گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
پزشکی





آسیبهای نخاعی

سازمان بهزیستی کشور، معاونت توانبخشی.- تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی، چاپ و نشر بنیاد، 189.1369 ص.
کتاب، مجموعه سخنرانی‌های ایراد شده در سمینار علمی - آموزشی آسیب‌های نخاعی توسط صاحب‌نظران نخاعی است. مطالب کتاب پیرامون آسیب‌های نخاعی است و در آن تعدادی از اطباء متخصص به تشریح آسیب‌های ستون مهره‌ها و معلولیتهای ناشی از این آسیب‌ها، تشخیص ستون مهره‌ها و پیشگیری از معلولیتها، درمان و عوارض معلولیتها، توانبخشی پزشکی و بررسی عوارض دستگاه مجاری ادرار در معلولان آسیبهای نخاعی، پیشگیری و درمان این عوارض در معلولان آسیب‌های نخاعی، مسائل و مشکلات روانی معلولان نخاعی، اوقات فراغت و ورزش معلولان نخاعی پرداخته‌اند. برادر جانباز کیهان هاشم‌نیا نیز مشکلات و نیازهای معلولان آسیبهای نخاعی در جامعه را مطرح کرده است. همچنین مهندس مهدی کشاورز نقش معماری و شهرسازی را در استقلال فردی و اجتماعی معلولان مورد بحث قرار داده است.

اختلالات روانی ناشی از جنگ و اسارت

ترجمه و تألیف از عبدالمجید صباغ، سیامک خدارحیمی، ندا سعادتی، بهمن نجاریان؛ عبدالمجید فخری‌زاده.- اهواز: مردمک، 216.1376 ص.
کتابنامه: ص. 216 - 212: جدول، نمودار.
شمارگان: 2100 نسخه.
مندرجات: فصل اول: تاریخچه، تعریف و سبب‌شناسی اختلال استرس پس از ضربه ناشی از جنگ؛ فصل دوم: زمینه‌ها و سیمای بالینی همراه با اختلال استرس پس از ضربه جنگ؛ فصل سوم: اختلال استرس پس از ضربه تاخیری نای از جنگ؛ فصل چهارم: کاربرد آزمونهای روان‌شناختی در تشخیص اختلالهای روانی ناشی از جنگ و اسارت. فصل پنجم: وضعیت روان‌شناختی اسرای جنگی؛ فصل ششم: اختلالات روانی ناشی از جنگ و پزشکی قانونی؛ فصل هفتم: درمان اختلالات روانی ناشی از جنگ.
کتاب حاضر به بحث و بررسی پدیده‌ی اختلالات روانی ناشی از جنگ و اسارت پرداخته است. مؤلفین کتاب کوشیده‌اند تا با استناد به آخرین شواهد پژوهشی مربوط به عوارض روانی ناشی از جنگ و اسارت، در داخل و خارج کشور، این کتاب را تألیف کنند. در این کتاب، پس از بررسی علمی و پزشکی «ضربه‌ی روحی ناشی از جنگ» به بررسی کاربرد آزمونهای روانشناختی و وضعیت روان‌شناختی اسرای جنگی پرداخته است. و در فصل ششم، نظریات قضایی و پزشکی قانونی بیان شده است. در فصل هفتم نیز درمان این عوارض - به ویژه در رابطه با موارد مشاهده شده در بیمارستانهای ایران و در رابطه با آزادگان - مورد بررسی قرار گرفته است. در این فصل به فرماندهان نیز برای کاهش همه‌گیری این اختلالات توصیه‌هایی ارائه شده است.

پدافند شیمیایی، شناخت، عوارض و خنثی سازی مواد شیمیایی

علی‌اکبر مشفق.- شیراز: دانشگاه شیراز، مرکز نشر، سازمان چاپ، 109.1365 ص.: مصور، جدول.
کتاب با ذکر تاریخچه‌ی استفاده از عوامل شیمیایی و کاربرد آن توسط عراق در جنگ تحمیلی به معرفی عوامل شیمیایی موجود و ذکر خواص فیزیکی و شیمیایی آن پرداخته است. سپس اثرات آنها را روی اندامها، آب و مواد غذایی و نحوه‌ی خنثی‌سازی و برطرف کردن آلودگی به این عوامل را توضیح داده است. بیشتر مباحث تخصصی است و قابل بهره‌برداری برای پزشکان معالج است و رزمندگان کمتر می‌توانند از آنها استفاده کنند. فهرست مندرجات کتاب مفصل است و نمایه‌های فارسی و انگلیسی، در هجده صفحه، در پایان کتاب آورده شده است. برای تهیه‌ی این کتاب، از کتابها و نشریات خارجی بهره‌برداری شده است.

[ صفحه 305]


پژوهشی در مورد ارزیابی، درمان و پی‌گیری بیماران مبتلا به نوروز جنگ (Traumatic war disorder) در یک کلینیک روانپزشکی (کلینیک روانپزشکی بیمارستان شهید مصطفی خمینی، تهران)

مرتضی مهاجر، با همکاری یاسمن متقی‌پور؛ به سفارش کمیته پزشکی جهاد دانشگاهی، دانشگاه شهید بهشتی.- تهران: دانشگاه شهید بهشتی، جهاد دانشگاهی، (چاپ اول): 28.1363 ص.: جدول.
پس از تشکیلات بنیاد شهید انقلاب اسلامی، بیمارستان شهید مصطفی خمینی، - به منظور درمان بیماری‌ها و معلولیتهای خانواده‌های جانبازان و شهدا - تأسیس گردید. مقاله‌ی حاضر، بررسی قسمتی از فعالیت‌های درمانی کلینیک روانپزشکی این مرکز است. اکثر بیماران مراجعه‌کننده به این مرکز از ناراحتیهایی در ارتباط با جنگ، رنج می‌برند. که به عنوان «روان‌نژندی (نورز) جنگ» شناخته می‌شوند. ضمن ارزیابی نحوه‌ی کار و نتیجه‌ی فعالیت این کلینیک و نقاط ضعف و قوت آن، مقایسه‌هایی نیز بین این بیماران با بیماران جنگهای سایر نقاط جهان صورت گرفته است. جداولی هم درباره‌ی حوادث و پیش‌آمدهای احتمالی مؤثر در بروز یا تشدید علائم روانی، مقایسه‌ی نتیجه‌ی درمانی در دو گروه، مقایسه‌ی موارد حاد و مزمن روان‌نژندی جنگ برحسب زمان اولین مراجعه، مقایسه‌ی تعداد کلی مراجعه‌کنندگان جدید روان‌نژندی جنگ در ماههای مختلف و درجه‌ی تطبیق تشخیص در پرونده‌ها با «D.S.M.3» ارائه شده است.

تأثیر جنگ افزارهای شمیایی بر محیط زیست

تهیه مطالب سازمان حفاظت محیط زیست.- اهواز: استانداری خوزستان، روابط عمومی، (چاپ اول): 1362. 82، [5] ص.: عکس و جدول.
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب به بررسی تأثیر جنگ‌افزارهای شیمیایی بر محیط زیست پرداخته است. در ابتدا، نویسنده انواع مواد شیمیایی - مانند گاز خردل، ساربن، آژنت، فسژن، سیانید و... - پرداخته است. سپس اثرات این مواد را بر بدن شرح داده و به نوع مسمومیت آنها اشاره کرده است و در آخر نیز به بررسی تأثیر این مواد بر پوشش گیاهی و خاک پرداخته است.

تخلیه هوایی و شرایط آن: اعمال درست کمکهای اولیه، درمان ضایعات گازهای شیمیایی برای مجروحین جنگ تحمیلی

به اهتمام هوشنگ کدیور، منوچهر کاظمی.- تهران: جهاد سازندگی، 310.1363 ص.
پزشک نظامی، وسایل حمل و نقل سریع و پیچیده‌ای برای تخلیه‌ی مجروحان در اختیار دارند، خوب است این امکانات بالقوه برای دیگر دست‌اندرکاران پزشکی تشریح شود. استفاده از حمل و نقل هوایی برای مجروحین صرفا به خاطر کاهش زمان بین مجروح شدن رزمندگان تا درمان اساسی است. در این کتاب، رعایت نکات لازم در حمل بیمار با هواپیما بیان می‌شود. همچنین اصول درمان اولویتی مجروحان جنگ، اقدامات اولیه در میدان جنگ برای رزمندگان و درمان و کمکهای اولیه ضایعات ناشی از گازهای شیمیایی در بخشهای مختلف این کتاب مطرح شده است.

جراحی در خدمت جنگ

ترجمه و نگارش حسن هاشمی.- [تهران]: شرکت سهامی انتشار، (چاپ اول): 1367. 82 ، [5] ص.: مصور عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتابنامه در آخر هر فصل.
مندرجات: مقدمه؛ جراحات وارده به شکم، جهاز هاضمه، کبد، طحال، لوزالمعده؛ جراحات وارده به

[ صفحه 306]

دستگاه‌های ادراری؛ جراحات وارده به قفسه صدری؛ جراحات نفوذی به جمجمه و مغز؛ جراحات وارده به اعضای جانبی.
نویسنده در بخشی از مقدمه کتاب می‌نویسد: «از نخستین روزهای مأموریت خود در مناطق جنگی برای تسریع در کارهای مربوط به امور جراحی در زمان جنگ، طریقی اتخاذ کردم تا در زمان کوتاهی حداکثر کمک ممکن را به مجروحان برسانم. برای عملی کردن این مطلب به مطالعه‌ی آخرین تحقیقات پزشکی کشورهایی پرداختم که تجربیات بیشتری در این مورد داشتند و حاصل آن، این مجموعه است.» کتاب در قسمتهای مختلف، به بیان و شرح جراحات وارده، چگونگی بیرون آوردن گلوله، چگونگی برطرف کردن جراحات و چگونگی بخیه زدن آنها می‌پردازد. در واقع، نویسنده‌ی کتاب، راهنمایی برای درمان اصولی و سریع جراحات فراهم آورده است.

جنگ افزارهای شیمیایی - بیولوژیک: ویژگی‌ها، صدمات بهداشتی، درمان

محمدحسن اسماعیلی، محمد اوجی، عزت‌الله بصیری، محمدرضا پنجه‌شاهین، علی صادقی حسن‌آبادی، ناصر فرشادگهر، غلامرضا وطن‌دوست.- شیراز: دانشگاه شیراز، 175.1365 ص.
این کتاب بر اساس متن اصلی از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده است و سپس به منظور ارتباط با مسائل جاری پیوست‌هایی به آن افزوده شده است.
کتاب، ابتدا به تشریح گزارش سازمان بهداشت جهانی و گروه مشاورین سازمان ملل متحد و مقایسه‌ی گزارشهای دو سازمان مذکور و بیان هدف از گزارش سازمان بهداشت جهانی پرداخته، آنگاه تعاریف کاربردی از سلاحهای شیمیایی و میکروبی مورد استفاده در گزارش، انتخاب مواد شیمیایی و میکروبی، اساس تخمین تلفات و اثرات درازمدت و زمینه‌های مشارکت سازمان بهداشت جهانی و کشورهای عضو را ارائه می‌دهد. سپس در بخش پیوستها انواع عوامل شیمیایی و میکروبی موجود را تشریح می‌کند. پیوستهای 7 و 8 و 9 به ذکر قطعنامه‌های بین‌المللی در زمینه‌ی سلاحهای شیمیایی پرداخته است. از شش ضمیمه‌ی پیوست 9، ضمیمه‌های 5، 4، 3 و 6 به گزارش کارشناسان اعزامی دبیر کل و صدور قطعنامه‌های سازمان ملل در رابطه با کاربرد سلاحهای شیمیایی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اختصاص دارد که در آن، گزارش کارشناسان اعزامی دبیر کل پیرامون بررسی اظهاریه‌های جمهوری اسلامی ایران در رابطه با کاربرد سلاحهای شیمیایی، پیش‌نویس قطعنامه‌ی 582 شورای امنیت سازمان ملل متحد در 24 فوریه 1986 و پیش‌نویس قطعنامه‌ی ارائه شده در اجلاس 39 مجمع بهداشت جهانی ارائه شده است.

جنگ شیمیایی عراق و تجارب پزشکی آن

عباس فروتن.- تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تیمورزاده؛ طبیب، (چاپ اول): 20،316.1380 ص.: مصور (رنگی).
طراح روی جلد: هومن فولادحکم.
طراح صفحات رنگی اطلس: شهرام دولتی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Medical Experiences of Iraqs Chemical Warfare
به دو زبان فارسی و انگلیسی:
شمارگان: 2200 نسخه.
این کتاب به شهید دکتر محمد چوبکار و دکتر ابوالفتح لامعی تقدیم شده است.
نویسنده در این کتاب، در هجده فصل و یک پیوست، به بررسی و شرح عملی حملات شیمیایی عراق در دوران دفاع مقدس و عوامل شیمیایی مورد استفاده می‌پردازد. قسمتهای مختلف کتاب، عبارتند از: «1. آشنایی با عوامل شیمیایی؛ 2. گاز خردل؛ 3. عوامل اعصاب؛ 4. عوامل سیانید؛ 5. مروری بر تاریخچه‌ی حملات شیمیایی عراق

[ صفحه 307]

در جنگ تحمیلی؛ 6. حملات شیمیایی تا قبل از عملیات خیبر؛ 7. حملات شیمیایی در عملیات خیبر؛ 8. حملات شیمیایی در عملیات بدر؛ 9. حملات شیمیایی در عملیات فاو؛ 10. حملات شیمیایی در عملیاتهای کربلای چهار و پنج؛ 11. حملات شیمیایی در عملیات کربلای هشت؛ 12. حادثه‌ی سردشت؛ 13. عملیات والفجر ده؛ 14. عملیات والفجر ده؛ 15. حملات عراق به مناطق فاو، شلمچه و مجنون؛ 16. اتمام جنگ و سرانجام تسلیحات شیمیایی عراق؛ 17. جانبازان شیمیایی؛ 18. یادداشتها و درنهایت، اطلس مصدومان شیمیایی».

جنگ شیمیایی و پیشگیری و درمان آسیب‌های ناشی از آن

ترجمه و تألیف علی نوری.- تهران: جهان دانش، 159.1363 ص.: مصور، جدول.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Chemical war and prevention and treatment of injuries caused by it.
کتابنامه: ص. 159 - 158.
مندرجات: تقسیم‌بندی و تعاریف، دفاع در مقابل حمله‌های شیمیایی، اقدامات اضطراری در میدان جنگ، کلیاتی درباره درمان مسمومیت‌های شیمیایی، عوامل شیمیایی کشنده، عوامل ناتوان‌کننده طولانی‌اثر، عوامل ناتوان‌کننده کوتاه‌اثر، عوامل شیمیایی ضد گیاه، تأثیر عوامل شیمیایی جنگی بر روی مواد غذایی و آب، نظر پروفسور هانریکس درباره درمان مسمومین جنگ شیمیایی.
کتاب به تشریح عوامل شیمیایی و شناخت آنها و وسایل دفاع در مقابل عوامل شیمیایی و میکروبی پرداخته، روشهای درمان مسمویتهای ناشی از عوامل شیمیایی را توضیح می‌دهد. در مقدمه کتاب اشاره‌ای به حملات شیمیایی عراق علیه رزمندگان جمهوری اسلامی ایران شده است. در پایان کتاب، سخنرانی پرفسور هانریکس رئیس مؤسسه‌ی سم‌شناسی یکی از دانشگاههای بلژیک درباره‌ی روش درمان آسیبهای ناشی از جنگ شیمیایی و شیوه‌ای که در زمینه‌ی مداوای مجروحان ایرانی اعزام شده به بلژیک به کار گرفته شده و نتایج مطلوبی داشته، نقل شده است. برای تهیه‌ی کتاب از تعدادی منابع داخلی و خارجی استفاده شده است.

خلاصه مقالات اولین کنگره بین‌المللی پزشکی گازهای شیمیائی جنگی در ایران 26 - 23 خرداد ماه 1367

برگزارکننده دانشگاه علوم پزشکی مشهد، شرکت سهامی داروپخش؛ [تهیه و تنظیم دانشگاه علوم پزشکی مشهد].- مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، (چاپ اول): 208.1367 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Abstracts of the First International Medical Congress on Chemical Warfare Agents in Iran
شمارگان: 1000 نسخه.
بخشی از کتاب خلاصه مقالات به زبان انگلیسی است.
کتاب، حاوی نود مقاله‌ی فارسی و 95 مقاله‌ی انگلیسی درباره‌ی گازهای شیمیایی مورد استفاده در جنگ عراق علیه ایران است. مقاله‌های کتاب دارای موضوعهای مختلفی هستند؛ بدین قرار: «1) بررسی گازهای شیمیایی مورد استفاده توسط کشور عراق، گازهایی مانند گاز خردل؛ 2) بررسی آثار گازهای مختلف بر روی بدن انسان؛ 3) بررسی گازهای شیمیایی از لحاظ علم شیمی؛ 4) بررسی چگونگی درمان مجروحان شیمیایی و 5) چگونگی پیشگیری از صدمات شیمیایی».

[ صفحه 308]


خلاصه مقالات سمپوزیوم بررسی عوارض عصبی، روانی ناشی از جنگ

برگزارکننده گروه روانپرشکی و روانشناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ با همکاری مرکز بهداشت روانی بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.- تهران: [بی‌نا]، 67، [2].1370 ص.
شمارگان: 2000 نسخه.
این کتاب، خلاصه مقالات «سمپوزیوم بررسی عوارض عصبی و روانی ناشی از جنگ» است. بعضی از مقاله‌ها به طور کلی به عوامل روانی پرداخته‌اند، ولی بعضی از مقاله‌ها به طور خاص به موضوع جنگ ایران و عراق مربوط می‌شوند. در مقدمه کتاب، هدف از تدوین کتاب، بررسی هشت سال جنگ تحمیلی بیان شده است. عناوین بعضی از مقاله‌ها عبارتند از: «تشخیصهای روانپزشکی در دزفول ایام جنگ؛ بررسی خصوصیات معلولین جنگ؛ بررسی اختلالات شایع روانی در مجروحین شیمیایی؛ افسردگی در رزمندگان جبهه‌ی جنوب؛ سندرم شخصیتی - عضوی به عنوان عارضه‌ی جنگی؛ خدمات پرستاری در بخشهای روانپزشکی مجروحین جنگ؛ ارزیابی روانشناختی سردرد و معرفی پرسشنامه؛ مروری بر درمان دارویی» DSIP «و...».

درمان مجروحین بمبهای شیمیایی

مؤلف: سعید مرزبان راد.- تهران: جهاد دانشگاهی، دفتر مرکزی، بخش فرهنگی، واحد فوق برنامه؛ جهاد دانشگاهی (دانشگاه شهید بهشتی)، 1366.
182 ص.: جدول.- (جهاد دانشگاهی؛ 415).
ویرایش دوم: 1368.
این کتاب با توجه به استفاده‌ی عراق از سلاح شیمیایی در جنگ و نیاز مجروحین به درمان، نوشته شده است. فصل اول، تاریخچه‌ی استفاده از سلاحهای شیمیایی و وظایف گروههای خدمات بهداری است. فصل دوم، نکات ایمنی که در حملات شیمیایی - از شروع حمله تا انتقال به درمانگاه - فرد باید رعایت کند و پدافند شهری در حملات شیمیایی را شرح داده است. فصل سوم به درمان مجروحان در خطوط مقدم و در بیمارستانهای صحرایی، شرح وظایف اورژانسها تا رسیدن بیمار به بیمارستان، عوامل تاولزا، عوامل اعصاب و درمان هر یک اختصاص دارد. در فصل چهارم شرح حال و کنترل سیر بیماری در مجروحان شیمیایی و اقدامات مراقبتی لازم، با ارائه‌ی جداولی، بیان شده است. فصل پنجم، گاز خون یا سیانور، علائم بالینی مسمومیت، تغییرات گازهای خون در مسمومیت با سیانور، درمان و اقدامات حفاظتی آنرا بیان می‌کند. فصول ششم و هفتم به مواد آتش‌زا و مواد آلکلیه‌کننده می‌پردازند. پیشگیری و درمان ضایعات چشمی، اثرات سوءبمبهای شیمیایی بر سیستم ایمنی و خون‌ساز و درمان ضایعات ریوی مجروحان شیمیایی، دیگر مباحث کتاب هستند.

درمان هماتوم‌های خلف صفاقی در جنگ تحمیلی

نوشته هوشنگ کدیور، منوچهر کاظمی.- تهران: جهاد سازندگی، پشتیبانی جنگ، انتشارات روابط عمومی، [بی‌تا ]93 ص.: مصور، جدول.
عنوان به انگلیسی: The Management of Retroperitonal Hematomas in the Imposed War
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب، مقاله‌ای است که به شرح شیوه‌ی درمان مناسب و صحیح جراحی هماتوم پرداخته است. شایعترین علت هماتومهای خلف صفاقی، شکستگی‌های لگن است. هماتومهای خلف صفاق در یکی از سه موضع مرکزی، پهلوها و لگن قرار می‌گیرند. کتاب به طور تخصصی به تشخیص و روشهای جراحی این نوع هماتومها و درمان آنها پرداخته است.

[ صفحه 309]


روانپزشکی و جنگ

فربد فدایی.- تهران: رز، 101.1364 ص.: مصور، جدول.
کتابنامه: ص [95]- 101.
ارتباط روانپزشکی و ارتش، بررسی مسأله جنگ و به طور گسترده‌تر تهاجم و دفاع از دیدگاه زیست‌شناسی و زیست‌شناسی اجتماعی، تشخیص و درمان عوارض روانی که در اثر ضایعات فیزیکی ناشی از جنگ ایجاد می‌گردد، به ویژه ضایعات وارده به جمجمه، در این میان نقش اساسی دارد. اختلالات روانی ناشی از جنگ، مبحث دیگری است که در این کتاب پیرامون آن مطالبی ارائه شده است. سایر عوارض جنگ که موجب مسائل روانی می‌گردد از جمله: مسائل مربوط به مهاجرت و مهاجرین جنگ تحمیلی، مسائل مربوط به خانواده رزمندگان، شهدا، اسرا، مفقودین، از مباحث دیگر کتاب هستند و بالاخره مسائل روانپزشکی معلولان جنگی در کوتاه‌مدت و درازمدت به مطالب کتاب پایان می‌بخشد.

روانشناسی اسارت و عوارض روانی پزشکی ناشی از آن، همراه با نتایج طرحهای پژوهشی انجام شده درباره‌ی آزادگان ایرانی

تألیف احمدعلی نوربالا، محمد نریمانی؛ مقدمه به قلم سید عباس پاک‌نژاد.- تهران: دانشگاه شاهد، (چاپ اول): 210.1374 ص.: جدول، نمودار.- (دانشگاه شاهد، انتشارات؛ 14).
شمارگان: 3000 نسخه.
کتابنامه: ص [207].-210.
پزشک آزاده دکتر «سید عباس پاک‌نژاد» که مدتی نزدیک به ده سال در جبهه، سنگر، سلول و اردوگاه در کنار برادران آزاده بوده، مقدمه‌ای گیرا بر این کتاب نوشته است. کتاب شامل چهارده فصل است. در فصل اول، سازگاری و مراحل آن در دوران اسارت (شامل مراحل آگاهی از خطر، مقاومت و فرسودگی یا خستگی) مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم، مرروی است بر تحقیقات مربوط به عوارض روانشناختی اسارت. در فصل سوم، تغییرات فیزیوپاتولوژیک در دوران اسارت مورد بررسی قرار گرفته و در فصل چهارم عوارض درازمدت اسارت والدین بر کودکان مطالعه قرار گرفته است. در فصل پنجم، کاهش وزن و آسیبهای شناختی در میان اسرای جنگی و در فصل ششم روشهای کنارآمدن و بهبود اسرای نیروی هوایی آمریکا بررسی شده است. فصلهای هفتم تا چهاردهم تحقیقات روانشناختی و مطالعات انجام گرفته بر گروههایی از آزادگان ایرانی را به تفصیل از نظر روش تحقیق و نتایج تحقیقات در اختیار قرار داده است.

روانشناسی رزم و درگیری

نویسنده بن شالیت.- [ترجمه نشر صریر].- تهران: نشر صریر، (چاپ اول): 268.1373 ص.: جدول، نمودار.
صفحه عنوان به انگلیسی: Psychology of Conflict and Combat
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب «روانشناسی رزم و درگیری» توسط روانشناسان اسرائیلی نوشته شده است که دوره‌ی نظام وظیفه را در ارتش رژیم اشغالگر گذرانیده‌اید. کتاب در یازده فصل تنظیم شده است: «1: دامنه و ترکیبات کتاب؛ 2: دریافتی از درگیری و رزم؛ 3: الگویی برای رفتار رزمی و درگیری؛ 4: پرخاش چیست؟؛ 5: سرچشمه‌های پرخاشگری و ارزیابی آن؛ 6: دشمن چیست؟ 7: مفهوم شجاعت؛ 8: معنی انضباط؛ 9: ارزیابی توان رزمی و برخورد عملی؛ 10: لبنان، جلوه نبرد؛ و فصل 11: نتیجه‌گیری». در این کتاب، نویسنده ضمن بیان بسیاری از مشاهدات خود، در مورد خشونت و تجاوز و وقایع و جریانات لبنان، سعی دارد به پرسشهایی همانند روحیه‌ی جنگی در نظامیان، شیوه‌های مطلوب حفظ انضباط در شرایط مختلف فرآیندهای روانی انسان درگیر جنگ، واکنشهای رفتاری فرد در

[ صفحه 310]

وضعیتهای بحرانی و... پاسخ دهد.

رهنمودهایی به آسیب دیدگان قطع عضور

[تهیه، تدوین و] ترجمه مدیریت فنی و تسهیلات رفاهی جانبازان؛ به اهتمام معاونت پشتیبانی و خدمات رفاهی جانبازان بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.- تهران: چاپ و نشر بنیاد، (چاپ دوم): 76.1372 ص.: مصور (بخش رنگی)، عکس (بخش رنگی).
شمارگان: 15000 نسخه.
عنوان اصلی: Advice for Amputees
این کتاب شرح زندگی افرادی است که در اثر جنگ یا حوادث دیگر عضو یا اعضایی از بدن خود را از دست داده‌اند. در این راستا، با ارائه‌ی تصاویر، توضیحاتی درباره‌ی خودباوری، اتکا به نفس، معتقدات مرسوم، ارتباطات با اقشار مختلف و مردم، مشکلات اجتماعی و مسائل روزمره جانبازان و معلولان ارائه کرده است. خلاصه‌ای از شرح حال و زندگی هفت نفر از جانبازان جنگ و انقلاب اسلامی و نحوه‌ی فعالیت آنان نیز در کتاب ارائه شده است. در ادامه، مطالبی چون: «تجارب شخصی آسیب‌دیدگان قطع عضو، تصاویری برای راهنمایی آسیب‌دیدگان و معلولان درباره‌ی انجام ندادن امور، باندپیچی عضو (به تفکیک محل عضو: زیر زانو، بالای آرنج، بالای زانو)، مراقبت از عضو باقی‌مانده، ورزش، مراقبت از عضو مصنوعی، لباس، اندام مصنوعی، رهنمودهایی به والدین کودکان معلول و قطع عضو و ناقص‌الخلقه، و...» آمده است.

عوامل جنگ شیمیایی سم شناسی و درمان

تیموتی مارس؛ ترجمه غلام‌رضا پورحیدری؛ با همکاری امیرحسین خلجی، مرادعلی نیک‌سرشت، پروین صالحی.- تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تیمورزاده؛ نشر طبیب (چاپ اول): 1381.
240 ص.: مصور، جدول، نمودار.- (انتشارات دانشگاه علوم پزشکی بقیةالله (عج)، مرکز تحقیقات آسیبهای شیمیایی نظامی).
صفحه عنوان به انگلیسی: Chemical War fare Agents Toxicology and Treatment
شمارگان: 2200 نسخه.
مطالب این کتاب برای استفاده‌ی کسانی گردآوری و تألیف شده است که در زمینه عوامل جنگ شیمیایی کار می‌کنند (افراد بهداری نیروهای مسلح، مسؤولان دفاع شهری و...). از جمله مطالب کتاب، موارد زیر است: «نظریه‌ها و دیدگاههای مختلف در مورد عوامل جنگ شیمیایی، خواص فیزیکی، شیمیایی و سم‌شناسی عوامل جنگ شیمیایی، عوامل اعصاب (ارگانوفسفره) و درمان و پیشگیری از مسمومیتهای ناشی از آنها، تاریخچه مطالعات انسانی با عوامل اعصاب در انگلستان و آمریکا، گاز خردل، ترکیبات آلی آرسنیک‌دار، فسژن، سیانیدها و عوامل کنترل اغتشاش». در متن کل کتاب به برخی از موارد استفاده از مواد شیمیایی و مصدومان شیمیایی جنگ ایران و عراق و درمان آن اشاره شده است؛ مانند: «استفاده از استیل سیستئین به عنوان داروی موکولیتیک و یا تحقیقات انجام شده در تشخیص افتراقی تاولهای ناشی از گار خردل با سایر عوامل شیمیایی مثل لوپسایت».

مجموعه مقالات سمپوزیوم بررسی عوارض عصبی - روانی ناشی از جنگ (جلد 1)

برگزارکننده: گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری مرکز بهداشت روانی بنیاد مستضعفان و جانبازان

[ صفحه 311]

انقلاب اسلامی؛ گردآورنده: احمدعلی نوربالا.- تهران: چاپ و نشر بنیاد، 316.1372 ص.: جدول، نمودار.
کتابنامه در پایان هر فصل.
شمارگان: 2000 نسخه.
این مجموعه مقالات، حاصل تحقیق و تدوین محققان روانپزشک و روانشناس کشور در مورد عوارض عصبی - روانی ناشی از جنگ است که در سمپوزیوم بررسی عوارض عصبی - روانی ناشی از جنگ ارائه شده بود. این سمپوزیوم، به همت گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و با همکاری مرکز بهداشت روانی بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی از هفتم لغایت نهم خردادماه در تالار علامه امینی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برگزار گردید. جلد اول حاوی 26 مقاله است. از جمله موضوع مقالات، می‌توان به «کلیات عوارض عصبی و روانی ناشی از جنگ، سیمای بالینی بیماران موج گرفته، اضطراب پس از جنگ، عوارض قلبی و...» اشاره کرد. این مقالات با هدف «در اختیار قرار دادن نتایج تحقیقات، به امید تقلیل این عوارض به حداقل ممکن و معالجه‌ی آنها و پیشگیری از بروز آنها در آینده» در اختیار خوانندگان قرار داده شده‌اند.

مجموعه مقالات سمپوزیوم بررسی عوارض عصبی - روانی ناشی از جنگ (جلد 2)

برگزارکننده: گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری مرکز بهداشت روانی بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی؛ گردآورنده: احمدعلی نوربالا.- تهران: چاپ و نشر بنیاد، 1372.
[از صفحه 317 تا؟ 600] ص.: جدول، نمودار.
کتابنامه در پایان هر فصل.
این مجموعه، جلد دوم مقالات حاصل از تحقیق و تدوین محققان روانپزشک و روانشناس کشور در مورد عوارض عصبی - روانی ناشی از جنگ است که در سمپوزیوم بررسی عوارض عصبی - روانی ناشی از جنگ ارائه شده بود. این سمپوزیوم، به همت گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و با همکاری مرکز بهداشت روانی بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی از هفتم لغایت نهم خردادماه در تالار علامه امینی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برگزار گردید. این جلد حاوی 19 مقاله و در ادامه‌ی مقالات جلد اول است. در مقاله‌ها، موضوعهای مختلفی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته‌اند و هدف از در اختیار قرار دادن نتایج تحقیقات، امید به تقلیل این عوارض به حداقل ممکن و معالجه‌ی بیماران و پیشگیری از بروز آنها در آینده بوده است.

مجموعه مقالات سمینار سراسری «تجربیات پزشکی جنگ تحمیلی»

روابط عمومی جمعیت هلال‌احمر تبریز، با نظارت مستقیم محمدحسن لواسانی.- تبریز: جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران (مرکز تبریز)؛ ذوقی، (چاپ اول): 373.1361 ص.: مصور، جدول.
این کتاب، مجموعه‌ی مقالات و سخنرانی‌هایی در مورد تجربیات پزشکی در ارتباط با جنگ تحمیلی است. در این سمینار، پزشکان متعددی مقالاتی در این رابطه ارائه داده، موارد مختلفی را به بحث گذارده‌اند. کتاب شامل بخشهای زیر است:
بخش اول: سخنرانی‌های دکتر لواسانی، مهندس مهدی طاهری، دکتر شجاع، دکتر آقامحمدی.
بخش دوم: سازماندهی بیمارستانهای مناطق جنگی؛ که خود به سه عنوان دیگر تقسیم می‌شود.
بخش سوم: بررسی و درمان و کمکهای اولیه؛ حاوی شش عنوان متفاوت است.
بخش چهارم، به بیماری‌های پوستی، مبحث آب و الکترولیتها، بیماری‌های عفونی شایع و اثر فیزیوتراپی و توانبخشی بر معلولان می‌پردازد.

[ صفحه 312]

در بخش پنجم، قطعنامه‌ی اولین سمینار تجربیات پزشکی جنگ تحمیلی به چاپ رسیده است.

مختصری از بهداشت عمومی در جبهه

[تهران]: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، [بی‌تا].
9 ص.: مصور.
مطالب این مجموعه‌ی کوچک در باب رعایت مسایل بهداشتی در جبهه است. کتاب، با ذکر آیه‌ای از قرآن کریم (خداوند پاکان و پاکیزگان را دوست دارد) آغاز می‌شود و در مورد بهداشت انفرادی مباحثی را مورد بحث قرار می‌دهد؛ از جمله، توصیه‌هایی در مورد «نحوه‌ی استفاده از توالت، غذاخوردن، کوتاه نگاه داشتن ناخنهای دست و پا و مسواک زدن دندانها، استحمام و غذای اضافی» ذکر شده است. مبحث بعدی کتاب درباره‌ی بهداشت آب و طریقه ضدعفونی کردن آن است. «دفن بهداشتی زباله»، عنوان بخش دیگری از کتاب است و قسمتی نیز به راهنمایی درباره‌ی جلوگیری از وبای التور می‌پردازد. «گرمازدگی و نحوه‌ی مبارزه با آن و نیز علایم گرمازدگی و نحوه‌ی پیشگیری از آن» نیز یکی دیگر از مباحث این کتاب است.

مقدمه‌ای بر درمان صدمات مغزی در جنگ

بیژن اعرابی؛ [ویراستار احمد بروجردی؛ تهیه‌کننده معاونت پژوهشی دانشگاه شیراز].- شیراز: دانشگاه شیراز، دفتر معاوت پژوهشی، (چاپ اول): 1366.
[8]، 36، [1] ص.: مصور، جدول.
شمارگان: ذکر نشده است.
عنوان به انگلیسی:An Introduction to the Treatment of Cranio-cerebral Battle Wounds
کتاب به بررسی صدمات مغزی در جنگها، به خصوص در جنگ ایران و عراق، پرداخته است. نویسنده در ابتدا به چگونگی تخریب ترکش یا گلوله و بررسی انرژی محرکه آنها پرداخته است. در ادامه، ضمن بررسی انواع صدمات مغزی نکات ضروری در مورد جراحی این صدمات را بیان کرده است. در قسمت آخر نیز بیان مواردی برای جلوگیری از عفونت قسمتهای جراحی شده پرداخته است. بعد از بررسی و مطالعه‌ی صدمات مغزی، درمان و پیشگیری از بیماری صرع و مسأله‌ی موج انفجار مورد مطالعه قرار گرفته است.

مقدمه‌ای بر شناخت عوامل شیمیایی جنگی

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مدیریت ش.م. ر. ستاد کل (معاونت تحقیقات).- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 1367.
169 ص.: مصور (بخش رنگی)، جدول، نمودار.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: An Introduction to Chemical War fare Agents
شمارگان: 2000 نسخه.
این کتاب به مناسبت فاجعه حملات شیمیایی به حلبچه - بهار 1367 منتشر شده است.
در پی استفاده‌ی رژیم جنایتکار بعثی عراق از انواع سلاحهای شیمیایی (نظیر عوامل: تاول‌زا، اعصاب، سیانور و غیره)، کتاب حاضر، با هدف بررسی و شناخت عوامل شیمیایی و طرق مبارزه با عوارض حاصله از آنها، تهیه شده است. مطالب دوازده فصل کتاب عبارتند از:
مقدمه: تاریخچه‌ی کاربرد عوامل شیمیایی؛ فصل 1: عوامل تاول‌زا (تعریف، انواع، فرمول، اسامی و مشخصات کلی)؛ فصل 2: عوامل عصبی (تعریف و انواع)؛ 3: عوامل خفه‌کننده (تعریف و انواع)؛ فصل 4: عوامل مؤثر بر

[ صفحه 313]

خون (عوامل سیانوژن)؛ فصل 5: مواد سمی کشنده با منشأ بیولوژیکی؛ فصل 6: علف‌کشها؛ فصل 7: عوامل ناتوان‌کننده؛ فصل 8: عوامل کنترل شورش؛ فصل 9: عوامل محرق و دودزا؛ فصل 10. حفاظت در برابر عوامل شیمیایی؛ فصل 11: رفع آلودگی از عوامل شیمیایی؛ فصل 12: مهمات شیمیایی. تصاویری، با زیرنویس، از موارد استفاده این عوامل توسط رژیم عراق و گلوله‌های شیمیایی به غنیمت گرفته شده از آنها ارائه شده است.

[ صفحه 316]


هنر

چهار سال هنر مقاومت و دفاع مقدس: مجتمع هنر و ادبیات در خدمت جنگ

طرح و تهیه هنرهای تجسمی وزارت ارشاد اسلامی، کمیته برگزاری مراسم چهارمین سالگرد جنگ تحمیلی.- تهران: وزارت ارشاد اسلامی، (چاپ اول): 64.1363 ص.
عنوان روی جلد راهنمای مجتمع هنر و ادبیات در خدمت جنگ.
«مجتمع هنر و ادبیات در خدمت جنگ» با همکاری نهادهای وزارت ارشاد اسلامی، بنیاد شهید، خبرگزاری جمهوری اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، صدا و سیمای جمهوری اسلامی و دایره عقیدتی سیاسی ستاد مشترک، از تاریخ 31 تا 6 مهرماه 1363 (به مناسبت آغاز پنجمین سال دفاع مقدس) اقدام به گردآوری و به نمایش گذاردن نمونه‌هایی از آثار هنری و ادبی هنرمندان متعهد و مسلمان در زمینه‌های گوناگون نمود. این زمینه‌ها عبارت بودند از: شعر و ادب، فیلم تئاتر، نقاشی (در دو بخش بزرگسالان و نوجوانان)، عکاسی، موسیقی و سرودهای انقلابی. این کتاب در اصل برای راهنمایی و معرفی قسمتها و غرفه‌های گوناگون نمایشگاه طراحی شده است، ولی در عین حال با هدف بر جای گذاردن یادبودی از برگزاری هفته‌ی جنگ و مجتمع هنر و ادبیات در خدمت جنگ، نمونه‌هایی از آثار ارائه شده در بخشهای مختلف نمایشگاه را نیز در برابر چشم خوانندگان قرار می‌دهد.

راز خون، یادنامه سید شهیدان اهل قلم، سید مرتضی آوینی

گردآوری و تدوین: مرکز مطالعات دینی و فرهنگی (جمعی از طلاب حوزه علمیه قم).- تهران: بنیاد فرهنگی فاطمةالزهرا (س)، 194.1372 ص.
عنوان روی جلد: یادنامه سید شهیدان اهل قلم سید مرتضی آوینی (ره): راز خون.
کتابنامه: بصورت زیرنویس.
شمارگان: 5500 نسخه.
این مجموعه به مناسبت اربعین شهادت سید شهیدان اهل قلم، سید مرتضی آوینی، گردآوری و تدوین شده است و دارای مقدمه و دو بخش کلی است؛ در مقدمه مرقومه آیت‌الله خامنه‌ای در ابتدای قران اهدایی به خانواده شهید، بیعت‌نامه خونین (مقدمه‌نامه شهید آوینی خطاب به رهبر انقلاب در موضوع معضلات برنامه‌سازی صدا و سیما) و متن نوشته مریم امینی همسر شهید درباره شهادت وی آمده است. بخش او این کتاب شامل است بر: مقالات (از آیت‌الله جوادی آملی، حجت‌الاسلام فاطمی‌نیا و غروریان درباره شهید)، سخنرانی‌ها (سخنان حجت‌الاسلام زم و صالح موسوی در مقام شهید آوینی) و مصاحبه‌ها (شامل متن مصاحبه‌های انجام شده با حجت‌الاسلام قائم مقامی، شمس‌الدین رحمانی، شهریار زرشناس، مهدی شجاعی و مهدی همایونفر در خصوص شهید آوینی.) وی تا هنگام شهادت (در جبهه‌ی فکه، هنگام تهیه‌ی برنامه‌ی روایت فتح، همراه با شهید یزدان‌پرست). بخش دوم، تحت عنوان «روایت شهید»، گزیده آثار شهید سید مرتضی آوینی است که به مناسبتهای مختلف در زمینه‌های گوناگون اعتقادی، عبادی، عرفانی، فرهنگی، هنری و... توسط خود او نگارش یافته است.

مبانی نظری هنر از دیدگاه شهید سید مرتضی آوینی

پژوهش و گردآوری: گروه مطالعات فرهنگی و هنری شهید آوینی (جمعی از طلاب حوزه علمیه قم).- قم: مؤسسه انتشارات نبوی، 1374.
127 ص.
مندرجات: کلیات هنر؛ هنر جدید؛ تجدید عهد هنر.
این کتاب پژوهش و مروری بر آثار، کتابها و مقالات شهید آوینی در نشریات فرهنگی و هنری خصوصا ماهنامه «سوره» است. مهمترین اثر شهید آوینی، به عنوان کارگردان، روایتگری و نویسندگی متن زیبا و ماندگار مجموعه

[ صفحه 317]

روایت فتح می‌باشد. هدف از گردآوری این مجموعه، آشنایی اجمالی با تفکر او درباره‌ی هنر، خصوصا در روزگاری است که تفکر و فرهنگ غرب، حتی بر جوامع اسلامی غلبه یافته و معنایی وارونه پیدا کرده است. او می‌کوشد تا در چنین روزگاری، آنچه را که در جبهه‌های دفاع مقدس، فتح‌الفتوح را نصیب بسیجیان دل‌آگاه کرده بود از اجمال به تفصیل درآورد.

همسفر خورشید: یادنامه‌ی شهادت سید مرتضی آوینی

گردآورنده: دفتر مطالعات دینی، هنر، معاونت، امور فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ با همکاری برادران؛ قجاوند؛ زکریایی؛ گودرزیانی؛ حیدری؛ به کوشش: علی تاجدینی.- تهران: مرکز نشر فرهنگی قبله، 404.1374 ص.
طراح روی جلد: سیامک خازنی
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Along with the Sun.
کتابنامه: ص. 404 - 390 و به صورت زیرنویس.
مندرجات: فصل 1: شهید از لسان مبارک؛ فصل 2: شهید در خانواده؛ فصل 3: سرگذشت روایت فتح به قلم شهید آوینی؛ فصل 4: سلوک عقلی؛ فصل 5: سلوک معنوی؛ فصل 6: سفرهای شهید آوینی؛ فصل 7: روایت فتح پس از جنگ؛ فصل 8: پس از شهادت؛ فصل 9: اشعار؛ فصل 10: مقالات شهید آوینی؛ فصل 11: مقالات دیگران؛ فصل 12: دو پژوهش در آثار شهید آوینی.
مجموعه‌ی حاضر، یادمان گرامیداشت شخصیت معنوی شهید آوینی، از باب تذکر به ایام‌الله است. فصل اول، زندگی شهید آوینی از زبان خود او و فصل دوم، خاطراتی از زبان همسر و دوستان شهید است. در فصل سوم، خواننده در جریان ساخت مجموعه‌ی «سرگذشت روایت فتح» قرار می‌گیرد. فصلهای چهارم و پنجم، به بیان وسعت دانسته‌ها و اطلاعات شهید و توجه ایشان به معنویات، مقید بودن به شریعت، نادیده گرفتن دنیا، تعهد و خصوصیات اخلاقی وی پرداخته‌اند. فصل ششم، خاطره‌ی سفرهای شهید آوینی است و فصل هفتم (روایت فتح پس از جنگ)، روایت لحظه‌های عروج شهید آوینی و پیوستن وی به لقاءالله است. فصل هشتم سخنان دوستان و همکاران درباره وی و شهادتش است. بخشهای بعدی گزیده‌ای از آثار شهید، مقالات دیگران درباره‌ی شهید و دو پژوهش در باب آثار اوست: «استعارات تأویلی در آثار شهید آوینی و گزینشی از کلمات قصار شهید آوینی».

[ صفحه 318]


هنر، خوشنویسی

قلمرو ایثار: جنگ تحمیلی و کلک خوشنویسان

کمیته هنری ستاد امور جنگ.- تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، (چاپ اول)؛ 1367.
یک جلد، بدون شماره‌گذاری.- مصور (رنگی)، نمونه، تذهیب.
شمارگان: 7000 نسخه.
کتاب حاضر شامل آثار خوشنویسی هنرمندان خط نستعلیق است که به صورت چلیپا، کتیبه‌نویسی و سیاه‌مشق، اشعار سروده شده درباره‌ی دفاع مقدس را خوشنویسی کرده‌اند؛ شاعرانی از قبیل: جواد محقق، ایرج قنبری، حسن حسینی، مشفق کاشانی، میرهاشم میری، عباس براتی‌پور، قیصر امین‌پور، محمدحسین بهجتی شفق، سپیده کاشانی، همایون علیدوستی، شیرینعلی گلمرادی و...». و خوشنویسانی چون: «احمد پیله‌چی، نژادفرد، لرستانی، علی چیت‌ساز، ناصر جواهرپور، مسعود نیرپور، محبوبه راجی کاشانی، سعید تورگلی و...». آثار ارائه شده دارای تذهیب و رنگی هستند.

[ صفحه 319]


هنر، عکس

آبادان، که می‌جنگد

بهمن جلالی.- ویرایش دوم.- تهران: زمینه، 1360.
[بدون صفحه‌شمار]: عکس.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Abadan Fights on
این مجموعه شامل عکسهایی است که آقای بهمن جلالی در فاصله‌ی آذرماه تا پایان بهمن‌ماه 1359 در آبادان برداشته است. هر یک از عکسها، به نوعی، مربوط به آبادان هستند و از آنجا که به نظر عکاس کاملا گویا هستند، زیرنویس برای آنها نوشته نشده است. عکسها مجموعا بیانگر عمق تجاوز دشمن به آبادان، تخریب و انهدام ساختمانها و منازل مسکونی مردم (با تمام وسایل و ملزومات زندگی موجود در آنها) و همچنین مبارزه و ایستادگی و مقاومت مردم مقاوم و دلیر آن سامان در برابر خصم متجاوز در سال اول آغاز دفاع مقدس است.

آبادان و خرمشهر (به روایت تصویر)

عکاس و مجری علی‌اکبر آقاجری؛ متن علی فرخ‌مهر؛ طراح هدا صدرالحسینی (صدری).- آبادان: پرسش، (چاپ اول): 1381.
[125] ص.: مصور (رنگی)، عکس (رنگی).
عنوان روی جلد: آبادان و خرمشهر: (قدیم، جنگ و جدید)، به روایت تصویر.
عنوان به انگلیسی:Abadan and Khoramshahr : previous time, wartime, present time
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب شامل مجموعه‌ای از تصاویر رنگی شهرهای آبادان و خرمشهر در دوران قبل و بعد از انقلاب و دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است. زیرنویس عکسها به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی ارائه شده است. از جمله موضوع عکسها می‌توان به این موارد اشاره کرد: «نمایی از شهرهای آبادان و خرمشهر، رودخانه‌های اروند و بهمنشیر، اماکن تاریخی و فرهنگی، علما و رزمندگان، حمله‌ی عراق به پالایشگاه، میادین و اماکن بازسازی شده، گلزار شهدا، بنای یادبود شهیدان، مسجد جامع خرمشهر، پل خرمشهر، دریاچه‌ی ماهی شلمچه و عملیات کربلای پنج در سال 1365، مزار شهدای گمنام، نخلهای سوخته، بنای یادبود محمدجواد تندگویان، پل معلق اهواز و...».
تصاویری از دیگر شهرهای استان خوزستان نیز در انتهای کتاب ارائه شده است.

آسمان و زمین: گزارش تصویری پنجاه روز حمله موشکی به تهران

عکاس جاسم غضبانپور؛ متن علی‌اصغر رمضان‌پور؛ ترجمه متن حسن چیذری.- تهران: دستان؛ مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، (چاپ اول): 105.1376 ص.: مصور، عکس (سیاه و سفید).
طراح روی جلد: بهروز متین‌صفت.
عنوان به انگلیسی: Tehran Under Missile Attack: Pictoial report of missile attacks on Tehran
به دو زبان فارسی و انگلیسی.
شمارگان: 3000 نسخه.

[ صفحه 320]

این کتاب، مجموعه‌ی تصاویر سیاه و سفید از مکانهایی است که در شهر تهران، طی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران مورد اصابت 133 فروند موشک زمین به زمین قرار گرفته بودند. موضوع برخی از تصاویر به قرار زیر است: «نمای شهر و اصابت موشک، مانور شیمیایی و انتظار موشک، محله‌ها و خیابانهای نظام‌آباد، خیام، ناصرخسرو، وحیدیه، پیروزی، طبرسی، مفتح، تهران‌نو، بهارستان، سپهبد قرنی، سعدی، بیمارستان، بهرامی، میدان امام حسین(ع)، میدان منیریه، میدان تجریش، سنگربندی میدان انقلاب، میدان هفتم تیر، میدان استقلال و میدان امام خمینی (ره) نجات مصدومان و مجروحان، شهدای موشکباران، امدادهای مردم و نیروهای آتش‌نشانی، سنگربندی ساختمان وزارت ارشاد اسلامی و وزارت کشاورزی، محله‌ی نازی‌آباد و...». تصاویر دارای زیرنویس هستند.

آیینه جنگ: گزارش مصور از تجاوز رژیم عراق علیه ایران

تهران: کنفرانس بین‌المللی بررسی تجاوزات رژیم عراق علیه ایران، 224.1360 ص.: مصور، عکس.
عنوان به عربی: صور من الحرب العدوانیه التی متنها حکومه العراق علی ایران.
عنوان به انگلیسی: Mirror or War, A Pictorial Report on the Iraq Regime Aggressions Against Iran
به سه زبان عربی، فارسی و انگلیسی.
مجموعه‌ی «آیینه جنگ» مجموعه تعدادی عکس از عکاسان معاصر، در ارتباط با دفاع مقدس است. این کتاب در حقیقت گزارشی مصور از جنگ ایران و عراق است و در تهیه‌ی آن سعی بر آن بوده است تا گوشه‌هایی از جنایات عراق و از طرف دیگر، شور و شوق رزمندگان اسلام برای شرکت در دفاع مقدس و حال و هوای جبهه‌های جنگ نشان داده شود. این مجموعه، حاوی عکسهایی از بمباران شهرها و تخریب آنها، این اعزام نیروهای رزمنده، رزمندگان در جبهه، وسایل و ادوات جنگی و اسرای عراقی است. تصاویر کاملا مستند هستند و هر یک از تصاویر، زیرنویسی به سه زبان عربی، فارسی و انگلیسی دارد.

از خاک تا افلاک

عکاسان حمیدرضا معین‌الدین؛ ابوالفضل کارآمد؛ محمدرضا ایرانمنش؛ محمدرضا صفی علیشاهی؛ مهدی صفرزاده؛ ابراهیم یزدی‌نژاد و سردار شهید سید اسماعیل رضوی‌نسب.- کرمان: کنگره بزرگداشت سرداران و هشت هزار شهید استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان، 1376.
143 ص.: مصور (رنگی).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:From the Earth to Heavens
مجموعه‌ی حاضر حاصل تلاش عکاسان جهادگر لشکر 41 ثارالله است که حماسه‌آفرینی فرزندان این دیار را از دریچه‌ی دوربین ثبت و ضبط کرده‌اند. این آلبوم مشتمل بر 246 قطعه عکس با موضوعهای زیر است: تصاویری از رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در جبهه؛ صحنه‌های قبل از عملیات بدر در جبهه، شور و شوق رزمندگان قبل از آغاز عملیات، نبرد دریایی رزمندگان اسلام؛ بمباران شیمیایی شلمچه؛ نماز جماعت رزمندگان اسلام، و تصاویری از شهیدان گرانقدر: حاج‌مهدی کازرونی، شهید محلاتی، شهید محلاتی، شهید جعفرزاده، شهید حاج‌یونس زنگی‌آبادی، شهید حاج‌علی محمدی، شهید حاج‌احمد امینی، شهید حاج‌قاسم میرحسینی و بسیاری از شهیدان افتخارآفرین دیگر دفاع مقدس.

[ صفحه 321]


از نو شکفتن

به اهتمام بخش هنری رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، پاکستان، اسلام‌آباد؛ طراح و نقاش: فیروزه گل‌محمدی؛ خطاط: منتظری.- [پاکستان: اسلام‌آباد؟]: رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، پاکستان، 104.1364 ص.: مصور: عکس (رنگی).
عنوان به انگلیسی: Fresh Bloosoms
در این آلبوم عکس (که به کودکان اختصاص داده شده است)، 49 عکس در رابطه با کودکان و مسایل مختلف گردآوری شده است. این عکسها در پنج بخش با نامهای: «کودک و انقلاب، کودک و جامعه، کودک و کربلا، کودک و جنگ تحمیلی و کودک و بسیج» تقسیم شده‌اند. این عکسها علاوه بر نشان دادن روح پاک و بی‌آلایش کودکان، برخورد آنان را با مسایل مختلف - از جمله جنگ - بیان می‌کنند. «لطف و صفای کودکان، ترس و وحشت آنان از رویارویی با پی‌آمدهای جنگ و شرکت آنان در بسیج همراه با بزرگترها» نشانگر توجه و علاقه جامعه نسبت به آنان محدودیتهای طبیعی مربوط به سن و درک و فهم والای آنان نسبت به مسایل جامعه است. در هر بخش، با توجه به موضوع، یک بیت از اشعار علامه اقبال لاهوری زینت‌بخش تصاویر است. عنوان هر بخش به زبان انگلیسی نیز درج شده است.

انا فتحنا... 61 - 60: عملیات ثامن‌الائمه، عملیات طریق‌القدس

عکسها از بهرام محمدی‌فرد، سعید صادقی.- تهران: سروش (انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)، 1362.
1 ج. (بدون شماره‌گذاری): عکس.
صفحه عنوان به انگلیسی: Enna Fatahna ...: Semenolaemeh Operations, Operations Tarighol- ghods
شمارگان: 4000 نسخه.
مقدمه به زبان‌های عربی، فارسی و انگلیسی و فرانسه
این جلد از آلبومهای «انا فتحنا...» شامل عکسهایی از دو عملیات ثامن‌الأئمه و طریق‌القدس است. عملیات ثامن‌الأئمه در تاریخ 5 / 6 / 1360 در منطقه‌ی آبادان صورت گرفت و طی آن، قسمت شرقی رود کارون در جبهه‌های فیاضیه، ایستگاه 75 شیر پاستوریزه، دارخوین و پل مارد به تصرف نیروهای اسلام درآمد. عملیات طریق‌القدس در 8 / 9 / 1360 - با رمز یا حسین (ع) - در منطقه بستان صورت گرفت. مقدمه حاوی اطلاعات مختصری درباره‌ی هر یک از عملیاتهای نامبرده و عکسها نشان‌دهنده‌ی صحنه‌هایی از عملیات و بدون زیرنویس هستند.

انا فتحنا... 62 - 62: عملیات فتح‌المبین، عملیات بیت‌المقدس، عملیات رمضان، عملیات مسلم بن عقیل، عملیات محرم، عملیات مقدماتی والفجر

عکسها از بهرام محمدی‌فرد، سعید صادقی.- تهران: سروش (انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)، (چاپ اول): 1362.
1 ج (بدون شماره‌گذاری): عکس.
صفحه عنوان به انگلیسی: Enna Fatahna ...: Fath-al-Mobien operations, Baitol-Moghaddos operation, Ramazan operations....
شمارگان: 4000 نسخه.
مقدمه به زبان‌های عربی و فارسی و انگلیسی و فرانسه.
این آلبوم شامل عکسهایی از عملیاتهای زیر است: «فتح‌المبین، رمضان، مسلم بن عقیل، والفجر مقدماتی». مقدمه اطلاعات مختصری از عملیات را ارائه می‌دهد و عکسها نشان‌دهنده‌ی صحنه‌هایی از هر یک از عملیاتهای فتح‌المین، بیت‌المقدس، رمضان، مسلم بن عقیل، محرم و عملیات مقدماتی والفجر هستند و بدون زیرنویس می‌باشند.

[ صفحه 322]


انا فتحنا... 62: عملیات والفجر «اول، دوم، سوم و چهارم»

عکسها از بهرام محمدی‌فرد، سعید صادقی.- تهران: سروش (انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)، (چاپ اول): 1362.
1 ج. (بدون شماره‌گذاری): عکس.
صفحه عنوان به انگلیسی: Enna Fatahna ...: Val-Fajr Operations 1,2 and 3
شمارگان: 4000 نسخه.
مقدمه به زبان‌های عربی و انگلیسی و فرانسه.
این آلبوم شامل عکسهایی از عملیاتهای والفجر (یک، دو، سه و چهار) است که به ترتیب درتاریخهای 28 / 7 / 8،62 / 5 / 29،62 / 4 / 21،62 / 1 / 61 در مناطق فکه، دهلران، مهران و پنجوین عراق انجام شده‌اند. در والفجر دو محور پیرانشهر - رواندوز، هشتاد پایگاه مهم دشمن و پادگان حاج عمران آزاد گردید. همچنین در والفجر سه، سد رودخانه‌ی کنجان چم و پاسگاه مرزی فرخ‌آباد آزاد شد. مقدمه، حاوی اطلاعات کوتاهی درباره‌ی این عملیات است و عکسها صحنه‌هایی از عملیات را نشان می‌دهند. عکسها بدون زیرنویس هستند.

انقلاب نور

وزارت ارشاد اسلامی، معاونت امور فرهنگی.- تهران وزارت ارشاد اسلامی، انتشارات چاپخانه وزارت ارشاد اسلامی، (چاپ چهارم): 1365.
4 جلد در یک مجلد (631 ص.): مصور: عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این مجموعه به مناسبت سومین سالگرد انقلاب شکوهمند اسلامی منتشر شده است.
جلدهای اول تا سوم این مجموعه در ارتباط با شکل‌گیری و روند انقلاب اسلامی است و جلد چهارم که صفحات 446 تا 631 مجموعه حاضر را دربرمی‌گیرد، حاوی عکسها و مطالبی در ارتباط مستقیم با جنگ تحمیلی می‌باشد.
در این مجلد (جلد 4)، سیر تاریخی جنگ تحمیلی عراق بر ایران، به ترتیب زمانی، از آغاز تا پایان عملیات ظفرمند طریق‌القدس و (فتح بستان؛ فتح‌الفتوح) در کنار سایر رویدادها و حوادث تاریخی کشور عزیزمان، به کمک تصاویر همراه با توضیح کوتاهی در کنار برخی از آنها ارائه شده است. «تجاوز ناگهانی صدام و نیروهای بعثی، هماهنگی بنی‌صدر با آمریکا در راه رسانیدن دشمنان انقلاب به مقصود خود، کشتار غیر نظامیان، آوارگی هموطنان جنگ‌زده، حماسه‌ی مقاومت ملت دلیر ایران، یکدل شدن ارتشی، سپاهی و بسیجی، وحدت نیروهای مردمی در عملیاتهای مختلف، کمک‌رسانی مردم به جبهه‌ها، پیروزی‌های پی‌درپی نیروهای مبارز ایرانی که منجر به شکستن حصر آبادان و عملیات طریق‌القدس و فتح بستان شد» به صورت مستند، (به کمک عکسهایی چند) در این بخش از مجموعه به چاپ رسیده است.

ایلام حدیث پایمردی

خط علی صادقی.- [ایلام]: استانداری، ایلام، (چاپ اول): 1373.
159 ص.: مصور (بخش رنگی)، عکس، نقشه، (بخش رنگی).
طرح روی جلد: لطیف صادقی.
شمارگان: 1000 نسخه.
این کتاب شامل «اطلاعات مختصری درباره‌ی استان ایلام،خاطرات، مصاحبه‌ها و گزارشات مطبوعاتی و مصور از سفر آیت‌الله خامنه‌ای در دی‌ماه 1369 به استان ایلام و مروری بر بیانات ایشان در سال 68 (در دوران ریاست جمهوری) و نیز سخنان حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی در سال 68 (در دوران جانشینی فرماندهی کل قوا و

[ صفحه 323]

ریاست جمهوری) و در سال 67 (در دوران جانشینی فرماندهی کل قوا و ریاست مجلس) و مجموعه‌ی تصاویری از استان ایلام» است. برخی از تصاویر مربوط به دفاع مقدس، عبارتند از: «بمبارانهای دبیرستان دخترانه، چادرهای آوارگان، بیمارستان، آوارگی مردم، رژه‌ی بسیجیان و نیروهای نظامی، اعزام به جبهه، تشییع پیکر شهدا، نیروهای شکست‌خورده‌ی عراق در عملیات میمک، رزمندگان و فرماندهان لشکر یازده حضرت امیر (ع)، اسرای عملیات کربلای یک، شهر مهران، تصاویری از شهدا و فرماندهان و...». همچنین، اشعاری نیز در کتاب ارائه شده است.

ایلام سروی که ایستاد

کار مجتبی آقایی سربرزه.- تهران: جهاد دانشگاهی (دانشگاه تهران)، بخش فرهنگی 72.1369 ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در تابستان 1369 به مناسبت سالگرد دفاع مقدس چاپ شده است.
این کتاب، مجموعه‌ای از تک عکسها درباره‌ی جنگ تحمیلی است، که علاوه بر دارا بودن مفهوم و کلیت فراگیر، روند تداوم این واقعه را تفسیر می‌کند. این عکسها از مناطق مختلف جنگ‌زده و کودکان آواره و مناطقی از شهر ایلام تهیه شده که در اثر بمب خراب شده‌اند برخی عکسهای مجروحان و شهدای ایلام هم در مجموعه دیده می‌شوند. در این مجموعه، تصویرگر تلاش کرده است تا استقامت و پایداری مردمی را نشان دهد که در برابر تجاوز بیگانه ایستادند. مقطع زمانی بهار 1367، مرحله‌ی مهمی از جنگ تحمیلی بود، زیرا جنگ شهرها، بمبارانهای هوایی و حملات موشکی با شدت هر چه تمامتر برای چندمین بار آغاز شده بود، و بدون تردید مناطق نزدیک به مرز در معرض تهدیدات شدیدتری قرار داشتند. مردم ایلام که با تجربه‌ی چند ساله‌ی جنگ تحمیلی آگاهیهای فراوانی کسب کرده بودند، مصمم ایستادند و مصداق بارز راست‌قامتان جاودانه تاریخ شدند.

بسوی کربلا

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، منطقه 10 استان تهران.- تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، [1361].142ص.: مصور، عکس.
این کتاب به مناسبت چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی چاپ شده است.
کتاب، آلبومی از عکسهای جبهه‌های جنگ حق علیه باطل است که به تفکیک زمانی گردآوری و در شش بخش مجزا دسته‌بندی و ارائه شده‌اند. این بخشها عبارتند از: عملیات ثامن‌الائمه، عملیات طریق‌القدس، عملیات فتح‌المبین، عملیات بیت‌المقدس، عملیات رمضان و عملیات مسلم بن عقیل. در هر بخش، عکسهای مربوط به آن عملیات، دسته‌بندی شده، در ابتدای بخش نیز اطلاعات مفیدی در رابطه با زمان عملیات، منطقه‌ی عملیاتی، اهداف عملیات، میزان خسارات وارد شده به دشمن، تعداد اسرا و کشته‌های عراقی و مناطق آزاد شده و همچنین نحوه و خصوصیات ویژه عملیات به طور خلاصه ارائه شده است. همچنین در هر صفحه از کتاب، پیامی از رهبر کبیر انقلاب و یا ترجمه‌ی آیه‌ای از قرآن مجید و یا سخنی از بزرگان نظام بیان شده است.

پنجاه روز از جنگ (حملات موشکی به تهران به روایت تصویر)

ساسان مؤیدی؛ ویراستاران: مهدی تفنگساز و سیامک ساجدی. [مقدمه به قلم:] نادر داوودی.- تهران: سروش (انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)، 49.1368 ص.- مصور، عکس.
متن مقدمه به زبان انگلیسی هم چاپ شده است.

[ صفحه 324]

پس از شروع جنگ شهرها، شهر تهران به مدت پنجاه شبانه‌روز تحت فشار هولناک‌ترین حملات هوایی و موشکی دشمن قرار داشت و ایستادگی کرد. در این مجموعه سعی بر نشان دادن وحشگیری و ددمنشی رژیم بعثی عراق و ایستادگی صبورانه‌ی ملت قهرمان ایران بوده است. مجموعه 64 عکس این کتاب نشان‌دهنده‌ی حملات هوایی و موشکی عراق به تهران طی سال‌های 1364 تا 1367، حرکت عمومی برای ساختن پناهگاه‌ها به ویژه در مدرسه‌ها، بیمارستان‌ها و نقاط حساس شهر، اجرای مانورهای مختلف، تشییع جنازه شهدای حمله‌ی هوایی اهواز و شهدای هواپیمای مسافربری ایرباس و تمرینات مبارزه با عوامل شیمیایی است. مقدمه‌ی کتاب نیز تاریخچه‌ی کوتاهی از جنگ شهرها طی جنگ تحمیلی، همراه با آمار شهدا و مجروحین آن ارائه می‌دهد.

پیشتازان شهادت

تهیه و تنظیم: واحد بسیج مستضعفان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.- [تهران]: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 54.1362 ص. مصور: 114 عکس (بخش رنگی).
شمارگان: 5000 نسخه.
این مجموعه به مناسبت سالگرد جنگ تحمیلی چاپ و منتشر شده است.
مجموعه‌ی «پیشتازان شهادت» به مناسبت سومین سالگرد جنگ تحمیلی تدوین و تهیه شده است. این مجموعه حاوی 114 قطعه عکس در زمینه‌ی حضور فعال برادران و خواهران در جبهه‌های جنگ و در پشت جبهه‌های جنگ، آموزش فنون رزمی و نظامی خواهران و برادران، اعزام نیرو به جبهه، تصاویری از رزمندگان، در جبهه‌های جنگ، اهدای کمک‌های نقدی و غیرنقدی به جبهه‌ها، مجروحین و شهدای جنگ تحمیلی است و بیشتر زیرنویس‌ها نیز فرازهایی از سخنان حضرت امام خمینی (ره) هستند.

تصویر رهایی

ستاد رسیدگی به امور آزادگان.- تهران: ستاد رسیدگی به امور آزادگان، معاونت امور فرهنگی، 45.1374 ص.: عکس.
سرآغاز مجموعه، کلامی از حضرت امام (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد آزادگان میهن اسلامی است. هدف از گردآوری و تنظیم آلبوم «تصویر رهایی»، نشان دادن یکی از مهمترین رویدادهای سیاسی - نظامی دهه‌های اخیر انقلاب اسلامی ایران از دریچه‌ی دوربین عکاسان و خبرنگاران است. این آلبوم حاوی 61 قطعه عکس بوده، و اسامی عکاسان و هنرمندان این تصاویر نیز در پایان آن ذکر شده است. موضوع‌های عکسهای موجود در این آلبوم عبارتند از: «استقبال حضرت حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی از آزادگان، ریختن اشک شوق آزادگان هنگام ورود به میهن اسلامی، استقبال پرشور مردم از آزادگان، وجود نوجوانان در میان آزادگان، سجده بر خاک ایران هنگام ورود آزادگان به میهن اسلامی، استقبال خانواده‌های آزادگان از آنان و دیدار آزادگان با مقام معظم رهبری».

تعلیم و تربیت از دیدگاه تصویر: برگزیده‌ای از تصاویر مسابقه چهارم و تصاویر نفرات اول تا دهم سومین مسابقه

تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر امور کمک آموزشی و کتابخانه‌ها، (چاپ اول): 96.1367 ص.: عکس.- (دفتر امور کمک آموزشی و کتابخانه‌ها؛ 52).
عنوان روی جلد: تعلیم و تربیت از دیدگاه تصویر: 3 - 4.
شمارگان: 3000 نسخه.

[ صفحه 325]

این کتاب به مناسبت هفته معلم منتشر شده است.
این مجموعه، عکسهای برگزیده‌ی مسابقه‌ی «تعلیم و تربیت از دیدگاه تصویر» است که توسط دفتر امور کمک آموزشی و کتابخانه‌ها برگزار گردید. تصاویر، با ذکر نام عکاس، در ده فصل تنظیم شده‌اند: 1) «چشمه خورشید با ظلمت مدارا کی کند؟» (حضور نوجوانان در جبهه)؛ 2) «لبیک یا خمینی» (حضور دانش‌آموزان در صحنه و راهپیمایی‌ها)؛ 3)«بمباران مدارس دیگر اثر ندارد» (مدارس و کلاسهایی که مورد هجوم بمباران دشمن قرار گرفته‌اند)؛ 4) «اینجا مدرسه عشق است» (آموزش نظامی دانش‌آموزان)؛ 5) «ما با سلاح علم به جنگ آمریکا می‌رویم» (درس خواندن و تشکیل کلاس درس رزمندگان در جبهه)؛ 6) «قلم یک اسلحه است» (رزمندگان در حال درس خواندن)؛ 7) «هر که دارد هوس کربلا، بسم‌الله» (رژه‌ی رزمندگان جوان و نوجوان)؛ 8) «ما مرد جنگیم» (دانش‌آموزان در راهپیمایی)؛ 9) «مرگ بر آمریکا» (بمباران کلاس درس) و 10) «عکسهای برنده‌ی سومین مسابقه».

تلاشی در تصویر فرهنگ جبهه

ستاد تبلیغات جنگ.- تهران: ستاد تبلیغات جنگ؛ سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 59.1362 ص.: مصور، عکس
عنوان از روی جلد.
این کتاب به مناسبت سومین سالگرد جنگ تحمیلی منتشر شده است.
تصاویر این کتاب، نشانگر لحظه‌هایی از زندگی حماسه‌آفرینان جبهه‌های نبرد حق علیه باطل و دفاع مقدس است که طی روزها و ماهها عکاسان هنرمند، آنها را شکار کرده و به ثبت رسانیده‌اند. این مجموعه به مناسبت سومین سالگرد جنگ تحمیلی در 31 شهریورماه 1362 به چاپ رسیده است. جبهه دنیای دیگری است و تفاوت زندگی روزمره و زندگی در جبهه به قدر تفاوت از «خود» تا «خدا» ست.جبهه، محراب است، محراب به تمام معنای کلمه. رزمندگان عاشقانی هستند که با خون وضو می گیرند و سر بر سجاده‌ی ابدیت می‌گذارند و با شهادت تشهد می‌گویند. در آنجا سخن از «سود» نیست؛ هر چه هست «ایثار» است. در جبهه نیازهای اولیه زندگی رنگ دیگری دارند. خواب، غذا، حمام و لباس و... همه در حدی است که ضرورت اقتضا می‌کند. مجموعه، شامل تصاویری از اعزام نیرو به جبهه‌ها، سنگرها و خطوط مقدم، آماده‌سازی روحی برای شرکت در عملیات، اخلاص و از جان‌گذشتگی رزمندگان، وداع با یاران و پیوستن به ملکوت اعلی است.

جلوه‌هایی از هنر انقلاب، مجموعه یکم، مناطق جنگی کردستان، باختران، ایلام، خوزستان

کار مشترک حسن محمودی، ابراهیم سلیمانی.- قم: دفتر تبلیغات اسلامی، بخش فرهنگی - هنری، [13؟].
بدون صفحه‌شمار: مصور (رنگی).
شمارگان: 5000 نسخه.
مقدمه به زبان‌های عربی، انگلیسی، فارسی.
به مناسبت ششمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران.
مجموعه‌ی حاضر شامل عکسهایی از آثار هنری، اعم از نقاشی، خوشنویسی، تابلو و تندیسهایی است که در رابطه با دفاع مقدس، در شهرهای مختلف استانهای کردستان، باختران (کرمانشاه)، ایلام و خوزستان، بر دیوارها، پرده‌ها و تابلوهای فلزی یا چوبی ثابت، در جاده‌ها، مراکز و مناطق مختلف غرب و جنوب کشور کشیده، نوشته و یا خلق شده‌اند. آثار، دارای موضوعاتی چون: «شهادت‌طلبی، اطاعت از امام و رهبری، حمایت از مستضعفان، آزادی قدس، ظهور مهدی (عج)، روحیه‌ی ایثار و جوانمردی، حضور مردم در جبهه، جنایات آمریکا و صدام، عبادت، عزاداری اهل بیت (ع) و به خصوص سیدالشهدا (ع) و...» هستند. همچنین، عکسهایی از مراکز خدمات صلواتی و

[ صفحه 326]

شرکت زنان در تدارکات و خدمات جبهه نیز موجود است. به هر عکس شماره‌ای داده شده و فهرست عکسها به ترتیب بخشهای کتاب، بر اساس استان، (شامل نام شهر، خیابان، مرکز، مؤسسه، جاده و شماره‌ی پلاک مربوطه) درج شده است.

جنگ تحمیلی: دفاع در برابر تجاوز (1)

ستاد فرماندهی کل قوا، معاونت فرهنگی و تبلیغات، (چاپ اول): 208.1361 ص.: مصور، عکس (بخش رنگی)، نقشه (رنگی).
عنوان دیگر: حماسه دفاع مقدس.
عنوان به عربی: الحرب المفروضه الدفاع امام العدوان.
عنوان به انگلیسی: The Imposed war: Defence vs. Agression
شمارگان: ذکر نشده است.
این مجموعه به مناسبت چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران، 22 بهمن‌ماه 1361 به سه زبان فارسی عربی و انگلیسی منتشر شده است.
کتاب حاضر (که جلد اول از مجموعه‌ی شش جلدی است) پس از مقدمه - که مطالبی پیرامون تجاوز عراق بر ایران دارد - حاوی مجموعه‌ای از تصاویر رنگی و سیاه و سفید از صحنه‌های آغاز تجاوز عراق به جنوب کشور و شهرهای خوزستان است. برای نمونه می‌توان موارد زیر را ذکر کرد: «بمباران شهرهای سوسنگرد، بستان، اهواز، و... توسط عراق، تجهیز و آموزش نیروهای اسلام، شهدا، رزمندگان، جنگزدگان، اسرای عراقی، کمک به مجروحان و آوارگان جنگی، حضور روحانیت در جبهه، شرکت نوجوانان و افراد مسن در نبردها، آتش ادوات و توپخانه‌ها، هوانیروز، تشییع پیکر شهدا، خانواده‌ی شهدا، امدادرسانی به رزمندگان، اسرای عراقی، اردوگاه اسرا، حضور زنان در جبهه، عملیات بیت‌المقدس و بازپس‌گیری خرمشهر و مواردی از این دست. در پایان کتاب، فهرستی از عکسها و اساسی عکاسان با ارجاع به شماره‌ی صفحه به زبانهای فارسی، عربی و انگلیسی ارائه شده است.

جنگ تحمیلی: دفاع در برابر تجاوز (2)

تهران: شورای عالی دفاع، ستاد تبلیغات جنگ، (چاپ اول): 208.1363 ص.: مصور (بخش رنگی)، لوح (بخش رنگی)، نمودار، نقشه (رنگی)، جدول.
عنوان به عربی: الحرب المفروضه الدفاع امام العدوان.
عنوان به انگلیسی: The Imposed war, Defence vs. Agression
شمارگان: ذکر نشده است.
این مجموعه به مناسبت چهارمین سالگرد جنگ تحمیلی علیه ایران، به سه زبان فارسی عربی و انگلیسی منتشر شده است.
این کتاب حاوی تصاویری از آثار جنگ است. موضوع برخی از آنها عبارت است از: «نخلهای سوخته و ویرانه‌های جنگ در خرمشهر، اندیمشک، مسجد سلیمان، آبادان، دزفول، رامهرمز، اهواز، ماهشهر، بستان و بانه (به ویژه مدارس، بیمارستانها و اماکن عمومی و مسکونی)، آوارگان، مجروحان و شهدای بمبارانها و موشکبارانها، خانواده‌ی شهیدان، استفاده‌ی عراق از سلاحهای شیمیایی، [بمبهای تاول‌زا و (خردل) و...]، بازدید خبرنگاران و اعضای سازمان ملل از مجروحان سلاحهای شیمیایی، نامه‌ی پزشکان اتریشی و مأموران سازمان ملل در تأیید استفاده‌ی عراق از سلاحهای شیمیایی، تخریب آثار باستانی شهرهای جنوب، آتش‌سوزی سکوهای نفتی خلیج‌فارس و...». در پایان کتاب فهرستی از عکسها و اسامی عکاسان با ارجاع به شماره‌ی صفحه ارائه شده است.

[ صفحه 327]


جنگ تحمیلی: دفاع در برابر تجاوز (3)

شورای عالی دفاع، ستاد تبلیغات جنگ.- تهران: شورای عالی دفاع، ستاد تبلیغات جنگ، 206.1364 ص.: مصور، عکس (بخش رنگی)، نقشه.
عنوان دیگر: حماسه دفاع مقدس.
عنوان به عربی: الحرب المفروضه الدفاع امام العدوان.
عنوان به انگلیسی: The Imposed war, Defence vs. Agression
این مجموعه به مناسبت پنجمین سالگرد جنگ تحمیلی علیه ایران، به سه زبان فارسی عربی و انگلیسی منتشر شده است.
کتاب حاضر، کاری است از ستاد تبلیغات جنگ شورای عالی دفاع که به مناسبت پنجمین سالگرد دفاع مقدس منتشر و مطالب آن به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی ارائه شده است. در مقدمه‌ی کتاب، گزارشاتی از نحوه‌ی تجاوز عراق به ایران همراه با بحث پیرامون موضوعهایی چون جنگ تجاوزکارانه، دفاع عادلانه، آغاز حمله‌ی گسترده‌ی نظامی، مقاومت مردمی در برابر دشمن، آغاز عملیات نظامی گسترده علیه دشمن، تشدید حمله به مناطق مسکونی، نقض تعهدات بین‌المللی توسط رژیم عراق، تشنج‌آفرینی و تجاوز رژیم عراق در منطقه، جنگ تحمیلی و دفاع در برابر تجاوز ارائه شده است. در این مجموعه، سی اثر نقاشی از نقاشی‌های کودکان و نوجوانان پیرامون جنگ و جبهه و عکسهایی درباره راهپیمایی روز قدس، اعزام نیرو، بمبارانهای شیمیایی، عملیات والفجر، عملیات بیت‌المقدس، عملیات رمضان و... آمده است.

جنگ تحمیلی: دفاع در برابر تجاوز (4)

شورای عالی دفاع، ستاد تبلیغات جنگ.- تهران: شورای عالی دفاع، ستاد تبلیغات جنگ، 208.1365 ص.
عنوان دیگر: حماسه دفاع مقدس.
عنوان به عربی: الحرب المفروضه الدفاع امام العدوان.
عنوان به انگلیسی: The Imposed war, Defence vs. Agression
این مجموعه به مناسبت ششمین سالگرد جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی منتشر شده است.
در مقدمه‌ی کتاب، تاریخچه‌ی کوتاهی از جنگ تحمیلی و گذری بر رویدادهای یک ساله‌ی جنگ تحمیلی (از سال 1365 - 1364)، تحت عناوین: «استفاده‌ی مجدد عراق از سلاحهای شیمیایی، سازمان ملل متحد: عراق از سلاحهای شیمیایی استفاده کرده است و تا به کجا می‌توان به سکوت ادامه داد؟» ارائه شده است. در این مجموعه، 202 قطعه عکس با موضوعات زیر به چاپ رسیده است: عملیاتهای والفجر هشت و کربلای یک؛ راهپیمایی روز قدس، روز جمهوری اسلامی، دو هزارمین روز جنگ تحمیلی، اعزام نیرو به جبهه، کمکهای نقدی دانش‌آموزان و مردم، جبهه‌های جنوب و غرب، اسرای عراقی در عملیاتها، مصدومین بمباران شیمیایی، مانور لشکرهای بسیج مستضعفین به مناسبت دهه‌ی فجر، مراسم هفته‌ی جنگ، روز کارگر، روز زن، هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی آسمان، که مورد حمله‌ی هواپیماهای عراقی قرار گرفت و تشییع جنازه‌ی شهدای هواپیمای مسافربری ایران.

جنگ تحمیلی: دفاع در برابر تجاوز (5)

شورای عالی دفاع، ستاد تبلیغات جنگ.- تهران: شورای عالی دفاع، ستاد تبلیغات جنگ، 208،1366 ص.: مصور، عکس (بخش رنگی)، نقشه.
عنوان دیگر: حماسه دفاع مقدس.
عنوان به عربی: الحرب المفروضه الدفاع امام العدوان.

[ صفحه 328]

عنوان به انگلیسی: The Imposed war, Defence vs. Agression
جلد پنجم این مجموعه به مناسبت هفتمین سالگرد جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی منتشر شده است.
در مقدمه‌ی کتاب، مطالبی در محورهای موضوعی زیر آمده است: عکس‌العمل رژیم عراق در برابر پیروزی ایران در فاو؛ حمله‌ی رژیم صدام به قطار و هواپیمای مسافربری؛ استفاده عراق از سلاح شیمیایی؛ حملات عراق به مراکز فرهنگی و میراث بشری؛ حمله به شهرها و بمباران مناطق مسکونی و مدارس؛ سپاهیان محمد (ص)، تجلی عزم راسخ ملت ایران در ادامه دفاع مقدس؛ انهدام ماشین جنگی عراق در عملیات کربلای پنج؛ مقاومت در شهرها و زندگی در سنگر؛ سپاهیان مهدی (عج) و عزم مردم در ادامه‌ی نبرد؛ تلاش برای کشیدن ابرقدرتها به خلیج‌فارس و آینده‌ی جنگ. 203 قطعه عکس این مجموعه نیز درخصوص موارد زیر هستند: بمباران مناطق مسکونی شهرهای اهواز، خرم‌آباد، باختران، ارومیه، اسلام‌آباد، قم، میانه، بمباران مدرسه‌ای در اسلام‌آباد، بروجرد در سال 1365، اعزام سپاهیان محمد (ص) و مهدی (عج)، عملیاتهای کربلای پنج و کربلای ده، اهداء کمکهای مردمی و دانش‌آموزان به جبهه‌های جنگ، بازدید خبرنگاران خارجی از مناطق بمباران شده شهر باختران، بازدید فرستاده‌ی ویژه‌ی سازمان ملل از مصدومین شیمیایی.

جنگ تحمیلی: دفاع در برابر تجاوز (6)

ستاد فرماندهی کل قوا، معاونت فرهنگی و تبلیغات، (چاپ اول): 1368. [192] ص.: مصور: عکس (بخش رنگی)، نقشه (رنگی).
عنوان دیگر: حماسه دفاع مقدس.
عنوان به عربی: الحرب المفروضه الدفاع امام العدوان.
عنوان به انگلیسی: The Imposed war: Defence vs. Agression
شمارگان: ذکر نشده است.
این مجموعه به مناسبت چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران، 22 بهمن ماه 1361 به سه زبان فارسی عربی و انگلیسی منتشر شده است.
کتاب حاضر (که جلد ششم از مجموعه‌ی شش جلدی است) شامل تصاویر رنگی و سیاه و سفید از تجاوز عراق به ایران در مناطق مختلف و شهرهای کشور و مواردی چون: جنگ خلیج‌فارس و آتش گرفتن و غرق کشتی، نبرد قایقها و ناوچه‌های ایران در خلیج‌فارس، بمبارانها و موشک‌بارانهای شهرهای مختلف، مناطق مسکونی، بیمارستانها و مدارس، عملیات والفجر ده، ورود رزمندگان به شهر حلبچه و استقبال مردم، بمباران شیمیایی شهر حلبچه و شهدای مردم حلبچه، حضور ناوگان آمریکا در خلیج‌فارس، انهدام سکوهای نفتی، سقوط هواپیمای پرواز 665 توسط ناو آمریکایی، تشییع پیکرهای شهدای پرواز 655، قبول قطعنامه‌ی 598 و بازتاب آن در ایران، روزهای پایان جنگ، عملیات مرصاد و حضور نیروهای صلیب سرخ سازمان ملل. در پایان کتاب نیز فهرستی از اسامی عکاسان مربوط به هر عکس با ارجاع به شماره‌ی صفحه به زبانهای فارسی، انگلیسی و عربی ارائه شده است.

چهره‌های جنگ: گزارشی تصویری از جنگ عراق با ایران 1360 - 1359

عکس‌ها آلفرد یعقوب‌زاده.- [بی‌جا: بی‌نا، (چاپ دوم): 112].1360 ص.: عکس.
شمارگان: ذکر نشده است.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Faces of War: Pictorial report on the Iraq- Iran war 1980-1981.

[ صفحه 329]

کتاب حاضر شامل مجموعه‌ای از عکسهای سیاه و سفید درباره‌ی جنگ است. عکسها فاقد زیرنویس بوده، به پنج قسمت با عناوین زیر، تقسیم شده‌اند: «می‌جنگیم؛ جنگ، آوارگی؛ اسراء...؛ ایثار - شهادت و زندگی، جنگ». در اول کتاب صفحه‌ای به شرح عکسها اختصاص داده شده که عنوان هر عکس، ماه و سال گرفتن عکس به همراه شماره‌ی صفحه مربوط را ارائه می‌دهد. در پشت کتاب نیز عکسی از عکاس با دوربین عکاسی حین عبور از یک رودخانه در منطقه‌ی جنگی به چاپ رسیده است.

حلبچه، بهار 1367: مجموعه عکسهای سعید جان‌بزرگی، علی فریدونی، ساسان مؤیدی، احمد ناطقی

عکاسان: سعید جان‌بزرگی، سعید صادقی، علی فریدونی، ساسان مؤیدی، احمد ناطقی.- تهران: سروش (انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)، 82.1368 ص.: عکس.
صفحه‌آرا: علی‌اصغر محتاج.
«حلبچه، بهار 1367»، روایت واقع‌بینانه‌ای است که تنها گوشه‌ای از صحنه‌ی نبرد حاکمان عراق با مردم این کشور را بازمی‌نمایاند. این کتاب، تصویر روشنی از فاجعه‌ی قتل‌عام شیمیایی مردم حلبچه است که در تاریخ 27 / 12 / 66 صورت گرفت و در حدود پنج هزار شهید بر جای گذاشت. کتاب، افزون به زبان فارسی به سه زبان «عربی، اردو و انگلیسی» ترجمه شده است. این کتاب «حکایت پژمردن انسان و کبوتر و شقایق است در تندباد مسموم کینه. حکایت به خاک سپردن آرزو و امید و عشق است در پشت میزهای مدرسه و حکایت مردن بیصدا است در باغچه‌ی کوچک خانه گرم صمیمیت؛ و حکایت این سرزمین است در روز 27 اسفند سال 1366».

حلبچه تکرار هیروشیما

بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس معاونت تحقیقات و مرکز اسناد.- تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس مدیریت انتشارات و ادبیات، 97.1372 ص.: عکس.
طراح و گرافیست: نجم‌الدین فرخ‌یار.
مطالب این کتاب، در برگیرنده‌ی گزارشهای خبرنگاران و عکاسان خارجی است که بعد از بمباران دردناک شهر حلبچه از سوی صدام، در سراسر دنیا انتشار یافته است. کتاب به زبانهای فارسی، انگلیسی و فرانسه اخبار و اطلاعاتی را در زمینه‌ی این بمباران ارائه داده است. تصاویری از روزنامه‌های مختلف برای توضیح بیشتر مطالب کتاب به چاپ رسیده است. موضوعاتی که عکسهای این کتاب دنبال می‌کنند، عبارتند از: آسیب‌دیدن کودکان از بمباران شیمیایی، غم و اندوه مادرانی که در بمباران فرزندان خود را از دست داده‌اند، تظاهرات مردم برای محکوم کردن اقدام عراق، تجمع کشته‌شدگان بمباران شیمیایی. در این کتاب، متن مصاحبه‌هایی هم که با آسیب‌دیدگان این حادثه توسط روزنامه‌های مختلف انجام شده، به چاپ رسیده است.

در خون شکفت خرمشهر

تهیه و تنظیم اداره کل تبلیغات و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.- تهران: وزارت ارشاد اسلامی، اداره کل تبلیغات و انتشارات، 1362.
بدون صفحه‌شمار: مصور (بخش رنگی)، نقشه، جدول، عکس.
شمارگان: ذکر نشده است.
هدف این کتاب (که به مناسبت پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران منتشر شده است) به تصویر کشیدن حماسه‌هایی است که از آغاز اشغال خرمشهر توسط متجاوزان بعثی، تا آخرین لحظات آزادسازی آن به دست سپاهیان اسلام به وقوع پیوسته است. کتاب در پنج بخش تنظیم شده است و عکسهای هر بخش با توجه به

[ صفحه 330]

موضوع آن برگزیده شده، توضیحات و اطلاعات ضروری درباره‌ی هر بخش نیز داده شده است. این بخشها عبارتند از: تاریخچه‌ی خرمشهر؛ از خرمشهر تا خونین‌شهر؛ خونین‌شهر در بیست ماه اشغال؛ از خونین‌شهر تا خرمشهر و بازسازی خرمشهر. در بخش چهارم به عملیات بیت‌المقدس و نحوه‌ی آزادسازی خرمشهر پرداخته شده و درباره‌ی تلفات و خسارات وارده به دشمن و بازتاب جهانی این عملیات نیز مطالبی عنوان شده است.

دفاع عاشقانه

عکاس: سعید صادقی، بهرام محمدی‌فرد، صادق مصلح.- تهران: روزنامه جمهوری اسلامی، (چاپ اول): 127.1364 ص.: عکس.
این آلبوم حاوی 117 قطعه عکس است که اکثر آنها در اندازه‌های بزرگ به چاپ رسیده‌اند. در ابتدای آلبوم، قبل از هر سخنی، پنج عکس از شهدای روزنامه‌ی جمهوری اسلامی به چشم می‌خورد. این شهیدان عبارتند از: «اسماعیل حاج‌افراسیابی، حسن باقری، سعید حشمتی، فتح‌الله ژیان‌پناه و احمد قدیریان». موضوع عکسهای آلبوم عبارتند از: شرکت افراد مسن در جنگ، ایثار و از خودگذشتگی رزمندگان، کوچ مردمی که منازلشان ویران گشته است. حمله‌ی عراق به مناطق مسکونی و کشتار دامها، شرکت نوجوانان کم‌سن و سال در جنگ، عزاداری مردم، مهربانی دلاورمردان ایرانی با اسرای عراقی، تصاویری از بهشت‌زهرا و بیمارستانهای صحرایی و بسیاری موضوع‌های دیگر.

راویان نور

عکاس مجید دوخته‌چی‌زاده.- تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما)، (چاپ اول): 1362.[101] ص.: عکس.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Narrators of Light
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب حاوی 97 قطعه عکس در اندازه‌های مختلف و با زمینه‌های گوناگون است. موضوع تصاویر عبارتند از: «فعالیتهای روزانه‌ی رزمندگان اسلام در جبهه‌ها؛ وضعیت زندگانی مردم جنگ‌زده؛ آثار ویرانی خانه‌های مسکونی در بمباران شهرها؛ تصاویر از مقاومت مردم؛ اسارت نیروهای مردمی؛ پانسمان کردن و رسیدگی به مجروحان اسلام و لحظه‌های دعا و نیایش رزمندگان».

رکعتی عشق: مجموعه عکس آثار جمعی از عکاسان با موضوع نماز و نیایش

برگزارکننده ستاد اقامه نماز؛ با همکاری: خانه عکاسان ایران؛ به کوشش مجتبی آقایی سربرزه.- تهران: ستاد اقامه نماز، (چاپ اول): 1380.
یک جلد بدون شماره‌گذاری: عکس: بخش رنگی.
عکس روی جلد: محمدرضا شناگر.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب حاضر (شامل مجموعه عکسهایی درباره‌ی نماز و نیایش پروردگار) به مناسبت نمایشگاه سراسری عکس نماز و نیایش در زمستان 1379، منتشر شده است. عکسها درباره‌ی «نماز فرزند صالح، نیایش در میدان فوتبال پس از پیروزی، نماز جماعت در مسجد، نماز در بیابان، نماز جمعه، نماز جماعت رزمندگان در کوهستان، نماز ظهر عاشورا، نماز مجروح جنگی، نماز جانباز، نماز میت، نماز نونهالان، نماز تکلیف، نماز عید فطر، نماز شب، نماز زنان،

[ صفحه 331]

نماز در شب عملیات، نماز در هور، نماز جماعت جانبازان، نماز راننده تانک، نماز در حرم معصومان (ع)، نماز رزمندگان در زیر برف، و...» هستند. نام عکاس هر عکس، به همراه عنوان مربوطه، زیر آن نوشته شده است بعضی از تصاویر، بدون عنوان هستند.

رویشی در سپیده: تصاویری از بازسازی مناطق جنگ زده

دفتر مناطق بازسازی شده جنگ تحمیلی، روابط عمومی، (چاپ اول): 363.1378 ص.
عنوان به انگلیسی:A Growth in Dawn: Images of the Reconstruction of War - stricken zone
شمارگان: 3000 نسخه.
مقدمه به زبانهای فارسی، انگلیسی، عربی.
کتاب «رویشی در سپیده» مجموعه‌ای از عکسها و تصاویر نشان‌دهنده‌ی چندین سال فعالیت بازسازی مناطق آسیب‌دیده از جنگ تحمیلی است. بازسازی «واحدهای مسکونی، شبکه‌های آب، فاضلاب، مخابرات، مزارع، امکانات زیربنایی، مراکز خدمات عمومی و فضاهای درمانی، تفریحی، فرهنگی و آموزشی، در 84 شهر کشور» موضوع عکسها است. کتاب در پنج فصل بازسازی انجام گرفته در استانهای خوزستان، کرمانشاه، ایلام، کردستان و آذربایجان غربی را ارائه می‌دهد و سعی شده است تا با ارائه‌ی تصاویر زمان جنگ و پس از بازسازی، میزان فعالیت و زحمات دست‌اندرکاران نمایان گردد. تعدادی عکس از فعالیتهای بازسازی در تهران نیز با زیرنویس ارائه شده است. در پایان کتاب، فهرست و مشخصات عکسها (شامل عنوان عکس، سال مربوطه و نام عکاس) همراه با شماره‌ی زیر هر عکس - برای راهنمایی - موجود است.

زندگی... - جنگ: ایران 1361 - 1359

مقدمه و عکس از کامران جبرئیلی.- تهران: [بی‌نا، چاپ پنگوئن]، 1361 . 7 ، [81] ص.: عکس.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Life ..., War, Iran 1981-82
متن به دو زبان فارسی و انگلیسی است.
این آلبوم مجموعه‌ای از عکسهایی است که کامران جبرئیلی از اسفندماه 1359 تا اردیبهشت 1361 از مناطق جنگ‌زده‌ی اهواز، سرپل‌ذهاب، آبادان، خونین‌شهر،شوشتر، غرب دزفول، شادگان، شوش، سوسنگرد، دشت عباس، منطقه‌ی بستان، امیدیه و اندیمشک گرفته است. او سعی کرده است واقعیت‌های زندگی در مناطق درگیر جنگ را ثبت کرده، و چهره‌ی زشت و مشقت‌بار جنگ را با ویرانی‌ها، آوارگی‌ها و چشمهای گریان افراد و در عین حال ایثارگری و مقاومت مردم دلیر این خطه را نشان دهد. تعدادی از عکس‌ها تصاویری از اردوگاههای جنگ‌زدگان در ماه‌شهر و شوشتر را نشان می‌دهد که بیانگر چهره‌ی روشنی از بردباری، ایثار، رنج و دربدری بیش از دو میلیون نفر آواره‌ی جنگ‌زده است. چند عکس مربوط به اسیران عراقی و تعدادی عکس مربوط به تهران نیز که مردم آن از دور دستی بر آتش دارند، در مجموعه موجود است.

زندگی دوباره

سعید صادقی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1370.
یک جلد (بدون شماره‌گذاری): تمام تصویر (بخش رنگی).
این آلبوم نگاه ساده‌ای است از دریچه دوربین به زندگی روزمره‌ی اسیران عراقی در ایران. اوایل پاییز 1368، سه

[ صفحه 332]

نفر برای گردآوری این آلبوم به اردوگاههای شمال کشور می‌روند. سعید صادقی عکاس این گروه است. او توانست وضع اردوگاه را در طبیعی‌ترین لحظات زندگی‌اش با دوربین خود ثبت کند و برای گرفتن این عکسها اجازه نداد حتی کوچکترین شیئی نیز جابه‌جا شود. کمیسیون اداره‌ی اسرای عراقی، فرماندهان اردوگاهها و مسؤولین کمیته فرهنگی اردوگاهها، برای تکمیل عکسهای این آلبوم صمیمانه همکاری کردند. تقریبا تمامی عکسها، نشان‌دهنده‌ی وضعیت اسرای عراقی در داخل اردوگاههای ایران هستند. این آلبوم دارای 142 قطعه عکس است و مقدمه‌ی آن به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی چاپ شده است.

سپاه محمد: گزارشی از بزرگترین بسیج مردمی در طی هشت سال دفاع مقدس

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ستاد امور جنگ؛ خط: جلیل رسولیان؛ رباعیات: محمدرضا بامدادیان.- تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ستاد امور جنگ، 116.1367 ص.: مصور (رنگی)، نقشه، جدول، عکس.
عنوان به انگلیسی: The Troop of Mohammad (p.b.u.h): A Report of the Greatest Mass Mobilization
مندرجات: سپاه محمد به روایت تصویر: 1. ثبت‌نام؛ 2. تجهیز؛ 3. حرکت به سوی میعادگاه؛ 4. تجمع و بیعت در ورزشگاه آزادی؛ 5. بدرقه مردم و عزیمت به جبهه؛ 6. عملیات کربلای پنج؛ فهرست تصاویر.
این کتاب، گزارشی از بزرگترین بسیج مردمی طی هشت سال دفاع مقدس است و به مناسبت دهمین سالگرد انقلاب اسلامی، توسط ستاد امور جنگ وزارت فرهنگ و ارشاد، تهیه و تدوین شده است. به مناسبت ششمین سالگرد دفاع مقدس، از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام شد که سپاهی متشکل از یکصد هزار داوطلب حضور در میدان نبرد - با عنوان مبارک سپاه محمد (ص) - بسیج و به جبهه اعزام خواهد شد. بعد از این فراخوانی گسترده، سیل عظیم سلحشوران برای حضور در این سپاه مقدس به حوزه‌های ثبت نام هجوم بردند. این مجموعه، حاوی تصاویری است که لحظات مختلف ثبت نام در این سپاه، حضور و تجمع در ورزشگاه آزادی و بدرقه‌ی مردم و حضور در جبهه را ثبت و ضبط نموده است. تابلوهایی با خط خوش، سروده‌هایی را در آغاز هر فصل عرضه کرده است.

سوره، جنگ و تصویر

عکسها از احمد طلائی، امیرعلی جوادیان.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی (واحد هنری)،[؟؟13].
یک جلد (بدون شماره‌گذاری): عکس (رنگی).
عنوان به عربی: لقطات من الحرب.
عنوان به انگلیسی: The War in Pictures
به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی.
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب حاضر مجموعه‌ای از تصاویر رنگی هشت سال دفاع مقدس است که در نه بخش مجزا با موضوعات زیر ارائه شده است: «چرایی‌ها (تصاویری از شروع جنگ و ویرانی‌های شهرها و روستاهای جنوب کشور)، زندگی در جنگ (تصاویری از زندگی رزمندگان در جبهه)، اعزام (تصاویری از جبهه، قبل و هنگام شروع عملیات)، عملیات (تصاویری از جنگ و نبرد در جبهه‌های متعدد و عملیاتهای مختلف)، بازماندگان شهدا (تصاویری از مزار شهدا و خانواده‌های معظم شهدا)، مجروحان (تصاویری از مجروحان دوران جنگ و لحظه‌ی جراحت ایشان)، چهره‌ها (تصاویری از افراد جوان، پیر و روحانی و نیز مسؤولان در جبهه)، اسرا (تصاویری از اسیران عراقی و برخورد رزمندگان با آنان) و پیروزی (تصاویری از پیروزی در جنگ و شادی مردم و رزمندگان در فتحهای متعدد)».

[ صفحه 333]


سوسنگرد، شهر عاشقان شهادت

[ستاد بازسازی و نوسازی سوسنگرد - استان مازندران؛ به کوشش علی‌اصغر حلبی] به خط اسماعیل پدرام.- [مازندران: ستاد بازسازی و نوسازی سوسنگرد]، (چاپ اول): 1363.
یک جلد (بدون صفحه‌شمار): مصور، عکس (رنگی)، نقشه، جدول.
صفحه عنوان به انگلیسی: Susangerd: the City of rising and martyrdom
به سه زبان فارسی، عربی، انگلیسی.
شمارگان: ذکر نشده است.
این کتاب، مجموعه‌ای از تصاویر رنگی از دوران اشغال، نبرد، آوارگی مردم و عملیاتهای مربوط به شهر سوسنگرد همراه با تصاویری از دوران پس از جنگ و دوران بازسازی شهر است. متن خطبه‌ی نماز جمعه‌ی تهران (ایراد شده توسط آیت‌الله خامنه‌ای، ریاست جمهور و رئیس شورای عالی دفاع)، تلگراف آقای هادی روحانی، نماینده‌ی امام در استان مازندران (درباره‌ی همت مردم مازندران در بازسازی شهر سوسنگرد) و متن پیام محمد مجدآرا، استاندار مازندران (به مناسبت جشن پایان بازسازی و نوسازی شهر سوسنگرد) و دیگر نامه‌ها و تشکرهای مربوطه از مسؤولان و مردم استان مازندران - که عهده‌دار بازسازی شهر سوسنگرد بودند - ارائه شده است. همچنین جدولی شامل لیست عملکرد شهرستانهای استان مازندران (کمکهای نقدی، ساختمانهای ساخته شده و نیروهای اعزام شده، به تفکیک شهرستان) ارائه شده است.

شکوفه‌های شکسته

عکس سعید صادقی؛ خط حمید عجمی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، سوره مهر؛ خانه عکاسان ایران، (چاپ اول): 1381.
[60 مساوی 60] ص.: تمام تصویر (سیاه و سفید).- (انتشارات خانه عکاسان ایران؛ مجموعه شماره 2).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Broken Blossoms
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب «شکوفه‌های شکسته» حاوی 56 قطعه عکس سیاه و سفید، از تعدادی عملیاتها و برخی مناطق جنگی است که با عناوین مشخص، بدون زیرنویس به چاپ رسیده‌اند. فهرستی از عناوین تصاویر با ارجاع به شماره‌ی صفحه‌ی مربوطه، در کتاب ارائه شده است؛ عملیاتهایی مانند: «بیت‌المقدس، طریق‌القدس، بدر، کربلای پنج، خیبر، والفجر مقدماتی، والفجر چهار، رمضان، فتح‌المبین، والفجر یک، بازی دراز و...» و مناطقی نظیر: خرمشهر، پل سابله، جزیره‌ی مجنون، هورالعظیم، محور طلائیه، مریوان، هورالهویزه، سرپل‌ذهاب، کانال دریاچه‌ی ماهی، شمال جاده‌ی جفیر، پاسگاه زید، شهرک دوعیجی، شهر ماووت عراق، جاده‌ی شملچه، موسیان و عین‌خوش، فکه و...». تصاویری نیز از اعزام نیرو در تهران، مراسم تشییع شهیدان در مسجد امام خمینی تهران، گلزار شهدای آبادان، خانواده‌های شهیدان، بمباران گیلان غرب و...» موجود است.

لا اله الا الله

عکس‌ها از امیرعلی جوادیان، محمدحسین حیدری؛ خط صمدی.- تهران: انتشارات فرهنگ انقلاب اسلامی با همکاری وزارت ارشاد اسلامی، 126.1362 ص.: عکس.
مطالب کتاب به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی ارائه شده است.
کتاب حاضر حاوی تصاویری از جبهه‌های جنگ، شهرهای ویران شده و دلاورمردانی است که حماسه‌ها آفریدند. این کتاب شامل هشت بخش مجزا است. بخش اول: «جنگ تحمیلی» شامل مجموعه عکسهایی از ویرانی شهرها و اماکن متبرکه است. بخش دوم: «اعزام نیرو به جبهه‌های جنگ» و بخش سوم: «زندگی در جبهه» است با تصاویری از راز و نیاز رزمندگان در خط مقدم جبهه با خدای خود، استراحت و سلمانی کردن. بخش چهارم،

[ صفحه 334]

چهره‌هایی از غیور مردان حاضر در جبهه‌های جنگ حق علیه باطل، پیرمرد، جوان و نوجوان و بخش پنجم؛ «عملیات» شامل تصاویری از حضور رزمندگان در عملیاتهای فتح‌المبین، بیت‌المقدس و رمضان. بخش ششم، «مجروحین» است که تصاویر حمل و نقل و مداوای مجروحین در جبهه را به نمایش گذاشته است. بخش هفتم، جانبازان انقلاب و بخش هشتم، اسرا، مناطق آزاد شده و بزرگداشت شهداست. در ابتدای هر بخش، بیاناتی از امام راحل (ره) درج گردیده است.

لبیک

عکس‌ها محمود گل‌محمدی مجید دوخته‌چی‌زاده.- [بی‌جا: بی‌نا، 72].؟1360. ص.: تمام تصویر.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Labbaik
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب «لبیک» حاوی 72 قطعه عکس سیاه و سفید، بدون زیرنویس و متن، درباره‌ی مضامین و مفاهیم زیر است: «حضور زنان در صحنه‌های جنگ و انقلاب، حادثه‌ی هفت تیر و شهادت 72 تن از جمله شهید بهشتی، انفجار ساختمان ریاست جمهوری شهادت یک روحانی رزمنده در جبهه (شهید محمدرضا همراه قراملکی)، تشییع پیکر پاک شهیدان، شهادت به دست منافقین، تصاویر شهیدان بر روی دست مردم و خانواده، سوگ شهیدان، حادثه‌ی شهادت رجایی و باهنر و تشییع پیکر پاک آنها، شهادت دکتر مصطفی چمران و تشییع پیکر وی، سوگواری و عزاداری برای سالار شهیدان، امام حسین (ع) در ماه محرم، تشییع پیکر شهید حسین کریمی، تشییع پیکر شهید یوسف کلاهدوز، پدر و مادر شهید بر سر مزار شهید، بهشت زهرا و مزار شهیدان و...».

مجموعه عکس جنگ

سعید صادقی.- تهران: روایت فتح، (چاپ اول): 180.1379 ص.: عکس.- (روایت فتح؛ 12: تصاویر ماندگار؛ 1).
شمارگان: 3300 نسخه.
در این کتاب، 156 قطعه عکس سیاه و سفید مربوط به رزمندگان جنگ تحمیلی به چاپ رسیده است. عکاس با حضور در عملیاتهای «بیت‌المقدس»، والفجر مقدماتی، والفجرهای چهار و پنج و نه، کربلای پنج، طریق‌القدس، خیبر و بدر» عکسهایی از صحنه‌های نبرد تهیه کرده است. موضوع عکسها، عملیاتهای مختلف، تشییع پیکر پاک شهدا، خانواده‌های شهدا، اسیران و مفقودان، موشکباران مناطق مسکونی در تهران، اعزام نیرو، گلزار شهدا و آزادسازی خرمشهر است. ایثار، فداکاری، ایمان و مقاومت رزمندگان در تمامی عکسها مشهود است. عکاس سعی داشته حضور چهره‌های جوان و نوجوان رزمنده در جبهه‌های جنگ را نشان دهد. و این که چگونه با کمترین امکانات و خالصانه در خدمت جنگ و مردم بوده‌اند، فهرستی از مکانها و محلهای عکسبرداری در انتهای کتاب آمده است.

مرثیه حلبچه

نصرت‌الله محمودزاده.- تهران: جهاد سازندگی با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء، 136.1368 ص.: عکس، نقشه (بخش رنگی).
شمارگان: 10000 نسخه.
با همکاری پشتیبانی مهندسی جنگ جهاد سازندگی واحد ثبت وقایع جنگ.
در ابتدای کتاب، بخشی از پیام امام نوشته شده خمینی (ره) به مناسبت عملیات پیروز والفجر ده (در تاریخ

[ صفحه 335]

17 / 12 / 1367) نوشته شده و پس از آن نیز مقدمه‌ای بر عملیات پیروز والفجر ده آمده است که تحلیلی بر این عملیات می‌باشد، سپس موقعیت شهرهای حلبچه، دوجیله (سیروان) و خرمال از نظر جغرافیایی و سیاسی تشریح شده است. فصل اول - «فاجعه‌ی رمضان» - به تظاهرات مردم حلبچه در تاریخ 23 / 2 / 66، حمله‌ی ارتش عراق به این شهر، ویرانی و کشته و زخمی شدن عده‌ی زیادی از مردم بی‌پناه شهر می‌پردازد. فصل دوم، صحبتهای یک رزمنده با کودک شیرخواری است که بر اثر بمباران شیمیایی و شهادت والدین، تنها مانده است. فصل سوم، توصیفی از حلبچه (پس از بمباران شیمیایی) و اجسادی است که در اثر بمباران شیمیایی هر کدام به گونه‌ای به شهادت رسیده‌اند. فصل چهارم، کوچ دسته‌جمعی باقی‌مانده‌ی مردم حلبچه به سمت ایران است. و فصل پنجم نیز شرح مجلس ختمی است در مسجد حلبچه.

هویزه شهر شهید

تهران: وزارت ارشاد اسلامی، اداره کل انتشارات و تبلیغات، 1361.
92 ص.: مصور، عکس، نقشه، (بخش رنگی).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Hoveizeh, The Martyred City
کتابنامه: به زبانهای فارسی، عربی و انگلیسی.
این کتاب به مناسبت دومین سالگرد جنگ تحمیلی عراق علیه ایران منتشر شده است.
مندرجات: نگاهی کوتاه به هویزه؛ سابقه تاریخی؛ موقعیت جغرافیایی؛ جغرافیای انسانی؛ تأسیسات و مراکز فرهنگی و آموزشی؛ حماسه هویزه.
متن کتاب «هویزه شهر شهید» به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی چاپ شده است. این کتاب شهر هویزه را از نظر سابقه تاریخی و موقعیت جغرافیایی و انسانی به اجمال توصیف کرده است. همچنین اشاره‌ای به اولین حمله نیروهای عراقی به این شهر در تاریخ 6 / 7 / 59، مقاومت دلیرانه مردم و رزمندگان، محاصره و اشغال آن توسط عراقی‌ها به مدت 16 ماه شده است. در طی این حملات، صدمه‌های فراوانی به آثار تاریخی و مذهبی شهر هویزه و مراکز و تأسیسات آموزشی و فرهنگی وارد آمد و اکثر آنها ویران گردید. این کتاب حاوی 35 قطعه عکس در زمینه راهپیمایی مردم قبل از شروع جنگ، در جریان انقلاب اسلامی، تخریب شهر، عملیات بازسازی و نوسازی و نقشه‌های هوایی شهر اهواز، شهر هویزه، استان خوزستان و ایران است.

یادواره فجر

تهیه و تنظیم ستاد برگزاری مراسم دهه فجر انقلاب اسلامی.- تهران: ستاد برگزاری مراسم دهه فجر انقلاب اسلامی، (چاپ اول): 1361.[18 ، 143] ص.: مصور، عکس (بخش رنگی).
عنوان روی جلد: یادواره فجر: چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران بهمن‌ماه 1365.
مندرجات: مقدمه؛ تصاویر؛ یادواره فجر؛ جنگ تحمیلی؛ دیدارها و دیدگاهها؛ عملکرد امپریالیسم؛ شعر انقلاب؛ بازرگانی خارجی؛ واکنش سریع؛ جنگ به روایت تصویر.
این مجموعه، اخبار دهه‌ی فجر چهارمین سالگشت پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی را در دو بخش ارائه می‌دهد. یادواره‌ی فجر شامل: «برگزاری مراسم دهه‌ی فجر، میهمانان خارجی و نمایشگاههای دستاوردهای انقلاب اسلامی» است. صحنه‌هایی از جنایات صدام، پیامهای حضرت امام (ره) و دیگر شخصیتها همراه با تصاویری از رژه نیروهای مسلح و جشنواره‌ی فجر نیز در کتاب دیده می‌شود، بخش جنگ تحمیلی شامل شرح حضور گسترده‌ی مردم ایران در صحنه و حمایتهای امریکا از عراق (در قالب کمکهای مالی و تسلیحاتی) است. عناوین این بخش عبارتند از: «دسیسه‌های نابودی انقلاب اسلامی، عراق کاندیدای امپریالیسم، جمهوری اسلامی، آغاز هجوم و آینده‌ی جنگ و وظیفه ما». در بخش پایانی (جنگ به روایت تصویر) نیز تصاویری از تخریب مناطق مسکونی، حضور رزمندگان در جبهه‌ها و پشتیبانی مردم از دفاع مقدس (با اعزام کمکها و نفرات به جبهه) چاپ شده است.

[ صفحه 336]


هنر، کاریکاتور

صدام و جنگ

تهران: کانون نشر فرهنگ انقلاب اسلامی ایران، (چاپ اول): 101.1360 ص.: مصور (سیاه و سفید).
شمارگان: 100000 نسخه.
کتاب حاضر شامل مجموعه‌ای از نود طرح و کاریکاتور برگزیده‌ی است که درباره‌ی صدام و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران کشیده شده‌اند. برخی از تصاویر دارای عناوین و موضوعات خاص هستند؛ موضوعاتی از قبیل: «حمایت آمریکا، روسیه و فرانسه و از صدام؛ حمایت کشورهای حوزه خلیج‌فارس از صدام؛ فروش اورانیوم توسط چین به عراق؛ صدام، مترسک و عروسک خیمه‌شب‌بازی؛ صدام در قالب یزید و هیتلر و چنگیز؛ صدام و مردم عراق؛ صدام به شکل حیوانی درنده‌خو؛ صدام و کارتر؛ صدام و ریگان؛ صدام و عمو سام؛ مسلمان‌نمایی صدام؛ صدام و بازدید از جبهه؛ حقوق بشر و صدام؛ میراژهای فرانسه؛ صلح با صدام؛ مفسد فی‌الارض؛ صدام و منافقان؛ و...» امضاء و نام کاریکاتوریست، زیر برخی از تصاویر دیده می‌شود.

مجموعه کاریکاتور حجم مجروح

محسن نوری نجفی.- تهران: برگ، (چاپ اول): 1370.
یک جلد (بدون صفحه‌شمار)، تمام طرح (سیاه و سفید).
عنوان دیگر: حجم مجروح، مجموعه کاریکاتور.
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب «حجم مجروح»، مجموعه‌ی 77 کاریکاتور از «محسن نوری نجفی» با موضوعها و مفاهیم متعدد اجتماعی، سیاسی، اخلاقی، فرهنگی و... است. تعدادی از طرحها درباره‌ی شهادت، شهید، جنگ و عواقب و پیامدهای آن هستند. تصاویر بدون شرح یا زیرنویس ارائه شده‌اند. برخی از تصاویر در دو صفحه به چاپ رسیده‌اند و برخی نیز فاقد امضاء هستند. کتاب، فهرست تصاویر و ارجاعهای مربوطه را ندارد.

مجموعه کاریکاتورهای مسعود شجاعی طباطبایی

مسعود شجاعی طباطبایی.- تهران: برگ، (چاپ اول): 77.1371 ص.: تمام طرح (سیاه و سفید).
عنوان روی جلد: مجموعه‌ای از کاریکاتورهای مسعود شجاعی طباطبایی.
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ای از 77 کاریکاتور از «مسعود شجاعی طباطبایی» با مضامین و مفاهیم متعدد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اخلاقی و... است. کاریکاتورها فاقد شرح و زیرنویس و یا عنوان خاص هستند. کتاب فاقد فهرست تصاویر و ارجاعهای مربوطه است. تعدادی از کاریکاتورها درباره‌ی جنگ و پیامدهای آن و نیز ظلم و ستم وارد شده بر مردم و بمباران مردم بیدفاع هستند.

[ صفحه 337]


هنر، نقاشی

با آزادگان در اسارت

عباس فلاحتی.- تهران: ستاد کل رسیدگی به امور آزادگان، معاونت امور فرهنگی،[؟137].138 ص.: مصور (رنگی).
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب حاضر آثار هنرمند آزاده‌ای است که با زبان تصویر (نقاشی) لحظات کشاکش نبرد با دشمن را، از زمان آغاز تهاجم هوایی تا بازگشت آزادگان به میهن اسلامی، به ما نشان می‌دهد. در نقاشی‌های او، اوضاع پشت سنگرها، لحظه‌ی اسارت و مقاومت و ایثار رزمندگان اسلام در اردوگاههای عراق به تصویر کشیده شده است. در زیر هنر نقاشی، موضوع مربوطه و شرح مختصری درباره‌ی آن واقعه نیز ارائه شده است.

مجموعه‌ای از آثار طراحی و نقاشی ایرج اسکندری 1367 - 1352

ایرج اسکندری.- [بی‌جا]: سازنان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 96.1370ص.: مصور (بخش رنگی).
طراح روی جلد: ایرج اسکندری.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: A Collection of Designs and Painting by Iradj Eskandari, 1973-1989
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب حاضر، شامل 96 تصویر نقاشی (آبرنگ، مداد رنگی، خودکار، رنگ روغن، قلم فلزی روی مقوا، پاستیل و...) با موضوعها و مفاهیم متفاوت است. برخی از تصاویر کتاب، رنگی است. در زیر هر تصویر، اطلاعاتی (شامل عنوان، نوع نقاشی و ابعاد آن و سال ترسیم)، به دو زبان فارسی و انگلیسی ارائه شده است. کتاب، فاقد فهرست تصاویر و ارجاعهای مربوطه است. برخی از تصاویر کتاب مربوط به دفاع مقدس و درباره‌ی «لحظه‌ی اعزام، نشانه‌روی دشمن، مجروح جنگی، گفتگوی رزمندگان با یکدیگر، لحظه‌ی عزیمت برای نبرد، شهادت، پیرمرد رزمنده، آوارگان جنگ، نبرد، نماز رزمندگان، سوگواری مادر بر فرزند شهید، سنگر، جانبازان، شهر خرمشهر، پیروزی در جنگ، لحظه‌ی شهادت، پناهگاه در هنگام بمباران دشمن، مقاومت، متجاوزان و...» هستند.

[ صفحه 338]

هنر، نقاشی دیواری

نقاشی دیواری: مسجد جامع خرمشهر

ناصر پلنگی.- قم: حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی، بخش فرهنگی و هنری، (چاپ اول): 1364.[40 ص.، بدون شماره‌گذاری]: تمام طرح (برخی رنگی).
کتاب «نقاشی دیواری: مسجد جامع خرمشهر» در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول، مجموعه‌ی تعدادی از نقاشی‌های دیواری رنگی و سیاه و سفیدی است که بر دیوارهای مسجد جامع خرمشهر کشیده شده‌اند و دارای عناوین مختلفی هستند؛ از جمله «لبیک یا خمینی (رمز عملیات)؛ از تبار حسین (ع)؛ مسجد، مجاهدپرور است؛ خون شهید بر روح انسانها تأثیری جاودانه دارد؛ شهید همواره شاهد است؛ نیروی ایمان، بزرگترین سلاح است و رمز پیروزی (وحدت، مکتب، رهبری)». برخی از عناوین بخش دوم، [با نام «یا زهرا (س)»] عبارتند از: «یا زهرا (س) (رمز عملیات)؛ صبر ما برآمده از ایمان است؛ در سوگ شهیدان؛ از تبار زینب (س)؛ همسر شهید؛ زینب‌گونه‌های به خون غلتیده؛ نماز بر خاک شهید؛ یا علی بن ابی‌طالب (رمز عملیات بیت‌المقدس) و یا مهدی عج (رمز عملیات)». در بخش پایانی، طراحی‌های کلی تعدادی از نقاشی‌های دیواری آمده است.

[ صفحه 339]


هنر، فیلمنامه

آژانس شیشه‌ای: فیلمنامه

ابراهیم حاتمی‌کیا؛ تصاویر از: میترا محسنی.- تهران: کانون فرهنگی ایثارگران (چاپ سوم): 134.1377 ص. [16]: تصویر.
طراح روی جلد: علی وزیریان.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Crystal Agency
این کتاب در سال 1380 توسط انتشارات فرهنگ کاوش در 112 صفحه با فروست «مجموعه فیلمنامه؛ 10» نیز منتشر شده است.
در «آژانس شیشه‌ای»، عباس رزمنده‌ی دیروز و کشاورز امروز - به همراه همسرش برای مداوا به تهران می‌آید و با کاظم (همرزم سابق خود) و همسرش روبه‌رو می‌شود. عباس به سبب وجود ترکشی در بدن، با عمل جراحی دشوار و پرمخاطره‌ای روبه‌رو است و پزشک معالج معتقد است باید هر چه سریعتر برای معالجه به خارج از کشور برود و تا مرحله‌ی جراحی نیز نباید به هیچ وجه عصبانی شود تا از حرکت ترکش جلوگیری شود. کاظم برای کمک به عباس به همه جا رومی‌آورد، اما با ناکامی روبه‌رو می‌شود. عاقبت پس از گروگان‌گیری در یک آژانس موفق می شود عباس را سوار هواپیما کند، ولی بر فراز آسمان، عباس شهید می‌شود.

آینه و مرداب: فیلمنامه

فیروز زنوزی جلالی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 85.1375 ص.، [10] ص.: مصور، عکس.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: فیلمنامه؛ 4).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:The Mirror And the Swamp Script.
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
شمارگان: 3300 نسخه.
در این فیلمنامه، دختری به نام نساء در انتظار بازگشت نامزد خود (احمد) از جبهه است. احمد در نیروی دریایی مشغول خدمت است. ناوی که در احمد در آن خدمت می‌کند، غرق می‌شود. بسیاری غرق می‌شوند و اجسادشان از آب گرفته می‌شود، ولی اثری از احمد به دست نمی‌آید. نام او در میان اسامی اسرا نیز دیده نمی‌شود. مدتی می‌گذرد، خواستگارهایی برای ازدواج با نساء می‌آیند، ولی نساء قبول نمی‌کند. قاسم که دلباخته‌ی نساء است به جبهه می‌رود. روزی جسدی را به عنوان جسد احمد به مرداب می‌آورند. نساء به نشانه‌ی عزا لباس سیاه بر تن می‌کند، ولی هنوز در انتظار نامه‌های احمد است؛ نامه‌هایی که احمد در رؤیایش برای او فرستاده است. در پایان، احمد در حالی که سر و دستش هنوز باندپیچی شده است، با دسته گلی وارد مرداب می‌شود.

از کرخه تا راین: فیلمنامه

ابراهیم حاتمی‌کیا.- تهران: فرهنگ کاوش، (چاپ اول): 1380.
96 ص.- (... مجموعه فیلمنامه؛ 6).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: From Karkheh to Rhein
شمارگان: 3300 نسخه.

[ صفحه 340]

چاپ قبلی: کانون فرهنگی، علمی و هنری ایثارگران، 1372.
کتاب «از کرخه تا راین» فیلمنامه‌ی فیلمی به همین نام از ساخته‌های «ابراهیم حاتمی‌کیا» است. فیلمنامه، شامل سکانس‌های متعدد از ابتدا تا انتهای فیلم است. در این فیلمنامه‌ی شخصیت اصلی فیلم، یک جانباز شیمیایی به نام سعید است که همراه عده‌ی دیگری از جانبازان، برای معالجه به آلمان اعزام شده‌اند. سعید پس از معالجات، بینایی خود را بازمی‌یابد ولی مشخص می‌شود که در اثر همان مواد شیمیایی، به سرطان خون مبتلا شده است. در پایان فیلم، سعید به دلیل سرطان خون به شهادت می‌رسد. فیلم، تأثیر شخصیت سعید را بر اطرافیان خود به تصویر می‌کشد.

با من سخن بگو «دو کوهه»: گفتار متن برنامه روایت فتح

مرتضی آوینی.- تهران: روایت فتح، (چاپ اول): 1380. 22[2] ص.: عکس، نمونه.
شمارگان: 5500 نسخه.
کتاب، حاوی قطعات ادبی است که در برنامه‌ی روایت فتح درباره‌ی جبهه پخش شده است. خطاب اصلی این متن‌ها و نوشتار، منطقه و پادگان «دوکوهه» و متن کتاب، واگویه‌های شهید آوینی با «دوکوهه» است. در کتاب ضمن ارائه تصاویری از پادگان دوکوهه و حضور رزمندگان در آنجا، به وصف دوران جنگ و زمانی می‌پردازد که در این مکان رزمندگان و فرماندهانی چون حاج‌همت، دستواره، حاج‌عباس کریمی، اسکندری، چراغی،... با نجواهای عاشقانه شبانه خود ایام را می‌گذراندند و از زمانی که از این مکان رزمندگان به سوی مناطق عملیاتی حرکت می‌کردند یاد می‌کند. شهید آوینی در این گفتگو از یاران گذشته «دوکوهه» می‌گوید که با چه اخلاصی قدم در راه حق گذاشته و به دیدار محبوب رسیدند. همچنین، با نجواهای عارفانه خود، یاد ایام خوش گذشته را که پادگان دوکوهه مهماندار جمع شهدا و عاشقان خدا بود ذکر می‌کند و در ضمن آن پادگان دوکوهه را مغموم می‌پندارد که اینک همچون مکانی مخروبه رها شده است.

برج مینو: فیلمنامه

ابراهیم حاتمی‌کیا تهران: کانون فرهنگی، علمی و هنری ایثارگران، 1375.
67 ص.: [12] ص.: تصویر: عکس.
طراح روی جلد: علی وزیریان.
تصاویر این کتاب از «میترا محاسنی» می‌باشد.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Minoos Tower Swript.
فیلمنامه‌ی «برج مینو»، داستان از خودگذشتگی رزمندگانی است که در برابر چشم دشمن و روبه‌روی دکل دیده‌بانی آنها دکلی بلندتر برای دیده‌بانی برپا می‌کنند؛ دکل ققنوس! و پیمان می‌بندند که هریک از آنها زنده‌اند، اقدام به جمع کردن دکل بکند و در غیر این صورت خانواده یا بازماندگان آنها این مهم را انجام دهند. موسی تنها بازمانده‌ی این گروه است. و با مینو، خواهر منصور، (فرمانده‌ی گروه) پیوند زناشویی بسته و درست روز ازدواجشان، یک پیک این پیمان را به او یادآور می‌شود. موسی یادآوری را نادیده می‌گیرد و با مینو عازم مسافرت به اصفهان می‌شود ولی دست تقدیر قویتر است و در نهایت، آن دو سر از جزیره مینو درمی‌آورند و در نخلستان جزیره، «ققنوس» را می‌بینند و... حوادثی روی می‌دهد که در نهایت آنها تصمیم می‌گیرند دکل را باز کرده برچینند تا خطر فروافتادن آن از بین برود و آرامش برقرار شود.

[ صفحه 341]


بوی پیراهن یوسف: فیلمنامه

ابراهیم حاتمی‌کیا.- تهران: کانون فرهگی، علمی و هنری ایثارگران، 1374.
103 ص.
عنوان به انگلیسی: (The Sweet Scent of Joseph,s Cloack (Script
ویرایش دوم این اثر توسط همین ناشر در سال 1377 در 103 صفحه و 15 صفحه تصویر منتشر شده است.
بوی پیراهن یوسف فیلمنامه‌ای جهت به تصویر کشیدن انتظار خانواده‌های اسیران برای آزادی و بازگشت آنها به ایران است. خواهری به امید دیدن برادر اسیرش که گمان می‌کند آزاد خواهد شد، به ایران برمی‌گردد و زندگی‌اش با زندگی پیرمردی پیوند می‌خورد که راننده‌ی تاکسی است و او را از فرودگاه به منزل می‌رساند و خود نیز پسر اسیری دارد. جستجوی آنها برای پیداکردن ردپایی از یوسف، (پسر راننده) و خسرو (برادر دختر)، آنها را درگیر مسائل و رویدادهایی می‌کند. «امیدوار شدن و سپس مأیوس شدن آنها از دیدار اسیران و برخوردی که با دو جانباز دارند و درک مسائل و مشکلات آنها» طی داستان نشان داده می‌شود. انتظار آنها برای دیدار عزیزانشان لحظه به لحظه بیشتر می‌شود و حوادث نیز به برافروخته شدن این اشتیاق کمک می‌کنند. در این بین، پرس‌وجوی‌های آنان از آزادگانی که به تازگی وارد میهن شده‌اند، باعث آشنایی خواننده با شخصیت دکتر - خسرو - می‌شود. در انتها، به صورت کاملا اتفاقی، در مرز و هنگام ورود آزادگان به کشور، دیداری بین خواهر، راننده و پسرش (که یک دستش را نیز از دست داده است (رخ می‌دهد. او دکتر را از روی عکسش می‌شناسد و نوید آمدن او را می‌دهد.

تشنه: فیلمنامه

رحیم مخدومی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1372.
112 ص.: (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ 2).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Thirsty,Script
این فیلمنامه به حزب وحدت اسلامی افغانستان تقدیم شده است.
داستان فیلم در جبهه‌های جنوب و افغانستان اتفاق می‌افتد و فعالیتهای رزمنده‌ای به نام عبدالرحیم را نشان می‌دهد. او قبلا کارگر ساده‌ای در یک گاوداری بوده و بعدها در افغانستان خدمت کرده است. عبدالرحیم در جبهه تیرانداز آرپی‌جی بود و از رزمندگان شجاع به شمار می‌آمد. در حین حمله، پای عبدالرحیم قطع می‌شود و یکی از رزمندگان، آن را پانسمان می‌کند. عراق بمب شیمیایی می‌اندازد. یکی از رزمندگان ماسک ندارد. عبدالرحیم ماسک خودش را با اصرار به او می‌دهد. اکنون او در اثر حمله‌ی شیمیایی مجروح شده است. او را با آمبولانس به عقب می‌برند. در همان حال، گذشته‌ی عبدالرحیم را در کنار فرمانده، در افغانستان، نشان می‌دهد. در صحنه‌ی بعد، عبدالرحیم در بیمارستان است و دستگاه تنفس مصنوعی به صورت دارد. مادر به ملاقات او می‌آید. عبدالرحیم دست مادر را می‌بوسد. حال عبدالرحیم وخیم است. او در بیمارستان شهید می‌شود و همانجا تشییع می‌شود. اکثر تشییع‌کنندگان افغانی هستند.

تندیس آهنین: سه فیلمنامه

فریدون خسروی.- اصفهان: لشکر 14 امام حسین (ع)، (چاپ اول): 184.1376 ص.- (کنگره بزرگداشت سرداران و بیست و سه هزار شهید استان اصفهان، مجموعه، آثار؛ 56).
مندرجات: تندیس آهنین؛ فرمان یازدهم؛ حرف ربط.
کتاب، شامل سه فیلمنامه است. هر فیلمنامه، شامل سکانس‌ها همراه متن و دیالوگ مربوطه است. در «تندیس آهنین»، موضوع پایان‌نامه‌ی دانشجوی رشته‌ی عکاسی، زندگی رزمنده‌ای است. خواهر وی نیز، که دانشجوی پیکرتراشی است، تندیس علی، همرزم حسین خرازی را می‌سازد. علی بارها زخمی می‌شود و در حالی که زن و

[ صفحه 342]

فرزندانش در اتاق محقری زندگی می‌کنند، او دائما در جبهه است و سرانجام نیز به شهادت می‌رسد. در پایان، تندیس علی همراه عکسهای گرفته شده، برای دفاع از پایان‌نامه، در سالن آمفی‌تئاتر دانشکده ارائه می‌شود. در «فرمان یازدهم» ناصر ورزشکاری است که به دلیل همراهی محموله‌ای برای جبهه‌ی کردستان، در مسابقه‌ی نهایی حاضر نمی‌شود و منصور راننده کامیونی است که برای یازدهمین بار محموله‌ای را به جبهه می‌برد. در بین راه، ضد انقلاب برای متوقف کردن کامیون، منصور را هدف قرار می‌دهند، ولی ناصر جلوی راننده قرار می‌گیرد و... محموله به مقصد می‌رسد. در «حرف ربط»، فردی به نام «حرف ربط» در جبهه وظیفه‌ی نامه‌رسانی را بر عهده دارد. در این راستا، هنگام انجام وظیفه، زبان گویا، محتوای هر نامه را می‌خواند.

روبان قرمز: فیلمنامه

ابراهیم حاتمی‌کیا.- تهران: فرهنگ کاوش، (چاپ اول): 72.1380 ص.- (مجموعه فیلمنامه؛ 11).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Red Ribbon
طراح روی جلد: حمید کریلی.
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب، متن فیلمنامه «روبان قرمز» است. داستان در یک منطقه‌ی مسکونی، در جنوب کشور اتفاق می‌افتد و قاسم، محبوبه و جمعه، شخصیتهای اصلی فیلمنامه هستند. قاسم، تخریبچی و مأمور پاکسازی میدان مین باقی‌مانده از دشمن است. «محبوبه»، دختری از ساکنان آن آبادی و «جمعه»، مهاجری افغانی است. محبوبه یک تانک غنیمتی دشمن را می‌یابد و با توافق با جمعه، قاسم را وامی‌دارند تا بیخبر از قصد آنها، میدان مین را، به اندازه‌ی عبور تانک، پاکسازی کند، تا شاید با تحویل آن به دشمن پولی به دست آورند. ولی قاسم به محبوبه دل می‌بندد و این امر باعث تغییر قصد محبوبه در لحظات پایانی می‌گردد. «جمعه» تانک را از میدان مین عبور می‌دهد، ولی انفجار یک مین تانک را از کار می‌اندازد و جمعه ناکام می‌ماند. در پایان، قاسم و محبوبه به جمعه که در حال ترک منطقه است، می‌نگرند و به هم لبخند می‌زنند.

سرزمین خورشید: فیلمنامه

سعید حاج‌میری؛ ویراستار: حسین فرخی.- تهران: سازمان سینمایی سبحان، 123.1368 ص.: مصور.
مکان داستان سرزمین خورشید، ارتفاعات برف‌گیر غرب کشور و پایگاهی در خطوط مقدم جبهه، (قله «کمر سیاه») است. رزمندگان ایرانی با کمبود مهمات مواجه شده‌اند. پس از رسیدن به مهمات، به دلیل حملات زیاد دشمن، تصمیم گرفته می‌شود به قله کمر سیاه حمله کرده، و آن را فتح کنند. رزمندگان به پنج دسته تقسیم می‌شوند و قرار می‌شود هر دسته پس از رسیدن به بالای قله علامت دهند. گروه خطشکن جلو می‌رود و دسته‌ها به طرف بالا حرکت می‌کنند. حسین و بیسیم‌چی - که در یک گروه هستند - جلو می‌روند. گروه دو جلو می‌رود و علی زخمی می‌شود. صدای سوت خمپاره‌ای می‌آید. ترکش خمپاره غلامرضا را از ناحیه‌ی کمر مجروح می‌کند. حسین و حمید نیز در راه رسیدن به قله به شهادت می‌رسند. شلیک همزمان پنج منور سبز رنگ بر فراز قله حکایت از فتح آن دارد، و... جای شهیدان خالی است.

[ صفحه 343]


سرزمین خورشید: فیلمنامه همراه یک گفتگو

احمدرضا درویش.- تهران: کانون فرهنگی، علمی و هنری ایثارگران، (چاپ اول): 262.1376 ص.: مصور، عکس.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Land of Sun
شمارگان: 2000 نسخه.
مندرجات: مقدمه؛ فیلمنامه؛ آلبوم تصاویر؛ گفت‌وگو.
این کتاب، فیلمنامه فیلم «سرزمین خورشید» است. هانیه یک پرستار است که در یک زایشگاه کار می‌کند. با حمله‌ی عراق به خرمشهر، وی همراه با عده‌ای از کودکان نوزاد تصمیم به فرار از شهر می‌گیرد. در راه با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود. تا این که همراه با چند تن دیگر سوار یک قایق شده و در درون نیزارها حرکت می‌کند. از بین تمام افراد ساکن در قایق نه تنها هانیه و آقای کسرا و یک نوزاد زنده باقی می‌ماند. آخر فیلم هم با آزادسازی خرمشهر به پایان می‌رسد. بخش بعدی یک گفتگو است که حالت مصاحبه دارد و طی، آن سخنانی از کارگردان فیلم نقل می‌شود.

شلیک در آشیانه کرکس

محمد نوری‌زاد.- تهران: برگ، (چاپ اول): 155.1368 ص.: مصور، عکس بالای عنوان: فیلمنامه.
طراح روی جلد: حبیب صادقی.
شمارگان: 6000 نسخه.
این کتاب، فیلمنامه‌ی فیلم «شلیک در آشیانه‌ی کرکس» و شامل دیالوگها و صحنه‌های متعدد خارجی و داخلی مربوط به مناطق عملیاتی است. داستان فیلم مربوط به عملیات برون‌مرزی «فتح یک» در عمق دویست کیلومتری خاک عراق است که منجر به آزادسازی شهر کرکوک شد. طی داستان، چند گروه از نیروهای ایرانی همراه با پیشمرگان کرد عراق و دو برادر فیلمبردار با سختیها و مشقتهای فراوان، با پایگاههای نظامی متعدد موجود در مسیر، (از جمله، قرارگاه منافقین در عراق) درگیر شده، آنها را به تصرف خویش درمی‌آورند. طی درگیری، یک فیلمبردار شهید می‌شود و برادر دیگر که فردی ترسو بوده، در جریان این وقایع شجاعت یافته، به ادامه‌ی فیلمبرداری و کمک به رزمندگان مشغول می‌شود. در پایان، شهر کرکوک از وجود بعثیون و منافقان پاکسازی شده، با جشن و شادی ازدواج اهالی محل، زندگی، رنگ تازه‌ای به خود می‌گیرد.

صداهای کوچه‌های نرگس‌ها: (پنج فیلمنامه داستانی)

نویسنده اسماعیل همتی.- تهران: چوگان، (چاپ اول): 152.1378 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب در سال 1377 توسط انتشارات فتح و در سال 1378 توسط انتشارات محیا نیز چاپ شده است.
مندرجات: خرمن‌ها نباید بسوزند؛ برادر ارجمند؛ دوربین امانتی؛ صداها؛ بر چشم بد لعنت.
کتاب «صداهای کوچه‌های نرگسها» شامل پنج فیلمنامه است که یکی از آنها با دفاع مقدس ارتباط دارد. فیلمنامه «برادر ارجمند»، داستان زندگی پسری به نامه عباس و برادر وی (عبدالله) از سربازان جبهه‌های جنگ، است. عباس دانش‌آموز دبیرستانی است که در یکی از شهرستانهای استان سمنان تحصیل می‌کند و شدیدا نیازمند پول است. او برای برادر خود در جبهه نامه می‌نویسد تا از او تقاضای پول نماید. ولی در جریان ارسال نامه حوادثی رخ می‌دهد که وی با اداره‌ی پست درگیر می‌شود. قصه عباس، یک ماجرای انسانی است که با وجود داشتن

[ صفحه 344]

برادری در جبهه شدیدا از مسائل مالی رنج می‌برد. در پایان، برادر وی برای دیدنش به دبیرستان می‌آید.

طوق سرخ، تربت، صراط: فیلمنامه‌های کوتاه

ابراهیم حاتمی‌کیا.- تهران: فرهنگ کاوش، (چاپ اول): 48.1380 ص.- (مجموعه فیلمنامه / ابرهیم حاتمی‌کیا؛ 1).
طراح روی جلد: حمید کریلی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Short films
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب حاضر، شامل سه فیلمنامه با محتوای جبهه و جنگ است. «طوق سرخ»، جبهه رفتن نوجوانان و مسأله‌ی جلب رضایت والدین در سالهای جنگ را بازگو می‌کند. در این فیلمنامه، پرنده‌ای زخمی که به زحمت خودش را از منطقه‌ی جنگی به پشت جبهه رسانده، به کمک نوجوانی که قصد رفتن به جبهه را دارد، می‌شتابد و باعث رفتن او به جبهه می‌شود. «تربت» ماجرای رزمنده‌ای است که با خاک جبهه، برای مادرش مهر می‌سازد و به همراه نامه‌ای که برای وی می‌فرستد، اوضاع جبهه را بازگو می‌کند. «صراط» ماجرای رزمنده‌ی مجروحی است که بر روی تخت بیمارستان خاطرات گذشته و برخورد با مادر با واقعیت پاهای قطع شده‌اش را مرور می‌کند.

فرمان موج، دو فیلمنامه در یک مجموعه

ابراهیم حاتمی‌کیا.- تهران: امیرکبیر، (چاپ اول): 100.1367 ص.
عنوان روی جلد: فیلمنامه فرمان موج
شمارگان: 1100 نسخه.
مندرجات: فرمان موج؛ دیده‌بان.
در «فرمان موج» حاج‌قاسم و عده‌ای از رزمندگان در یکی از جبهه‌های جنوب به شدت تحت فشار بوده‌اند و اکنون منتظر رسیدن قوای تازه نفس می‌باشند، حاج‌قاسم برای جلوگیری از حمله مجدد عراقی‌ها و پس از رسیدن فقط یک گردان کمکی، با طرح یک نقشه‌ی حساب شده و دقیق، در دل شب و با توکل به خدا و هدایت امواج، در انجام پاتک پیشدستی کرده، پل ارتباطی عراقی‌ها را تخریب می‌کند. و سپس در کمال آرامش در قایق به ادای فریضه‌ی نماز می‌پردازد. در داستان «دیده‌بان»، «عارفی»، جوانی است که با حمل چند موشک آرپی‌جی به زحمت خود را به خط مقدم جبهه می‌رساند. خط زیر آتش شدید دشمن قرار دارد و همرزمان نیز با کمبود مهمات روبه‌رو هستند. عارفی با دوستش عباس به گوشه‌ای از خاکریز، به نزدیکترین محل خط عراقی‌ها، می‌رود. دشمن آن دو را می‌بیند و محاصره می‌کند. او تلاش می‌کند گرای صحیح محل عراقی‌ها را برای شلیک به فرمانده بدهد و سرانجام با شهادت عباس، عارفی با دادن گرای دقیق محل خود (که به تصرف عراقی‌ها درآمده است)، باعث کشته شدن تعداد زیادی از افراد دشمن می‌شود و خود نیز شهید می‌شود.

فیلمنامه بی نام و نشان

حمید بهمنی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 48.1371 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ فیلمنامه؛5).
عنوان روی جلد: بی‌نام و نشان.
عنوان پشت جلد به انگلیسی. [Ananymous [screen play

[ صفحه 345]

این فیلمنامه بر اساس داستان «زیباترین شعر» است از کتاب مجموعه داستان مقتل (از محمد بکایی) نوشته شده است.
فیلمنامه «بی‌نام و نشان» شامل دو اپیزود است. در عقبه‌ی خط، حاج‌اکبر، سید مجتبی و علی‌اصغر با هم هستند. تلفن صحرایی زنگ می‌زند و حاج‌عسگر، فرمانده، از سید می‌خواهد همراه یک گروه مأموریتی را در خط اول انجام دهند. سید همراه علی‌اصغر و سعید می‌رود، ولی عراقی‌ها متوجه می‌شوند و سید بر اثر اصابت ترکش خمپاره شهید می‌شود و علی نیز با تیر قناسه به شهادت می‌رسد. عده‌ای شهدا را به عقب می‌برند. رزمنده‌ای قناسه‌چی عراقی را هدف قرار می‌دهد. پیشانی‌بندی که متعلق به ایرانی‌ها و در درست سرباز عراقی بود، به آب می‌افتد و آب رنگ خون می‌گیرد و سیاهی به سپیدی تبدیل می‌شود. اپیزود دوم: پیدا شدن یک پای مصنوعی له شده سؤالی ایجاد می‌کند. ولی با اطلاع از گم شدن حاج‌اکبر جواب تا حدودی داه می‌شود. ابراهیم، فرمانده‌ی گروه، اصغر پسر حاج‌اکبر را مأمور یافتن پدرش می‌کند. اما در این مأموریت اصغر به همراه دوستانش شهید می‌شوند. حاج‌اکبر نیز پس از چند روزی مخفی شدن در نفربر و به هلاکت رساندن بسیاری، به دست یک سرباز عراقی کشته می‌شود و سرباز عراقی هم قبل از پیاده شدن از نفربر، به هلاکت می‌رسد.

فیلمنامه تندرهای ابابیل

داود امیریان.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1374.
72 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ فیلمنامه؛ 4).
عنوان روی جلد: تندرهای ابابیل
عنوان پشت جلد به انگلیسی:The Thunders of the Swallows
در کتاب حاضر متن و گفتگوهای فیلم «تندروهای ابابیل»، به ترتیب سکانسهای فیلم، ارائه شده است. هر سکانس نیز شامل نام منطقه و زمان (صبح، ظهر، شب)، همراه با متن و دیالوگهای مربوطه است. موضوع فیلم، ماجرای یک دیده‌بان به نام جعفر است. او با همسر دوست دیده‌بان شهیدش، که فرزندی از او دارد، ازدواج می‌کند. ناصر، برادر همسرش، فیلمبردار است. جعفر در جبهه مجروح می‌شود و پس از مدتی، همراه ناصر برای انجام مأموریتی به جبهه می‌رود. آنها برای گرا دادن به توپخانه جهت انهدام سکوهای پرتاب موشک «اسکادبی» به اتفاق مهدی و هادی، دو رزمنده‌ی دیگر، حرکت می‌کنند. هادی و مهدی، در درگیری با منافقین، به شهادت می‌رسند و در پایان، هنگام انهدام سکوی پرتاب موشک، ناصر و جعفر نیز در حالی که نارنجک در دست دارند، به نیروهای بعثی و منافقین یورش می‌برند که همزمان با انفجار سکوی پرتاب، شماری از نیروهای دشمن را هلاک کرد، خود نیز شهید می‌شوند.

فیلمنامه سفر بی بازگشت

نوشته عباس رافعی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 79.1372 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Screenplay: A Jounrney with no Return
شمارگان: 3300 نسخه.
این فیلمنامه، درباره‌ی حمله‌ی منافقین به شهر کرمانشاه - پس از پذیرش قطعنامه‌ی 598 - و عملیات «مرصاد» (جهت دفع حمله‌ی آنها) است. «علی» سروان خلبان هوانیروز است. با شروع آماده باش، با هلی‌کوپتر به جنگ منافقینی می‌رود که در حال فرار به «کرند» و «اسلام‌آباد» هستند. هلی‌کوپتر علی سقوط می‌کند و او و همراهش، «سید»، اسیر منافقین می‌شوند. یکی از منافقین - به نام «فریده»، که دختر عموی علی و قبلا نامزد او بوده است - تصمیم به نجات آنها می‌گیرد. آنها پس از پوشیدن لباس کردی، همراه با فریده به راه می‌افتند. او در راه، نحوه‌ی

[ صفحه 346]

فریب خوردن و پیوستن خود را به جمع منافقین (از هنگامی که برای ادامه‌ی تحصیل به خارج رفته بود) تعریف می‌کند. در بین راه به منافقین دیگری که قصد حمله به آن‌ها را دارند برخورد می‌کنند. فریده به سوی آنها تیراندازی می‌کند و علی و دوستش را نجات می‌دهد، ولی خودش کشته می‌شود. علی و دوستش پس از ماجراهایی، نجات پیدا می‌کنند.

فیلمنامه سینمایی: زمین آبی

مهدی عبداللهی.- تهران: مؤسسه فرهنگی و هنری ضریح، (چاپ اول): 60.1376 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
ماجرای فیلمنامه درباره‌ی مادر رزمنده‌ای است که روزی خود و فرزندانش (دو دختر و یک پسر) را از راه قالیبافی تأمین می‌کند. وی برای تدارک عروسی پسرش که در جبهه است، قالی بافته شده را به فرد کلاهبرداری می‌فروشد که با دست چک گمشده‌ای اقدام به خرید می‌کند. او پس از این که چک برگشت می‌خورد، به دنبال یافتن فرد کلاهبردار به کرمان و تهران سفر می‌کند و با کمک پسرش و دوست صمیمی وی، که شخصی جانباز است، در تهران به جستجو می‌پردازد. آنها سرانجام، فرد کلاهبردار را می‌یابند و به نیروهای انتظامی تحویل می‌دهند.

فیلمنامه شیدا

نوشته رضا مقصودی؛ به روایت کمال تبریزی؛ عکس: حافظ احمدی.- تهران: توفیق‌آفرین، (چاپ دوم): 208.1380 ص.: مصور، عکس (رنگی).
طرح روی جلد: بهزاد خورشیدی.
شمارگان: 3000 نسخه.
«شیدا» فیلمی است به کارگردانی «کمال تبریزی» و بازیگری «لیلا حاتمی»، پارسا پیروزفر، بهزاد فراهانی، نادیا دلدار گلچین، محمدرضا شریفی‌نیا، کمند امیرسلیمانی، و...». فیلمنامه درباره‌ی جوانی به نام فرهاد، از خانواده‌ای ثروتمند است. در دوره‌ی سربازی، پدر، با کمک افرادی، او را پشت جبهه می‌فرستد، ولی او به عنوان پیک، به خط مقدم جبهه رفته، او مجروح شده، بدون اطلاع والدین در بیمارستان بستری می‌شود. در بیمارستان، پرستاری به نام «شیدا»، از او مراقبت کرده، برایش قرآن می‌خواند. پس از بازگشت، خانواده، او را با دختر ثروتمندی نامزد می‌کنند. ولی به علت جراحت و عفونت آن، دختر نامزدی را پس می‌گیرد. فرهاد به بیمارستان می‌رود و شیدا او را بازمی‌یابد. در پایان، فرهاد به شهادت می‌رسد و عشق آن دو آسمانی می‌شود.

فیلمنامه طلیعه سبز

محمد نوری‌زاد.- تهران: برگ، (چاپ اول): 1367.[88] ص.
طراح روی جلد: حمید شریفی.
شمارگان: 6000 نسخه.
کتاب حاضر متن فیلمنامه‌ی «طلیعه‌ی سبز» است. حسین پسر چهارده ساله‌ای است که در «دوران انقلاب، دوران فعالیت فدائیان اسلام (نواب صفوی و یارانش)، دوران مدرس، دوران غیبت امام زمان (عج)، دوران حادثه‌ی کربلا و اسیری فرزندان و خاندان امام حسین (ع) و زمان حادثه روبرو شدن راهب دیر با سر بریده‌ی امام حسین (ع) (که در هنگام سفر کاروان کربلا به سوی شام اتفاق می‌افتد)» حضور می‌یابد و در پایان فیلمنامه نیز در هیأت رزمنده‌ی بسیجی ظاهر می‌شود که با همرزمانش ادامه‌دهنده‌ی راه امام حسین (ع) و مبارزه با ظلم و جور هستند.

[ صفحه 347]


فیلمنامه عبور

نویسنده: کمال تبریزی؛ ویرایش حسین فرخی.- [تهران]: سازمان سینمایی سبحان، (چاپ اول): 116.1368 ص.
این فیلمنامه به دانشجو «حسین بسطامی» و دیگر همرزمان حماسه‌آفرینش تقدیم شده است. محسن در دفتر کار خود مشغول مکالمه‌ای تلفنی است. او خشمگین است و فقط صدای توپ و گلوله را می‌شنود. دوربین، جبهه‌ی خرمشهر را نشان می‌دهد که محسن در آنجاست و می‌خواهد برگردد. محسن نزد مدیر کل می‌رود و تقاضای تغییر محل کار خود را می‌کند. او چند روز بعد به جبهه‌ی خرمشهر می‌رود. چند روز بعد، محسن همراه مرتضی و حسین به خط مقدم می‌روند و درگیری‌هایی صورت می‌گیرد. روزها سپری می‌شوند. محسن برای دیدن همسر و فرزندانش می‌آید و باز به جبهه برمی‌گردد. او همراه حسین به خط می‌رود، ولی حسین شهید می‌شود و محسن به محل کار خود برمی‌گردد. او وصیتنامه حسین را می‌خواند و آن را در جیب می‌گذارد و به طرف میز بزرگی می‌رود که عده‌ای در اطراف آن مشغول گفتگو هستند. او با لبخندی مطمئن و دلی امیدوار به حرفهای آنها گوش می‌دهد.

فیلمنامه مجموعه اپیزود: از جنوب تا شمال

نوشته اکبر یوسفی نجف‌آبادی.- اصفهان: کانون پژوهش،[؟1373].61 ص.
این فیلمنامه نوشته‌ی آزاده‌ی جانباز، اکبر یوسفی نجف‌آبادی است و برنده‌ی دیپلم افتخار و جایزه‌ی بهترین فیلمنامه از یازدهمین جشنواره سراسری فیلم وحدت شده است.
مندرجات: اپیزود اول: جنوب و جنوب [ص. 7 - 42] / اپیزود دوم: شمال و شمال ص. [ص. 43 - 61].
در اپیزود اول، ناصر و حمید و فرمانده‌شان، هنگام بازگشت از عملیات شناسایی، با عراقی‌ها درگیر می‌شوند. فرمانده شهید می‌شود و ناصر و حمید، اسیر. هنگام انتقال، آنها (که مجروح هم شده‌اند) به وسیله یاسر و دوستان، از نیروهای شیعه‌ی جنوب عراق، آزاد می‌شوند. با بازگشت ناصر و حمید، عملیات به ثمر می‌نشیند. در آن سو، بعثی‌ها یاسر و دوستان او را شناسایی و اسیر، و بشدت شکنجه کرده، یاسر را مجروح و زخمی در روستایی در شمال رها می‌کنند. یاسر در آغوش شفیق (از کردهای شمال) شهید می‌شود.
در اپیزود دوم، دختر کوچک شفیق به دست بعثی‌ها کشته می‌شود. شفیق با بعثی‌ها درگیر شده، تعدادی را می‌کشد و خود اسیر می‌شود. شفیق را به اردوگاه مفقودان ایرانی می‌برند. او با «مهدی» (رزمنده‌ی ایرانی) آشنا می‌شود. زمانی که بعثی‌ها آنها را برای اعدام می‌برند، به وسیله‌ی کردها آزاد می‌شوند. مهدی به ایران بازمی‌گردد و اسامی مفقودان را همراه خود می‌آورد.

گنجینه آسمانی

مرتضی آوینی.- [بی‌جا]: کانون فرهنگی - هنری ایثارگران با همکاری موسسه فرهنگی روایت فتح، 280.1375 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
پخش فیلمهای مستند تلویزیونی روایت فتح از فروردین ماه سال 1365 آغاز شد و تا پایان جنگ در سال 1367 ادامه یافت. شهید سید مرتضی آوینی، علاوه بر حضور در جبهه و نظارت بر تولید و تدوین، نگارش متن فیلمها را نیز بر عهده داشت. مجموعه‌ی حاضر، متن تمامی گفتارهای روایت فتح را به انضمام متن دو فیلم مستند دیگر، تحت عنوان «با من سخن بگو دوکوهه» (که بعد از پایان جنگ ساخته شدند) دربرمی‌گیرد. به طور کلی این مجموعه شامل متن فیلمهایی از عملیاتهای والفجر هشت، کربلای یک، والفجر نه، کربلای پنج، والفجر ده، بیت‌المقدس چهار و... است. این گفتارها - به تعبیر شهید آوینی - از یک سو دارای جنبه توصیفی است، و از طرف دیگر، سعی می‌کند با ذکر ماهیت تاریخی اتفاقات و ارزش آنها در جهت اقامه‌ی قسط و عدل در سراسر جهان، عمق تاریخی صحنه‌ها را ارائه کند و مخاطب خویش را همواره ناظر بر این اعماق نگاه دارد.

[ صفحه 348]


مهاجر

ابراهیم حاتمی‌کیا.- تهران: فرهنگ کاوش، (چاپ اول): 72.1380 ص.- (مجموعه فیلمنامه؛ 4).
شمارگان: 3300 نسخه.
طرح روی جلد: حمید کربلی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Immigrant
این فیلمنامه درباره‌ی عملیات عکسبرداری از مواضع دشمن در جزایر مجنون با استفاده از پرنده‌ی شناسایی است. در پی گزارش مبنی بر جابه‌جایی لشکر هفده عراق به منطقه‌ی جزیره‌ی مجنون، به خاطر برد محدود کنترل از راه دور پرنده‌ی شناسایی (مهاجر) تعدادی از رزمندگان مجبور می‌شوند به عمق خطوط دشمن در نیزارها نفوذ کنند تا بتوانند با هدایت مهاجر، شناسایی بهتری انجام دهند. در این بین، مهاجر به دلیل شلیک نیروهای دشمن دچار نقص فنی می‌شود، هنگام سقوط بین هدایت‌کننده مهاجر با نیروهای عراقی درگیری رخ می‌دهد. پس از شناسایی مواضع گروه شناسایی، عراقی‌ها به دنبال یافتن پرنده‌ی شناسایی با افراد گروه شناسایی مواجه شده و آنان را به شهادت می‌رسانند. در پایان، مهاجر با پلاکهای افراد شناسایی و دوربین فیلمبرداری حاوی تصاویری از مواضع جدید دشمن، در آسمان به سوی نیروهای خودی پیش می‌آید.

نشان پنجم

مجتبی اقدامی.- تهران: امیرکبیر، (چاپ اول): 64.1367 ص.
عنوان روی جلد: نشان پنجم، فیلمنامه.
در داستان این فیلمنامه، طالب - یک روزنامه‌نگار - از طرف دفتر روزنامه، در پایان مأموریت یک روزنامه‌نگار - دیگر، به جبهه فرستاده می‌شود. او با سایر رزمندگان به اهواز رفته و از آنجا به قرارگاه می‌رود. پس از چند ساعت با چند نفر دیگر به خط مقدم می‌روند و در نزدیکی خاکریز از اتومبیل پیاده می‌شوند. یکی از افراد، به محض پیاده شدن، به طرف لودری می‌رود و آن را روشن کرده، شروع به زدن خاکریز می‌کند. از هر طرف گلوله می‌آید، طالب ترسیده است. ناگهان تیری به مهدی برخورد می‌کند و شهید می‌شود. هادی، یکی دیگر از افراد، لودر را به کار می‌اندازد. طالب از هادی می‌خواهد که بازگردند. گلوله خمپاره‌ای می‌آید و هادی نیز شهید می‌شود و طالب، هادی و مهدی را به درون اتومبیل می‌گذرد و به قرارگاه می‌برد و خود می‌ماند تا با دشمن بجنگد.

هنوز زنده‌ایم

غلامحسین کاویانی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، 1371.
96 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: فیلمنامه؛ 1).
عنوان روی جلد: فیلمنامه هنوز زنده‌ایم.
شمارگان: 3300 نسخه.
دو فیلمنامه از این مجموعه قبلا بصورت داستان در کتاب «کی می‌رسد باران، چاپ شده‌اند و دو فیلمنامه دیگر بر مبنای خاطرات رزمندگان نوشته شده‌اند.
مندرجات: تا غروب ماه؛ هنوز زنده‌ایم؛ تک درخت بید؛ کی می‌رسد باران.
در فیلمنامه‌ی «تا غروب ماه» یک رزمنده‌ی تخریبچی و یک رزمنده‌ی شناسایی، همراه با دو رزمنده‌ی دیگر جهت عملیات شناسایی اعزام می‌شوند. در بین راه با میدان مین برخورد می‌کنند؛ یکی از آنها شهید شده، دیگری پایش قطع می‌شود؛ دو رزمنده‌ی دیگر گروه به آنها می‌رسند و اطلاعات را از آنها گرفته، می‌روند و رزمنده‌ی مجروح (ولی مقاوم) اسیر می‌شود. داستان «هنوز ندیده‌ایم» در یکی از اردوگاههای اسرا رخ می‌دهد و درباره‌ی تلاش گروهی از اسرا برای روحیه دادن به اسرای دیگر و رنج و مشقتی است که متحمل می‌شوند. «تک درخت بید» داستان «عبدا...»، (معلم عراقی) است که در دوران تحصیل خود، فعالیتهای سیاسی داشته به اجبار به جبهه اعزام شده است. وی در

[ صفحه 349]

یک فرصت مناسب همراه دوستش خود را تسلیم نیروهای ایرانی می‌کند. «کی می‌رسد باران»، داستان امین است که مجروح و در اسارت عراقی‌هاست. او ضمن تحمل شکنجه‌های بسیار، خاطرات خود را با همسرش - فاطمه - به یاد می‌آورد. در نهایت، نویسنده، او را با همسرش در منزل و زیر بمباران وصف می‌کند.

هور در آتش: فیلمنامه

نویسنده عزیزالله حمیدنژاد.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 124.1371 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: فیلمنامه؛ 2).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: (Marshlands In Fire (Film Script
شمارگان: 3300 نسخه.
مدتی است که یک پیرمرد - به نام «باباعقیل» - خبری از پسر رزمنده‌اش «رحمت» ندارد. او پس از بافتن یک شال برای پسرش و جورابی برای دوست او (مهدی)، به قرارگاه می‌آید تا پسر را بیابد. ولی رحمت و چند رزمنده‌ی دیگر در سنگر کمین هستند. جنازه‌ی مهدی را می‌آورند و ترس بر دل بابا عقیل سایه می‌افکند. باباعقیل راهی خط می‌شود و پس از گذشتن از اسکله، خود را به خط مقدم می‌رساند. او از همه سراغ رحمت را می‌گیرد، ولی هر جا می‌رود، رحمت زودتر از او آنجا را ترک کرده است. باباعقیل در خط، مختصری مجروح می‌شود و به هنگامی که در قایق رزمنده‌ای به نام «مولایی» قرار دارد، مورد حمله‌ی غواص عراقی قرار می‌گیرند. مولایی زخمی می‌شود و غواص قصد شلیک به باباعقیل را دارد، ولی رحمت - که سر رسیده است - افراد دشمن را می‌کشد و مولایی را برای مداوا می‌برند و... پدر و پسر هم رسیده‌اند.

[ صفحه 350]


هنر، سینما، نقد و تفسیر

آیینه جادو، (جلد 1): مجموعه مقالات سینمایی

مرتضی آوینی.- تهران: کانون فرهنگ علمی و هنری ایثارگران، (چاپ اول): 259.1372 ص.
کتابنامه.
این کتاب در سال 1370 توسط انتشارات برگ به صورت تک‌نگاشت منتشر شده است.
این کتاب حاوی نه مقاله در نقد و بررسی سینما و مطالب جانبی آن به قلم «شهید سید مرتضی آوینی» است. عناوین مقاله‌ها عبارتند از: «جذابیت در سینما، مونتاژ به مثابه معماری سینما، آینه جادو، قاب تصویر و زبان سینما و سینما و تلویزیون به مثابه رسانه‌ی گروهی» که مقاله آخر شامل بخشهای زیر است: 1: «جادوی پنهان و فلسفه‌ی نارسیسی»؛ 2. «زبان، تلویزیون و سینما و اوقات فراغت»؛ 3. «درباره‌ی ارتباطات»؛ 4: «رمان، سینما و تلویزیون» و 5. «تأملاتی در ماهیت سینما». در متن مقاله‌ها مطالبی درخصوص دفاع مقدس، سینمای مستند جنگ، و خاطره‌ای از فرماندهان قرارگاه رمضان درباره‌ی پخش سریال تلویزیون عراق درباره‌ی زندگی صدام حسین و نقد بعضی از فیلمهای دفاع مقدس (مانند عروس خوبان) ارائه شده است.

آینه جادو، (جلد 1): مقالات سینمایی

مرتضی آوینی؛ ویراستار حبیب‌الله حبیبی.- تهران: نشر ساقی، 259.1377 ص.- (مجموعه، آثار؛ 2). صفحه عنوان به انگلیسی: The Magic Mirror.
کتابنامه.
شمارگان:
چاپ اول این کتاب در سال 1370 توسط انتشارات برگ به صورت تک‌نگاشت بوده است. چاپ دوم: کانون فرهنگی، علمی و هنری ایثارگران، 1372.
این کتاب حاوی 9 مقاله در نقد و بررسی سینما و مطالب جانبی آن به قلم شهید آوینی است. عناوین مقاله‌ها عبارتست از: «جذابیت در سینما، «مونتاژ به مثابه معماری سینما»، «آینه جادو»، «قاب تصویر و زبان سینما»، «سینما و تلویزیون به مثابه رسانه گروهی»: شامل 1: «جادوی پنهان و فلسفه نارسیسی»؛ 2.«زبان، تلویزیون و سینما و اوقات فراغت»؛ 3.«درباره ارتباطات»؛ 4: «رمان، سینما و تلویزیون»، «تأملاتی در ماهیت سینما». در متن مقاله‌ها مطالبی درخصوص دفاع مقدس، سینمای مستند جنگ، و خاطره‌ای از فرماندهان قرارگاه رمضان درباره پخش سریال تلویزیون عراق درباره‌ی زندگی صدام حسین، و نقد بعضی از فیلم‌های دفاع مقدس مانند عروس خوبان ارائه شده است.

آینه جادو، (جلد 2): نقدهای سینمایی

مرتضی آوینی؛ ویراستار حبیب‌الله حبیبی؛ مدیر هنری رضا عابدینی؛ نمایه‌ها محمدرضا ابوالحسنی.- تهران: نشر ساقی، (چاپ دوم): 1377. [8]، 354 ،[2] ص.
عنوان به انگلیسی: The Magic Mirror.

[ صفحه 351]

کتابنامه: ص. 333 - 334 و به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در سال 1370 به صورت تک‌نگاشت در 252 صفحه به چاپ رسیده است.
مندرجات: جشنواره هفتم فجر؛ جشنواره هشتم فجر؛ جشنواره نهم فجر؛ جشنواره دهم فجر.
کتاب، شامل نقدهای سینمایی شهید مرتضی آوینی، طی سالهای 1368 تا 1371 است. مطالب کتاب در دو بخش کلی ارائه شده است؛ بخش اول، نقد و بررسی فیلمهای ایرانی در طول پنج دوره جشنواره‌ی فیلم فجر (68 - 71) و ارزیابی سیاست‌گذاری سینمای ایران و بخش دوم، بررسی فیلمهای خارجی در جشنواره‌های هفتم تا دهم فجر. تعدادی از فیلمهای مورد بررسی، از جمله فیلمهای سینمای دفاع مقدس هستند که شهید آوینی به نقد و بررسی آنها پرداخته است؛ فیلمهای مثل «هور در آتش»، «بدوک»، «وصل نیکان» و «از کرخه تا راین». نامه‌ای از شهید آوینی به ابراهیم حاتمی‌کیا (از کارگردانان سینمای دفاع مقدس) نیز در بخشی از کتاب - با عنوان «نامه‌ای به دوست زمان جنگ» - آورده شده است.

آینه جادو، (جلد 3): گفتگوها، سخنرانی‌ها و مقالات سینمایی

مرتضی آوینی؛ ویراستار حبیب‌الله حبیبی؛ مدیر هنری رضا عابدینی.- تهران: (چاپ اول): 1378. [8]،315، [2] ص.
عنوان به انگلیسی: The Magic Mirror.
کتابنامه: ص. 293 و به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب در سه بخش کلی ارائه شده است. در بخش اول، شهیدآوینی به مسائل کلی سینما می‌پردازد و مواردی را با عناوین زیر شرح و توضیح می‌دهد: «ماهیت سینما»، «تکنیک در سینما»، «سینما و تکنولوژی»، «سینما هنر محض نیست» و «سینما و مردم». در بخش دوم، شهید، یافته‌ها و تجارب خود را در طول سالها فیلم‌سازی (در برنامه‌های مختلفی مانند «روایت فتح») بیان کرده است. نویسنده در قسمت روایت فتح به سینمای جنگ و مشاهدات خود در جنگ عراق علیه ایران اشاره می‌کند. در بخش سوم نیز نویسنده به بررسی سینمای کودکان، سینمای پاکستان و جایگاه فیلم کوتاه در سینمای ایران پرداخته است.

آژانس شیشه‌ای (نقد سینمای ایران - 1)

سعید عقیقی.- تهران: نشر قطره، 1377،[8].224 ص.: مصور، جدول، عکس، نمودار.- (سلسله انتشارات نشر قطره؛ 180: هنر و ادبیات ایران؛ 35).
مندرجات: پیش‌درآمد، گشایش، ماهیت متن، متن، مولف، فرامتن و بینامتن، بافت اجتماعی، پدیدارشناسی، نقد معطوف به مخاطب، تلقی رمانتیک، ستایش دنیای مردگان، فیلمنامه و متن، بررسی تطبیقی، پی‌نوشت، شناسنامه کامل فیلم، نمایه.
این کتاب، اولین کتاب از مجموعه‌ی نقد سینمای ایران است که به روش تک‌نگاری، ضمن مرور فیلمهای سینمایی ایران، آنها را تحلیل می‌کند. در ابتدای کتاب بعد از بیان کلیاتی، ماهیت متن فیلم، (یعنی مکانها، انگیزه‌ها و جایگاه شخصیتها و اعمال آنها) و سپس وقایع و رویدادهای فیلم و مباحثی درباره روان‌شناسی بیننده، آرمان‌گرایی و احساسات‌گرایی فیلم، موضوع فیلم و فیلمنامه مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. به نظر نویسنده، فیلمساز با نمایش انفعال گروگانها از آنان شخصیت‌های شایسته تحقیر ساخته است. همچنین به نظر او مهمترین تفاوت فیلمنامه و فیلم ساخته شده از آن، فشرده ساختن و پیوسته کردن عناصر، لحظه‌ها و گفت‌وگوهای فیلم نسبت به فیلمنامه بوده است. تصاویر روی جلد و داخل کتاب از فیلم و پوسترهای آن برداشته شده‌اند.

[ صفحه 352]


از کرخه تا راین (فیلمنامه کامل، گفت و گوها، نقدها)

ابراهیم حاتمی‌کیا؛ به کوشش مسعود فراستی، با همکاری محمدحسین معززی‌نیا؛ مدیر هنری رضا عابدینی.- تهران: کانون فرهنگی، علمی، هنری ایثارگران (چاپ اول): 232.1372 ص.: مصور (بخش رنگی).
کتابنامه.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب در سه قسمت مجزا ارائه شده است. ابتدا فیلمنامه - شامل دیالوگهای مربوطه، در سکانسهای متعدد از ابتدا تا انتها فیلم همراه با تصاویر منتخب ارائه می‌شود. سپس در بخش گفت‌وگوها، مصاحبه‌هایی ارائه می‌شود که با ابراهیم حاتمی‌کیا (کارگردان فیلم) محمود کلاری (مدیر فیلمبرداری) و محمود سماکباشی (صدابردار صحنه) در مورد فیلم، بازیگران و... انجام شده است. در بخش آخر نیز نقدها و نظرات اشخاص و شخصیتها - از جمله: «شهید مرتضی آوینی، خسرو دهقان، کیومرث پوراحمد، شیده دانش، نادر ابراهیمی، اسماعیل فلاح‌پور، هما روستا، سید احسان نبوی، بهروز افخمی، پرفسور محمد یوسف لانسه (از کشور اتریش و...)» - درباره‌ی فیلم به چاپ رسیده است.

پایداری در قاب: بیست سال سینمای دفاع مقدس (جلد 1): مقالات

به کوشش محمد سلیمانی.- تهران: فرهنگ کاوش، (چاپ اول): 200.1381 ص.
طراح روی جلد: حمید کریلی.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب با حمایت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس به چاپ رسیده است.
در مجموعه‌ی «پایداری در قاب»، مهمترین ابعاد سینمای جنگ طی سالهای 1360 تا 1380 مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. جلد اول، «مقالات»، شامل دو فصل است. فصل اول «بررسی دورانهای سینمای دفاع مقدس 1360 تا 1380» به قلم گردآورنده است. او در این فصل، روند تحول سینمای دفاع مقدس را مورد بررسی قرار داده است. فصل دوم (مقالات) شامل ده مقاله از ده نویسنده به قرار زیر است: «گذری بر پیوستها و گسستهای ادبیات و سینمای دفاع مقدس» از جبار آذین؛ «فیلمنامه‌نویسی در سینمای دفاع مقدس، بعد از پایان جنگ» از امیر پویا؛ «نگاهی به تصویر زن و خانواده در سینمای دفاع مقدس»، از نغمه ثمینی؛ «نگاههای متفاوت در سینمای دفاع مقدس» از شبنم زین‌العابدین؛ «تأملی بر واقعگرایی در سینمای جنگ» از حسین سلطان‌محمدی؛ وقایع‌نگاری جنگ در سینمای داستانی» از تهماسب صلح‌جو؛ «نگاهی به کارنامه‌ی مؤلفان سینمای جنگ» از احمد طالبی‌نژاد؛ «نگاهی به سینمای جنگ از منظر اجتماعی» از جواد طوسی؛ «بررسی تطبیقی سینمای جنگ در جهان و سینمای دفاع مقدس» از سعید مستغاثی و «نگاهی به سینمای جنگ در جهان تا سال 1999» از کامبیز کاهه.

پایداری در قاب: بیست سال سینمای دفاع مقدس (جلد 2): مشخصات، بررسی و نقد آثار سینمای دفاع مقدس

به کوشش محمد سلیمانی.- تهران: فرهنگ کاوش، (چاپ اول): 542. 1381 ص.
طراح روی جلد: حمید کریلی.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب با حمایت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس به چاپ رسیده است.
در جلد دوم مجموعه‌ی «پایداری در قاب»، نخست، مشخصات و خلاصه‌ی فیلمهای دفاع مقدس تولید شده در سالهای 1360 تا 1378 به ترتیب سال تولید ارائه شده‌اند و سپس مطالبی در نقد و بررسی برخی از جنبه‌های

[ صفحه 353]

سینمای دفاع مقدس درج شده است. از جمله این مطالب، موارد زیر است: «کارگردانی، تجربه‌های جوان» از سعید مستغاثی؛ «کارگردانان سینمای دفاع مقدس» (معرفی کارگردانان فیلمهای دفاع مقدس)؛ «فیلمنامه‌نویسی، شخصیت‌پردازی پشت خاکریز» از سید محمد سلیمانی؛ «فیلمبرداری، چشم‌اندازی تک‌رنگ و پرخطر» از محمد درمنش؛ «فیلمبرداران سینمای دفاع مقدس» (معرفی فیلمبرداران)؛ «جلوه‌های ویژه، عینیت جنگ»؛ «مسؤلان جلوه‌های ویژه» (معرفی این افراد)؛ «موسیقی، برداشت ذهنی آهنگساز از سینما و جنگ» از سعید کاشفی؛ «آهنگسازان سینمای دفاع مقدس» (معرفی آهنگسازان فیلمها)؛ «بازیگری، جوانان در عرصه بازآفرینی شخصیتهای جنگ» از سید محمد سلیمانی و «بازیگران سینمای دفاع مقدس» (معرفی بازیگران).

جنگ برای صلح: مروری بر سینمای دفاع مقدس، (جلد 1): گزیده نقدها

به کوشش مسعود فراستی.- تهران: انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس؛ بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، (چاپ اول): 352.1379 ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
مجموعه‌ی «جنگ برای صلح»، در پی پیشنهاد انتشار مجموعه‌ی نقدها و مقاله‌های منتشر شده درباره‌ی سینمای دفاع مقدس، پس از برگزاری جشنواره هشتم سینمای دفاع مقدس (در مهرماه 1371) گردآوری و منتشر شد. اولین جلد این مجموعه به گزیده نقدها اختصاص دارد و در آن چهل و یک نقد درباره‌ی سی و دو فیلم به چاپ رسیده است. برای برخی از فیلمها، دو نقد - یک نقد مثبت و یک نقد منفی - انتخاب شده است. البته تعداد نقدهای انتخاب شده برای چند فیلم بیش از این است. نمونه‌ی این فیلمها، «از کرخه تا راین» و آژانس شیشه‌ای» هستند. در عین حال، درباره‌ی برخی از فیلمها نیز بیش از یک مقاله نقد منتشر نشده است. بسیاری معتقدند که «صلح، ادامه‌ی جنگ است» و عنوان این مجموعه نیز از این تعبیر آن گرفته شده است.

جنگ برای صلح: مروری بر سینمای دفاع مقدس، (جلد 2): گزیده مقالات

به کوشش مسعود فراستی.- تهران: انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس؛ بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، (چاپ اول): 408.1379 ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
در این کتاب - که جلد دوم از مجموعه‌ی «جنگ برای صلح» است - تعداد 33 مقاله که قبلا در نشریات مختلف به چاپ رسیده بوده‌اند، گردآوری شده و به چاپ رسیده‌اند. مقاله‌ها دیدگاههای نویسندگان را درباره‌ی فیلمهای دفاع مقدس بیان می‌دارند. در میان اسامی نویسندگان، نام افرادی چون «سید مرتضی آوینی، یوسفعلی میرشکاک، مسعود فراستی، رسول ملاقلی‌پور و محمد سلیمانی» به چشم می‌خورد. در پایان هر مقاله، نام نشریه‌های که مقاله در آن به چاپ رسیده بود، درج شده است.

جنگ برای صلح: مروری بر سینمای دفاع مقدس، (جلد 3): گزیده گفتگوها

به کوشش مسعود فراستی.- تهران: انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس؛ بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، (چاپ اول): 486.1379 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.

[ صفحه 354]

جلد سوم از مجموعه‌ی «جنگ برای صلح»، گزیده‌ی مصاحبه‌ها و گفتگوها با پدیدآورندگان، منتقدان و مسؤولان سینمای دفاع مقدس است. مطالب این کتاب، قبلا در نشریات چاپ شده‌اند. مصاحبه‌ها با افراد زیر است: «مهدی ارگانی (مدیر شبکه‌ی دو سیما)، میزگرد فیلمسازان جنگ (کمال تبریزی، رحیم رحیمی‌پور، رسول ملاقلی‌پور، ابراهیم حاتمی‌کیا، جمال شورجه و اکبر حر)، رفیع رسم (دبیر ستاد تبلیغات جنگ)، مصطفی دالایی، حجت‌الاسلام زم (سرپرست سابق حوزه‌ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی)، بهروز افخمی (کارگردان)، محمد مددپور، احمدرضا درویش (فیلمساز) عبدالله باکیده (کارگردان)، ابراهیم حاتمی‌کیا (کارگردان)، و...». مطالب مصاحبه‌ها عبارتند از: «بررسی و نقد فیلم‌های جنگ و نقاط ضعف و قوت آنها، محتوای فیلمنامه‌ها، موقعیت سینمای دفاع مقدس، بررسی بعضی از فیلمها، بررسی جشنواره‌های فیلم دفاع مقدس، مسائل تکنیکی سینمای دفاع مقدس، سیاستهای کلی نظام برای سینما و سینمای جنگ، حمایتهای معنوی و مادی و آثار شهید آوینی».
عکسهایی از مصاحبه‌شوندگان نیز در کتاب ارائه شده است.

سینما در آینه خورشید: به بهانه فیلم سرزمین خورشید اثر احمدرضا درویش

به کوشش سپیده شاملو، شیوا ارسطویی، سپندیار شاملو.- علمی، (چاپ اول)؛ 396.1377 ص.: مصور.
شمارگان: 2200 نسخه.
این کتاب، شامل گفت‌وگوها و نقد و بررسی فیلم «سرزمین خورشید» (به کارگردانی احمدرضا درویش) است که بین گردآورندگان مطالب کتاب با دست‌اندرکاران سینما و این فیلم صورت گرفته است. گفتگوها عبارتند از: «گفتگوی شیوا ارسطویی، سپیده شاملو و سپندیار شاملو با امیر اثباتی، گفتگوی شیوا ارسطویی و سپیده شاملو با جهانگیر الماسی، گفتگوی شیوا ارسطویی با یارتا یاران، گفتگوی شیوا ارسطویی با محمود کلاری، گفتگوی شیوا ارسطویی و سپیده شاملو با ابراهیم حاتمی‌کیا، گفتگوی سپیده شاملو با ابراهیم حقیقی، گفتگوی سپیده شاملو با بابک بیات، گفتگوی شیوا ارسطویی و سپیده شاملو با احمدرضا درویش». تصاویری نیز از فیلم و پشت صحنه‌های آن، در کتاب ارائه شده است. داستان فیلم در زمان حمله‌ی عراق به خرمشهر و فرار مردم از آنجا است. هانیه پرستاری که با عده‌ای از کودکان نوزاد تصمیم به فرار از شهر می‌گیرد. در راه با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شود. تا این که همراه با چند تن دیگر سوار یک قایق شده و در درون نیزارها حرکت می‌کند. از بین تمام افراد ساکن در قایق تنها هانیه و آقای کسرا و یک نوزاد زنده باقی می‌ماند. آخر فیلم هم با آزادسازی خرمشهر به پایان می‌رسد.

مجموعه مقالات در معرفی و تحلیل آثار ابراهیم حاتمی‌کیا

به کوشش حسین معززی‌نیا.- [تهران]: کانون فرهنگی، علمی و هنری ایثارگران، (چاپ اول): 1376. 242، [26]ص.: تصویر، عکس.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: All About Ebrahim Hatami Kia: An anthology of his works
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: دیدگاه‌ها؛ فصلی از فیلمنامه؛ آلبوم عکس.
کتاب، دارای سه بخش است: بخش اول: «دیدگاهها» که در آن، افراد مختلف نظرات خود را در مورد فیلمهای ابراهیم حاتمی‌کیا بیان می‌کنند و به نقد فیلمها می‌پردازند. عده‌ای نیز در همین بخش، دیدگاههایی در مورد خود «ابراهیم حاتمی‌کیا» بیان می‌کنند؛ مانند: نامه‌ای به دوست زمان جنگ، از سید مرتضی آوینی. بخش دوم کتاب، «فصلی از فیلمنامه» است که به بیان فیلمنامه فیلمهای «هویت، دیده‌بان، فصل نیکان، از کرخه تا راین، خاکستر سبز، بوی پیراهن یوسف، برج مینو و آژانس شیشه‌ای» می‌پردازد. بخش سوم (آلبوم عکس)، آلبوم عکسی از کارها و تصاویر ابراهیم حاتمی‌کیا است.

[ صفحه 355]


مرتضی و ما

به کوشش محمد آوینی؛ فیلمنامه کیومرث پوراحمد.- تهران، کانون فرهنگی، علمی و هنری ایثارگران، (چاپ اول) 136.1373 ص.: مصور، عکس.
کتابنامه در پایان هر بخش.
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: فیلمنامه؛ مرتضی و ما و دیگران؛ تلالو نجیبانه یک نگاه؛ حکایت همچنان باقی است؛ دوستت دارم ایران؛ تکنیک در سینما؛ آیا سینمای اسلامی وجود دارد؟.
پس از اعلام تمایل دفتر جشنواره‌ی فجر، در پاییز 1372، برای تهیه‌ی فیلمی درباره‌ی مرتضی آوینی (برای بزرگداشت خاطره‌ی این شهید) و پذیرش این دعوت از سوی کیومرث پوراحمد، امور مربوط به تهیه‌ی فیلم آغاز گردید. به دنبال آن، این کتاب نیز به چاپ رسید. بخش اول کتاب، فیلمنامه‌ی «مرتضی و ما» است. بخش دوم، گفت‌وگویی است با کیومرث پوراحمد، (کارگردان فیلم «مرتضی و ما») در بخشهای بعدی، «مطالبی از مریم امینی، (همسر شهید مرتضی آوینی) درباره‌ی خالق روایت فتح و مقالات شهید آوینی در خصوص سریال «قصه‌های مجید» و شخصیت هنری کارگردان این مجموعه و پاسخ شهید آوینی به این پرسش که آیا سینمای اسلامی وجود دارد؟» به چاپ رسیده است.

[ صفحه 356]


هنر، فیلم، جشنواره‌ها و یادواره‌ها

پنجمین جشنواره فیلم دفاع مقدس

تهیه و تدوین افشین بالاگر، سعید مروت‌پور؛ ویراستار فرامرز شیرین‌بیان.- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، (چاپ اول): 175، [6].1373 ص.: مصور.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The 5th Sacred Defence Film Festival
شمارگان: 2000 نسخه.
مندرجات: گزارش چهارمین یادواره فیلم دفاع مقدس؛ مقررات پنجمین جشنواره فیلم دفاع مقدس؛ مسابقه؛ سینمای جنگ در کادر 8/؛ قاصدان عشق؛ مرور سینمای جنگ (فیلم‌های بلند، کوتاه، برنامه‌های تلویزیون)؛ بخش ویژه (مرور سینمای جنگ در جهان).
این کتاب، گزارش پنجمین جشنواره‌ی فیلم دفاع مقدس (31 شهریور - 5 مهرماه 1372) در شهر اهواز است. پس از گزارش چهارمین یادواره‌ی فیلم دفاع مقدس، مقررات پنجمین جشنواره‌ی فیلم دفاع مقدس ذکر شده است. در بخش مسابقه، شرح مختصری در مورد فیلمها و کارگردان آنها داده شده و از عوامل تولید نام برده شده است. مسابقه در بخشهای «فیلم بلند، کوتاه، 35 میلی‌متری، شانزده میلی‌متری، برنامه‌های تلویزیونی، پوستر و عکس و نمونه‌ی فیلم» انجام شده است. در قسمت پوستر، تصاویر رنگی پوسترها همراه با نام طراح و اندازه‌ی پوسترها آمده است. بخش «قاصدان عشق» به شرح زندگی تعدادی از شهیدان و آزادگان فیلمبردار و خبرنگار می‌پردازد. بخش بعدی به فیلمهای بلند و کوتاه تلویزیونی و معرفی آنها می‌پردازد. بخش آخر به سینمای جنگ در جهان اختصاص دارد.

دومین یادواره فیلمهای جنگ تحمیلی (31 شهریور - 10 مهر 1366) تئاتر شهر

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور سینمایی، مجتمع هنر و ادبیات در خدمت جنگ، [1366].
مجتمع هنر و ادبیات، در آستانه‌ی هشتمین سال جنگ تحمیلی، مجموعه‌ای از فیلمهای ساخته شده در رابطه با جنگ تحمیلی را تحت عنوان «یادواره‌ی فیلمهای جنگ تحمیلی» - جهت تشویق فیلم‌سازانی که هنر خود را در جهت ضبط و نمایش صحنه‌های به یادماندنی از جنگ تحمیلی، به خدمت گرفته‌اند - در معرض نمایش و ارزیابی قرار داد. این مجموعه، حاوی مشخصات فیلمهای شرکت‌کننده در بخش مسابقه و مرور جبهه، در هر بخش (مرکب از فیلمهای بلند داستانی و فیلمهای کوتاه داستانی) است. در انتها نیز زندگینامه‌ی تعدادی از فیلم‌سازان و گزارشگران شهید در جنگ تحمیلی گنجانده شده است.

سومین یادواره فیلم دفاع مقدس از 28 اردیبهشت تا 3 خرداد 1369

تهران: ستاد فرماندهی کل قوا، معاونت فرهنگی و تبلیغات جنگ، 87.1369 ص.: مصور، عکس (رنگی). شمارگان: 2000 نسخه.
به مناسبت هشتمین سالگرد آزادی خرمشهر.
سومین یادواره‌ی فیلم دفاع مقدس، به مناسبت هشتمین سالگرد آزادسازی خرمشهر از تاریخ 28 اردیبهشت تا سوم خرداد ماه 69[در آستانه‌ی اولین سالگرد رحلت امام خمینی (ره)] با هدف بزرگداشت خاطره‌ی شهدا،

[ صفحه 357]

مفقودان، اسرا، جانبازان، و رزمندگان و نیز ارج گزاردن به کار هنرمندان برگزار گردید. دراین کتاب - که گزارش این جشنواره است - مطالب زیر آمده است: «مقدمه، جوایز دومین یادواره‌ی فیلم دفاع مقدس، سومین یادواره‌ی فیلم دفاع مقدس، مقررات، هیأت داوران، بخش مسابقه [شامل بررسی فیلمهای بلند (یازده فیلم)، کوتاه داستانی (پنج فیلم)، مستند (نه فیلم)]، بخش مرور سینمای جنگ [شامل: فیلمهای بلند (ده فیلم)، کوتاه داستانی (هفت فیلم) و مستند (شش فیلم)] و در پایان، پیام امام خمینی به هنرمندان و یادنامه 32 فیلمساز و خبرنگار شهید».

چهارمین یادواره‌ی فیلم دفاع مقدس، 30 شهریور الی 3 مهر 1371

برگزارکننده: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس با همکاری استانداری کرمان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.- [بی‌جا]: ستاد کل نیروهای مسلح، معاونت فرهنگی؛ کرمان استانداری کرمان، 1371.
بدون صفحه‌شمار: مصور، عکس.
مشخصات از روی جلد.
شمارگان: 2000 نسخه.
چهارمین یادواره‌ی فیلم دفاع مقدس توسط بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، به مناسبت بزرگداشت خاطره‌ی حماسه‌آفرینان هشت سال دفاع مقدس، از سی‌ام شهریور تا سوم مهرماه 1371 برگزار گردید. هدف یادواره، گردآوری و حفظ آثار تصویری دفاع مقدس، عرضه و معرفی فیلمها، تشویق فیلم‌سازان و برنامه‌سازان تلویزیونی و هنرمندان بوده است. این کتاب دو قسمت دارد. در قسمت اول، فیلمهای ارائه شده در مسابقه‌ی یادواره در سه بخش معرفی شده‌اند؛ بخش اول: فیلمهای بلند؛ که در آن دوازده فیلم بلند نمایش داده شده در یادواره، معرفی شده‌اند. بخش دوم: فیلمهای کوتاه داستانی؛ که به معرفی پنج فیلم ارائه شده در یادواره اختصاص دارد. بخش سوم: فیلمهای کوتاه مستند، که به بررسی نه فیلم است. قسمت دوم کتاب (مرور سینمای جنگ) نیز به بخشهای «فیلمهای بلند، فیلمهای کوتاه داستانی و فیلمهای کوتاه مستند» تقسیم‌بندی شده است. در انتهای کتاب، هیأت داوران معرفی شده‌اند. و اسامی برندگان یادواره در بخش فیلمهای بلند و فیلمهای کوتاه ذکر شده است.

ششمین جشنواره فیلم دفاع مقدس

تهیه و تدوین ناصر درخشان، محمد فروزنده.- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، 181.1375 ص.: مصور (بخش رنگی)، عکس.
گرافیک و صفحه‌آرایی: علیرضا جلوه‌نژاد.
شمارگان: 1000 نسخه.
مندرجات: فهرست گزارش سومین، چهارمین، پنجمین جشنواره فیلم دفاع مقدس، بیانیه هیات داوران پنجمین جشنواره فیلم دفاع مقدس، مقررات ششمین جشنواره، معرفی هیات‌های ارزشیابی و هیات داوران، فهرست فیلم‌های رسیده.
این کتاب، شامل موارد زیر است: نقد و بررسی فیلمهایی که در ششمین جشنواره‌ی فیلم دفاع مقدس، در سال 1375، نمایش داده شده‌اند؛ گزارشها، فهرست فیلمهای رسیده (به تفکیک فیلمهای 35 میلی‌متری، فیلمهای کوتاه ویدیویی و فیلمهای کوتاه هشت و شانزده میلی‌متری؛ فیلمهای سینمایی (همراه با مطالبی درباره‌ی عوامل فیلم)؛ فیلمهای کوتاه شانزده و 35 میلی‌متری (همراه با مطالبی درباره‌ی عوامل فیلم)؛ موسیقی تصویری؛ سینمای دفاع مقدس در فیلمهای هشت میلی‌متری، پوستر و عکس؛ چشم‌انداز فیلم؛ قاصدان عشق (شامل هنرمندان و بازیگران شهید؛ از جمله شهیدان آوینی، قاسم دهقان سنگستانی، سید علی سجادی حسینی و پیمان سنندجی‌زاده)؛ مرور سینمای دفاع مقدس؛ مقاومت اسلامی و فیلمهایی از لبنان، فلسطین و جنگ جهانی دوم.

[ صفحه 358]


هفتمین جشنواره فیلم دفاع مقدس

تهیه و تدوین علی روئین‌تن.- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، (چاپ اول): 133.1377 ص.: عکس.
عنوان روی جلد: هفتمین جشنواره فیلم دفاع مقدس: 31 شهریور - 5 مهرماه 1377، همدان.
شمارگان: 1000 نسخه.
مندرجات: مقدمه؛ یادداشت جشنواره؛ بیانیه و آراء هیئت داوران؛ مقررات هفتمین جشنواره فیلم دفاع مقدس؛ هیئت انتخاب فیلمهای هفتمین جشنواره فیلم دفاع مقدس؛ هیئت داوران فیلمهای هفتمین جشنواره فیلم دفاع مقدس؛ فیلمهای ارسال شده به دبیرخانه؛ مسابقه فیلمهای بلند سینمایی؛ مسابقه فیلمهای کوتاه سینمایی (داستانی، مستند، نماهنگ)؛ مرور بر آثار حمیدنژاد؛ مرور بر آثار سینمای دفاع مقدس؛ مرور بر سینمای جهان.
این کتاب، گزارشی از هفتمین جشنواره‌ی فیلم دفاع مقدس است. در این کتاب، ابتدا بیانیه‌های هیأتهای انتخاب‌کننده و داوران جشنواره و پس از آن، مقررات جشنواره درج شده و سپس هیئت انتخاب‌کننده و هیئت داوران معرفی شده‌اند. لیست فیلمهای ارسال شده به جشنواره، (بلند و کوتاه) مطلب بعدی است و معرفی فیلمهای بخش مسابقه، قسمت عمده‌ی متن کتاب را تشکیل می‌دهد. آثار حمیدنژاد، نویسنده و کارگردان فیلمهای دفاع مقدس در این کتاب، به صورت جداگانه معرفی شده‌اند. بخش پایانی کتاب را مروری بر آثار سینمای دفاع مقدس و سینمای جنگ جهان تشکیل می‌دهد.

هفته فیلمهای جنگ تحمیلی: بمناسبت سومین سالگرد جنگ تحمیلی 31 شهریور - 6 مهر 1362

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ستاد تبلیغات جنگ، کمیته برگزاری مراسم سومین سالگرد جنگ تحمیلی.- [تهران]: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ستاد تبلیغات جنگ، کمیته برگزاری مراسم سومین سالگرد جنگ تحمیلی، [1362].
178 ص. مصور: عکس.
ستاد تبلیغات جنگ در آستانه‌ی چهارمین سالگرد جنگ تحمیلی، به منظور تشویق فیلمسازانی که در رابطه با جنگ تحمیلی فیلم ساخته‌اند و ارائه و ارزیابی حاصل تلاش آنها، اقدام به برگزاری یک هفته‌ی فیلم - به نام «هفته‌ی فیلمهای جنگ تحمیلی» - نمود و فیلمهای منتخب، در سینما آزادی به نمایش درآمدند. کتاب حاضر گزارشی است از این مراسم، که در سه بخش ارائه گردیده است. بخش اول معرفی ده فیلم داستانی کوتاه و بلند از ده فیلمساز است که برای هر یک، خلاصه‌ای از داستان فیلم و شناسنامه‌ی فیلم ارائه شده است. بخش دوم به معرفی فیلم‌های کوتاه و بلند مستندی می‌پردازد که حول محور جنگ و مسایل جنبی آن ساخته شده‌اند. شایان ذکر است که تعدادی از پدیدآورندگان این فیلمها طی جریان تهیه‌ی فیلم به دیدار معبود شتافته، به کاروان شهیدان پیوسته‌اند. بخش سوم مجموعه، به شرح زندگی و فعالیتهای فیلمسازان و گزارشگران شهید در جنگ تحمیلی اختصاص یافته است.

[ صفحه 359]


هنر، فیلم، فن‌آوری

فیلمبرداری مستند جنگی

مهدی صدری.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 110.1374 ص.: مصور، عکس.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ تحقیق: 2).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Shooting of a War Documentary
کتاب حاضر حاوی ده بخش است. بخش اول، «جنگ» است؛ در این بخش، از جنگ در ادیان مختلف بحث می‌شود. بخش دوم، «ثبت و روایت وقایع جنگی»، شامل شرح صور متعدد ثبت و روایت وقایع جنگی (مثل نوشته و تصویر) است. بخش سوم، «جنگ و سینما» است. و در مورد ساخت فیلمهای داستانی جنگی صحبت می‌کند. بخش چهارم، «ترکیب اکیپ فیلم‌برداری در جبهه» را تشریح می‌کند و می‌گوید این افراد، عبارت از: کارگردان، فیلمبردار، و صدابردار و دستیاران فیلمبردار. بخش پنجم، «ابزارهای فیلمبرداری مستند جنگی»، درباره‌ی ابزارهای مورد نیاز، (مانند ماده‌ی خادم، دوربین، ضبط صوت، لنز تله‌دار و میکروفونها) توضیح می‌دهد. بخش ششم، «فیلمبرداری مستند جنگی در شب» و بخش هفتم، «وضعیت نگهداری فیلمهای مستند جنگی در حال حاضر» است. در بخش هشتم، «شناسنامه‌ی فیلم»، شناسنامه‌ی فیلم «حاج اسدالله» (از فیلمهای مجموعه‌ی روایت فتح) به عنوان نمونه ارائه شده است. بخش نهم، گزیده‌ی یادداشتهای سفر نویسنده به بوسنی هرزگوین است و بخش دهم، شامل دوازده قطعه عکس از چند فیلم جنگی است.

یک تجربه ماندگار، روایت فتح به روایت شهید سید مرتضی آوینی

مرتضی آوینی.- تهران: روایت فتح، (چاپ دوم): 1377. [43] ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب شرح و توضیح مبسوطی بر چگونگی ساخت مجموعه‌ی مستند روایت فتح است که به قلم «شهید سید مرتضی آوینی» نوشته شده و به نقل از مجله‌ی فیلم فراهم آمده است. مطالب این کتاب درباره‌ی نحوه‌ی فیلمبرداری در جبهه، صدای سر صحنه و اهمیت آن، کارگردانی و موضوعات مرتبط با چگونگی ساختن یک مجموعه‌ی تلویزیونی - خصوصا روایت فتح - است. عکس تعدادی از شهدای گرانقدری که در ساخت روایت فتح با شهید آوینی همکاری داشته‌اند، همراه با ذکر محل شهادت و سمت آنها نیز آورده شده است. در پایان کتاب، آثار شهید آوینی در حوزه‌ی فیلمسازی مستند ذکر شده است.

[ صفحه 360]


هنرهای نمایشی، پژوهشها

تماشای ناورد: مجموعه‌ی مقالات اولین همایش پژوهشی تئاتر مقاومت

به کوشش و ویرایش تقی اکبرزاده؛ [برگزارکننده] معاونت پژوهش و آموزش انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، ویراستار فنی شهناز علی‌پور زمانی.- تهران: انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، (چاپ اول): 1381. ت، 89 ص.- (انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس؛ 1. مجموعه پژوهش‌های تئاتر مقاومت؛ 1).
کتابنامه.
شمارگان: 1000 نسخه.
در این کتاب، متن مقالات ارائه شده در اولین همایش پژوهشی تئاتر مقاومت در سال 1380، در اهواز، گردآوری شده است. عناوین برخی از مقالات عبارتند از: «مفهوم تئاتر مقاومت و نسبت آن با تئاتر سیاسی (از قطب‌الدین صادقی)؛ داریوفو و تئاتر سیاسی (از بهروز غریب‌پور)؛ نمایش ناب (از داوود کیانیان)؛ تأویل درونمایه‌ی مقاومت در چند اثر نمایشی مدرن (از مصطفی مختاباد)؛ تئاتر مقاومت در لهستان (از نصرالله قادری) و مقاومت در تئاتر (از فرشید ابراهیمیان)». موضوع محتوایی مقالات، عبارتند از: «ستایش آزادی، تلاش برای کسب عدالت اجتماعی، تئاتر سیاسی، تئاتر مقاومت و جنگ، مبارزه با استعمار، تئاتر تبلیغی، ارکان و عوامل اجرایی تئاتر در حج، درام مقاومت، درونمایه‌ی مقاومت در سه اثر نمایشی مدرن». در متن مقالات، مطالبی درخصوص جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بیان شده است.

تئاتر در اسارت

نویسنده عبدالمجید رحمانیان [برای ستاد رسیدگی به امور آزادگان].- تهران: امید آزادگان، (چاپ اول): 152.1380 ص.: نمودار.- (خاکریز پنهان؛ 14).
فهرست منابع به صورت زیرنویس.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: فصل اول: شرایط اسارت؛ فصل دوم: انواع نمایشها؛ فصل سوم: عناصر اجرای نمایشها.
کتاب «تئاتر در اسارت» به بررسی وضعیت تئاتر در اردوگاههای اسرای ایرانی در عراق می‌پردازد. نگارنده در مصاحبه با بسیاری از هنرمندان آزاده و با نگارش مشاهدات عینی خود در زمان اسارت دست به تهیه‌ی کتاب حاضر زده است. نویسنده در فصل اول کتاب، شرایط اسرا و فضای اردوگاهها را شرح داده، به چگونگی شکل گرفتن فعالیتهای فرهنگی اسرا می‌پردازد و به واکنش عراقی‌ها نسبت به تئاتر اشاره می‌کند. در انتهای فصل به انگیزه‌ی اسرا برای اجرایی نمایش می‌پردازد. در فصل دوم نمایشها را از چهار منظر تقسیم‌بندی می‌کند: الف) از نظر مدت زمان، ب) از نظر نحوه‌ی اجرا، ج) از نظر نوع اجرا و د) از نظر موضوع و محتوا. در فصل سوم به عناصر اجرای نمایشها می‌پردازد که شامل آموزش تئاتر، نمایشنامه‌نویسی، صحنه‌آرایی (دکور)، نورپردازی، چهره‌پردازی (گریم)، موسیقی متن، افکت و سر و صداهای تأثیرگذار، جلوه‌های ویژه، تبلیغات تئاترها (آنوس) و نقد و بررسی تئاتر است.

[ صفحه 361]


هنرهای نمایشی، نقد و بررسی

بررسی هنرهای نمایشی در اسارت

عبدالمجید رحمانیان؛ به کوشش: گروه پژوهشگران.- تهران: انتشارات امید آزادگان، (چاپ اول): 174.1376 ص.: مصور، رنگی.
طراح روی جلد: حسین مولایی.
این کتاب به بررسی هنر آزادگان در دوران اسارت و زمان به سر بردن در اردوگاههای بعثی عراق می‌پردازد و محصول پژوهشهای گسترده و مصاحبه با بسیاری از آزادگان است. گفتار اول، «ترسیم اوضاع» و شامل چهار مبحث: «تاریخچه‌ی شکل‌گیری هنرهای نمایشی در اسارت، سازماندهی امور فرهنگی و تئاتر، عکس‌العمل دشمن در مقابل اجرای نمایشها و انگیزه‌های اجرای نمایش» است. گفتار دوم (نمایشها و عناصر اجرا)، عناوین متعددی دارد: تقسیم‌بندی نمایشها به کوتاه، بلند و سریالی، و اجراها به آسایشگاهی، تمام آسایشگاهی و اردوگاهی، تئاتر عروسکی، نمایشهای ورزشی - سیاسی، پرده‌خوانی، نقالی، اسلاید، مشاعره‌های نمایشی، سرودهای نمایشی، رژه‌های نمایشی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی، تاریخی، دفاع مقدس، تخیلی، فلسفی، پلیسی، عرفانی ادبیات ایران، انقلابی، آموزش تئاتر، نمایشنامه‌نویسی و مشکلات آن، دکور، نور، گریم موسیقی، افکت و جلوه‌های ویژه. تبلیغات نمایشها و نقد نمایشها و نقد نمایشنامه‌ها نیز از عناوین دیگر گفتار دوم هستند. در پایان کتاب نمونه‌ای از نمایشنامه‌ی دوران اسارت - با نام «کوچه‌ی دلها» - آمده است.

[ صفحه 362]


هنر، نمایشنامه

با ستاره‌ها بگو، نمایشنامه

نوشته محمدرضا پشنگیان.- تهران: نشر عابد، (چاپ اول): 21.1380 ص.
بالای عنوان: نمایشنامه.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب، شامل یک صحنه و پرده‌ی آخر نمایشنامه است. کتاب، درباره‌ی روزنامه‌نگار جانبازی است که تحت تأثیر و فشار سردبیر روزنامه، جهت بالا بردن تیراژ روزنامه، مجبور به نوشتن مقاله‌ای شده است. از سویی پنج تن از رزمندگان، در هنگامی که درد مجروحیت وی شدت گرفته است، به سراغ او آمده‌اند و از او می‌خواهند که حقایق را بنویسند، و مطالبی درباره‌ی ایثار و شجاعت رزمندگان درج کند. از سوی دیگر همسر وی از او می‌خواهد تا دنیا را برایش حفظ نماید و از رفتن او و تنها ماندن خودش هراسان است. در پایان نمایشنامه، در پرده‌ی آخر او مصمم به نوشتن مقاله‌ای می‌شود که عنوان آن این است: «مرگ پایان کبوتر نیست»، که مصرعی از شعر سهراب سپهری است.

تئاتر مقاومت، مجموعه نمایشنامه (جلد 1)

تهیه معاونت هنری بنیاد.- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت انتشارات و ادبیات، (چاپ اول): 277.1373 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب با مجموعه‌ی هشت نمایشنامه‌ی، حاصل اولین جشنواره‌ی تئاتر دفاع مقدس و نخستین مسابقه بین‌المللی نمایشنامه‌نویسی در سال 1373 است، که توسط معاونت هنری بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس برگزار شد. عناوین نمایشنامه‌ها و اسامی نویسندگان آنها عبارتند از: «اهل اقاقیا» از سعید تشکری؛ «با من مثل دریا»، از محمدجواد کاسه‌ساز؛ «بوی خوش جنگ»، از عبدالرضا حیاتی؛ «چهار خاطره از جنگ»، از مسعود سمیعی؛ «خدای عشق»، از محمد احمدی؛ «دو حکایت از چندین حکایت رحمان»، از علیرضا نادری نجف‌آبادی؛ «کودکان در حلبچه می‌میرند»، از عبدالحی شماسی و «مسافر»، از مسعود سمیعی.

تئاتر مقاومت، مجموعه نمایشنامه (جلد 2)

تهیه معاونت هنری بنیاد.- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت انتشارات و ادبیات، (چاپ اول): 250.1375 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
دفتر دوم تئاتر مقاومت، مانند جلد اول، حاصل نخستین مسابقه‌ی بین‌المللی دفاع مقدس در سال 1373 و دومین جشنواره‌ی تئاتر دفاع مقدس در سال 1374 است. عناوین نمایشنامه‌ها و اسامی نویسندگان آنها عبارتند از: «انتظار با بوی نرگس»، از زینب صالح‌پور؛ «سه باور»، از حمید کرمی بروجنی؛ «صبح صادق»، از محمدرضا برمایون؛ «عاشق‌ترین روزگار»، از سعید تشکری؛ «عزلواژه‌ی قصد»، از عزت‌الله مهرآوران؛ «فرودگاه»، از مرتضی داریوندنژاد و «هنگامه»، از محمود ناظری.

[ صفحه 363]


تئاتر مقاومت، مجموعه نمایشنامه (جلد 3)

تهیه معاونت هنری بنیاد.- تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات، (چاپ اول): 265.1376 ص.- (مجموعه نمایشنامه؛ 2).
منتخب مسابقه نمایشنامه‌نویسی و سومین جشنواره‌ی تئاتر دفاع مقدس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس.
کتاب، حاوی هشت نمایشنامه است. عناوین نمایشنامه‌ها عبارتند از: «آواز پر جبرئیل» از سعید تشکری؛ «از بینامی‌های عشق» از محمدرضا آریانفر؛ «تپه‌ی افلاک» از سید حسین فدای حسین؛ «چرخ هشتم» از علیرضا حنیفی؛ «سقوط سایه‌ها» از عبدالحی شماسی. «شبیه پدر» از سید حسین فدای حسین؛ «گل سرخ» از محمد احمدی و «مروارید» از عبدالحی شماسی. در نمایشنامه‌ی «از بینامی‌های عشق»، رزمندگان در حال اعزام به جبهه هستند. جواد هم در میان آنها است. مادر و نرگس (نامزد جواد) برای بدرقه‌ی آمده‌اند. نرگس می‌پرسد: «منتظرت بمانم؟» و جواد می‌گوید: «مگر با انتظار، بزرگ نشده‌ایم؟». جواد می‌رود و پس از مدتی، در حالیکه یک انگشت ندارد و چشمهای خود را هم از دست داده است، بازمی‌گردد. نرگس درباره‌ی انگشت جواد سؤال می‌کند و او می‌گوید که آنها را، روی تپه‌های الله‌اکبر جا گذاشته است. نرگس از چشمهای جواد می‌پرسد و او در پاسخ می‌گوید: «توی برج دیده‌بانی دشت عباس جامونده». مادر با سینی اسپند می‌آید. در حال ریختن اسپند، روی آتش تصاویری دیده می‌شود و صدای زندگی همچنان جاری است.

تئاتر مقاومت، مجموعه نمایشنامه (جلد 4)

[گردآورنده: معاونت هنری بنیاد].- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات، (چاپ اول): 277.1377 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: آن سوی رویای من؛ آینه؛ وقت آفتاب؛ پیراهن هزار یوسف؛ فرشته‌ای با بال شکسته؛ ماه لبریخته؛ من زراره عذره طاها هستم؛ مهتابی.
کتاب، مجموعه‌ی هفت نمایشنامه است. «آن سوی رؤیای من» (از محمدرضا آریان‌فر)، نمایشنامه‌ای درباره‌ی خانواده‌ی رزمندگان، شهدا و مفقودالاثرها است. «آیینه، وقت آفتاب» (از سعید تشکری)، نمایشنامه‌ای در مورد بازگشت اسرا است و امید بازگشت آنها. «پیراهن هزار یوسف» (از علیرضا حنیفی)، نمایشنامه‌ای در مورد زندگی یکی از رزمندگان اسلام بعد از جنگ است. «فرشته‌ای با بال شکسته» (از عبدالرضا حیاتی)، نمایشنامه‌ای درباره‌ی ایمان بسیجی و مردم پاکدل است. «ماه لبریخته» (از محمدرضا آریان‌فر)، در مورد یک دختر پرستار است که علی‌رغم مخالفت نامزدش برای مداوای رزمندگان مجروح به جبهه می‌رود. «من زراره عذره طاها هستم» (از میلاد اکبرنژاد)، در مورد یک سرباز عراقی بنام زراره عذره طاها است که قصد دارد به ارتش ایران پیوندد ولی در راه کشته می‌شود. «مهتابی» (از محمدمهدی خانقی) نیز نمایشنامه‌ای درباره‌ی یک جانباز و همسرش است.

تئاتر مقاومت، مجموعه نمایشنامه (جلد 5)

جمشید خانیان؛ ویراستار امیر سمامی حائری.- تهران: جشنواره هنر، (چاپ اول): 155.1380 ص.
طراح روی جلد: مینا منوچهری.
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: «چهارمین نامه»؛ «درون پیراهن یحیی»؛ «روی نی بندی»؛ «دهانی پر از کلاغ»؛ «اسماعیل، اسماعیل».
این کتاب، مجموعه پنج نمایشنامه است. «چهارمین نامه» داستان نامه‌های رزمنده‌ی شهیدی به نام قاسم به

[ صفحه 364]

دختری به نام خورشید است. مادر و خورشید، پس از شهادت قاسم، در رؤیاهای خود با او گفت‌وگو می‌کنند. «درون پیراهن یحیی»، حکایت سربازی به نام یحیی است که قرار بوده پس از بازگشت از جبهه با دختری ازدواج کند، ولی او اینک عشقی دیگر به نام وطن یافته است. «روی نی بندی» داستان یک جاشو در کرانه‌ی خلیج‌فارس است که لحظات خواستگاری و شهادت زنش در زیر بمباران هوایی را به یاد می‌آورد. «دهانی پر از کلاغ» داستان گفتگوی دو نفر است که اولی درگیر مصائب و گرفتاری خانوادگی و بچه‌دار نشدن و دومی فردی رزمنده است. «اسماعیل، اسماعیل»، داستان اسماعیل، یک رزمنده‌ی موج گرفته، و همسر وفادار او است. و این که اسماعیل اصرار دارد از همسرش جدا شود تا او بتواند به شکل مطلوب به زندگی خود ادامه دهد.

چکه، صدای دریا (نمایشنامه)

تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، واحد تبلیغات و انتشارات، 53.1368 ص.
این کتاب به مناسبت بزرگداشت حماسه‌ی هشت سال دفاع مقدس منتشر شده است.
«سیدآقا» پیرمردی است که هر سال در ماه محرم با برپا کردن تکیه همراه با پسرش(سید حسین) که مداح است، ادای نذر می‌کند. با رسیدن ماه محرم و برپا شدن تکیه، جای پسرش را خالی می‌بیند. او برای پیدا کردن پسرش با اتوبوس راهی منطقه می‌شود؛ اتوبوسی که هریک از مسافران آن گم‌شده‌ای دارند. سیدآقا به جبهه می‌رسد و هر جا که می‌رود، ردی از پسرش می‌یابد. او پس از جستجوی بسیار به مرحله‌ای می‌رسد که همه‌ی رزمندگان را یک شکل و همانند پسرش می‌بیند، و پسرش را همچون رودی جاری در میدان آنها. سیدآقا در نهایت همه رزمندگان را «سید حسین» خود می‌یابد.

زوزه، نمایشنامه

حسن نجفی.- تبریز: ایران ویچ، (چاپ اول): 1370.[43] ص.
نمایشنامه‌ی «زوزه»، از فریادهای مظلومانه‌ی انسانها - از صدر تاریخ بشر، (زمانی که هابیل به دست قابیل کشته شد) تا قیام عاشورا و شهادت یاران حضرت امام حسین (ع) و فریادهای مظلومانه‌ی زینب، تا کشتار فجیع ملت ایران زیر آتش دشمن - سخن می‌راند. در این نمایشنامه یک شخصیت اسطوره‌ای به نام «او» وجود دارد که در هر برهه از زمان به کسی تبدیل می‌شود: به هابیل، به زینب، به زنی ستم‌کشیده و درواقع به گلویی برای فریاد. این نمایبشنامه در هشت فصل، یا هشت تابلو، وقایع مذکور را به تصویر می‌کشد. در تابلوی هفتم، مختار ظهور می‌کند و لوازم انتقام را فراهم می‌آورد و در نهایت در تابلوی هشتم «او» به صلیب کشیده می‌شود ولی همچنان فریادش رسا باقی می‌ماند.

سوره جوان، مجموعه نمایشنامه (دفتر 11)

[نوشته علی کیوان نخعی، علی غلامی].- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، واحد نمایش، (چاپ اول): 148.1375 ص.
شمارگان: 3300 نسخه.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Young Sureh: a Collestion of Plays
مندرجات: تابستان 57 / علی کیوان نخعی؛ سنگباران / علی غلامی؛ تنگنا / علی کیوان نخعی.
کتاب، مجموعه‌ی سه نمایشنامه است که از میان آنها، نمایشنامه‌ی «تنگنا» در ارتباط با جنگ است. در این نمایشنامه، هنگام بمباران شهر تهران به وسیله هواپیماهای عراقی، عده‌ای برای نجات جان خود به خانه‌ای وارد

[ صفحه 365]

شده، با همراهی صاحب خانه به زیرزمین می‌روند و در اثر حوادثی در آنجا حبس می‌شوند. رحیم، صاحب خانه، در جنگ پای خود را از دست داده است. مرتضی، فردی است که برای کار به تهران آمده و امیدوار است با دستانی پر از پول به خانه برگردد، آقای شرفی و همسرش نیز قصد داشتند برای فرار از ایران به خارج از کشور بروند. در مدتی که این جمع در زیرزمین به سر می‌برند، رحیم با آنها صحبت می‌کند و دید منفی‌شان را نسبت به زندگی و جهان آخرت تغییر می‌دهد. سرانجام آنها، با حالتی سبکبال، از زیرزمین آن خانه نجات می‌یابند.

سوره جوان، مجموعه نمایشنامه (دفتر 17)

محسن حسینی سمنانی... [و دیگران].- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 104.1377 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Young Sureh: a Collection of Plays
مندرجات: 1. شهر مورچه‌ها / محسن حسینی سمنانی. 2. نگاهی از پشت پنجره / علی غلامی. 3. نقش پنهان / رحیم مخدومی. 4. سفر برکه آب / محمد رمضانی.
«شهر مورچه‌ها» یک نمایشنامه‌ی منظوم است و به شرح ماجرای شاپرکی می‌پردازد که به دست مورچه‌ها گرفتار آمده است، ولی به توصیه مورچه‌ی پیر آزاد می‌شود. «نگاهی از پشت پنجره»، نوشته‌ی علی غلامی، ماجرای اندوه پسری به نام قاسم است که پدر خود را در دریا هنگام حمله‌ی عراقی‌ها به قایق آنها از دست داده است. قاسم مشتاق شرکت در عزاداری شب عاشورا و زدن دمادم است ولی چون دمام‌زنی نمی‌داند، او را رانده‌اند. او به کنار شط رفته، شکایت به پدر می‌برد و پدر که سقای جبهه‌ها بوده است او را به روستایی در بین عزاداران امام حسین (ع) می‌خواند. اهل محل نیز که تازه متوجه اشتباه خود در مورد پدر قاسم شده‌اند، او را به گرمی می‌پذیرند و در عزاداری شرکت می‌دهند. «نقش پنهان» گویای تلاش عده‌ای از دانش‌آموزان کلاس به منظور اجرای یک نمایشنامه برای نشان دادن کسی است که در اثر تصادف چشمانش را از دست داده است. «سفر برکه آب» زبان حال آب است از هنگامی که به صورت باران فرومی‌بارد و سپس برکه‌ای می‌شود و راه خود را ادامه می‌دهد و در این سفر حیواناتی را می‌بیند و ماجراهایی را مشاهده می‌کند.

سوره، مجموعه نمایشنامه (دفتر 07)

[نویسندگان: مسعود حشمت، اسدالله شکرانه، علی غلامی].- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، واحد نمایش، (چاپ اول): 130.1366 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی:Sureh, A Collection of Plays
کتابنامه و واژه‌نامه به صورت زیرنویس
شمارگان: 6000 نسخه.
مندرجات: همیشه سبز / مسعود حشمت؛ هلوع / اسدالله شکرانه؛ نخل سوخته / علی غلامی.
کتاب مجموعه‌ای از سه نمایشنامه است که از میان آنها، نمایشنامه‌ی «نخل سوخته»، در ارتباط با جنگ است. این نمایشنامه با همخوانی عده‌ای بسیجی آغاز می‌شود که طی آن به شرح کارهای برخی افراد پرداخته می‌شود؛ کسانی مثل: مرد ماهیگیری که برای حفاظت از کشور به جبهه می‌رود و چند روز بعد به شهادت می‌رسد؛ مرد باغبانی که شهر را رها می‌کند و به جبهه‌های جنوب کشور می‌رود تا نخلها تشنه نمانند. سرانجام، تمام بسیجیهایی که نقشهای مختلفی را ایفا کرده‌اند، رهسپار جبهه می‌شوند.

[ صفحه 366]


سوره، مجموعه نمایشنامه (دفتر 12)

عبدالرضا فریدزاده.- [و دیگران].- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 136.1370 ص.
مندرجات: جبهه دوم / عبدالرضا فریدزاده؛غروب تا غروب / صادق عاشورپور؛ تناک / الیزا اورامی؛ کوچ عاشقان / علاءالدین رحیمی.
نمایشنامه‌ی «جبهه‌ی دوم» درباره‌ی دو رزمنده به نامهای «هاشم و ناصر» و برادر ناصر به نام منصور) است. منصور در آرایشگاه مشغول به کار است که هاشم - دوست صمیمی او و برادرش - پس از هشت ماه از جبهه می‌آید. توسط منصور از احوال مادرش و خانواده‌ی ناصر باخبر می‌شود. در حین اصلاح، هاشم چند لحظه‌ای به خواب می‌رود. منصور از زمزمه‌های هاشم نگران حال برادرش می‌شود و هنگامی که هاشم را بیدار می‌کند، با اصرار جویای احوال برادرش می‌شود و درمی‌یابد که برادرش در همان اوایل اعزام روی دستهای هاشم به دیدار معبود شتافته است و در تمام این مدت، هاشم نامه نوشته است؛ یعنی ناصر خودش می‌نوشته، با دست هاشم. نمایشنامه‌های دیگر مربوط به جنگ نیستند.

سوره، مجموعه نمایشنامه (دفتر 16)

عبدالرضا فریدزاده، علاءالدین رحیمی، محمدهادی نامور.- تهران سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 143.1371 ص.
مندرجات: گذرگاه / عبدالرضا فریدزاده؛ معصوم هفتم / علاءالدین رحیمی؛ صدای زنگ در مه / محمدهادی نامور.
در نمایشنامه «گذرگاه» سه سرباز عراقی در سنگری در یک گذرگاه مشغول جر و بحث هستند که چگونه از دست بسیجیها فرار کنند. یکی از آنها - که کاسه‌ی صبرش لبریز شده است - از سنگر بیرون می‌رود، هدف گلوله قرار می‌گیرد و کشته می‌شود. دو نفر دیگر - که یکی‌شان فرمانده است - بر سر مبارزه یا تسلیم شدن بحث دارند. صدای آوازی از سنگر روبه‌رو آنها را به خود جلب می‌کند. یکی از آنها که با آن زبان فارسی آشنا است، آواز را معنی می‌کند. آن شخص با تنفگش درددل کرده است: ظلم خان یا هجوم دشمن را باید پاسخ داد؛ او گلوله‌ای برای هر کدام از آنها دارد. کوه مأوای دلیران است؛ غم را برای کوه بازگو می‌کند؛ او حرکت می‌کند تا غم را بر سر دشمن بریزد.
سرباز که مخالف تسلیم شدن است فرمانده را مجبور می‌کند که هر دو با هم بیرون بروند. سرباز با حالت شلیک خارج می‌شود و هدف گلوله قرار گرفته و کشته می‌شود. فرمانده که زنده مانده بوده است، با کمال تعجب، تنها با یک پیرمرد سالخورده بسیجی روبه‌رو و اسیر می‌شود.

سوره، مجموعه نمایشنامه (دفتر 18)

تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 120.1371 ص.
دفتر هجدهم سوره حاوی سه نمایشنامه است. عناوین این نمایشنامه‌ها عبارتند از: «گل شیپوری»، از محمدرضا عباسی؛ «ماجرای جنگلبان»، از حسین فدای حسین و «لانه»، از ناصر فروغ. خلاصه‌ی نمایشنامه‌ی «گل شیپوری»، که در ارتباط با دفاع مقدس است، در زیر ذکر می‌شود. عبود، نوجوان خرمشهری، به علت جنگ، برای ادامه‌ی درس به شهر دیگری رفته است. معلم، او را به همکلاسانش معرفی می‌کند. روزهای اول تعدادی از شاگردان او را مسخره می‌کنند، ولی کم‌کم با او دوست می‌شوند. ابراهیم از اولین کسانی است که با عبود دوست می‌شود. در زنگ کاردستی، عبود تفنگی درست می‌کند. او پس از مدتها یاد دوستان سابق خود می‌افتد و سوار یک قایق خیالی شده، با آنها پارو می‌زند و شعر می‌خواند. ابراهیم و عبود در کلاس درباره‌ی دوستان سابق عبود، که اکنون شهید شده‌اند، صحبت می‌کنند. در پایان همه‌ی بچه‌های کلاس دور عبود جمع شده‌اند و از او می‌خواهند با تفنگ چوبی یک تیر شلیک کند. دیگر همه با او دوست شده‌اند و با او سرود می‌خوانند.

[ صفحه 367]


سوره، مجموعه نمایشنامه (دفتر 23)

[نویسنده عزت‌الله مهرآوران].- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، واحد نمایش، (چاپ اول): 109.1373 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Sureh, A Collection of Plays
واژه‌نامه‌ها به صورت زیرنویس.
شمارگان: 4400 نسخه.
مندرجات: صدا کن لیکو؛ انتظار.
این کتاب حاوی دو نمایشنامه است. نمایشنامه‌ی «صدا کن لیکو» درباره‌ی عده‌ای از مردم خطه‌ی خوزستان است که با وجود شروع جنگ، به زندگی عادی خود ادامه می‌دهند. مردم از طریق رادیو از اخبار جنگ مطلع می‌شوند و گاهی نظرات خود را درباره‌ی جنگ بیان می‌کنند. محور نمایشنامه، سیاوش و همسرش هستند. آنها فرزند نوزاد خود را به سبب نبودن دارو در دوران اول جنگ از دست می‌دهند. سیاوش بعد از این ماجرا تصمیم می‌گیرد برای جنگ با دشمن به جبهه برود و با وجود مخالفت عده‌ای، رهسپار جبهه می‌شود. معنی و تلفظ واژه‌های محلی به صورت زیرنویس داده شده است. نمایشنامه‌ی «انتظار» در ارتباط با جنگ نیست.

سوره، مجموعه نمایشنامه (دفتر 25)

تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری (چاپ اول): 94.1373 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Sureh: A Collection of Plays, Book 25
شمارگان: 4400 نسخه.
مندرجات: بازگشت، تفنگ / علی غلامی.
این کتاب، مجموعه‌ی دو نمایشنامه است. زمان نمایشنامه‌ی «بازگشت»، اوایل جنگ و ورود دشمن به آبادان است و در سه صحنه، توسط شش بازیگر اجرا می‌شود. شعبان پسر خادم مسجد است و سعی دارد زن باردار خود را به پشت خط ببرد ولی توسط دشمن محاصره می‌شود و همسر و فرزند درون شکمش به شهادت می‌رسند. شعبان با ناراحتی نزد پدر برمی‌گردد و عزم خویش را در گرفتن انتقام و دفاع از شهر جزم می‌کند. نمایشنامه‌ی «تفنگ»، در یک صحنه توسط ده بازیگر اجرا می‌شود. داستان این نمایشنامه، ماجرای شخصی از اهالی دشتستان است که چون رئیس دلواری او را در زمان نبرد تنها گذارده است، برای جنگیدن با دشمن دچار شک و تردید است ولی در پایان، تحت تأثیر صحبتهای رزمندگان دیگر قرار می‌گیرد و با افکندن خود بر مینهای موجود در میدان مین و باز کردن مسیر، خود را فدای خاک میهن می‌سازد.

شلمچه در خون، نمایشنامه

علاءالدین رحیمی.- تهران:اوج، 55.1361 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
بر پایه‌ی خط اجرایی نمایشهای سنتی ایرانی، به یاد محمد منتظری شهید بین‌الملل اسلامی.
متن کتاب، نمایشنامه‌ای است در مورد شلمچه، در یک پرده و هشت صحنه. شخصیتهای این نمایش چهارده نفر هستند و نمایشنامه در فروردین و اردیبهشت سال 1360 به مدت چهل شب به کارگردانی نویسنده اثر در تالار مولوی دانشگاه تهران به صحنه رفته است و در مهرماه همان سال از شبکه سراسری صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (برنامه دوم) به تصویر درآمده است. متن نمایشنامه همراه است با اشعاری از محسن پزشکیان، فایز دشتستانی و عطار نیشابوری. موضوع صحنه‌ها عبارت است از: «صحنه اول: حادثه بمباران رزمندگان در شلمچه؛ صحنه دوم: درگیری فرمانده عراقی با صدام و اعتراض به وی به کشتار بی‌رحمانه در خوزستان؛ صحنه سوم:

[ صفحه 368]

گفتگوی دو پاسدار و یک شهید در منطقه شلمچه؛ صحنه چهارم: گزارش سرهنگ عراقی به صدام مبنی بر شجاعت و دلاوری رزمندگان ایران و زبونی ارتش عراق؛ صحنه پنجم: کشته شدن مردم در منطقه شلمچه؛ صحنه ششم: گفتگوی صدام و سرهنگ عراقی مبنی بر کمک دوستان امپریالیسم در صورت ادامه دادن جنگ؛ صحنه هفتم: گفتگوی صدام و سرهنگ عراقی با بیان شجاعت شهید فهمیده و نارنجک بستن وی به کمرش؛ صحنه هشتم: جنگ در مرزها و به هم پیوستن مردم و ارتش ایران و عراق، اتمام جنگ و سرنگونی استبداد در جهان».

غیر از خدا هیچکس نبود

نوشته داوود کیانیان.- تهران: بزرگ، (چاپ دوم): 69.1376 ص.
بالای عنوان: نمایشنامه.
شمارگان: 2200 نسخه.
این نمایشنامه اولین بار به نام «حق الیقین» در اسفندماه 1364 در تالار هلال احمر مشهد به کارگردانی نویسنده اجرا گردید.
نمایشنامه‌ی حاضر شامل خفت صحنه با عناوین: «اسلام، ایمان، یقین، علم‌الیقین، عین‌الیقین، حق‌الیقین و شهادت» است. شخصیتهای اصلی نمایشنامه، «فرمانده، قاری، اولی، دومی، سومی، چهارمی، پنجمی، ششمی، پدر، پدربزرگ و نوجوان» هستند. افراد برای این که ثابت کنند عاشق شهادت هستند، توسط فرمانده مورد آزمایش قرار می‌گیرند تا با کسب امتیاز لازم و لیاقت کامل به جبهه رفته، در آنجا به شهادت برسند. در این بین، ابتدا قاری و سپس دیگر افراد به ترتیب با طی مراحل مختلف به یقین رسیده و با آن که در مسیر طی شده به حسادت و اشتباهاتی نسبت به یک‌دیگر دست می‌زنند، ولی در پایان به مرحله‌ی شهادت می‌رسند و در بمباران، حضور در میدانهای مین و صحنه‌های نبرد با دشمن به بهشت رضوان راه می‌یابند.

فاطمه عنبر و سه نمایشنامه دیگر

از محمد چرم‌شیر.- تهران: روزبهان، (چاپ اول): 164.1381 ص.
شمارگان: 2000 نسخه.
مندرجات: قلاده برای یک سگ مرده، مروارید، رضا موتوری، فاطمه عنبر.
این کتاب شامل چهار نمایشنامه است که از بین آنها، نمایشنامه دو پرده‌ای «فاطمه عنبر» در ارتباط با جانبازان دفاع مقدس است. در جریان نمایشنامه، فاطمه و مادرش در انتظار قاسم هستند. آنها جنگ‌زده هستند و اینک، پس از پایان جنگ، به شهر خود بازگشته‌اند. قاسم، همسر فاطمه، جانباز است و به اصرار فاطمه و مادرش به ستاد جنگ‌زدگان مراجعه کرده است تا تقاضای سرپناهی برای زندگی بکند. اما به علت مشکلات مالی، این امر به زودی امکان‌پذیر نیست. فاطمه از قاسم دلگیر می‌شود. او همیشه انتظار دارد قاسم از موقعیت خود استفاده کند تا سریعتر به مقصود برسد. ولی قاسم، با اعتقادات خود، تسلیم خواسته‌ی او نمی‌شود و منتظر نوبت خود می‌ماند.

فانوس دهکده، نمایشنامه

علی‌رضا پارسی.- 22.1370 ص.
این کتاب، نمایشنامه‌ای است که نخستین بار توسط گروه تئاتر راهیان نور (وابسته به انجمن نمایش اداره‌ی فرهنگ و ارشاد اسلامی تالش) به مناسبت هفته‌ی بسیج به مدت یک هفته به روی صحنه رفت. بسیجی نوجوانی اسیر یک افسر عراقی می‌شود. آن به دو به روستای دهلاویه رسیده، وارد خانه‌ای خالی از سکنه می‌شوند. افسر عراقی با شکنجه و آزار و اذیتهای مدام از بسیجی می‌خواهد که به امام توهین کند ولی او مقاومت می‌کند. حتی در برابر

[ صفحه 369]

مشت و لگدهای افسر عراقی فقط لبخند تحویل می‌دهد. تا بالاخره عراقی کلافه شده و سر نوجوان بسیجی را می‌برد. در این هنگام عده‌ای بسیجیان خانه را محاصره کرده و دشمن را به بند می‌کشند.

کانال کمیل

حسین فدایی حسین.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 185.1378 ص.: عکس.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت. نمایشنامه؛ 4).
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
بالای عنوان: مجموعه نمایشنامه.
عنوان دیگر: نمایشنامه کانال کمیل.
عنوان پشت جلد انگلیسی: Komeyl Channel: Drama
شمارگان: 1100 نسخه.
مندرجات: کانال کمیل؛ تپه افلاک؛ شبیه پدر، خاک سبز، شام غریب.
کتاب، شامل پنج نمایشنامه همراه با عکسهایی از اجرای آنها است. در «کانال کمیل»، مهندس منصور بعد از جنگ با گروه تفحص شهدا مسیرهای متعددی، (از جمله کانال «کمیل») را جستجو می‌کند و... در پایان ناموفق است. در «تپه افلاک»، رزمندگانی در بالای تپه افلاک بر اثر تشنگی نزدیک به شهادت هستند و عباس، دانشجوی مهندسی آب، برای یاری‌رسانی به آنجا می‌رود. او نیز در هنگام انفجار تپه برای آب‌یابی به شهادت می‌رسد. در «شبیه پدر»، پس از سیزده سال جنازه‌ی شهیدی را می‌آورند و فرزند او... در نقش علی‌اکبر، لباسی را که پدر برای او بر جای گذاشته، می‌پوشد و به ایفای نقش علی‌اکبر می‌پردازد. «خاک سبز» در ارتباط با گروه تفحص شهدا و «شام غریب» ماجرای پدری جانباز و فرزند اوست و... که پدر، در نهایت شهید می‌شود.

کرامت: نمایشنامه در یک پرده

تدوین محمد قاسمی با همکاری انجمن اسلامی دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.- تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدس، 32.1372 ص.
این نمایشنامه برداشتی است از کتاب «خاک پایت: مجموعه خاطرات جبهه» که در تابستان 71 توسط مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدس، وزارت جهاد سازندگی منتشر شده است.
کرامت (راننده‌ی بولدوزر) یک فرد باایمان است که داستان زندگی‌اش را به کسی در جبهه نگفته است. شبی سقا نزد کرامت می‌رود و تعریف می‌کند که چگونه توبه‌ی او - که فردی خلافکار بوده - پذیرفته شده است. ولی هر چه از کرامت می‌خواهد داستان زندگی‌اش را بگوید، او نمی‌گوید. کرامت سوار بولدوزر می‌شود، اما گلوله‌های توپ کرامت را به خاک و خون می‌کشند. سقا می‌رسد. جوانی هم که صورتش را با چفیه پوشانیده، از پشت خاکریز پیدا می‌شود. جوان با کرامت - که به سختی مجروح شده - درباره‌ی دیدار خود با آقا سخن می‌گوید. او به آقا گفته که طالب دنیاست و بهبود صورتش را می‌خواهد و آقا در جواب گفته است که به کرامت مژده بده. کرامت دستش را به صورت جوان می‌کشد و خود شهید می‌شود. سقا می‌بیند که صورت جوان خوب شده است و به جوان می‌گوید آن نور را می‌بینی که کرامت با آن می‌رود. جوان می‌گوید که هیچ‌چیز نمی‌بیند و با خود می‌گوید که چه بدمعامله‌ای کردم! سقا، کرامت شهید را بر دوش می‌کشد و قرآن کرامت را برمی‌دارد ولی جوان، قرآن را از دست می‌گیرد. سقا از او راه شهر را می‌پرسد و می‌رود. جوان می‌خواهد راهی مخالف برود، ولی پشیمان می‌شود، وسایل سقا را برمی‌دارد، و...

[ صفحه 370]


گرداب

نویسنده خدامراد محمدی؛ ویراستار کارشناسی نمایشنامه‌نویسی.- تهران: بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نشر شاهد، (چاپ اول): 28.1377 ص.
عنوان دیگر: نمایشنامه گرداب
شمارگان: 3300 نسخه.
ماجرای نمایشنامه درباره‌ی پسری است به نام هوشنگ که در نمایشگاه جنگ شرکت کرده و با تصور عکس شهیدی به نام حاج‌محسن، به زمان جبهه رفته است و درگیری جنگ را از نزدیک لمس می‌کند. او که عاشق فیلمهای آرنولد و رامبو است، قهرمان اصلی فیلم را در ظاهر نوجوان سیزده ساله‌ای می‌بیند که خود را روی مین منور می‌اندازد و مانع روشن شدن مین می‌شود و پس از بازگشت به دنیای واقعی خویش، با اصغر (دوست و همکلاسی خود، که فرزند شهید حاج‌محسن است) مواجه می‌شود و اخلاص و صفای رزمندگان و شهدا را بالاتر از هنرپیشه‌های پوشالی فیلم می‌یابد.

منظومه شمسی

نوشته فرهاد مهندس‌پور؛ ویراستاری کارشناسی نمایشنامه‌نویسی بنیاد شهید.- تهران: بنیاد شهید انقلاب اسلامی ایران، اداره کل پرورشی (چاپ اول): 24.1375 ص.
عنوان دیگر: نمایشنامه: منظومه شمسی.
شمارگان: 3000 نسخه.
ماجرای نمایشنامه درباره‌ی صحنه‌ی آموزش منظومه‌ی شمسی در مدرسه‌ی دخترانه است. هر یک از شاگردان به جای یکی از سیارات منظومه‌ی شمسی ایفای نقش می‌کنند اما بازیگر نقش خورشید - فاطمه - غیبت کرده است و معلم و ناظم مدرسه در پی یافتن علت تأخیر وی هستند. با گفتگوی بچه‌ها و بخصوص مژگان (که ایفاگر نقش سیاره‌ی زهره است) مشخص می‌شود که فاطمه ایرانی فرزند شهید بهرام ایرانی است، که در میدان ژاله در جریان تظاهرات به شهادت رسیده است. مژگان هنگامی این مطلب را می‌فهمد که برای زیارت قبر شوهر خاله‌ی شهیدش (که در جنگ به شهادت رسیده)، در بهشت‌زهرا، به نام قبور همجوار برمی‌خورد. در پایان، با ورود فاطمه و قرار گرفتن در نقش خورشید، صحنه‌ی نمایشنامه به خوبی اجرا می‌شود.

نمایشنامه اعتراض

حسین جعفری.- [تهران]: جهاد دانشگاهی (دفتر مرکزی)، بخش فرهنگی، واحد فوق برنامه، 63.1366 ص.- (جهاد دانشگاهی؛ 386).
عنوان دیگر: اعتراض.
این کتاب به مناسبت سومین جشنواره سراسری تئاتر دانشجویان، آبان 1366، چاپ شده است.
کتاب «نمایشنامه‌ی اعتراض» داستان دو همسنگر عراقی در جبهه‌های جنگ است. که یکی از آنها از اعضای وفادار حزب بعث است و دیگری سربازی که با این جنگ موافق نیست و این سؤال برایش مطرح است که چرا نیروهای عراقی باید با مسلمانان همسایه بجنگند. در این نمایشنامه، دیدگاه مخالفان جنگ و حزب بعث مطرح و رفتار غیرانسانی و بیرحمانه‌ی دادگاههای حکومتی عراق با مخالفان صدام حسین و شکنجه‌هایی که بر هر معترضی روامی‌دارند، تصویر شده است. آنان هر کس را که در پی یافتن علت حقیقی حمله‌ی عراق به ایران باشد، خائن و وطن‌فروش می‌خوانند و به مرگ محکوم می‌کنند. در پایان نمایشنامه، به خاطر لو دادن همسنگرش - که در زیر شکنجه کشته می‌شود - مورد تشویق مقامات بعثی قرار می‌گیرد و فرمانده‌اش به او می‌گوید: ما به افرادی مانند تو افتخار می‌کنیم.

[ صفحه 371]


نمایشنامه تکیه حاجی

نوشته فیروز آزادی؛ [بازنویسی کارشناسی نمایشنامه‌نویسی].- تهران: هنر و اندیشه؛ بنیاد شهید انقلاب اسلامی، معاونت فرهنگی، (چاپ اول): 31.1374 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
نمایشنامه در مورد تکیه‌ای است که جوانان یک محله‌ای در ایام ماه محرم، در مقابل منزل حاج‌باقر (که فرد سرشناسی بود) برپا می‌کردند. جوانان در این سال نیز، همانند سالهای قبل، بدون اجازه‌ی حاج‌باقر، کار آماده کردن تکیه را آغاز می‌کنند ولی حاج‌باقر با دیدن این صحنه عصبانی شده، می‌گوید که نمی‌خواهد امسال محل تکیه، مقابل خانه‌ی او باشد. همه تعجب می‌کنند و حاجی را مورد شماتت قرار می‌دهند. در نهایت معلوم می‌شود که عباس، (پسر حاجی) که ده سال اسیر بوده است، به علت بیماری روانی، نباید در مکانهای پر سر و صدا و شلوغ قرار بگیرد. مردم از برخورد خود با حاجی پشیمان می‌شوند. در پایان، همه برای بازگشت سلامتی عباس دعای توسل می‌خوانند و عباس شفا می‌یابد و در همان جا تکیه را برپا می‌کنند.

نمایشنامه خیجو

نوشته محمدرضا پشنگیان.- تهران: نشر عابد، (چاپ اول): 23.1380 ص.
عنوان دیگر: خیجو، نمایشنامه ویژه نوجوانان و جوانان.
مندرجات: نمایشنامه ویژه نوجوانان و جوانان.
شمارگان: 3000 نسخه.
«خیجو» نمایشنامه‌ای در یک پرده است. جانبازی که پاهای خود را در جبهه از دست داده، به خواستگاری خدیجه (خیجو) می‌آید. در همین بین پیرمردی با پول و طلای فراوان از کویت می‌رسد. او سالها پیش با زنی به نام زینب ازدواج کرده ولی کشتی وی در سواحل کویت غرق شده بود. او پس از سالها اکنون بازگشته، سراغ همسرش را از منیرو، مادر خدیجه می‌گیرد. او فکر می‌کند که چون در هنگام خواستگاری، منیرو رقیب زینب بوده است، منیرو او را کشته است. پس از مشاجره‌هایی که بین آن دو صورت می‌گیرد، منیرو واقعیت را به او می‌گوید و مشخص می‌شود که خدیجه دختر زینب است و چون زینب هنگام وضع حمل از دنیا رفته، و منیرو بچه‌دار نمی‌شده، با تمام بدنامی که به او نسبت داده بودند، منیرو او را بزرگ کرده است.

نمایشنامه روی صحنه

نوشته‌ی حسین مختاری.- تهران: جهاد دانشگاهی (دفتر مرکزی)، بخش فرهنگی، (چاپ اول): 89.1365 ص.: (جهاد دانشگاهی؛ 392).
عنوان روی جلد: خاطره‌ای از جنگ؛ نمایشنامه روی صحنه.
شمارگان: 3000 نسخه.
به مناسبت دومین جشنواره سراسری تئاتر دانشجویان کشور.
این کتاب، خاطره‌ای از جنگ تحمیلی است که به صورت نمایشنامه تنظیم شده است. شهر خرمشهر توسط نیروهای بعث عراق اشغال شده است. این اشغال و حوادثی که رخ داده بود، به صورت نمایشنامه‌ای تهیه شده است که قهرمان آن یک شهروند خرمشهری به نام عبدو است. عبدو قبل از اشغال شهر، خانواده‌اش را از شهر خارج می‌کند و خودش به تنهایی به شهر برمی‌گردد و با حوادث غیرمنتظره‌ای روبرو می‌شود. عبدو به دست عراقی‌ها اسیر می‌شود و مورد شکنجه و آزار اشغالگران قرار می‌گیرد و در تمام این مدت جز پایداری و ایمان به هدف و آرمانش فکر دیگری ندارد. بالاخره نیز هنگامی که نیروهای اسلام پیروز شده، سربازان عراقی فرار را برقرار ترجیح دادند و خرمشهر شهر خون و شهادت آزاد شد، او هم آزاد می‌شود.

[ صفحه 372]


نمایشنامه فرودگاه

نویسنده مرتضی داریوندنژاد (سخاوت).- تهران: بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نشر شاهد، (چاپ اول) 94.1377 ص.
عنوان دیگر: فرودگاه.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب، حاوی دو نمایشنامه با نامهای «فرودگاه» و «رقص پروانه» است. در نمایشنامه «فرودگاه» یک خانواده‌ی خرمشهری، منتظر بازگشت محمود (پسر خانواده) هستند که دوازده سال از اسارت او به دست دشمن می‌گذرد. روزی، سمبره (خبرنگاری عراقی) نزد آنها آمده، می‌گوید که قلب محمود را به او پیوند زده و محمود را در کربلا دفن کرده‌اند. سمبره، همسر فارس، یک سرهنگ عراقی، بوده است و بعد از پیوند قلب محمود، زندگی با سرهنگ برایش مشکل شده و او را ترک کرده است. در نمایشنامه‌ی «رقص پرواز»، خانواده‌ای با وجود حملات دشمن، شهر خود را ترک نمی‌کنند. پدر خانواده سالها پیش به دست برادر خود، جابر، به قتل رسیده است. جابر از کویت به ایران می‌آید و نزد ننه حلیمه و رحمان و ریحانه (بچه‌های برادرش) می‌رود. پس از مدتی متوجه می‌شوند که جابر جاسوس است. حلمیه برای لو دادن او می‌رود، ولی شهید می‌شود. سرانجام جابر به دست ریحانه کشته می‌شود.

نمایشنامه همراه

حسین نوری.- [تهران]: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 32.1372 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، نمایشنامه؛ 2).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Attendant: play
محل وقوع داستان «نمایشنامه همراه» در آسایشگاه جانبازان است و شخصیتهای آن، دو دوست و خادم آسایشگاه هستند. شخصی پس از سالها با شنیدن خبر اعزام دوستی جانباز برای ادامه‌ی معالجه به خارج از کشور، به آسایشگاه می‌آید و خود را واجد شرایط اعزام به عنوان همراه معرفی می‌کند. ظهر جمعه است و فقط خادم در آسایشگاه است. خادم با آگاهی از دلیل مراجعه دوست، با تردید به او می‌نگرد. پس از صحبتهای بسیار، که دوست در آن برتری‌های خود را برای اعزام برمی‌شمارد، به پیشنهاد خادم، هر دو وظایف یک همراه را مرور می‌کنند و در نهایت، دوست می‌پذیرد که توانایی این کار را ندارد. دوست که تا این زمان تصور می‌کرد خادم، فردی کم‌سواد است - علت پذیرش این شغل را از او می‌پرسد و می‌شنود که: خادم هنرمند نقاشی است که دانشکده را برای رفتن به جبهه رها کرده و در جبهه مجروح شده است؛ به طوری که باید دستش قطع می‌شده است ولی رزمنده‌ای با اهدای دست خود از این امر جلوگیری می‌کند و عاملی می‌شود برای خدمت به سایر جانبازان و دوست، با شرمساری از آسایشگاه می‌رود.

وقت وصال و اعتراض: دو نمایشنامه همراه

نوشته‌ی حسین جعفری.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 99.1370 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، نمایشنامه؛ 1).
شمارگان: 6600 نسخه.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Time of Reunion and the Protest, two plays
مندرجات: وقت وصال؛ اعتراض.
این کتاب، شامل دو نمایشنامه است. در نمایشنامه‌ی «وقت وصال»، حسن در حال نوشتن در مورد دوست شهیدش (حسین) است. نوشته‌های او عینیت می‌یابد. «حسین» و «بن احمد» در برابر تماشاگران قرار می‌گیرند و از انگیزه و هدف جنگ می‌گویند. در نهایت، حسین، سرافراز از کارنامه‌ی اعمال خویش است و بن‌احمد، شرمنده از کارهایش! در نمایشنامه‌ی «اعتراض»، یک سرباز عراقی که در جبهه علیه ایران می‌جنگد، دچار شک و تردید

[ صفحه 373]

می‌شود، ولی از فرار و محاکمه می‌ترسد. او که نمی‌خواهد با هیچ‌کس صحبت کند، به اصرار و پافشاری همسنگرش لب به سخن می‌گشاید و مکنونات قلبی‌اش را بیرون می‌ریزد. در این حال، از طرف همسنگرش مورد اتهام و از سوی دوستانی که ترسیده‌اند، مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد و در نهایت به دست همسنگرش کشته می‌شود؛ در حالی که فرمانده‌اش سعی دارد شک و تردید سرباز کشته‌شده‌ی خود را پنهان کند.

[ صفحه 376]


ادبیات

ادبیات، مجموعه‌ها

آبادان، کوچه‌های مهربانی

مولف علی فرخ‌مهر.- تهران: نشر عابد، (چاپ اول): 464.1380 ص.: مصور، نقشه.
شمارگان:2000 نسخه.
طراح روی جلد: مازیار یعقوبی.
نویسنده (که خود متولد آبادان است)، در این مجموعه، 76 مقاله، تعدادی قطعه شعر و تصاویری چند گردآورده و به توصیف جنبه‌های گوناگون شهر آبادان - قبل و بعد از انقلاب - از جمله، اوضاع فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و دوران جنگ، پرداخته است. برخی از موضوعات مجموعه عبارتند از: «شکستن حصر آبادان، پالایشگاه آبادان، یادی از شادگان، لنج‌سازی کنار رودخانه‌ی بهمنشیر، تیمهای فوتبال، وقایع و حوادث قبل از انقلاب (مانند واقعه‌ی سینمای رکس آبادان)، کوچه‌ها و محله‌ها، اماکن آموزشی و فرهنگی، بازسازی پس از جنگ، عکسهای یادگاری رزمندگان از شهر آبادان با زیرنویس و مطالبی درخصوص شهدای آبادان، اصطلاحات و گویشهای محلی، آبادان در جنگهای گذشته، خرمشهر، همکلاسیها و معلمان، اقلیتهای مذهبی و جدولی از کلیساهای شهر و مطالبی درباره‌ی شهید سید علی‌رضا یاسینی و مرحوم سید علوی‌الموسوی، (خطیب شهر) و...».

اگر شهادت نبود...

ابوالقاسم حسینجانی.- تهران: نشر مزامیر (چاپ اول): 159.1376 ص.: (ادبیات مقاومت؛ 2).
طراح روی جلد: محمدرضا آستانه.
عنوان دیگر: اگر شهادت نبود... (نثر).
کتاب، مجموعه‌ای است از قطعه‌های ادبی همراه با اشعار نو در زمینه‌ی شهید و شهادت. موضوع اشعار، بزرگان و وقایع مختلفی چون واقعه‌ی کربلا و نحوه‌ی شهادت شهیدان و... است. در بین نوشته‌ها، از سخنان بزرگان و اشعار دیگر شعرا نیز استفاده شده است. اشعار «هوای تازه، بچه‌های جنگ، قرارگاه نینوا و تکلیف بسیجی انسان» در مورد جبهه، «زخمهای غریبی» به یاد شهید آوینی و «بر شانه‌های لیلةالقدر» به مناسبت تشییع پیکر پاک سه هزار در نوزده رمضان 1415 هجری قمری سروده شده است.

این همه شیدایی (درنگی در ادبیات حوزه‌های علمیه)

به کوشش محمد حسینی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، واحد ادبیات دفتر آفرینش‌های ادبی و هنری طلاب، (چاپ اول): 147.1376 ص.: مصور، عکس.
طراح روی جلد: علی میرفتاح.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: (So Much Love (Think in literature Hoozehs Elmiyeh
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3300 نسخه.

[ صفحه 377]

این مجموعه شامل پنج مقاله، برگزیده‌ای از اشعار شاعرانی چون علی‌رضا قزوه، عبدالله حسینی، محمدحسین بهجتی و قنبرعلی تابش، و هفت داستان کوتاه همراه با گفت‌وگوهایی با شخصیتهای علمی و ادبی (از جمله زکریا اخلاقی و محمدشریف سعیدی) و گزارشی از پنجمین «کنگره‌ی سراسری شعر و قصه طلاب» در یزد است. در پایان نیز چکیده و مشخصات توصیفی تعدادی از کتابهای نویسندگانی طلبه آمده است. اشعار «سبز و سرخ» از مجتبی تونه‌ای؛ «شهید» از محمدهاشم شیرازی؛ «شبهای جنگ» و «وداع واپسین» از ابوالقاسم حسینی؛ «من از جزیره‌ی مجنون می‌آیم» از محمد حسینی؛ داستانهای «سید مجتبی» از حسین‌علی باغستانی؛ «جنازه‌ی گمشده» از مظفرعلی کشمیری و «چشمه‌های خونین» از علی‌نقی میرحسینی در ارتباط با جنگ هستند. در مبحث گفت‌وگو نیز مطالبی درخصوص جبهه و جنگ ارائه شده است.

برگزیده‌ها (1): مجموعه داستانها و خاطرات برگزیده مسابقه هفته بزرگداشت جنگ تحمیلی سال 1363

گردآوری و تنظیم: اداره کل انتشارات و تبلیغات وزارت ارشاد اسلامی.- تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء: وزارت ارشاد اسلامی، اداره کل انتشارات و تبلیغات، 199.1364 ص.
مندرجات: بخش اول داستان‌های برگزیده سال 63 (زنبورک / اسماعیل عرب‌خوئی؛ در گاوگم شبانگاهان با مخمصه / علیرضا افزودی)؛ بخش دوم: خاطرات برگزیده سال 63 (مردم و جنگ / مهدی ضرابی؛ قصه ایمان، قصه انقلاب،... / حسین تاج‌احمدی؛ به سوی نور / اکبر عابدینی)
این کتاب، نخستین دفتر از مجموعه برگزیده‌ای است از داستانها و خاطراتی که در سال 1363 درباره‌ی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نوشته شده و به وزارت ارشاد اسلامی شده‌اند. کتاب در دو بخش تنظیم شده است؛ در بخش اول سه داستان و در بخش دوم نیز سه خاطره به چاپ رسیده است. داسان «زنبورک»، حکایت پسرکی است که در زیر بمباران عراقی‌ها در خرمشهر زنبورک می‌زند و در جریان وقایع پس از شهادت دوستان، اسلحه به دست می‌گیرد و با دشمن می‌جنگد.«در گاوگم شبانگاهان»، مردی آذوقه برای گاومیش خود می‌برد ولی پس از روبه‌رو شدن با جنایات عراقی‌ها، مانند همه‌ی افراد دیگر، برای کمک به رزمندگان می‌رود. «مخمصه» داستان عبدو است و هجوم دشمن به خرمشهر و پیوستن او به رزمندگان و شهادت شجاعانه‌اش در راه حفظ وطن و ایستادگی دوستانش در این راه، تا آن زمان که لازم است. خاطره‌ی «مردم و جنگ» خاطره‌ای از شب درگیری حمله‌ی دوم بیت‌المقدس و «قصه ایمان، قصه انقلاب،...» خاطره‌ی گذشتن از جان و ایثار است و تپیدن قلب برای انقلاب آخرین خاطره، «به سوی نور»، خاطره‌ای است از عملیات بیت‌المقدس.

برگزیده‌ها (2): مجموعه داستانها و قطعات ادبی، خاطرات و اشعار برگزیده دومین دوره مسابقه فرهنگی و ادبی دفاع مقدس یادبود پنجمین سالگرد جنگ تحمیلی 1364

تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء؛ وزارت ارشاد اسلامی، اداره کل انتشارات و تبلیغات، 208.1365 ص.
شمارگان: 10000 نسخه.
برگزیده‌ی دومین دوره‌ی مسابقه‌ی فرهنگی و ادبی دفاع مقدس یادبود پنجمین سالگرد جنگ تحمیلی (1364).
مندرجات: بخش اول داستانهای برگزیده؛ بخش دوم قطعات ادبی برگزیده؛ بخش سوم: خاطرات برگزیده؛ بخش چهارم: اشعار برگزیده.
کتاب برگزیده‌ها (2)، دفتر دوم از برگزیده‌ی داستانها و مقالات و خاطرات و اشعاری است که به مناسبت پنجمین سالگرد دفاع مقدس نگاشته و سروده شده‌اند و در دومین مسابقه‌ای که با همین عنوان از سوی وزارت ارشاد

[ صفحه 378]

اسلامی برگزار شده است، حائز مقام گردیده‌اند. هدف مسابقه، دریافت و ثبت صحیح فرهنگ والای جبهه‌ها و انتقال مناسب آن به اقشار مختلف جامعه و شناسایی استعدادهای فرهنگی و ادبی در خدمت جنگ و تشویق و جلب همکاری اهل قلم در عرضه‌ی آثار ارزنده در این زمینه بوده است. کتاب در چهار بخش «داستانهای برگزیده، قطعات ادبی برگزیده، خاطرات برگزیده و اشعار برگزیده» تدوین شده است و هر بخش شامل سه اثر اول برگزیده در مسابقه فوق از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد و در قالب موضوعات همان بخش است. آثار، همگی در ارتباط با دفاع مقدس، دلاوری، رشادت و جانبازی دلاورمردان این پهنه‌ی رزم و ایثار نوشته شده‌اند.

بر محمل بال ملائک

مهدی شجاعی.- تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، محراب قلم، (چاپ نهم) 62.1374 ص.: مصور.
کتاب، شامل هفت قسمت است. «عشق آمد زان مکتب حسینی»، به نعمات جنگ و برکات آن می‌پردازد. «ای زائران منزلت عشق»، خطاب به رزمندگان و در تجلیل از آنان است. «از رموز عاشقانه‌ی جنگ»، از دلدادگی و عشق به عنوان رزم دلیرانه یاد می‌کند. «در رکاب قائم» به خصائص و صفات ملتزمین رکاب حضرت ولی‌عصر (عج) می‌پردازد. «بخند خونین‌شهر» ستایش و تجلیل خرمشهر و یادآور حماسه‌هایی است. که در این شهر آفریده شد. «نماز بر سجاده‌ی فرات» به یاران امام زمان می‌پردازد و وفاداری و همدلی را مهمترین و ابتدایی‌ترین خصلت می‌داند. «سفر به جبهه‌های عشق و ظفر» شامل هفت قطعه است که به حال و فضای جبهه و بچه‌های جبهه و رسوم آن پرداخته است. نویسنده در لابه‌لای متن به بیان نقل‌قول‌ها و تفاسیری از صحنه‌های جنگ و جبهه می‌پردازد.

بسیج کلمات عاشقان

احمد عزیزی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ دوم): 104.1376 ص.- (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ شطح: 1).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Mobilization of Lovers, Words
کتاب حاضر از یک مقدمه (که خود یک متن ادبی است) و دو متن دیگر تشکیل شده است. مقدمه‌ی کتاب وضعیت دنیای کنونی را شرح می‌دهد و پس از آن، عظمت بسیجی، شهادت و شهید را در چنین دنیایی به تصویر می‌کشد. در ادامه، تفسیری هم درباره‌ی واژه‌ی شهادت ذکر شده است. متن اول «به نام خداوند خوشه‌ها و پروردگار تاکها» نام دارد. این متن ارتباطی با موضوعات جنگ ندارد. متن دوم «شاعران واژگان اسرارند» نام دارد؛ این متن نیز شرحی است بر ابعاد روحی بسیجیان، که درواقع درس عاشقی را به همگان آموختند. بسیجی در این متن، عارفیست که خیلی سریع به همه‌ی عرفان پی می‌برد و اجاره‌نشینی است که صاحبخانه‌ی او خداست.

بوی سبز پونه‌ها (قطعات ادبی)

مهدی شجاعی.- تهران: نشر جوان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، (چاپ اول): 113.1369 ص.
کتاب بوی سبز پونه‌ها حاوی قطعات ادبی است.آغازگر فصل اول، (قطعه‌ی «با فجر تا خورشید») شرح فرورفتن دنیای اسلام پس از شهادت یازدهمین اختر تابناک آسمان ولایت و امامت در سیاهی است و انتظار آمدن امام و از بین بردن تاریکی. قطعات دیگر فصل اول عبارتند از: تنها مؤذن گلدسته‌ی اسلام، پیام‌آور وحدت، شام بودیم ز خورشید جهان صبح شدیم و دم مسیحایی. فصل دوم در ارتباط با شهید بهشتی است. در فصل سوم قطعه‌ی

[ صفحه 379]

«ملائک بر قبله‌ی استقامت تو نماز می‌خوانند» به رزمندگان اسلام تقدیم شده است و «بسیج آئینه‌ی تزکیه» در مورد بسیج و ابعاد شخصیتی بسیجی است. «سلام بر شما تا مطلع فجر مهدوی» در ارتباط با خلبانان و عقابان تیزپرواز آسمان استقامت و «ای قطعات سوره‌ی عشق» درخصوص رزمندگان جبهه‌های دفاع مقدس است. قطعه‌های «نعمت جنگ، حدیث عشق و موشک و آتش، حسین (ع) شجاعت شما را می‌طلبد و اسوه‌های مقاومت» در مورد دفاع مقدس هستند.

بی بال پریدن

قیصر امین‌پور.- تهران: نشر افق، 56.1376 ص.- مصور.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: بی‌بال پریدن؛ کتاب‌ها مثل آدم‌ها هستند؛ زندگی در حاشیه؛ تفسیر عادلانه؛ خدا در همسایگی ما؛ مثل کوچه‌های روستا؛ مثل جاده‌های شهر؛ سرودی برای پاکی؛ پیش از آفتاب؛ چراغ سبز.
کتاب «بی‌بال پریدن» مجموعه‌ای از قطعه‌های نثر ادبی است که از بین آنها، قطعه‌ی ادبی «چراغ سبز» در مورد جنگ است. مضمون این قطعه پاسخ به این سؤال است که وقتی جنگ آغاز شد، آیا باید دفاع کرد یا خیر؟ در قسمت آخر این نثر آمده است: «در چنین راههایی اگر ناگهان چراغ قرمز خون، به علامت خطر روشن شود، آیا باید بایستیم؟ از رفتن بمانیم؟ یا خطر کنیم و پیش برویم، تا چراغ سبز را برای دیگران روشن کنیم؟».
هدف نویسنده، بیان این مطلب است که رزمندگان و شهدا با کارها و حماسه‌هایشان راه را برای دیگران هموار کرده‌اند.

پشت به سایه‌ها و صداها

ضیاءالدین شفیعی؛ نقاشی: محمدعلی سپهرافغان.- تهران: نشر مزامیر، 1376.
64 ص.: مصور.- (ادبیات مقاومت؛ 2).
عنوان روی جلد: پشت به سایه‌ها و صداها (نثر).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Apposite The Shadows And Voices, Prose
طراح روی جلد: محمدرضا آستانه.
شمارگان: 5000 نسخه.
برگزیده‌ی سومین جشنواره مطبوعات.
مندرجات: فصل اول: هروله کلمات؛ فصل دوم: آسمان بی‌طاقت؛ فصل سوم: دالان‌های دیروز؛ فصل چهارم: طلوع گل نرگس.
این کتاب حاوی نثرهای ادبی است که به صورت ادبیات غنایی نوشته شده است. متن اول هروله کلمات است در مورد مصطفی (که موجی شده است)، رود کارون، و نخلستان‌های خرمشهر، شهادت یکی از همسایگان و به انتظار شهادت نشستن خود او. فصل دوم (آسمان بی‌طاقت) نثری درباره‌ی جبهه‌های جنگ است. «دالانهای دیروز» فصل سوم کتاب است که شامل متن‌های متفاوتی از انقلاب، نماز جمعه و ایستگاه صلواتی در جبهه است. آخرین فصل کتاب (طلوع گل نرگس) از آواره‌های جنگی، خاکریزهای خط اول، مین‌ها و نارنجک‌ها و نخل‌های سربریده صحبت می‌کند و طلوع نرگس را بشارت می‌دهد.

[ صفحه 380]


پیچک سبز خیال

جواد نعیمی.- [تهران]: سازمان تبلیغات اسلامی،مرکز چاپ و نشر، 194.1370 ص. کتابنامه.
کتاب در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول مقاله‌هایی است با عناوین: در پیرامون ادبیات؛ کودک، کتاب مطالعه؛ فردوسی و شاهنامه؛ ذکر خیر حافظ؛ یادکردی از علامه اقبال لاهوری؛ ویژگی‌های هنرمند: شعر چیست؟. بخش دوم، قطعاتی ادبی را شامل می‌شود که حاصل روزها و سال‌های شهادت دلاورمردان در جبهه‌های نبرد است. عناوین و موضوع‌های این بخش عبارتند از: شهید مطهری؛ در برابر آفتاب (در مورد شهدای دفاع مقدس)؛ از آبی چشمان تو (در مورد شجاعت‌های جانبازان در دفاع مقدس)؛ ثار: (تفسیر کلمه‌ی «ثار» در قالب قطعات ادبی)؛ از یمن نام‌های مقدس (در مورد شهدای جنگ)؛ با تو با دریا؛ سهمی از آفتاب؛ و چند قطعه‌ی دیگر. بخش سوم: به شعر اختصاص دارد. اشعار این بخش در قالب شعر نو می‌باشند و در موضوعهایی مانند شهادت و شهید و شجاعت رزمندگان، جانبازان و پاسداران سروده شده‌اند.

توفیقات

نوشته اسماعیل پزشکیان‌نژاد.- تهران: پزشکیان‌نژاد و پسران، (چاپ اول): 128.1376 ص.: مصور،نقشه.
شمارگان: 2000 نسخه.
این کتاب مجموعه‌ای از اشعار (در قالبهای دوبیتی، غزل و...)، مقالات، خاطرات و سرگذشتنامه‌ها است. مطالب مربوط به دفاع مقدس عبارتند از: اشعار «اذن جهاد در قدس و شهید گمنام: محسن قنبری» و خاطرات «سه معجزه‌ی بزرگ و دیدار از جبهه‌ها (درباره‌ی بازدید و خاطراتی از سرپل ذهاب، قصر شیرین، فکه و محل جنگ فتح‌المبین، خرمشهر، آبادان، هویزه و سوسنگرد)». زندگینامه‌های مختصر شهیدان: «حسن جیرودی (شهریار)، محمدحسین کیوانداریان، امیرحسین سلیمانی (شمشک)، داود سرتاج، ابوالفضل خاوری یگانه، مهدی مظفری و مهدی آرونی» نیز ارائه شده است که شامل نام و نام خانوادگی، شرح دوران کودکی و جوانی، فعالیتهای جبهه، تاریخ و محل شهادت و برخی نیز همراه با فرازی از وصیتنامه شهید است. تصاویری از بازدید مؤلف و گروه اعزامی به جبهه‌ها نیز ارائه شده است.

جمهوری اسلامی، مجموعه جبهه و جنگ

روزنامه جمهوری اسلامی، با همکاری بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس.- تهران: روزنامه جمهوری اسلامی، 1373.
یک جلد [بدون صفحه‌شمار]: مصور، عکس.
روزنامه‌ی جمهوری اسلامی از تاریخ ششم فروردین ماه 1365 آغاز به انتشار صفحه‌ی «جبهه و جنگ» در روزنامه کرد. مطالب آن گزارش‌دهنده‌ی تمامی وقایع و حوادثی بود که در جبهه‌های جنگ حق علیه باطل رخ می‌داد و علاوه بر آن، وصیتنامه‌ها، مصاحبه‌ها، یادداشتها، خاطرات، معرفی کتاب، شعر، و موضوعهای متنوع دیگر را نیز دربر می‌گرفت. در پی این موضوع، روزنامه‌ی جمهوری اسلامی اقدام به انتشار مجموعه‌هایی از این صفحات کرد که مجموعه‌ی حاضر، اولین جلد از این مجموعه باشد و شامل صفحه‌های جبهه و جنگ از اولین شماره (6 / 1 / 1365) تا پایان سال 1373 است.

[ صفحه 381]


جنگ ادبی دفاع مقدس (دفتر 1)

ویراستار محمدهادی عرفانیان.- مشهد: کنگره بزرگداشت سرداران شهید و بیست و سه هزار شهید استان خراسان، (چاپ اول): 189.1378 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب حاضر شامل دوازده داستان کوتاه، هفده قطه شعر (در قالبهای غزل، قصیده، شعر آزاد و رباعی)، خاطره‌ای از سردار شهید عبدالحسین برونسی، قسمتهایی از زندگینامه سردار شهید محمود کاوه (فرمانده‌ی تیپ ویژه شهدا) و گزیده‌ای از وصیتنامه سردار شهید حسن آقاسی‌زاده است. در بخش داستان، موضوع برخی از داستانها عبارت است از: «درگیری با دشمن در منطقه‌ی ماووت؛ وساطتت پدر مرحوم دو برادر در خواب برای کسب اجازه از مادر جهت رفتن آنها به جبهه؛ کمین در منطقه‌ی کردستان، بمباران و کشتار دسته‌جمعی؛ و قصه‌ای ویژه نوجوانان در خصوص نماز و...». در بخش اشعار، قطعه شعرهای «برای یک مرد» (از سعید حیدری)، «اسطوره‌های امروزی» (از علی طلوعی)، «اشتیاق وصال» (از مهدی ایزدپناه طوسی) و... درباره‌ی دفاع مقدس و شهیدان سروده‌ی شده‌اند.

جنگ و زندگی

[تهران]: آینده زن، (چاپ اول): 72.1360 ص.: عکس.
شمارگان: ذکر نشده است.
عکس‌ها از کتاب آبادان، که می‌جنگد؛ جنگ؛ خبرگزاری پارس و بعضی از جراید اقتباس شده است.
این کتاب مجموعه‌ای است از نوشته‌ها و اشعار سروده شده درباره‌ی جنگ. نوشته‌ها شامل خاطرات، مقاله‌ها و داستانهایی است که به طور پراکنده در کنار اشعار ارائه شده است. بیشترین مطالب بیان شده، شامل نقش و حضور زنان و کودکان در جنگ ایران و عراق است که با زبان تصویر بیان شده‌اند. تعداد چهارده، شعر، دوازده خاطره و چهار مقاله در مجموعه آمده است.

حماسه مقاومت: یادمان هشت سال دفاع مقدس (جلد 1)

مؤلف: معاونت فرهنگی و تبلیغات جنگ ستاد فرماندهی کل قوا.- تهران: ستاد فرماندهی کل قوا، معاونت فرهنگی و تبلیغات جنگ، (چاپ اول): 1368.
430 ص.: مصور، نقشه، نمونه، عکس.
طرح روی جلد: مصطفی گودرزی.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: فصل اول: به یاد امام؛ فصل دوم: چشم‌انداز؛ مقاله، گزارش، گفتگو؛ فصل سوم: فرهنگ و هنر؛ فصل چهارم: اسناد.
هدف مجموعه‌ی «حماسه‌ی مقاومت»، ثبت لحظه‌های «قدر» حیات جامعه اسلامی کشورمان است، تا نسلهای آینده تاریخ در خون شکفته‌ی این عصر را از لابلای سطوری بخوانند که خون رگهای گشوده‌ی رزمندگان نستوه در لابلای آنها جاری است. این مجموعه با یاد امام (ره) شروع و با مقالات، گزارشها و گفتگوهایی درباره‌ی دفاع مقدس و جنگ تحمیلی عراق بر ایران ادامه می‌یابد. سپس، فصلی در ارتباط با مطالب فرهنگی و هنری - شامل «خاطره، داستان، شعر و نثر ادبی، نامه‌های آزادگان، کتابنامه‌ی جنگ تحمیلی و عکسهای گرفته شده توسط عکاسان زحمتکش و بی‌مدعا (نمایانگر گوشه‌هایی از حماسه‌ی هشت سال دفاع مقدس)» - آورده شده است. فصل پایانی نیز به اسنادی اختصاص دارد که گواه تجاوز عراق به میهن اسلامی ماست. با توجه به گویا بودن اسناد و به منظور بهره‌برداری مناسب از آنها، مضمون کلی مدارک، صرفا ترجمه شده است.

[ صفحه 382]


حماسه مقاومت: یادمان هشت سال دفاع مقدس (جلد 2)

معاونت فرهنگی و تبلیغات جنگ ستاد فرماندهی کل قوا.- تهران: ستاد فرماندهی کل قوا؛ معاونت فرهنگی و تبلیغات جنگ، (چاپ اول): 378.1369 ص.: مصور، نقشه، نمونه، عکس.
طراح روی جلد: نجم‌الدین فرخ‌یار.
شمارگان: 5500 نسخه.
مندرجات: همگام با ولایت؛ مقالات؛ مصاحبه و گزارش؛ به روایت اسناد؛ ادبیات مقاومت.
جلد دوم «حماسه‌ی مقاومت»، بیشتر به ترسیم وقایع مقطع آغازین جنگ و رخدادهای آن پرداخته است و در عین حال نیز نگاهی اجمالی به ابعاد دیگر جنگ دارد. بخش «همگام با ولایت» مروری بر سخنرانی‌ها و پیامهای امام خمینی (قدس سره) دارد و سپس خاطراتی از رهبر معظم انقلاب درباره‌ی جبهه‌های جنگ و عملیات ثامن‌الائمه نقل شده است. در فصل مقالات، مباحثی چون «جهاد و دفاع، تجاوز و تلاشهای صلح‌آمیز در هشت سال دفاع مقدس» مطرح شده است. «مصاحبه‌ها و گزارشها»، ابعادی از شگفتی‌آفرینی دلاورمردان سرزمین ما را نشان می‌دهد و فصل «به روایت اسناد»، سندهای آغاز تجاوز و جریان انعقاد معاهدات سال 1975 ایران و عراق را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. «ادبیات مقاومت»، نمونه‌هایی از مطالب ادبی را در قالب داستان، خاطره، شعر و نثر ارائه می‌دهد و بخش «هنر» به بحث درباره فیلمهای جنگی پرداخته است.

حماسه مقاومت: یادمان هشت سال دفاع مقدس (جلد 3)

به اهتمام: بهمن دری‌اخوی، بهروز اثباتی، محمدباقر حشمتی‌پور؛ [گردآورنده] محمدقاسم فروغی جهرمی.- تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات، 234.1375 ص.: نقشه، نمونه، عکس.
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: فصل 1- همگام با ولایت. فصل 2- مقالات. فصل 3- گفتگو و گزارش فصل 4- ادبیات مقاومت. فصل 5- هنر.
در مجموعه‌ی حاضر سعی بر آن بوده است تا گوشه‌هایی از تاریخ دفاع مقدس ایران اسلامی (از شکسته شدن حصر آبادان تا طلیعه‌ی عملیات غرورآفرین بیت‌المقدس) در قالبهای گوناگون شعر، خاطره، قطعه‌ی ادبی، داستان، مصاحبه، گزارش، تحلیل، اسناد و... به رشته‌ی تحریر درآیند. در این راستا، در فصل اول، مروری بر سخنرانی‌ها و پیامهای حضرت امام خمینی «ره» از زبان حجت‌الاسلام جمارانی انجام شده است. در فصل دوم، مقالاتی درباره‌ی آغاز جنگ و دفاع مشروع و در فصل سوم (گفتگو و گزارش)، مطالبی از زبان حجج اسلام جمی، مسیح مهاجری و علی‌اکبر ابوترابی به چاپ رسیده است. در بخش «ادبیات مقاومت»، نمونه‌هایی از داستان، خاطره، نثر ادبی و شعر و نیز پاسخها و نظرات هشت تن از داستان‌نویسان جنگ به ده پرسش درباره‌ی داستان‌نویسی و زندگینامه و فهرست آثار این نویسندگان آورده شده است. فصل پایانی به تئاتر مقاومت اختصاص یافته است.

خلوت سجاده‌های سرخ

اثر روح‌الله عباسی‌راد.- کرمان: مرکز کرمان‌شناسی، 94.1377 ص.: مصور (رنگی).
«خلوت سجاده‌های سرخ» در دو فصل به نامهای «ادبی و عاشورایی» و «نوسروده‌ها» تدوین شده است. فصل اول قطعات ادبی و کوتاهی است که نویسنده در آن با نثری آهنگین به بیان احساسات خود در مورد جنگ و جبهه و رزمندگان و مسایل مربوط به آن پرداخته است. در مقدمه‌ی نویسنده نسبت به اثر خود چنین اظهارنظر می‌کند: «حقیر نیز خرسندم که در نخستین دفتر خود هر آن چه که در بضاعت قلم دارم، با قالب این جرعه نگاشته حاضر که مجموعه‌ای از چندین بند شطحیات و قطعات ادبی، حماسی و عاشورایی است را به بهانه ادای ادب تکریم و

[ صفحه 383]

احترام و... تقدیم دارم». در فصل دوم نیز نویسنده در قالب شعر به بیان عواطف، احساسات و عقاید خود در رابطه با جنگ و شهدا پرداخته است. در جای جای کتاب نیز تصاویر و عکسهای زیبایی از جبهه و جنگ به چاپ رسیده است.

دخمه: مجموعه قصه، خاطره و نمایشنامه

تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 133.1366 ص.
مندرجات: خاطره: چند تکه یخ / بهرام شیخ‌نژاد؛ مقاومت در زندان / مجید محمدی؛ مین‌یاب / محمدمسعود بهمنی؛ خاک‌ریز / مهران آخوندی‌باغی؛ فرار از زندان دولتو / غلامحسین قراگوزلو؛ قصه: پل / رضا عموزاده خلیلی؛ دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز / سید مهدی شجاعی؛ بهار در خانه‌ام / نرگس ساعتی؛ لبهای تشنه / حمید محمدی؛ نمایشنامه: دخمه / مجید اشتیاقی.
این کتاب در نتیجه‌ی برگزاری اولین دوره‌ی مسابقه بزرگ فرهنگی، هنری جبهه و جنگ قرارگاه خاتم‌الانبیاء در بزرگداشت ششمین سالگشت دفاع مقدس فراهم آمده و در سه بخش خاطره، قصه و نمایشنامه ارائه شده است. «چند تکه یخ» بیانگر ایثار رزمنده‌ای است که مصرف صحیح بیت‌المال را به معالجه‌ی خود ترجیح می‌دهد. «مقاومت در زندان» خاطره‌ای است از مقاومت اسیران ایرانی در اردوگاههای عراق. «مین‌یاب» حکایت از جان‌گذشتگی رزمنده‌ای در عملیات فتح‌المبین است و «خاکریز» تأثیر دعا را بر روحیه‌ی رزمندگان بیان می‌کند. در «فرار از زندان دولتو»، نویسنده، اسارت خود و همرزمانش به دست ضد انقلاب را بیان کرده، نحوه‌ی ساخته شدن این زندان به دست اسیران و در نهایت، فرار عده‌ای از اسیران را شرح می‌دهد. داستان «پل» شادی پدری را از یافتن فرزند بیان می‌کند و «دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز» داستان برادران دوقلویی است که همه جا با هم هستند؛ حتی هنگام شهادت، «بهار در خانه‌ام»، داستان دلتنگی کودکی است. که پدرش شهید شده است. «لبهای تشنه» دستان یک اسیری ایرانی است که با نثار جان خویش، دیگران را از شکنجه نجات می‌دهد. نمایشنامه‌ی «دخمه» نیز (که در پایان آمده است) از پوچی زندگی مرفهین بی‌درد سخن می‌گوید.

در اقلیم خویشتن، مجموعه مقاله، نثر ادبی

ابوالقام حسینجانی.- تهران: شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، نشر هماهنگ، 76.1377 ص.
طراح روی جلد: احمد قلی‌زاده.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب در «اقلیم خویشتن» حاوی هفده مقاله و نثر ادبی است که محور موضوعی همه‌ی آنها، «ایمان، عشق به خدا، ارزشهای اسلامی، شهادت و شهید، جنگ و جبهه و دفاع مقدس و مسائل مربوط به آن» است. اسامی این قطعات عبارتند از: «لحظه‌ها مین‌گذاری شده‌اند، جبهه‌های بی‌ریایی، فرهنگ محراب عشق ما دروغ نیست، پیروزی پایدار، عملیات لا اله الا الله، زخمه‌های انفجار، تا شیطان هست، مرثیه‌های خاک، قرارگاه نینوا، در سنگر ارزشها، پای به پای شهیدان، صبوری جبهه‌ها، حمله نیکوترین دفاع، عالم ما اردوگاه خدا است، عملیات آزادسازی انسان، منطقه‌ی زخم‌های نوشکفته».

[ صفحه 384]


در فاصله‌ی آژیرها

مسعود خیام.- تهران: کتاب ایران، 127.1377 ص.
کتاب در «فاصله‌ی آژیرها» شامل هشت قصه، طرح و قطعه‌ی ادبی است در دو نوشته‌ی آن، احساس نویسنده درباره‌ی جنگ و موقعیت و احوال مردم به هنگام بمبارانها و موشکباران تهران تصویر شده است. نویسنده با استفاده از رخدادها و اتفاقاتی که خود شاهد آنها بوده، به تشریح جنایات جنگی عراق علیه مردم بیدفاع و غیرنظامی شهرها پرداخته است. در «وضعیت قرمز» - که نامه‌ای به یکی از آشنایان است - از کسانی سخن می‌گوید که جنگها را می‌افروزند تا کارخانه‌های اسلحه‌سازی توسعه پیدا کند و سازندگان و دلالان سلاحهای مرگبار به سودهای کلان برسند. در مبحث دوم (پرسه در شهر)، از بمباران منطقه‌ای یاد می‌کند که موج انفجار موشک، گروهی را به کام مرگ کشیده و خانه‌هایی را با خاک یکسان کرده است.

دلتنگی‌های هویزه، مجموعه نثر ادبی

نظام مولا هویزه.- قم: مؤسسه‌ی فرهنگی سیره، (چاپ اول): 1375. [109]ص.- (مجموعه نثر ادبی).
این کتاب، مجموعه‌ی نثر ادبی در مورد هویزه و اولین شهیدان آن است. نویسنده‌ی کتاب، آن را به شهید حسین علم‌الهدی تقدیم کرده است. مطالب کتاب در مورد حامد جرفی، (بخشدار و نخستین شهید هویزه)، سقراط موالی‌زاده، (معلم شهر)، اصغر گندمکار و خواهر سهام خیام و دیگر همرزمان آنهاست؛ بسیجیانی که جان خود را در طبق اخلاص گذارده، صادقانه به پیشگاه حضرت باری تعالی تقدیم کردند و از وطن و دین اسلام در برابر متجاوزان دفاع کردند. در بین نوشته‌ها، قسمتهایی از یادداشتهای شهید حسین علم‌الهدی و بخشی از کتاب «حماسه‌ی هویزه» دیده می‌شود. بنا به گفته‌ی نویسنده‌ی کتاب «این کلمات، دلتنگی‌های این بسیجی است برای نسلی که عشق و آتش روزهای جنگ را ندیده است».

زیارت خورشید

تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت امور کتاب، (چاپ اول): 88.1372 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب حاضر، شامل 31 عنوان خاطره، داستان و مقاله از مجموعه آثار جوانان و نوجوانان شاهدی است که در پی زیارت حضرت امام (ره) نوشته‌اند. آثار زیر از جمله عناوین مربوط به دفاع مقدس هستند: «دوستت دارم»، از سیده فاطمه حسینی [وصف فرزند شهیدی که مادرش امام (ره) را، به جای پدر به او معرفی می‌کند]؛ «رازهای سبز» از گلناز سیفی (وصف اسیری که از اسارت برگشته و امامش نیست)؛ «خاطره‌ی دو دیدار» از مؤمنی [خاطره‌ی دو دیدار جانبازانی که به زیارت امام (ره) رفتند و در لحظه ناامیدی از ملاقات ایشان، امام را زیارت کردند]؛ «نگاه تو» از حکیمه حلیبی [ذکر حال خواهرزاده‌ی دو شهید و دو مفقودالاثر از رحلت امام (ره)]؛ «عکس تو» از علی طلوعی [توصیف غم و اندوه جانبازان از رحلت امام (ره)]؛ «تشییع نور» از محمد قنبری لنگرودی [لحظه‌ی شنیدن خبر رحلت امام (ره) در اردوگاه عراق)].

سایه‌های ماندگار: کتاب سوم: قطعات و چکامه‌ها

علی منتظری.- تهران: برگ، (چاپ اول): 152.1368 ص.: مصور.
شمارگان: 600 نسخه.

[ صفحه 385]

این کتاب، مجموعه‌ای از قطعات ادبی و چکامه‌هایی در مورد جنگ و انقلاب اسلامی است. عناوین برخی از این قطعات و موضوع آنها عبارت است از: «حماسه‌سازان فتح‌المبین (در وصف رزمندگان)؛ خط سرخ شهادت (در رثای شهادت‌طلبی)؛ جبهه‌های نبرد، دانشگاه انقلاب، یادداشتی بر هفته‌ی جنگ (مطلبی درباره‌ی جبهه‌ها و سالگرد هفته جنگ)؛ در پرتو انوار فجر به پیشواز چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی والفجر (یاری از جبهه، شهیدان انقلاب و جنگ تحمیلی)؛ در بزرگداشت یاد شهیدان جهاد دانشگاهی، شهیدان راه فضیلت (یادی از شهدا)؛ خط سرخ شهادت (یادواره‌ی شهدای دانشجوی پیرو خط امام)؛ چکامه‌ای در سالروز فتح خرمشهر (درباره‌ی عملیات پیروز رزمندگان)؛ امید آینده، نور چشم رهبرم (وصف کودکانی که جنگ را دیده‌اند)؛ جنگ و حماسه‌ی عاشورا (شباهت جنگ تحمیلی و قیام عاشورا)؛ فردا حماسه تکرار می‌شود (شعری نو درباره‌ی موشکباران صدام و رأی انداختن مردم در صندوقها)؛ اتفاق ساده (خاطره‌ای درباره‌ی موشکباران).

سبز پوش

از ابوالفضل فاطمی‌نیا.-تهران: هیرمند، (چاپ اول): 136.1380 ص.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب حاضر شامل مجموعه‌ای از اشعار و متن‌های ادبی بدون عنوان است که پیرامون دفاع مقدس و با مضمون لباس سبز پاسداران سروده و یا نوشته شده‌اند. سایر مفاهیم و مضامین مطالب ارایه شده، عبارتند از: «شهادت، شهرهای استانهای کشور (خرمشهر، دزفول، هویزه، گیلان غرب، حمیدیه، مهران، دهلران و...) و یا مناطق جنگی (چون: جزیره‌ی مجنون، شلمچه، هورالهویزه، شیاکوه، چغالوند، هزارقله، دهلاویه و...)، عوارض جغرافیایی مناطق جنگی (چون: اروندرود، کارون، بهمنشیر و...)، جانبازان، سرداران، رزمندگان، شهدا (چون کاوه، بروجردی، کاظمی، محمدرضا خیرآبادی، عمارلو، مسیح‌آبادی، دهنوی، جهان‌آرا، ابوالقاسم بوژآبادی، رضا واعظی و محمدطاهر واعظی)».

ستاره‌های بی‌پلاک، مجموعه عاشقانه‌های جنگ

نوشته اسماعیل فیروزی؛ ویراستار حسن جلالی عزیزیان.- تهران: نشر زلال، (چاپ اول): 43.1375 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ای از نوشته‌های ادبی و عرفانی است، که به صورت نظم و نثر، در توصیف جبهه نوشته شده‌اند. از میان آنها، قطعه‌ی «نامه‌ی سه» برای عاطفه، دختر شهید یوسفی نوشته شده است. نویسنده در ابتدای کتاب، این مجموعه را به همه‌ی شهیدان گمنام ایران زمین تقدیم کرده است. به جای مقدمه نیز متنی با عنوان «پیش از نگاه» ارائه شده است.

سردار خوبی‌ها، مجموعه مقالات ادبی در رثای شهید دکتر مصطفی چمران

تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات، 1377. 135 + 8 ص.: عکس (رنگی).
طرح پشت جلد: تابلوی شمع اثر شهید دکتر مصطفی چمران.
شمارگان: 5000 نسخه.
در گفتار ابتدایی و در گفتار انتهایی کتاب، بخشی از مناجاتهای سردار شهید «دکتر مصطفی چمران» با خداوند آمده است. متن اصلی کتاب را مقالات و نوشته‌هایی تشکیل می‌دهند که از میان آثار رسیده برای مسابقه‌ی «نثر ادبی

[ صفحه 386]

شهید چمران» برگزیده شده‌اند تشکیل می‌دهند. در میان نویسندگان مقالات، نام اشخاصی چون «مرتضی افراسیابی» با مقاله‌ی در «رثای لاله‌ی اشک‌بار»، «مژگان اسکندری» (با مقاله‌ی «ای وضویت آهنگ کوچ»، «اصغر استاد حسن معمار» (با همدم شبهای تار» و «حسین اسرافیلی» (با «تکیه بر زانوان توست») دیده می‌شود. مقالات این افراد و دیگر نویسندگان در بیان ویژگی‌های روحی و اخلاقی شهید چمران ارائه شده است. در بخش لحظه‌های سبز، عکسهایی از شهید چمران به همراه دیگر همرزمان وی با سوژه‌های متنوعی به چاپ رسیده است.

سرو ستوده: جنگ ادبی

ویرایش ادبی غلامرضا کافی.- شیراز: کنگره سرداران و 14 هزار شهید استان فارس، (چاپ اول)؛ 127.1381 ص.- (کنگره سرداران چهارده هزار شهید استان فارس؛ 70).
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب حاضر، مجموعه‌ای است از مقاله‌ها، خاطرات و اشعار، همراه با یاد و بزرگداشت شهیدان که ضمن آنها به بیان خصوصیات و ویژگی‌های آنان در هنگامه‌ی نبرد می‌پردازد. از میان آنها، «آوازهای پریشان باد» (از محمدحسین خاکی)، به شهیدان محمد سلطانی، حشمت‌الله کمالی سروستانی و محمدحسین مهدی‌زاده و «اگر پختگی هست، از آتش است» (از جعفر هوشمند سروستانی)، به شهیدان رضا خرمی، محمدرضا زینل‌پور، عبدالله مسعودی، غلامرضا معصومیان، محمدرضا معصومی و ابوالقاسم عصمت تقدیم شده است. «تو ای زیباتر از یوسف ندیدن» از اکرم مؤمنی برای شهید یوسف اکبری و «داغی که بر جگرم گلدوزی شده است»، از لیلا زینل‌پور برای شهید محمدرضا زینل‌پور سروده شده و «چه کنم با طاقتی که شعله‌ور است» خاطره‌ای از داریوش سلطانی درباره‌ی فرار شهید محمد سلطانی از منزل و رفتنش به جبهه است. در پایان نیز راز و نیازها و اشعاری از شهیدان لطف‌الله کامران، مهرداد طباطبایی و کامران کمالی سروستانی آمده است.

سوره (جنگ 01)، ویژه جنگ

تهران: حوزه اندیشه و هنر اسلامی، واحد انتشارات، 1360.[190] ص.: عکس (بخش رنگی)، طرح.
این ویژه‌نامه به مناسبت هفته جنگ منتشر شده است.
این جنگ، مجموعه‌ی 24 قطعه شعر، داستان، نمایشنامه، گزارش، نقد گزارش، خاطره و وصیتنامه و طرحها و تصاویری از جنگ است. همه‌ی اشعار در ارتباط با جبهه، تلاش رزمندگان، شهادت مردم بیگناه در بمباران و تصرف شهرهای کشورمان توسط دشمن بوده، عبارتند از: «طوفان سواران، تو ای ایزدی نور ایمان ما / مهرداد اوستا؛ اینک حماسه‌ای دیگر / حمید سبزواری؛ خونین‌شهر من، سجاده‌ای ز برگ شقایق / سیمیندخت وحیدی؛ دنیا بداند کربلای عشق اینجاست، بهار در خون / سپیده کاشانی؛ ای همچو سربداران / حسن حسینی؛ چند رباعی، شهر میعاد گل خون / پرویز بیگی حبیب‌آبادی؛ تبار خود را خوب می‌شناسیم / عبدالله گیویان؛ شعری برای جنگ / قیصر امین‌پور؛ هابیل آفتاب، دگر اهریمن «من» ها نفریبد دل «ما» / نصرالله مردانی».
نمایشنامه‌ی «مسجد سنگر است» از حسنعلی پورمند، در مورد شهادت رزمنده‌ی هجده ساله‌ای است که آرزوی شهادت داشته است. «سرگردان در دریا» خاطره‌ی یک پاسدار است. «یادداشتهایی از روزهای جنگ، بی‌تاریخ» از صادق محمدپور، و «سعی میان آتش و خون» از مهدی شجاعی، گزارشهایی هستند از جبهه‌های جنگ. بخشی از وصیتنامه‌های شهید «عباس داورزنی و عباس اردستانی» و نقد گزارش و قصه آشپز (از سرو) نیز بخش پایانی است.

[ صفحه 387]


سوره (جنگ 02)

تهران: حوزه اندیشه و هنر اسلامی، واحد انتشارات، 154.1360 ص.: عکس، طرح
این کتاب مجموعه‌ای از شعر، مقاله، قصه، خاطره، طرح و عکس است. بخش اول آن حاوی بیست قطعه شعر است. از میان اشعار، «میدان سنگر توحید» در مورد شهادت و «قسم» بیانگر شجاعت و رشادت رزمندگان هستند و توسط سیمیندخت وحیدی سروده شده‌اند؛ «دوش گفتند» به یاد شهیدان زندان دوله‌تو سردشت و «قامت یاران را سوختند» در وصف شهادت از صدیقه وسمقی هستند؛ «مثنوی شهیدان» سروده‌ی حسن حسینی بیانگر شهید و شهادت است؛ «آینه زمان است این پیر جماران» در مورد جبهه و سپاس از پاسداران رشید اسلام و شهادت آنها، از حسین اسرافیلی است؛ «هان ای بلال، وقت اذان است» در مورد سرزمین شهیدپرور ایران و شهر خون گرفته خرمشهر، از محمدعلی محمدی است و «کوثر» از حسن کیانپور در مورد شهیدان جان برکف و ایثار رزمندان رشید اسلام است. در بخش مقاله، مطالب مربوط به جنگ نیست و در بخش قصه‌ها داستان «این بابای من نیست» درباره خانواده شهید و عکس‌العمل دختر کوچک شهید است.

سوره (جنگ 04)

واحد انتشارات حوزه اندیشه و هنر اسلامی.- تهران: حوزه اندیشه و هنر اسلامی، واحد انتشارات، 301.1361 ص.
روی جلد: اثر حسین خسروجردی.
مندرجات: شعر؛ قصه؛ نقد و بررسی؛ نمایشنامه؛ گزارش.
از میان قطعات شعر، تعدادی در ارتباط با دفاع مقدس است؛ از جمله؛ «با کاروان لاله‌ها» از سپیده کاشانی، در مورد شجاعت و شهامت رزمندگان؛ دوبیتی‌های «ظهور نور، نفس صبح، زخمم بزنید، شهید، سلوک و مرغ سحر» از حسن حسینی، در رابطه با شهیدان؛ «در انتهای شب، سحر در انتظار است» از عبدالله گیویان، در مورد شهادت رزمندگان؛ «گلهای بهاران» از پرویز بیگی حبیب‌آبادی، در مورد به شهادت رسیدن مردم بی‌دفاع خرمشهر در حملات وحشیانه‌ی عراقی‌ها؛ دوبیتیهای «شهید، نبض - رسم» از قیصر امین‌پور، به خواهران شهید دزفولی که در حمله موشکی در خانه‌های خود زنده به گور شدند و «جامه‌ی سبز» که به پاسداران رشید اسلام تقدیم شده است. در بخش گزارش، «گزارش سفر به آبادان» آمده که گزارش مسافرت به آبادان، حدود یک سال پس از شروع جنگ است و به شرح و وقایعی می‌پردازد که در این مدت، در شهر اتفاق افتاده است و حال و روز خانواده‌های شهیدان را بیان می‌کند.

سوره (جنگ 05)

تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 370.1362 ص.: مصور، طراح روی جلد: کاظم چلیپا.
در جنگ پنجم سوره مطالب زیر گرد آمده است. 47 قطعه شعر از 24 شاعر، (که موضوع بیشتر آنها، شهادت، شهید، ایثار، فتح و پیروزی و مقاومت رزمندگان است)؛ سه مقاله با عناوین: «نکاتی درباره‌ی فیلمنامه در سینمای اسلامی» از محسن مخلباف؛ «زاویه‌ی دید» ترجمه‌ی محسن سلیمانی و «نگاهی به شعر انقلاب» از حسن حسینی؛ سه داستان «استخر» از محمد مروی و «قبل از کشتار» از هرناندو تلز، ترجمه‌ی محسن سلیمانی و «پرستوها» از فریدون عموزاده خلیلی؛ نقد و بررسی مجموعه داستان «دو قدم تا قاف» توسط محسن سلیمانی؛ طرح فیلمنامه «استعاذه»؛ گزارش سومین جشنواره‌ی تئاتر در دزفول؛ نظرخواهی از تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره‌ی فیلم سینمایی «توجیه»؛ عکسهایی از نقاشی‌های تصرف لانه‌ی جاسوسی و عکسهایی از فیلمها و نمایشنامه‌ها (کارنامه‌ی سه ساله‌ی واحدهای تئاتر و سینما) و عکسهایی از آفریقا.

[ صفحه 388]


سوره (جنگ 06)

تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 280.1363 ص.: مصور. روی جلد: «شمع تاریخ» اثر مجید قادری.
شمارگان: 20000 نسخه.
جنگ ششم سوره، شامل سه داستان کوتاه، دو مقاله، 26 قطعه شعر در قالبهای آزاد، غزل و رباعی، یک روایت، یک گزارش و دو نظرخواهی درباره‌ی فیلم «توبه‌ی نصوح» است. قصه‌ی «جدایی» (از قیصر امین‌پور) داستان رزمنده‌ای است که خوشنویس بوده، و پس از مدتها دوست همکلاسی‌اش او را در حالی می‌بیند که دستش قطع شده است. داستان «برای تو، اسماعیل» (از فریدون عموزاده خلیلی) داستان پسر شهیدی است که سعی در رفتن به جبهه دارد ولی عاقبت نمی‌تواند برود و می‌ماند. در بخش شعر، اشعار زیادی از شاعران به نام ایرانی - مانند حسین اسرافیلی، قیصر امین‌پور، پرویز بیگی حبیب‌آبادی و... - با موضوع‌های مختلف، از جمله شهادت و دفاع مقدس، به چاپ رسیده است. در پایان کتاب نیز نوشته‌ای کوتاه درباره‌ی «قصه‌نویسی کودکان به قلم شهید علیرضا شاهی آمده است. مطالب دیگر کتاب در ارتباط با دفاع مقدس نیست.

سوره (جنگ 07)

به کوشش محسن سلیمانی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 308.1363 ص.
شمارگان: 10000 نسخه.
جنگ هفتم سوره شامل پنج داستان کوتاه، دو نقد و بررسی، هجده قطعه شعر در قالب غزل و شعر آزاد، یک فیلمنامه از محسن مخملباف و پنج طرح و کاریکاتور از حسین خسروجردی است. در بخش نقد و بررسی، «کتاب نور» (مجموعه‌ی اشعار «نصرالله مردانی»، اشعار مرتبط با دفاع مقدس) از جنبه‌های مختلف بررسی می‌شود. در بخش داستانهای کوتاه، داستان «دعوت» (از محمد میرکیانی)، داستان ازدواج دختری با یکی از جانبازان است. «باران که می‌بارید» (نوشته‌ی حسن احمدی) داستان بسیجی رزمنده‌ای است که برای کمک به مردم تلاش می‌کند و در نهایت، مددجویان از غیبت طولانی وی متوجه شهادتش در جبهه می‌شوند. «آرامش قهوه‌ای» (از مهدی شجاعی)، دستان پسربچه‌ای است که در روستا دور از خانواده می‌ماند و سرانجام به عنوان جاسوس اعدام می‌شود. در بخش شعر، اشعار متعددی در ارتباط با شهیدان و دفاع مقدس موجود است. بقیه‌ی مطالب در ارتباط با جنگ نیستند.

سوره (جنگ 08)

به کوشش محسن سلیمانی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 335.1363 ص.: مصور، عکس، نمودار.
طراح روی جلد: کاظم چلیپا.
در بخش اول کتاب، سیزده قطعه شعر (بیشتر در ارتباط با عشق لقاءالله و ایمان، عزم دفاع، شهادت و شهیدان)، از شاعران معاصر در قالبهای مختلف گرد آمده است. بخش دوم، نقد و بررسی شعر معاصر عرب توسط نزار قبانی و نقد و بررسی کتاب (دلیران قلعه آخولقه) توسط رضا رهگذر می‌باشد. در بخش سوم، چهار داستان با موضوعات اجتماعی آورده شده‌اند که عبارتند از: «بن‌بست» از حسن تفضلی، «شبی دیگر» از محسن سلیمانی، «زنگار بر دل» (حکایت ایثار و خدمت به رزمندگان راننده‌ای ساده و کج‌خیالیهای یک فرد عادی) از حسن احمدی و «قبل از میلاد» از فریدون عموزاده خلیلی؛ در بخش مقاله، «منحنی کشش در فیلمنامه» از محسن مخلباف و در بخش فیلمنامه، «واله» نوشته‌ی محسن مخلباف به چاپ رسیده است. در بخش معرفی، «آقانجفی قوچانی» معرفی شده است و بخش پایانی کتاب، مجموعه‌ای از طرحها و کاریکاتورها است.

[ صفحه 389]


سوره (جنگ 09)

زیر نظر شورای ادبیات.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 285.1364 ص.- (ادبیات و هنر؛12).
روی جلد: «تشییع قلوب» اثر «حبیب صادقی».
مندرجات: قصه، نقد و بررسی، شعر، گفتگو، مقاله، گزارش.
در بخش نقد و بررسی جنگ نهم سوره، ضمن بررسی کتاب «بیست سال تلاش» که توسط «محمد دیدار» در مورد شورای کتاب کودک، نوشته شده است - کتاب «هیچ چیز مثل توی خواب نبود» اثر «قدسی قاضی‌نور» نیز، که در ارتباط با جنگ نوشته شده - مورد نقد قرار گرفته است. در بخش شعر بیست و چهار قطعه شعر در موضوع‌های مختلف از جمله دفاع مقدس و شهیدان آمده است. در بخش گزارش هم گزارشی با نام «خرمشهر حرمی است» در مورد شهر خرمشهر در دوران دفاع مقدس و نحوه‌ی آزادسازی آن آورده شده است.

سوره (جنگ 11)

زیر نظر شورای ادبیات.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 192.1365 ص.: مصور.
روی جلد «آب حیات از لب شمشیر خورده‌اند» اثر مصطفی گودرزی.
شمارگان: 11000 نسخه.
مندرجات: قصه؛ مصاحبه؛ شعر؛ مقاله
جنگ یازدهم سوره نیز همانند جنگ‌های دیگر حاوی بخشهای متنوعی است. بخش اول، (قصه)، سه داستان کوتاه دارد. داستان «لبخند نیمه شب» از حسن احمدی، وصف حال همسر رزمنده‌ای است که برای شوهر خود نامه می‌نویسد و شرح می‌دهد که دختر کوچکشان با دیدن تانکهای سوخته در تلویزیون چه حالی پیدا کرده بود. مادر خود را آماده شنیدن خبر شهادت همسر می‌کند و... همسر با عصا و در حالی که مجروح شده است، به خانه بازمی‌گردد. بخش دوم مصاحبه‌ای است با «علی معلم» در مورد اوزان به کار گرفته در اشعار و سروده‌های او. در این مصاحبه، او مطالبی را درخصوص جنگ و سروده‌های مربوط به آن اظهار داشته است. در بخش شعر، هجده قطعه شعر در قالبهای مختلف آورده شده است که از بین آنها، «دل آیینه»، «صدای سوگ»، «معماری عشق» و «با لحظه‌ها... بشارت خورشید» درباره‌ی دفاع مقدس سروده شده‌اند. در بخشهای دیگر، مطلبی در ارتباط با جنگ موجود نیبست.

سوره (جنگ 12)

زیر نظر شورای ادبیات.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 122.1366 ص.- (ادبیات و هنر؛ 17).
طراح روی جلد: کاظم چلیپا.
این شماره‌ی سوره، مجموعه‌ای است از داستان، شعر، مصاحبه، مقاله و مطالب دیگر. از بین داستانها، «آن سوی مه» نوشته‌ی «داریوش عابدی» و از میان اشعار، قطعه شعر «خیابان هاشمی» سروده‌ی «محمدرضا عبدالمکیان» در ارتباط با جنگ تحمیلی هستند. در «آن سوی مه»، رزمنده‌ای پسس از مدتها بیخبری از خانواده و گذراندن یک دوره‌ی سخت و به دنبال شهادت پسر عمویش و مجروح شدن خودش، به شهر خود بازمی‌گردد و در انتظار دیداری مجدد با مادر، همسر و فرزندش است. ولی پس از شبی پر از انتظار، سرانجام آنها را خفته در کنار شهیدان می‌یابد. آنها نیز به خیل شهیدان بمبارانها پیوسته بودند. در قطعه شعر «خیابان هاشمی» اوضاع اجتماعی مردم ساکن این محله - از جمله، خانواده‌های شهدا - توضیح داده شده است.

[ صفحه 390]


سوره (جنگ 13)

شورای ادبیات حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.- تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 167.1366 ص.- (ادبیات و هنر؛ 18).
مندرجات: قصه، شعر، مصاحبه، مقاله، از جمیع جهات.
«قبل از عبور»، داستان دو رزمنده‌ی همسنگر به نامهای بهروز و علی است. بهروز به دلیل نیاز به مسأله‌ی مسکوت ماندن شروع عملیات از منطقه‌ی آنان، علی‌رغم اصرارهای زیاد علی (و با وجود دیدن دشمن به وضوح) شروع به تیراندازی نمی‌کرد. «کوله‌بار»، داستان همرزمانی به نامهای «محسن، مرتضی مشهدی، رضا و علیرضا زابلی، مهدی، حسین و مصطفی» است که از این هفت دوست، فقط دو نفر، به نامهای مصطفی و رضا، زنده مانده‌اند. حسین در عملیات رمضان، محسن و مرتضی در عملیات هویزه و مهدی در خیابان ولی‌عصر تهران شهید شده‌اند. در مقاله‌ی «خاطره‌ها و خطها»، مهدی حجوانی از کار کارشناسانی که از دو هزار کودک در رده‌های سنی «ج» و «د»، خاطره‌های جنگ را گردآوری، تحریر و چاپ کرده‌اند، انتقاد کرده است و جمع‌آوری این مجموعه را از نظر محتوایی و تکنیکی دارای اشکال می‌داند. او دیدگاه خود را تحت عناوین: «محصور کردن خاطره‌ها در خاطرات تلخ، محصور کردن بچه‌ها در بچه‌های مهاجر جنگ، نکات تکنیکی مجموعه و جذابیت»، بیان کرده است. مطالب دیگر ارتباطی با دفاع مقدس ندارند.

سوره (جنگ 14)

تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 182.1363 ص.: مصور.- (ادبیات و هنر 22).
روی جلد: مجید قادری.
شمارگان: 11000 نسخه.
جنگ چهاردهم سوره شامل دو قصه، دو شعر در قالب شعر آزاد، یک مصاحبه و چهار مقاله به همراه دو نوشته در قالب سخنان و بیانات کوتاه است. در بخش اول، دو قصه با نامهای «خاله زهرای نی‌نی علی» (از نقی سلیمانی) و «امروز، بشریت» (از سید مهدی شجاعی) آمده است. داستان «خاله زهرای نی‌نی علی» در ارتباط با بمباران شهرهاست. در این داستان، همه‌ی افراد خانواده - به جز دختر کوچک و نوزاد تازه به دنیا آمده - در اثر بمباران شهید می‌شوند. در بخش شعر، قطعه شعر «خطابه» شعری نسبتا بلند است که قیصر امین‌پور آن را در سال 65 با مضمون جنگ و دفاع مقدس سروده است. در بخش مقاله‌ها، مقاله‌ی بیست سال تلاش (قسمت چهارم)، از «محمد دیدار» به چاپ رسیده که ادامه‌ی نقد و بررسی عملکرد شورای کتاب کودک است و مطالبی درباره‌ی موضع شورا نسبت به جنگ تحمیلی ارائه می‌دهد؛ موضعی که تحت عنوان «کودک و جنگ» در سال 1359 مطرح شده است. بقیه‌ی مطالب این جنگ در ارتباط با دفاع مقدس نیست.

شقایق‌ها

حیدر رقابی (هاله).- تهران: کمیته وحدت، (چاپ اول): 142.1363 ص.: عکس.
مندرجات: فصل یکم: دریاچه شقایق‌ها؛ فصل دوم: شهر دروازه طلائی؛ فصل سوم: جنگ و پیروزی؛ فصل چهارم: سرزمین لاله‌های سرخ؛ فصل پنجم: حماسه انقلاب ایران.
کتاب، با پیام حضرت امام خمینی به رزمندگان و تبریک پیروزی‌های آنان آغاز و با قطعه‌های «دریاچه‌ی شقایقها، نیایش سال نو، سلام خرمشهر، جنگ زندگی، مرگ در سنگر، فردای طلایی، سخن یک سرباز، شقایقهای خوزستان، جنگ و پیروزی و...» ادامه می‌یابد. قطعات بخش سرودهای جنگ و انقلاب درسالهای 1359 تا 1363 سروده شده‌اند. در هر فصل، قطعاتی به نثر نیز دیده می‌شوند. مناسبت سرایش اشعار بر بالای هر شعر و تاریخ سرودن برخی از آنها در زیر قطعه شعرها به چشم می‌خورد. بیشتر این اشعار بین سالهای 1360 تا 1362 سروده

[ صفحه 391]

شده‌اند و خرمشهر از موضوعهای اصلی اشعار است. در کتاب، تعداد بیست قطعه عکس نیز به چاپ رسید است که به موضوع‌های فتح خرمشهر و آزادسازی شلمچه و صحنه‌هایی از جنگ اختصاص دارند.

شهید، اشک و آه

اثر نویسنده و شاعر معاصر محمودرضا ترابی‌پور؛ [به اهتمام و سفارش] یادواره سرداران و شهدای شهرستان ماهشهر؛ ویراستار محمدرضا ترابی‌پور.- تهران: گفتمان خلاق، (چاپ اول): 100.1381 ص.- (کتب شهادتنامه؛ ج 5).
طراح جلد: بابک رشوند.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب به مناسبت یادواره سرداران و شهدای شهرستان ماهشهر چاپ شده است.
مندرجات: شش روز راه؛ با اشک و آه.
این کتاب، شامل نه عنوان نثر عرفانی و شعر در قالبهای سپید و مثنوی و یک داستان کوتاه است که در رثای شهدای گرانقدر دفاع مقدس سروده یا نوشته شده‌اند. موضوعات کتاب درباره‌ی موارد زیر است: فرزندی که با پدر شهیدش از فراق و دوری از او و مسائل و مشکلات آن سخن می‌گوید؛ مناجات با معبود؛ بردباری و صبوری خانواده‌ی شهید؛ برگزاری یادواره و داستانی از دو رزمنده به نامهای قاسم و طهماسب که در پاتک دشمن تا مرحله‌ی اسارت پیش رفتند و با گریز و فرار از دست دشمن رهایی یافتند؛ قاسم به شهادت رسید و طهماسب جنازه‌ی وی را به نیروهای خودی رسانید.

شهید، لقا و بقا

اثر نویسنده و شاعر معاصر محمودرضا ترابی‌پور؛ [به اهتمام و سفارش] یادواره سرداران و شهدای شهرستان ماهشهر؛ ویراستار محمدرضا ترابی‌پور.- تهران: گفتمان خلاق، (چاپ اول): 102.1381 ص (کتب شهادتنامه؛ ج. 7).
طراح روی جلد بابک: رشوند.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب به مناسبت یادواره سرداران و شهدای شهرستان ماهشهر چاپ شده است.
مندرجات: لقای دوست.
کتاب حاضر شامل ده عنوان نثر عرفانی و اشعاری در قالبهای غزل، شعر سپید و مثنوی و یک داستان کوتاه است که در رثای شهدای گرانقدر دفاع مقدس سروده یا نوشته شده‌اند. مطالب کتاب، موارد زیر را دربر می‌گیرد: سخنی در باب زندگی جاوید و بقا و لقاء خداوند؛ لقاء خداوند به مثابه شرابی برای شهید و شهادت؛ مناجات با خداوند؛ شهادت گویای لقاء و بقای ابدی؛ شعری در وصف شهادت به مانند مستی برای شهید؛ قصه‌ای از یک رزمنده‌ی هفده ساله به نام ابوالفضل، که فرمانده‌ی جبهه بود و در سنگر خویش هنگام راز و نیاز و خلوت خویشتن با معبود، به شهادت رسید.

شهید و پرواز

اثر نویسنده و شاعر معاصر محمودرضا ترابی‌پور؛ [به اهتمام و سفارش] یادواره سرداران و شهدای شهرستان ماهشهر؛ ویراستار محمدرضا ترابی‌پور.- تهران: گفتمان خلاق، (چاپ اول): 100.1381 ص.- (کتب شهادتنامه؛ ج. 2).

[ صفحه 392]

طراح روی جلد: بابک رشوند.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب به مناسبت یادواره سرداران و شهدای شهرستان ماهشهر چاپ شده است.
مندرجات: کبوتر بی‌سر.
کتاب حاضر شامل نه عنوان نثر عرفانی و شعر در قالبهای غزل، شعر سپید و مثنوی و یک داستان کوتاه است که در رثای شهدای گرانقدر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس سروده یا نوشته شده‌اند. موضوع مطالب کتاب درباره‌ی موارد زیر است: «شهادت بالی برای پرواز؛ معانی و طرق مختلف پرواز و رسیدن به معبود؛ علم و عمل به عنوان بالهای این پرواز برای شهید؛ مناجات با پروردگار؛ نماز، وسیله‌ای برای پرواز؛ رد پای پرواز یک شهید؛ شعری سپید در مدح و منقبت امام حسین (ع) که به مانند خون خدا، نامی است برای پرواز شهدا و قصه‌ای از یک شهید به نام حسین، که در منطقه‌ی شلمچه به شهادت می‌رسد. وی در جبهه، کبوترها را با خود به منطقه می‌آورد و محلی برای نگهداری و پرورش آنها تدارک دیده است، که خود او نیز همراه کبوترش به شهادت می‌رسد