب کتاب، موارد زیر است:

[ صفحه 134]

خاورمیانه و جنگ؛ پشتیبانی آمریکا از حمله‌ی عراق به ایران؛ چرا صدام ماند؟؛ درخواست ژانرالهای آمریکایی مبنی بر استفاده از تسلیحات هسته‌ای علیه عراق؛ جنگ خلیج‌فارس؛ نخستین جنگ عصر فضا؛ آمار تلفات انسانی عراق در جنگ خلیج‌فارس؛ حمله به هواپیمای مسافربری ایران؛ آمریکا و قصد تحریک ایران به حمله؛ تصورات خطا و قضاوتهای ناصواب در رابطه با پرواز 655 جمهوری اسلامی ایران؛ توهم فرمانده و خدمه‌ی ناو وینسنس؛ برخی وجوه جنگ خلیج‌فارس با جنگ ویتنام؛ ویژگی‌های نوین جنگ پست مدرن؛ جنگ پست مدرن؛ مسأله‌ای سیاسی؛ و...

جنگ تحمیلی، ارمغان شوم قدرت‌های شیطانی

واحد سیاسی سازمان تبلیغات اسلامی.- تهران: ستاد بزرگداشت پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، 95.1362 ص.
این کتاب، گذری بر حوادث سه سال و نیم از جنگ تحمیلی دارد. این کتاب به تفسیر حقایق در جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد و سعی در روشن کردن انگیزه‌ی واقعی عراق برای شروع جنگ و اهداف نهایی آن دارد. نویسنده سعی کرده است ریشه‌های تاریخی جنگ تحمیلی، ارتباط جنگ با قدرتهای استکباری، مواضع رژیمهای عربی در قبال جنگ، میزان احترام به قوانین و قراردادهای بین‌المللی و میزان رعایت قوانین در جنگ، تلاشهای سیاسی برای تحمیل صلح و اهداف واقعی این تلاشها، پیامدها و ره‌آوردهای جنگ و... را مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار دهد. کتاب مطالب فوق را در هفت قسمت مجزا به قرار زیر، ارائه نموده است: 1- جنگ و ریشه‌ی اختلافات؛ 2- جنگ و حمایتهای استکباری؛ 3- جنگ و ارتباط رژیم بعثی با ناتو و ورشو؛ 4- جنگ و رژیمهای وابسته‌ی عربی؛ 5- جنگ و معاهدات بین‌المللی؛ 6- جنگ و تلاش برای تحمیل صلح؛ 7- جنگ و پیامدها در ایران، در عراق و در سطح بین‌المللی.

جنگ تحمیلی در تحلیل گروهک‌ها

تهیه‌کننده اداره تحقیقات و بررسی‌های سیاسی.- تهران: وزارت ارشاد اسلامی، اداره کل تبلیغات و انتشارات، 226.1364 ص.
در این کتاب، مواضع و دیدگاههای گروههای سیاسی و احزاب - شامل گروهکهای مجاهدین خلق، پیکار، چریکهای فدایی خلق (اقلیت)، حزب توده، فداییان خلق (اکثریت) و حزب رنجبران - بررسی شده و تحلیلهایی که این گروهکها (بعضا با دیدگاههای متفاوت اما در نهایت، با نتیجه‌ی یکسان) در زمینه‌ی جنگ تحمیلی عرضه داشته‌اند، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. در این تحقیق، محورهای اساسی بررسی مواضع هر یک از گروهکها در مورد ماهیت جنگ و مشکلات ناشی از جنگ، پیروزی‌های مهم سپاهیان اسلام و نیروهای شرکت کننده در جنگ، عملکرد گروهکها در جبهه و نحوه‌ی پایان دادن به جنگ مورد بررسی قرار گرفته است و تاریخچه‌ی بسیار کوتاهی از نحوه‌ی تشکیل هر یک از گروهکها داده شده است و چون بنای تحقیق، اختصار و پرهیز از تکرار بوده است. در مواردی که مشابهت وجود داشته، صرفا در یک مورد توضیح داده شده و در باقی موارد به اشاراتی اکتفا شده است. از نظر سندیت نیز با توجه به عدم دسترسی به مدارک عمده و دست اول، بیشتر از نشریات این گروهکها استفاده شده است.

جنگ تحمیلی: مجموعه مقالات

منوچهر محمدی، محمدباقر حشمت‌زاده، حسین اردستانی، مجید مختاری، حسین یکتا، غلامرضا ثانی‌نژاد.- تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد، 253.1373 ص. جدول.
کتابنامه در پایان هر مقاله.
شمارگان: 3000 نسخه.

[ صفحه 135]

کتاب حاضر، مجموعه‌ی مقالاتی است که ابتدا در فصلنامه‌ی بررسیهای نظامی و سایر نشریات تحقیقاتی دانشکده‌ی فرماندهی و ستاد چاپ شده‌اند. مقاله‌ی اول «علل و عوامل بروز جنگ تحمیلی» (از دکتر منوچهر محمدی) علل و عواملی را که در تهاجمات رژیم عراق برای آغاز جنگ مدنظر بوده و در تصمیم رئیس‌جمهور این کشور نقش اساسی داشته است، بررسی و ارزیابی می‌کند. در مقاله‌ی «جنگ تحمیلی و نفت» (از دکتر محمدباقر حشمت‌زاده)، ارتباط نفت با ریشه‌های جنگ مورد بحث قرار گرفته است. به نظر نویسنده، از زمان وابستگی تولید اقتصادی و صنعتی غرب به نفت، تأمین نفت، بخش مهمی از استراتژی امنیت ملی کشورهای غربی شد و استقرار نظام اسلامی در ایران (که از اعضای مؤسس اوپک و بزرگترین و قدرتمندترین کشور منطقه‌ی نفت‌خیز خلیج‌فارس بود)، امنیت انرژی و اقتصادی غربیها را به خطر انداخت، مقالات دیگر این مجموعه عبارتند از: «برخی ارزش‌ها و ثمرات جنگ تحمیلی (از حسین اردستانی)؛ موانع قدرتهای بزرگ و جنگ ایران و عراق و موقعیت بین‌المللی پایان جنگ (از حسین یکتا) و ریشه‌یابی تهاجم عراق به ایران (از غلامرضا ثانی‌نژاد)».

جنگ خلیج فارس در اسناد محرمانه

پیرسالینجر، اریک لوران؛ مترجم: هوشنگ لاهوتی.- تهران: شرکت انتشاراتی پاژنگ، 214،1370 ص.
عنوان اصلی: Guerre de golf, le dossier secret
کتابنامه به صورت زیرنویس.
این کتاب همچنین تحت عنوان پرونده‌ی محرمانه‌ی جنگ خلیج‌فارس با ترجمه‌ی محمود ریاضی توسط انتشارات خجسته در همین سال منتشر شده است.
در این کتاب، ضمن نقل حوادث و رویدادهای مهم بحران خلیج‌فارس، روند آن، از ابتدای پیدایش، از جهات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. علل و انگیزه‌های متفاوت - و نیز بحث و گفتگوها - به زبانی ساده حکایت شده، حاوی نکات جالب و درخور توجه است. در این کتاب کرارا به نقش پنهانی قدرتهای بزرگ در کاربرد «فریب و نیرنگ» اشاره و از اختلافات عمیق میان «کشورهای برادر عرب» پرده برداشته شده است. از لابه‌لای نوشته‌های این کتاب، حقانیت ایران - چه در جنگ ایران و عراق و چه در بحران خلیج‌فارس - کاملا مشهود است. کتاب دارای هشت فصل است که عناوین خاصی ندارند. در پایان هم نتیجه‌گیری کلی از مطالب کتاب بیان شده است.

جنگ جنگ تا پیروزی: تحلیلی بر جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

تهران: سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران، 1362، [4].142 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: مقدمه؛ هدف و انگیزه جنگ در اسلام؛ مسیری از جنگ از ابتدا تاکنون؛ پیامدها و دستاوردهای پربرکت جنگ؛ بررسی وضعیت فعلی جنگ؛ بررسی مواضع شرق و غرب در ارتباط با جنگ؛ عوامل پیشبرد پیروزمندانه جنگ.
این کتاب، مبین نظرات سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی در مورد جنگ، در سه سال اول جنگ است. به نظر نویسنده، ایران برای ابرقدرتها یک مسأله‌ی غیرقابل هضم بود؛ به همین دلیل، در ابتدا حوادثی مانند کردستان را ایجاد کردند و سرانجام جنگ با عراق را، با حمایت نظامی و تبلیغاتی خود، به ایران تحمیل کردند. بنا به نظر نویسنده، با توجه به اوضاع اقتصادی نابسامان ایران در زمان شاه، و برنامه‌های اقتصادی و سیاسی نامناسب بنی‌صدر، دشمن فکر می‌کرد به راحتی بر ایران تسلط خواهد یافت. کتاب، جنگ را به سه مرحله‌ی «پیشگیری (از شروع جنگ تا سقوط بنی‌صدر)، تثبیت (از فراز بنی‌صدر تا سرکوب منافقین) و دفاع تهاجمی (سه ماه بعد از

[ صفحه 136]

بنی‌صدر)» تقسیم کرده است. ابعاد مختلف بعضی از عملیاتها - مانند ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، مطلع‌الفجر و محمد رسول‌الله (ص) - و پیامدها، دستاوردها و برکات جنگ در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی نیز بررسی شده است.

جنگ در خلیج فارس از دیدگاه کمیته روابط خارجی سنای آمریکا

تهران: [بی‌نا، بی‌تا].
74 ص.: جدول.
در زمانی که مسؤولان جمهوری اسلامی اعلام کردند تنگه هرمز را خواهند بست، استکبار جهانی حیات خود را در خطر دید و سعی کرد ضمن تجهیز خود در مقابل این خطر، اثرات چنین مسأله‌ای را ارزیابی کند. از این‌رو هیأتی به منطقه‌ی خلیج‌فارس اعزام شد تا وضعیت نظامی، سیاسی و اقتصادی منطقه را مورد ارزیابی قرار دهند. اعضای این هیأت دیدارهای زیادی انجام دادند و طبق ادعای خودشان، در کشورهای منطقه با مقاماتی در سطح وزیر ملاقات داشتند و پس از آن، نتایج را به کنگره‌ی آمریکا ارائه نمودند. کتاب حاضر ترجمه‌ی کامل گزارش رسمی این هیأت است و مطالعه‌ی آن باعث آشنایی هر چه بیشتر با دیدگاههای غرب - خصوصا آمریکا - می‌شود. پنج فصل اصلی در این کتاب ملاحظه می‌شود. فصل اول: سابقه تاریخی. فصل دوم: سیاست ایالات متحده در خلیج‌فارس. فصل سوم: موقعیت نظامی (این فصل توان نظامی عراق و ایران را در زمان مورد نظر، با ارائه‌ی جدولهایی نشان می‌دهد). فصل چهارم: دورنماهای سیاسی فصل پنجم: ارزیابی انرژی.

جنگ روانی

نویسنده حسین متفکر.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی فقیه، اداره روابط عمومی و انتشارات، (چاپ اول) 330.1381 ص.
طراح روی جلد: امیر خلیلی‌فرد.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در هشت فصل، برای آشنایی با پدیده‌ی جنگ روانی - که امروزه بخش مهمی از فعالیت‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی و تبلیغاتی کشورهای استعماری و استکباری است - تهیه و تدوین شده است. مطالب کتاب شامل موارد زیر است: «فصل اول: مقدمه و کلیات؛ فصل دوم: تاریخچه‌ی پیدایش و تحولات جنگ روانی از عصر باستان تا دوره‌ی معاصر، دیدگاههای کلی، عوامل مؤثر در جنگ روانی و مبانی روان‌شناختی آن؛ فصل سوم: اهداف رفتاری جنگ روانی؛ فصل چهارم: دیدگاههای اسلام درباره جنگ روانی؛ فصل پنجم: ماهیت عملیات روانی و فرق آن با جنگ سیاسی؛ فصل ششم: شیوه‌های اعمال جنگ روانی؛ فصل هفتم: سیستمها، ابزارها و امکانات جنگ روانی و فصل هشتم: جایگاه جنگ روانی در جنگها». در مآخذ و متن کتاب، مطالبی در ارتباط با دفاع مقدس و جنگ روانی ارائه شده است؛ مانند «سعی در نشان دادن جنگ ایران و عراق به مثابه نبرد بین رژیم سنی عربی با شیعیان ایران و...».

جنگ روانی و تبلیغات: مفاهیم و کارکردها

مؤلف محمد شیرازی.- [ویرایش دوم با تصحیح و اضافات].- تهران: همایش علمی بررسی نقش تبلیغات در جنگ، دبیرخانه، (چاپ دوم): 303.1380 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب به جنگ روانی و نقش و تأثیر تبلیغات در جنگ در شش فصل به قرار زیر پرداخته است: فصل 1:

[ صفحه 137]

مفهوم، تعریف، انواع و اهداف جنگهای روانی؛ فصل 2: روشها و تاکتیکهای جنگ روانی، عملیات ضد جنگ روانی، نقاط آسیب‌پذیر و ویژگی‌های متخصصان و مجریان جنگهای روانی؛ فصل 3: شناخت و اطلاعات و جایگاه آنها در جنگ روانی، افکار عمومی تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز در جنگ روانی؛ فصل 4: تبلیغات، ابزار و وسایل جنگ روانی، تعریف، انواع، اهداف و روشهای تبلیغات؛ فصل 5: شایعه، حربه‌ای در جنگ روانی، اصول و قوانین حاکم بر شایعات، عوامل مؤثر در ترویج و راههای مقابله با شایعات؛ فصل 6: جنگ روانی در صدر اسلام. در مواردی، مصداق و مقایسه‌ی مطالب ذکر شده با جنگهای معاصر و دفاع مقدس به انضمام آیات و روایاتی از ائمه اطهار (ع) و بیانات حضرت امام (ره) و دیگر بزرگان، در این راستا ارائه شده است.

جنگ عراق و ایران

عبدالحلیم ابوغزاله؛ مترجم نادر نوروزشاد؛ ویرایش ادبی گودرز نوروز.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، (چاپ اول): 1380.
376 ص.: جدول.- (جنگ ایران و عراق از نگاه دیگران؛ ج. 2)؛
طراح روی جلد: سیامک فرشچی.
عنوان اصلی: الحرب العراقیه الایرانیه.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Iraq and Iraq War
شمارگان: 3000 نسخه.
نویسنده‌ی این کتاب، وزیر دفاع وقت مصر، با یک دید تحلیلی به توصیف و شرح وقایع جنگ ایران و عراق می‌پردازد. از جمله مطالب کتاب، موارد زیر است: «مواضع جهانی قبل از جنگ (مواضع نظامی کشورهای جهان، استراتژی ابرقدرتها: در قبال خاورمیانه و خلیج‌فارس)؛ ریشه‌های اختلاف بین عراق و ایران؛ عوامل مؤثر در سیر جنگ؛ وضعیت صحنه‌ی عملیات (جبهه‌های جنوبی، میانی و شمالی)، اهداف سیاسی - نظامی عراق؛ ادامه‌ی حملات ایران در اوایل سال 1983 (حملات ایران علیه «ضد انقلاب»، عملیات والفجر سه، جنگ در خلیج‌فارس، تهدید ایران علیه کشتیرانی نفتی، عملیاتهای والفجر چهار و پنج و شش و عملیات خیبر و نتایج و آثار آن)؛ جنگ فرسایشی؛ آخرین حمله‌ی 1986 - 1987؛ ادامه‌ی جنگ فرسایشی؛ هجوم عراق، دخالت غرب و...».

جنگ و تجاوز جبهه امپریالیستی علیه انقلاب اسلامی

دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 157.1360 ص.
شمارگان: 10000 نسخه.
این کتاب، مجموعه مقالات منتشر نشده‌ی دفتر سیاسی سپاه می‌باشد.
اهداف، انگیزه‌ها، مواضع و تبعاتی که جنگ ایران و عراق برای امپریالیسم جهانی داشت، در این کتاب بررسی شده است. بنا بر تحلیل نویسنده، ایران به عنوان «یک پایگاه جاسوسی، بزرگترین صادرکننده‌ی نفت، سدی در مقابل نفوذ شوروی به خلیج‌فارس و بازار بزرگ مصرف فرآورده‌های آنها»، متحدی برای آمریکا در ابعاد سیاسی و نظامی بود که بعد از انقلاب این موقعیت‌ها به خطر افتاد. اهداف امپریالیسم آمریکا، اروپا و روسیه از جنگ‌افروزی، تشکیل دولتی میانه‌رو در منطقه، قطع حمایت ایران از افغانستان، وابستگی رژیم عراق و تحکیم موقعیت صدام بود. از جمله تبعات جنگ، «وابستگی بیشتر عراق، تضعیف نیروهای مسلح طرفین علیه رژیم اشغالگر قدس، وابستگی اقتصادی و سیاسی و باز شدن راه اسرائیل تجاوزگر به سرزمینهای اسلامی» بود. هدف اصلی و انگیزه‌ی عراق از تجاوز به ایران نیز «جلوگیری از دسترسی روسیه به عراق و جلوگیری از صدور انقلاب در منطقه و فرصتی برای قدرت‌نمایی و اشراف بر خلیج‌فارس و مالکیت منابع نفتی و رهبری جهان غرب از راه دور» بوده است.

[ صفحه 138]


چالشهای ایران و آمریکا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران

نویسنده حمید معبادی.- تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 1381.
226 ص.- (انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ 167: سیاست خارجی؛ 14).
صفحه عنوان به انگلیسی:Iran U.S. Challenges after Islamic Revolution
کتابنامه: ص. [211]- 217؛ همچنین به صورت زیرنویس؛ نمایه.
شمارگان: 2500 نسخه.
مجموعه حاضر به تحلیل و بررسی تاریخی روابط ایران و آمریکا می‌پردازد. کتاب، شامل پنج فصل و فهرست‌های منابع و اعلام است. برخی از مطالب کتاب، عبارتند از: «پیشینه‌ی روابط ایران و ایالات متحده قبل از انقلاب اسلامی و موضع‌گیری آمریکا در جریان انقلاب اسلامی؛ چالشها در روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب تا جنگ تحمیلی (نقش ایدئولوژی در روابط دو کشور و اصل «نه شرقی و نه غربی» در سیاست خارجی ایران)؛ جنگ تحمیلی و تأثیر آن بر روابط ایران و آمریکا (آغاز جنگ تحمیلی و نقش ایالات متحده در ایجاد آن، موضع آمریکا نسبت به طرفین جنگ: از ابتدای جنگ تا فتح خرمشهر، از فتح خرمشهر تا فتح فاو، از فتح فاو تا تصویب قطعنامه‌ی 598، از تصویب قطعنامه‌ی 598 تا پذیرش آن توسط ایران، ماجرای سفر مک فارلین، دخالت مستقیم آمریکا در اواخر جنگ: حمله به سکوهای نفتی ایران، تهاجم به هواپیمای مسافربری ایرباس) و...».

چرا جمهوری اسلامی ایران صلح تحمیلی را نمی‌پذیرد؟

معاونت بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، ستاد بزرگداشت هفتمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 83.1364 ص.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
نام ناشر در پشت جلد: ستاد برگزاری مراسم دهه فجر انقلاب اسلامی شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی.
این کتاب در دو بخش ارائه شده است. بخش اول به مبانی اسلامی و فقهی جنگ و صلح پرداخته است و جهاد و دفاع و وظیفه‌ی جامعه‌ی اسلامی را در برابر هر کدام، از دیدگاه فقه شیعه بررسی می‌کند و سپس مسأله‌ی صلح را از دیدگاه منابع اسلامی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. بخش دوم به مباحث سیاسی اختصاص دارد. در این بخش، ابتدا ماهیت ضد اسلامی رژیم بعث و سپس ماهیت کلی رژیم صدام مورد بحث قرار می‌گیرد. پس از آن، در باب انگیزه‌ی ابرقدرتها از تحمیل جنگ به جمهوری اسلامی و انتخاب صدام، مباحثی مطرح می‌شود. آنگاه شواهدی دال بر متجاوز بودن عراق و شرایط ایران برای خاتمه‌ی جنگ (به اختصار) ارائه شده است. «انگیزه‌های صلح‌طلبی صدام، دلایل استکبار جهانی برای حمایت از صلح تحمیلی و علل رد صلح از سوی جمهوری اسلامی» مباحث پایانی این کتاب است.

چرا صلح نه؟

روابط عمومی و ارشاد ندامتگاه عادل‌آباد شیراز.- شیراز: ندامتگاه عادل‌آباد شیراز، روابط عمومی و ارشاد، 1364. [5]،133،[8]ص.
در ابتدای کتاب به انواع جنگها، جهاد، مسأله‌ی صلح، و این موضوع پرداخته شده که هدف نهایی، «اسلام» است. در ادامه، «جنگ ایران و عراق، علل تجاوز عراق به ایران و نقش گروهکها در جنگ، نقش جنگ در اوضاع بین‌الملل و انقلاب جهانی اسلام، نقش جنگ در اوضاع داخلی عراق و ایران، نقش جنگ تحمیلی در موقعیت نیروهای نظامی ایران (ارتش، ارتش بیست میلیونی، سپاه پاسداران و...)، استراتژی‌های جدید جنگی (عملیاتهای فتح‌المبین، مسلم بن عقیل، طریق‌القدس، ثامن‌الائمه، والفجر چهار و محرم)، استفاده از ارتش مردمی، از میان

[ صفحه 139]

رفتن وابستگی ارتش به آمریکا، شناسایی استراتژیکی، ژئوپلیتیکی و جغرافیایی منطقه، بهبود وضع روانی و فرهنگی نیروهای نظامی و مردمی کشور و همچنین نقش جنگ تحمیلی در اقتصاد، علی‌الخصوص خودکفایی» را مطرح و به مسأله صلح نه تسلیم، پاسخ می‌گوید: ضمیمه‌ی پایان کتاب نیز درباره‌ی مسایل زیر است: هنر و جنگ، رشد جنبش اسلامی پس از شروع جنگ، ارتش مردمی، وضعیت ارتش عراق، ابتکارات و پیشرفتها در صنایع نظامی، وضعیت حزب بعث پس از شروع جنگ تحمیلی و رشد جنبش اسلامی در عراق.

چند مسأله راهبردی (مجموعه مقالات)

به اهتمام و ویرایش مجید مختاری؛ ویرایش ادبی حسین قربانی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، مرکز اطلاعات و تحقیقات جنگ، (چاپ اول): 1380.
200 ص.: جدول، نمودار.
طراح روی جلد: سیامک فرشچی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Some Strategic Issues
عنوان دیگر: تاملی در جنگ ایران و عراق، چند مسأله راهبردی.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب حاوی هشت مقاله در پاسخ به برخی از سؤالاتی است که بر اثر تحولات سیاسی و اجتماعی درباره‌ی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران مطرح شده است. مندرجات کتاب عبارتند از: «زمان، دیوان‌سالاری جنگی و تعامل آرامان - واقعیت / کیومرث اشتریان؛ نظام سیاسی عراق و تصمیم‌گیری‌های امنیتی در جنگ ایران و عراق / محمود یزدان‌فام؛ تأثیرات متقابل تحولات استراتژی جنگ ایران و عراق و مواضع راهبردی امام خمینی (ره) / محمد درودیان؛ بررسی استراتژی نظامی عراق در جنگ با ایران (1359 - 1367) / فرهاد درویشی؛ چگونگی شکل‌گیری نیروی دریایی سپاه در جنگ / مصاحبه با حسین علایی؛ صلح پس از جنگ / شهرام چوبین، مترجم: جعفر خیرخواهان؛ تحلیل آماری جنگ شهرها، نگاهی از آغاز تا پایان / موسی کاظمی؛ نظریه‌ی جنگ / ژوزف آ. گاتوس؛ مترجم: صالح رضایی».

حدیث پیمانه: پژوهشی در انقلاب اسلامی

نویسنده حمید پارسانیا؛ ویراستار سرور صبوری.- قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، (چاپ دوم): 1376.
449 ص.: مصور. - (معارف، مجموعه ریشه‌ها: 5).
کتابنامه.
شمارگان: 5000 نسخه.
موضوع این کتاب، انقلاب اسلامی و بررسی و شناخت موقعیت نیروهای مختلف درگیر و بستر تاریخی و زمینه‌ی رشد و منبع اقتدار هر یک است. محتویات کتاب عبارتند از: «فصل اول: مذهب و عصبیت؛ فصل دوم: غرب و غرب‌زدگی؛ فصل سوم: منور الفکری و استبداد استعماری؛ فصل چهارم: روشنفکری و جابه‌جایی قدرت و فصل پنجم: سنت و تجددطلبی دینی». نویسنده در فصل آخر، در مبحث «نیروهای اجتماعی و انقلاب اسلامی ایران»، به هشت سال دفاع مقدس به عنوان اولین ستیز نیروهای مذهبی اشاره می‌کند. در این راستا، نیروی نظامی با آرمانهای دینی و مغایر با قدرتهای نظامی سابق، با تکیه بر بسیج مردمی، از مرزهای ایران دفاع نمود. «رهبری فرزانه‌ی امام خمینی (ره) و مقایسه‌ی این رهبری با سایر رهبران و نیز بیان صفاتی از دشمن (صدام)» مطالبی هستند که به آنها اشاره شده است.

[ صفحه 140]


حزب بعث و جنگ (1)

نوشته خالد حسین النقیب؛ مترجم: محمدحسین زوار کعبه.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1369.
174 ص.: عکس.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ سیاسی: 1).
طراح روی جلد: علیرضا قادری.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:The Baath Party and War
کتابنامه: به صورت زیرنویس.
در این کتاب، سعی نویسنده - که خود یک نظامی عراقی است - آشنا کردن خواننده با پدیده‌ای به نام حزب بعث در کشورهای عربی و به ویژه در عراق است. به گفته‌ی نویسنده، هدف واقعی از تألیف این کتاب، تشریح مسایل پشت پرده، حقایق ناگفته و دسیسه‌هایی است که زمینه‌ی به قدرت رسیدن حزب بعث و در نتیجه، روی کار آمدن صدام تکریتی را فراهم ساخت. نویسنده در بخش اول (حزب بعث)، چگونگی به قدرت رسیدن حزب بعث و ظهور صدام در صحنه‌ی سیاسی عراق را توضیح می‌دهد. در بخش دوم (جنگ)، آغاز تجاوز نظامی علیه کشورمان را در سرفصلهای «شمشیر شکسته‌ی قادسیه، طبلهای تجاوز و صدای شنی تانک‌ها» مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. به عقیده‌ی وی این تجاوز از پیش تعیین شده بود و وضعیت سیاسی، بروز ناآرامی‌ها و عدم وجود نیروی منظم و کلاسیک از جمله عواملی بود که صدام را به این تهاجم تشویق کرد. در جلد اول، تهاجم تا تسخیر خرمشهر پیگیری شده است. در پایان کتاب عکسهایی از مسؤولان کشور و حزب بعث چاپ شده است.

حزب بعث و جنگ (2)

خالد حسین‌النقیب؛ مترجم: محمدحسین زوار کعبه.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1368.
136 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ سیاسی: 1).
طراح روی جلد: علی وزیریان.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:The Baath Party and the War
نویسنده در جلد دوم کتاب «حزب بعث و جنگ»؛ تجاوز عراق به ایران را همراه با حوادث و وقایعی شرح می‌دهد که تا اسارت نویسنده، در عملیات بیت‌المقدس، در آن سوی خاکریزها روی داده است. «بافت روحی و نظامی نیروهای عراق و واکنش فرماندهان در مقابل حملات نیروهای ایران، تبلیغات و نقش آن در میان نظامیان عراق، ظلم و تعدی سربازان عراقی، وضع روحی و نظامی نیروها، ترس سربازان عراق از رزمندگان، بی‌انگیزه بودن نیروهای عراقی و تلاش آنها در فرار از جبهه‌های نبرد، وجود جوخه‌های اعدام برای کشتن سربازان فراری از جبهه‌ها و همچنین، موقعیت ارتش عراق در سه عملیات تعیین‌کننده‌ی: ثامن‌الائمه، فتح‌المبین و بیت‌المقدس و تلاشهای نافرجام عراقی‌ها جهت جلوگیری از نفوذ دلاور مردان ارتش ایران و شکستهای پی‌درپی ارتش صدام» مورد بررسی قرار گرفته است. همه‌ی این موارد، حکایتگر از هم پاشیدگی و نابسامانی در کادر رهبری ارتش عراق در آن موقعیت زمانی است.

حزب بعث و جنگ (3)

خالد حسین‌النقیب؛ ترجمه محمدحسین زوار کعبه.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1369.
188 ص. (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ سیاسی؛ 1).
طراح روی جلد: علی وزیریان.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Baath Party and War

[ صفحه 141]

نویسنده در این کتاب، که بعد از قبول قطعنامه 598 نوشته، سعی کرده است تحولات جنگ و مراحل آن را تشریح کند. به این منظور، با تقسیم جنگ به چند مرحله‌ی مشخص، هر مرحله را بررسی و عملیاتها و تحرکات مختلف و شرایط آن را بیان می‌کند. فصل دوم به دو بخش «فاتح کیست؟» و «آینده سیاسی... به کدام است؟» تقسیم شده است. وضعیت داخلی عراق و حزب بعث در این فصل تشریح و اثرات هشت سال جنگ بررسی شده است. در فصل سوم (که با نام «تجارب نظامی» تدوین شده است) نویسنده، وضعیت داخلی ارتش عراق و روحیه‌ی سربازان، افسران و درجه‌داران را شرح می‌دهد. همچنین در این فصل مسایل و مشکلاتی را که ارتش عراق در طول جنگ با آنها دست به گریبان بوده است، فهرست‌وار عنوان می‌کند و هریک را توضیح می‌دهد. از میان این مشکلات، می‌توان به «خودآزاری، سرقت، مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی و...» اشاره نمود. نویسنده، در برخی موارد اصل اسناد و مدارکی را که در اختیار داشته، آورده و ترجمه‌ای از آنها را نیز ضمیمه کرده است.

حزب بعث، یکه تاز ارتش عراق: تحلیلی بر «وقایع درون ارتش عراق»

نصار الدلیمی؛ مترجم: حمید محمدی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1375.
79 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 129).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Baath Prty, the Unrivaled in Iraq
کتاب «حزب بعث یکه‌تاز ارتش عراق»، در چهار بخش تدوین شده است و به مسائل داخل ارتش عراق و وضعیت آن می‌پردازد. بخش اول، «وقایع و تحلیلها»، به جریان تلاش برای انفجار هواپیمای صدام و تصفیه در ارتش توسط صدام می‌پردازد و بر تجهیزات بیش از حد ارتش عراق تأکید دارد. بخش دوم «نقاط ضعف در ارتش صدام»، به ناتوانی ارتش عراق در شناخت و سنجش قدرت اسلام، روحیه‌ی فرماندهان ایرانی، توسل ارتش عراق به خشونت و ارعاب، جوخه‌های اعدام و سلاحهای شیمیایی می‌پردازد. نویسنده با بیان ماجرای شکست بستان و آبادان، می‌گوید که صدام با دادن خون‌بها مانند پول، مدال و... اقدام به کم کردن نارضایتی مردم می‌کرده است. بخش سوم به فرماندهان ارتش عراق پرداخته، اشتباهات و شخصیتهای آنان را بیان می‌کند. بخش چهارم به آموزش نیروهای ویژه قبل و پس از جنگ و مسائل داخلی این نیروها می‌پردازد.

حقیقت‌ها و مصلحت‌ها: گفت و گو با هاشمی رفسنجانی

به اهتمام مسعود سفیری.- تهران: نشر نی، (چاپ اول): 208.1378 ص.
عنوان روی جلد: گفت‌وگو با هاشمی رفسنجانی: حقیقت‌ها و مصلحت‌ها.
شمارگان: 3000 نسخه.
تقدیم به غلامحسین کرباسچی و علی روانگر.
کتاب حاضر شامل پرسشهای آقای سفیری از آقای هاشمی رفسنجانی و پاسخهای آقای هاشمی رفسنجانی به این سؤالات است. پرسشها شامل مطالب متعددی است؛ از جمله: انتخابات ششمین دوره‌ی مجلس شورای اسلامی و جریانات مربوط به جناح چب، اوضاع سیاسی حاکم بر جامعه (دستگیری عبدالله نوری و زندانی شدن وی و...). در همین راستا، در ارتباط با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و دوران بازسازی پس از جنگ، جنگ عراق با کویت، نامه‌های مبادله شده بین رؤسای جمهور عراق و ایران قبل از حمله‌ی عراق به کویت، قبول قطعنامه 598 و بازگشت آزادگان به میهن، مطالبی ارائه شده است.

[ صفحه 142]


حماسه ایمان و مقاومت: هفته دفاع مقدس 31 شهریور تا 6 مهر 1366

[خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران، پیشاور].- پیشاور: خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران، پیشاور،[؟؟13].10 ص.
شمارگان: ذکر نشده است.
این مجموعه (که به مناسبت هفته‌ی دفاع مقدس توسط خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در پیشاور تهیه شده است) شامل مطالب مختصری درباره‌ی انقلاب اسلامی ایران و دوران ستم شاهی حکومت پهلوی است و ضمن بیان مطالبی درباره‌ی شروع جنگ و تجاوز عراق، به شرح قطعنامه‌ی 598 شورای امنیت می‌پردازد و در این راستا، «صلح‌طلبی» صدام را پس از شکستهای مکرر بیان کرده، مصمم بودن ملت جان بر کف ایران را در پیروی از فرمایشات رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (ره)، شرح می‌دهد. در پایان نیز فرازهایی از فرمایشات حضرت امام خمینی (ره) در رابطه با جنگ تحمیلی ارائه شده است.

خط توطئه

اثری از دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 176.1366 ص.- (سلسله آثار سیاسی جنگ).
عنوان روی جلد: خط توطئه در ششمین و هفتمین سال جنگ.
کتابنامه: به صورت زیرنویس.
به عقیده‌ی نویسنده، دنیای استکبار - علی‌رغم برگزاری صدها کنفرانس، میزگرد، تحلیل و تفسیر درباره شناخت انقلاب اسلامی، حتی از شناسایی سطحی آن نیز عاجز بوده است و این موضوع در ارتباط با جنگ تحمیلی، آشکارتر است. ابعاد توطئه و تحریکات آمریکا علیه ایران با گذشت زمان ابعاد وسیع‌تری به خود گرفت و اکنون نیز همزمان با باز شدن پای ابرقدرتها به منطقه، توطئه‌ی دیگری در حال تکوین است. ضعف عراق در جنگ، موجب دخالت مستقیم غرب - و به ویژه آمریکا - برای جلوگیری از شکست عراق شده است. شناخت شرایط کنونی جنگ و مسائل منطقه، مستلزم تحلیل اوضاع سیاسی منطقه است و چون عملیات والفجر هشت نقطه‌ی عطفی در تاریخ جنگ بوده است، نویسنده ناگریز از پرداختن به آن، در کنار سایر رویدادها بود، تا پیوند هر یک از وقایع را با توطئه‌ی غرب در جریانات اخیر مشخص سازد. هدف اصلی همه‌ی این توطئه‌ها ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران بوده است.

خلیج فارس و مسائل آن

بیژن اسدی.- تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، (چاپ اول): 1381.
628. ص.: مصور، نقشه، جدول.- (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)؛ 589: علوم سیاسی؛ 21).
طراح روی جلد: زهرا رهبرنیا.
پشت جلد به انگلیسی:Persian Gulf Issues
کتابنامه: ص. 628 - 612: همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب، در دو بخش و ده فصل به بررسی مسائل و رخدادهای خلیج‌فارس از دوران استعمار پرتغالی‌ها تا زمان حال می‌پردازد. موارد زیر، از مندرجات کتاب هستند: بخش 1- «مسائل جغرافیایی و تاریخی خلیج‌فارس»: فصل اول: شناخت خلیج‌فارس؛ فصل دوم. تاریخ استعمار در خلیج‌فارس (پرتغالی‌ها، هلندی‌ها، فرانسوی‌ها، روس‌های تزاری، آلمانی‌ها، انگلیسی‌ها)؛ فصل سوم. جنگهای جهانی و خلیج‌فارس؛ بخش 2- «مسائل سیاسی،

[ صفحه 143]

بین‌المللی و اقتصادی خلیج‌فارس»: فصل چهارم: تغییر موازنه‌ی قدرت در خلیج‌فارس و پیامدهای آن؛ فصل پنجم. آشنایی با کشورهای خلیج‌فارس؛ فصل ششم. آمریکا و خلیج‌فارس؛ فصل هفتم. شوروی (سابق) و خلیج‌فارس؛ فصل هشتم. انقلاب اسلامی ایران و سیاستهای بین‌المللی؛ فصل نهم. جنگ ایران و عراق و تحولات سیاسی آن؛ فصل دهم. بحران دوم خلیج‌فارس و نظم نوین جهانی.

خلیج فارس و مسایل آن

مؤلف همایون الهی.- تهران: شرکت آموزشی، فرهنگی و انتشاراتی اندیشه؛ نشر قومس، (چاپ اول): 350.1368 ص.: جدول.
کتابنامه: ص. [345]- 350؛ همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: خلیج‌فارس در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران؛ تحولات در خلیج‌فارس؛ ابرقدرتها در خلیج‌فارس.
بخش اول این کتاب در ارتباط با جنگ نیست. نویسنده در بخش دوم بیان می‌کند که با پیروزی انقلاب ایران تمام کشورهای خلیج‌فارس علیه ایران بسیج می‌شوند و در منطقه برای خود کمربند ایمنی ایجاد می‌کنند. در صفحه 139 کتاب ضمن بررسی خطوط انتقال نفت در عراق، ذکر می‌شود که در زمان جنگ، نفت عراق توسط خطوطی در کشور عربستان، انتقال پیدا می‌کرد. در بررسی شورای همکاری خلیج‌فارس، در صفحه‌ی 258، نوشته شده است که یکی از اهداف تشکیل شورای همکاری خلیج‌فارس، حمایت از عراق در جنگ علیه ایران بوده است. در صفحه‌ی 297 اشاره می‌شود که با فتح خرمشهر، عراق در خطر سقوط بود، که به کمک مصر از این خطر رهایی پیدا می‌کند. نویسنده در بخش سوم به نقش شوروی در خلیج‌فارس می‌پردازد و در صفحه 330 اشاره می‌کند که شوروی مدرنترین تسلیحات را علیه ایران در اختیار عراق قرار داده است.

دشمنان بیشمار: چهره بی‌نقاب سیاست خارجی آمریکا

نویسنده جاناتان کویتنی؛ مترجم کریم زیانی؛ ویراستار علی‌اکبر بهنام کوشا.- تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما)؛ (چاپ اول): 1368.
[571] ص.: نقشه.
عنوان اصلی:Endless Enemies: The making of an unfriendly world
کتابنامه: به صورت زیرنویس.
شمارگان: 5000 نسخه.
نویسنده در این کتاب، در 22 فصل، به نقد و بررسی سیاستهای خارجی آمریکا و سلطه‌طلبی آن در جهت کسب امتیاز و غارت ذخایر ملی کشورهای جهان سوم می‌پردازد. نویسنده در متن کتاب، درباره‌ی دخالتها و کمکهای آمریکا به عراق در طول دفاع مقدس و جنگ آمریکا در خلیج‌فارس مطالبی اظهار داشته است. از جمله مطالب کتاب موارد زیر است: «ایالات متحده به آفریقا گام می‌نهد؛ چگونه مالیات‌دهندگان آمریکایی جنگهای داخلی کوبا را به دریاچه‌ی تانگانیکا کشاندند؛ برهم زدن موازنه در ایران و افغانستان؛ محدود ساختن بازار در خاورمیانه؛ پی‌آمدهای غیرقابل پیشگویی نهان‌کاری؛ فساد سازمانهای داخلی در فدراسیون کار آمریکا؛ دروغپردازیها؛ آسیای خاوری؛ سخنی درباره‌ی سرمایه‌داری و...».

[ صفحه 144]


دو مقاله

انوشیروان لطفی، سعید شاهسوندی؛ گردآوری موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.- تهران: اطلاعات، (چاپ اول): 83.1367 ص.: نمونه، عکس.
شمارگان: 3150 نسخه.
کتاب حاوی دو مقاله از انوشیروان لطفی، [عضو مرکزیت سازمان چریکهای فدایی خلق (اکثریت)] و سعید شاهسوندی، (عضو مرکزیت سازمان مجاهدین خلق) است. در مقاله‌ی اول با عنوان «سیری در فعالیت‌های سیاسی و عملکرد چریکهای فدایی خلق (اکثریت)» نویسنده به بررسی فعالیت‌های این گروه از سال 59 به بعد - به ویژه فعالیت‌های مخالف جمهوری اسلامی - می‌پردازد. در مقاله‌ی دوم، سعید شاهسوندی تحت عنوان «مروری بر مراحل و عملکرد چند ساله‌ی سازمان»، به بررسی رفتار و عملکرد سازمان مجاهدین طی سالهای قبل و بعد از انقلاب و موضع‌گیری‌های مخالف این سازمان پرداخته، به سیاستهای دوگانه‌ی این سازمان در جنگ تحمیلی اشاره می‌کند.

راهیان نور (خوزستان)

مؤلف محمدعلی آسودی؛ [به سفارش بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس] تهران: مؤسسه فرهنگی، انتشاراتی نذیر، (چاپ اول): 1380.
[93] ص، [12] ص.: نقشه (رنگی).
شمارگان: 120000 نسخه.
این کتاب، جهت بازدیدکنندگان کاروانهای راهیان نور در استان خوزستان تهیه شده است. مندرجات، عبارتند از: «فصل اول: جغرافیای خوزستان؛ فصل دوم: تهاجم سراسری ارتش بعث عراق به ایران اسلامی (پیشینیه‌ی تجاوز، آغاز حمله‌ی رسمی، تجاوز به خوزستان، هجوم و اشغال محور شوش - دزفول، عملیات در منطقه شوش - دزفول، هجوم برای اشغال اهواز، عملیات در منطقه‌ی دشت آزادگان و محور میانی، هجوم عراق از محور شلمچه، خرمشهر و آبادان و عملیات در منطقه‌های خرمشهر و آبادان)؛ فصل سوم: اعلام مسیر بازدید کاروانهای راهیان نور در استان خوزستان؛ فصل چهارم: تذکرات مهم به بازدیدکنندگان کاروانهای راهیان نور؛ فصل پنجم: مشاهدات سفر؛ فصل ششم: نقشه‌های عملیات [حمله‌ی سراسری ارتش عراق، هجوم هوایی عراق، عملیاتهای فرمانده‌ی کل قوا، ثامن‌الائمه، طریق‌القدس، والفجر مقدماتی، فتح‌المبین (مرحله‌ی اول)، بیت‌المقدس، کربلاهای چهار و پنج و والفجر هشت]».

روابط ایران و عراق و مسأله اروندرود

تألیف محمود هاتف.- تهران: پاژنگ، (چاپ اول): 1371.
192 ص.: نقشه.
کتابنامه: ص. 192 - 189؛ همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 2000 نسخه.
نویسنده در این کتاب، ضمن پرداختن به بررسی تاریخی روابط بین دو کشور ایران و عراق و اختلافات آنها، اختلاف دو دولت درباره‌ی رودخانه‌ی مرزی اروندرود را به عنوان عنصر اساسی در پیدایش جنگ سرد منتج به جنگ ایران و عراق، مورد بحث قرار می‌دهد. کتاب دارای یک فصل مقدماتی و سه بخش است. مباحث کتاب به قرار زیر است: «روابط بین ایران و عراق؛ اروندرود و قراردادهای مربوط به آن؛ قراردادهای ایران و عثمانی درباره‌ی اروندرود و مرز، عدم اجرای قرارداد، کوششهای ایران پس از انقلاب 1958 عراق؛ اعلام عدم اعتبار قرارداد 1937، اختلاف در برابر سازمان ملل متحد؛ مسایل حقوقی مربوط به قرارداد». عدم اجرا و اعلام بطلان آن، ارزیابی حقوقی؛ قابل تقسیم بودن قرارداد و تجدید نظر در قرارداد. متن عهدنامه‌های مربوط به مرز دولتی و حسن همجواری بین ایران و عراق، تعیین مرز رودخانه‌ای و علامت‌گذاری سرزمینی بین ایران و عراق و امنیت مرزی دو کشور و قطعنامه‌ی شماره 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز ارائه شده است.

[ صفحه 145]


روابط تاریخی و حقوقی ایران، عثمانی و عراق (1514 - 1980)

منوچهر پارسادوست.- تهران: انتشار، 272.1364 ص.
عنوان روی جلد: زمینه‌های تاریخی اختلافات ایران و عراق.
کتابنامه: ص. [274]- 279.
در این کتاب، تاریخچه‌ی مختصری از قراردادها و موقعیت ایران و عراق تا پیدایش اختلاف و آغاز جنگ ایران و عراق (شامل موارد زیر) آورده است: قراردادهای ایران و عثمانی و نبرد چالدران، اختلاف شاهان صفوی و عثمانی و قرارداد استانبول، صلح سراب، قرارداد ذهاب، دولت انگلیس و نفت ایران، قراردادهای ایران و عراق و مداخله‌ی انگلستان به نفع عراق، شکایت عراق به جامعه‌ی ملل و لایحه‌ی دفاعی ایران، تخلفات عراق، روابط ایران و عراق پس از لغو قرارداد 1937، قرارداد الجزیره و متن مربوط به آن و همچنین بررسی حقوقی لغو قرارداد الجزیره. نویسنده برای تدوین کتاب از منابع مختلفی به زبانهای فارسی، انگلیسی، فرانسه، اسناد جامعه‌ی ملل متحد و نشریاتی به زبانهای مختلف استفاده کرده است.

روابط خارجی عراق با آمریکا و شوروی

[حمیدرضا شوشتریان].- مشهد: مؤسسه‌ی انتشارات امامت، (چاپ اول): 78، [6].1369 ص.
عنوان روی جلد: روند بیست ساله‌ی روابط خارجی عراق با آمریکا و شوروی.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
مندرجات: بخش اول: روابط خارجی عراق با شوروی، بخش دوم روابط خارجی با آمریکا.
موضوع این کتاب، بررسی روابط عراق با کشورهای ابرقدرت آمریکا و شوروی طی چند دوره‌ی مختلف است: روابط عراق با شوروی در سالهای 1347 تا 1351،1351 تا 1359، 1354 تا 1367 و روابط با آمریکا در سالهای 1346 تا 1354،1354 تا 1359،1359 تا 1366،1366 تا 1367. نویسنده‌ی کتاب روابط عراق را با آمریکا و شوروی در این دوره‌ها بررسی کرده، سپس به ذکر کمکهای آمریکا و شوروی به کشور عراق می‌پردازد. در خصوص سالهایی که به انقلاب ایران و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران مربوط می‌شود، نویسنده با بررسی کمکهای تسلیحاتی و نظامی این دو کشور به عراق، متذکر می‌شود که عراق بیشتر تسلیحات نظامی خود را در هشت سال دفاع مقدس از این دو کشور تأمین کرده است.

روایت دیکتاتوری در تاریخ معاصر عراق

نوشته‌ی علی سعید؛ ترجمه‌ی مهرداد آزاد.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
276 ص.: عکس.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ سیاسی: 5).
عنوان اصلی: دیکتاتوریة العراق الجمهوریة
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Dictatorship in Iraq Contemporary History
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب حاضر، سیمای دیکتاتوری در عراق را از زمان پادشاهی ملک فیصل تا دوره‌ی حاضر، صدام حسین، بررسی می‌کند. از جمله، به وقایع دوره‌ی جمهوری اول تا جمهوری چهارم پرداخته و به کشمکشها، تصمیم‌گیری‌ها و سرکوبهای اعمال شده توسط زمامدارانی چون: عبدالکریم قاسم، عبدالسلام عارف، عبدالرحمان عارف و... اشاره شده است. در مجموعه‌ی حاضر، به مسأله‌ی کردها و سازش حکام وقت برای رسیدن به اهداف خویش و تغییرات به عمل آمده در قانون اساسی و نفوذ زمامداران در محدود کردن احزاب و حتی انحلال و سرکوب آنان بیان شده است.

[ صفحه 146]

تأثیر کمونیستها در به قدرت رسیدن حکومت قاسم، قیام ماه صفر [در روز چهاردهم صفر 1977( 1398)]، اقدامات صدام حسین [همچون ملی شدن صنعت نفت، پژوهشهای هسته‌ای، تشکیلات الجیش الشعبی، رهبری نظامی در جنگ (ص. 251 - 249) و...] از جمله مطالب دیگر کتاب است. در پایان کتاب نمونه‌ای از بخشنامه‌های صادره توسط حزب بعث در دوره‌ی حاضر ارائه شده است.

روز قهرمانان

بقلم محمدعلی الهی.- تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، اداره عقیدتی سیاسی، [1365]. [173] صفحه.
عنوان روی جلد: نگرشی به انقلاب شکوهمند بهمن: روز قهرمانان.
کتابنامه: ص. [173].
شمارگان: 7500 نسخه.
کتاب حاضر به بررسی انقلاب اسلامی ایران و ماهیت و عناصر اصلی تشکیل‌دهنده‌ی آن پرداخته، به دستاوردهای اجتماعی و سیاسی آن اشاره می‌کند. همچنین ضمن بیان مطالبی درباره‌ی توطئه‌ی مشترک دشمنان انقلاب (بخصوص آمریکا و اسرائیل)، به مسأله‌ی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌پردازد که مشخصترین نمود تبانی و توطئه‌ی مشترک استکبار جهانی است. در این بخش، مسأله‌ی جنگ را از نظر ماهیت و دلایل شروع آن و مسائلی چون عوامل اصلی محرک جنگ، حملات موشکی، آثار جنگ، تجربه‌ی جنگ مردمی، انسجام ارتش و وحدت آن با نیروهای مردمی، پیروزی‌های به دست آمده و مشکلات جنگ بررسی کرده، به جریان رهبری و پیوند مردم با روحانیت و نقش و رسالت دولت، به عنوان مؤثرترین سلاح علیه ضد انقلاب، می‌پردازد. مطالب ارائه شده مقالاتی هستند که قبلا در روزنامه‌ی اطلاعات و مجله‌ی نظامی «صف» چاپ شده بودند.

رویارویی استراتژی‌ها، جنگ عراق و ایران: تأثیر تحولات صحنه نبرد جنگ عراق و ایران بر سیاست قدرت‌های بزرگ

حسین اردستانی، ویرایش محتوی: غلام‌رضا محرابی؛ ویرایش ادبی: سیامک شمس و محسن صفا.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 1378.
192 ص.- (مجموعه‌ی فرهنگی و مطالعات نظامی؛ 15).
عنوان به انگلیسی: Confrontation of strategies: Iran - traq war
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: فصل اول: تمهیدات نظری؛ فصل دوم: ابعاد تاریخی اختلافات ایران و عراق؛ فصل سوم: بهار انقلاب؛ فصل چهارم: مدیریت بحران؛ فصل پنجم: مداخله مستقیم.
نگارنده‌ی این کتاب، با نگاهی متفاوت به جنگ، به تجزیه و تحلیل تأثیر تحولات صحنه نبرد بر استراتژی قدرتهای بزرگ پرداخته است. کتاب در پنج فصل به بررسی مهمترین جهت‌گیری‌ها و استراتژیهای دولتهای مؤثر در جنگ عراق علیه ایران پرداخته، نتایج ناشی از هر رخداد و تحول اساسی در جنگ را، مورد مداقه قرار می‌دهد. نویسنده با ارائه‌ی پیشینه‌ی تاریخی اختلافات ایران و عراق، ضمن ریشه‌یابی زمینه و هدفهای عراق از حمله‌ی نظامی به ایران، تأثیر تحولات هر مقطع از جنگ را بر سیاستها و مواضع دو کشور درگیر، و همچنین همگرایی و واگرایی استراتژی قدرتهای مؤثر در جنگ را بررسی می‌کند. او رفتار کشورهای نافذ خارجی را در جریان جنگ عراق و ایران مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این تحقیق آثار جمعی رفتار آمریکا، شوروی، فرانسه، انگلستان و چین را در برابر تحولات صحنه‌ی جنگ تجزیه و تحلیل کرده است.

[ صفحه 147]


رویارویی؛ انقلاب اسلامی ایران و آمریکا

نوشته جمیله کدیور - تهران: اطلاعات، (چاپ سوم): 1379.
259 ص.: جدول.
کتابنامه.
شمارگان: 2100 نسخه.
نویسنده در این کتاب، در سه فصل، به بررسی روابط ایران و آمریکا و موضع‌گیری‌های دو کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می‌پردازد.
فصل اول: بررسی علل پیروزی انقلاب اسلامی؛ فصل دوم: پیامدهای تحولات انقلاب (بررسی پیامدهای اقتصادی، سیاسی، پیروزی انقلاب و بیداری اسلامی جهانی، تأثیر انقلاب بر کشورهای حاشیه‌ی خلیج‌فارس و کشورهای همسایه‌ی ایران مانند عراق، عربستان، افغانستان و...)؛ فصل سوم: تحولات انقلابی و اثر آن بر موضع‌گیری‌های آمریکا (اصول کلی سیاست خارجی آمریکا، سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا و جایگاه ایران در آن، بررسی مواضع آمریکا طی سیزده ماه تحولات انقلاب، پیروزی انقلاب و اثر آن بر موضع‌گیری‌های آمریکا و...). در فصلهای دوم و سوم درباره‌ی جنگ ایران و عراق، علت وقوع آن و روابط ایران و عراق مطالبی ارائه شده است.

ره توشه انقلاب: مروری اجمالی بر دستاوردهای انقلاب اسلامی

تهران: شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، نشر هماهنگ، (چاپ اول): 611.1377 ص.
طراح روی جلد: احمد قلی‌زاده.
کتابنامه.
شمارگان: 2200 نسخه.
این کتاب، در چهار بخش به تاریخ انقلاب اسلامی ایران می‌پردازد. بخش اول، در سه فصل، روزشمار انقلاب از 10 / 1 / 1340 تا 28 / 12 / 1357 است و دستاوردها، محورها و خطوط تبلیغی استکبار بر ضد انقلاب اسلامی را مرور می‌کند. بخش دوم به ایام دهه‌ی مبارک فجر اختصاص دارد که برخی موضوعات و محورها متناسب با عنوان هر روز، به ضمیمه‌ی آیات و روایات ارائه گردیده است. بخش سوم، در دو فصل، گزیده‌ای از بیانات امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای، درباره‌ی حکومت اسلامی و ولایت فقیه، دانشگاه و دانشگاهیان، وحدت اسلامی، استکبار جهانی، جوانان و زنان، فرهنگ انقلاب اسلامی و مذاکره و رابطه با آمریکا است. بخش چهارم نیز بر اساس عناوین روزهای دهه‌ی مبارک فجر، شامل مقالاتی از مبلغان و سخنرانان است. در متن کتاب و مقاله‌های ارائه شده، مطالبی نیز درباره‌ی دفاع مقدس ارائه شده است.

ریشه‌های تاریخی اختلافات ایران و عراق (1514 - 1980)

منوچهر پارسادوست.- ویرایش چهارم.- تهران: انتشار، 585.1369 ص.
ویرایش اول این کتاب تحت عنوان «روابط تاریخی و حقوقی ایران، عثمانی و عراق (1514 - 1980)» و ویرایش دوم با عنوان «ریشه‌های تاریخی اختلافات جنگ عراق و ایران (1980 - 1514)»، در 361 صفحه، در سال‌های 1364 و 1367 به چاپ رسیده است.
کتاب، تاریخچه‌ی مختصری از قراردادها و موقعیت ایران و عراق تا پیدایش اختلاف و آغاز جنگ ایران و عراق را گردآورده و شامل موارد زیراست: قراردادهای ایران و عثمانی و نبرد چالدران، اختلاف شاهان صفوی و عثمانی و قرارداد استانبول، صلح سراب، قرارداد ذهاب، دولت انگلیس و نفت ایران، قراردادهای ایران و عراق و مداخله‌ی انگلستان به نفع عراق، شکایت عراق به جامعه‌ی ملل و همچنین لایحه‌ی دفاعی ایران، تخلفات عراق، روابط ایران و

[ صفحه 148]

عراق پس از لغو قرارداد 1937، قرارداد الجزیره و متن مربوط به آن و بررسی حقوقی لغو قرارداد الجزیره. در پایان، مواردی چون ادعاها و مذاکرات ایران و عراق در شورای امنیت آورده و مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده برای تدوین کتاب از منابع مختلفی به زبانهای فارسی انگلیسی و فرانسوی (از جمله: اسناد جامعه‌ی ملل متحد و نشریات گوناگون) استفاده کرده است.

سازش: حکایت همکاری تسلیحاتی عراق و اسرائیل در جنگ تحمیلی

نوشته سرگرد فؤاد الدلیمی؛ مترجم محمدنبی ابراهیمی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1376.
49 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 144).
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Collossion: The Story of Iraq and Israel arm dealing in the imposed war
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3300 نسخه.
در کتاب «سازش»، سرگرد فؤاد الدلیمی (که از افسران ارشد اداره اطلاعات نظامی ارتش عراق بوده است) ماجرای همکاری تسلیحاتی عراق و اسرائیل را در جنگ تحمیلی بیان می‌کند. سرگرد فؤاد الدلیمی بعد از شکست ارتش عراق در کویت، ابتدا به سوریه و سپس به ایران پناهنده شده است. او آغاز ارتباط عراق را اسرائیل و سپس اوج گرفتن آن را، از زمان خروج ارتش عراق از خرمشهر، بیان می‌کند و چگونگی تلاش عراق را برای دستیابی به تکنولوژی نظامی اسرائیل شرح می‌دهد. وی اسامی افرادی را که در این تماسها شرکت داشته‌اند و نوع سلاحهایی را که به عراق پیشنهاد و سپس تحویل داده شده است، ذکر می‌کند. علاوه بر آن، عملیات و مناطقی را که عراق در آنها از سلاحهای شیمیایی علیه رزمندگان اسلام و مردم شهرها استفاده کرده است، نام می‌برد. ضمنا نام شرکتهای مختلف فروشنده (واقع در کشورهای دیگر) و شرکتهای عراقی سازنده‌ی سلاح شیمیایی را برملا می‌سازد.

سازمان ملل متحد: مسئولیت حفظ صلح و امنیت بین‌المللی

ناصر ثقفی عامری.- تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، (چاپ اول): 1370.
ده، 952، XI ص.: جدول، نمودار.- (مباحث استراتژیک؛ 11).
کتابنامه: ص. 235 - 229؛ همچنین به صورت زیرنویس.
صفحه عنوان به انگلیسی:The United Nations: The task of peace-keeping and international security
شمارگان: 5000 نسخه.
نویسنده‌ی این کتاب، در چهار فصل و ضمائم، به بررسی نقش و تلاش سازمان ملل متحد برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی پرداخته است. عناوین فصلها عبارتند از:
فصل اول: کلیات؛ فصل دوم: خلع سلاح، صلح و امنیت بین‌المللی؛ فصل سوم: اقدام برای حفظ صلح و امنیت بین‌المللی؛ فصل چهارم: سازمان ملل متحد و تحولات جهان.
در بخشهایی از فصول ذکر شده، مطالب بسیاری درباره‌ی سازمان ملل متحد و جنگ ایران و عراق و همچنین گروه ناظر نظامی سازمان ملل متحد در ایران و عراق (یونیماگ) بیان شده است. در پایان کتاب، منشور ملل متحد،

[ صفحه 149]

نمودار تشکیلات سازمان ملل متحد و نهادهای وابسته و تقویم وقایع مهم مربوط به ایران در تاریخ سازمان ملل متحد به عنوان ضمائم آمده است.

سازمان‌های بین‌المللی و جنگ ایران و عراق

نویسندگان محمدحسین جمشیدی، حسین یکتا، هادی فضلی، یحیی فوزی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد، معاونت تحقیق و پژوهش، (چاپ اول): 208.1374 ص.
کتابنامه در آخر هر فصل و به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: جنبش عدم تعهد؛ سازمان ملل متحد؛ شورای همکاری خلیج‌فارس؛ سازمان کنفرانس اسلامی.
موضوع کتاب، بررسی مواضع و اقدامات سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهد، شورای همکاری خلیج‌فارس و سازمان کنفرانس اسلامی در رویارویی با جنگ ایران و عراق است. کتاب از چهار فصل تشکیل شده است. «جنبش عدم تعهد»، به تاریخچه، سیر تاریخی، موضع‌گیری جنبش عدم تعهد در برابر جنگ ایران و عراق و اجلاسها و قطعنامه‌های سازمان پرداخته، مواضع آنرا تحلیل، و به معایب و کاستیهای آن اشاره می‌کند. در بخش «سازمان ملل متحد»، عملکرد شورای امنیت سازمان ملل، مجمع عمومی سازمان ملل و دبیر کل سازمان ملل در قبال جنگ ایران و عراق بررسی می‌شود. «شورای همکاری خلیج‌فارس»، به بررسی عملکرد این سازمان در قبال جنگ ایران و عراق پرداخته است و در «سازمان کنفرانس اسلامی»، تاریخچه‌ی سازمان و کارآیی و عملکرد آن مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس، به موضع این سازمان در قبال جنگ ایران و عراق پرداخته شده است.

ستیز با صلح

ن. مسعود.- تهران: شورای عالی دفاع جمهوری اسلامی ایران، ستاد تبلیغات جنگ. (چاپ اول): 183.1366 ص.: مصور، عکس.
نام نویسنده از اصل اثر به زبان عربی گرفته شده است.
عنوان اصلی: العدوان علی الاسلام.
کتابنامه: ص. 180 - 179. همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 10000 نسخه.
این اثر، ترجمه‌ی کتاب «العدوان علی الاسلام» است که در شهریور 1365، به مناسبت ششمین سالگرد جنگ تحمیلی، توسط ستاد تبیلغات جنگ انتشار یافته و تلاش کوتاهی برای ارائه اطلاعات مربوط به تجاوز رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران است. بر اساس مطالب کتاب، اهداف عراق در آغاز جنگ عبارت بود از: 1- تصاحب سه جزیره‌ی تنب کوچک، تنب بزرگ، ابوموسی؛ 2- بازگرداندن سرزمین‌هایی که بر اساس ادعای رژیم عراق غصب شده است (توسط «پیمان 1975 الجزایر»)؛ 3- تأمین حقوق اقلیتهای غیرفارسی و تشکیل دولتهایی از این اقلیتها (مانند دولت خوزستان، دولت کردستان و دولت آذربایجان در کشور ایران)؛ 4- به دست گرفتن کنترل اروندرود؛ 5- تعیین عمق جغرافیایی.
شرح شکست نظامی عراق در جبهه‌ها و عقب‌نشینی آن از خاک ایران، پس از این مطالب آورده شده است.
علاوه بر آن، با استناد به سخنان سران رژیم عراق و دیگر حامیان این رژیم، بر حقانیت جمهوری اسلامی ایران تأکید شده است.

[ صفحه 150]


سوداگری مرگ: غرب چگونه عراق را مسلح ساخت

کنت‌آر. تیمرمن؛ ترجمه: احمد تدین.- تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا، 1373[764] ص.: نمودار.
شمارگان: 4000 نسخه.
عنوان اصلی: The Death Lobby: How The West ARrmed Iraq
چاپ دوم: 1376؛ شمارگان: 2000
در این کتاب شرح مفصلی از حوادث و رویدادهای عراق - به ویژه جنبه‌های نظامی و تسلیحاتی، نحوه‌ی به قدرت رسیدن رژیم بعث، چگونگی اداره‌ی کشور و اهداف و نیات سران کشور - داده شده است. «زندگی صدام، ریاست جمهوری وی، سرکوب مخالفان و جنایات رژیم، قراردادهای نظامی با کشورهای قدرتمندی مانند شوروی، فرانسه و آمریکا، چگونگی دستیابی به تسلیحات هسته‌ای و انواع افزارهای جنگی پیشرفته و استفاده از آنها در جنگ و...» بررسی شده است. کتاب، افشاگر بسیاری از نکات پنهان درباره‌ی جنگ ایران و عراق است و نویسنده با استفاده از اسناد و مدارک نشان داده که با توجه به اهداف صدام از جنگ با ایران و تلاش پیگیر او برای دستیابی به مهلکترین جنگ‌افزارهای پیشرفته (تا حد موشکهایی با کلاهک اتمی)، این جنگ، (بخصوص پس از سوء استفاده‌ی او از بمبهای شیمیایی در حلبچه و جزایر مجنون و...) عاملی برای افشای چهره‌ی واقعی صدام و حامیان جهانی‌اش بوده است.

سیاست آمریکا در قبال ایران طی دوره جنگ تحمیلی

تهیه و تنظیم مجتبی تهامی، گل‌محمد بهمنی، فتح‌الله رسولی [برای] مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.- تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، (چاپ اول): 1380.
329 ص.: جدول.- (مباحث اسناد؛ 82).
صفحه عنوان به انگلیسی:U.S. Policy Toward Iran During Imposed War
کتابنامه: ص. 329 - 328.
شمارگان: 1000 نسخه.
این کتاب در پنج فصل به بررسی نقش آمریکا در جنگ هشت ساله‌ی عراق علیه ایران می‌پردازد. فصل اول: طرح تحقیق؛ فصل دوم: ادبیات تحقیق: (1. سابقه‌ی موضوع؛ 2. استراتژی آمریکا در منطقه‌ی خلیج‌فارس پس از پیروزی انقلاب؛ 3. اقدامات آمریکا علیه ایران از جمله: اقدامات سیاسی و اقتصادی آمریکا علیه ایران، اقدامات نظامی آمریکا در خلیج‌فارس، تشکیل نیروی واکنش سریع، کودتای نوژه، تحریم تسلیحاتی، عملیات در خلیج‌فارس، عملیات نظامی پس از صدور قطعنامه‌ی 598، اقدامات آمریکا در حمایت از عراق)؛ فصل سوم: روش‌شناسی؛ فصل چهارم: یافته‌های تحقیق و تجزیه و تحلیل آنها [1. یافته‌ها: اقدامات آمریکا در مورد ایران (پیروزی انقلاب تا شروع جنگ، و در طول هشت سال جنگ) و اقدامات آمریکا در مورد عراق؛ 2- تجزیه و تحلیل یافته‌ها]؛ فصل پنجم: خلاصه‌ی تحقیق.

سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی

مؤلف انوشیروان احتشامی، ترجمه‌ی ابراهیم متقی، زهره پوستین‌چی.- تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 1378.
244 ص.: جدول.- (انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ 44: سیاست خارجی؛ 2).
عنوان روی جلد: سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی: اقتصاد، دفاع، امنیت.
شمارگان: 3000 نسخه.

[ صفحه 151]

کتاب حاضر ترجمه‌ی 5 فصل از کتابی است تحت عنوان "After Khomeini: The Iranin second republic".
در کتاب حاضر تحولات سیاسی خارجی ایران با تأکید بر ابعاد مربوط به سیاست دفاعی، اقتصادی و امنیتی تا سال 1995 مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. کتاب، شامل پنج فصل به قرار زیر است «فصل اول - دولت و اقتصاد در دوران رفسنجانی، فصل دوم - سیاستهای منطقه‌ای ایران در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی؛ فصل سوم - سیاست خارجی ایران در دوران جدید یا جمهوری دوم؛ فصل چهارم - راهبردهای دفاعی و امنیتی در روند جدید؛ فصل پنجم - آیا جمهوری اسلامی ایران جایگزینی انقلابی برای کشورهای جهان سوم است؟» در متن کتاب، درباره‌ی مسأله‌ی جنگ ایران و عراق و موضوعات مربوطه مطالبی ارائه شده است.

سیری در اندیشه دفاعی حضرت امام خمینی (ره)

اسماعیل منصوری لاریجانی.- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات، (چاپ اول): 254.1378 ص.
کتابنامه: ص. [251]- 253؛ هم‌چنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
در اثر حاضر، نویسنده، اندیشه‌ها و افکار دفاعی حضرت امام خمینی (ره) را با این موضوعات تبیین و تحلیل نموده است: 1- اهمیت دفاع؛ 2- تعریف جهاد و دفاع؛ 3- اهداف جهاد دفاعی؛ 4- دفاع و استراتژی؛ 5- دفاع نظامی؛ 6- دفاع اقتصادی؛ 7- اهداف دفاع فرهنگی؛ 8- ساختار دفاعی نیروهای مسلح؛ 9- اوصاف مدافعان؛ 10 - فرهنگ دفاع و آفات آن؛ 11- عرفان موجه، انگیزه‌ی دفاع؛ 12- راههای ظهور الهی؛ 13- راههای تحکیم فرهنگ دفاع؛ 14- چگونه تفکر بسیجی را حفظ کنیم؟؛ 15- امام و عاشورا؛ 16- در جستجوی رمز؛ 17- جامعیت ولایت در تحلیل عاشورا؛ 18- انقلاب خمینی، پرتوی از عاشورای حسینی. صفحات پایانی کتاب به فهرست منابع و مآخذ اختصاص دارد.

سیری در اندیشه‌های دفاعی امام خمینی قدس سره (جلد 1)

تهیه و تنظیم: دبیرخانه تبیین اندیشه‌های دفاعی حضرت امام روح‌الله خمینی (ره).- تهران:سازمان عقیدتی سیاسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، انتشارات دفاع، (چاپ اول): 440.1378 ص.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
مجموعه‌ی حاضر، مشتمل بر خلاصه‌ی سخنرانی‌ها و مقالات برگزیده‌ی سه گردهمایی است که به منظور تبیین اندیشه‌های دفاعی امام خمینی (ره) در سالهای 1374،1373،1372 از سوی سازمان عقیدتی سیاسی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برگزار شده‌اند. تعدادی از مقالات و سخنرانی‌ها با این مشخصات به چاپ رسیده‌اند: «امام و احیای و انسان» حائری شیرازی؛ «اقسام دفاع از دیدگاه امام (ره)» طاهری خرم‌آبادی؛ «موازنه‌ی قوا در اندیشه‌ی دفاعی امام خمینی (ره)» محسن رضایی؛ «امام و فرماندهی دفاع مقدس» صیاد شیرازی؛ «گوشه‌هایی از خاطرات امام در مورد دفاع مقدس» محمدعلی انصاری؛ «تهاجم فرهنگی و راههای مقابله با آن» غلامرضا مصباحی.

[ صفحه 152]


شخصیت ملی و دفاع مقدس

سینا واحد.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، (چاپ اول): 104.1375 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: مقالات؛ 1)
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The NAational identity and the sacred defence
مندرجات: اشاره به قرن بیستم و دفاع مقدس؛ شخصیت ملی و دفاع مقدس؛ «مفاتیج‌الجنان» کتاب نسل بسیج؛ نیازهای ملی و قدرت بسیج؛ بسیج و اقتدار ملی؛ تسخیر آینده و اقتدار بسیج؛ نیایش و شجاعت ملی؛ محاکمه قرن بیستم و امنیت فرهنگی جهان اسلام؛ موسیقی و جنگ؛ نوید پیروزی و قرن شکنجه جهانی نژاد الله‌اکبر؛ نیاز جهانی بسیج و سینمای مهاجم؛ کنگره برلین و آزار جهانی نژاد الله‌اکبر.
کتاب «شخصیت ملی و دفاع مقدس» مجموعه‌ی دوازده مقاله است که قبلا در روزنامه کیهان به چاپ رسیده است. این مقالات نگاه تازه‌ای به جنبه‌های گوناگون هشت سال دفاع مقدس دارد و تلاشی است در راه آشنا کردن خواننده با ابعاد مهم ولی پنهان دفاع مقدس و بزرگ ملت ایران و حتی راههای حفظ پاره‌ای از این ابعاد. موضوع‌های مقالات عبارتند از: «مقدس بودن دفاع، بسط و توسعه کیفی شخصیت و آگاهی ملی با توجه به عنایت به تاریخ دفاع مقدس، بسیج و قدرت او، اقتدار بسیج و اقتدار ملی، فرهنگی به نام دعا و نیایش، امنیت فرهنگی و سیاسی جامعه اسلامی، موسیقی در خدمت آرمان جنگ، قرن آینده قرن پیروزی مسلمانان، سینمای انقلاب و...».

شش سال مقاومت در برابر تجاوز

سفارت جمهوری اسلامی ایران (برن).- برن (سوئیس): سفارت جمهوری اسلامی ایران (سوئیس)، (چاپ اول): 1365.
18،18 ص.: مصور، عکس.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Six years of Resistance in Face of Aggression
متن به دو زبان انگلیسی و فارسی است.
شمارگان: ذکر نشده است.
این نوشته، که به طور خلاصه به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته شده، و از انتشارات سفارت جمهوری اسلامی ایران در کشور سوئیس است، به منظور آشنایی افکار عمومی و آشکار کردن ماهیت اصیل انقلاب اسلامی ایران و نیز آشکارسازی تلاشهای گسترده‌ی استکبار جهانی - از جمله - راه‌اندازی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران - تهیه شده است. از جمله مباحث ارائه شده می‌توان موارد زیر را ذکر کرد: «زمینه‌سازی تجاوز عراق ایران، نگرشی بر روند جنگ تحمیلی طی شش سال اخیر، اتحاد و انسجام نیروهای مسلح و ملت ایران، دفاع متحرک، اثبات خوی تجاوزگر عراق، زیر پا گذاشتن قوانین بین‌المللی، اهرمی در اجرای خط مشی رژیم عراق، تحقق شرایط عادلانه‌ی جمهوری اسلامی ایران، نه تنها راه خاتمه جنگ تحمیلی».

شلمچه تا حلبچه: بررسی وقایع سیاسی نظامی جنگ در سال 1366 درگیری با آمریکا در خلیج فارس، انتقال منطقه نبرد از جنوب به غرب

تدوین و نگارش محمد درودیان؛ ویرایش محتوایی بهاءالدین شیخ‌الاسلامی؛ ویرایش نهایی مهدی انصاری.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، (چاپ اول): 1376.
280 ص.؛ نقشه، جدول.- (سیری در جنگ ایران و عراق؛ جلد چهارم).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Shalamche to Halabcheh
شمارگان: 5000 نسخه.

[ صفحه 153]

در این کتاب، سیری اجمالی و مستند درباره‌ی مطالب زیر ارائه شده است: پیروزی ایران در عملیات کربلای پنج (شلمچه)، حضور در شرق بصره و تغییر توازن به سود ایران، عکس‌العمل شدید قدرتهای غربی و شرقی در برابر ایران، تشدید جنگ نفت‌کش‌ها، حضور آمریکا در خلیج‌فارس، کسب مجوز عراق برای استفاده و گسترش سلاحهای شیمیایی (به ویژه سیانور) در تلاش برای جلوگیری از پیروزی احتمالی ایران در جنگ، اجرای هشت عملیات زمینی در جبهه‌های غرب کشور، عملیاتهای کربلای ده، فتح پنج، نصرهای چهار و هفت و هشت، بیت‌المقدس دو، بیت‌المقدس سه و عملیات والفجر ده (که منجر به تصرف شهر حلبچه و درگیری در مناطق اطراف آن) شد و واکنش عراق، به ویژه بمباران شیمیایی منطقه و کشتار مردم بی‌دفاع را به دنبال داشت.

شورای امنیت سازمان ملل متحد و مداخله بشر دوستانه

جهانگیر کرمی؛ [برای دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی].- تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، (چاپ اول): 1375. نه، 176 ص.- (مباحث سیاسی؛ 42).
صفحه عنوان به انگلیسی: Security Council of United Nations and Humanitarian Intervention
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب حاضر به بررسی فعالیت‌ها، وظائف، مداخله‌ها و عملکردهای شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌پردازد، کتاب، چهار فصل و یک نتیجه‌گیری دارد. مندرجات کتاب عبارتند از:
فصل اول: صلاحیت شورای امنیت (ساختار و آیین کار، وظائف و اختیارات، تحولات نقش شورای امنیت، شورای امنیت و نقض گسترده‌ی حقوق بشر، حدود صلاحیت شورای امنیت)؛ فصل دوم: مداخله‌ی بشردوستانه پیش از دهه 1990) مفهوم مداخله‌ی بشردوستانه، مداخله‌ی بشردوستانه در حقوق بین‌الملل سنتی، مداخله‌ی بشردوستانه‌ی یک جانبه در دوره‌ی منشور ملل متحد)؛ فصل سوم: حمایت بین‌المللی از حقوق بشر؛ فصل چهارم: عملکرد شورای امنیت در «مداخله‌ی بشردوستانه»؛ نتیجه‌گیری. افزون بر پرداختن به اقدامات سازمان ملل در جنگ ایران و عراق، مطالبی نیز درباره‌ی نقش این سازمان در کردستان عراق پس از جنگ ایران و عراق، (1991) و نیز جنگ عراق با کویت و متحدانش ارائه شده است.

شورای امنیت و جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران (تا پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران)

تألیف عباس هدایتی خمینی [برای] دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.- تهران: وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1370. سیزده، 329 ص.- (دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی: رساله‌ها؛ 6).
عنوان روی جلد: شورای امنیت و جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران.
کتابنامه: ص 329 - 324؛ همچنین به صورت زیرنویس.
مطالب این کتاب در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول حاوی بحثهای تئوریک و زیربنایی در مورد سازمان ملل متحد و شورای امنیت است. در بخش دوم، مواضع شورای امنیت در قبال مسائل جنگ ایران و عراق بررسی شده است و مباحثی چون «روابط ایران و شورای امنیت، تاریخچه‌ی اختلافات عراق و ایران، تحلیل قطعنامه‌های شورای امنیت تا قطعنامه 598، بررسی مواضع ایران و عراق در قبال این قطعنامه‌ها، دلایل پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران و عکس‌العمل‌های شورای امنیت در قبال نقض حقوقی انسانی در جنگ عراق با ایران» را در برمی‌گیرد. موضوع بخش سوم ارزیابی اقدامات شورای امنیت در خصوص جنگ تحمیلی و نظریات مختلف در برخورد ایران با شورای امنیت است. در پایان کتاب نیز نتیجه‌ی تحقیق، پیوستها (شامل لیست اعضای غیردائم

[ صفحه 154]

شورای امنیت؛ روزشمار اقدامات و مداخلات سازمان ملل در مسأله‌ی جنگ عراق با ایران و متون رسمی قطعنامه‌های سازمان ملل در خصوص جنگ عراق با ایران) و فهرستی از منابع و مآخذ آمده است.

شیعه و حکومت در عراق، 1990 - 1914

نویسنده حسن العلوی؛ مترجم محمدنبی ابراهیمی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 426.1376 ص.- (تحقیق؛ 12).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Shiism and state in Iraq
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
کتابنامه.
شمارگان: 3300 نسخه.
نویسنده در این کتاب به بررسی اوضاع شیعیان در عراق، به ویژه از زمان استقلال این کشور تا سال چاپ کتاب، می‌پردازد. مطالب کتاب در دوازده فصل ارائه شده است و در آن به مواردی چون: «منشأ تشیع،عوامل دینی، سیاسی و اقتصادی در حرکت شیعه و جغرافیای آن، نقش اصلی علما و مراجع بزرگ شیعه در مبارزه با استعمار انگلستان، فرقه‌گرایی رژیم عراق و بحران حاکمیت، شکل‌گیری طرح «پرسی کاکس - عبدالرحمان نقیب» از جانب دولت انگلیس، دوره‌های مختلف مجلس، پادگانهای ارتش، تجارتخانه‌ها و روزنامه‌ها، موضع آیت‌الله حکیم، نتیجه‌ی فرقه‌گرایی و از این قبیل» پرداخته است. نویسنده در بسیاری از مباحث مربوط به اختلافات مرزی ایران و عراق، دسیسه‌ی دشمنان در دامن زدن بر اختلاف بین عجم و عرب، سنی و شیعه را، برگرفته از سیاستهای استعمار انگلیس و آمریکا می‌داند.

صدام حسین: عراق تا ابد نیرومندتر خواهد ماند: متن کامل سخنرانی ملی و مهم آقای صدام حسین رئیس جمهوری و رهبر عراق به مناسبت شصت و دومین سالگرد تأسیس ارتش دلیر عراق: 1983

[بغداد]: [وزارت فرهنگ و ارشاد]، (چاپ اول): 1363 مساوی 1983 م. 52 ص.
عنوان روی جلد: سخنان حضرت رئیس جمهوری آقای صدام حسین به مناسبت سالروز تاسیس ارتش عراق، 1983.
عنوان اصلی: خطاب السید الرئیس القائد صدام حسین فی الذکری الثانیه و الستین لتاسیس جیش الباسل، 1983.
شمارگان: ذکر نشده است.
این کتاب، ترجمه‌ی متن سخنرانی «صدام حسین»، رئیس‌جمهور عراق، به مناسبت شصت و دومین سالگرد تأسیس ارتش عراق است. در این متن، وی به جنگ ایران و عراق به عنوان طولانی‌ترین جنگ نظامی جهان و نبرد ارتش عراق در مقابل ارتش ایران اشاره کرده است. او از نظر خود به ارزشیابی رژیم عراق و ارتش ایران، دستاوردهای جنگ برای کشور عراق، بحرانها و توطئه‌های درون کشور عراق و موضع صهیونیسم و موجودیت آن پرداخته است. او از دیدگاه خود، صهیونیسم و ایران را دو شق توطئه مطرح کرده است. حماسه‌ها (از دیدگاه وی) در جنگ ایران و عراق و اوضاع اقتصادی موجود بر اثر جنگ مطرح شده و به برخی مسائل جانبی دیگر از جنگ نیز اشاره شده است.

[ صفحه 155]


صدام حسین و بحران خلیج فارس

نوشته جودیت میلر و لوری میلروا؛ ترجمه احمد قاضی.- تهران: زرین، (چاپ اول): 448.1370 ص.
عنوان اصلی: Saddam and the Crisis in the Gulf
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در همین سال تحت عنوان از تکریت تا کویت با ترجمه حسن تقی‌زاده میلانی توسط انتشارات کویر منتشر شده است.
مندرجات: 1. گروگان‌گیری؛ 2. پدرخوانده‌ای از تکریت؛ 3. ایجاد وحشت در نخستین روز زمامداری؛ 4. میراث بخت‌النصر؛ 5. حزب بعث قدرت را دست می‌گیرد؛ 6. جنگ بی‌پایان؛ 7. نه پیروزی، نه صلح؛ 8. روابط دوستانه؛ 9. تکنولوژی قرن؛ 10. طلای سیاه؛ 11. شیر و بره.
این کتاب - که تحت عنوان اصلی «صدام حسین و بحران در خلیج» توسط دو تن از محققان آمریکایی به رشته‌ی تحریر درآمده است، زندگی رئیس جمهور عراق را از بدو تولد تا حمله‌ی نظامی به کویت، و سیر وقایع سیاسی در سرزمینهای عراق و کویت را از دوران قدیم و قبل از آن که به عنوان کشورهای مجزا شناخته شوند، تا حضور نیروهای آمریکا و دیگر متحدینش در منطقه، بررسی کرده است. مطالب فصل ششم کتاب (ص. 143 تا 164) در ارتباط با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است. در این فصل، وضع کشور اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی بررسی شده، دلایل حمله‌ی عراق به ایران برشمرده می‌شود. سپس وضع داخلی عراق در جریان جنگ، به ویژه پس از پیروزی‌های ایران در جبهه‌های نبرد تا هنگام پذیرش قطعنامه‌ی 598 از سوی ایران، تحلیل می‌شود. در فصل هفتم و فصلهای بعد، پی‌آمدهای جنگ عراق علیه ایران، تصمیم صدام برای حمله به کویت، تاریخچه‌ای از فن‌آوری‌های موشکی، بمبهای شیمیایی و اتمی عراق و پی‌آمدهای این جنگها بررسی شده است.

صدام کافر!: گزارشی از زندگی و جنایات وحشیانه دیکتاتور بعث عراق

اداره سیاسی ایدئولوژیک ارتش جمهوری اسلامی ایران. - تهران: چاپخانه ارتش جمهوری اسلامی ایران،[؟؟13]76 ص.
شمارگان: ذکر نشده است.
نوشته‌ی حاضر به طور خلاصه به شرح زندگی صدام و جنایات وی پرداخته است. مطالب آن عبارت است از: «برخی از سخنان حضرت امام خمینی (ره) درباره‌ی صدام؛ شرح مختصری درباره‌ی اصل و نسب، محیط خانواده، تربیت و برخوردش با اعضای خانواده دوستان و آشنایان و مخالفانش؛ ماجرای طبیب سوئدی که برای معالجه‌ی بیخوابی صدام آورده بودند؛ صدام و رئیس‌جمهور شدنش، وضع روحی صدام؛ قصرالنهایه شکنجه‌گاه زندان مخوف صدام؛ زندان قصرالرحاب؛ برخورد با ارتشیان، دولتمردان، روحانیون و روشنفکران در زندان؛ شکنجه‌های بدنی و روانی علیه مخالفان در زندان‌ها؛ تهدید و ارعاب و چگونگی گرفتن اقرارنامه؛ قادسیه‌ی صدام و برخی مطالب دیگر.»

صلح پایدار: نقش سازمان ملل متحد و سازمان‌های منطقه‌ای در پیشگیری از جنگ

نوشته کانی پک؛ مترجمه سهیلا ناصری؛ [برای] دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.- تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، (چاپ اول): 385.1381 ص - نمودار (تاشده)، جدول.
طراح روی جلد: فاطمه حاجی محمدخان.
عنوان اصلی: Sustained Peace: The Role of The UN and Regional Organization in Preventing Conflict

[ صفحه 156]

شمارگان: 1000 نسخه.
کتاب حاضر درباره‌ی توانایی‌های سازمان ملل متحد در پیشگیری از درگیری‌ها و بحرانهای به وجود آمده بین کشورها است و در این راستا، مراکز منطقه‌ای را به عنوان هفت بازیگر برای صلح پایدار پیشنهاد می‌کند. مندرجات کتاب عبارتند از:
بخش 1: درگیری‌های معاصر و صلح پایدار؛ بخش 2: نقش سازمان ملل متحد، سازمانهای منطقه‌ای و سازمانهای غیردولتی در ارتقاء صلح پایدار (سازمان ملل متحد، شورای اروپا، سازمان امنیت و همکاری اروپا، سازمان کشورهای آمریکایی، سازمان وحدت آفریقا، انجمن کشورهای آسیای جنوب شرقی «آ سه آن» و نقش در حال توسعه سازمانهای غیردولتی)؛ بخش 3: سازماندهی برای صلح پایدار. در متن کتاب از کشور عراق به عنوان کشور تجاوزگر در دهه‌ی اخیر یاد شده و مطالبی پیرامون جنگ ایران و عراق نیز بیان شده است.

ضرورت تداوم دفاع مقدس

همایون الهی.- تهران: وزارت ارشاد اسلامی، اداره کل انتشارات و تبلیغات، 154،1365 ص.: نقشه.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
این کتاب به بررسی علل ارائه‌ی پیشنهاد آتش‌بس و صلح و دلایل رد آن توسط ایران می‌پردازد. این بررسی تا اوائل سال 1364 انجام شده است. در این بررسی نویسنده ضمن ارائه‌ی تاریخچه‌ای از اختلافات مرزی ایران و عراق، با استناد به دلایل و مشخص کردن متجاوز، به دلایل تجاوز رژیم عراق علیه ایران می‌پردازد. در بررسی دلایل رد صلح به موارد زیر اشاره شده است: متجاوز بودن عراق، دشمنی آمریکا و دولتهای مرتجع نسبت به انقلاب اسلامی ایران، صلح‌طلب نبودن عراق، خرید سلاحهای مدرن و پایبند نبودن عراق به قراردادها، عدم همکاری عراق و عدم توجه به شرایط صلح ایران توسط مقامات بین‌المللی، قصد عراق برای دستیابی به اهداف تجاوزکارانه خود از طریق صلح (تسلط بر آبهای مشترک، رهبری جهان عرب، تجزیه‌ی ایران و ساقط کردن نظام جمهوری اسلامی....)؛ دست یافتن قدرتهای حامی عراق به اهدافشان و شکست انقلاب اسلامی. در تأیید این عقاید، از اظهارنظرهایی استفاده شده که از خود دشمن به دست آمده است.

طوفان بی پایان «عراق، سلاحهای سمی و بازدارندگی»

نویسنده آویگدور هاسل کورن؛ مترجم عباس مخبر.- تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات، (چاپ اول): 1379.
620 ص.: مصور، نقشه، جدول.
صفحه عنوان به انگلیسی: The Continuing Storm: Iraq, poisonous weapons, and deterrence.
شمارگان: 1000 نسخه.
این کتاب در نه فصل به بررسی بحران خلیج‌فارس در سال 1991 میلادی و جنگ عراق بر علیه کویت و کاربرد سلاحهای سمی در جنگ مذکور و نیز بررسی دخالت سایر شخصیتهای اصلی بحران می‌پردازد. مطالب کتاب عبارتند از: «فصل اول: بازاندیشی جنگ خلیج‌فارس؛ فصل دوم: اشغال کویت؛ فصل سوم: بازدارندگی استراتژیک پیش از جنگ؛ فصل چهارم: بازدارندگی استراتژیک دوران جنگ؛ فصل پنجم: پایان جنگ؛ فصل ششم: سایه‌ی هسته‌ای اسرائیل؛ فصل هفتم: عامل اتحاد شوروی؛ فصل هشتم: نقش پنهان سلاحهای کشتار جمعی و فصل نهم: عصر ارعاب و بحران بازدارندگی». در متن کتاب بارها به رخدادهایی در جنگ ایران و عراق اشاره شده است؛ از جمله «استفاده از بمبهای گاز شیمیایی در نیمه‌ی دوم جنگ ایران و عراق؛ قتل عام غیرنظامیان، زنان و کودکان توسط عراق؛ استفاده از سایر انواع سلاحهای شیمیایی و انواع گازهای مورد استفاده (نظیر گاز خردل و

[ صفحه 157]

عامل اعصاب) توسط رژیم عراق؛ جنگ شهرها؛ شلیک موشکهای دوربرد؛ زمین به زمین نظیر؛ جزیره‌ی مجنون؛ پیمان الجزایر؛ بمبهای خوشه‌ای و...».

عراق، ساختارها و فرآیند گرایشهای سیاسی

حسین سیف‌زاده.- تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 1379.
349 ص.: جدول، نقشه.- (مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ 78. جهان اسلام؛ 5).
کتابنامه: ص. [311]- 325؛ هم‌چنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 2000 نسخه.
این کتاب به بررسی و شناخت جغرافیای تاریخی و تاریخچه‌ی شکل‌گیری دولتهای عراق از دوران پیش از اسلام تا زمان حال می‌پردازد و ضمن بررسی مشکلات متعدد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، مذهبی طی دوران مختلف، واقعیت امر را - که نبود یک دولت ملی است - بیان می‌کند. از جمله مندرجات کتاب، موارد زیراست: «بخش اول: جغرافیای تاریخی، تاریخچه‌ی شکل‌گیری دولت مستقل عراق [در چهار فصل: عراق پیش از اسلام؛ پس از اسلام؛ بین‌النهرین 1297 - 913 ه ق. (1918 - 1534 م.)؛ جنگ جهانی اول و قیمومت بریتانیا]. بخش دوم: ساختار اجتماعی - فرهنگی عراق (در سه فصل). بخش سوم: ساختار اقتصادی (در سه فصل). بخش چهارم: ساختار نظام و فرآیند پویش سیاست و حکومت در عراق (در پنج فصل)». در مباحث متعددی از متن، ضمن ارائه‌ی اسناد و مآخذ مستند، به جنگ تجاوزگرانه‌ی عراق علیه ایران اشاره شده است.

عملیات حفظ صلح سازمان ملل متحد

فریده شایگان.- تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه‌ی چاپ و انتشارات، 1372.
نوزده، 325 ص.- (کلیات؛ 14).
صفحه عنوان به انگلیسی: United Nations Peace-Keeping Operations
کتابنامه: ص.[311]- 325.
این کتاب شامل دو بخش است. بخش اول - سازمان ملل متحد و عملیات حفظ صلح - شامل سرفصلهای «الف: وظایف و مأموریت نیروها؛ ب: دنیای حقوقی؛ ج: عملیات حفظ صلح و اصل عدم مداخله و حفظ صلح و ابعاد حقوقی آن» است.. بخش دوم، «شناخت زمینه‌های تشکیل و روند اجرای عملیات» است که به شرح زیر تنظیم شده است: الف) هیأت مساعی سازمان ملل متحد در افغانستان و پاکستان؛ ب) گروه ناظران نظامی سازمان ملل متحد در ایران و عراق؛ ج) هیأت تحقیق سازمان ملل متحد در آنگولا؛ د) گروه سازمان ملل متحد در کمک به انتقال نامیبیا؛ ه) گروه ناظر سازمان ملل متحد در آمریکای مرکزی و بررسی تحولات عملیات حفظ صلح.
برای تهیه‌ی کتاب، از تعدادی مقالات داخلی و خارجی و کتب دیگر بهره‌برداری شده است.

عملیات خبیر و پیامدهای جهانی آن

[بی‌جا]: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روابط عمومی، 85.1363 ص.
عملیات خیبر در اسفندماه 1362 انجام شد و نیروهای پرتوان جمهوری اسلامی ایران پس از عبور از موانع و طی کیلومترها راه آبی و خاکی، بزرگ زرین دیگری را در تاریخ دفاع مقدس رقم زدند. مجموعه‌ی حاضر، نگاهی است

[ صفحه 158]

به عملیات خیبر و پیامدهای آن در ابعاد مختلف که در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اول مروری کوتاه بر انعکاس عملیات خیبر در رسانه‌های خارجی است. فصل دوم به کارگیری سلاح شیمیایی توسط رژیم بعثی عراق در عملیات خیبر را شرح می‌دهد. عراق در این عملیات از سلاح شیمیایی استفاده کرد و قرارداد ژوئن 1925 را لغو نمود. فصل سوم به حمایت و پشتیبانی تسلیحاتی - اقتصادی استکبار جهانی از عراق و همپیمانان او پرداخته است. فصل چهارم: حمله‌ی عراق به کشتیهای تجاری و نفتی در محدوده‌ی خلیج‌فارس را بررسی می‌نماید. فصل پنجم: نگاهی است به ابعاد مختلف فعالیت‌های استکبار جهانی برای به صلح کشاندن جمهوری اسلامی در سال 59 و اوایل جنگ.

قبله‌ی عالم، ژئوپلتیک ایران

گراهام‌فولر؛ مترجم: عباس مخبر.- تهران: نشر مرکز، 1373.
شانزده، 327 ص.- (نشر مرکز؛ شماره نشر: 235).
طراح روی جلد: هادی فراهانی.
عنوان اصلی: The Center of the Universe, The Geopolitics Of Iran
کتابنامه: 315 تا 318.
این کتاب، یک تحلیل و بررسی جامع و تاریخی از اوضاع ژئوپلتیک ایران است. نویسنده در فصل دوم آن، «ایران و عراق، میدان نبرد فرهنگ‌هاست» به روابط ایران و عراق می‌پردازد و پس از یک نگرش تاریخی، مسأله‌ی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی را مطرح می‌سازد. در این مبحث به مشترکات دو کشور و مسایل مورد تعارض بین آنها، ریشه‌های تاریخی این تعارض‌ها و اختلافات دو کشور پس از انقلاب و همچنین جنگ تحمیلی اشاره می‌شود. مسأله‌ی کردها، نفت و اروندرود نیز از جمله مسایلی است که مورد بحث قرار گرفته است.

قدرت و دیگر هیچ: بیست سال با سازمان مجاهدین خلق

خاطرات طاهره باقرزاده.- تهران: اطلاعات، (چاپ سوم): 210.1373 ص.: تصویر، نمونه. شمارگان: 5250 نسخه.
این کتاب، مطالبی است در نقد و بررسی رخدادهای مربوط به سازمان مجاهدین خلق طی بیست سال که توسط یکی از عناصر فعال این سازمان بیان شده است. متن حاضر سه بخش دارد: پیش از انقلاب اسلامی (مطالبی درباره‌ی زندگی خانوادگی، انگیزه‌ی کار سیاسی، ارتباط با تشکیلات سازمان در سال 1352، فعالیت‌ها و مواضع ایدئولوژیک، خروج از کشور و...)؛ پس از انقلاب اسلامی (بازگشت به وطن و شروع کار تشکیلاتی در سالهای 58 - 60، فعالیت‌ها، دستگیری در سال 61، مروری بر شکل‌گیری سازمان بعد از انقلاب، لیبرالها، ضعف مدیریت نظام، موضع‌گیری‌های سازمان درباره‌ی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، فاز نظامی، ترورها، برنامه‌های آموزشی سازمان، و...)؛ بیوگرافی اعضای خانواده‌ی نگارنده و کلامی از سر دردمندی (گفت‌وگویی با دیگر اعضای فریب‌خورده و پند و نصیحت به بازگشت). نمونه‌ی دستخط نویسنده نیز ارائه شده است.

کانون‌های بحران در خلیج فارس

اصغر جعفری ولدانی.- تهران: کیهان، (چاپ اول): 1371.
393 ص.: نقشه.
کتابنامه: در پایان هر مقاله.

[ صفحه 159]

مجموعه‌ی حاضر حاوی مقالاتی درباره کانونهای بحران‌زا یا اختلافات مرزی میان کشورهای منطقه‌ی خلیج‌فارس است. مقالات کتاب در دو بخش تنظیم شده‌اند. در بخش اول، مقالات مربوط به ایران و عراق و اختلافات ارضی دو کشور آمده است و بخش دوم به مقالاتی درباره‌ی سایر کشورهای خلیج‌فارس اختصاص دارد. زیرمجموعه‌های بخش اول، عبارتند از: «روابط ایران و عراق از آتش‌بس تا پذیرش مجدد عهدنامه‌ی 1975؛ نگرشی به عهدنامه‌ی 1975 ایران و عراق؛ اهداف عراق از تجاوز به ایران؛ طرحهای تجزیه‌ی خوزستان؛ اهمیت استراتژیکی اروندرود و پیشینه‌ی تاریخی آن؛ طرح تغییر مسیر اروندرود و حقوق بین‌الملل و بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران و عراق». زیرمجموعه‌های بخش دوم، عبارتند از: «اختلافات عراق با کویت و سوریه؛ ادعاهای ارضی عراق نسبت به کویت؛ عوامل مؤثر بر سیاست خارجی عراق در ارتباط با اشغال کویت؛ اختلافات ارضی و فردی بین دولتهای خلیج‌فارس و تأثیر آن بر امنیت منطقه». دو پیوست نیز در پایان کتاب آمده است.

کردستان

اثر مصطفی چمران؛ تهیه و تدوین بنیاد شهید چمران.- تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلای، (چاپ چهارم): 174.1380 ص.: مصور، عکس، نقشه.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب حاضر حاوی دستنوشته‌های شهید چمران درباره‌ی موضوع‌های زیر است: «حوادث کردستان، به ویژه پاوه (از ابتدای آشوب تا تصرف شهر و آزادسازی آن)؛ تحلیلی از شهید چمران درباره‌ی تفکر مادیگرانه‌ی استعمارگران و فرمان انقلابی امام خمینی (ره) در خنثی‌سازی آن؛ متن سخنرانی‌های شهید چمران، با ذکر تاریخ ایراد هر یک؛ نوشته‌های پراکنده در مورد خودمختاری و سیطره‌ی احزاب چپ در کردستان؛ توطئه‌ی نقده؛ توطئه‌ی مریوان؛ حادثه‌ی قارنه؛ نمونه‌ی دستخط شهید چمران، که در بحبوحه‌ی نبرد از پاوه ارسال کرد؛ و متن فرمان انقلابی امام خمینی در 26 / 5 / 1358 به مناسبت جنگ خونین کردستان (پاوه) و نیایشهای شهید چمران». همچنین عکسهایی از شهید چمران با رزمندگان و شهدا و درگیری‌های کردستان، در کتاب به چاپ رسیده است.

کردستان «امپریالیزم و گروه‌های وابسته»

تهیه شده در دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، (چاپ سوم): 1359.
139 ص.: مصور، نمونه.
این کتاب در هفت فصل و یک خاتمه به مسائل مربوط به کردستان و توطئه‌ها و درگیری‌های گروه‌ها در غائله‌ی کردستان می‌پردازد. از جمله مطالب کتاب، موارد زیر است: «بافت اجتماعی کردستان، عملکرد امپریالیسم، زمینه‌های توطئه، ناسیونالیسم کردی، فقر فرهنگی، اختلافات مذهبی، منزوی ساختن نیروهای انقلاب، پایگاه مهاباد، گروه‌ها به کردستان سرازیر می‌شوند، عراق، پشت جبهه‌ی ضد انقلاب، حزب دموکرات، سازمان چریکهای فدائی خلق، سازمان کومله، سازمان پیکار، سپاه رزگاری، شیخ عزالدین حسینی و جلال طالبانی). نمونه‌هایی از دستخط و نامه‌های اداری بین رؤسا، گروه‌ها، سازمان اطلاعات و امنیت کشور در زمان رژیم گذشته و نیز، پس از انقلاب، ارائه شده است.

کسوف، آخرین روزهای CIA (سی. آی. ا): اسناد دخالت مستقیم آمریکا به نفع صدام حسین در جنگ عراق با ایران

نوشته: ماکس پری [ترجمه‌ی غلامحسین صالحیار].- تهران: اطلاعات، (چاپ دوم): 801.1376 ص.

[ صفحه 160]

عنوان روی جلد: اسناد دخالت مستقیم آمریکا به نفع صدام حسین در جنگ عراق با ایران: کسوف
عنوان اصلی: Eclipse, The last Days of The CLA
این کتاب، رویدادهای چهل ساله‌ی اخیر جهان را، انحصارا از دیدگاه «سیا» مورد بررسی قرار داده و نقش سیا را در این رویدادها، در سه بخش مجزا و جمعا در شانزده فصل و یک مؤخره تشریح می‌کند. کتاب، با مرگ ویلیام کیسی، رئیس کل سیا آغاز می‌شود. آنگاه به تشریح و تحلیل حوادث سیاسی جهان، از جمله خاورمیانه و از آن بین، ماجرای ایران گیت، جنگ ایران و عراق و حمله‌ی عراق به کویت می‌پردازد. فصل پانزدهم آن - با عنوان «ایستگاه بغداد» - فقط مربوط به جنگ ایران و عراق است و نقش کاخ سفید و سیا را به نفع صدام حسین به وضوح آشکار می‌سازد. نویسنده فاش می‌کند که چگونه آمریکا علی‌رغم تعهد عدم مداخله در امور ایران در برابر آزادی گروگانها، ایستگاه جاسوسی خود را به فرانکفورت منقل می‌کند و مهم‌تر از آن که توضیح می‌دهد چگونه پس از دریافت خبر پیروزی‌های ایران در جنگ، ریگان ناگهان تصمیم به تقویت صدام حسین و دادن اطلاعات دقیق نظامی ایران به عراق می‌افتد و «فهد» و «حسین» (سلاطین عربستان و اردن) در ارتباط بغداد - واشنگتن و ایجاد همکاری نزدیک میان دو پایتخت چه نقشی داشته‌اند و کاخ سفید و سیا در این میان چگونه عمل کرده‌اند.

کشورها و مرزها در منطقه‌ی ژئوپلیتیک خلیج فارس: سلسله نوشتاری در جغرافیای سیاسی خلیج فارس

نوشته‌ی پیروز مجتهدزاده: ترجمه و تنظیم: حمیدرضا ملک‌محمدی نوری.- تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه‌ی چاپ و انتشارات، (چاپ دوم: 1373.
249 ص.: مصور، نقشه، جدول.- (مباحث استراتژیک؛ 5).
ص. ع. به انگلیسی:Countries and Boundries in the Geopolitical Region of the Persian Gulf
کتابنامه.
کتاب حاضر که به دریادلان حافظ امنیت و تمامیت این سرزمین اسلامی در آبهای نیلگون خلیج‌فارس تقدیم شده است، سلسله نوشتاری در جغرافیای سیاسی خلیج‌فارس است. اساس کتاب حاضر را پنج گزارش تحقیقی مفصل نویسنده برای دانشگاه لندن تشکیل می‌دهد. کتاب به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود و هر بخش نیز دارای تقسیماتی است. بخش اول، نگاه کلی به جغرافیای سیاسی و مرزهای بین‌المللی خلیج‌فارس دارد و بخش دوم، پیدایش کشورها و مرزها در منطقه‌ی ژئوپلیتیک خلیج‌فارس را مورد بررسی قرار می‌دهد. در این بخش، به پیدایش کشور ایران و مرزهای آن، نقش‌آفرینی ایران در خلیج‌فارس در نیمه‌ی دو قرن بیستم، تاریخ و جغرافیای سیاسی بحرین و قطر و پیدایش عربستان سعودی، کویت و عراق اشاره‌ای می‌شود. ضمن این که در بخش نقش‌آفرینی ایران در خلیج‌فارس در نیمه‌ی دوم قرن بیستم، روابط ایران با عراق به بحث گذاشته می‌شود.

کویت از پیدایش تا بحران

مؤلف گروه تحقیق مرکز مطالعات و پژوهش‌های کویت؛ ترجمه و ویرایش واحد ترجمه مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی ایران و اسلام.- تهران: قصیده‌سرا، (چاپ اول): 1381.
350 ص.: نقشه، جدول.- (علوم اجتماعی: 4).
عنوان اصلی: الکویت وجودا و حدودا: الحقائق الموضوعیه و الادماءات العراقیه.
صفحه عنوان به انگلیسی: Kuwait from Genesis to Crisis
کتابنامه: ص. 352 - 319؛ همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در همین سال توسط انتشارات قطره با (فروست تاریخ و جغرافیا؛ 12) نیز منتشر شده است.

[ صفحه 161]

کتاب حاضر، در چهار فصل و بخشهای مربوطه، به بررسی وضعیت تاریخی کویت تا زمان جنگ خلیج‌فارس و پیامدهای این جنگ بر کشور کویت می‌پردازد. از جمله، مندرجات کتاب، می‌توان به این موارد اشاره کرد: «فصل اول: بحران خلیج‌فارس در سال 1990، مقدمات، تحولات، و ابعاد آن؛ فصل دوم: وضعیت تاریخی کویت؛ فصل سوم: حقوق بین‌الملل در رویارویی با تجاوز عراق به کویت و ادعاهای عراق و فصل چهارم: پیامدهای اقتصادی تجاوز عراق به کویت». در متن کتاب، در خصوص «جنگ ایران و عراق» کمکهای کویت به عراق در دوران جنگ، درگیری‌های خلیج‌فارس، دیدگاه عراق پس از خاتمه‌ی جنگ با ایران و شروع جنگ دیگر و...» مطالبی ارائه شده است.

گامی در راه مدیریت تبلیغات جنگ: محورهای محتوای مقالات دومین همایش بررسی کاربرد تبلیغات در جنگ

تهران: هیأت علمی همایش بررسی نقش تبلیغات در جنگ، (چاپ اول): 1381.
252 ص.: نمودار، جدول.
شمارگان: ذکر نشده است.
این کتاب، مجموعه‌ی مقاله‌هایی است که در دومین همایش بررسی کاربرد تبلیغات در جنگ ارائه شده‌اند. از جمله عناوین مقالات، عبارتند از: «جایگاه عملیات روانی در نظامهای سیاسی؛ مبانی کاربردی فنون رفتاری رهبری تبلیغاتی جنگ؛ شمای مدیر تبلیغی در نهج‌البلاغه؛ شیوه‌های بهینه‌سازی تعامل تبلیغات و عملیات در سازمان رزم؛ نظام مطلوب آموزش مدیران و کارگزاران تبلیغات دفاعی؛ چگونگی بسیج امکانات در جهت اوصاف تبلیغات دفاعی؛ بررسی نقش و جایگاه تحقیقات اجتماعی در سازمان تبلیغات جنگ (ضرورتها، اولویتها و اهداف)؛ تبلیغات آفندی؛ کارکرد تبلیغی جهادیه‌ها در بسیج و آماده‌سازی برای جنگ؛ آرمان مشترک و سازماندهی تبلیغات جنگ؛ جنگ تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی ایران در مرحله‌ی اول جنگ تحمیلی؛ و...».

گذر از بحران 67، تحلیلی بر هشتمین سال جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران

اثری از دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، دفتر سیاسی، (چاپ اول): 228.1368 ص.
عنوان روی جلد: گذر از بحران 67: تحلیل سیاسی هشتمین سال جنگ.
شمارگان: 10000 نسخه.
مندرجات: گسترش بحران در خلیج‌فارس؛ همگرایی بین‌المللی؛ بروز عوامل جدید در روند جنگ تحمیلی؛ فشار همه‌جانبه و شکست نظامی عراق در آخرین تلاش‌ها؛ فاز جدید سیاسی.
در فصل نخست کتاب نمودها و شاخصهای گسترش بحران خلیج‌فارس مورد بررسی قرار گرفته و درگیری ایران و آمریکا نقد شده است. در فصل دوم روند توافق‌های جهانی با هدف خاتمه دادن به جنگ نشان داده می‌شود. در این فصل نقش جنگ در تسریع توافق‌های بین‌المللی و به ویژه سیاست گورباچف در قبال دو بحران افغانستان و جنگ تحمیلی مورد بررسی قرار گرفته و نیز به افزایش تحرکات منطقه‌ای - به عنوان حلقه‌ی تکمیل‌کننده‌ی این توافق‌ها - پرداخته شده است. سومین فصل کتاب به «بروز عوامل نوظهور در روند جنگ تحمیلی» - که به تعبیری می‌توان آن را نتیجه‌ی عملی و ملموس توافق‌های دو بلوک قدرت قلمداد کرد - اختصاص یافته است. جنگ شهرها از بروز عوامل جدیدی در روند جنگ تحمیلی خبر می‌داد. سکوت مرگبار جهان در این مقطع، در برابر تمامی آن فجایع کاملا آشکار و بدیهی، شاخصه‌ی بارز آن دوران قلمداد می‌شود.

[ صفحه 162]


گذری بر پنجمین سال جنگ تحمیلی

تهیه و تدوین روابط عمومی فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، روابط عمومی، 1364.
ه. 250 ص.: نقشه، جدول، نمودار.
کتاب حاضر، که در نه بخش تنظیم شده است، وقایع سال 1363 - پنجمین سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران - را بررسی می‌کند. در بخشهای اول تا سوم، عملیاتهای میمک، بد و انصارالله، استفاده‌ی عراق از سلاحهای شیمیایی، حمله به مناطق مسکونی (و نیز آمار حملات یک ساله‌ی عراق به مناطق مسکونی)، انعکاس عملیات فوق‌الذکر در رسانه‌های گروهی جهان و تحرکات مقامات خارجی در جریان عملیات فوق مورد بررسی قرار گرفته است. در بخشهای چهارم تا ششم، ظهور قدرت موشکی ایران در صحنه‌ی جنگ، جنگ نفتکشها در خلیج‌فارس و دریافت کمکهای نظامی، اطلاعاتی، انسانی و اقتصادی عراق از کشورهای دیگر بیان شده است. در بخشهای هفتم و هشتم، تلاشهای بین‌المللی جهت پایان دادن به جنگ تحمیلی و نگرانی کشورهای منطقه از ادامه‌ی جنگ و راهپیمایی مردم ایران در روز جهانی قدس (که در حمایت از ادامه‌ی جنگ، شعار می‌دادند) آمده است.
در بخش نهم نیز روز شمار جنگ - که گذری است بر وقایع روزهای جنگ در سال 1363- به چاپ رسیده است.

گذری بر دو سال جنگ

دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، [1361].287 ص.: مصور، نقشه.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 100000 نسخه
مندرجات: برکتهای جنگ؛ سیری در دو سال جنگ؛ بعد جهانی جنگ تحمیلی.
آنچه در این کتاب آمده، گزارش تحلیل‌گونه و مختصری از سیر دو سال اول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و پاره‌ای از مسائل قبل از آن است. در فصل اول، برکتهای داخلی و خارجی جنگ تحمیلی بررسی شده است. فصل دوم، «سیری در دو سال جنگ» نام دارد و ابتدا شرح مختصری درباره‌ی وضعیت دو کشور قبل از شروع جنگ داده شده، سپس تقسیم‌بندی عملیاتها به کلاسیک و غیرکلاسیک مورد بحث قرار گرفته است. در این فصل، شرح عملیاتهای ثامن‌الأئمه، طریق‌القدس، فتح‌المبین و بیت‌المقدس آمده است. در فصل سوم، آخرین فصل کتاب، بعد جهانی جنگ تحمیلی و نحوه‌ی برخورد کشورهایی از قبیل آمریکا، عراق، شوروی، اسرائیل، کشورهای غیر متعهد، فرانسه، سازمان ملل و رژیمهای مرتجع منطقه، با این پدیده بررسی شده است.

گریز از یکسان سازی جهانی اندیشه روز مرگی، یا، تفکر آرمانشهری: تأملاتی در باب انقلاب معنوی در جهان مدرن، نقد تئوری انقلاب اسلامی به مثابه انعکاس شکست تجربه ایرانی مدرنیسم

محمد مددپور.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1380.
104ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 453؛ جنگ ایران و عراق، پژوهش و نقد؛ 10).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:To Eschew Globalization, Routinism Utopianism
کتابنامه: ص.: 104 و به صورت زیرنویس.
شمارگان: 2200 نسخه.
مندرجات: فصل اول: ویرانگری مدرنیته و شکست مدرنسیم در ایران؛ فصل دوم: شهادت راهی برای گریز از مدرنیته؛ فصل سوم: روز مرگی دنیوی یا تعالی دنیوی و تفکر آرمانشهری در برابر یکسان‌سازی دینی و عرفی؛ ضمیمه.

[ صفحه 163]

پس از انتشار مقاله‌ی «به سوی قرائتی نو از شهادت از منظر انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی» - که گزیده‌ای از رساله‌ی «اریک بوتل» (با عنوان «شهادت در ادبیات جنگ») است - نویسنده، کتاب حاضر را در پاسخ به مقاله‌ی مذکور نوشته است. کتاب، شامل سه فصل است و اصل مقاله‌ی مذکور نیز ضمیمه شده است. نویسنده‌ی فرانسوی در نوشته‌ی خود وقوع انقلاب را نتیجه‌ی شکست مدرنیسم شاه در ایران می‌داند و شهادت را راهی برای گریز از آن می‌شمرد. نویسنده‌ی کتاب برای نقض سخنان نویسنده‌ی فرانسوی، به چگونگی شکل‌گیری انقلاب و دفاع بسیجیان در برابر حملات دشمن پرداخته است. بسیاری از مطالب کتاب درباره‌ی شهید و شهادت و شهیدان جنگ و دفاع مقدس است و خاطراتی نیز از شهیدان نقل شده است.

گزارش زمستان 57

سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران؛ به کوشش جلیل جباری.- تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی، (چاپ اول): 248.1372 ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب، شامل گزارشات روزانه‌ی وقایع ماههای آذر، دی و بهمن سال 1357 است؛ ماههایی که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی ایران شد. مطالب در سه بخش مجزا، به ترتیب ماههای مذکور، ارائه شده و در پایان گزارش هر روز، تحلیل فشرده و کوتاهی آمده است. در پایان نیز، بخشی مربوط به شخصیتها و افراد سیاسی و نظامی است و مختصری از زندگینامه، فعالیت‌ها و اقدامات دوران ریاست و رهبری هر یک، در دوره‌ی قبل و بعد از انقلاب و طی جنگ تحمیلی، به ضمیمه‌ی عکس آنها، آورده شده است. از جمله «حضرت امام خمینی (ره)، آیت‌الله خامنه‌ای، حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی، آیت‌الله طالقانی و... برخی از مسئولان و فرماندهان نظامی وقت در دوران جنگ (مانند سپهبهد شهید صیاد شیرازی، که در آن زمان درجه سرهنگی داشت)». همچنین درباره‌ی این افراد نیز مطالبی وجود دارد: «محمدرضا پهلوی، شاپور، بختیار، عبدالرحمان قاسملو، و...». در بخش آخر کتاب، در خلال زندگینامه‌ی افراد، در خصوص اقدامات رهبران و شخصیتهای سیاسی طی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و جنگ مسلحانه‌ی احزاب در برابر رزمندگان اسلام، نیز مطالبی بیان شده است.

ما اعتراف می‌کنیم

محسن صفری.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1370.
272 ص.- (دفتر ادبیات مقاومت؛ سیاسی؛ 4).
عنوان به انگلیسی:We Confess
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 2200 نسخه.
مطالب این کتاب، از منابع مختلف خارجی مانند بولتن رادیوهای بیگانه، گزارشهای ویژه‌ی خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، مجموعه‌های «آمریکا و جنگ»، «جنگ ایران و عراق» و «جنگ خلیج‌فارس» روزنامه‌ی جمهوری اسلامی و بولتنهای«بررسی مطبوعات جهان و منطقه» و بررسی مطبوعات جهان در محدوده‌ی زمانی تجاوز عراقی‌ها به کویت، (حدود هفت‌ماه)، گردآوری شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند. هدف از این بررسی، شناساندن ماهیت حامیان رژیم متجاوز عراق و شرمندگی آنان در این زمان است. کتاب به هشت بخش جداگانه تقسیم شده است. «متجاوز کیست و چرا تجاوز؟؛ کمکهای نظامی؛ استفاده از سلاح شیمیایی توسط عراق؛ ارسال سلاحهای شیمیایی، میکروبی، هسته‌ای و کمک در ساخت آنها؛ حمایتهای سیاسی - تبلیغاتی، کمکهای اقتصادی، پیروزی ایران و شکست عراق؛ ماهیت صدام و رژیم بعث عراق و نقض حقوق بشر، محکومیت و مجازات متجاوز!» عناوین این بخشها هستند. مطالب هر بخش نیز به ترتیب تاریخ اعتراف و تاریخ منبع مورد نظر مرتب شده‌اند.

[ صفحه 164]


مبانی، آفات و راهکارهای انقلاب اسلامی از دیدگاه شهید چمران

اسماعیل منصوری لاریجانی.- تهران: مؤسسه فرهنگی انتشارات آیه، (چاپ اول): 92.1380 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
مندرجات: مبحث اول: ارکان انقلاب اسلامی، مبحث دوم: اهداف انقلاب اسلامی، مبحث سوم: آسیب‌شناسی انقلاب.
کتاب، محتوی نظرات شهید چمران در ارتباط با انقلاب اسلامی است، که در سه مبحث ارائه شده است: در مبحث اول (ارکان انقلاب)، شهید دکتر چمران، «شهید، دین و معنویت و رهبری مردم» را ارکان انقلاب می‌داند و برای هر رکن شرایطی را بیان می‌کند برای مثال، در مورد رهبری به اقتدار و بی‌نظیر بودن امام (ره) اشاره دارد. در مبحث دوم - که «اهداف انقلاب» نام دارد - «تعمیم عدالت اجتماعی، فقرزدایی، استقلال، آزادی و تحول روحی و معنوی را به عنوان هدفهای انقلاب شمرده، به شرح هر یک می‌پردازد. در مبحث سوم - «آسیب‌شناسی انقلاب» - به بررسی آسیبها در دو حوزه‌ی خارجی (شامل ابرقدرتها، صهیونیستها، و قدرتهای پوشالی و وابسته به ابرقدرتها) و داخلی (شامل گروهکهای مخالف انقلاب، فرصت‌طلبان، منفعت‌پرستان، طاغوت‌درون‌ها، تفرقه‌افکنان، جناح‌بازان، سیاست‌بازان و...) پرداخته است.

مبانی رفتاری شورای همکاری خلیج‌فارس در قبال جمهوری اسلامی ایران: ضرورت برقراری نظام نوین امنیتی در منطقه و ملاحظاتی در این زمینه

بهمن نعیمی ارفع؛ همکار فنی سازمان طرح و اجرای کتاب.- تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، (چاپ اول): 1370.
145 ص.- (رساله‌ها؛ 9).
شمارگان: 5000 نسخه.
شورای همکاری خلیج‌فارس در ماه مه سال 1981 با عضویت شش کشور (عربستان سعودی، کویت، امارات عربی متحده، قطر و بحرین) تشکیل شد. هدف از تشکیل این شورا، ایجاد اتحادیه‌ای برای حفاظت از منطقه‌ی خلیج‌فارس است. کتاب حاضر، در چهار فصل، به بررسی شورای مذکور و دیدگاههای آن در منطقه می‌پردازد. فصل اول: نگاهی به دکترین‌های امنیتی در مورد منطقه؛ فصل دوم: تشکیل شورای همکاری و دیدگاههای آن پیرامون مسائل امنیتی؛ فصل سوم: استراتژی شورا در جریان جنگ تحمیلی و آثار آن در روابط خارجی شورا (از جمله استراتژی در طول جنگ، تأثیر دیدگاهها و مواضع فردی اعضای شورا بر موضع‌گیری‌های جمعی در برابر جمهوری اسلامی ایران)؛ فصل چهارم: ضرورت برقراری نظام نوین امنیتی در منطقه (از جمله، نگاهی به رویه‌های سیاسی در منطقه بعد از اجرای آتش‌بس در جنگ تحمیلی).

مبانی و تاریخ اندیشه نظامی در ایران

محمدحسین جمشیدی؛ ویرایش ادبی مرتضی حقی، ویرایش نهایی: جواد زمان‌زاده دربان، جمشید سرمستانی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده‌ی فرماندهی و ستاد، 1380.
سی و دو، 805 ص.: مصور (رنگی)، عکس (بخش رنگی)، نقشه (رنگی).- (فرهنگ و مطالعات نظامی؛ 7) طراح روی جلد: سیامک فرشچی.
کتابنامه: ص. 628 - 611.
شمارگان: 3000 نسخه.

[ صفحه 165]

نویسنده در چهارده فصل به بررسی اندیشه‌ی نظامی ایران در دوره‌های مختلف: «تمدنهای اولیه‌ی ایران باستان، پیش از عصر زرتشت، آیین زرتشت و اوستا، آیین ماد و هخامنشی، اشکانیان، اصول و مبانی در اسلام، بعد از سلام، از قرن هفتم تا قرن دهم هجری قمری، از قرن دهم تا دوران انحطاط ایران، عهد پهلوی و دوران جمهوری اسلامی» پرداخته است. در بخش اول از فصل چهارده کتاب - که به جمهوری اسلامی ایران و جنگ تحمیلی اختصاص دارد - نهادها، تحولات و مسایل عمده‌ی نظامی ایران، مانند ارتش و سپاه، توطئه‌های گروهک‌ها، تسخیر لانه‌ی جاسوسی آمریکا، حمله به طبس، کودتای نوژه و جنگ هشت ساله‌ی ایران و عراق، مورد بررسی قرار گرفته است. مطالب این قسمت عبارتند از: «آغاز جنگ، پیشروی عراق در خاک ایران، اقدامات عمده‌ی ایران (شامل نبردهای بزرگ، متوسط و کوچک) و دوران پس از جنگ و برخی از پدیده‌های مهم جنگ ایران و عراق (مانند جنگ شیمیایی، جنگ نفتکش‌ها و جنگ شهرها)».

مبانی و مدل‌های تصمیم گیری در سیاست خارجی

حسین سیف‌زاده؛ [برای] دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.- تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، (چاپ اول): 1375.
پانزده، 239 ص.: جدول، نمودار.- (مباحث پایه؛ شماره 18).
صفحه عنوان به انگلیسی: Fundamental issues and models of decision making in foreign policy
شمارگان: 2000 نسخه.
کتابنامه: ص. [219]- 237.
این کتاب، در دو بخش و پنج فصل، به مبحث تصمیم‌گیری در روابط بین‌المللی و سیاستهای جهانی می‌پردازد. مطالب کتاب عبارتند از:
بخش اول: مبانی مؤثر بر شکل‌گیری و اجرای سیاست خارجی (محیط عملیاتی حاکم بر صحنه، نظم نوین جهانی و تحول در نهادها و قانونمندیهای رفتاری، مقایسه‌ی نظامهای سیاسی، استراتژی ملی و اهداف سیاسست‌گذاری خارجی و...) بخش دوم: روشها و مدلهای تصمیم‌گیری در سیاست خارجی (روشهای مختلف در تجزیه و تحلیل، مدلهای مختلف تصمیم‌گیری و...). در پایان نیز رهنمودی برای اجرای موفقیت‌آمیز سیاست خارجی، به عنوان نتیجه‌گیری کلی، ارائه شده است. در متن فصلها و گفتارها، از کشور عراق و جنگ ایران و عراق و جنگ عراق و کویت به صورت مقایسه‌ی یاد شده است؛ برای مثال؛ گرایش عراق به تولید سلاحهای اتمی، بیولوژیک و شیمیایی و یا کمک کشورهایی چون عربستان و کویت در جنگ علیه ایران مورد تأکید قرار گرفته است.

مجموعه مقالات [اولین] سمینار بررسی مسائل خلیج فارس، تهران، اردیبهشت ماه 1367

تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، مرکز مطالعات خلیج‌فارس، (چاپ دوم): 760.1369 ص.
در این سمینار، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای - رئیس‌جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران - به حساسیت منطقه از نظر ذخایر خداداد اشاره کرده، خواستار پایان دادن به مداخله‌ی نیروهای بیگانه در خلیج‌فارس و برقراری امنیت با همکاری ملت‌های منطقه بر پایه‌ی اخوت اسلامی شدند. دکتر علی‌اکبر ولایتی (وزیر امور خارجه‌ی وقت) نیز طی سخنرانی خود اظهار داشت که ایران وابسته به آمریکا، به قدرت مستقلی تبدیل شده است که می‌گوید خلیج‌فارس به کشورهای اطراف ایران تعلق دارد و باید دست بیگانگان از آن کوتاه شود و این دکترین، علت اصلی نزاع موجود در منطقه است که در شکل جنگ تحمیلی و فشارهای نظامی آمریکا و متحدینش علیه ایران تجلی یافته است. عناوین برخی از مقالات موجود در کتاب عبارت است از: «امنیت ملی و دسته‌جمعی، نفت و خلیج

[ صفحه 166]

فارس، موضوع حاکمیت در خلیج‌فارس، سیاست خارجی ژاپن در خلیج‌فارس، خلیج‌فارس در آینه‌ی زمان، نقش نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در خلیج‌فارس و...».

مجموعه مقالات: اولین نشست کنفرانس «بررسی دفاع مقدس»، دانشگاه امام حسین (ع)

تهیه و تدوین معاونت پژوهشی دانشگاه امام حسین (ع) به کوشش غلامرضا ذاکرصالحی.- تهران: دانشگاه امام حسین (ع)، (چاپ اول): 281.1371 ص.
این کتاب، مجموعه‌ی مقالات ارائه شده در اولین «کنفرانس بررسی دفاع مقدس» است که در سال 1369 به همت دانشگاه امام حسین (ع) برگزار شد. خط کلی مقالات و سخنرانی‌های ارائه شده در کنفرانس، نشان‌دهنده‌ی این بود که دفاع مقدس ما از نظر محتوا و قالب، یک جنگ انقلابی بود. محتوا و کیفیت دفاع مقدس که ناشی از زمینه‌های منحصر به‌فرد فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی انقلاب اسلامی بود، شیوه‌ی نبردی را با قالبهای خاص خود ارائه نمود. این نشست، چندین محور عمده را فراروی خواننده قرار می‌دهد که مبحث نیروی انسانی (نقش معنویت و فرهنگ و تکنولوژی دفاعی) از مهمترین مؤلفه‌های تأکید شده در آن محسوب می‌شود. عناوین برخی از مقالات عبارت است از: «اصول و مبانی حاکم بر دفاع مقدس، بررسی مقاطع تاریخی دفاع مقدس، سنتهای الهی در جنگ، بررسی و تحلیل بحران در خلیج‌فارس، بررسی راه‌های تقویت بنیه دفاعی کشور، بررسی عوامل به وجود آورنده‌ی جنگ تحمیلی، نگاهی به مواضع شوروی نسبت به جنگ تحمیلی، جنگ و دانشگاه، بایدها و نبایدها، بررسی انگیزه‌های روانی مقاومت نظامیان عراقی و...».

مجموعه مقالات: دومین سمینار بررسی مسائل خلیج فارس 29 آبان - اول آذرماه 1368

مرکز مطالعات خلیج‌فارس - تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه‌ی چاپ و انتشارات، (چاپ اول): 1372.
ده،334، [1]ص.: جدول.
صفحه عنوان به انگلیسی: The Second Seminar on the Persian Gulf
کتابنامه در پایان هر بخش و به صورت زیرنویس.
شمارگان: 2500 نسخه.
کتاب، حاوی 23 مقاله در مورد خلیج‌فارس است. مقاله‌ی «اهمیت تنگه‌ی هرمز به لحاظ ژئوپلتیک و منابع آبهای ساحلی» (از شاهکار) به بررسی نقش ایران در بازماندن تنگه‌ی هرمز طی هشت سال جنگ می‌پردازد. ایران تهدید کرده بود اگر سکوهای نفتی ایران مورد حمله‌ی عراق قرار گیرد، تنگه‌ی هرمز را، که راه عبور نفت بسیاری از کشورهاست، خواهد بست ولی این امر هیچ‌گاه اجرا نشد. در مقاله‌ی «امنیت دسته‌جمعی و ابرقدرتها» (از ادوارد ام. لاوال)، در صفحه 98 - 100 کتاب، نویسنده به این امر اشاره می‌کند که آمریکا تنها بهره‌ور شونده از شورای امنیت است و ایران بهای سنگینی را در جنگ پرداخته است. در سایر قسمتها نیز، در موارد متعددی، به جنگ و عدم رعایت حقوق ایران توسط سایر کشورها اشاره شده است.

مجموعه مقالات: سومین سمینار «بررسی مسائل خلیج فارس»، تهران، بهمن ماه 1369

تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، مرکز مطالعات خلیج‌فارس، 1372.
هفت، 325 ص.: مصور، نقشه، جدول، نمودار: (کلیات؛ 10).

[ صفحه 167]

صفحه‌ی عنوان به انگلیسی: The Third Seminar on the Persian Gulf
کتابنامه به صورت زیرنویس.
«سومین سمینار بررسی مسائل خلیج‌فارس» در بهمن 1369 در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، با حضور استادان و کارشناسان داخلی و خارجی تشکیل گردید و کتاب حاضر، مجموعه‌ی مقالات ارائه شده در این سمینار است. عناوین تعدادی از مقالات ارائه شده در این سمینار عبارت است از: «نظرات کلی در مورد بحران خلیج‌فارس؛ نفت و امنیت در خلیج‌فارس؛ چارچوب امنیتی کشورهای منطقه‌ی خلیج‌فارس؛ بررسی طرحهای امنیتی در خلیج‌فارس؛ پدیداری الگوهای ساختار امنیتی در خلیج‌فارس؛ امنیت خلیج‌فارس در یک تفاهم صلح‌آمیز؛ امنیت خلیج‌فارس؛ عرب در برابر دیگران، یک دیدگاه جهان سومی؛ مصر و نظام عربی در خلیج‌فارس؛ امنیت و همکاری منطقه‌ای در خلیج‌فارس؛ منابع انرژی خلیج‌فارس؛ امنیت دسته‌جمعی در خلیج‌فارس و...».

مجموعه مقالات: پنجمین سمینار بررسی مسائل خلیج فارس 29 - 28 آذر 1373

[برگزار کننده] مرکز مطالعات خلیج‌فارس، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.- تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، (چاپ اول): 1374. هفت، 293 ص. نقشه، جدول، نمودار.
صفحه عنوان به انگلیسی:Center for Persion Gulf studies the fifth on the: Persian Gulf, Theran - Dec. 1994
کتابنامه به صورت زیرنویس.
پنجمین سمینار خلیج‌فارس با عنوان «افق‌های همکاری در خلیج‌فارس و دریای عمان» که در تاریخ 28 و 29 آذر 1373 در دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی برگزار شد، این عناوین را مد نظر قرار داد: همکاری‌های سیاسی - امنیتی و اقتصادی، نفت و گاز، شیلات و محیط زیست دریایی. کتاب حاضر در شش فصل تنظیم شده است: فصل اول: سخنرانی‌های افتتاحیه ریاست جمهوری اسلامی ایران و فصل دوم مقالات مربوط به اولین محور موضوعی سمینار، یعنی ثبات سیاسی، همکاری‌ها و امنیت منطقه‌ای اختصاص یافته است؛ فصل سوم به مهم‌ترین مقالات کمیته‌ی ویژه‌ی «محیط زیست» پرداخته است. در فصل چهارم دو مقاله‌ی مربوط به نفت و گاز و در فصل پنجم دو مقاله مربوط به آب آورده شده است و فصل ششم نیز به مقالاتی که در ارتباط با محورهای موضوعی سمینار دریافت شده، ولی در سمینار ارائه نشده، اختصاص دارد.

محرم، ماه پیروزی خون بر شمشیر: عملیات سرنوشت ساز 500 گردان

تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.- [بی‌تا]300 ص.
دیپلماسی قدرتهای جهانی در ششمین سال جنگ تحمیلی، به ویژه، استراتژی آمریکا (و نحوه‌ی شروع جنگ نفتکشها توسط آن کشور و هراس از پیروزی نظامی ایران در جنگ و گشودن بن‌بست جنگ تحمیلی)، عملکرد شوروی، فرانسه و ارتجاع عرب در رابطه با جنگ تحمیلی از مباحث این کتاب هستند. گزیده‌ای از سخنان حضرت امام در مورد ضرورت برپایی عزاداری امام حسین (ع) و جنگ تحمیلی، زینت‌بخش مطالب کتاب است؛ چرا که بازگویی پیام و ذکر مصائب آن حضرت، از عاشوراهای مکرر سرزمین لاله‌گون ایران اسلامی جدا نخواهد بود.

[ صفحه 168]


مدیران صنعت نفت ایران

تألیف عباس طرفی (عبدالله‌پور).- [بی‌جا]: عباس طرفی (عبدالله‌پور)، (چاپ اول): 1373-1380. 7 جلد: (2292) ص.: مصور، نمونه، عکس، نمودار.
شمارگان: 3000 نسخه.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Iran Oil Managers
فقط جلد هفتم از این مجموعه (در دو بخش) مربوط به جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌باشد.
مجموعه کتاب هفت جلدی «مدیران صنعت نفت ایران». فعالیت‌های صنعت نفت ایران را از سال 1261 (1882 م.) تاکنون در قالب وقایع‌نگاری ارائه می‌دهد. جلد هفتم، شامل زندگینامه و شرح اقدامات وزراء، مدیران و کارگزاران صنعت نفت و ساختار سازمانی شرکتهای مختلف تشکیل‌دهنده‌ی این صنعت و در عین حال، اطلاعات تاریخی، سیاسی، فنی و عملیاتی متنوعی در ارتباط با تحولات این صنعت در دوران جنگ تحمیلی (با تأکید بر اثرات متقابل جنگ و نفت) و تلاشهای بازسازی و سیاستهای مرتبط با تدوام فعالیت‌های استخراج و صدور نفت است. در بخش اول از جلد هفتم، اطلاعات مربوط به صنعت نفت و گاز و در بخش دوم اطلاعات مربوط به صنعت پتروشیمی و سازمان شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران ارائه شده است. در پایان نیز گاه‌شمار جنگ، از اولین سال تا هشتمین سال، نتیجه‌گیری، رویدادهای دوران جنگ، منابع و مآخذ و فهرست‌ها آورده شده است.

مروری بر مهم‌ترین رخدادهای سیاسی دهه‌ی اخیر

تهیه و تدوین: دفتر سیاسی سپاه.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 184.1369 ص.
آنچه در این کتاب، (بنا بر مقدمه آن) آمده است، تحلیلی شتاب‌زده از اهم وقایع دهه‌ی اول انقلاب و نظام جمهوری اسلامی است. کتاب در ده فصل تنظیم شده است. فصل اول به «جمهوری اسلامی ایران و پذیرش قطعنامه‌ی 598» و تأثیر پذیرش این قطعنامه از سوی ایران بر موقعیت داخلی عراق می‌پردازد. فصل دوم، «تحولات اخیر منطقه و پیروزی سیاسی بزرگ ایران» را تبیین می‌کند. در فصل سوم، «عزل آقای منتظری» - یکی از سرنوشت‌سازترین اقدامات امام خمینی (ره) - به بحث گذاشته شده است. نویسنده، در این فصل انگیزه‌های حضرت امام (ره) را برای این کار بیان می‌کند. فصل چهارم، «رهبری و مرجعیت» است و بیانات حضرت امام (ره) را در این مورد ارائه می‌دهد. فصل پنجم، «القائات دشمن و نقش کارگزاران داخلی» نام دارد. در فصل ششم (سیمای کریه ضد انقلاب در طول یک دهه‌ی اخیر)، به صحبت درباره‌ی انجمن ضد انقلابی حجتیه پرداخته شده است. فصل هفتم «مروری کوتاه بر اقتصاد کشور در شرایط جنگ و بازسازی» نام دارد. فصل هشتم، «هجوم فرهنگی استکبار و ایادی داخلی‌اش» را شرح می‌دهد. فصل نهم، «انقلاب اسلامی محور تحولات سیاسی دهه‌ی اخیر در جهان»، فصل دهم «راه امام پس از امام» و فصل یازدهم، «گذری بر هشت سال دفاع مقدس» نام دارد.

مروری کوتاه بر پنج سال جنگ تحمیلی

برن: سفارت جمهوری اسلامی ایران، (چاپ اول): 1364.
[7].19 ص.: عکس.
عنوان پشت جلد به انگلیسی. A Brief View of the Five Year Old Imposed War
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب حاضر، مروری مختصر و کوتاه از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بوده، در آستانه‌ی ششمین سال جنگ منتشر شده است. در این نوشته مسأله‌ی شروع جنگ در 31 شهریور 59، مقابله‌ی نیروهای ارتش اسلام در برابر عراق، مقابله‌ی عراق با موشکهای زمین به زمین، رسانه‌های گروهی و جنگ روانی (به عنوان آخرین حربه‌ی دشمن)

[ صفحه 169]

اشاره شده است. تصاویری از به کارگیری سلاح شیمیایی و بمباران مناطق مسکونی، مساجد و کلیساها در شهر اهواز و آبادان، خودکفایی در ساخت نفربر زرهی و قطعات هواپیمای جت و موشک ضد تانک آر. پی. جی. هفت با زیرنویس ارائه شده‌اند.

مسائل مرزی ایران و عراق و تأثیر آن در مناسبات دو کشور

تألیف آذرمیدخت مشایخ فریدنی.- تهران: امیرکبیر، (چاپ اول): 295.1369 ص.
شمارگان: 4400 نسخه.
کتابنامه: ص. 269 - 283.
مندرجات: فصل اول: قراردادهای ارزروم، نخستین اقدام ایران و عثمانی برای حل و فصل جامع اختلافات دو کشور؛ فصل 2: کمیسیون‌های تحدید حدود و قراردادهای مرزی 1264 تا 1332؛ فصل 3. تأسیس کشور مستقل عراق و روابط ایران و عراق، قبل از برقراری مناسبات سیاسی؛ فصل 4. مناسبات ایران و عراق در دوران بین دو جنگ جهانی؛ فصل 5: از پیمان سعدآباد تا سقوط رژیم سلطنت در عراق.
نویسنده در این کتاب به بررسی تاریخچه‌ی اختلافات ایران و عراق پرداخته است و قصد آن را دارد تا علت آغاز جنگ تحمیلی را ریشه‌یابی کند. نویسنده در این کتاب، این اختلافات را در پنج فصل - از زمان عثمانی تا سقوط رژیم سلطنتی در عراق - بررسی می‌کند و به اختلافات ایران و عراق بر سر حدود مرزی در شطالعرب (اروندرود) اشاره کرده است. نویسنده در پایان کتاب (در بخش ضمائم)، اسنادی مبنی بر توافقهای مختلف انجام گرفته در دورانهای فوق را آورده است. اروندرود، از ابتدا، نقطه‌ی اختلاف ایران و عراق، حتی در زمان عثمانی بوده است و همواره جنگهایی نیز بین مأمورین دو دولت اتفاق افتاده است. طبق آنچه در کتاب آمده است، آخرین توافق ایران و عراق بر سر مسائل مرزی، قبل از جنگ تحمیلی، توافق الجزیره در 6 مارس 1979 بوده است که صدام در شروع جنگ آن را پاره می‌کند.

مسلمانان بپا خیزید

نوشته فاضل شریفی.- قم: فاضل شریفی، 116.1365 ص.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب حاضر در دو بخش تنظیم شده است. نویسنده در بخش نخست به بررسی وضع سیاسی، اجتماعی و نظامی کشورهای اسلامی - به ویژه ایران، الجزایر، لیبی، افغانستان، سوریه و... - می‌پردازد و آن را به زبانی ساده، در قالب گزارش جلسات مشورتی بین ابرقدرتها برای ادامه‌ی چپاول و غارت کشورهای مستضعف مسلمان و نیز روش اتخاذ شده توسط استعمار جهانی برای دستیابی به این هدف (یعنی تلقین ناتوانی و تخدیر افکار عمومی) نوشته است. نویسنده، در این راستا، به بیان اتفاقات و حوادث مربوط به انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی - همراه با تحلیل ساده‌ی آنها - پرداخته است. بخش دوم، «خاطراتی از جنگ تحمیلی عراق» نام دارد و در آن، خاطراتی از پیروزی‌های ایران در جبهه‌های جنگ، حمله‌ی عراق به خرمشهر و جنگ‌زده‌هایی که مجبور به ترک خانه و کاشانه‌ی خود شدند، آمده است. در پایان نیز قطعاتی حکایت‌گونه از اخلاق اسلامی آورده شده است.

منافع قدرتهای بزرگ در خلیج فارس

پائول جابر... [و دیگران]؛ مترجم: مجید قهرمانی.- تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات؛ سفیر، 82.1370 ص.
عنوان اصلی: Great Powers Interests in Persian Gulf

[ صفحه 170]

شمارگان: 5500 نسخه.
مجموعه‌ی حاضر شامل چهار مقاله از هفت نشست برگزار شده‌ی طرحی است که مجری آن بنیاد آرتور راس می‌باشد و به بررسی منطقه‌ی استراتژیک خلیج‌فارس پرداخته است. از جمله مطالب بیان شده: منافع غرب و ثبات آن در خلیج‌فارس برای دستیابی آزادانه به منابع نفتی، خطرات و تهدیدات روسیه و ایران در عدم ثبات منافع غرب، و سه دیدگاه آمریکائیها، ژاپنی‌ها و اروپایی‌هاست. در دیدگاه اول، رقابت آمریکا و شوروی، رقابت دریایی، رقابت دو ستونی ریچارد نیکسون، جنگ اکتبر 1973 اعراب و اسرائیل، دکترین کارتر، جنگ نفت‌کش‌ها و... مطرح شده است. در دیدگاه ژاپنی‌ها نفت، موقعیت ژئواستراتژیک خاورمیانه، ویژگی‌های منحصر به‌فرد مذهبی، زبانی و قومی اعراب و مسلمانان منطقه و در دیدگاه آخر، نقش اروپاییان در خلیج‌فارس، اروپایی‌ها و ابرقدرتها، نقش شوروی در خلیج‌فارس، ژاپن و تلاشهای بین‌المللی در خاتمه دادن به جنگ مورد بررسی قرار گرفته است. متن قطعنامه‌ی 598 شورای امنیت ملل متحد نیز ضمیمه کتاب است.

منافقین، ذخیره‌ی شیطان بزرگ (جلد 1)

[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی].- [تهران]: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 133.1363 ص.
این کتاب در چهار فصل به بررسی و ریشه‌یابی تفکر التفاطی منافقین، ویژگی‌های گروهکهای ضد انقلاب، روند گرایش و وابستگی منافقین به شرق و غرب و اتحاد منافقین با حزب دمکرات می‌پردازد. در این راستا، مطالبی نیز در خصوص جنگ ایران و عراق بیان شده است، از جمله: گرایش منافقین به شرق و غرب به دلیل استعمارستیزی ایران؛ تحمیل جنگ بر ایران که دلیلی بر حمایت شرق و غرب از عراق و ستیز آنها با ایران است؛ علل گرایش و ائتلاف منافقین با لیبرال‌ها (از جمله بنی‌صدر)؛ اشاره به عملیات مرصاد و وارد شدن ضربه به منافقین از سوی جمهوری اسلامی ایران؛ نقل قول از هیگ (وزیر امور خارجه‌ی آمریکا) در خصوص اختلاف ایران و عراق و اتخاذ روشهایی برای به وجود آمدن یک رژیم معتدل در تهران (اشاره به منافقین)؛ ایجاد بلوا و آشوب در کردستان توسط حزب دمکرات و اتحاد منافقین با این حزب و تشدید جنگهای کردستان و دامن زدن به درگیری‌ها، همگام با جنگ تحمیلی.

منافقین و جنگ تحمیلی

م. ع. ف. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، 1364.
198 ص.- (مروری بر عملکرد منافقین؛ 2).
کتابنامه: در پایان هر فصل.
مندرجات: سخن مؤلف، پیشگفتار، فصل اول: منافقین و جنگ تحمیلی؛ فصل دوم: توطئه‌های منافقین در طول جنگ؛ فصل سوم؛ شکنجه؛ فصل چهارم: نقش روزنامه‌های وابسته؛ فصل پنجم: اجرای قانون؛ فصل ششم: رفراندوم؛ فصل هفتم: منافقین و بمباران زندان «دوله‌تو»؛ فصل هشتم: ائتلاف علیه اسلام؛ فصل نهم: فاز نظامی.
در جلد اول مجموعه‌ی کتابهای «مروری بر عملکرد منافقین» (با عنوان «منافقین ذخیره‌ی شیطان بزرگ» به تاریخچه‌ی نفاق از زمان انبیا پرداخته شده است. در جلد دوم (کتاب حاضر) سعی نویسنده بر آن بوده است تا چهره‌ی منافقین را طی جنگ تحمیلی برملا ساخته، وابستگی آنان را به استکبار جهانی آشکار و هویدا سازد. این دو جلد، ابتدا، از فروردین 1360 تا پایان سال 1362، به صورت سلسله مقالاتی در مجله‌ی «پیام انقلاب» به چاپ رسید. «کتاب منافقین و جنگ تحمیلی» به آغاز حرکت منافقین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و نقش و اهداف آنها در جنگ تحمیلی اشاره دارد و مطالب آن شامل: «تطهیر شیطان بزرگ، تضعیف جمهوری اسلامی،

[ صفحه 171]

توطئه‌ها و شکنجه‌های آنان، اقدامات تحریک‌آمیز منافقین و روزنامه‌های وابسته به آنها در قبال قانون و نخست‌وزیر و اسلام» است. این فعالیت‌ها به کمک «بنی‌صدر» (رئیس‌جمهور وقت) انجام می‌گرفت.

مواضع شورای امنیت در قبال جنگ عراق و کویت

سعید خالوزاده [برای دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی]. - تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، 1375.
یازده، 171 ص. - (مباحث سیاسی؛ 44).
عنوان به انگلیسی: Security Council Resolutions on Iraq Kuwait War.
کتابنامه: ص 171 - 163.
سه بخش و هفت فصل این کتاب، نگاهی دارد به نقش شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال جنگ عراق و کویت و همچنین جنگ ایران و عراق. عناوین بخشها و فصلها عبارتند از:
بخش اول (شورای امنیت و تهاجم عراق به کویت): بهانه‌های جنگ عراق و کویت، برخوردهای قانونی شورای امنیت و قطعنامه‌ی 678 و مبنای قانونی آن.
بخش دوم: (اقدامات قهرآمیز شورای امنیت): تحریم عراق از سوی شورای امنیت و خلع سلاح عراق.
بخش سوم: (شورای امنیت و مسؤولیت‌های عراق در دو جنگ خلیج‌فارس): شورای امنیت و مسؤولیت‌های عراق در جنگ با کویت و شورای امنیت و مسؤولیت‌های عراق در جنگ با ایران (که صدور قطعنامه‌های ضعیف در کاربرد سلاحهای شیمیایی، قطعنامه‌ی 598 و گزارش دبیر کل درباره مسؤولیت شروع جنگ را نقد و بررسی می‌کند).

نبرد در خلیج فارس (فصلی از کتاب خاطرات کاسپار واینبرگر)

کاسپار واینبرگر؛ مترجم مهران مفیدی طباطبائی.- تهران: صریر، (چاپ اول): 1370.[87] ص.: مصور، عکس، نقشه.
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب ترجمه‌ی بخشی از کتاب مبارزه برای صلح نوشته کاسپار واینبرگر است.
نبرد در خلیج‌فارس عنوان آخرین فصل از کتابی است به نام «مبارزه برای صلح» به (قلم «کاسپار واینبرگر»، وزیر دفاع پیشین آمریکا در زمان ریاست جمهوری ریگان). این فصل از خاطرات واینبرگر به این دلیل حائز اهمیت که به بررسی سلسله حوادثی می‌پردازد که در آخرین برهه از جنگ تحمیلی - تا قبل از پذیرش قطعنامه‌ی 598 از سوی ایران، رخ نموده است و دخالت آمریکا در جریان حوادث جنگ تحمیلی و خلیج‌فارس، و علاوه بر آن، اطاعت بیمارگونه شیوخ خلیج‌فارس از آمریکا را آشکار می‌سازد. این کتاب، درواقع، دریچه‌ای به حقایق و واقعیتهای جنگ از زبان دشمنان انقلاب اسلامی ایران است.

نظام امنیت جمعی سازمان ملل متحد و تجاوز رژیم عراق به جمهوری اسلامی ایران

قاسم زمانی، اسماعیل منصوری لاریجانی.- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، (چاپ اول): 237.1378 ص.
صفحه عنوان به انگلیسی: The United Nation,s Collective Security System
and the Aggression of Iraqi Regime to Islamic Republic of Iran.
کتابنامه: ص. 229 - 237؛ همچنین به صورت زیرنویس.

[ صفحه 172]

در این کتاب، نویسندگان برآنند با بررسی و ارزیابی قطعنامه‌های صادره از سوی شورای امنیت درباره‌ی جنگ ایران و عراق، علل شکست و ضعف این شورا را در تأمین امنیت جمعی تشریح نمایند. کتاب، در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول با عنوان «سازمان ملل متحد و مسؤولیت حفظ و اعاده‌ی صلح و امنیت جهانی» شامل دو بخش اصلی است: اصول، مبانی و جایگاه نظام امنیتی جمعی در حفظ صلح و امنیت جهانی، و دفاع مشروع در نظام امنیت جمعی. در فصل دوم «قطعنامه‌های شورای امنیت و قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد درباره‌ی جنگ ایران و عراق، تا زمان صدور قطعنامه‌ی 598» بررسی شده است. فصل سوم «تجزیه و تحلیل قطعنامه‌ی 598 شورای امنیت و بررسی روند اجرای آن» است. در این فصل همچنین از اعتبار حقوقی قطعنامه‌ی 598 و مواضع دولتهای متخاصم در قبال آن سخن به میان آورده است. کتاب با نتیجه‌گیری، ضمائم و منابع و مآخذ فارسی و خارجی به پایان می‌رسد.

نظام حقوقی رودهای بین‌المللی و اروندرود

ناصر فرشادگهر.- تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، (چاپ اول): 364.1367.: نقشه (رنگی).- (مباحث حقوقی بین‌الملل؛ 1).
کتابنامه: ص، [353]- 364.
شمارگان: 6600 نسخه.
این کتاب در 7 بخش به اضافه‌ی ضمائم به چاپ رسیده است. نویسنده در بخش نخست، به نظام حاکم بر رودخانه‌های بین‌المللی و شیوه‌ی تعیین مرز در رودخانه‌های مشترک و موارد مشابه می‌پردازد. در بخش دوم نظام کشتیرانی در رودخانه‌های مهم جهان با ذکر نام آن رودخانه‌ها بررسی می‌شود. بخش سوم به بررسی نظام‌های حاکم بر اروندرود و تاریخچه آن اختصاص دارد. در بخشهای چهارم و پنجم ادامه‌ی این نظامنامه‌ها و معاهدات مربوط به اروندرود ذکر می‌شود. بخش ششم نظام حقوقی حاکم بر اروندرود را، طبق معاهده‌ی مارس 1975 الجزایر، مورد بررسی قرار می‌دهد و موضع دولت عراق را در فسخ عهدنامه‌ی 1975، دلایل این دولت برای فسخ این عهدنامه، دلایل ایدئولوژیک تاریخی و حقوقی عراق، پاسخ ایران به دلایل عراق، موضع دولت ایران در شروع جنگ و دلایل و پاسخ ایران به دعاوی عراق بررسی شده است. در بخش هفتم نیز راه‌حل‌های مختلف ارائه می‌گردد.

نفت ایران، از آغاز تا جنگ خلیج فارس

دانیل یرگین؛ ترجمه ابراهیم صادقی‌نیا.- تهران: هیرمند، (چاپ اول): 92.1376 ص.: عکس.
عنوان اصلی: The Prize....
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب حاضر، ترجمه‌ی خلاصه‌شده‌ی قسمتی از کتاب «جایزه» (نوشته‌ی دانیل یرگین) است. این کتاب به شرح وضعیت نفت در تمام کشورهای جهان پرداخته است. آنچه در ترجمه‌ی حاضر بر آن تأکید شده کودتای آمریکایی 1332 در ایران است. بخشی نیز به حمله‌ی عراق به ایران و تأثیر آن بر جریان صدور نفت اختصاص داده شده است. سایر مطالب کتاب عبارتند از: «نفت ایران، بحران ترعه سوئز، انریکو ماتئی، اوپک، آخرین پرواز ماتئی، انفجار مصرف نفت، نبرد شش روزه، اسلحه نفت، گروگان‌گیری نوامبر 79، حمله‌ی عراق به کویت و اظهارنظر مترجم درباره‌ی جنگ ژانویه‌ی 1991 خلیج‌فارس». در پایان کتاب نیز تصاویری از استخراج نفت در مسجد سلیمان و پالایشگاه آبادان، محمد مصدق و دیگر شخصیتهای مربوطه ارائه شده است.

[ صفحه 173]


نقاط ضعف و قوت ارتش عراق در جنگ تحمیلی

مرتضی بشیری.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1370.[107] ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: سیاسی؛ 2).
کتابنامه: ص، [107].
شمارگان: 6600 نسخه.
این کتاب در پنج بخش تنظیم شده است. در بخش اول، به عوامل تقویت روحیه در نیروهای عراق (بعد معنوی با شعار دفاع از عرب و بعد مادی با دادن امکانات به نیروها در پشت جبهه)، پرداخته است در بخش دوم، اهداف نظامی حزب بعث، روحیه افسران، توجیه سیاسی و عملکرد توجیه سیاسی در طول جنگ تحمیلی، نقاط قوت و ضعف این توجیه و انگیزه‌هایی که رژیم عراق در نیروهای خود برای شرکت در جنگ ایجاد می‌نمود، آمده است. در بخش سوم، فرار ارتشیان عراق، آمار، علل، مکان، زمان و روشهای فرار از ارتش عراق و پناهندگی به جمهوری اسلامی و مشکلات پناهندگان بیان شده است. در بخش چهارم خودآزاری نیروهای عراقی (قطع یا شکستن دست و پا، عمل جراحی و نظایر آن) و علل، مکان، زمان و روشهای خودآزاری و مجازات این افراد توسط رژیم بعث، اشاره شده است. در بخش پنجم نوع تسلیحات نیروهای زمینی، هوایی و دریایی ارتش عراق آمده است.

نقش پشتیبانی - رزمی زنان در دفاع

زهرا رحمانیان؛ ویراستار: سعدی جعفری کاردگر؛ [به سفارش بسیج خواهران نیروی مقاومت].- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، سازمان خودکفایی بسیج، (چاپ اول): 1376.
48 ص.- (کنگره نقش زنان در دفاع و امنیت: 2).
در این کتاب - که به مناسبت کنگره‌ی نقش زنان در دفاع و امنیت، در پاییز سال 1376 (دهمین سال پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران) نوشته شده است - مطالب مربوطه در چهار بخش ارائه شده است که به ترتیب عبارتند از: «نقش امدادی زنان، نقش خدماتی - پشتیبانی زنان، نقش سیاسی - اجتماعی زنان و نقش فرهنگی زنان». بخش آخر به دو قسمت «نقش تربیتی و نقش تبلیغاتی» تقسیم شده است. در همه‌ی فصلها از فعالیت عاشقانه‌ی زنان در راه خدا - که برخاسته از ایمان آنها بوده - سخن گفته شده و نمونه‌هایی از ایثارگری آنها و شور و شوق خدمت (که در اثر ایمان به خدا به وجود آمده) ذکر شده است و در نهایت نتیجه‌گیری شده که در نبود این زنان، پیروزی رزمندگان حاصل نمی‌شده است.

نقش رزمی زنان در دفاع

نویسنده زهرا رحمانیان (به سفارش) بسیج خواهران نیروی مقاومت.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، سازمان تحقیقات خودکفایی بسیج، (چاپ اول): 44.1376 ص.- (کنگره نقش زنان در دفاع و امنیت: 2).
در این کتاب، از ارج و مقام والای زن در دین اسلام و حضور همسان زنان با مردان در عرصه‌ی اجتماع و ایفای نقشهایی حساس با الگوپذیری از زنان اسوه‌ی صدر اسلام سخن گفته شده است. سپس نویسنده در «امدادگری رزمی» به نقش خواهران در بهداری رزمی، ایثار و فداکاری زنان شهرهای مرزی (به ویژه در روزهای آغازین جنگ) سخن می‌راند. در «نقش زنان در دفاع از شهرهای مرزی» از حماسه‌های خرمشهر و اهواز و سوسنگرد و حضور زنان می‌نویسد و در مقاومت و حضور زنان در شهرهای جنگ‌زده مرزی نیز از شجاعت آنان مثالها می‌آورد. در آخرین فصل (دفاع زنان تا سرحد شهادت) از زنانی می‌گوید که در شهرهای مرزی ماندند و سلاح در دست گرفتند و ترس را ترساندند و به مرگ لبخند زدند.

[ صفحه 174]


نقش سازمان ملل در جنگ عراق و ایران: همگامی آمریکا و شوروی در ادامه جنگ

منوچهر پارسادوست.- تهران: شرکت سهامی انتشار، 1371.
804 ص.: مصور: جدول، نقشه.
کتابنامه: ص. 786 - 775 و در پایان هر فصل.
مندرجات: بخش اول: سپتامبر 1980؛ بخش دوم: اکتبر 1980؛ بخش سوم: شورای امنیت از نوامبر 1980 تا 12 ژوئیه 1982؛ بخش چهارم: سکوت طولانی شورای امنیت؛ بخش پنجم: شورای امنیت از 12 ژوئیه تا پایان 1982؛ بخش ششم: شورای امنیت از 1983 تا پایان جنگ؛ ضمائم؛ منابع؛ فهرست نامها.
بنابر مقدمه نویسنده، «در این کتاب، تقصیر تاریخی سازمان ملل متحد در عدم رعایت مواد منشور ملل متحد و عدم اجرای وظایفی که بر عهده داشت، روشن می‌شود». برای رسیدن به این هدف، نویسنده، مطالب گردآوری شده و بررسیهای خود را در شش بخش، به ترتیب از شروع جنگ ایران و عراق (در سپتامبر 1980) تا پایان جنگ (در 20 اوت 1988) ارائه می‌دهد و روش کار شورای امنیت و سخنان نمایندگان کشورهای مختلف را بررسی کرده، اسناد را ارائه می‌دهد و سستی و تعلل و نقش سیاست ابرقدرتها را در تصمیم‌گیری‌ها می‌نمایاند. او در عین حال درسی را که ایران از روش قبلی خود مبنی بر بی‌اعتنایی و تحقیر شورا آموخت، ذکر می‌کند. در بخش ضمائم، «سخنی کوتاه درباره‌ی سازمان ملل متحد، قطعنامه‌های شورای امنیت در ارتباط با جنگ ایران و عراق، بیانیه‌های شورای امنیت، متن نامه‌ای که از طرف عده‌ی کثیری از ایرانیان برای سازمان ملل متحد ارسال گردید، موارد کاربرد سلاح شیمیایی توسط عراق، نام کشورهای عضو سازمان ملل متحد و تاریخ عضویت آنها، منابع و فهرست نامها (نام کسان، نام مکانها و غیره)» به چاپ رسیده است.

نقش عراق در شروع جنگ، همراه با بررسی تاریخ عراق و اندیشه‌های حزب بعث

منوچهر پارسادوست.- تهران: انتشار، (چاپ اول): 424.1369 ص.: نقشه.
کتابنامه: ص. 415 - 424.
شمارگان: 2000 نسخه.
در کتاب توضیحاتی به زبان انگلیسی آمده است.
مندرجات: بخش 1: کشور عراق؛ بخش 2: عراق خواهان جنگ بود؛ بخش 3. به سوی جنگ؛ بخش 4. فعالیت دیپلماسی و نظامی عراق برای شروع جنگ.
این کتاب چهار بخش دارد. نویسنده در بخش اول، طی شش فصل، به تاریخ کشور عراق و بررسی ایدئولوژیکی حزب بعث عراق پرداخته است. در بخش دوم، در فصل «عراق خواهان جنگ بود»، سیاست داخلی و خارجی عراق را مورد بحث قرار داده است. در سیاست خارجی رابطه‌ی عراق با شرق و غرب، و گرایش عراق به غرب را شرح می‌دهد و روابط این کشور را با کشورهای مصر، عربستان سعودی، کویت، اردن، فلسطین، سوریه و... بررسی می‌کند و در آخر نیز به بررسی روابط گذشته‌ی ایران و عراق می‌پردازد. در بخش سوم چگونگی آغاز جنگ توسط عراق را بررسی کرده، به تیرگی روابط ایران و عراق در آوریل 1980 اشاره می‌کند. در فصل آخر، تلاشهای دیپلماسی صدام برای شروع جنگ (مانند ارسال نامه به سازمان وحدت آفریقا) و سپس آغاز جنگ، حمله به میمک و اعلام حاکمیت انحصاری بر اروندرود و آغاز رسمی جنگ مورد بحث قرار گرفته است.

نگاه اعراب به ایران

مؤلف فهمی هویدی؛ مترجم مسعوده شریعت باقری؛ ویراستار محمدمهدی شریعت‌باقری.- تهران: دانژه، (چاپ اول): 96.1380 ص.

[ صفحه 175]

طراح روی جلد: پریسا مهدیزاده فرساد.
عنوان اصلی: العرب و ایران وهم الصراع وهم الوفاق.
شمارگان: 3300 نسخه.
نویسنده‌ی این مجموعه به بررسی روابط ایران و کشورهای عربی می‌پردازد و از دیدگاه منافع قومی و عربی خود، ایران و ملت ایران را، (با ادعای بی‌غرض بودن خود) در ترازوی نقد و بررسی قرار می‌دهد. مطالب کتاب عبارتند از: «دعوت (فراخوانی صدام به جنگ و واکنش جهان عرب در برابر جنگ ایران و عراق)؛ خاورمیانه و سه ستون اصلی (اهمیت ایران، مصر و ترکیه در منطقه)؛ ترکیه، ایران، کلیدهای حل مشکل توهم و واقعیت (بررسی پذیرش شرایط ایران در مورد حل اختلافات بین دو کشور عراق و ایران)؛ معنای ایران از دیدگاه امت عربی؛ اعراب و فارس‌ها؛ ناسیونالیزم عربی و اسلام؛ شیعه و سنی؛ محاسبات منافع و نقش استعمار؛ مصر: گواهی تاریخ واقعیتها و زبان فارسی در مصر؛ آیا ایران طمعی به جهان عرب دارد؟ و به سوی پیمان عدم دشمنی».

نگاهی به هشت سال جنگ تبلیغاتی

مؤلف گروه علوم انسانی - اجتماعی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، مرتضی منطقی.- تهران: جهاد دانشگاهی (دانشگاه تهران)، 447.1371 ص.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
این کتاب به مناسبت گرامیداشت حماسه‌ی هشت سال دفاع مقدس منتشر شده است.
کتاب دارای 3 فصل است. فصل اول بررسی مسائل جنگ از آغاز تهاجم عراق به مرزهای ایران تا تاریخ 5 / 7 / 1360، یعنی دوران پیشروی رژیم عراق، انسجام نیروهای ایران و مقابله با نیروهای ارتش عراق و در نهایت رسیدن جنگ به حالت توازن قوا و تعادل و توقف است. فصل دوم از تاریخ 5 / 7 / 1360 تا 23 / 4 / 1361 را شامل می‌شود. این مرحله از جنگ انسجام سیاسی - روانی جامعه‌ی ایران، انسجام نیروهای ایران، وحدت سپاه و ارتش و در خدمت جنگ بودن دیپلماسی رخ می‌دهد. پیروزی‌های بزرگ و پی‌درپی نصیب ایران می‌شود و صدام و ارتش عراق در معرض سقوط و شکست جدی قرار می‌گیرند. فصل سوم از تاریخ 22 / 4 / 1361 تا پذیرش قطعنامه‌ی 598 را دربر می‌گیرد. در این مرحله از جنگ، ایران شاهد فراز و نشیبهایی درمسائل نظامی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خویش است و حاصل آن مجموعه‌ای از پیروزی‌ها و شکست‌ها است.

نگرشی بر انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، آموزش عمومی

تهیه‌کننده مرکز بررسی و تحقیقات عقیدتی سیاسی.- تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، ستاد مرکزی، واحد آموزش عقیدتی سیاسی، (چاپ اول): 213.1368 ص.
کتاب در دو بخش تنظیم شده است بخش اول، تحلیل کوتاهی از انقلاب اسلامی ایران و بخش دوم، بررسی فشرده‌ای از جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران است. مباحث بخش اول عبارتند از: تاریخچه و زمینه‌های انقلاب اسلامی در ایران؛ مناسبات با آمریکا در زمان محمدرضا پهلوی، شخصیت امام خمینی و آغاز انقلاب اسلامی؛ از پانزده خرداد 1342 تا پیروزی انقلاب اسلامی؛ علل، ویژگی‌ها و ماهیت انقلاب اسلامی؛ اهداف و خصوصیات انقلاب اسلامی؛ آفات و موانع انقلاب اسلامی و بررسی گروهکها؛ دست‌آوردها و پیامدهای انقلاب اسلامی در زمینه‌های فرهنگی، قانونگذاری و اقتصاد. مباحث بخش دوم کتاب (نگرشی بر جنگ تحمیلی) به قرار زیر است: عراق در دوره‌ی انقلاب اسلامی ایران؛ جنگ و ابرقدرتها؛ زمینه‌های جنگ تحمیلی؛ علل پیدایش جنگ تحمیلی؛ مراحل جنگ تحمیلی و دستاوردهای جنگ تحمیلی.

[ صفحه 176]


نگرشی بر جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران

دفتر روابط عمومی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران.- تهران: وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، دفتر روابط عمومی، (چاپ اول): 16.1360 ص.
شمارگان: ذکر نشده است.
نویسنده در این کتاب به بررسی علل و انگیزه‌های تجاوز رژیم بعث عراق به ایران پرداخته است. مندرجات کتاب عبارتند از: «مقدمه تاریخی (مطالبی درباره‌ی اختلافات ایران و عراق در سالهای 1847 تا 1935 میلادی؛ توافق الجزیره و انعقاد عهدنامه‌ی مربوط به مرز دولتی و حسن همجواری بین ایران و عراق در تاریخ 13 ژوئن 1975، نقل و انتقال املاک، ساختمانها و تأسیسات عمومی یا خصوصی که تعلق ملی آنها متعاقب علامت‌گذاری مجدد مرز زمینی تغییر یافته بود، انقلاب اسلامی ایران و علل و انگیزه‌های تجاوز عراق به ایران، نقض مقررات ناظر بر حسن همجواری و امنیت مرزی از جانب عراق، پاره‌ای از ادعاهای بی‌اساس عراق و پاسخ به آن، نمونه‌هایی از اقدامات خصمانه و تحریک‌آمیز دولت بعثی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران و دائمی بودن عهدنامه‌ی مورخ 13 ژوئن 1975».

نگرشی بر نقش مطبوعات وابسته در روند انقلاب اسلامی ایران (جلد 2)

تهیه‌کننده اداره‌ی کل مطبوعات و نشریات وزارت ارشاد اسلامی زیر نظر ستاد برگزاری سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی.- تهران: وزارت ارشاد اسلامی، اداره کل مطبوعات و نشریات، (چاپ دوم): 1361.
357 ص. مصور: نمونه.
مطالب جلد اول این کتاب ارتباطی با جنگ تحمیلی ندارد.
مطبوعات، بعد از اعتصاب، در اواخر دوره طاغوت، از مقامی والا برخوردار شدند. در این میان تعدادی از این مطبوعات با هدف مقابله با مبانی اساسی انقلاب اسلامی و وحدت کلمه مردم و رهبری امام خمینی (ره) منتشر شدند. این کتاب با بررسی وضع این نشریات در نه بخش، توطئه‌ها و برنامه‌های این مطبوعات را، که ستون پنجم دشمن بعثی بودند، افشاء می‌سازد. بخش هشت کتاب به دولت شهید رجایی و حمله رژیم بعث عراق به ایران و بخش نهم آن به عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری اختصاص دارد. این دو بخش از تاریخ 20 / 6 / 1359 تا 25 / 3 / 1360 را می‌پوشاند. و نشریاتی چون: روزنامه انقلاب اسلامی؛ روزنامه میزان؛ پیام جبهه‌ی ملی؛ آرمان ملت؛ رنجبر؛ عدالت را بررسی محتوائی کرده، سعی آنها را در کارشکنی، از هم‌گسیختگی، عدم انسجام بین نیروها و دلسرد کردن سپاه و ارتش؛ حذف خط امام و رهبری و انقلاب در راستای اهداف امپریالیزم و دشمن بعثی، به تصویر می‌کشد.

نهضت آزادی در اندیشه و عمل: نقد و بررسی مبانی فکری و اصول سیاسی در نهضت آزادی

حوزه‌ی علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی، واحد سیاسی.- [قم]: حوزه‌ی علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی، واحد سیاسی، (چاپ اول): 232.1368 ص.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
این کتاب بررسی و نقد جریان فکری و عملی نهضت آزادی ایران است که ضمن بررسی تاریخی و ریشه‌ای این نهضت به دو بخش نهضت آزادی در اندیشه و نهضت آزادی در عمل تقسیم می‌شود. در بخش دوم از صفحه 215 تا آخر کتاب به برخورد نهضت آزادی با جنگ تحمیلی اختصاص داده شده است و نقد جزوه «تحلیلی پیرامون جنگ و صلح» می‌باشد که نهضت آزادی در تابستان 1363 منتشر کرده بود و سعی داشت بقبولاند که گویا جنگ و مبارزه در اسلام اصولا به رسمیت شناخته نشده!! ثانیا: وجود شیطان و ستمگران لازمه‌ی خلقت است و اگر خداوند

[ صفحه 177]

می‌خواست این مبنا را از آغاز قرار نداده بود!! ثالثا دفاع نیز فقط در چارچوب خاص است و مبارزه با ظالمین فقط باید از طریق مسالمت‌آمیز صورت گیرد! و نتیجه می‌گیرد که هرگز تکلیف سنگین امحاء مخالفان و دشمنان عقیدتی اسلام و...، بر عهده مسلمانان نهاده نشده است!!! که البته چنین دیدگاهی از یک اندیشه التقاطی نشأت گرفته است.

واقعیت‌های اساسی درباره سازمان ملل متحد

سازمان ملل متحد، نیویورک، 1995؛ مترجم: قدرت‌الله معمارزاده.- تهران: کتابسرا، (چاپ اول): 40.1374 ص.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
مندرجات: 1- سازمان ملل متحد: خاستگاه اهداف و اصول، ساختار؛ 2- صلح و امنیت بین‌المللی؛ 3- توسعه اقتصادی و اجتماعی؛ 4- حقوق بشر؛ 5- کمکهای انساندوستانه و کمک به پناهندگان؛ 6- استعمارزدایی؛ 7- حقوق بین‌الملل؛ 8- کارگزاری‌های بین‌الدولی وابسته به سازمان ملل متحد.
در این کتاب، «تاریخچه‌ی تشکیل سازمان ملل و منشور آن، مقاصد و اهداف، ساختار سازمان، وظایف هر قسمت و نقش سازمان ملل در صلح و امنیت جهانی و توسعه اقتصادی و اجتماعی» به چاپ رسیده است. «حقوق بشر، کمکهای انسان‌دوستانه و کمک به پناهندگان، استعمارزدایی، حقوق بین‌الملل و کارگزارهای بین‌الدولی وابسته به سازمان ملل متحد، فهرست اختصارات و آمار و ارقام درباره کشورهای عضو و سهم هر کشور در بودجه‌ی سازمان ملل»، از مباحث دیگر کتاب هستند. صفحات 64 تا 67 (در بخش «صلح و و امنیت جهانی») نقش سازمان ملل را در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بررسی می‌کنند. قطعنامه‌های سازمان ملل و فعالیت‌های آن جهت متوقف ساختن علمیات نظامی علیه اهداف غیرنظامی، مبادله‌ی اسیران جنگی، خودداری از انجام فعالیت‌های مخاطره‌آمیز برای صلح و امنیت و حیات آبزیان در خلیج‌فارس و اقداماتی که منجر به پذیرش قطعنامه 598 از طرف ایران گردید و نحوه‌ی فعالیت گروه ناظران سازمان ملل متحد در ایران موضوع مورد بحث در این بخش می‌باشند.

ویرانی دروازه شرقی

نویسنده وفیق السامرایی؛ ترجمه عدنان قارونی؛ ویراستاری: بخش ویرایش مدیریت امور کتاب.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز فرهنگی، (چاپ اول): 551.1377 ص.: مصور (عکس).
عنوان اصلی: حطام البوابه الشرقیه.
طراح جلد: امیر خلیلی‌فرد.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب توسط سرلشکر ستاد «وفیق السامرایی» نوشته شده است و جنگ ایران و عراق را از دیدگاه یک مسؤول عراقی - که در مراحل مختلف جنگ هشت ساله حضور فعال داشته است - مورد بررسی قرار می‌دهد. کتاب، دارای یک مقدمه، زندگینامه نویسنده و پنج فصل جداگانه است عناوین فصلهای کتاب عبارتند از: «جنگ عراق با ایران، بعد از جنگ با ایران تا جنگ با کویت، جنگ عراق و کویت، صدام و امنیت او در عراق، حرکتهای مردمی و مخالفان صدام». هدف اصلی نویسنده‌ی کتاب، بررسی و تحلیل جنگ عراق با ایران و سپس با کویت است. «علت آغاز جنگ با ایران؛ بررسی سه مرحله‌ی عمده‌ی جنگ (دفاع، عملیات محدود و عملیات تهاجمی ایران به عراق)؛ عملیات مرصاد؛ قبول قطعنامه‌ی 598؛ کمکهای خارجی به عراق؛ جنگ شهرها و موشکباران»، از جمله مطالب کتاب هستند.

[ صفحه 178]


ویژه نامه جنگ تحمیلی

تهیه و تنظیم گروه روابط بین‌الملل.- تهران: دانشگاه امام حسین (ع)، (چاپ اول): 255،1375 ص،
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Journal of Defence Policy
شمارگان: ذکر نشده است.
این ویژه‌نامه شماره 3 و 4، تابستان و پاییز، 1375، (سال چهارم، شماره سری 16 - 15) مجله سیاست دفاعی به سردبیری علی حسینی‌تاش و مدیر مسؤولی عین‌الله قائمی‌فر می‌باشد.
این ویژه‌نامه، حاوی سخنرانی، مقاله و گزارش، معرفی کتاب و گاه‌شمار رویدادهای نظامی و استراتژیک است. مطالب کتاب.- عبارتند از: مصاحبه با سردار سرلشکر محسن رضایی فرمانده‌ل کل سپاه پاسداران؛ بررسی روند شکل‌گیری استراتژی آزادسازی مناطق اشغالی / نوشته‌ی غلامعلی رشید؛ جریان تصاعد در جنگ ایران و عراق / فلیپ سابین و افرایم کارش (مترجم: گروه مطالعات جنگ)؛ علل تهاجم و شکست اولیه عراق: بررسی نظریه‌های موجود / محمد درودیان؛ سیاست خارجی آمریکا در قبال جنگ ایران و عراق / آنتونی فرانسیس بویل (مترجم: حسین شریفی طرازکوهی)؛ بحرانهای شهری و تئوری محرومیت نسبی / حسین حسینی؛ شوروی و جنگ ایران و عراق / محی‌الدین مصباحی؛ معرفی مرکز تحقیقات جنگ سپاه؛ گزارش علمی (گزارش ششمین همایش دفاع مقدس، چهارم مهرماه 1375)؛ پژوهشکده‌ی علوم دفاعی - استراتژیک دانشگاه امام حسین (ع) / نبی‌الله روحی؛ معرفی کتاب «جنگ ایران و عراق: تحلیلی نظامی» / افرایم کارش؛ «درسهایی از جنگ نوین: جنگ ایران و عراق» / نوشته‌ی آنتونی کوردسمن و آبراهام واگنر.

[ صفحه 179]


بررسی و تحلیل اقتصادی

اقتصاد جنگ

حسن توانایان فرد. - [تهران]: قسط، (چاپ اول): 79.1359 ص.: جدول.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب، بنا به گفته‌ی نویسنده، شامل مسائل و مشکلات اقتصادی است که کشور، در نتیجه‌ی جنگ به آن مبتلا شده است. «بیکاری، تورم، دخالت دولت در عرضه و تقاضای کالاهای ضروری و بر هم زدن تعادل اقتصادی، دفاع ملی و توسعه‌ی اقتصادی، اهداف برنامه‌ی چهارم عمرانی (رژیم پهلوی)، اصول تعیین اولویت و میزان رشد بخشهای صنعت و کشاورزی، هدفهای اساسی برنامه‌ی پنجم عمرانی (رژیم پهلوی)، اهداف برنامه‌های عمرانی جامعه‌ی توحیدی، جنگ و تجارت خارجی، شیوه‌ی اسلامی کنترل تقاضا (جیره‌بندی و کنترل قیمتها)، شیوه‌ی سرمایه‌داری، بازار سیاه، شواهد سنتی در مذهب تشیع، اثرات اقتصادی جنگ، روشهای تغذیه‌ی مالی جنگ، هزینه‌های جنبی و...»، مسائلی که از منظر خاص نویسنده در کتاب طرح و بررسی شده‌اند. نویسنده در بیشتر موارد، انگشت اتهام را متوجه مسؤولان مربوطه کرده است.

روشها و الگوهای لازم برای برآورد خسارت جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

تهیه شده به وسیله‌ی کمیسیون اقتصادی برآورد خسارت جنگ تحمیلی عراق علیه ایران /.- تهران: سازمان برنامه و بودجه، 1361.
268 ص.: جدول.
در این کتاب در موارد متعددی اشاره به جداول و روشهایی شده است که برای جمع‌آوری، تلخیص و برآورد نیازهای مربوط به جنگ تحمیلی مورد استفاده قرار گرفت. قبل از شروع فصل اول، بخشنامه‌های اجرایی نخست‌وزیری ایران در خصوص ضرورت برآورد خسارات جنگ تحمیلی درج شده است. کتاب، حاوی شانزده فصل می‌باشد و در هر فصل جداولی از خسارات وارده بر هر کدام از این ارگانها، نهادها یا ادارات ارائه شده است. 1- کلیات و مفاهیم؛ 2- اولین جداول و الگوهای ساخته شده برای بررسی خسارات ناشی از جنگ تحمیلی (جداول این فصل برای شروع کار برآورد در تاریخ 27 / 4 / 61 تهیه شده است)؛ 3- کشاورزی و عمران روستایی. (جداول این فصل اقلام مشهودی از اولین خسارات جنگ را ارائه داده است که به بخش کشاروزی وارد شد)؛ 4- صنایع؛ 5- نفت و گاز؛ 6- نیرو؛ 7- مخابرات؛ 8- مسکن و شهرسازی؛ 9- آموزش و ارشاد اسلامی؛ 10- بهداری و بهزیستی؛ 11- ارتباطات و گمرکات؛ 12- نیروهای انسانی؛ 13- بنیادهای انقلابی؛ 14- جداول نهایی (جداول استاندارد کمیسیون اقتصادی برآورد خسارت جنگ با استفاده از جداول اولیه، در این بخش بررسی می‌شود) و 15- تولیدات غیرنفتی.

[ صفحه 180]


بررسی و تحلیل اجتماعی

آشنایان ناآشنا: بررسی نقش زنان در پیشبرد اهداف دفاع مقدس

فرزانه مافی (به سفارش) بسیج خواهران نیروی مقاومت؛ به اهتمام سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، دبیرخانه دائمی کنگره بررسی نقش زنان در دفاع و امنیت، 1376.
[ط]، 191 ص.- (کنگره نقش زنان در دفاع و امنیت؛ 2).
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب حاضر به اهتمام دفتر اطلاع‌رسانی و پژوهش‌های فرهنگی انقلاب اسلامی تهیه و تدوین شده است.
این کتاب، در چهار بخش و هفده فصل، نتیجه‌ی یک تحقیق در رابطه با فعالیت‌های زنان در هشت سال دفاع مقدس است. در بخش اول (کلیات)، فلسفه وجودی جهاد و دفاع و حضور زنان در جنگ از دیدگاه اسلام و حضور آنان در جنگهای صدر اسلام - به عنوان پشینیه‌ی تحقیق - آورده شده است. سپس مطالبی پیرامون جنبه‌های دفاعی جنگ تحمیلی و حضور زن در جنگ بیان شده است. بخش دوم (زن تجلی شکوه ایثار و فداکاری) مواردی از اوج ایثار بانوان را در طول هشت سال دفاع مقدس نشان می‌دهد. بخش سوم (زن، حضور در جبهه و پیکار با دشمن بعثی)، حضور زنان در صحنه‌ی نطامی و نبرد تن به تن آنان با دشمن در روزهای آغازین جنگ در شهرها و روستاهای خط مقدم جبهه و تاریخچه‌ی تشکیلات بسیج خواهران را بررسی کرده است. بخش چهارم (زن، حضور در جبهه و تجهیز رزمندگان) گوشه‌هایی از فعالیت‌های خواهران در پشت جبهه و حضور آنها در پشت جبهه - به عنوان پرستار و امدادگر - را نشان می دهد.

ابوحمیظه

نویسنده نظام مولا.- [بی‌جا]: موسسه فرهنگی نخل‌های سرخ، (چاپ اول): 39.1378 ص:
شمارگان: 10000 نسخه.
تقدیم به جوانان پرشور ابوحمیظه.
«ابوحمیظه» نام روستایی در منطقه‌ی دشت آزادگان (در استان خوزستان) است که طی هشت سال دفاع مقدس، در مقابل دشمن بعثی مقاومت کرد. کتاب حاضر نوشتاری کوتاه درباره‌ی پیشینه‌های مقاومت و ایستادگی منطقه‌ی دشت آزادگان و محرومیتهای مضاعفی است که همواره باعث رنج مردم منطقه می‌شده است. در متن حاضر ضمن تشریح موقعیت جغرافیایی روستای مربوطه درباره‌ی مشکلات منطقه‌ی دشت آزادگان مطالبی را بیان کرده، نگاهی به ظرفیتهای منطقه (منابع سرشار آب و زمینهای کشاورزی و دارا بودن پتانسیل زیارت و جهانگردی) نموده، ظرفیتهای ناشناخته و پتانسیلهای پنهان را برمی‌شمرد. سپس علت عقب‌ماندگی و راهکارهای اصلی برای رفع مشکلات منطقه را شرح می‌دهد.

اثرات جنگهای مسلحانه بر روی زنان

[نویسنده و ویراستار]: سعدی جعفری کاردگر (به سفارش بسیج خواهران نیروی مقاومت).- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، سازمان تحقیقات خودکفائی بسیج، 62.1376 ص.- (کنگره نقش زنان در دفاع و امنیت، 5).

[ صفحه 181]

این کتاب به مناسبت تشکیل کنگره «نقش زنان در دفاع و امنیت» در پاییز 1376، در دهمین سال پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نوشته شده است.
در این کتاب اثر مثبت و منفی جنگهای مسلحانه بر روی زنان مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، به تجارب جنگ در کشورهای افغانستان، نیکاراگوئه، لبنان، ویتنام، ژاپن، بوسنی و هرزگوین،عراق و ایران نظری انداخته شده و آمارهایی ارائه شده است. «کشته شدن، بی‌خانمانی، از دست دادن سرپرست، هتک حرمت و آزار و اذیت» نمونه‌هایی از این اثرات هستند. بنابر حقایق تاریخی، زنان در کشور ایران از دلیرترین مدافعان شهرهای خود بوده و با تکیه بر ایمان خود جنگیده‌اند. بنابراین تحقیق، لزوم حضور زنان مسلمان در کنار مردان دلاور و جنگجو به اثبات رسیده است.

بانه، هیروشیمای دیگر

حاجی رئوف سلیمی.- ارومیه: صلاح‌الدین ایوبی (مرکز نشر فرهنگ و ادبیات کردی)، (چاپ اول): 1369. پ، 123 ص.: عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
موضوع این کتاب، بررسی اوضاع شهر بانه از اول جنگ تا سال 1365 است. طی این مدت شهر بانه چهل بار با بمبهای خوشه‌ای، آتش‌زا، ناپالم و همچنین بمبهای شیمیایی مورد حمله‌ی هوایی عراق قرار گرفت. در یکی از این حملات، که بدون اعلام قبلی با هواپیماهای میک در 15 / 3 / 63 صورت گرفت، نزدیک به ششصد نفر از سی هزار نفر اهالی شهر شهید شدند. صدام بعد از این حمله، به خلبانهای خود که به بانه حمله کرده بودند، مدال داد و خود را سردار قادسیه نامید. اوضاع شهر، بعد از حملات دشمن، بسیار رقت‌بار بوده است. شقاوت بعثی‌ها، بیش از حد و تعداد شهدا، بسیار زیاد شمرده شده است. با شروع بازسازی، عده‌ای فرصت‌طلب از موقعیت استفاده کرده خانه‌های خود را - که سالم ولی قدیمی بوده - خراب می‌کنند، تا بتوانند صاحب خانه‌های جدید شوند. خالی شدن شهر از سکنه، رواج قاچاق اجناس از مرز عراق و ترکیه در این ایام نیز ذکر شده است. کتاب دارای تصاویر از نقاط بمباران شده است.

بررسی سنگ نبشته مزار شهدا

کارشناسان مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی کشور؛ [ویراستار هوشنگ انصاری].- تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، سازمان میراث فرهنگی، (چاپ اول): 1370.
477 ص.: عکس، نمودار، جدول.- (سازمان میراث فرهنگی؛ 7).
کتابنامه: ص. 477.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب حاصل بررسی کارشناسان مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی از سنگ‌نبشته‌ی مزار شهدا است. این کارشناسان، سنگ‌نبشته‌های مزار شهیدان را در «زنجان، مازندران، سیستان و بلوچستان، یزد، بیرجند، شیراز، اراک، همدان، باختران، کرمان،تهران، (قطعه‌ی هفده بهشت‌زهرا)، هرمزگان، تبریز، اهواز و چند شهر دیگر» بررسی کرده‌اند. تدوین‌کنندگان، در هر قسمت، ابتدا به معرفی محل دفن شهدا در شهر مورد نظر پرداخته، اشعار و نوشته‌های روی مزار شهدا را از نظر حماسی بودن، مورد بررسی قرار می‌دهند. سپس به بررسی نقش و نگارهای آنها پرداخته، چنانچه وصیتی از شهیدان یا جمله‌ای از والدین آنها روی سنگ مزار نوشته شده باشد، آنرا نیز مورد بررسی قرار می‌دهند.

[ صفحه 182]


بگو به عالم...

مصطفی موسوی گرمارودی.- تهران: بزرگ (چاپ اول): 186.1371 ص:
بالای عنوان روی جلد: مجموعه مقالات.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 11000 نسخه.
مندرجات: نوک خاری...؛ گلها همه...؛ گاو را بهر...؛ نشنوی شیون...؛ شهر، آن...؛ عجب مدار....
کتاب حاضر، شامل شش مقاله (فصل) است که درباره‌ی «مسائل فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ادبی دوران حاضر و نقد و بررسی و مقایسه‌ی آن با دوران قبل از انقلاب، تغییرات و تحولات رخ داده در جامعه، روشنفکری، تهاجم فرهنگی، مقایسه‌ی جامعه‌ی کنونی با جامعه‌ی غرب، فراماسیون، ابرقدرتها و توطئه‌های حکام و سیاستمداران آنها، دوران مشروطه و رجال سیاسی و...» نوشته شده‌اند. در سه بخش از مقاله‌های ارائه شده، به فیلم «عروسی خوبان»، هنر و سیمای جنگ و انتخاب صدام حسین به عنوان وسیله‌ای برای سرکوب ملت ایران به طور مختصر اشاره شده است.

پرسش‌های اساسی جنگ

نویسنده محمد درودیان؛ ویرایش محتوایی بهاءالدین شیخ‌الاسلامی؛ ویرایش ادبی مرتضی حقی.- تهران: مؤسسه مطالعات سیاسی فرهنگی اندیشه ناب، (چاپ اول): 1380.
دوازده، 228 ص.: جدول.- (نقد و بررسی جنگ ایران و عراق، ج. 1).
طراح روی جلد: حمیدرضا دانشور.
شمارگان: 5000 نسخه.
نویسنده، که تحولات سیاسی - اجتماعی دهه‌ی اول انقلاب را متأثر از آغاز جنگ، و تحولات سیاسی - اجتماعی دهه‌ی دوم را متأثر از نحوه‌ی پایان جنگ می‌داند، پرسشهای مطرح در جامعه را بررسی می‌کند. کتاب، چهار فصل دارد. فصل 1) «جنگ، ماهیت و آثار»: ماهیت و ویژگی‌های جنگ ایران و عراق، چالشها و رویکردها، آثار و پیامدها؛ فصل 2) «گسترش گفتمان انتقادی»: زمینه‌ها و عوامل، جوهر و ماهیت، تحولات اقتصادی و فرهنگی پس از جنگ، پیدایش نسل جدید و شکاف میان دو نسل، تحولات و چالش‌های سیاسی - اجتماعی، شکل‌گیری رویکردها و چالش‌ها؛ فصل 2): «پرسشها و رویکردها». روند شکل‌گیری پرسشها، دوره‌ی جنگ، مواضع حزب توده و نهضت آزادی، پس از جنگ، اهداف و اغراض سیاسی گروههای سیاسی و نقش و تأثیر برخی از شخصیتهای آنها؛ فصل 4): «نقد و بررسی پرسشها«1: آیا وقوع جنگ اجتناب‌ناپذیر بود؟ 2: چرا جنگ پس از فتح خرمشهر ادامه یافت؟؛ 3: چرا جنگ اینگونه و با پذیرش قطعنامه‌ی 598 تمام شد؟.
در پایان کتاب، فهرست منابع و مصاحبه با شخصیتها چاپ شده است.

پژوهشی پیرامون علل شرکت دانشجویان در بسیج مستضعفین و جنگ تحمیلی عراق بر ایران

پژوهشگر اباذر نیکزاد؛ استاد راهنما غلامحسین پناهی.- تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 1370.
83 ص.: جدول.
پایان‌نامه.
شمارگان: ذکر نشده است.
اثر حاضر ضمن بیان تاریخچه‌ی مختصر از انقلاب اسلامی و چگونگی تشکیل بسیج مستضعفین به فرمان امام خمینی «ره»، به بررسی شکل سازمانی و فعالیت‌های بسیج پرداخته است. در ادامه، به بیان علل شرکت و چگونگی شرکت دانشجویان و اهداف و مقاصدی می‌پردازد که از حضور آنان در بسیج دنبال می‌شود. همچنین ضمن بیان

[ صفحه 183]

فرضیه‌ها و تعریف مفاهیم، روش تحقیق انجام شده، چگونگی استخراج داده‌ها و نحوه‌ی بهره‌گیری از آنها را در تجزیه و تحلیل توصیفی و تبیینی ارائه می‌دهد. در پایان نیز ضمن ارائه‌ی نتیجه‌گیری نهایی، پیوستهایی نظیر کدنامه و پرسشنامه آورده شده است.

پژوهشی در زمینه جامعه شناسی جنگ: تلاقی نهضت و بنیاد در دفاع مقدس

تألیف مهدی آقاپور.- تهران: واحد انتشارات بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، (چاپ اول): 1368.
146 ص.
عنوان روی جلد: تلافی نهضت و بنیاد در دفاع مقدس.
کتاب حاضر تحقیقی است در جهت ارزیابی برخی تئوری‌های به ظاهر علمی جامعه‌شناسانه در نشان دادن گوشه‌هایی از دستاوردها و ویژگی‌های دفاع مقدس. کتاب، در پنج فصل و یک ضمیمه تنظیم شده است. فصلها عبارتند از: «فصل اول: انگیزه، مبنا و نگرش انتخاب این موضوع و بررسی آن از دیدگاه جامعه‌شناسانه؛ فصل دوم: پیرامون نهضت و بنیاد (جستجو در اندیشه‌های اجتماعی - سیاسی و...)؛ فصل سوم: ماهیت جنگ و جهاد؛ فصل چهارم: بررسی اجتماعی دفاع مقدس؛ فصل پنجم: استقرار نهضت بر بنیاد در جبهه‌ها (ویژگی اقشار اجتماعی در جنگ و جبهه‌ها، پیوند روحانی و دانشجو در جبهه‌ها و...)». در بخش ضمیمه، دو مقاله‌ی: «بررسی و نقد نظریه‌ی سکون نهضت نظام شده» (در زمینه‌ی انقلاب اسلامی، از علی‌رضا آتش‌باز) و «جنگ و نظام در اسلام» [از کتاب کشف‌الاسرار حضرت امام خمینی (ره)] ارائه شده‌اند.

تاریخ دشت آزادگان

تألیف و نگارش جابر جادری.- تهران: مؤسسه فرهنگی آیات، (چاپ اول): 103.1372 ص.
شمارگان: 2500 نسخه.
نویسنده در این کتاب، در پنج بخش به تاریخ منطقه‌ی دشت آزادگان می‌پردازد. در بسیاری از بخشهای کتاب مطالبی در ارتباط با جنگ تحمیلی ارائه شده است. مطالب کتاب عبارت است از: بخش اول: سوابق تاریخی، اجتماعی و اقتصادی (وجه تسمیه‌ی تاریخی و موقعیت جغرافیایی دشت آزادگان، موقعیت جغرافیایی خوزستان، بررسی عوامل مؤثر بر رخسار اجتماعی و اقتصادی، مشکلات کشاورزی، و...)؛ بخش دوم: حماسه‌ی تاریخی واقعه‌ی جهاد (موقعیت جغرافیایی جهاد، انگیزه‌ی واقعه‌ی جهاد، علل مبارزه و جهاد عشایر با استعمار انگلیس،...)؛ بخش سوم: دشت آزادگان بعد از انقلاب و جنگ (دشت آزادگان پس از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، منطقه‌ی بستان، خصوصیات اقتصادی و سابقه تاریخی رفیع، بافت شهر رفیع، طوایف رفیع، آبهای منطقه؛ موقعیت جغرافیایی هویزه، سابقه‌ی تاریخی هویزه، هویزه، هم شهید و هم شاهد و...)؛ بخش چهارم: علمای هویزه؛ بخش پنجم، آداب و سنن منطقه‌ی دشت آزادگان.

تاریخ سیاسی اجتماعی پاوه و اورامانات در بیست ساله اخیر (1348 - 1368 ه. ش.)

تدوین بهرام ولدبیگی.- تهران: بهرام ولدبیگی، (مرکز پخش: تهران: نشر احسان)، 1369.
سی و نه، 884 ص.: مصور (بخش رنگی)، نقشه، جدول.
در مقدمه کتاب، هدف نویسنده از انتشار این کتاب، معرفی «هویت مردمی که سهم بزرگی در تاریخ انقلاب داشته‌اند، به نسلهای آینده» ذکر شده است و بنا بر گفته‌ی نویسنده «شاید این کتاب، به عنوان اولین اثر تحقیقی و

[ صفحه 184]

مستند پیرامون قضایای کردستان و جنگ ده ساله‌ی عراق علیه ایران و بیان وسعت تخریب و رنج و درد و مصیبت جنگ و آمارهای منتشر نشده‌ای پیرامون جنگ تحمیلی تا فرونشستن آتش جنگ در مردادماه 1367 و پذیرش قطعنامه‌ی 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی جمهوری اسلامی باشد.» مطالب کتاب با معرفی اورامانات و پاوه در دوران پیش از انقلاب شروع شده، رویدادهای سال 1357 و پس از آن، وقایع کردستان و به ویژه شهرستان پاوه ذکر می‌شود. در ادامه، رویدادهای سالهای 1360 تا 1368 و زمان ارتحال حضرت امام (ره)، نیز به ترتیب آورده شده است. در پایان، آمارهایی از مناطق جنگی و تصاویری در ارتباط با مطالب کتاب، و فهرست منابع و مآخذ به چاپ رسیده است.

تلاش و تماشا (جلد 1) مجموعه یادداشتها

مهدی فهیمی.- تهران: فرهنگ گستر؛ سروش (انتشارات صدا و سیما)، (چاپ اول). 1377.
325 ص.- (فرهنگ گستر؛ 60. فرهنگ عمومی؛ 1).
این کتاب مجموعه‌ی پیراسته یادداشتهایی است که در خلال سالهای 86 - 67 در روزنامه اطلاعات و به نقل از آن در کیهان هوایی و جراید دیگر با نام «بینشها و برداشتها» منتشر شده است.
کتاب حاضر شامل مطالبی درباره‌ی زوایای پیدا و پنهان برخی قضایا در حوزه‌ی فرهنگ عمومی جامعه، در دهه‌های دوم انقلاب است که در مقایسه با دهه‌ی سوم (دهه‌ی حاضر) مطرح می‌شود. مطالبی چون نابسامانی‌های اجتماعی، اخلاقی و انسانی و چرایی و چگونگی و چنین بودن‌ها. فهرست مطالب عبارت است از: تلاش و تماشا، دخل و خرج سیاست، حساسیت‌ها، ملاک و مدارک، عافیت‌طلبی، جنگ و صلح، کار و اندیشه، توسعه و تقوا، معمای مردم، آن روزها، محنت دیگران، دنیای سخن، اکنون‌زدگی، روابط عمومی، کج‌اندیشی، بی‌مسألگی، اصل عدم اعتماد، حمل بر صحت، کلیشه‌ها، رفیق‌بازی، شرعی‌زدگی،.... در متن حاضر مطالب نقل‌قول‌هایی از برخی شهدا و مقایسه‌ای از دوران جنگ و دوران حاضر و نیز بررسی سخنان امام و اهداف نظام مطرح شده است.

تولدی دیگر در اسارت

وزارت ارشاد اسلامی، اداره پژوهش و نگارش.- تهران: وزارت ارشاد اسلامی، اداره تبلیغات و انتشارات، 1362.
288 ص.،([112] ص.: نمونه و عکس).
کتابنامه به صورت زیرنویس.
مندرجات: بخش اول: حقوق جنگ؛ بخش دوم: اسلام و اسیران؛ بخش سوم: اسیران عراقی و عطوفت جمهوری اسلامی ایران؛ بخش چهارم: اسیران مقاوم و پیروز ایرانی.
این کتاب، تحقیقی است در مفهوم اسارت و ارزش اخلاقی اسلامی و تأثیر آن در بخشیدن ارزشهای نوین به دنیای انسانیت، موضاعات این تحقیق در سه بخش اساسی ترتیب یافته است: الف) تحلیل دستآوردهای اندیشمندان و محافل انسان‌دوست غربی (عمدتا اومانیستی) درباره‌ی حقوق اسیران جنگی که پیامد مخاصمات متعدد تاریخ بشر محسوب می‌شوند، همراه با تحلیلی از بنیانها و ریشه‌های منازعات تاریخی؛ ب) ارائه‌ی دیدگاههای اسلامی درباره‌ی نحوه‌ی رفتار با اسیران، با تأکید بر بعد حقوقی و فقهی مسأله و نیز بررسی سیره‌ی پیامبر اکرم (ص) در این باره؛ ج) بررسی جنگ تحمیلی عراق بر ایران و بررسی موقعیت اسیران عراقی در ایران اسلامی و نیز اسرای ایرانی در عراق. بخش مدارک و تصاویر، به قسمتهای «از جبهه تا اردوگاه، در اردوگاه، دیدارها، خارج از اردوگاه و مبادله اسرای ایرانی و عراقی» تقسیم شده است.

[ صفحه 185]


چرا، چگونه، چنین؟

مهدی فهیمی.- تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما)؛ فرهنگ گستر، (چاپ دوم): 325.1380 ص.- (هنر و ادب انقلاب اسلامی، فرهنگ عمومی؛ 1).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Why Did It Heppen Like This؟
شمارگان: 4400 نسخه.
این کتاب در سال 1376 تحت عنوان «تلاش و تماشا» توسط فرهنگ گستر و سروش به چاپ رسیده است.
کتاب حاضر شامل مطالبی درباره‌ی زوایای پیدا و پنهان برخی قضایا در حوزه‌ی فرهنگ عمومی جامعه در دهه‌های اول دوم انقلاب می‌باشد که در مقایسه با دهه‌ی سوم (دهه‌ی حاضر) مطرح می‌گردد. مطالبی چون نابسامانی‌های اجتماعی، اخلاقی و انسانی و چرایی و چگونگی و چنین بودن‌ها. فهرست مطالب عبارت است از: تلاش و تماشا، دخل و خرج سیاست، حساسیتها، ملاک و مدارک، عافیت‌طلبی، جنگ و صلح، کار و اندیشه، توسعه و تقوا، معمای مردم، آن روزها، محنت دیگران، دنیای سخن، اکنون‌زدگی، روابط عمومی، کج‌اندیشی، بی‌مسألگی اصل عدم اعتماد، حمل بر صحت، کلیشه‌ها، رفیق‌بازی، شرعی‌زدگی و... در متن کتاب مطالب و نقل‌قول‌هایی از برخی شهدا و مقایسه‌ای از دوران جنگ و دوران حاضر و نیز بررسی سخنان امام و اهداف نظام مطرح شده است.

خاطرات جنگ

نوشته: محمد بپائی (امید).- [بی‌جا].- [بی‌نا] (ارومیه: پیام)، (چاپ اول): 58.1368 ص.
این کتاب در مورد خانواده‌ای از اهالی سلماس است که در یکی از شبهای سال 1365 دور هم جمع شده‌اند و در مورد جنگ تحمیلی صحبت می‌کنند. یکی از این افراد، «محمودآقا» است که جنگ را دفاع از زندگی، شرف و حیثت می‌داند و عقیده دارد همه باید در جنگ شرکت کنند. اما عقاید بقیه‌ی افراد خانواده متفاوت است. گروهی طرفدار صلح هستند و عقیده دارند جنگ فایده‌ای جز بر باد رفتن سرمایه‌های مملکت ندارد. عده‌ای هم در جهت منافع خود، همرنگ هر جماعتی می‌شوند. عده‌ی دیگری از افراد این خانواده، از موقعیت جنگ بهره‌برداری‌های مادی می‌کنند و در احتکار و گرانفروشی شرکت دارند و در آخر هیچ کدام نمی‌خواهند با فکر و منطق، نظرهایی را در مورد جنگ قبول کنند. نویسنده، کتاب را به روح پاک دختر خردسالی تقدیم کرده است که هنگام بمباران مورد اصابت ترکش قرار گرفت و حتی فرصت گفتن کلامی یا کشیدن آهی را هم پیدا نکرد.

دزفول در هشت سال دفاع مقدس

نوشته محمدرضا دادفر.- دزفول: کتابخانه‌ی سید عالمشاه، (چاپ اول): 200،1375 ص.
شمارگان: 2000 نسخه.
این کتاب بیانگر حماسه‌ی ایثار و مقاومت مردم غیور و وطن‌پرست شهرستان دزفول است. در بخشی از کتاب، آقای علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی (ریاست وقت مجلس شورای اسلامی) در دیدار عمومی می‌گوید: «امروز دزفول در دنیا دژ مقاومت است. دو سال موشک‌باران و گلوله‌باران صدامیان را تحمل کرده و خم به ابرو نیاورده است. امروز دزفول شهریست آزاد و قهرمان. مردم دزفول بهترین اعتبار را در دنیا دارند.» در دوران هشت ساله‌ی دفاع مقدس، کمک‌های مردم دزفول برای ساختن پناهگاه و سنگر - بویژه پس از بمباران بیمارستان بزرگ شهر و حملات هوایی و موشکی دشمن به مناطق مسکونی - چشم‌گیر بود. جوانان رزمنده هیچ‌گاه از یاد جبهه‌ها غافل نماندند و مسأله جنگ در رأس همه‌ی امور قرار داشت و در این کربلای عصر جدید، حماسه‌های پی‌درپی می‌آفریند. پس از جنگ نیز مردم به کمک یکدیگر سازندگی را آغاز و دزفول را مجددا آباد کردند.

[ صفحه 186]


زن در آیینه دفاع مقدس

تدوین امور کتاب.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، واحد تبلیغات و انتشارات، مدیریت انتشارات، (چاپ اول): 1369.
206 ص.: مصور، عکس.
مجموعه مطالب کتاب حاضر حول نقش زن در جامعه، رسالت زن و عملکرد زنان ما در دفاع مقدس گرد آمده است.
سخن اصلی و اساسی این کتاب، در نشان دادن نقش و اهمیت همه‌جانبه‌ی زنان در فراز و نشیب و روند دفاع مقدس است. با الگو قرار دادن حضرت فاطمه زهرا (س) برای زنان جامعه‌ی اسلامی، بخش نخست کتاب به تشریح شخصیت و ابعاد مختلف زندگی و عمل و فکر ایشان اختصاص یافته است. سپس در بخش «نقش زنان مسلمان در جهاد صدر اسلام»، پیشینه و تاریخ حضور زنان فداکار در میادین جنگ و نبرد فی سبیل‌الله عرضه شده است. «دفاع مقدس و مشارکت خواهران بسیجی، رسالت زن و جامعه، زن در جبهه‌ی مقاومت و جلوه‌های ایثار و...» سایر مباحثی هستند که در کتاب ارائه شده‌اند. قطعات ادبی، شعر و گزارشی از عملکرد «ستاد پشتیبانی زینبیه» نیز در این کتاب آمده‌اند.

زن و ادبیات دفاع مقدس

گردآورنده مریم و پوریامین.- تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، معاونت ادبیات و انتشارات، دفتر امور زنان،[؟؟13].43 ص.
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب حاضر به بررسی نقش زنان در دفاع مقدس از بعد ادبیات و فعالیت‌های فرهنگی می‌پردازد. کتاب، شامل پنج بخش (مقاله) است که عبارتند از: «بخش اول: سخنان سردار افشار، ریاست بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس پیرامون زن و ادبیات دفاع مقدس؛ بخش دوم: موانع و مشکلات فراروی نویسنده‌ی ادبیات دفاع مقدس / مجتبی شاکری؛ بخش سوم: چرا بنیاد نویسندگان از شخصیت مثبت زن در ادبیات دفاع مقدس بنویسند / راضیه تجار؛ بخش چهارم: نقش زن در دفاع مقدس / مرتضی سرهنگی. بخش پنجم: بررسی آثار نویسندگان زن با موضوع دفاع مقدس / بلقیس سلیمانی». در متن مقاله‌های ارائه شده، نمونه‌هایی از حضور زنان در جبهه‌های نبرد و نقش زنان در تربیت فرماندهان و شهیدان ارائه شده است؛ از جمله: «خانم فراجوانی (مادر دو شهید و دختر جانباز)؛ خانم خالقی‌پور (مادر سه شهید)، خانم تدین (پزشک و جانباز)، خانم دایی‌پور (همسر شهید حسن باقری)، شهید فاطمه خضرجی، خانم وهاب‌زاده (جانباز شیمیایی) و...».

سیمای ایلام «سرای صداقت»

نوشته: علی علیزاده، حسن ابراهیم‌زاده.- قم: مؤسسه‌ی انتشارات عصمت، (چاپ اول): 232.1377 ص.: مصور: نقشه، چدول، نمونه، عکس.- (دیار ابرار 22).
کتابنامه: ص. 229 - 232.
این کتاب به معرفی استان ایلام و وضعیت جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی آن اختصاص دارد. در قسمتی از بخش پنجم کتاب - تحت عنوان «حوزه‌ی علمیه و روحانیت» عکس شهیدان حوزه‌ی علمیه‌ی ایلام، زندگینامه‌ی کوتاهی از هر شهید، نحوه‌ی شهادت وی، عملیات مختلفی که شهید در آنها شرکت داشته و در برخی موارد، وصیتنامه وی آورده شده است. در بخش هفتم (تحت عنوان «ایلام و دفاع مقدس») به نقل حماسه‌سازی شهیدان این استان در جنگ تحمیلی پرداخته شده است و با بیان رشادت و از جان‌گذشتگی آنان و درج پیامهای فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی مقاومت بسیج برای رزمندگان ایلامی، روحیه‌ی شهادت‌طلبانه و اعتقادات مقدس آنان را به تصویر کشیده است. در انتهای بخش نیز زندگی، خاطرات یا جملات کوتاه تعدادی از شهیدان - که نشانگر شخصیت و منش و اخلاق اسوه‌گونه آنان است - آورده شده است.

[ صفحه 187]


سیمای بیرجند، کانون فرهنگ

نویسنده محمد ایوب کاظمی.- قم: جهان‌آرا، (چاپ اول): 1375.
112 ص.: نقشه، عکس.- (دیار ابرار؛ 31).
عنوان پشت جلد به انگیسی :Beerjand View
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در هشت فصل به معرفی شهرستان بیرجند می‌پردازد. مطالب کتاب عبارتند از: «فصل اول: نگاهی گذرا به تاریخ بیرجند؛ فصل دوم: بزرگ مالکان بیرجند؛ فصل سوم: جغرافیای طبیعی و انسانی؛ فصل چهارم: یادی از بزرگان بیرجند؛ فصل پنجم: مزارهای مطهر در منطقه‌ی بیرجند؛ فصل ششم: آداب و رسوم مردم بیرجند؛ فصل هفتم: بیرجند و انقلاب اسلامی (انقلاب اسلامی، انفجار نور، سیر انقلاب اسلامی در بیرجند، اولین شهید، نقش بازار، درد دل بسیجیان بیرجند) و فصل هشتم: مراکز فرهنگی». در بخشهایی از فصول هفتم و هشتم، مطالبی درباره‌ی نقش بیرجند در دفاع مقدس و مشارکت مردم این شهرستان در جنگ ارائه شده است. تصاویر کتاب بدون زیرنویس است.

سیمای خوی

تألیف علی صدرائی خویی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاب و نشر، (چاپ اول): 215.1373 ص.: مصور، عکس.- (دیار ابرار؛ 22).
کتابنامه: ص. [215 - 212]؛ همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در هفت بخش به معرفی شهرستان خوی می‌پردازد. مطالب کتاب عبارتند از: «بخش اول: جغرافیای طبیعی؛ بخش دوم: جغرافیای اقتصادی؛ بخش سوم: جغرافیای انسانی؛ بخش چهارم: جغرافیای تاریخی؛ بخش پنجم: اماکن متبرکه؛ بخش ششم: آثار باستانی خوی (آثار از بین رفته، آثار باستانی موجود، مزار شهدا،...)؛ بخش هفتم: مشاهیر خوی (خاندانهای علمی خوی، آیت‌الله خویی و انقلاب اسلامی ایران، تألیفات و تقریرات،...)». در مبحث خوی و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، درباره‌ی تیپ 31 عاشورا و گردانهای تابعه [گردانهای علی‌اکبر (ع)، قاسم (ع) و امام سجاد (ع)] و حضور رزمندگان در جبهه‌های نبرد مطالبی بیان شده است. عکسها همراه با زیرنویس هستند.

سیمای داراب

تألیف سیف‌الله نحوی.- تهران؛ قم: سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت پژوهشی؛ پژوهشکده باقرالعلوم (ع)، (چاپ اول): 139.1373 ص.: نقشه، عکس، جدول.- (دیار ابرار؛ 14).
کتابنامه.
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب «سیمای داراب»، در نه فصل شهرستان داراب را معرفی می‌کند. مطالب کتاب عبارتند از: «فصل اول: سیمای جغرافیایی و طبیعی، ایلات و عشایر؛ فصل دوم: جغرافیای تاریخی، آثار باستانی، جنگ دو حکومت بر یک شهر؛ فصل سوم: فتوحات اسلامی در دارابگرد، تاریخ اسلامی دارابجرد و صلح امام حسن (ع)،...؛ فصل چهارم: آثار و اماکن فرهنگی، امامزاده‌ها، مساجد، مدرسه علمیه، مدارس؛ فصل پنجم: ابرار داراب، خاندان انصاری، خاندان عندلیبی؛ فصل ششم: کارنامه‌ی داراب در انقلاب مشروطیت؛ فصل هفتم: ندای اسلام از ابوذر کوهستان؛ فصل هشتم: بخشهای داراب و فصل نهم: داراب در عصر انقلاب، مبارزات آیت‌الله تسابه». در این فصل، درباره‌ی مبارزات آیت‌الله تسابه و نقش او در دوران دفاع مقدس مطالب جامعی ذکر شده است.

[ صفحه 188]


سیمای رامهرمز

تألیف سعید بابائی (حائری).- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، (چاپ اول): 151.1373 ص.- (دیار ابرار؛ 16).
کتابنامه: ص. [151 - 147].
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در چهار فصل به معرفی شهرستان رامهرمز می‌پردازد. مطالب کتاب عبارتند از: «فصل اول سیمای شهر رامهرمز؛ فصل دوم [رامهرمز] به روایت سفرنامه‌نویسان و جغرافی‌دانان؛ فصل سوم: رامهرمز در گذرگاه تاریخ [سپاه علی (ع) در رامهرمز، سپاه حجاج، نبرد محمد بن واصل...]؛ فصل چهارم: بزرگان و فرزانگان رامهرمز [سلمان محمدی، ابوعبدالله شیعی، آیت‌الله بهبهانی، حجت‌الاسلام محمود رایگانی (که در جبهه‌های جنگ حضور فعالانه داشت)، شهید علی‌رضا چراغ‌زاه (که در فاجعه‌ی هفتم تیر به شهادت رسید)، شهید سید ابوالقاسم داود الموسوی دامغانی (که در رسیدگی به امور رزمندگان و بسیج نیروها برای اعزام فعالیت داشت و در حادثه سقوط هواپیما همراه شهید محلاتی به شهادت رسید).]».

سیمای رشت

تألیف محمدرضا سماک امانی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و انتشارات، (چاپ اول): 1373.
159 ص. [14] ص. تصویر، عکس، نقشه.- (دیار ابرار؛ 19).
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب به شهیدان رشت به ویژه شهید حجت‌الاسلام محمدتقی حق‌پرست تقدیم شده است.
نویسنده کتاب در هفت گفتار (فصل) به معرفی شهرستان رشت می‌پردازد. مطالب کتاب عبارتند از: «گفتار نخست: طبرستان (دیلم، گیلان، بیه‌پس)؛ گفتار دوم: با قبیله‌ی نور؛ گفتار سوم: حکومت ماهیگیران؛ گفتار چهارم: قیام شالیزار؛ گفتار پنجم: رشت (فتح تهران، کفن‌پوشان، دوران سازندگی، نسیم شمال،...)؛ گفتار ششم: بر ساحل اندیشه و گفتار هفتم: زیارتگاه خورشید». در گفتار پنجم ضمن بیان مطالبی درباره‌ی انقلاب و جنگ تحمیلی، شهدای دفاع مقدس معرفی شده، خاطرات کوتاهی از آنان نقل شده است. افراد زیر از جمله شهدای این شهرستان هستند: «مسعود علیزاده، مسعود بجاری بوساری، نقی شریفی یوسفی، محمدتقی حق‌پرست، محمدباقر فلاح‌زاده، محمدمهدی جاوید و محمد بامدادپسند». مطالبی نیز درباره‌ی گردان فاتحین لشکر 25 کربلا بیان شده است. تصاویر به همراه زیرنویس ارائه شده‌اند.

سیمای ساری (ساحل صداقت)

مؤلف مرتضی بذرافشان.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، (چاپ اول): 1374.
[121] ص.: عکس، نقشه.- (دیار ابرار؛ 22).
کتابنامه.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب در یازده فصل به معرفی شهرستان ساری پرداخته است. مطالب کتاب، عبارتند از: «فصل اول: جغرافیا؛ فصل دوم: طلوع؛ فصل سوم: نسیم بهشت؛ فصل چهارم: برگ پیروزی؛ فصل پنجم: بیداری؛ فصل ششم: پیروزی (دوران انقلاب به همراه مختصری درباره‌ی زندگینامه شهدای انقلاب و دفاع مقدس؛ افرادی چون شهیدان: ایرج سورکی‌آزاد، سید منصور نبوی، سید علی دوامی، قربانعلی رنجبر و علیرضا نوری)؛ فصل هفتم: امامزادگان؛ فصل هشتم: اندیشه‌ی سبز؛ فصل نهم: کانون دین؛ فصل دهم: منادیان رهایی (درباره‌ی حوزه‌ی علمیه‌ی مازندران و شهدای

[ صفحه 189]

انقلاب و دوران دفاع مقدس؛ از جمله، شهیدان: عبدالوهاب قاسمی، عبدالحسین اکبری، واحد تبلکی، احمدی اندی، ابوطالب اندی، عسگری کلانتری، حامد سروی، عیسی نادری، علی بخشنده و...) و فصل یازدهم: فرهنگ».

سیمای سبزوار، سرزمین سربداران

تألیف محمدابراهیم احمدی.- قم: نبوغ (چاپ اول): 1375.
189 ص.: مصور، عکس، نقشه، جدول.- (دیار ابرار؛ 46).
کتابنامه: ص. [189 - 184].
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب به شهدای سبزوار تقدیم شده است.
نویسنده در این کتاب، در پنج فصل، شهرستان سبزوار را معرفی می‌کند. مطالب کتاب عبارتند از: «فصل 1: جغرافیای تاریخی سبزوار؛ فصل 2: جغرافیای طبیعی، انسانی و اقتصادی فصل 3: آداب و رسوم و فرهنگ مردم؛ فصل 4: مهمترین رویدادهای تاریخی (از جمله: دفاع مقدس، شهدای جبهه یا سربداران انقلاب اسلامی)؛ فصل 5: ابزار و ستارگان همیشه تابناک». افراد زیر از جمله شهدای دفاع مقدس این شهرستان هستند: «سید مهدی اسلامی‌خواه، سید علی بازقندی، سید محمود عربشاهی، احمد رضایی، سلمان تیرانداز، رضا هوشمند دلیر، حسین باقری، محمد مهری، علی‌اکبر طاهری و...». مطالبی نیز در خصوص تعداد شهدا، مفقودالاثرها، جانبازان و آزادگان روستای شم‌آباد و نیز حضور مردم در جبهه‌های نبرد ارائه شده است. تصاویر با زیرنویس هستند.

سیمای قم

تألیف عبدالوحید وفائی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، (چاپ اول): 1373.
171 ص.: مصور، عکس، نقشه.- (دیار ابرار؛ 10).
عنوان روی جلد: سیمای قم (پایگاه قم).
کتابنامه.
شمارگان: 4000 نسخه.
این کتاب در هشت فصل به معرفی شهرستان قم می‌پردازد. مطالب کتاب عبارتند از: «فصل 1: تاریخ پیدایش و اسامی شهر؛ فصل 2: جغرافیای قم؛ فصل 3: فرازهایی از تاریخ قم (گذری بر تاریخ انقلاب، قیام 15 خرداد و...)؛ فصل 4؛ قم، سرزمین فضیلتها (ورود امام رضا (ع) به قم، دعبل و پیراهن امام رضا (ع)،...)؛ فصل 5: زندگانی حضرت معصومه (س) و اماکن متبرکه‌ی قم؛ فصل 6: مساجد قم؛ فصل 7: مراکز علمی و تحقیقی؛ فصل 8: محدثان و علما». در فصل سوم کتاب، مباحثی در خصوص حوادث سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به ویژه، حضور مردم در جبهه‌های جنگ، نقش آنها در پیشبرد جنگ و حمله‌های عراق به شهرها و بمباران آنها ارائه شده است.

سیمای کاشان (کانون فضیلت)

تألیف حبیب‌الله سلمانی آرانی.- قم: بشیر، (چاپ اول): 256.1375 ص.: مصور، نقشه، عکس.- (دیار ابرار؛ 42).
کتابنامه: ص. [253]- 256؛ همچنین به صورت زیرنویس.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Kashan View
شمارگان: 3000 نسخه.

[ صفحه 190]

نویسنده کتاب، در نه بخش، به معرفی شهرستان کاشان می‌پردازد. مطالب کتاب، عبارتند از: «بخش 1: قلب ایران (موقعیت جغرافیایی، راههای ارتباطی،...)؛ بخش 2: آغاز تاریخ (نژاد و گویش مردم، کاشان باستان،...)؛ بخش 3: پایگاه تشیع (....، کاشان و تشیع،...)؛ بخش 4: سنگر جهاد (کاشان و مشروطیت، عصر پهلوی، قیام 15 خرداد، همگام با انقلاب، کاشان در جنگ تحمیلی)؛ بخش 5: مهد فرهنگ؛ بخش ششم: دیار ابرار؛ بخش 7: کانون سخنوران (حسن الآملی الکاشانی، نظام‌وفا، سپیده کاشانی، مشفق کاشانی، لاهوتی،...)؛ بخش 8: شهر آسمانی و بخش 9: خانه‌ی هنر». در بخش سوم، در مبحث «جنگ تحمیلی» مطالبی درباره‌ی شهدای کاشان (زندگینامه و تصاویر شهیدان) ارائه شده است. از جمله شهیدانی که نامشان در کتاب ذکر شده است، می‌توان به این افراد اشاره کرد: «سید حسن صالحی، سید مهدی بهشتی، جواد قاسمپور آرانی، اصغر مدبر آرانی، رضا ترنجی، علی فلاح، غلامحسین ساجدی نوش‌آبادی، محسن حاج‌جعفری، جعفر باقرزاده و...».

سیمای گرگان

تألیف مرتضی بذرافشان.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، (چاپ اول): 160.1374 ص.: مصور، نقشه، عکس، جدول.- (دیار ابرار؛ 39).
کتابنامه: ص. [152]- 154.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در نه فصل به معرفی شهرستان گرگان پرداخته است. مطالب کتاب عبارتند از: «فصل 1: چراغ عشق (نگاهی گذرا، کسوف، حماسه‌ی زید،...)؛ فصل 2: پگاه بیداری؛ فصل 3: بیداد (سربداران، مرعشیان، تیموریان)؛ فصل 4: التهاب سپیده (حوادث قبل از انقلاب)؛ فصل 5: خروش حماسه (حوادث دوران انقلاب، نوزدهم بهمن، 21 بهمن)؛ فصل 6: جلوه‌ی ایمان (مساجد، اماکن مقدسه و مدارس حوزه‌ی علمیه،...)؛ فصل 7: فرهنگ (زبان، ازدواج،...)؛ فصل 8: ستارگان (شهیدان فضیلت، سرخ‌جامگان، راویان حدیث،...) و فصل 9: گوناگون (سیمای ترکمن، آثار باستانی، مراکز فرهنگی تفریحی)». در فصل 8، مبحث سرخ‌جامگان، فهرستی از اسامی شهدای انقلاب و دفاع مقدس شهرستان کاشان آمده است، از جمله شهیدان، می‌توان به «حبیب‌الله شریعتی‌فرد، محمدعلی روحانی‌فرد، محمدعلی ملک، محمدپور، محمدابراهیم تازیک، هادی صالحی، محمد خائفی، محمد زمان‌بیکی، علی شاکری و...» اشاره کرد.

سیمای ممسنی، سرزمین سلحشوران

تألیف محمد زارعی.- قم: نهاوندی، (چاپ اول): 1374.
160 ص.: مصور، نقشه، عکس، جدول.- (دیار ابرار؛ 18).
کتابنامه: ص. [156]- 160.
شمارگان: 2000 نسخه.
نویسنده در هشت گفتار (فصل) این کتاب، به معرفی شهرستان ممسنی می‌پردازد. مطالب کتاب، عبارتند از: «گفتار نخست: وضعیت تاریخی و جغرافیایی؛ گفتار دوم: شهرها و روستاهای تاریخی؛ گفتار سوم: ممسنی به روایت تاریخ؛ گفتار چهارم: دوران طلایی (ظهور تشیع در ممسنی، شورش عشایر در جنوب،...)؛ گفتار پنجم: اماکن مذهبی (مساجد تاریخی، کانونهای انقلاب، امامزاده‌ها،...)؛ گفتار ششم: مشاهیر ممسنی؛ گفتار هفتم: آداب و رسوم (اعیاد، سوگواری،...) و گفتار هشتم: آثار باستانی (نقوش برجسته‌ی عهد ایلام، ویرانه‌های هخامنشیان،...)». در گفتار ششم، مشاهیر ممسنی، زندگینامه و اطلاعاتی درباره‌ی شهدای دوران انقلاب و دفاع مقدس ارائه شده است. شهدای دفاع مقدس که زندگینامه آنها در کتاب آمده است، عبارتند از: «سید عبدالحمید موسوی، علی گودرزی، عطاءالله انصاری، محمدعلی قاسمی، حسین قاسمی و یوسف (عیدی) غلامی».

[ صفحه 191]


سیمای میانه، خطه ولایت

تألیف عبدالرحیم اباذری.- قم: نبوغ، (چاپ اول): 1374.
272 ص.: مصور، نقشه، عکس، جدول.- (دیار ابرار؛ 26).
کتابنامه: ص.[266]- 272؛ همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در نه فصل، به معرفی شهرستان میانه می‌پردازد. مطالب کتاب عبارتند از: «فصل اول، دورنمای جغرافیایی؛ فصل دوم: تاریخ اسلام و تشیع؛ فصل سوم: مروری بر گذشته‌ها؛ فصل چهارم: بارقه‌ای در ظلمت؛ فصل پنجم: حضور جاودانه؛ فصل ششم: فرهنگ مردم و مسائل فرهنگی؛ فصل هفتم: یک کهکشان ستاره؛ فصل هشتم: شاعران و... و فصل نهم: رجال سیاسی». نویسنده در فصل هفتم، ضمن ارائه‌ی اسامی شهدای دوران انقلاب و دفاع مقدس، به معرفی برخی از شهدای روحانی و سرداران جنگ تحمیلی عراق بر ایران نیز پرداخته است. افراد زیر از جمله شهیدان این شهرستان هستند: «حجت‌الاسلام محبوب شیری، حجت‌الاسلام جعفر نیری، مهدی عاشوری، آیت (محمد) ایمانی، رضا بیرامی، سید محمد ساقی، محمدتقی واعظی، احد کیانی، محمد ستاری، مهدی کوشافر، محمود رضوی، حجت‌الاسلام اصغری، عبدالملک جروقی، پنجعلی مجاوری، فرهاد بازیار (عبدالکریم مهدوی)، عبدالرحمان جروقی و اکبر شهیدی». تصاویر کتاب دارای زیرنویس هستند.

سیمای نایین، گوهر کویر

تألیف غلامرضا گلی‌زواره.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، (چاپ اول):1373.
217 ص.: مصور، جدول، نقشه، عکس.- (دیار ابرار؛ 11).
کتابنامه: ص. [211]- 217؛ همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 4000 نسخه.
این کتاب در هشت فصل به بررسی شهرستان نایین پرداخته است. مطالب کتاب عبارتند از: «فصل اول: کلیاتی درباره‌ی نایین؛ فصل دوم: بر مرکب زمان در گذر تاریخ؛ فصل سوم: رویش تشیع در نایین (...، مردم نایین و انقلاب اسلامی، نقش مردم در جنگ تحمیلی،...)؛ فصل چهارم: منظر معنویت؛ فصل پنجم: بر کرانه‌ی اندیشه؛ فصل ششم: در بوستان سخنوران؛ فصل هفتم: پیوندهای اجتماعی و فرهنگ مردم و فصل هشتم، برکت و حرکت». در فصل سوم، در مبحث جنگ تحمیلی، ضمن ارائه‌ی آماری از شهدا و جانبازان، اطلاعاتی نیز درباره‌ی شهیدان، «محمد اوشنی، محمدعلی جعفری، محمد رضازاده و احمد امامی بافرانی» به همراه منتخبی از وصیتنامه آنان ارائه شده است.

صالی

تنظیم کننده: محمد شیرازی.- تهران: مؤسسه‌ی کتاب همراه، 96.1373 ص.: مصور، نقشه، نمودار.
کتابنامه: ص. 94 و به صورت زیرنویس.
این کتاب حماسه‌ای است 35 روزه از لحظه به لحظه روزهای مقاومت، ایثار و جوانمردی رزمندگان اسلام که با خروشی 48 ساعته، شهر خرمشهر را از دست نیروهایی متجاوز بعثی عراق خارج ساختند و عنوان کتاب، نام مستعار «صالح موسوی» یکی از رزمندگان خرمشهر است.
فهرست عناوین این کتاب به طور کلی بیانگر موقعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شهر خرمشهر پیش از تجاوز نیروهای دشمن تا آغاز تجاوز و مراحل عقب‌نشینی و روزهای وداع با خرمشهر و سقوط آن و آزادسازی مجدد آن توسط نیروهای جان برکف و متعهد و مؤمن ایران اسلامی است و مقدمه آن شامل مطالبی درباره‌ی تجاوز به این بندر معروف از طرف قوای عراقی، عقب‌نشینی نیروهای دشمن از این بندر، روزهای وداع با شهر، تاریخچه‌ی

[ صفحه 192]

دیرینه و قدیمی این بندر و موقعیت‌های جغرافیایی و طبیعی، استراتژیکی و اقتصادی آن است. خرمشهر امروز حدیثی است از خون و ایثار، مقاومت و ایستادگی، رشادت‌ها و پایمردی‌های رزمندگان جان برکف اسلام در برابر مزدوران رژیم بعثی عراق در آن خطه و مرز و بوم.

فریاد از بیداد: بررسی روایی، تحلیلی اسارت

نویسنده سیامک عطایی؛ تهیه و تنظیم نمایندگی ولی‌فقیه در امور آزادگان، معاونت فرهنگی اجتماعی؛ ویراستار: عبدالحمید رحمانیان.- تهران: امید آزادگان، (چاپ دوم): 1377.
271 ص.- (واحد پژوهش و ثبت خاطرات؛ کتاب شماره 1).
شمارگان: 3000 نسخه.
طراح روی جلد: محمدی.
مندرجات: پیشگفتار؛ مقدمه؛ اسارت همیشه از کجا شروع می‌شود؛ موقعیت عراق و اسارتگاه‌های آن؛ قرار، واژه‌ای که همیشه با لفظ اسارت به ذهن می‌رسد؛ تغذیه و بهداشت در اسارت؛ صلیب سرخ بین‌المللی؛ عملکرد و موضع آن؛ بررسی روانشناختی اسارت؛ درگیری با عراقی‌ها؛ عوامل مؤثر در پایداری اسرا؛ تهاجم دشمن توسط رسانه‌های گروهی؛ برنامه‌های تبلیغی اسرا در مناسبتها؛ پذیرش قطعنامه‌ی 598؛ فرهنگ و اسارت؛ فراتر از رویدادهای اسارت.
نگارنده‌ی کتاب، در این مجموعه، وقایع دوران اسارت را با شیوه‌ی «موضوعی» پیگیری کرده، به بررسی علل، انعکاس و تبعات این وقایع در طول اسارت می‌پردازد. در هر گفتار، پس از ذکر چند نمونه از رویدادها به صورت خاطره، آنها را با دانسته‌های خود و شواهد موجود مورد تحلیل قرار می‌دهد و نتیجه‌گیری می‌کند و حتی سؤالاتی مطرح می‌سازد که اگر نحوه‌ی عملکرد متفاوت می‌بود، چه تغییری در اوضاع پیش می‌آمد و آیا این تغییر به نفع اسیران تمام می شد و یا به ضرر آنها. ضمنا تأثیر نوع تربیت و بهره‌گیری از ایمان و اعتقادات درونی را در تمامی این موارد نادیده نمی‌گیرد. علاوه بر همه اینها، نقش افرادی چون حجت‌الاسلام ابوترابی را در اردوگاهها نیز مورد تحلیل قرار می‌دهد. در پایان هم از سرگشتگی و انتظارات آزادگان پس از بازگشت به میهن اسلامی و از تهاجم فرهنگی موجود سخن می‌گوید.

مجموعه مقالات و سخنرانی‌های اولین سمینار زن و دفاع مقدس، اهواز، آذر ماه 1374

کمیسیون امور بانوان استان خوزستان.- (اهواز): کمیسیون امور بانوان استان خوزستان، (چاپ اول):[؟1375].
ج، 357 ص.
شمارگان: ذکر نشده است.
این کتاب، مجموعه‌ی سخنرانی‌ها، مقاله‌ها، خاطره‌ها، و قطعنامه‌ای است که در این سمینار ارائه شده است. این سمینار به همت کمیسیون امور بانوان استان خوزستان در آذرماه 1374 (در هفته‌ی بسیج) تشکیل شده است. مطالب کتاب، موضوع‌های متفاوتی را درباره‌ی زنان دربرمی‌گیرد. این موضوع‌ها، گستره‌ی وسیعی را شامل می‌شوند، نظیر: «نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی و حماسه‌ی هشت سال دفاع مقدس، تربیت مدافعان اسلام، حضور شاعران زن در عرصه‌ی ادبیات دفاع مقدس و بالاخره رسالت زن در تهاجم فرهنگی امروز».

[ صفحه 193]


مجموعه مقالات همایش جنگ روانی

حسین حسینی، محمدحسین الیاسی، عین‌الله قائمی‌فر؛ ویرایش ادبی: محمد دانشگر.- تهران: دانشگاه امام حسین (ع)، (چاپ اول): 1377.
305 ص.: جدول، نمودار.- (دانشگاه امام حسین (ع)؛ 62. سری مقالات سمینارها؛ 9).
کتابنامه به صورت زیرنویس و در پایان هر مقاله.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب حاضر شامل مجموعه مقالات ارائه شده در همایش جنگ روانی است که توسط دانشگاه امام حسین (ع) در 29 اردیبهشت ماه سال 1372 برگزار شد. از میان مقالات رسیده، هجده مقاله انتخاب شده و در این کتاب به چاپ رسیده است. برخی از مقالات ارائه شده عبارتند از:
«پیدایش و توسعه‌ی جنگ روانی مدرن» از حسین حسینی؛ در این مقاله، ضمن برشمردن ویژگی‌های جنگ روانی جدید و نشان دادن تفاوتهای آن با جنگ روانی سنتی، زمینه‌های پیدایش و توسعه‌ی چنین پدیده‌ای در بستر تاریخی آن بررسی می‌شود.
«روانشناسی شایعه» (شایعه و آثار آن در دوران جنگ) از دکتر محمود ساعتچی؛ در این مقاله سعی شده است اثرات شایعات مختلف درباره‌ی جنگ بر روی مردم بررسی گردد.
«جنگ روانی غرب علیه ایران» از دکتر یوسف کریمی؛ در این مقاله انواع سلاحهایی که غربیها در جنگ روانی علیه ایران در طول هشت سال دفاع مقدس به کار گرفتند، بررسی می‌شود.

مقالات برگزیده چهارمین کنفرانس بررسی دفاع مقدس (راههای حفظ آثار فرهنگی دفاع مقدس)

به کوشش: محمدقاسم فروغی جهرمی.- برگزاری کنفرانس و انتخاب مقالات به اهتمام معاونت پژوهشی دانشگاه امام حسین (ع)، اداره‌ی کل مطالعات دفاعی؛ ستاد کل نیروهای مسلح معاونت فرهنگی و تبلیغات اداره‌ی تحقیقات دفاعی.- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت انتشارات و ادبیات، 1373.
422 ص. مصور: جدول.
در مهرماه سال 1371، اداره‌ی کل مطالعات دفاعی معاونت پژوهشی دانشگاه امام حسین (ع) و اداره‌ی تحقیقات دفاعی معاونت فرهنگی و تبلیغات جنگ ستاد کل نیروهای مسلح، چهارمین کنفرانس بررسی دفاع مقدس را در زمینه‌ی مطالعه و پژوهش در جنگ و دفاع مقدس، جهت حفظ ارزشهای فرهنگی دوران دفاع مقدس برگزار کردند و این کتاب برگزیده‌ای از مقالاتی است که در این کنفرانس ارائه شد. در ابتدای کتاب، پیام ریاست جمهوری وقت کشور اسلامی ایران (حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی) و در پایان، قطعنامه‌ی کنفرانس به چاپ رسیده است. متن مقالات در زمینه‌ی موارد زیر است: «ضرورت حفظ آثار جنگ و نارسایی‌های موجود در نظام حفظ آثار و ارزشهای معنوی - فرهنگی دفاع مقدس و روشهای مقابله با نارسایی‌ها، شاخصهای فرهنگ بسیجی، تبلیغات درباره‌ی حفظ آثار دفاع مقدس، ویژگی‌های ارزشی و تبیین یک ویژگی منحصر به‌فرد و نیز نگاهی به ادبیات، مدیریت، رهبری و تاریخ‌نگاری در دفاع مقدس».

نقش دفاعی زنان در جهان

سعدی جعفری کاردگر [به سفارش] بسیج خواهران نیروی مقاومت.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، 1376.
52 ص.- (کنگره نقش زنان در دفاع و امنیت: 1).
در فصل اول این کتاب نقش زنان برجسته‌ی صدر اسلام در عرصه‌های دفاع بررسی و بر نقش پرستاری آنان تکیه شده است. در فصل دوم به «جایگاه زنان در نظام دفاعی کشورهای جهان و مشارکت آنان در مبارزات

[ صفحه 194]

مسلحانه برای دفاع از دین و میهن» نظری انداخته شده است. فصل سوم به نقش دفاعی زنان در تاریخ معاصر ایران و در دوران مشروطیت، واقعه‌ی کشف حجاب، انقلاب اسلامی و بالاخره جنگ تحمیلی پرداخته است و به آغاز فعالیت بسیج خواهران و انجام آموزش نظامی خواهران بسیجی اشاره شده است.

نقش زنان در دفاع

تهران: مرکز مطالعات و پژوهش‌های بسیج، (چاپ اول):[؟1367].
85 ص.: نمودار، جدول.
شمارگان: 5000 نسخه.
در کتاب حاضر، مطالب ارائه شده در چهار بخش مورد بررسی قرار گرفته است. در بخشهای اول و دوم، مطالبی در خصوص حضور زنان در دفاع مقدس و نقش آنان ارائه شده است. مطالب کتاب بدین برقرار است:
بخش اول: پیرامون جهاد ابتدایی و دفاعی، که نقش زنان در هر مبحث بررسی می‌شود؛ بخش دوم: گزیده‌ای از نظرات امام خمینی (ره) درباره‌ی زنان و نقش آنها در دفاع؛ بخش سوم: بررسی اجمالی نقش زنان در جنگهای صدر اسلام و بخش چهارم: نگاهی دارد به نقش زنان در نظام دفاعی کشورهای مختلف جهان (چون: انگلستان، فلسطین اشغالی، نیکاراگوئه، کوبا، فرانسه، آلمان، ویتنام، چین، شوروی، سوئیس، فنلاند، ژاپن، ترکیه، نروژ، ایتالیا، افریقای جنوبی، هلند، لیبی، کانادا، مجارستان، هند، ایالات متحده آمریکا، تایلند، یوگسلاوی، اندونزی، برمه، بلغارستان، برزیل، بلژیک، رومانی، اردن، دانمارک، السالوادور، مصر و چکسلواکی).

[ صفحه 196]


یادداشت‌ها و گزارش‌ها

یادداشت‌ها

آتش در باران: یادداشتهای روزانه شهید غلام‌عباس قنادان

گردآورنده: [زهرا زواریان].- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1374.
62 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات).
طراح روی جلد: حمید عجمی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Fire in Rain
شمارگان: 5500 نسخه.
خانم زهرا زواریان در تماس با خانواده شهید، این یادداشت‌ها را دریافت کرده و برای چاپ ارائه داده است.
«شهید عباس قنادان» در دزفول متولد شد. او معلم بود و پس از تجاوز عراق به خاک ایران، به مناطق جنگ‌زده‌ی جنوب رفت و از اولین روزهای جنگ تا 31 / 1 / 61 (که تاریخ آخرین یادداشت وی در بیمارستان ذوب‌آهن اصفهان است) در دفاع مقدس شرکت داشته است. او در مناطق جنگی خرمشهر، دزفول و آبادان حاضر بوده، مسؤولیت‌های مختلفی بر عهده داشته است. یادداشتهای وی حاکی از دفاع جان بر کفان از خرمشهر در روزهای اولیه‌ی جنگ و وارد آوردن تلفات بر دشمن است. او از آب گرفتن منطقه سخن می‌گوید. همچنین از اشتباه گرفته شدن به عنوان نیروی عراقی و نجات از مهلکه و از کمبود امکانات جنگی صحبت می‌کند. یادداشتهای قنادان از زخمی شدن و معالجه در بیمارستان امامی شیراز و فداکاری پزشکان مسؤول آنجا، موشکباران وحشیانه‌ی شهر دزفول، عزل بنی‌صدر و رئیس‌جمهور شدن شهید رجایی و شروع حمایت و دفاع جدی از طرف دولت، رفتن به جبهه‌ی کرخه و خط مقدم و تدارک شروع عملیات خبر می‌دهند.

آخرین گزارش

یاسر هشترودی.- سازمان تبیلغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 110.1371 ص.
شمارگان: 6600 نسخه.
مندرجات: آخرین گزارش؛ قمری‌های زیر شیروانی؛ شهر خاکستری؛ آنجا، زندگی مثل لیقه دوات.
کتاب، مجموعه‌ی چهار «خاطره‌ی گزارش‌گونه» مربوط به سالهای 66 تا 68 است که در آن، نویسنده با مردم شهرهای جنگ‌زده‌ی قصرشیرین، سرپل‌ذهاب و اسلام‌آباد - و بخصوص بازماندگان عملیات مرصاد - گفتگو کرده است. در «آخرین گزارش» افراد بومی منطقه‌ی عملیاتی مرصاد کلبه‌ای را نشان می‌دهند که در آن، تعدادی از منافقین با خوردن سیانور خودکشی کرده‌اند. همچنین آنها از کشته شدن یک منافق زن به دست دوستان خود و بیمارستانی که منافقین به آتش کشیدند و سایر جنایات هولناک منافقین سخن می‌گویند. «قمری‌های زیر شیروانی» و «شهر خاکستری» شرح دیدار از شهرهای اهواز و خرمشهر و آبادان پس از پایان جنگ و گفتگو با مردمی است که به شهر و دیار خود بازگشته‌اند و چهره‌ی شهرهای جنگ‌زده را با بازسازی تغییر داده‌اند. «آنجا زندگی مثل لیقه‌ی دوات» گزارش سفر چهارده خبرنگار به حلبچه و کردستان عراق و گفتگو با مردم فقیر آنجا و رانده‌شده‌های شهرهای دیگر عراق است، که امیدوارند این مناطق به دست رزمندگان آزاد شوند. این منطقه در همین زمان، بمباران شیمیایی می‌شود و خبرنگاران برده می‌شوند.

برد ایمان، با یادداشت‌هایی از شهید قاسم ذبیحی فر، شهید مرتضی سنگتراش، شهید...

[گردآورنده شهره ابری، محسن مطلق].- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 98.1374 ص.
شمارگان: 5500 نسخه.

[ صفحه 197]

کتاب «برد ایمان»، شامل یادداشتهای روزانه‌ی سه شهید (سید قاسم ذبیحی، مرتضی سنگتراش و یک شهید گمنام) است که لحظه‌های زندگی خود را در جبهه‌های نبرد، به صورت روزانه ثبت کرده‌اند. مطالب ارائه شده، شامل: «گفت‌وگوهای عارفانه با خداوند، محاسبه‌ی نفس، طلب رحمت و مغفرت از پروردگار، خاطراتی از روز مربوطه و امور انجام شده، بیان مطالبی در خصوص اعمال و فریضه‌ها، شهرها، مکانها و اشخاص (از جمله شهید محمد رجبی، شهید مهدی جمال‌آبادی و شهید پورتقی)، پایگاه عملیاتی سوته و اردوگاه کرخه» است. همچنین مطالبی درباره‌ی «شهید سید قاسم ذبیحی» از زبان پدر، مادر، برادر و دوست او (محمد داوودآبادی) نقل شده است.

پا به پای باران، دو گزارش از خرمشهر

نوشته مرتضی سرهنگی، هدایت‌الله بهبودی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1369.
43 ص.: مصور.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: گزارش؛ 2)
عنوان روی جلد: دو گزارش از خرمشهر، پابه‌پای باران.
پشت جلد به انگلیسی: In Steps With Rain
کتابنامه: به صورت زیرنویس.
مندرجات: پای‌به‌پای باران، در مه.
این کتاب در سال 1380 تحت عنوان «دو گزارش از خرمشهر، پابه‌پای باران» توسط سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری در 49 صفحه منتشر شده است.
این کتاب، حاوی دو گزارش در مورد خرمشهر در دوران دفاع مقدس است. گزارش اول «پابه‌پای باران» و گزارش دوم «در مه» نام دارد. گزارش اول مربوط به یک بازدید از خرمشهر و مسجد جامع آن و آبادان در سال 1367 است و می‌گوید: که: تقریبا هیچ دیوار سالمی برای مسجد باقی نمانده است. بازدیدکنندگان برای رفتن به سمت اروندرود دچار مشکل می‌شوند و به سختی اجازه‌ی تردد می‌گیرند. از خرمشهر به اهواز بازمی‌گردند. آبادان هم مثل خرمشهر ویران است. در آبادان برای اقامت به مدرسه‌ی علمیه امام جعفر صادق می‌روند. همه جا آثار گلوله‌های توپ و خمپاره دیده می‌شود. گزارش دوم، «در مه»، نیز در مورد خرمشهر است. در این گزارش نیز یادی از مسجد جامع شده و اثرات جنایات و حمله‌های دشمن بعثی به این شهر ذکر شده است. در این میان با چند نفر از اهالی نیز صحبت شده است.

پروانه‌ها و پرچین‌ها: یادداشت‌ها، خاطرات، دست نوشته‌ها

[بی‌جا]: موسسه فرهنگی دریادلان، (چاپ اول): 1381.
79 ص.: مصور، عکس، نمونه.
شمارگان: 2000 نسخه.
این اثر با حمایت مالی اداره پژوهش و تحقیق بنیاد شهید زنجان به چاپ رسیده است.
کتاب «پروانه‌ها و پرچین‌ها» شامل یادداشتها، خاطرات و دستنوشته‌های شش شهید دفاع مقدس است که عبارتند از: «علی حیدری (که در سال 1346 در روستای کهریزک متولد و در تاریخ 7 / 1 / 67 به شهادت رسید)، امرالله نورمحمدی (فرزند حمدالله)، ناصر شهبازی (جانشین واحد اطلاعات و عملیات لشکر هفده علی ابن ابی‌طالب)، عباس حیدری (فرزند شکرالله)، اکبر نباتچیان (فرزند اسدالله) و هادی پیران». محتوای خاطرات و یادداشتها عبارت است از: «خاطراتی درباره‌ی فرار از دست گروهک کومله، یافتن جنازه‌ی «شهید بهروز جبرادیلیان» در منطقه‌ی کوه‌لری اعزام به جبهه، شب قبل از عملیات و آمادگی رزمندگان پادگان امام حسین (ع)، خاطراتی از سنگر

[ صفحه 198]

بهداری جبهه‌ی کرخه نور و مداوای مجروحان». نمونه‌ی دستخط شهید نباتچیان به همراه تصاویری از شهدا نیز در کتاب ارائه شده است.

پنج گزارش جنگی، سفر به قله‌ها

هدایت‌الله بهبودی، مرتضی سرهنگی، یاسر هشترودی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، برگ، 95.1367 ص.
عنوان روی جلد: سفر به قله‌ها (پنج گزارش جنگی)
مندرجات: حلبچه؛ سفر به قله‌ها / هدایت‌الله بهبودی؛ کردستان عراق حکایت ناگفته / سید یاسر هشترودی؛ خاکریزهای ایمان، بهار در آبادان / مرتضی سرهنگی.
«سفر به قله‌ها»، پنج گزارش جنگی است. «حلبچه» گزارشی است از بمباران هوایی شهر تهران، حرکت به سوی حلبچه و مناطق موشک‌خورده و بمباران‌شده‌ی باختران (کرمانشاه) و مهران و ادامه‌ی مسیر سفر تا منطقه‌ی حلبچه. «سفر به قله‌ها» گزارش بازدید از مناطق آزادشده‌ی بیت‌المقدس شش و پاوه و یاد شهید چمران، و پاسداران مظلوم شهید شهر پاوه و بازگشت به شهر تهران است. «کردستان عراق، حکایت ناگفته» گزارش سید یاسر هشترودی از کردستان عراق است و منطقه‌ی آزادشده در عملیاتهای نصر هشت و بیت‌المقدس دو. «خاکریزهای ایمان»، گزارش مرتضی سرهنگی از جبهه‌های جنوب، نماز جمعه‌ی اهواز و سخنان برادر معینیان [فرمانده‌ی گردان از لشکر ولی‌عصر (عج)] است. «بهار در آبادان»، گزارش ایثار و فداکاری و صبر مردم آبادان است و وصف شهیدی که خواست پس از شهادت، پیکر او را در میدان مین بیندازند تا شاید معبری برای رزمندگان بگشاید.

تپه‌های لاله سرخ

نوشته حجت ایروانی، محمدرضا فیض، غلامرضا نباتی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 90.1369 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ یادداشتها: 5).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Red Tulip Hills
مندرجات: آتش به اختیار / حجت ایروانی؛ طلوع دوباره / محمدرضا فیض؛ تپه‌های لاله سرخ / غلامرضا نباتی.
نوشته‌های این کتاب یادداشتهای رزمندگانی است که در جبهه، وقایع را به رشته تحریر درآورده‌اند. بخشی از «طلوع دوباره» یادداشتهای شهید محمدرضا فیض برای نمونه ذکر می‌شود. یادداشتهای او از روز 17 / 12 / 61 و از دارخوین، قرارگاه لشکر هفده علی بن ابی‌طالب (ع) شروع می‌شود. او می‌نویسد: «در روز 1 / 1 / 61 در اتاق فرمانده گردان جلسه‌ای برقرار بود که شرکت کردم. در تاریخ 16 / 1 / 62 در یکی از خطوط مقدم جبهه‌ی جنوب از خواب بیدار شدم. دو روز است که ترکش خمپاره‌ای در پای چپم است. در تاریخ 2 / 3 / 66 حدود پنج کیلومتر داخل خاک عراق هستیم. شنبه 7 / 3 / 62 ساعت 30 / 2 نیمه شب از سرکشی به سنگر آمدم تا ساعت چهار صبح خوابیدم. ساعت 30 / 18 قرار شد از سمت استقرار گروهان یک جلوتر برویم. راه افتادیم. در آنجا بین نیروهای گشتی عراقی که از خاکریزهایشان جلو آمده بودند، درگیری مختصری پیش آمد که هشت نفر از عراقی‌ها کشته و زخمی شدند...»

تک آخر: یادداشت‌های روزانه شهید غلامرضا صالحی قائم مقام لشکر 27 محمد رسول‌الله

تهران: کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و 36 هزار شهید استان تهران، (چاپ اول): 220.1378 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.

[ صفحه 199]

این مجموعه، برگزیده‌ای از یادداشتهای روزانه‌ی شهید «حاج غلامرضا صالحی»، قائم مقام لشکر 27 محمد رسول‌الله (ص)، است که در آن، تصویری از رشادت و ایثارگری رزمندگان اسلام، طی جنگ تحمیلی به دست داده است. در صفحات آغازین کتاب، شرح حال شهید به نقل از خود وی به چاپ رسیده اسیت. حاج غلامرضا صالحی از زمان شروع جنگ، برای آموزش و سازماندهی و اعزام نیروها به جبهه و در خط مقدم، در مقام فرماندهی نیروهای سپاه، حضور دائم در دفاع مقدس داشت. وی سرانجام در 21 تیرماه 1367 در منطقه‌ی فکه به شهادت رسید. صفحات پایانی کتاب به نمونه‌هایی از دست‌خط و عکسهای شهید اختصاص دارد.

جشن حنابندان، دو گزارش

محمدحسین قدمی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، 1368.
261 ص. [72 ص. تصویر]، مصور.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ گزارش: 1).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Jashn-e Hanabandan, a reporters account
در این کتاب، نویسنده، خاطرات خود را از جبهه‌های جنگ به صورت گزارش تحریر کرده و به توصیف صحنه‌های جنگ، چگونگی روابط افراد و ایثار و از خودگذشتگی آنان پرداخته است. مطالب کتاب از 10 / 9 / 1365(تاریخ اعزام نویسنده) آغاز و در تاریخ 13 / 1 / 1367 (که نویسنده جبهه‌های جنگ را ترک کرده) پایان یافته است. نویسنده از شروع سفر خود، نوشتن خاطرات و عکاسی و فیلمبرداری را شروع می‌کند. نویسنده‌ی کتاب از اعزام خود و همراهانش به مهران و گذراندن دوره‌ی آموزش نظامی در دهلران، و بعد از آن، از صحنه‌های جنگ و نحوه‌ی برخورد رزمندگان ایرانی با اسرای عراقی و دیدار خود از حلبچه و ابراز انزجار و تنفر افراد عراقی از صدام حسین می‌نویسد. نویسنده از عملیاتهای والفجر ده و بیت‌المقدس پنج نیز (که در آنها شرکت داشته) صحبت کرده است.

جهاد و شهادت: گزیده‌ای از دستنوشته‌های مصطفی چمران از جنوب لبنان تا جنوب ایران

مصطفی چمران.- قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، (چاپ اول): 1361.
87 ص.: مصور، عکس.
این کتاب به میمنت آغاز پنجمین سال پیروزی انقلاب اسلامی چاپ شده است.
شمارگان: 30000 نسخه.
در ابتدای کتاب، پیام امام خمینی به مناسبت شهادت دکتر چمران در تیرماه 1360 و سپس، مقدمه کتاب آمده است. دکتر چمران در مبارزات مردم برای ملی شدن صنعت نفت و علیه حکومت طاغوت شرکت داشت و به اعدام محکوم شد. ولی به مصر رفت و به مدت دو سال، در آنجا عملیاتهای پارتیزانی را فراگرفت. سپس به یاری مردم لبنان شتافت. با پیروزی انقلاب به ایران آمد و اولین گروه از سپاه را آموزش داد. سپس به کردستان رفت و در آزادسازی آن شرکت کرد. با شروع جنگ به جبهه شتافت و سپس به آرزوی دیرینه‌اش - که به شهادت بود - رسید. از جمله سمتهای او، معاونت نخست‌وزیری ایران در امور انقلاب بود. این کتاب شامل دستنوشته‌های شهید از کردستان، خوزستان و لبنان است.

حرمان هور

احمدرضا احدی؛ به کوشش علیرضا کمری.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز فرهنگی، معاونت انتشارات، مدیریت امور کتاب، (چاپ دوم): 164.1373 ص.: عکس، نمونه.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب یادداشتهای شهید احمدرضا احدی است. کتاب مشتمل بر سه دفتر، ضمیمه‌ها و دو مقاله دیگر

[ صفحه 200]

است. زندگینامه‌ی شهید، وصیتنامه او و نمونه‌های دستنوشت در بخش ضمیمه‌ها آورده شده‌اند. یادداشتهای دفتر اول از خرداد 1362 و از شهر پاوه شروع شده و در 25 مرداد 62 در «شمسی» به پایان رسیده است. دفتر دوم از 28 / 6 / 1363 تا 25 / 7 / 1364 و دفتر سوم از 1 / 2 / 1365 تا 7 / 9 / 1365 را می‌پوشاند. در این نوشته‌ها، او اوضاع جبهه‌ها را توصیف کرده، یاد همرزمان شهید خود را گرامی داشته، دعاها، مناجات و خاطراتش را تعریف کرده است. بنابر زندگینامه‌اش او در سال 1345 در شهرستان ملایر متولد شد و به دلیل کار پدرش، همراه خانواده به اهواز مهاجرت کردند. در سال 1362، در کنکور سراسری رتبه‌ی نخست را در کل کشور به دست آورد و در رشته‌ی پزشکی دانشگاه شهید بهشتی تهران پذیرفته شد. وی تا زمان شهادت حدود دوازده بار به جبهه رفت و سرانجام در عملیات کربلای پنج در یازده بهمن 1365 به همراه شهید مجید اکبری در درگیری با کمینهای دشمن بعثی به شهادت رسید.

حرمان هور (متن کامل)

اثر احمدرضا احدی؛ به کوشش علیرضا کمری.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ دوم با تجدید نظر و اضافات): (چاپ اول): 1372.
227 ص.، [5] ص.: عکس، جدول، نمونه.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت).
عنوان روی جلد: حرمان هور، دستنوشته‌های شهید احمدرضا احمدی
عنوان پشت جلد آوانویسی شده:Herman-e Hur
شمارگان: 4400 نسخه.
شهید احمدرضا احدی در هنگام خلوت و تنهایی اقدام به نوشتن خاطرات خود می‌نمود. کتاب مشتمل بر چهار دفتر و بخشی به نام ضمائم است. خلاصه‌ی زندگینامه‌ی شهید در مقدمه کتاب آورده شده است. یادداشتهای دفتر اول از تاریخ 26 / 12 / 62 شروع شده است و در مرداد 62 به پایان رسیده است. دفتر دوم از 16 / 6 / 1363 تا 25 / 7 / 1364 و دفتر سوم از 1 / 2 / 1365 تا 7 / 9 / 1365 را می‌پوشاند. دفتر چهارم (بازیافته‌ها - افزوده‌ها) نام گرفته و در موضوعهای مختلف می‌باشد. شهید در یادداشت‌های خود، اوضاع جبهه‌ها را توصیف کرده، یاد همرزمان شهید خود را گرامی داشته، دعاها و مناجات و خاطراتش را تعریف کرده است.در بخش ضمائم، نمونه‌های دستنوشته‌های شهید و عکسهایی از او آورده شده است. وی تا زمان شهادت حدود دوازده بار به جبهه رفت و سرانجام در عملیات کربلای پنج در یازده بهمن 1365 به همراه شهید مجید اکبری در درگیری با کمینهای دشمن بعثی به شهادت رسید.

خاطرات سردار شهید رضا نورمحمدی، در طول سال‌های دفاع مقدس

نویسنده رضا نورمحمدی، مقدمه و تصحیح محمد عزیزی؛ به کوشش دفتر تحقیق و پژوهش.- تهران: بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نشر شاهد، 198.1378 ص.: عکس، نقشه.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب به مناسبت یکصدمین سال تولد حضرت امام خمینی (ره) منتشر شده است.
رضا نورمحمدی در سال 1337 در آبادان متولد شد. وی فرمانده‌ی محور عملیاتی لشکر زرهی هشت نجف اشرف بود و در سال 1363 در عملیات بدر به شهادت رسید. این کتاب، یادداشتهای روزانه‌ی شهید نورمحمدی، از تاریخ 9 / 4 / 1358 لغایت 23 / 10 / 1363 است. خاطرات و یادداشتها شامل مطالب زیر هستند: خاطراتی از دوران قبل از انقلاب و بعد از آن، خاطراتی از جبهه‌های آبادان، خرمشهر، جزیره‌ی مینو، بستان، انهدام سنگرهای کمین دشمن، آزادسازی تپه‌هایی در جبهه‌ی جنوب، شبیخون در ایستگاه هفت، عملیات طریق‌القدس در منطقه‌ی

[ صفحه 201]

دهلاویه، مجروح شدن، مهاجرت به نجف‌آباد و اعزام از آنجا، عملیات محرم، عملیات والفجر مقدماتی، والفجر یک و مرحله‌ی دوم عملیات والفجر دو. چند خاطره نیز از زبان دوستان و همرزمان شهید و نمونه‌ی دستخط و عکسهای وی در پایان کتاب به چاپ رسیده است.

خدا بود و دیگر هیچ نبود

نویسنده مصطفی چمران؛ به کوشش مهدی چمران.- تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات؛ بنیاد شهید چمران (چاپ اول): 1380.
232 ص.: مصور، عکس، نمونه.- (تاریخ).
طراح روی جلد: مهرداد محب‌علی.
شمارگان: 2000 نسخه.
در این کتاب، یادداشتها و خاطرات «شهید مصطفی چمران» در سه قسمت مجزا به چاپ رسیده است. در مقدمه کتاب، زندگینامه مختصر شهید چمران به قلم برادر وی ارائه شده است. یادداشتها عبارتند از: «یادداشتهای آمریکا» (اوایل تابستان 1959 میلادی تا اول سپتامبر 1961 میلادی)؛ «یادداشتهای لبنان» (می 1967 لغایت 19 فوریه 1978) و «یادداشتهای ایران» (28 بهمن 1357 لغایت 26 مرداد 1358). در مقاله‌ها، شهید چمران، ضمن شرح اوضاع و احوال، خاطرات و حوادث تلخ و شیرین دوران قبل و بعد از انقلاب و راز و نیاز با معبود، مطالبی نیز درباره‌ی دفاع مقدس، جنگهای چریکی در جبهه و شهیدان بیان کرده است. تصاویری از دوران دانشگاه و حضور در جبهه و نمونه‌ی دستخط وی نیز در پایان کتاب ارائه شده است.

دشت شقایق‌ها

محمدرضا بایرامی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ دوم): 1375.
127 ص.: (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: یادداشتها؛ 2).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Field Of Anemones.
شمارگان: 2200 نسخه.
چاپ اول: 1369؛ شمارگان: 6600 نسخه.
یادداشته‌های راوی - که سرباز وظیفه است - به صورت روزشمار از تاریخ 24 تیرماه 1366 با رفتن او به جبهه، شروع می‌شود، او پس از عملیات نصر سه و تسخیر خط «شرهانی» در عمق خاک عراق، برای آموزش تکمیلی به اردوگاه نزاجا نزدیک کرخه برمی‌گردد. در سیزده مرداد دوباره همراه گردان به خط اول بازمی‌گردد. راوی به عنوان بیسیم‌چی در گردان خدمت می‌کند و یک مرکز تلفن 6 - 22 در اختیار دارد. از رتیل‌های منطقه - که خودشان خطر دیگری هستند - تعریف می‌کند. و از تفاوت افراد می‌نویسد. محل استقرار آن‌ها نزدیک زبیدات و نهر عنبر است. در اثر اشتباهی که مرتکب می‌شود و پیشروی گشتی‌های خودی را خبر نمی‌دهد، توبیخ شده، از مخابرات به انبار مهمات منتقل می‌شود و از آنجا به گشتی‌ها می‌پیوندد. در عملیاتی که شرکت می‌کند، چند تن از دوستانش شهید می‌شوند و دوباره به انبار مهمات برمی‌گردد و...

دشت عباس

محمدرضا خلیلی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1372.
114 ص.: نمونه، عکس.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ یادداشتها: 9).
عنوان پشت جلد لاتینی شده: Dasht Abas

[ صفحه 202]

کتاب «دشت عباس» مجموعه‌ی یادداشتهای شهید محمدرضا خلیلی، از تاریخ پنجم آذرماه 1359 تا اردیبهشت ماه 1361 است. او دانشجوی رشته‌ی تاریخ دانشگاه تربیت معلم بود و با شروع جنگ به جبهه رفت. خاطرات او بیانگر تجربه‌ها و یاد همرزمانی است که در عملیاتهای مختلف در جبهه‌ی سوسنگرد و فتح‌المبین همراه او بوده‌اند. نکته‌ای که در بیشتر یادداشتها به چشم می‌خورد، بیرحمی دشمن بعثی در گلوله‌باران وحشیانه‌ی مردم بیدفاع و مناطق مسکونی شهرهای جنوب مثل دزفول، اهواز و سوسنگرد است. از سقوط خرمشهر با احساس اندوه بسیار یاد کرده و خاطره‌ی فریاد مردمی را ذکر می‌کند که شعار می‌داده‌اند: «برادر پاسدار انتقام، انتقام» و همین امر موجب می‌شده است تا او بارها پس از زخمی شدن و بهبود یافتن، به جبهه بازگردد رشادت و از جان‌گذشتگی رزمندگان ایرانی و زبونی نیروهای بعثی و اسرای عراقی نیز از نکات قابل توجه این یادداشتها است.

دو کربلا: یادداشت‌های روزانه‌ی عباس نورمحمدی

عباس نورمحمدی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1373.
134 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: یادداشتها؛ 12).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:The Two Karbala Operations.
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب حاوی یادداشت‌های روزانه‌ی برادر رزمنده، عباس نورمحمدی است که در دو قسمت تنظیم شده است. در قسمت اول، عملیات کربلای یک و موقعیت جغرافیایی این عملیات (که منجر به آزادسازی شهر مهران و روستاهای اطراف آن در تیرماه سال 1365 شد) و همچنین مراسم قبل از عملیات، نوحه‌خوانی برادر آهنگران و هماهنگی رزمندگان، تشریح شده است. قسمت دوم کتاب به عملیات کربلای پنج (که در دی‌ماه سال 1365 با رمز مقدس «یا فاطمةالزهرا» آغاز شد) اختصاص یافته، موقعیت جغرافیایی این عملیات بیان شده است. این عملیات منجر به فتح شلمچه و به دست آمدن غنائم بسیار از دشمن بعثی گردید. به طور کلی کتاب بر شجاعت رزمندگان اسلام در هر یک از این دو عملیات تأکید دارد.

روزهای هویزه

نظام مولاهویزه.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1369.
882 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ یادداشت‌ها: 9).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Days of Howeizeh
کتاب «روزهای هویزه»، ضمن بیان خلاصه‌ای از تاریخ شهر هویزه (از آغاز جنگ و اشغال آن توسط نیروهای عراقی)، دلاوری‌های مردان این شهر، شهیدان، زخمی‌ها و آوارگی‌های مردم این شهر را نشان می‌دهد. یادداشتها، روزهای پرحادثه‌ی شهر هویزه را با ذکر تاریخ به دست تاریخ می‌سپارد. 31 شهریور 1359 هویزه شلوغ می‌شود. دوم مهر 59 خبر پیشروی عراقی‌ها به داخل خاک ایران می‌رسد. چهارم مهر 59 خیلی از مردم هویزه مسلح شده‌اند. پنجم مهر 59 آب و برق شهر (از روز قبل) قطع شده و پمپ بنزین از کار افتاده است.
پانزدهم دی ماه 59: سیاهی مطلق بر تمامی کرخه و هویزه سایه افکنده بود. گاه انفجار گلوله یا نوری فضا را روشن می‌کرد. با فرارسیدن صبح و بالا آمدن آفتاب، برادران رزمنده بی‌صبرانه منتظر آغاز حمله بودند. 23 دیماه 59: نیروهای ایرانی شهر را تخلیه کرده، در سوسنگرد موضع گرفتند. شهر کاملا خلوت بود. عراقی‌ها به شهر نزدیک شده بودند.
روزشمار هویزه همچنان پیش می‌رود تا بعد از 23 دیماه 59، سرانجام شهر شهیدان، هویزه، بعد از تحمل ماهها اسارت، در عملیات بیت‌المقدس به دستهای پرتوان رزمندگان دلاور اسلام آزاد شد.

[ صفحه 203]


زمزمه‌های شهود، به قلم شهید

[تألیف] محمدعلی معصومیان؛ گردآوری مسیب معصومیان؛ ویرایش عیسی محمدی به سفارش کارشناسی تحقیق و پژوهش بنیاد شهید انقلاب اسلامی استان مازندران.- بابل: مبعث، (چاپ اول):1379. [2]، ط، 144 ص.: مصور، عکس، نمونه.
عنوان دیگر: زمزمه‌های شهود.
عنوان روی جلد: زمزمه‌های شهود: یادداشتهای روزانه شهید محمدعلی معصومیان.شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب «زمزمه‌های شهود» مجموعه یادداشتهای روزانه‌ی شهید محمدعلی معصومیان و زندگینامه‌ی وی به قلم خود او و خانواده‌اش است. شهید محمدعلی معصومیان در سال 1344 در روستای بیشه‌سر از توابع بابل به دنیا آمد و در عملیات کربلای چهار به شهادت رسید. مطالب کتاب عبارتند از: «سرگذشتنامه‌ای مختصر، یادداشتهای کردستان (سنگر عمار 2)، سفرنامه‌ی مشهد، یادداشت به سردار شهید جواد نژاداکبر، راز و نیازهای عارفانه، غمناکترین خاطرات، خاطرات سال 64، غواصی در عملیات، خاطراتی از عملیات در فاو، غروب جبهه، پیام به جوانان، در رثای شهیدان جاویدالاثر و...». در پایان کتاب تصاویری از شهید و نمونه‌هایی از دستخط وی ارائه شده است.

زیر غبار خاطره

یادداشتهای شهید ابراهیم اصغری و خاطرات شهید عباس محمدی.- تهران: مرکز فرهنگی امام علی (ع)، (چاپ اول): 224.1380 ص.
عنوان دیگر: زیر بار غبار خاطره یادداشتها و خاطره‌ها.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ی یادداشتها و خاطرات دو دوست رزمنده - «شهید ابراهیم اصغری» و «شهید عباس محمدی» است. نخست، یادداشتهای شهید ابراهیم اصغری - که به صورت روزانه و به ترتیب تاریخ نوشته شده و مضامین انسان‌شناختی و فرهنگی دارد - همراه با خاطره‌ای از دوران انقلاب، دو مقاله و وصیتنامه ارائه شده است. او در تاریخ 19 / 11 / 1365 در منطقه‌ی شلمچه به شهادت رسید. بخش دوم، خاطرات، عباس محمدی است. این خاطرات در دو دفتر، به صورت سالانه تنظیم شده است. خاطرات از زمان آموزش نظامی آغاز شده، رخدادها، وضع رزمندگان و آغاز و انجام عملیاتها را دربر می‌گیرد. وصیتنامه شهید عباس محمدی نیز در پایان یادداشتهای وی به چاپ رسیده است. عباس محمدی در تاریخ 15 / 5 / 1366 به شهادت رسید. عکسهایی از شهیدان، با زیرنویس، در کتاب موجود است.

سفر هفتم

یادداشتهای نصرالله ایمانی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول):1376.[159] ص. عکس.: (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ یادداشتها؛ 9).
عنوان دیگر: خاطراتی از جبهه.
عنوان روی جلد: سفر هفتم: یادداشتهای شهید نصرالله ایمانی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Martyr Nasrollah Imanis Writings
طراح روی جلد: حمید عجمی.
شمارگان: 3300 نسخه.
شهید «نصرالله ایمانی»، از کازرون به جبهه‌های جنوب رفت. این سفر، هفت سفر دیگر در پی داشت و این کتاب مجموعه‌ی خاطرات وی از این سفرهاست که از یادداشتهای او تهیه شده و نشان‌دهنده‌ی ایثار، جانبازی، ایمان، ثبات قدم و مقاومت این دلیرمردان است. عناوین سفرها عبارتند از: «از هویزه تا محاصره‌ی سوسنگرد، از ساریه تا

[ صفحه 204]

عقب‌نشینی هویزه، به سوسنگرد و شرکت در عملیات ایذایی، آواز با شفقی که به خون نشست، سفر به شوش دانیال و شهادت». وی علی‌رغم مشکلات و کمبود مهمات و نیرو، مبارزه می‌کند و چند بار زخمی می‌شود ولی از تلاش بازنمی‌ماند. در نهایت، در شلمچه به شهادت می‌رسد. در این نبردها، عده‌ای از همرزمان و دوستان وی نیز به شهادت می‌رسند. در پایان کتاب وصیتنامه و چند نامه از او به چاپ رسیده که در آنها خواهر خود را به احترام به پدر و مادر، پدر را به ادامه کسب و کار، و جوانان را به ادامه راه شهدا سفارش کرده است.

سفر: یادداشتهای روزانه‌ی شهید حسین کهتری

حسین کهتری.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1375.
251 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: یادداشتها؛ 20). طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Journey: Dairies of Martyr Hossein Kehtari
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب در همین سال توسط لشکر 14 امام حسین (ع) نیز در 264 صفحه منتشر شده است.
شهید کهتری در اولین روهای جنگ به نورآباد لرستان می‌رود. او ضمن جنگ خاطرات خود را یادداشت می‌کرد و از تاریخ 5 / 6 / 63 آنها را به صورت روزانه نوشته است. طبق این یادداشتها، او در سال 1360 در عملیات «بانی شیطان» سیاه‌کوه و در سال 61 در عملیات آزادسازی خرمشهر شرکت داشت. از آنجا به دهلران و سپس به جبهه‌های غرب اعزام می‌شود. سایر عملیاتی که وی در آن‌ها شرکت داشته است، عبارتند از: والفجر یک، والفجر دو، والفجر سه، حاج عمران، آزادسازی شهرهای سید صادق و شاندری حداروی عراق حلبچه، پنجوین، هورالعظیم، جنوب العماره، فتح خرمال و فتح فاو. در 21 / 10 / 65 در حمله‌ی عراق، بیمار می‌شود و ادامه‌ی خاطرات را روی تخت بیمارستانهای ایران و آلمان یادداشت می‌کند. پس از بازگشت به ایران در 21 / 3 / 67، حادثه سقوط هواپیمای مسافری ایران توسط نیروهای آمریکایی و پذیرش قطعنامه 598 را می‌نویسد. آخرین صفحات یادداشتها مربوط به رحلت امام (ره) است؛ که در تاریخ 27 / 3 / 68 نوشته شده است.