خاطرات
خاطرات آزادگان
آخرین دیده‌بانی
عباس ابراهیمی، مرتضی رضایی - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1370.
104 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 18).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Last Surveillance, Memoires of Released Iranian Paws.
شمارگان: 6600 نسخه.
مندرجات: آخرین دیده‌بانی / عباس ابراهیمی؛ از پشت پنجره‌های بسته / مرتضی رضایی.
این کتاب، مجموعه خاطرات «عباس ابراهیمی و مرتضی رضایی» است. در بخش اول کتاب «آخرین دیده‌بانی»، راوی نحوه‌ی فعالیت خود و همرزمانش را - که دیده‌بانی در عمق خاک عراق برای درهم کوبیدن یک مرکز جمع‌آوری و توزیع مهمات بود - و نحوه اسارت خویش را شرح می‌دهد. همرزم او یادداشتهای کددار را بلعید و فرکانس بیسیم را برهم زد و خود او نیز برای جلوگیری از بازجویی شدن، خود را به بیهوشی زد. امدادهای غیبی، کمکهای یک پزشک، بازجویی‌ها، وضع اردوگاههای اسیران، رفتار عراقی‌ها با اسرا و روحیه‌ی اسرای ایرانی، بخشهای بعدی این خاطرات هستند. مرتضی رضایی نیز نحوه‌ی اسیر شدن خود و گروهی از همرزمانش و وضع اردوگاه الانبار و روحیه‌ی اسیران ایرانی را شرح داده است. او به بیان رفتار عراقی‌ها با اسیران ایرانی پرداخته، از دلداری‌ها و تقویت روحی حاج آقا ابوترابی و بسیاری وقایع دیگر سخن گفته است. گزارشاتی که آخرین آنها به آزادی و ورود به خاک ایران ختم می‌شود، خود بسیار گویا هستند.
آخرین شناسایی
مجید مطیعیان - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1369.
72 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 4).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Last Reconnaissance
طراح روی جلد: علی وزیریان.
شمارگان: 11000 نسخه.
در این کتاب، برادر آزاده، مجید مطیعیان خاطرات خود را از آخرین عملیات شناسایی و مین روبی (تخریب) قبل از عملیات والفجر چهار در منطقه‌ی قصر شیرین و سر پل ذهاب شرح می‌دهد. در این عملیات، او و همرزمش - حبیب الله منصوری‌نیا - به سبب انفجار مین، مجروح و اسیر شدند. او نحوه‌ی اسارت و بستری شدن خود را در بیمارستان هفده تموز عراق و انتقال یافتن به اردوگاه بیان می‌کند و بدرفتاری عراقی‌ها را با اسرای ایرانی به تفصیل شرح می‌دهد. همچنین نحوه‌ی مبارزه‌ی اسرای ایرانی و استقامت آنها را در برابر ضرب و شتم نگهبان عراقی، با
[ صفحه 689]
توسل به ایمان و اعتقادات خود به تصویر می‌کشد. در پایان نیز از آزاد شدن خود در سال 1364 و بازگشت به ایران اسلامی و دامان خانواده سخن می‌گوید.
آزادگان بگویید (جلد 1)
بازنویس: محمد حسن مقیسه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1372.
395 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 22).
عنوان روی جلد: آزادگان بگویید: خاطرات گروهی از اسرای ایرانی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Freed Captives, Tell, The Memmoirs of a Group of the Iranian Captives.
شمارگان: 3300 نسخه.
جلد اول کتاب «آزادگان بگویید»، خاطرات گروهی از آزادگان عزیز ایرانی از دوران اسارت است. در این خاطرات، آنها نحوه‌ی اسیر شدن خود، برخورد سربازان و ارتشیان بعثی، شکنجه‌های روحی و جسمی که نسبت به آنها اعمال می‌شده است را بیان کرده، از کمبودهای غذا، لباس، پتو و وسایل و لوازم اولیه‌ی زندگی سخن گفته‌اند و وضعیت نامناسب بهداشتی اسیران در اردوگاههای عراق، بازجویی‌های توأم با شکنجه‌های وحشتناک و شهادت اسرا در اثر این شکنجه‌ها، شهادت در اثر بیماری، کمبود دارو و نبودن بهداشت، و تفاوت رفتار عراقی‌ها با اسرای ایرانی در مقایسه با رفتار ایرانی‌ها با اسرای عراقی، در این خاطرات به خوبی تصویر شده است. همچنین، مطالب کتاب، نشان دهنده‌ی مقاومت اسرا در مقابل سختیها، تلاش آنها برای حفظ ارزشهای اسلامی، برخورد آنها با خود فروختگان و منافقین و جاسوسان، و پافشاری بر اجرای مراسم و احکام دینی و مذهبی است.
آزادگان بگویید (جلد 2)
بازنویس: محمد حسن مقیسه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1372.
247 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 24).
عنوان روی جلد: آزادگان بگویید: خاطرات گروهی از اسرای ایرانی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Freed Captives, Tell, The Memmoirs of a Group of the Iranian Captives.
شمارگان: 4400 نسخه.
جلد دوم کتاب «آزادگان بگویید»، خاطرات گروهی از اسرای ایرانی است که سالها در اردوگاههای مخوف عراقی به سر بردند اما هرگز از هدفشان دست نکشیدند. از همان اوایل اسارت کتک و توهین شروع شد و سربازها به بهانه‌های کوچک تنبیه‌ها را شروع کردند و عده‌ای را هم با گلوله‌های مستقیم تانک به شهادت رساندند. استفاده از کابل و شوک الکتریکی برای شکنجه نیز باعث شهادت عده‌ای دیگری از این عزیزان شد. خاطرات این آزادگان یادآور رنجهایی است که آنها طی دوران اسارت کشیده و شکنجه‌هایی که متحمل شده‌اند. در عین حال، سطور این
[ صفحه 690]
خاطرات نشان دهنده‌ی استقامت و پایمردی رزمندگان دلیر و ارادت خالصانه‌ی آنها نسبت به دین مبین اسلام، اصول و اعتقادات مذهبی خود و همچنین نسبت به رهبر کبیر انقلاب و مسؤولان جمهوری اسلامی است.
آزادگان بگویید (جلد 3)
بازنویس: محمد حسن مقیسه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1372.
336 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 25).
عنوان روی جلد: آزادگان بگویید: خاطرات گروهی از اسرای ایرانی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Freed Captives, Tell, The Memmoirs of a Group of the Iranian Captives.
شمارگان: 4400 نسخه.
جلد سوم کتاب «آزادگان بگویید»، حاوی 244 خاطره‌ی کوتاه از حوادث و جریانات دوره‌ی اسارت آزادگانی از سراسر ایران اسلامی است. نام نویسندگان خاطرات، همچنین تاریخ اسارت و آزادی آنان در بالای هر صفحه قید شده است. مجموعه‌ی این خاطرات نشان دهنده‌ی نوع رفتار رژیم بعثی عراق با اسرای ایرانی، شکنجه‌ها، محدودیتها و سختیهایی است که آنها متحمل شده‌اند و در عین حال حکایت از پایداری، دلاوری، ایثار و ایمان آنها در مبارزه با رژیم بعثی عراق، (حتی در دوران اسارت) دارد.
آسمان فکه
حسین تاج‌زاده. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1375.
101 ص.: مصور، عکس، نمونه. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 51).
طرح جلد: کوروش پارسانژاد.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Sky of Fakkeh
شمارگان: 3300 نسخه.
سید حسین تاج‌زاده، نویسنده‌ی کتاب، یک آزاده است. او در این کتاب، خاطرات خود را از لحظه‌ی آماده شدن نیروهای اسلام برای شرکت در عملیات، طی طریق در میان بارش خمپاره‌های دشمن و زخمی شدن و اسارت، تا بازگشت پیروزمندانه به ایران اسلامی بیان کرده است. «بازجویی عراقی‌ها از وی، انتقال به بیمارستان العماره، انتقال به اردوگاه، فضای خفقان‌آور اردوگاه، پایمردی اسرا در انجام واجبات دینی، انعکاس پذیرش قطعنامه‌ی 598 از طرف ایران در بین اسرا، زیارت مرقدهای مطهر در نجف و کربلا و شور و حال اسرای ایرانی هنگام زیارت این اماکن متبرکه، بازتاب خبر ارتحال حضرت امام (ره) در میان اسرا و سرانجام، بازگشت سرافرازانه به وطن اسلامی» هر یک فرازهایی از خاطرات این برادر آزاده هستند. در پایان کتاب نیز عکسهایی از برادر آزاده حسین تاج‌زاده همراه با همرزمانش به چاپ رسیده است.
[ صفحه 691]
آسمانه: نماز در اسارت، خاطرات آزادگان کشور
به کوشش ستاد آزادگان استان سمنان؛ بازنویس: محمد حسن مقیسه؛ ویراستار: ش. ابری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1374.
248 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 117).
طراح جلد: حمید عجمی.
عنوان دیگر: آسمانه (خاطرات آزادگان کشور درباره نماز در اسارت).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Heavenly
شمارگان: 5500 نسخه.
کتاب «آسمانه» در بر دارنده‌ی خاطرات آزادگان استان سمنان درباره‌ی نماز، دعا و نیایش در دوران اسارت خود در اردوگاههای بعثی‌ها است. آنها در این خاطرات شرح می‌دهند که چگونه رزمندگان برای برپا داشتن نماز در اردوگاهها به هر کاری دست می‌زده‌اند. درجه‌ی ایمان و اخلاص آنها به خداوند متعال و استحکام و پایمردی‌شان در اعتقادات مذهبی و وفاداری نسبت به حضرت امام (ره) نیز به وضوح در این خاطرات به چشم می‌خورد. آنها به هر طریقی که می‌توانستند و تحت هر شرایطی فریضه‌ی نماز را به جا می‌آوردند و با کمک آن، با بعثی‌های خدا نشناس مقابله و مبارزه می‌کردند. در عین حال، این خاطرات، نشان دهنده‌ی شکنجه، بدرفتاری‌ها و ظلمهایی است که در اردوگاههای عراقی‌ها در حق اسرای ایرانی اعمال می‌شد.
آن سوی افق: مجموعه خاطرات آزادگان خوزستان
به کوشش عبدالصاحب رومزی‌پور. - مشهد: کنگره سرداران و 16 هزار شهید کربلای خوزستان، (چاپ اول): 1379.
92 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب «آن سوی افق» شامل 21 خاطره از آزادگان است. آنها در این خاطرات، از آنچه در دوران اسارت، در اردوگاههای عراق بر آنها رفته است، سخن گفته‌اند. موضوع برخی از خاطرات عبارتند از: زندانی کردن بیست اسیر در کمپ سه موصل و آزاد کردن آنها پس از اعتصاب غذای سایر اسیران؛ برخورد عراقی‌ها در بیمارستانها با اسیران مجروح و مسلول؛ خاطره‌ی محمد علی بهشتی، فرماندهی یگان زرهی لشکر ولی‌عصر (ع)، که در ابتدا خود را پزشک معرفی می‌کند، ولی افسر عراقی با نشان دادن عکس وی در معیت سایر فرماندهان و بازگویی بیوگرافی او، وحشیانه با او برخورد می‌کند؛ زندانی کردن خلبان عراقی در زندان استخبارات به علت سقوط هواپیمایش؛ شهید کردن عده‌ای از اسیران با رگبار مسلسل در منطقه‌ی عملیاتی والفجر مقدماتی و زنده به گور کردن بقیه‌ی اسیران در محفظه‌های آهنی و...
ارتفاعات کوبی کوبلان، خاطرات معزالدین اصغری و حاجت کیانپور
به کوشش مهدی فراهانی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1373.
80 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 118).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Koubi Koublan Heights: The remembrances of the invalids
[ صفحه 692]
مندرجات: ارتفاعات کوبی کوبلان / معزالدین اصغری؛ به امام سلام برسانید / حاجت کیانپور
در این کتاب جانباز آزاده معزالدین اصغری خاطرات خود را از «لحظه‌ی عزیمت به جبهه، رفتن برای حمله، مجروح شدن در عملیات والفجر مقدماتی، اسارت، بازجویی، شکنجه و بدرفتاری، مداوا در سلیمانیه، زندانی شدن، عمل‌های جراحی متعدد، محبت پزشک عراقی و علاقه‌ی وی به کسب اطلاعاتی درباره حضرت امام، انتقال به کمپ و وضعیت نامناسب بهداشت در آنجا» توضیح می‌دهد و خاطر نشان می‌کند که اگر کمکهای آزادگان و توکل به خداوند نبود، زنده نمی‌ماند. همچنین نحوه‌ی آزاد شدن و احساس خود را در لحظه‌ی ورود به کشور توضیح می‌دهد. قسمت دوم، خاطره جانباز آزاده حاجت کیانپور است. او نیز در عملیات والفجر مقدماتی از ناحیه‌ی کمر مورد اصابت گلوله قرار گرفت و اسیر شد. او در خاطرات خود در مورد «رفتار عراقی‌ها، وضعیت بهداشتی و درمانی خود و دیگر جانباز قطع نخاعی اسیر» توضیح می‌دهد. همچنین نحوه‌ی آزادی، سفارش اسیران دیگر برای سلام رسانیدن به حضرت امام (ره)، اعزام به آلمان جهت مداوا و عمل ناموفق یکی از پزشکان آلمانی را تشریح می‌کند که باعث فلج کامل او می‌شود.
اردوگاه آیینه‌ها، خاطرات روحانیان آزاده
احمد اسماعیلیان و عمران احمدی؛ به کوشش تیپ 83 امام جعفر صادق (ع). - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1374.
70 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 47).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Mirrors’ Camp: The Remembrance of the Released Clergymen
شمارگان: 5500 نسخه.
مندرجات: در پنجه‌های اسارت؛ بوی خوش وطن.
این کتاب، خاطرات آقایان احمد اسماعیلی و عمران احدی (دو طلبه) از دوران اسارت در عراق است. «در پنجه‌های اسارت» شرح نحوه‌ی اسارت احمد اسماعیلی در عملیات کربلای پنج و رفتار بعثی‌ها با او در ایام اسارت است. او در این خاطرات از شکنجه‌ها، طعن و لعن‌ها و ضرب و شتم‌های سربازان عراقی و مسؤلان اردوگاهها، وضع غذا، بهداشت و عبادت در پادگان الرشید، استخبارات عراق و اردوگاه تکریت و از روحیه‌ی مبارز اسرای ایرانی و ایمان آنها سخن می‌گوید. عمران احمدی نیز (که در منطقه‌ی مریوان، در عملیات والفجر نه، اسیر شد) در «بوی خوش وطن»، پس از شرح نحوه‌ی اسارت خود، از پادگان سلیمانیه، استخبارات عراق و رفتار عراقی‌ها با اسرا در مراحل اسارت، اردوگاه رمادیه و امکانات اسرا، حقوق دریافتی، بهداشت، دارو و درمان و فعالیت‌های اسرا نظیر آموزش دروس، صحبت می‌کند و در پایان نیز از انعکاس خبر ارتحال حضرت امام بین اسرا، زیارت کربلا، آزادی و بازگشت به وطن سخن می‌گوید.
اردوگاه پاسداران
علی اصغر رباط جزی. - تهران: سروش (صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)، 1376.
64 ص.
عنوان انگلیسی: The Camp of Islamic Revolutionary Guards
کتاب، حاوی خاطرات آزاده «علی اصغر رباط جزی» از جبهه‌های نبرد حق علیه باطل و عملیات مسلم بن عقیل است؛ عملیاتی که در آن به اسارت نیروهای بعث در آمد. در آن به شکنجه‌های روحی که سربازان عراقی به اسرا تحمیل می‌کردند، ابتکارات رزمندگان در اسارت و خاطرات دیگری از جبهه و اسارت اشاره شده است. در پایان، لحظه‌ی آزادی و آمدن به وطن و دیدار بستگان و رهبر انقلاب را توصیف کرده است. نوشته‌ای با عنوان نامهای به خانواده آمده است. نویسنده در این نامه، خانواده‌ی خود را برای رسیدن به مقصد مطلوب به صبر و بردباری در برابر شدائد تشویق می‌کند. این نوشته نشان دهنده اعتقادات و ایمان او و بسیاری از رزمندگان میهن اسلامی است.
[ صفحه 693]
اردوگاه عنبر: یا خاطراتی از حسین فرهنگ اصلاحی، مهدی گلابی، غلامحسین کهن
تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1370.
79 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: آزادگان؛ 10).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Anbar Camp
شمارگان: 6600 نسخه.
مندرجات: در بارگاه جانان / حسین فرهنگ اصلاحی؛ کبوتران بال سفید / مهدی گلابی؛ اردوگاه عنبر / غلامحسین کهن.
این کتاب، مجموعه‌ی سه خاطره از آزادگان است. آزاده «حسین فرهنگ اصلاحی» (در بارگاه جانان) از زیارت نجف اشرف و کربلا، پس از قبول قطعنامه‌ی 598 و دریافت خبر رحلت حضرت امام (ره) می‌گوید. آزاده «مهدی گلابی» (در کبوتران بال سفید) از نحوه‌ی اسارت خود می‌گوید. وی در اسفند ماه 1365 مجروح و اسیر می‌شود و با وجود جراحت، شکنجه‌ی بدنی شده، به زندان الرشید انتقال داده می‌شود. و بالاخره در نتیجه‌ی فعالیت‌های صلیب سرخ، با اولین گروه اسرای مفقودالاثر اعلام شده به ایران باز می‌گردد. آزاده «غلامحسین کهن» (در اردوگاه عنبر) می‌نویسد که چگونه در پانزدهم آبان ماه 1361 زخمی شده، در العماره اسیر می‌شود و از آنجا به اردوگاه عنبر در شهر الانبار نزدیک مرز سوریه منتقل می‌شود. در آنجا مورد شکنجه قرار گرفته و حتی جراحات او و سایر اسرا نیز مداوا نشده است. در این اردوگاه؛ چهار خواهر ایرانی نیز اسیر بوده‌اند که زودتر آزاد می‌شوند. به هر صورت، با اقدامات صلیب سرخ، نام او نیز در بین اسرای مفقودالاثر اعلام شده، پس از زیارت کربلا، به ایران باز می‌گردد.
اردوگاه مفقودان، خاطرات دو اسیر آزاد شده ایرانی
مهرداد عاشوریان، مرتضی رستمی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
63 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 36).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Lost in Action Camp, The Memmoirs of the Two Iranian Freed Captives.
شمارگان: 4400 نسخه.
مندرجات: اردوگاه هجده / مهرداد عاشوریان؛ اردوگاه مفقودان / مرتضی رستمی.
این کتاب، شامل دو خاطره از دو اسیر آزاده شده‌ی ایرانی است. خاطره‌ی اول - به نام «اردوگاه 18»- شرح نحوه‌ی اسارت آزاده «مهرداد عاشوریان» به دست منافقان و تحویل دادن وی به عراقی‌هاست. او در این خاطره چگونگی انتقال به اردوگاه شماره‌ی هجده یا اردوگاه بعقوبه، شرایط زندگی در آن اردوگاه، رفتار وحشیانه‌ی عراقی‌ها با اسرای ایرانی، وضعیت اسفناک بهداشت در اردوگاهها، کمبود آب و غذا و وسایل و لباس و نحوه‌ی آزادی خود را شرح می‌دهد. خاطره‌ی دوم - «اردوگاه مفقودان» - مربوط به آزاده «مرتضی رستمی» است. او در این خاطره، چگونگی به جبهه رفتن و حضور در عملیات جزیره‌ی مجنون را شرح می‌دهد. سپس به بیان نحوه‌ی مجروح شدن خود و شهادت همرزمان، اسارت و بستری شدن در بیمارستانهای عراق و قطع کردن انگشتش می‌پردازد و شرایط سخت و وحشتناک اسارت و فشارهای روانی وارده بر اسرار را بیان می‌کند. او که در تمامی مدت اسارت، بیمار بود، از تشکیل کلاسهای عقیدتی داخل اردوگاه، برخورد اسرا با منافقان و خائنان به وطن، عکس‌العمل اسیران ایرانی پس از شنیدن خبر پذیرش قطعنامه از طرف ایران، ناراحتی و عزاداری برای ارتحال حضرت امام (ره) و بالاخره نحوه‌ی آزادی خود را سخن می‌گوید.
[ صفحه 694]
اسارت: جبهه‌ای دیگر، مجموعه خاطرات
تدوین حسینعلی امینی. - [اصفهان]: لشکر مقدس 14 امام حسین (ع)، 1375.
117 ص. - (کنگره بزرگداشت سرداران و 23 هزار شهید استان اصفهان: مجموعه آثار؛ 44).
طراح روی جلد: غلامرضا راهپیما.
نویسنده در مقدمه نکاتی چند را درباره اهداف عراق از اعلام نکردن اسامی اسرای ایرانی برشمرده است و هدف خود را از بازگو حقایق تلخ و اسفباری که از سوی دشمنان بر اسیران مظلوم و بیگناه تحمیل شده است ذکر می‌کند. خود او در سال 1365 عازم جبهه شده در دارخوئین آموزش می‌بیند و در گروه غواصی / تخریبچی جای می‌گیرد و در عملیاتی در ساحل جزیره بلجائیه همراه 40 رزمنده دیگر اسیر می‌شود. این اسرا در پادگانی در استان صلاح‌الدین، تحت حفاظت شدید، اسکان داده می‌شوند. رفتار عراقی‌ها با اسرا و ضرب و شتم و شکنجه‌های فراوان، نبودن بهداشت در اردوگاه و عدم وجود امکانات رفاهی مقرر بیان شده است. او روحیه مقاوم و ایمان بالای اسرا را شرح داده و از مقاومت آنها و درس‌هایی که اسراطی دوره‌ی اسارت آموخته‌اند سخن گفته است. در نهایت نیز شرحی از نحوه‌ی آزادی اسرا پس از امضای قطعنامه 598 و بازگشت آزادگان گرامی به وطن داده است.
اسیر شماره‌ی 0339، خاطرات خواهر آزاده خدیجه میرشکار
به کوشش رضا رئیسی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، 1372.
72 ص.: مصور، عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: آزادگان؛ 28).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Captive No.0339: Memoirs of Iranian Released Captive Khadijeh Mirshekar.
خانم خدیجه میرشکار اهل بستان است و طی حمله بعثی‌ها به بستان و سوسنگرد همراه با شوهر خود اسیر می‌شود. در این کتاب رضا رئیسی خاطرات خانم خدیجه میرشکار را از مدت بیش از 400 روز اسارت در عراق ضبط و تنظیم کرده است.
خانم «خدیجه میرشکار» در خاطرات خود از «اسارت به دست بعثی‌ها، زخمی و بستری شدنش در بیمارستان، بازجویی‌های پی‌درپی، شکنجه‌های وحشتناک، زندان انفرادی و عفونت و عفونت زخمها» سخن می‌گوید. پس از آن، از اردوگاههای موصل و رمادیه می‌گوید. او بیان می‌کند که چگونه بعثی‌ها از او که یک زن بود به خاطر مقاومت و روحیه‌ی بالایش، وحشت داشتند و می‌گوید که چگونه با یاری گرفتن از نیروی ایمان توانسته است آنها را تحقیر کند. او سرانجام، بدون همسر خود، همراه با گروهی از آزادگان به وطن بازگشته است.
بازداشتگاه تکریت - 11: (خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی)
اسماعیل یکتایی لنگرودی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، 1370.
120 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 12).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Thakrit Concentration Camp - 11
شمارگان: 6600 نسخه.
کتاب، بیانگر خاطرات آزاده‌ی جانبازی است که در دسته‌ی ضربت (شهید با مروت) جمعی گروهان عاشورا خدمت می‌کند. او در عملیاتی که در نهم فروردین ماه 1367 آغاز می‌شود، شرکت نموده، در چهاردهم فروردین ماه 1367 مجروح و اسیر می‌شود و چند تن از همراهان وی نیز شهید می‌شوند. پس از اسارت، بازجویی و شکنجه‌ی بدنی است. ولی او پاسخهای گمراه کننده می‌دهد. سپس او را به شهر سید صادق و از آنجا به بیمارستان و سپس به
[ صفحه 695]
پادگان (الرشید) منتقل می‌کنند. در آنجا تعدادی از اسیران شهید می‌شوند. چند روز بعد او را به اردوگاه تکریت یازده منتقل می‌کنند. پس از شروع عملیات جزایر مجنون، عده‌ای اسیر جدید نیز به این اردوگاه می‌آورند. اسیران در تیر ماه 1367 از پذیرش قطعنامه‌ی 598 آگاه می‌شوند و در 24 مرداد ماه، خبر قبول قرارداد 1975 و تمام شرایط ایران از سوی صدام، از تلویزیون پخش می‌شود. روز اول شهریور 1369 او آزاد می‌شود و به ایران باز می‌گردد. قسمت دوم کتاب، مجموعه‌ی چند خاطره‌ی کوتاه و شعر است.
بازداشتگاه رمادی
نویسنده: حمید عیوضیان. - [تهران]: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1369.
172 ص.: (دفتر ادبیات و هنر مقاومت).
عنوان روی جلد: بازداشتگاه رمادی: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Romadi Concentration - Camp
طراح روی جلد: حسین خسروجردی.
شمارگان: 6600 نسخه.
کتاب «بازداشتگاه رمادی» خاطرات اسیر آزاد شده‌ی ایرانی «حمید عیوضیان» از دوران اسارت است. وی حوادث و اتفاقاتی را که از زمان اسارت برایش رخ داده - از جمله چگونگی اسارت تا ورود به بازداشتگاه رمادی و بعد از آن - به صورت خاطرات خود تدوین کرده است. در این کتاب، شرح کاملی از اتفاقها و حوادث و رویدادهای دوره‌ی اسارت آمده است. علاوه بر آن، موارد زیر شرح داده شده است: رفتار وحشیانه و دور از انسانیت سربازان عراقی با اسرای ایرانی، انواع شکنجه‌های آنها در مورد اسرا، نادیده گرفتن قوانین بین‌المللی رفتار با اسیران جنگی توسط نیروهای بعثی، شرایط باداشتگاههای عراق، نحوه‌ی مبارزه‌ی اسرا با دشمن بعثی، مقاومت و شجاعت و دلاوری عزیزان در بند در اردوگاهها و همچنین ترس و هراس نیروهای عراقی از رزمندگان اسلام، نحوه‌ی انجام فرایض دینی و دستورات مذهبی توسط اسیران، همبستگی و اتحاد اسرا بازداشتگاه و نحوه‌ی آزد شدن و احساس این آزاده در لحظه‌ی ورود به خاک پاک میهن اسلامی.
بازگشت از مرگ
عبدالجبار اسدی حویزیان. - اهواز: موعود، (چاپ دوم) 1363.
73 ص. - (حقایقی از جنگ ایران و عراق؛ 1).
مندرجات: 1. سقوط شهرهای جنوب؛ 2. اسارت در جبهه‌ی سوسنگرد؛ 3 دوب حردان؛ 4 سفر سرنوشت؛ 5. یورش فانتوم‌ها؛ 6. بازگشت دوباره.
خاطرات نویسنده از روزهای اولیه‌ی جنگ آغاز می‌شود؛ «حمله‌ی هواپیماهای عراقی به پایگاه هوایی دزفول و شهر اهواز، پیشروی سریع نیروهای دشمن، تصرف شهر خرمشهر و کوچ اهالی» در بخش اول کتاب آمده است. بخس دوم، شامل «ترک خانه و زندگی، کوچ به سوسنگرد و اسارت نویسنده و همسفرانش به عنوان پاسدارهای خمینی در دست منافقین دست نشانده‌ی امپریالیسم» است. بخش سوم، توصیف رفتار خشن و بیرحمانه‌ی منافقین با اسیران و انتقال آنها به جبهه‌ی «دب حردان» در نزدیکی اهواز و در نهایت، تحویل اسیران به عراقی‌ها است. بخش چهارم، انتقال اسیران توسط سربازان بعثی عراق به زندان بصره و استنطاق‌های بیشمار درباره‌ی هویت آنها و بخش پنجم، جریان انتقال آنها به زندان العماره عراق و بخش ششم، حاکی از شکنجه‌های اسیران و در نهایت، آزاد کردن آنها پس از بمباران بخشی از زندان توسط فانتوم‌های ایرانی است.
[ صفحه 696]
بازگشت پرستوها: مجموعه خاطرات برادر آزاده حجه‌الاسلام و المسلمین حسین عسگری
قم: نشر نجبا، (چاپ اول): 104.1380 ص.
طرح روی جلد: محمد شکیبافر.
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب حاضر، خاطرات دوران هشت ساله‌ی اسارت آزاده «حجت‌الاسلام حسین عسگری» است. وی در سال 1361 در جبهه‌ی قصر شیرین به اسارت دشمن بعثی در آمد و پس از 96 ماه، در سال 1369، به ایران بازگشت. خاطرات وی شامل موارد زیر می‌باشد: «طریقه‌ی بازجویی از اسرا و خاطراتی از بازجویی آزادگان عبدالعلی معصومی و محمد تقوی، خاطره‌ای از حاج آقا ابوترابی در اسارت، نماز جماعت در اسارت، وضعیت بهداشتی و رفاهی در اردوگاه، دعا و نیایش در اسارت، تفرقه اندازی بین اسرا، تراشیدن اجباری ریش اسرا، مأموران صلیب سرخ، نماز شب در اردوگاه، ورزش در اسارت، برگزاری برنامه‌های ویژه در اعیاد و میلاد ائمه (ع) نذر و سفر در اسارت، طریقه‌ی استفاده از رادیو، هیأت بررسی به ریاست ژنرال برزیلی، پاره کردن عکس صدام و مجازات آن، عزاداری عاشورا، هزینه‌ی تشکیل نمایشگاه در اسارت، هدایای صلیب سرخ، هوش و ذکاوت بعثی‌ها و...».
باغ ملکوت: خاطرات اسیر آزاده شده ایرانی مهدی لندرودی
به کوشش عبدالمجید نجفی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1372.
254 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 29).
شمارگان: 6600 نسخه.
باغ ملکوت، در دو فصل، مجموعه خاطرات آزاده مهدی لندرودی است. در فصل اول با عنوانهای صدای پای بهار، تصادف، دومین اعزام، خورشید دزفول، بیمارستان و چند عنوان دیگر، چگونگی اعزام وی به جبهه‌ها و فعالیت‌هایی که در هلال احمر داشته و همچنین شرکت در عملیاتی که منجر به مجروح شدن او گردید، بیان شده است. فصل دوم با عناوین پلکان پیروزی، قله اموات، تونل مرگ، عزاداری، پرواز تا بی‌نهایت، در تب و تاب آزادی، به تشریح پیروزی‌های سپاه پاسداران اسلام در چند عملیات و همچنین نحوه به اسارت در آمدنش، نحوه برخورد سربازان بعثی با اسرا و در نهایت به زمان آزادی و بازگشت به وطن پرداخته است. در پایان عکسهایی از منطقه لولان و کلاشین و نیز عکسی از باختران، موقعیت شهید ریزه‌وندی، قبل از عملیات «بمو» و عکسی که قبل از عملیات کربلای پنج گرفته شده و این آزاده و هم رزمانش را نشان می‌دهد، به چاپ رسیده است.
باغ ننا، یاد و یادداشتها
خاطرات مهدی جعفر نسب اشکذری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1375.
99، [6] ص.: تصویر. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات آزادگان: 55).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Nena Garden
شمارگان: 3300 نسخه.
نویسنده، در این کتاب، شرح مفصلی از زندگی خاندان خود و اوضاع عمومی اشکذر در سالهای قبل از انقلاب و در دوران انقلاب داده و فعالیت‌های اجتماعی یکایک اعضای خانواده خود را بر شمرده است. دو تن از اعضای این خانواده (دو برادر نویسنده) در دوران جنگ شهید شده‌اند و یکی از آنان هم سالها در عراق اسیر بوده است. وضع خانواده‌ی شهدا، همدردی و همدلی مردم اشکذر با خانواده‌ی شهدا و اسیران در این یادداشتها تشریح شده است. خاطرات برادر آزاده از وضع زندانها و رفتار بعثی‌ها با اسیران ایرانی در اردوگاهها نیز بخش دیگری از کتاب را
[ صفحه 697]
تشکیل می‌دهد. آداب و رسوم، اعتقادات اسلامی پاک و خالص و ایمان قوی مردم با ایمان و ساده دل در همه سطرهای این یادداشتها به چشم می‌خورد.
بالهای به خون نشسته من
م. ساحر لیله کوهی. - تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدس، (چاپ اول): 1373.
136 ص. - (مجموعه آثار دفاع مقدس).
مندرجات: مقدمه؛ آثار دفاع مقدس).
مندرجات: مقدمه؛ هفت خوان؛ چهارگاه؛ یک حنجره.
کتاب «بالهای به خون نشسته‌ی من» با الهام گرفتن از خاطرات آزادگان سرافراز میهن اسلامی از اردوگاههای اسیران رژیم بعثی عراق نوشته شده است. در واقع، نثری ادبی است که نویسنده در شرح «تصمیم‌گیری رزمنده برای شرکت در نبرد، اسارت، رفتار بعثی‌ها با اسیران، صبر و انتظار، مقاومت و پایداری، صلیب سرخی‌ها و رفتار آنها، آرزوی رهایی، شنیدن خبر ارتحال حضرت امام (ره)، رفتن به زیارت کربلا و نجف اشرف، آزادی اسیران ایرانی از چنگال دژخیمان بعثی عراق و بازگشت به وطن» نوشته است.
بالهای سوخته
تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، 1371.
149 ص. - (مجموعه خاطرات آزادگان؛ 1).
شمارگان: ذکر نشده است.
این کتاب به مناسبت 26 مرداد ماه، سالروز بازگشت پیروزمندانه آزادگان به میهن اسلامی با همکاری معاونت فرهنگی و تبلیغات ستاد کل نیروهای مشترک منتشر شده است.
مندرجات: تا رهایی...؛ دالان مرگ؛ غربت؛ راز پالتو؛ فصلی از فراق؛ وفاداری به رهبر؛ درس عبرت.
این کتاب، مجموعه‌ی هفت خاطره است. «تا رهایی...»، شرح بازجویی، گردانیدن اسیران در شهرهای عراق، وضع بد بهداشت و غذا و شکنجه است. «دالان مرگ»، شرح شکنجه‌ها، بیماری گال در اردوگاه، دالان مرگ، عزاداری پنهانی ماه محرم و کتک خوردن در سوگواری ارتحال حضرت امام (ره)، و بازگشت به میهن است. «غربت»، حکایت عمل بدون بیهوشی یکی از اسیران است. در «راز پالتو» از بدرفتاری با اسرا و از برادری سخن گفته شده که با نفوذ خود بین عراقی‌ها، مایحتاج اسرا را تهیه می‌کرد، در «فصلی از فراق»، نحوه‌ی اسارت، رفتار با اسرا، وضع اردوگاهها، زیارت حرم حضرت امام علی (ع) و امام حسین (ع) و شهادت یک اسیر و شورش و اعتراض دیگر اسرا شرح داده شده است که منجر به شهادت و مجروح شدن عده دیگری می‌شود. «وفاداری به رهبر» بیانگر نحوه‌ی اسارت، شکنجه‌ها و شجاعت اسیران است و «درس عبرت»، اعتراض اسیران ایرانی نسبت به فیلمبرداری و عکاسی در یک فضای ساختگی است که به تیر خوردن و نابینایی یکی از اسیران می‌انجامد.
برزخ اسارت
تألیف علی رضا دهنوی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1372.
110 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 35).
عنوان فرعی روی جلد: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی علی رضا دهنوی.
عنوان به انگلیسی جلد: The Limbo of Captivity
[ صفحه 698]
این کتاب، حاوی خاطرات آزاده «علیرضا دهنوی» است. وی یک درجه‌دار ارتشی بود که در نزدیکی ساحل کرخه در یک روستای متروکه اسیر شد. وی بعد از بازجویی‌های مکرر در بصره، به اردوگاه عنبر برده شد. در طول مدت اسارت، نیروهای عراقی اسرا را هر چندگاه یک بار به مکان دیگری انتقال می‌دادند. نویسنده، در تمام کتاب از شکنجه‌های نیروهای بعثی سخن می‌گوید و ذکر می‌کند که چهار زن ایرانی نیز اسیر دشمن بوده‌اند. وی در خاطرات خود به همدلی اسرا در برپایی مراسم مذهبی و فرهنگی و آموزشی و مخالفت دشمن با این امور، اشاره می‌کند. رفتار با اسیران پس از پذیرش قطعنامه، و پس از رحلت حضرت امام از سایر موارد مورد توجه نویسنده است. علی رضا دهنوی در تاریخ 15 / 12 / 1361 اسیر شد و در تاریخ 26 / 5 / 1369 پس از هشت سال و نیم اسارت به میهن اسلامی بازگشت.
برگهایی از دفتر اسارت؛ خاطرات روحانیون آزاده
به کوشش تیپ 83 امام جعفر صادق (ع). - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1375.
138 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان، 52).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Remembrances of released captive Clergymen: A Few Pages of the captivity book
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ی خاطرات آزادگان روحانی از اردوگههای عراق است. در «مبلغ ظلم» برادر روحانی، مهدی نکویی، هویت روحانی خودباخته عراقی را فاش می‌کند که خود را در اختیار نیروهای بعثی قرار داده و برای آنان تبلیغ می‌کند. در «مأمور به خدمت»، علی محمد احمدی عشق و علاقه‌ی خود را نسبت به جبهه و بسیجی‌ها اظهار می‌دارد و وضع سلولهای اردوگاه را - که محل خورد و خوراک و در عین حال، محل دفع حاجت بود - و بیماری‌هایی را که اسرا به آنها مبتلا می‌شدند، شرح داده است. در خاطره‌ی «برگهایی از دفتر اسارت»، خیانت گروههای ضد انقلاب به جمهوری اسلامی در جبهه‌ی کردستان بیان شده است. چند خاطره‌ی دیگر با عنوانهای «از غربت و غریبی، در غبار یار و پرستوها بر می‌گردند» از عزیمت به جبهه، مکان اسارت و زمان آزادی و فعالیت‌های فرهنگی و معنوی اسرا سخن گفته، وحدت و یکدلی اسرا در زندان را مورد ستایش قرار داده‌اند و وضعیت اردوگاهها و نحوه‌ی برخورد سربازان با اسرا را بیان کرده‌اند.
بشنو از دل، مصاحبه با چهل نفر از آزادگان سلحشور و عزتمند میهن اسلامی (ده سؤال از چهل آزاده)
به کوشش محمد قاسم فروغی؛ مصاحبه و جمع‌آوری خاطرات؛ تبلیغات و انتشارات قرارگاه مقدم نیروی زمینی سپاه در جنوب کربلا؛ تدوین و بازنویسی: محسن شاهرضایی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت انتشارات، 1371.
184 ص. - (مجموعه‌ی آثار و ارزشهای هشت سال دفاع مقدس؛ مرکز حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مجموعه‌ی خاطره: 7)
کتاب «بشنو از دل» مجموعه‌ی با چهل نفر از آزادگان سلحشور میهن اسلامی است. سؤالهایی از آنها شده و کتاب، به تفکیک سؤالات تدوین شده است. این سؤالات عبارتند از: 1 - نحوه‌ی اسارت و برخورد سربازان عراقی با آزادگان قهرمان؛ 2 - وضعیت عمومی اردوگاه (تغذیه، پوشاک و...)؛ 3 - چگونگی برگزاری مراسم مذهبی؛ 4 - فعالیت‌های نیروهای ایرانی در برابر اقدامهای نیروهای عراقی؛ 5 - اوقات فراغت؛ 6 - برخورد سازمان صلیب
[ صفحه 699]
سرخ با اسرای ایرانی؛ 7 - اطلاع از اوضاع داخلی ایران و عراق؛ 8 - پذیرش قطعنامه‌ی 598 و اطلاع از ارتحال حضرت امام (ره)؛ 9 - فعالیت فرهنگی منافقین و نیروهای عراقی در اردوگاهها؛ 10 - زیارت اماکن متبرکه. و در انتهای کتاب، نام آزادگانی که خاطرات آنها در این مجموعه آورده شده، به علاوه‌ی محل اسارت، تاریخ اسارت و اردوگاههایی که در آنجا به سر برده‌اند، ذکر گردیده است.
بعد از بهار
داود افشاری فرکی. - تهران: سازمان تبلیغات انقلاب اسلامی، حوزه‌ی هنری، (چاپ اول): 1371.
66 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 17).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: After The Spring, Memories of an Iranian freed captive
شمارگان: 6600 نسخه.
«داوود افشاری» پس از گذراندن دوره‌ی آموزشی، به جبهه می‌رود. مدتی را به مبارزه با دشمن می‌پردازد. بعد از چند حمله‌ی موفقیت‌آمیز، در یکی از عملیاتها، پس از حمله، هنگامی که مهمات آنها تمام شده بود و در کوههای گیلانغرب، همراه با چند نفر دیگر توسط عراقی‌ها اسیر می‌شود. موصل، عنبر، اردوگاههای رمادی و صلاح‌الدین، اردوگاههایی بودند که افشاری در آن به سر برده بود. طی دوران اسارت، دور از چشم عراقی‌ها کارهای فرهنگی انجام می‌دادند و چندین شعر نوشتند. دوران اسارت خالی از اذیت و آزار و شکنجه‌های دشمن نبود. با کمی جا و کمبود بهداشت و غذا، دست و پنجه نرم می‌کردند و در آن دوران خفقان، دست از دعا و راز و نیاز بر نمی‌داشتند تا این که به زیارت حرم امام حسین (ع) نائل آمدند. سرانجام پیک شادی خبر آزادی آورد و افشاری و تعدادی دیگر به میهن عزیز بازگشتند.
بیست و پنج خاطره
با خاطراتی از علی ژیانی... [و دیگران]. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1370.
116 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 11).
عنوان روی جلد: بیست و پنج خاطره: خاطراتی از آزادگان شیراز.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: 25 Memories: Memories of the Shirazi Ex-POWs
شمارگان: 6600 نسخه.
مجموعه‌ی حاضر شامل 25 خاطره از رزمندگان آزاده‌ی شیراز از جبهه‌های نبرد می‌باشد. افراد زیر از جمله راویان هستند: «علی ژیانی، شهباز ریحانی، داوود عسکری، منصور علی‌پور، محمدرضا مظفری، داود اطاعت، کرامت امیدوار، محمود ارجمند، احمد شفیعی، عبدالعلی پاکدین، اصغر تفکری و...». از جمله محتوای خاطرات ارائه شده نیز می‌توان موارد زیر را برشمرد: «شرح عملیات قادر دو در منطقه‌ی کردستان؛ تک دشمن در منطقه‌ی زبیدات و اسارت؛ به دست دشمن خاطراتی از دوران اسارت در پادگان الرشید عراق؛ اسارت پس از پذیرش قطعنامه‌ی 598؛ خاطره‌ای از دعای توسل در هنگام وخامت حال امام در اردوگاه رحلت امام؛ غذای «قسوه» و وضعیت بد غذایی در اسارت؛ نحوه‌ی برخورد با اسرای مجروح و شیوع بیماری گال در اردوگاه؛ شورش در اردوگاه عراق؛ پایداری در توهین نکردن به مقدسات و امام در اسارت؛ شهادت دسته جمعی اسرا در سوله‌های عراق؛ خائنین و جاسوسان در بین اسرا؛ عزاداری در اسارت و...».
[ صفحه 700]
پشت میله‌های رمادی
محسن بخشی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1372.
87 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 40).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Behind The Bars Of The Romadi Camp
کتاب «پشت میله‌های رمادی» شرح خاطرات آزاده محسن بخشی، به قلم خودش است. او در سال 59، دانشجوی دانشکده افسری بود و در مسافرتی چند روزه به هویزه اسیر شد و او را به اردوگاه رمادی برده، تحت شکنجه قرار دادند. او در خاطرات خود به سؤالات استخبارات، رفتار وحشیانه‌ی عراقی‌ها، وضع بد نظافت و بهداشت در اردوگاه، تلاش و فعالیت شبانه‌روزی عده‌ای از اسیران برای تعدیل محیط اردوگاه و خنثی کردن حیله‌های عراقی‌ها و منافقین و مزدورانی که در زندانها بودند، اشاره می‌کند. ممنوعیت برگزاری مراسم عبادت و عزاداری، تحت شکنجه قرار گرفتن در صورت انجام مراسم، کسب خبرهای تازه از اسرای تازه وارد، برخورد اسرا با خبرنگاران و پرتاب صابون و دمپایی به سمت آنها، انتقال به بازداشتگاه عنبر همراه عده‌ای دیگر از اسرا و شرایط بد غذا، بهداشت و شکنجه در اردوگاه عنبر بخش دیگری از خاطرات وی می‌باشد. شرح نحوه‌ی زیارت کربلا، سامرا و کاظمین و همچنین چگونگی آزادی و بازگشت به وطن - پس از ده سال اسارت - بخش پایانی کتاب است.
پنجره‌ای رو به فردا
رضا رئیسی، محمد حسن مقیسه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1372.
111 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاوت: خاطرات آزادگان؛ 30).
عنوان روی جلد: پنجره‌ای رو به فردا: خاطرات گروهی از آزادگان خوزستان.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: A Window on the Tomorrow: Memoirs of the Freed Captives From Khuzestan Province.
شمارگان: 4400 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ای از خاطرات 47 تن از آزادگان استان خوزستان است که در تبلیغات و انتشارات قرارگاه جنوب از آزادگان جمع‌آوری، بازنویسی و چاپ شده است. در بین این آزادگان، یک آزاده از اقلیتهای دینی هم وجود دارد. خاطرات به صورت کوتاه نوشته شده‌اند و زمینه موضوعی آنها، اتفاقهایی است که در اردوگاهها به وقوع پیوسته است. ولی اکثر این خاطرات درباره‌ی رفتار عراقی‌ها با اسرای ایرانی است که در عین حال نشان دهنده مقاومت، دلاوری، رشادت، ایمان، اخلاص و صبر و بردباری رزمندگان ایرانی در مقابل رفتار نیروهای عراقی است. عدم بهداشت، کمبود آب و مواد غذایی، بیماری و شهادت اسیران، آموزش و فعالیت‌های فرهنگی، هر یک، جایگاهی خاص در این خاطرات دارند.
تا اسارت
حمید حکیم خواه (عیوضیان). - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1372.
134 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 75).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Up to Captivity
شمارگان: 4400 نسخه.
نام نویسنده در روی جلد حمید حکیم‌زاده قید شده است.
مندرجات: تا اسارت؛ ایستگاه راه‌آهن تهران؛ پادگان دو کوهه؛ منطقه‌ی لرستان؛ تنگه‌ی چهار زبر.
در این کتاب خاطرات حمید حکیم خواه گردآوری شده است. قسمت اول به چگونگی اعزام وی به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل در سال 1361 و حضور در منطقه‌ی چزابه اختصاص دارد. قسمت دوم به توصیف ایستگاه راه‌آهن تهران در هنگام اعزام نیروها به جبهه‌ها پرداخته، چهره‌ی مادران و پدرانی را ترسیم کرده است که با فرزندان
[ صفحه 701]
خود درد دل می‌کرده‌اند. در قسمت سوم، حضور در پادگان دو کوهه و برگشت از آنجا به تهران برای آماده کردن نیروها در تیپ ده سیدالشهدا ذکر شده و در قسمت چهارم به عملیاتی پرداخته شده است که توسط گردان زهیر در منطقه کردستان انجام شد و در آن، حمید حکیم خواه به اسارت نیروهای بعث در آمد. در پایان، در خاطره‌ای به نام «تنگه‌ی چهار زبر»، مجید پیری، عملیات مرصاد را تشریح کرده است.
تشریف سپیده: مجموعه خاطرات آزادگان (دفتر 2)
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دفتر حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس با همکاری معاونت فرهنگی و تبلیغات ستاد کل نیروهای مسلح. - تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، (چاپ اول): 1372.
132 ص.
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب به مناسبت سوم خرداد ماه دوازدهمین سالروز حماسه آزادی خرمشهر چاپ شده است.
مندرجات: گوشه‌هایی از اسارت / حیدر علی ارباب‌پور؛ دکتر «عید» / کوروش حیدری؛ پذیرایی با چلو کابل / اصغر رضوانی‌نژاد؛ کیفر خندیدن / دادخدا دستنبویی؛ خبر خوش / مجتبی بابا پروین؛ قافله سالار اسرا / سیامک عطایی؛ روزی که کرم‌ها هم اتاقی ما شدند / مجتبی شریفی؛ شتر در اردوگاه / حسن طاهر وردی؛ جرا می‌زنید؟، کی اسیر است؟ / محمد علی هاشمی؛ به خاطر حجت، نماز جماعت، وداع.
مجموعه‌ی حاضر شامل سیزده خاطره از نه آزاده است. عناوین خاطرات از محتوای آنها گرفته شده است. موضوع خاطرات عبارتند از: «نحوه‌ی اسارت، رفتار با اسیران، بیماری و مجروحیت در اسارت، دالان مرگ (عبور از برابر بعثی‌ها با تحمل ضرب و شتم هنگام ورود به اردوگاه)، مشکلات بهداشتی، کمک سرباز شیعه‌ی عراقی بر نجات یک رزمنده، کمکهای دکتر عید در بیمارستان عراق، اردوگاه بصره، خبر رحلت امام، روزهای تبادل اسرا، اردوگاه رمادیه، بازدید نمایندگان صلیب سرخ از اردوگاه، شهادت محمد صابری، شهادت علی جهان‌فر، زیارت مرقد حضرت علی (ع) و حضرت عباس (ع)، تئاتر در اردوگاه، منافقین در اردوگاه، کمک به اسرا و شکنجه شدن و نماز در اردوگاه».
جهنم تکریت
خاطرات مجتبی جعفری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1375.
219 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات آزادگان؛ 57).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Hell of Takrit.
شمارگان: 3300 نسخه.
سرگرد آزاده «مجتبی جعفری» در کتاب «جهنم تکریت»، نحوه‌ی اسارت خود را در خط مقدم جبهه و در خط آتش بس، در ساعت 30 / 12 روز 1 / 6 / 1367 و انتقال به العماره و سپس، تکریت شرح می‌دهد. این اسارت از فردای روز اعلام آتش بس تا سه سال بعد طول کشید و حوادث متعددی تا هنگام بازگشت او و سربازان تحت امرش به وطن اسلامی بر آنها گذشت. سرگرد آزاده، جعفری، جزئیات تمام مراحل دستگیری و انتقال، وضعیت هر یک از اردوگاهها، رفتار بعثی‌ها با اسیران ایرانی و حوادث ایام اسارت را به خوبی شرح داده است. خاطرات در بخشهایی به نامهای: «از آتش بس تا العماره، تکریت، آغازی بی‌پایان، کربلا اسیری در خانه، عید اسارتی، در عزای امام، حزب‌اللهی‌ها و گامی به سوی ایران» تنظیم شده است.
[ صفحه 702]
چشم در چشم آنان: خاطرات خواهر آزاده فاطمه ناهیدی
به کوشش مریم شانکی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1375.
[143]، 3 ص.: عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 54).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Bold Eyes Fixed upon Their Eyes
شمارگان: 3300 نسخه.
فاطمه ناهیدی، پرستار، در همان روزهای اول جنگ در حومه‌ی خرمشهر به اسارت نیروهای بعثی در آمد و چهار سال تمام در پشت دیوار سلولهای عراق در اسارت باقی ماند. در این کتاب، نحوه‌ی اسیر شدن و رفتار عراقی‌ها با او و بالاخره، آزادی و بازگشت به وطن به نقل از خود او توسط «مریم شانکی» نوشته شده است. آنچه در این خاطرات بیش از همه جلب توجه می‌کند، شقاوت بعثی‌ها و در عین حال ترس آنها از اسرای ایرانی و به ویژه از زنان اسیر (به سبب مقاومت این اسیران) است و استقامت و بردباری اسیران، ایمان قوی آنها، پایمردی و دلیری رزمندگان و اسیران ایرانی (حتی در بدترین شرایط اسارت در زندانها و اردوگاههای دشمن) است که از آنها اسطوره ساخته است.
چون اسرای کربلا، مجموعه خاطره
محمد قاسم فروغی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، 1371.
119 ص. - (مجموعه آثار و نشر ارزشهای هشت سال دفاع مقدس، مرکز حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مجموعه خاطره: 5).
این کتاب به مناسبت سالروز عملیات فتح المبین (2 فروردین ماه 1361) منتشر شده است.
این کتاب مجموعه 24 خاطره از آزادگان است. آنها از دردهای دوران اسارت خود سخن گفته‌اند. شکنجه‌ها، آزار و مصائب فراوانی که در اردوگاههای دشمن (مشاکل، موصل دو، موصل چهار، رمادیه) متحمل شده‌اند؛ وضع نامناسب بهداشت و ممنوعیت انجام مراسم عبادی (حتی خواندن نماز) عمده‌ی مطالب این خاطرات است. دریافت خبر رحلت امام خمینی (ره) و همچنین خاطراتی از زیارت اماکن متبرکه‌ی مرقد مطهر امام حسین (ع) و مرقد مطهر امام علی (ع) (که به زعم گویندگان خاطره، تنها خوشیهای دوران اسارت پر رنجشان محسوب می‌شود) بخش دیگری از مطالب خاطرات است. در این مجموعه، برادران: «نورالدین رضایی، سیاوش حاتمی، محسن یاراحمدی، غلامرضا سیرجانی، حشمت الله محمد ظاهری، حسن علی یزدانی، اسماعیل سیاوشی، توفیق کلهری، مجید چرب‌گو و رحمان پریسایی» خاطرات خود را بیان کرده‌اند.
حدیث یحیی
مقدمه و تنظیم مرتضی بهشتی. - تهران: سرای قلم، (چاپ اول): 1381.
ط، 140 ص.، [14] ص. تصویر (رنگی)، نمونه، عکس.
شمارگان: 20000 نسخه.
طراح روی جلد: فرهاد کمالی.
مرحوم آزاده «یحیی آقاجان» متولد سال 1306 در روستای قاسم‌آباد دبیر سلطان، از توابع تهران، در تاریخ 28 / 8 / 1378 در نماز جمعه تهران به ملکوت اعلی پیوست. در کتاب «حدیث یحیی»، سرگذشتنامه و خاطراتی از جبهه و اسارت، همراه با نامه‌های ارسالی وی از عراق و نیز نامه‌های خانواده او به جبهه و اردوگاه عراق ارائه شده است. موارد زیر از جمله خاطرات است: «حضور در جبهه، اسارت در منطقه‌ی دارخوین، برخورد عراقی‌ها با اسیران، نقش حاج آقا ابوترابی در اردوگاهها، شهادت اسیران ایرانی، اردوگاه موصل سه، ملاقات با اسرای بیمار،
[ صفحه 703]
پایمردی زنان اسیر و...». تصاویری از او در دوران اسارت و هنگام آزادی، آثار مرحوم، نمونه‌ی دستخط وی و اشعاری در وصف پدر، (سروده‌ی دختر وی، خدیجه آقاجان)، نیز ارائه شده است.
حماسه‌های ناگفته از زبان سید آزادگان علی اکبر ابوترابی
علی اکبر ابوترابی؛ به کوشش عبدالمجید رحمانیان. - تهران: امید آزادگان، (چاپ اول): 1381.
104 ص.: مصور، عکس. - (خاطره‌های معنوی؛ 4).
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب حاضر شامل 32 خاطره از سید آزادگان، «علی اکبر ابوترابی» است. دستنوشته‌ی شهید چمران در رثای او (زمانی که می‌پنداشتند او به شهادت رسیده است) و نیز دستنوشته‌ی سید آزادگان درباره‌ی شهید چمران ارائه شده است. تعدادی از خاطرات عبارتند از: «خاطره‌ای از روستای حردان در اوایل جنگ و نوشته‌ی عراقی بر روی تخته سیاه؛ نحوه‌ی اسارت به دست نیروی دشمن؛ زندانی شدن در وزارت دفاع و مسابقه‌ی دو با افسر عراقی؛ اردوگاه عنبر؛ خاطره‌ای از شهید حسین پیراینده (که در اردوگاه شماره 18 تکریت به شهادت رسید)؛ زیارت امام حسین (ع) و برخورد با منافقین هنگام زیارت؛ خاطره‌ای از معلم شهید اسارت، آقای فرخی؛ روز عاشورا در اسارت؛ اعتراف و خجالت دشمن از نحوه‌ی برخورد با اسرا؛ اعتراف صلیب سرخ در مورد اسرا و محبت آنان نسبت به یکدیگر؛ خاطره‌ای از رشد فضائل اخلاقی در اسرا در اسارت؛ و...».
خاطرات آزادگان
تهیه و تدوین دفتر اطلاع رسانی و پژوهش‌های فرهنگی دفاع مقدس [سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی]. - تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، گروه انتشارات، 1376.
هشت، 104 ص. - (سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی؛ شماره 192).
شمارگان: 1000 نسخه.
کتاب حاضر شامل مجموعه‌ای از خاطرات آزادگان از لحظات حضور در جبهه، نحوه‌ی اسارت و اردوگاههای عراق است. خاطرات هر آزاده در بخشی مجزا ارائه شده است. اسامی آزادگان عبارت است از: «عبدالله علی مرادی (سرباز ارتش) از ایلام، حمد الله نظری و مراد علی رادفر (بسیجی) از ایلام، محمد رضا خدادادی (بسیجی) و اللهیار ابراهیمی (سرباز وظیفه) از ایلام، سیروس کودری (درجه‌دار ارتش) از تهران و عبدالله محمدزاده (سرگرد ارتش)». موضوعهای خاطرات عبارتند از: «شرح نحوه‌ی اسارت، برخورد عراقی‌ها با اسرای بسیجی و ارتشی، تراشیدن ریش با سنگ، اعتصاب غذا در موصل یک، برخورد با مجروحان اسیر ایرانی، تهیه‌ی کفش از حلب روغن، پسر بچه‌ی اسیر هشت ساله، اسرای خود فروخته‌ای که خیانت می‌کردند، تهیه‌ی رادیو در اسارت، برخورد افراد صلیب سرخ با اسرا و گزارشهای کذب، حاج آقا ابوترابی، اردوگاه موصل هفت و اعتصاب غذا، برگزاری نماز، آموزش زبان در اسارت، زیارت حرم امام حسین (ع)، شهادت اسرا، تنبیه و تحقیر در اسارت، لحظات آزادی و...»
خاطرات خانواده‌ی اسرای ایرانی
کاری از گروه تحقیق و نویسندگان دفتر پژوهش و انتشارات: مسعود ده نمکی، محمد قاسم خانی، مهدی موسوی، ایرج هاتفی، ابوالفضل محمدی؛ زیر نظر عباسعلی وکیلی. - تهران: ریاست جمهوری، ستاد رسیدگی به امور آزادگان، (چاپ اول): 1375.
64 ص. - (خاکریز پنهان؛ 11).
[ صفحه 704]
عنوان دیگر: مجموعه خاطرات خانواده‌های اسرای ایرانی.
این کتاب به مناسبت ششمین سالگرد ورود آزادگان به ایران اسلامی منتشر شده است.
این کتاب، مجموعه‌ی 16 خاطره داستانی درباره‌ی موارد زیر است: «جبهه‌های نبرد، دوران اسارت، فرزندان شهدا، شهدای تفحص، آزادی اسرا، لحظات شهادت، استقبال از آزادگان، بازگشت آزاده‌ای که فکر می‌کردند شهید شده است و اخلاق و روحیات آزادگان در اسارت». اسامی راویان خاطرات و آزادگان عبارت است از: محبوبه کوزه‌گر (همسر آزاده اکبر علی عسکر نجاد)، خدیجه خدا دوست (همسر آزاده محمد جواد مؤذنی)، معصومه اصلاح (فرزند آزاده قاسم اصلاح)، علی فتاحی اردکانی (پدر آزاده محمد فتاحی اردکانی)، وحید رضا صفایی (فرزند آزاده سیف‌الله صفایی)، مهری درویشی (همسر آزاده مهدی درویشی)، خانم طحانی (همسر آزاده حسین یزدانی)، مریم تنور مال (فرزند آزاده حسین تنور مال)، فرحناز محمدی (همسر آزاده حیدر قاسمی)، خانم فرضی‌زاده (همسر آزاده خداشکر فرضی‌زاده)، نسرین ضیاء (همسر آزاده علی محمد رضوانی)، مجید قربان‌زاده (برادر آزاده علی صادقیان)، مهدی گسیل فریمانی (فرزند آزاده محبوبه زارعی) و عزت خدا رحمی.
خداحافظ موصل
جهاد سازندگی. - تهران: جهاد سازندگی، مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدسی، (چاپ اول): 96.1372 ص.
بالای عنوان: خاطرات آزادگان.
شمارگان: ذکر نشده است.
مندرجات: خداحافظ موصل؛ راز یک سنگر؛ سفر قبول؛ از واقعیت تا واقعیت؛ اسارت جفرافیای بدون مرز؛ شامی مفصل؛ انتم ضیوفنا
این کتاب، مجموعه خاطرات آزادگان است. از جمله خاطرات نقل شده - «خداحافظ موصل» - جریان اسارت عزیزی، در همان روزهای اول جنگ، در اطراف سوسنگرد است. این آزاده به خاطر درست کردن حلوا، به مناسبت 22 بهمن ماه، آزار و اذیت و شکنجه‌های زیادی دیده است. او همچنین از دست بردن عراقی‌ها در متن نامه‌ها و چگونگی آزاد شدن و شوق دیدار وطن سخن می‌گوید. «راز یک سنگر» جریان اسارت جهادگر جبهه‌های نبرد، پس از حمله‌ی شیمیایی عراق، برخورد مردم بصره با اسرا، فعالیت منافقین در بازداشتگاهها و کتک زدن اسرا توسط نیروهای عراقی است. «سفر قبول»، خاطره‌ی مکانیکی است که هنگام بازگشت از تعمیر و خرید وسایل خودرو، اسیر نیروهای کرد شده، به عراق برده می‌شود. صورت حسابها، برای کردها و عراقی‌ها اسناد و مدارک عملیاتی محسوب می‌شود! لذا او شدیدا مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرد. خاطراتی که در این کتاب ذکر شده‌اند، به «وضعیت بازداشتگاههای عراق، عدم رسیدگی صلیب سرخ به وضع اسرا، سختیها و شکنجه‌های دوران اسارت و شادی بازگشت به وطن» می‌پردازند.
خوشه‌های خاطره (برگهایی از روزهای اسارت) به ضمیمه‌ی مطالعه‌ای درباره‌ی حقوق اسیران
قاسم جعفری. - قم: حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی، مرکز انتشارات، [چاپ دوم]: 1375.
312 ص. - مصور. - (دفتر تبلیغات اسلامی، حوزه عملیه قم، مرکز انتشارات؛ 234).
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
ویرایش اول این کتاب در سال 1372، در 232 صفحه، تحت عنوان «سالهای اسارت یا خوشه‌های خاطره: گذری بر صخره‌های سخت و تکیده‌ی اسارت تا اقامت بر دشت سبز عاطفه‌های امت» توسط همین
[ صفحه 705]
ناشر منتشر شده است.
قاسم جعفری، (روحانی آزاده) در این کتاب وضعیت گروهی از اسیران ایرانی در یکی از اردوگاههای موصل را با بیطرفی بیان می‌کند. این خاطرات نشان دهنده‌ی روح قهرمانانه‌ی آزادگان عزیز می‌باشد. نویسنده در این کتاب خاطرات خود را از آغاز اسارت تا زمان آزادی بیان می‌کند و با بیان سختیها و شکنجه‌هایی که دشمنان بعثی بر رزمندگان اسلام وارد می‌آوردند، روح استقامت و پایمردی و شجاعت و شهامت آزادگان را به تصویر می‌کشد. فصل دوم (که در چاپ دوم کتاب به آن اضافه شده است) به مطالعه‌ی قوانین بین‌المللی درباره‌ی اسرا می‌پردازد و در هر مورد ضمن آوردن نمونه‌هایی از نقض قوانین توسط عمال رژیم بعث عراق، به اثبات این موضوع می‌پردازد، که سربازان عراقی برای آزار و اذیت و شکنجه‌ی آزادگان عزیز دست به هر کاری می‌زدند.
داستان دهکده ما و خروج بی‌برنامه، دو خاطره زیبا
پدید آورندگان فالح نیکو سرشت، علی‌اصغر فروتنی؛ ویراستار الله‌وردی آذری نجف‌آباد. - تهران: جهان اندیشه کودکان، [بی‌تا].
47 ص.: جدول. - (گلواژه بزرگسالان؛ 30).
شمارگان: ذکر نشده است.
مندرجات: داستان دهکده ما؛ خروج بی‌برنامه.
کتاب، حاوی دو خاطره است. «داستان دهکده‌ی ما» در ارتباط با جنگ نیست. «خروج بی‌برنامه» (از علی‌اصغر فروتنی)، خاطره‌ی فردی است که در اواخر شهریور 1359 به خدمت سربازی می‌رود. او و همدوره‌هایش پس از گذراندن سه ماه دوره‌ی آموزشی در تهران، به مناطق جنگی می‌روند. او در اولین عملیات خود اسیر می‌شود. عراقی‌ها، او و دیگر اسیران را به اردوگاه الانبار می‌برند. در بقیه‌ی قسمتهای کتاب، نویسنده خاطرات خود را از ایام اسارت شرح می‌دهد: «شرح اعتصاب غذای سال 1360، آتشبازی در انبار، قیام 1362، فرار نافرجام عده‌ای از اسرا، بازجویی‌ها و اعلام آتش بس و زیارت کربلا و نجف» عناوین تعدادی از مطالب کتاب هستند.
در اسارت یانکی‌ها (هفت سرگذشت)
[تهران؟]: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی فقیه، مرکز فرهنگی، معاونت انتشارات، مدیریت امور کتاب، (چاپ دوم): 1377.
123 ص.
عنوان روی جلد: در اسارت یانکی‌ها: مجموعه خاطره.
به مناسبت سالگرد حماسه هشت سال دفاع مقدس، 1377.
مندرجات: در اسارت یانکی‌ها؛ فقط امیدم به خدا بود؛ سهم شکنجه من بیشتر بود؛ سختتر از غم اسارت؛ با گرگ‌ها؛ در دام فالانژها؛ اسیر.
این کتاب، مجموعه‌ی هفت خاطره است. سه خاطره‌ی اول، خاطرات سه نفر از مجروحان درگیری بالگردهای امریکایی با قایقهای گشتی سپاه در خلیج فارس است، که منجر به اسارت این افراد می‌شود. «سختتر از غم اسارت»، خاطره‌ی اسارت محمد طباطبایی است، که در آن، بازجویی‌ها و شکنجه‌های عراقی‌ها را شرح می‌دهد. «با گرگ‌ها» جریان اسارت راوی «آقابالا رمضانی» است، که کارش بازگرداندن اجساد مطهر شهدا به پشت جبهه بوده است. «اسیر» جریان اسیر شدن راوی (در سال 1359 توسط حزب دموکرات و شرح شکنجه‌های آنها) است.
[ صفحه 706]
در پنجه گرگ
نوشته عبدالحسین کرکئی؛ ویراستار فرزانه کرکئی. - [بی‌جا]: مؤسسه فرهنگی آیات، (چاپ اول): 1377.
219، [5]: مصور، عکس، نقشه.
عنوان روی جلد: در پنجه گرگ، بررسی وضعیت اردوگاه رمادیه 13.
واژه‌نامه: ص. 17 - 25 و به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب، بررسی وضعیت اردوگاه رمادیه عراق از نظر پلان ساختمان، حفاظت فیزیکی آن و مأموران نگهبانی از کمپ است. نویسنده‌ی این کتاب به شرح ارزشها و ضد ارزشهای زمان اسارت، وظایف اسرا، وحدت و اعتصابهای آنها، بررسی انواع شکنجه‌ها، ابزارهای مورد استفاده آنها و ساختار اجتماعی کمپ سیزده پرداخته است. در ابتدای کتاب، در بخش مفاهیم و اصطلاحات، عباراتی مانند کمپ، اسیر، قاطع، آزاد مردان و... توضیح داده شده است. همچنین، عده‌ای از مراقبان و سربازان عراقی نگهبان اردوگاه نیز طی جملاتی معرفی شده‌اند. کتاب، «شرح کوتاهی از زندگی فرهنگی اسرا، جملاتی که استفاده می‌کردند و برخورد صلیبی‌ها با آنها» را نیز در بر دارد.
در تهاجم باد: خاطرات آزادگان اندیمشک
گردآورنده: مرتضی طیبی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
[287] ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات آزادگان: 46).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: In The Invasion of Wind: The memories of the Freed Captives of Andimeshk.
شمارگان: 4400 نسخه.
در این مجموعه، خاطرات آزادگان اندیمشک گردآوری شده است. خاطرات، رفتار بعثی‌های عراقی را با اسیران ایرانی به خوبی نمایش می‌دهند. از جمله موضوعهای مطرح شده در کتاب می‌توان به این موارد اشاره کرد: نبودن بهداشت در اردوگاهها، بدرفتاری و شکنجه، ممنوعیت انجام فرائض مذهبی و عزاداری و انجام برنامه‌های دسته‌جمعی، جاسوس گذاردن در میان اسیران اگر چه اسیران ایرانی با روش‌های مخصوص خود در خواندن قرآن، نهج‌البلاغه و کتب درسی، یکدیگر را یاری می‌داده‌اند. حاج آقا ابوترابی نیز در جلسه‌هایی در مورد اخلاق و صبر و پایداری و غیره صحبت کرده، در تمام مسائل، اسیران را راهنمایی می‌کرده است. یک بار، اعتصاب اسرا منجر به درگیری شده، که طی آن، تعداد زیادی مجروح و چهار اسیر نیز شهید شده‌اند. با هر اقدام تلافی جویانه از سوی ایرانی‌ها، شکنجه‌های مختلف افزایش یافته، گاهی منجر به نقص عضو اسیران می‌شده است. اسیران زخمی را با تیر خلاص یا آمپول هوا شهید می‌کرده‌اند. پس از پذیرش قطعنامه، اسیران را برای زیارت به کربلا و نجف اشرف برده می‌شوند و بعد از رحلت امام (ره)، آنها را برای عزاداری آزاد می‌گذارند.
در محراب اسارت
اصغر زاغیان. - قم: حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1375.
104 ص. - (دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم؛ 959).
کتاب، حاوی 41 خاطره از دوران اسارت رزمندگان میهن اسلامی است که توسط نویسنده‌ی کتاب تقریبا از آغاز سال 1367 تا پایان دوره‌ی اسارت و بازگشت به میهن اسلامی، با ترتیب زمانی خاطرات ثبت شده است. مطالب مشترکی که در بیشتر این خاطرات به چشم می‌خورد، عبارتند از: «توهین به مقدسات ایرانیان، تنبیهات سخت بدنی به خاطر چیزهای بیهوده، زندان الرشید بغداد، گرفتن روزه و انجام فرایض دینی در عین کمبود جیره‌ی غذایی،
[ صفحه 707]
عید فطر سال 1368، شنیدن خبر رحلت حضرت امام (ره) و غم و اندوهی که از این بابت متوجه اسیران ایرانی گردید و بازگشت به وطن و خوشحالی غیر قابل توصیف آزادگان از بازگشت به وطن.»
در مدار بسته قفس
مهدی کارگر. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
109 ص. مصور. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 34).
عنوان روی جلد: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی، مهدی کارگر، در مدار بسته‌ی قفس.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Enclosed in a Cage. The Momoirs of the Iranian Freed Captive Mehdi Karegar.
این کتاب، خاطرات آزاده مهدی کارگر، از دوران اسارت، است. او که دانش‌آموز سال چهارم دبیرستان بود، پس از جلب رضایت خانواده و گذراندن دوره‌ی آموزشی، به اندیمشک رفت و در عملیات فتح المبین شرکت کرد. چندی بعد، ضمن درگیری با دشمن، مجروح و اسیر شد. او در بیمارستانهای شهر عماره و الانبار مداوا شده، به اردوگاه عنبر منتقل گردید. «رفتار و روش نگهبانان عراقی، بی‌غذایی و نبود بهداشت، کتک زدن و تنبیه‌های دیگر در اردوگاهها، روحیه دادن به اسرا با حمایت حاج آقا ابوترابی، حقوق اسرا (که به پول ایران، مبلغ چهل تومان در ماه بود) برای تأمین مایحتاج، تهیه‌ی آب گرم با انداختن دو رشته سیم برق در سطل آب، انجام فعالیت‌های ورزشی و هنری، یادگیری زبانهای مختلف، زیارت مرقد امام حسین (ع) و قمر بنی‌هاشم پس از پذیرش قطعنامه و بالاخره بازگشت کبوترهای عاشق به وطن» بخشهایی از خاطرات اوست.
دوره‌ی درهای بسته: به روایت اسیر شماره 5533، فاطمه ناهیدی
مریم برادران؛ ویراستار کوروش علیانی. - تهران: روایت فتح، (چاپ اول): 1381.
63 ص. - (انتشارات روایت فتح؛ 15 / 18: دوره‌ی درهای بسته؛ 2).
شمارگان: 3300 نسخه.
«فاطمه ناهیدی»، متولد سال 1332 در تهران، در پی سفر به مناطق جنوب برای کمک به مجروحان، در تاریخ 20 / 7 / 1359، به اسارت دشمن در آمد و در تاریخ 10 / 11 / 1362 آزاد شد. این کتاب، گزارش کوتاهی به نقل از خود او از روزهای اسارت در زندانها و اردوگاههای عراق است. از جمله مطالب ارائه شده، می‌توان به این موارد اشاره کرد: «نحوه‌ی اسارت در خرمشهر، برخورد عراقی‌ها و پناهندگان جاسوس ایرانی با او در روزهای اولیه‌ی اسارت، اسارت در بصره، عزاداری در زندان برای امام حسین (ع)، خاطراتی از شهید تندگویان، هم سلولی با زندانی‌های دیگری به نامهای حلیمه و معصومه و مریم، نحوه‌ی شنیدن اخبار اوضاع ایران و جنگ، نماز خواندن، پوشش و لباس در زندان، نظافت و استحمام، اعتصاب غذا در زندان، کتک کاری با زندانبان، اقامت در زندان الرشید، اردوگاه الاماره، اردوگاه موصل، ملاقات با صلیب سرخ، نامه نگاری با خانواده و آزادی».
ده سال تنهایی: خاطرات برادر آزاده مهندس سید محسن یحیوی
محسن یحیوی. - تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ دفتر حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، 1371.
293 ص.: مصور، عکس، نمونه.
[ صفحه 708]
این کتاب به مناسبت سوم خرداد ماه - سالروز حماسه‌ی پر شکوه آزادی خرمشهر - به چاپ رسیده است.
چاپ سوم این کتاب در سال 1379 توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.
مهندس محسن یحیوی و مهندس بوشهری، (معاونان وزیر) در بین راه عزیمت برای بازدید از آبادان، اسیر شده، به زندانهای سازمان امنیت در بغداد منتقل می‌شوند. مهندس یحیوی در ماههای اول مورد بازجویی و شکنجه قرار می‌گیرد. پس از مدتی، با زدن ضربه به دیوار، متوجه حضور مهندس بوشهری در سلول مجاور می‌شود و با او ارتباط پیدا می‌کند. در سال 1360، با اعتصاب غذا، خواستار هم سلولی با بوشهری و تندگویان و ملاقات با نماینده‌ی صلیب سرخ می‌شود. در نتیجه، پس از 22 روز، و پس از 20 ماه اسارت با مهندس بوشهری هم سلول می‌شود. پس از 5 سال، به آنها فرهنگ لغت و رادیو می‌دهند. طی این مدت 3 بار به زیارت برده می‌شوند. در نهایت در روز 24 شهریور 1369 به ایران باز می‌گردند. در انتهای کتاب حکم حضرت امام در مورد ایشان و تعدادی عکس به چاپ رسیده است. مهندس یحیوی در این کتاب شرایط حاکم بر زندانهای امنیتی، رفتار عراقی‌ها با دولتمردان ایران در عراق، صبر و مقاومت اسیران ایرانی، شکنجه و سختیهای دوران اسارت و... را به خوبی بیان کرده است.
دیوارهای بغداد (جلد 1)
جواد محمدپور. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1371.
63، [17] ص.: نمونه. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات آزادگان 14).
عنوان روی جلد: دیوارهای بغداد، خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی، جواد محمدپور.
عنوان به زبان انگلیسی: Baqdad’s Walls, Memoirs of released Iranian Pow.
شمارگان: 6600 نسخه.
این کتاب شامل خاطرات یک اسیر ایرانی است که در 19 / 9 / 1360 در قله‌ی 920، در نزدیکی قصر شیرین، (که آن زمان در دست عراق بود) اسیر شد. او فرمانده یک گروه ده نفری بود که به علت نرسیدن قوای کمکی به اسارت عراقی‌ها در آمدند. عراقی‌ها آنها را به قصر شیرین و از آنجا به بغداد بردند. نویسنده در این کتاب بعضی از شکنجه‌های عراقی‌ها را در مورد خود و همرزمان اسیرش توضیح داده، محدودیتها و مشکلاتی که در اردوگاه داشته‌اند، بیان کرده است. او همراه با اولین گروه چهار صد نفری اردوگاه در هفتم بهمن ماه سال 1367 برای زیارت به کربلا و نجف برده شد، که خاطرات این سفر نیز در این کتاب نوشته شده است. وی جزو اولین گروه هزار نفری آزادگان بوده که در روز 29 مرداد ماه سال 1369 از طریق مرز خسروی وارد ایران شده‌اند. این کتاب ضمائم و عکسهایی دارد که از جمله‌ی آنها یادداشتهایی است که وی در زمان اسارت مخفیانه نوشته بوده است.
دیوارهای بغداد (جلد 2)
جواد محمدپور. - تهران سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1372.
175 ص، نمونه. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 14).
عنوان روی جلد: دیوارهای بغداد: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی (جلد دوم).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Baqdad’s Walls: Memories of Released Iranian POW.
شمارگان: 4400 نسخه.
کتاب حاضر شامل یادداشتهای آزاده «جواد محمدپور» از لحظه‌ی اسارت در تاریخ 20 / 9 / 60 تا لحظه‌ی آزادی (در 28 / 5 / 69) است. تنظیم مطالب کتاب به ترتیب روزهای اسارت تنظیم شده و شامل موارد زیر است: «لحظه‌ی اسارات، روزهای اولیه‌ی اسارت، شکنجه در استخبارات، پذیرایی در تونل وحشت و اعزام به موصل یک، اردوگاههای موصل دو و چهار، دیدار با حاج آقا ابوترابی، تغذیه و بهداشت در اردوگاهها، ادای نماز جماعت در اسارت، شکنجه و
[ صفحه 709]
کتک زدن اسرا توسط دو افسر استخبارات عراق (مشعل و عثمان)، صلیب سرخ، برگزاری مراسم عبادی، جشنها و سوگواری‌ها، ورزش در اردوگاهها، شهادت در اسارت، حمام گرفتن، برخورد با جاسوسان و نفوذی‌ها، برنامه‌های دهه‌ی فجر در اسارت، پذیرش قطعنامه‌ی 598 و آتش بس، رحلت حضرت امام (ره)، آزادی و رسیدن به مرز خسروی». در پایان کتاب نیز تصویر نمونه‌هایی از دفترچه‌ی یادداشت این آزاده (کاغذهای نازک سیگار) آمده است.
رزمنده مهاجر: زندگینامه و خاطرات جنگ و اسارت سردار سپاه اسلام حاج قربانعلی بازرگان، قائم مقام فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نوشهر و چالوس
تدوین محمدعلی رضوی‌نیا؛ ویراستار محمد حسن شکوری. - [قم]: نسیم حیات، (چاپ اول): 1381.
104 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب حاوی خاطراتی از دوران حضور «قربانعلی بازرگان» (قائم مقام فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نوشهر و چالوس) در مناطق عملیاتی و اسارت وی در اردوگاههای عراق و در پایان، آخرین روزهای عمر او است که از زبان خود شهید، همرزمان، و همسرش نقل شده است. او متولد سال 1344 در روستای اشکار دشت چالوس بود و در عملیات والفجر چهار در منطقه‌ی پنجوین عراق اسیر شد و در تاریخ 31 / 5 / 1369 آزاد شده، به میهن اسلامی بازگشت. وی در بهمن ماه 1373، در حادثه‌ی رانندگی به ملکوت اعلی پیوست. از جمله مطالب کتاب، می‌توان به این موارد اشاره کرد: «اسارت نیروهای عراقی در عملیات فتح المبین، شرکت در عملیات فتح المبین، عملیات رمضان، عملیات و گشت و شناسایی منطقه‌ی مریوان و بانه، عملیات والفجر چهار، چگونگی اسارت، زندان کرکوک و بغداد، اردوگاههای موصل دو و چهار، بازگشت به میهن، شب قبل از حادثه و وفات.»
رمادیه هفت، مجموعه خاطرات آزادگان
[تألیف] مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدس جهاد سازندگی. - [تهران]: جهاد سازندگی، مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدس، ارغنون، 70.1371 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: تونل مرگ / آزاده جعفر فراتی؛ رمادیه هفت / آزاده حسین تریاکی؛ سفره‌ی حضرت ابوالفضل / حمید خیبری؛ نبرد تا لحظه آخر / آزاده احمد پیرزاده؛ آن روزها / آزاده مرتضی محسنی.
در این کتاب پنج خاطره درج شده که به صورت سؤال و جواب گردآوری شده‌اند. خاطره‌ی «تونل مرگ» از آزاده جعفر فراتی (راننده‌ی لودر از لشکر پنج نصر، در منطقه سلیمانیه) است. وی نحوه‌ی اسارت، بازجویی و شکنجه در کمپ یازده اردوگاه تکریت و بدی تغذیه و بهداشت (از جمله، مسموم بودن گوشت و تزریق با یک سرنگ به سی تا چهل نفر) را بیان می‌کند. در «رمادیه هفت» آزاده حسین تریاکچی - رزمنده کم سن و سال - در راه رسیدن به منطقه‌ی عملیاتی، گم شده، اسیر عراقی‌ها می‌شود. او رفتار مردم با اسیران، وضع اسیران در اردوگاه و انعکاس خبر رحلت امام میان اسرا را بیان می‌کند. «سفره‌ی حضرت ابوالفضل» از آزاده حمید خبیری است که می‌گوید به سبب وقف رادیویی که اسرا از آن کسب خبر می‌نمودند به حضرت عباس، این رادیو هرگز لو نمی‌رفت. در «نبرد تا لحظه‌ی آخر»، آزاده احمد پیرزاده، نحوه‌ی آزادی گروهی از رزمندگان محاصره شده - که بدون آذوقه و مهمات مانده بودند - توسط یک کرد عراقی را بیان می‌کند. در «آن روزها»، آزاده مرتضی محسنی، ضرب و شتم یک سید را به خاطر تدریس نهج‌البلاغه به اسرا شرح داده است.
[ صفحه 710]
رملهای تشنه
جعفر ربیعی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1369.
93 ص.: عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 1).
شمارگان: 6600 نسخه.
خاطراتی که در این کتاب بیان شده است، شرح کوتاهی را از نحوه اسارت و زندگی 29 ماهه جعفر ربیعی در اردوگاههای رژیم بعثی عراق ارائه می‌دهد. این آزاده، عملیاتی را که طی آن مجروح شد، تشنگی شدید، و همچنین نحوه به اسارت در آمدن خود را پس از چند شبانه‌روز تحمل درد در اثر زخم‌های عمیق وارد شده بر بدنش، توضیح داده، تلاشی را که سربازان عراقی برای کسب اطلاعات از او داشتند، بیان کرده است. وی از بیمارستان العماره و محبت پیرزنی که به عنوان مستخدم در آنجا کار می‌کرد، نیز سخن گفته و وضعیت اردوگاههای اسرا را در رژیم بعثی عراق و صبر و اسقامت آنها را در مقابل سختیها شرح داده است.
رنج شیرین: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی
احمد یوسف‌زاده. - کرمان: لشکر 41 ثارالله، (چاپ اول): 96.1377 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Sweet Suffering
شمارگان: 3300 نسخه.
به مناسبت کنگره بزرگداشت سرداران شهید استانهای کرمان و سیستان و بلوچستان تقدیم به سردار سرتیپ قاسم سلیمانی
احمد یوسف‌زاده متولد سال 1344 در روستای کهنوج است. او به مدت هشت سال و سه ماه در اسارت نیروهای دشمن بود. وی در عملیات بیت المقدس (آزادسازی خرمشهر) به اسارت عراقی‌ها در آمد. کتاب حاضر شامل سی خاطره است که او درباره‌ی جبهه و دوران اسارت نقل کرده است. موارد زیر از جمله خاطرات اوست: «شرح نحوه‌ی اسارت و نوشتن کلمات (حزب الله خانوک) توسط وی بر روی تانکهای غنیمتی (که بعدها دشمن آنها را به نام غنایم جنگی از ایرانیان معرفی می‌کرد)؛ قصد اعدام اسیر ایرانی توسط افسر عراقی و منصرف شدن از این کار در نتیجه‌ی شجاعت فرد اسیر؛ خاطره‌ی سرباز عراقی بنام عبدالنبی که دوستدار امام (ره) بود؛ شجاعت اسیری به نام امیر شاه‌پسندی، پانزده ساله از کرمان (که او را با اتو شکنجه دادند)؛ قهرمان بوکس آسیا به نام بهزاد که در عملیات فتح المبین اسیر شده بود، و...».
رنگ زخم
به کوشش: محمد ابراهیم صحافیان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
85 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان، 39).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Colour of the Wound
شمارگان: 4400 نسخه.
دشمن بعثی در طول مدت جنگ، از هیچ ظلم و جنایتی در مورد نیروهای اسلام کوتاهی نکرد. در این میان، آزادگان بیشتر از دیگران آماج تیرهای زهرآلود دشمن و عداوت جنایتکاران جنگی بوده‌اند. کتاب «رنگ زخم» خاطرات اسرای ایرانی است که در طول سالهای اسارت شاهد هزاران جرم و جنایت بوده‌اند و خود نیز طعم تلخ شکنجه‌های بعثی‌ها را چشیده‌اند. خاطرات گردآوری شده در این مجموعه، شکنجه‌های فردی و دسته جمعی، تجاوز به حقوق اسرا و نقض مکرر قوانین بین‌المللی را بیان می‌کند. کتاب، مقاومت و صبر آزادگان و عشق آنان را به اهداف، اعتقادات و امام امت نشان می‌دهد.
[ صفحه 711]
روایت زخم
جمع‌آوری: دفتر حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس - لشکر 31 عاشورا؛ تدوین و نگارش: محسن علامه؛ بازنویس نثر: حسن بنی عامری، ناظر: محمد قاسم فروغی جهرمی. - تهران: سپاه پاسداران، معاونت تبلیغات و انتشارات نیروی زمینی مدیریت انتشارات، 1372.
111 ص.: (مجموعه آثار و ارزشهای دفاع مقدس؛ مجموعه خاطره (9) (.
این کتاب به مناسبت سالگرد و ورود اولین گروه آزادگان سلحشور به میهن اسلامی (27 مرداد ماه 1369) منتشر شده است.
مندرجات: روزهای پیش از عملیات، روزهای اول عملیات، روزهای اسارت، روزهای اول بازجویی، روزهای اردوگاه عنبر، انتقال به اردوگاهی دیگر، اردوگاه موصل چهار، اواخر جنگ و بعد از آتش بس، زیارت کربلا و سرانجام آزادی.
کتاب «روایت زخم»، خاطرات آزادگان سرافراز، از روزهای سخت اسارت است. در این کتاب، خاطرات آزادگان از روزهای پیش از عملیات، روزهای اول عملیات و روزهای اسارت، بازجویی و... پرداخته است. با وجود این که راویان خاطرات، افراد متفاوتی هستند، در تدوین و بازنویسی این خاطرات، سیر زمانی حوادث دوران اسارت حفظ شده است. این عزیزان، خاطرات خود را از دوران اسارت - نوروز سال 61 در بازداشتگاههای عراق، درگیری با نیروهای عراقی، اردوگاه موصل چهار و اردوگاه عنبر - بیان کرده‌اند و شقاوت، دشمنی و رفتار ظالمانه‌ی مزدوران عراقی را همراه با استقامت و مبارزه‌ی اسرای ایرانی به تصویر کشیده‌اند. «خاطرات اسرا از شنیدن خبر پذیرش قطعنامه‌ی 598 و خبر ارتحال حضرت امام (ره) بدترین خاطرات اسارت و خاطرات «زیارت و کربلا، زیارت اماکن متبرکه و آزادی و شادمانی از بازگشت به میهن اسلامی» بهترین خاطرات معرفی شده‌اند.
روایت هجران: امام خمینی و آزادگان (خاطرات و نامه‌های دوران اسارت آزادگان)
تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1375. ش، 484 ص.
کتابنامه: ص. 485- 487، همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب حاوی تعدادی خاطره از آزادگانی است که به یاد امام و انقلاب اسلامی سالهای سخت اسارت را در زندانهای مخوف رژیم بعث عراق تحمل نموده‌اند. همچنین نشان دهنده‌ی حیرت و تعجب آنان از پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل از طرف ایران و اندوه فراوان آنها از رحلت امام است. چگونگی برپایی مراسم سوگواری حضرت امام (ره) در اسارت، در این خاطرات بیان شده است. در بین یادداشتهای این بزرگواران، خاطراتی از حجج اسلام ابوترابی و میرسید و آقایان حاجی بیگی، تیموریان و یحیوی و نامه‌های پر رمز و راز دوران اسارت آزادگان به امام و پاسخ برخی از نامه‌ها وجود دارد. خاطرات اسرای عراقی از جبهه‌های نبرد حق علیه باطل بر جذابیت کتاب افزوده است.
رو در روی شیطان: خاطرات عبدالکریم مظفری
تدوین قاسم یاحسینی؛ تهیه کننده دفتر تاریخ و ادبیات مقاومت حوزه هنری استان بوشهر. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری؛ بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نشر شاهد، (چاپ اول): 1379.
221 ص.: مصور، عکس (رنگی). - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات؛ 169).
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Vis_a_Vis the Satan: The Memoirs [i.e. memories] of Abdolkarim Mozaffari
[ صفحه 712]
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در 25 فصل تنظیم شده است. «عبدالکریم مظفری» در سال 1344 در بوشهر متولد شد. برخی از خاطرات او عبارتند از: «بمباران فرودگاه بوشهر، اعزام به مرکز آموزش نظامی کازرون و سپس به تنگه‌ی چزابه، درگیری با دشمن، مجروح شدن در اهواز، اعزام به نیروگاه اتمی بوشهر، مأموریت شناسایی در نهر قاسمیه‌ی منطقه‌ی گسبه، شناسایی در آبهای مرزی بوشهر، عملیات بدر و بمباران شیمیایی، بمباران و ریختن تیرآهن و بشکه‌های سنگین از هواپیماهای دشمن، مأموریت با قایق بعثت و ناوچه‌ی طارق، درگیری با بالگردهای آمریکایی و انهدام آنها با موشک استینگر، غرق ناوچه‌ی طارق، شهادت همرزمان، اسارت و شکنجه شدن به دست نیروهای آمریکایی و آزادی به کمک صلیب سرخ». در پایان کتاب، عکسهایی از خانواده، خدمت در جبهه و مأموریتهای دریایی موجود است.
روزنه‌ای به آسمان
به کوشش مریم شانکی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1372.
56 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 27).
عنوان روی جلد: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی، معصومه آبادی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: An Opening Into the Sky
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب، خاطرات «معصومه آبادی»، یکی از زنان آزاده‌ی ایرانی، است. وی از خواهران امدادگر سپاه بود که در زمان درگیریهای آبادان و خرمشهر به همراه «خانم بهرامی» در چنگ عراقی‌ها اسیر شد. او می‌گوید: عراقی‌ها از زنان ایرانی وحشت داشتند و می‌پنداشتند که آنها از سران ارتش ایران هستند. عراقی‌ها این خواهران را به سختی شکنجه می‌کردند. در زندان تنومه بارها سلولهایشان را عوض می‌کردند. در بعضی از سلولها روزنه‌ای کوچک وجود داشت و در بعضی دیگر، هیچ منفذی مشاهده نمی‌شد. در زندان بغداد بدرفتاری به نهایت می‌رسد. سرانجام، اعتصاب غذا و یاری خداوند باعث موفقیت آنها در ارسال نامه به خانواده‌هایشان و بالاخره آزادی و بازگشت به ایران می‌شود. در تمام این مراحل، ایمان خالصانه، صبر، استقامت و ایثار از میان خاطرات به چشم می‌خورد.
روزهای بلند انتظار: خاطرات روحانی آزاده، قربانعلی عظیمی
قربانعلی عظیمی؛ [به کوشش حسین سیدی]. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1372.
84 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 39)
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Long Days of Waiting: The memoirs of the freed clergyman Ghorbanali Azimi
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب، خاطرات دوران اسارت یکی از روحانیان آزاده است. این روحانی در 23 / 3 / 61 هنگام عزیمت به مریوان به دست منافقین اسیر شده، به عراق برده شد. منافقین، در کرکوک او را به عراقی‌ها فروختند. عراقی‌ها پس از چند روز بازجویی او را به بغداد و به اردوگاه رمادیه بردند. از آن پس تا پایان مدت اسارت در تیر ماه سال 1368 او به چند آسایشگاه دیگر از جمله تکریت انتقال یافت. خاطرات این روحانی آزاده بیانگر وضع اردوگاهها، شکنجه‌ها، رفتار بعثیون با اسرای ایرانی، روحیه‌ی اسیران ایرانی و سرانجام، شرح احوال اسیران هنگام شنیدن خبر پذیرش قطعنامه‌ی 598، زیارت کربلا و بازگشت به ایران است.
[ صفحه 713]
رهایی در فکه
رضا میرزازاده حسینی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1374.
78 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 44).
عنوان روی جلد: رهایی در فکه: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Release in Fakkeh: The Memoirs of the Iranian Freed Captive.
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب، خاطرات برادر آزاده «سیدرضا میرزازاده حسینی» است. وی در دوازدهم اردیبهشت ماه 1365، در عملیات آزادسازی فکه، به سبب تیر خوردن به دست و پایش، نمی‌تواند همراه همرزمان خود عقب‌نشینی کند. در نتیجه، اسیر دشمن می‌شود. پس از آن به شهر العماره و سپس به اردوگاه «رمادیه ده» فرستاده می‌شود. با وجود زخمی بودن و وضع اسفناکی که داشته به شدت شکنجه می‌شود. در آنجا اسیران با مشکلات بیماری و عدم بهداشت دست به گریبان بوده‌اند که پس از آمدن مأموران صلیب سرخ اوضاع کمی بهتر می‌شود. در آبانماه 67، او همراه اولین گروه چهارصد نفری اسرا، برای زیارت به کربلا می‌رود، و در پنجم شهریور ماه سال 69 همراه با گروهی از اسرای ایرانی در مرز خسروی با اسرای عراقی مبادله و آزاد می‌شود. مطالب کتاب بیانگر ایستادگی، پایمردی، ایثار، از خود گذشتگی، ایمان و اعتقاد و وحدت برادران اسیر ایرانی است.
زخم شقایق، مجموعه خاطرات
بازنویس: محمدرضا یوسفی کوپایی. - [اصفهان؟]: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، لشکر زرهی 8 نجف اشرف، 1375.
111 ص.: (کنگره بزرگداشت سرداران و 23 هزار شهید استان اصفهان مجموعه آثار 22؛ نجف در کربلا 8: خاطرات).
طراح روی جلد: غلامرضا راهپیما.
کتاب «زخم شقایق» مجموعه‌ای از خاطرات رزمندگان اسلام در طول عملیاتهای «رمضان محرم و والفجر مقدماتی» است. این خاطرات بیشتر به شهدا می‌پردازند. رزمندگان از شهدا سخن گفته‌اند و رشادتها، شجاعتها، تلاشها، ایثار، شهادت‌طلبی، نمازهای شبانه، خلوص نیت و تقوای آنان را به تصویر کشیده‌اند. این خاطرات، نشان دهنده‌ی شرایط عملیات، نحوه‌ی عمل رزمندگان، روحیه‌ی بالای آنان، امدادهای غیبی در جبهه‌های جنگ، تلاش بسیار رزمندگان، سختیها و مشکلات بیشمار جبهه‌های نبرد و روحیه‌ی والای رزمندگان و همچنین شخصیت فرماندهان و ابتکار، سرعت عمل، قدرت و هوش فرماندهی آنان است.
زخم یاد اسارت
احمد بخشی‌پور. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1369.
44 ص.: 4 قطعه عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 6).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Wound - Memory of The Captivity
شمارگان: 6600 نسخه.
این کتاب، خاطرات آزاده «احمد بخشی‌پور» است که در تاریخ 8 / 9 / 59 به اتفاق آقای تندگویان - وزیر نفت وقت - به جبهه‌های جنوب مسافرت کرده بود. او نحوه‌ی اسارت خود و همراهانش را در مسیر اهواز - آبادان شرح می‌دهد و سپس از شکنجه‌های برخی جاسوسان سخن می‌گوید که خود را فروخته و به خدمت عراقی‌ها در آمده بوده‌اند. او از وضع اسرا می‌گوید و برنامه‌های ویژه‌ای که آنها برای استفاده‌ی بهینه از وقت خود تدارک دیده بودند تا معلومات خود را بالا ببرند. در این خاطرات، مقاومت اسرا در برابر شکنجه‌ها و روحیه دادن اسرا به یکدیگر و زیارت
[ صفحه 714]
کربلا نیز شرح داده شده است. احمد بخشی‌پور در پایان کتاب، نحوه‌ی آزادی و بازگشت خود به ایران اسلامی را شرح داده است.
زندگی در اسارت
نوشته احد حمیدی. - تبریز: ستاد رسیدگی به امور آزادگان استان آذربایجان شرقی، (چاپ اول): 1380.
132 ص.: مصور، عکس، نمونه.
شمارگان: 2000 نسخه.
«احد حمیدی» متولد تبریز در سال 1345، در منطقه‌ی عملیاتی خیبر اسیر نیروهای عراقی شد و این کتاب، خاطرات او از زمان اسارت تا آزادی است. موارد زیر، از جمله موضوعهای خاطرات او است: «اعزام به جبهه، نحوه‌ی اسارت، در زندان بصره و بغداد، اردوگاه موصل یک، قوانین و مقررات حاکم بر اردوگاه در هنگام غذا دادن، شکنجه و کتک کاری، تنبیه‌های وحشیانه و انتقام ناجوانمردانه، اردوگاه رمادیه‌ی دو، خاطراتی از بازدید صلیب سرخ، اعتصاب غذای اسیران و استفاده از جاسوسان در شکستن اعتصاب، درس خواندن در اردوگاه، شنیدن خبر آتش بس و خبر رحلت جانگداز امام (ره)، مسابقات ورزشی در اردوگاه و آزادی و بازگشت به میهن». نمونه‌ی نامهای از اسارت و تصاویری از دوران جبهه، اسارت و بازگشت به میهن نیز ارائه شده است.
زندگی در مه: خاطرات اسیر آزاد شده‌ی ایرانی، یعقوب مرادی
یعقوب مرادی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، 1376.
150، [8] ص.: تصویر. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 58).
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
عنوان دیگر: زندگی در مه، خاطرات اسارت یعقوب مرادی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Life Mist: Memoirs of the Iranian Freed Captive
شمارگان: 3300 نسخه.
یعقوب مرادی از پیشمرگان مسلمان در 19 / 10 / 1359 همراه 20 نفر پیشمرگ دیگر و 120 نفر ارتشی برای انجام عملیاتی در جاده آبادان - ماه شهر عازم آن جا می‌شود و در جنگی دلاورانه ولی نابرابر، اسیر می‌شود و تا هنگام آزادی (در سال 1369) در اردوگاههای مختلف به سر می‌برد. این کتاب یادداشتها و خاطرات او از دوران اسارت است. در این خاطرات او نحوه‌ی اسارت خود را بازگو کرده، از رفتار و شکنجه‌های بعثی‌ها می‌گوید. از اردوگاههای بصره و موصل یک تا موصل شش، رمادی و صلاح الدین، تعریف کرده، وضعیت اسرا را تشریح می‌کند. برخورد صلیب سرخ با اسرا، شنیدن خبر ارتحال حضرت امام «ره» و عزاداری برای آن بزرگوار و بالاخره جریان بازگشت به ایران و آزادی و دیدار با خانواده، بخشهایی از این خاطرات تکان دهنده هستند. در پایان کتاب نیز عکسهایی که برادر یعقوب مرادی در مراحل مختلف گرفته است، زینت بخش کتاب شده است.
زندگی ممنوع
تألیف: ستار کریمی، اسماعیل چاوشی؛ [به کوشش]: اسماعیل یکتایی لنگرودی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1372.
104 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان؛ 20).
[ صفحه 715]
عنوان پشت جلد به انگلیسی: No Living: Memoirs of the Freed Iranian Captives: Esmaiel Chavoshi-Satar Karimi
عنوان روی جلد: زندگی ممنوع! خاطرات اسیران آزاد شده ایرانی: اسماعیل چاوشی - ستار کریمی.
شمارگان: 3300 نسخه.
مندرجات: شکنجه گاه تکریت / ستار کریمی؛ زندگی ممنوع / اسماعیل چاوشی.
دو تن از آزادگان خاطرات خود از دوران اسارت را در این کتاب نقل کرده‌اند. ستار کریمی در سال 1367 اسیر شد و به شهر مندلی، سپس به پادگان بعقوبه و پس از آن، به اردوگاه تکریت برده شد. او در خاطرات خود از بدی وضعیت بهداشت، غذا و آب، بیماری‌ها و شهادت اسیران، رفتار نامناسب، شکنجه و بدرفتاری بعثی‌ها، روحیه‌ی مقاوم اسیران و برپا داشتن مراسم مذهبی، (مانند احیاء ماه رمضان، عاشورا و...) صحبت می‌کند. در خاطره‌ی دوم، اسماعیل چاوشی جریان اسارت خود به دست نیروهای کومله‌ی کردستان، تحویل داده شدن به نیروهای عراقی و برده شدن به زندان الرشید بغداد را بیان می‌کند. او نیز از وضعیت بد آب، غذا و نظافت، بی‌توجهی به بهداشت و وجود امراض مختلف در زندانها، شکنجه‌ها و به شهادت رسیدن اسرا و برپایی مراسم عزاداری و... می‌گوید. با پایان یافتن جنگ و انجام تبادل اسرا، این آزادگان عزیر به میهن خویش بازگشتند.
سالهای اسارت یا خوشه‌های خاطره، گذری بر صخره‌های سخت و تکیده‌ی اسارت تا اقامت بر دشت سبز خاطره‌های امت
قاسم جعفری. - قم: حوزه علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی، (چاپ دوم با تجدید نظر): 1372.
232 ص.: عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
قاسم جعفری، روحانی آزاده، در این کتاب وضعیت گروهی از اسیران ایرانی در یکی از اردوگاههای موصل را با بیطرفی بیان می‌کند. این خاطرات نشان دهنده‌ی روح قهرمانانه‌ی آزادگان عزیز است. نویسنده در این کتاب خاطرات خود را از آغاز اسارت تا زمان آزادی بیان می‌کند و با بیان سختیها و شکنجه‌هایی که دشمنان بعثی بر رزمندگان اسلام وارد می‌آوردند، روح استقامت و پایمردی و شجاعت و شهامت آزادگان را به تصویر می‌کشد. فصل دوم، (که در چاپ دوم کتاب به آن اضافه شده است) به مطالعه‌ی قوانین بین‌المللی درباره‌ی اسرا می‌پردازد و در هر مورد، ضمن آوردن نمونه‌هایی از نقض قوانین توسط عمال رژیم بعث عراق، به اثبات این موضوع می‌پردازد که سربازان عراقی برای آزار و اذیت و شکنجه‌ی آزادگان عزیز دست به هر کاری می‌زدند.
سالهای تنهایی: خاطرات ده سال اسارت و خلبان آزاده «هوشنگ شیروین»
هوشنگ شیروین؛ به کوشش: رضا بنده‌خدا. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1375.
186 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 58).
عنوان روی جلد: سالهای تنهایی، خاطرات خلبان آزاده، هوشنگ شروین.
شمارگان: 3300 نسخه.
هواپیمای خلبان آزاده «هوشنگ شیروین» - که در سال اول جنگ، 1358، برای بمباران پایگاه «کوت» در عراق اعزام شده بود - مورد اصابت دشمن قرار گرفت. او در مرز قصر شیرین به اسارت عراق در آمد. در این کتاب، آقای شیروین، پس از ذکر زندگینامه‌ی مختصر خود، به بیان خاطرات خود از دوران اسارت پرداخته است. «ایمان قوی،
[ صفحه 716]
ایستادگی و مقاومت در برابر بازجویی‌ها، مشکلات کمبود امکانات بهداشتی و غذای کافی و وسایل ارتباطی چون رادیو و روزنامه و نداشتن امکان هواخوری، ارتباط با سلولهای مجاور به وسیله علائم ضربه‌ای (مورس)، سعی برای فرار، تغییر و بهبود اوضاع با پذیرش رسمی قرارداد 1977 الجزایر از سوی عراق و به اجرا در آمدن مفاد قطعنامه‌ی 598، افزایش مدت هواخوری و در اختیار گذاشتن رادیو» از جمله خاطراتی هستند که این آزاده بیان می‌کند.
سرانجام با مبادله، اسرا بعد از قرنطینه به آغوش خانواده برگشتند.
سالهای سخت اسارت
با خاطراتی از ابوالقاسم علی حسینی، بیژن ابراهیمی، داریوش نظرزاده. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1373.
179 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 37).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Hard Years in Captivity
شمارگان: 4400 نسخه.
مندرجات: چهار موصول استقامت / ابوالقاسم علی حسینی؛ اسیر کردستان، سالهای سخت اسارت / بیژن ابراهیمی؛ به خاطر ورزش / داریوش نظرزاده.
«چهار موصل استقامت» خاطرات آزاده‌ای است که در اوایل جنگ اسیر شد. او از «جاسوسان ایرانی، روحانیت در اردوگاههای اسیران، آتش سوزی در انبار تدارکات دشمن، غنیمت گرفتن رادیو و شکنجه‌های مختلف بعثی‌ها» یاد می‌کند.
«اسیر کردستان» خاطرات یک کارگر ساده‌ی مخابرات است که مأمور تعمیر دکلی در جاده‌ی کامیاران - سنندج شده، اسیر کومله‌ها می‌شود. او از شکنجه‌های روحی و جسمی، سختیهای اسارت، بمباران زندان دوله تو و بالاخره آزادی در اثر پیشروی نیروهای اسلام صحبت می‌کند.
«سالهای سخت اسارت» خاطرات سربازی است که در اسارت، به فرار دو رزمنده‌ی دیگر کمک کرد و بیش از صد روز در سازمان اطلاعات عراق تحت شکنجه قرار گرفت. «به خاطر ورزش» خاطرات تکاوری است که در منطقه بیات اسیر شد. وی به سبب اقدام به تمرین کونگ‌فو در اردوگاه، مورد آزار و شکنجه‌ی فراوان قرار گرفت.
ستون پنجمی‌ها: خاطرات آزادگان جانباز
به کوشش امیر معصومی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1373.
63 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 41).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Fifth Column: The Remineicences of the Freed Captives
شمارگان: 4400 نسخه.
مندرجات: بعد از هاشم؛ ستون پنجمی‌ها؛ تشنه اشک؛ اردوگاه الانبار.
این کتاب، شامل 4 خاطره از آزادگان جانباز است. در «بعد از هاشم»، سید داوود حسینی اسیر نیروهای کومله شده بود، از شکنجه و رفتار کومله‌ها با اسیران، مقاومت آنها و بالاخره آزاد شدن خود به سبب عقب‌نشینی کومله‌ها سخن گفته است. در «ستون پنجمی‌ها» قنبر گرگه‌وندی (جانباز)، از اسارت خود به دست عراقی‌ها، وضع مداوای بیماران و بهداشت اسفناک بیمارستان و اردوگاهها، فعالیت ستون پنجم در اردوگاهها، شکنجه‌ی اسیران ایرانی و بدرفتاری با آنها، مقاومت اسیران ایرانی و در نهایت بازگشت به ایران سخن گفته است. «تشنه‌ی اشک» خاطره‌ی سید محسن هندی از دوران اسارت در عراق است؛ او نیز وضع غذا و بهداشت در اردوگاه، عزاداری اسیران و مقاومت آنها
[ صفحه 717]
در برابر شکنجه‌ها را بیان کرده است. «اردوگاه الانبار» خاطره‌ی ستوان صفر یونسی از دوران اسارت در زندان ابوغریب و اردوگاه الانبار، رفتار عراقی‌ها با اسیران، بی‌توجهی صلیب سرخ نسبت به وضع اسیران و مقاومت و وحدت اسیران ایرانی است.
سفیران در بند (تفسیر غزل‌های زخمی در امتحان بزرگ اسارت)
نویسنده ابوالقاسم عیسی‌مراد؛ ویراستار عبدالمجید رحمانیان. - تهران: امید آزادگان، (چاپ اول): 1379.
112 ص.: مصور، عکس.
شمارگان 2000 نسخه.
این کتاب، شامل خاطرات «ابوالقاسم عیسی مراد» - از لحظه‌ی اسارت در قرارگاه اربیل تا آزادی و بازگشت به وطن - است. در روز 10 / 6 / 1365، او در عملیات کربلای دو در منطقه‌ی قله‌ی واروث به اسارت نیروهای دشمن در آمد. از جمله مطالب مندرج در کتاب، موارد زیر است: «انتقال به استخبارات بغداد، بازجویی‌های اولیه، انتقال به اردوگاه نه رمادیه، شهادت اسیران در اردوگاه نه، ممنوع بودن ملاقات اسرای کربلای دو با سایر اسیران، بازدید صلیب سرخ، عید نوروز در اردوگاه، جاسوسها در بین اسیران، شکنجه، بستری شدن در بیمارستان تموز العسگری رمادیه و الرشید بغداد، فعالیت‌های فرهنگی و تدوین نشریه در اردوگاه، حضور هیأت سازمان ملل، موشکباران شهرهای ایران، آتش بس، زیارت نجف و کربلا، فعالیت‌های تبلیغاتی عراق در اردوگاه، ارتحال امام خمینی (ره)، حادثه‌ی زلزله‌ی گیلان، پایان جنگ و بازگشت به وطن». عکسهایی با زیرنویس در کتاب ارائه شده است.
سقف سنگی: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی، رامین مهربان
رامین مهربان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1374.
74 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 50).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Ceiling Stony
شمارگان: 3300 نسخه.
مندرجات: فصل اول: هوای وصل؛ فصل دوم: چنگال ظلم؛ فصل سوم: زنجیر فراق؛ فصل چهارم: دامان مهر.
این کتاب، خاطرات آزاده «رامین مهربان» است. او که به عنوان سرباز وظیفه در دی ماه 1365 به جبهه اعزام شد، شبی در جریان حمله‌ی مزدوران عراقی، همراه با عده‌ای از رزمندگان، اسیر می‌شود. پس از طی مراحلی، آنها را به اردوگاهی در تکریت می‌برند. وضع غذا، آب و بهداشت آنجا بسیار بد است. ارشد آسایشگاه نیز ایرانی خود فروخته‌ای است که اسیران رزمنده را اذیت می‌کند. روزی از اسیران می‌خواهند هنرهای دستی خود را نشان دهند و در پی آن، از رامین مهربان - به عنوان نقاش - می‌خواهند چهره‌ای از صدام را نقاشی کند. در حین کار، به علت خستگی، کلمه‌ی لنتی را ادا می‌کند. یکی از اسرای خود فروخته، این موضوع گزارش می‌دهد که بهانه‌ی خوبی برای شکنجه کردن او می‌شود. بعد از آزادی اسرای ایرانی، او و بسیاری اسیران دیگر را آزاد نمی‌کنند، چون، مجرم بوده‌اند! تا اینکه در پی دستور مجلس عراق، تعداد 239 نفر از اسرای «مجرم» ایرانی (که رامین هم بین آنها بوده‌است) آزاد شده، به وطن باز می‌گردند.
[ صفحه 718]
سلام وطنم: ده مصاحبه با اسرای آزاد شده ایرانی
یاسر هشترودی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1369.
[112] ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 3).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Hello, My Country, Ten Released Iranian P.O.W.S
شمارگان: 6600 نسخه.
کتاب «سلام وطنم»، مجموعه‌ی ده مصاحبه‌ی «یاسر هشترودی» با آزادگان بازگشته به میهن اسلامی است. این مجموعه، داستان اسارت و استقامت این عزیزان را از زبان خود آنها بیان می‌کند. این آزادگان ضمن بیان نحوه‌ی اسارت خود، وضعیت روزهای اسارت را به تصویر کشیده‌اند. از سختی، مرارت، ناراحتی، آزار و شکنجه‌هایی گفته‌اند که از دست بعثی‌ها و منافقین کشیده‌اند. آزار و فراوان آنان و بی‌کفایتی نیروهی صلیب سرخ مطرح شده است. آنها از بازداشتگاههای بغداد، رمادی و موصل، شرایط بد بهداشتی، کمبود آب و غذا و لوازم اولیه‌ی زندگی، وضعیت اسفبار و بیماری‌های مختلف شایع در اردوگاهها و همچنین تلاش برای انجام تکالیف مذهبی و دینی، آموختن قرآن و نهج‌البلاغه، صبر و استقامت و ادامه‌ی مبارزه با دشمن - حتی در بدترین شرایط - گفته‌اند. در پایان نیز از زیارت کربلا، نحوه‌ی آزادی و احساس آزادگان در لحظه‌ی ورود به میهن اسلامی صحبت شده است.
سه هزار روز اسارت: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی، محمدرضا حسنی سعدی
محمدرضا حسنی سعدی. - کرمان: لشکر 41 ثارالله، (چاپ اول): 1378.
183 ص.: مصور، عکس. - (کنگره‌ی بزرگداشت سرداران و هشت هزار شهید استانهای کرمان و سیستان و بلوچستان: خاطرات؛ 33).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: 3000 Days in Captivity
شمارگان: 3300 نسخه.
«محمدرضا حسنی سعدی» (متولد سال 1338 در روستای سعدی کرمان) در تاریخ 10 / 2 / 61، طی عملیات بیت المقدس با جراحتی در ناحیه‌ی سینه، اسیر بعثی‌ها شد. این کتاب، شرح خاطرات 3035 روز اسارت وی در اردوگاه موصل چهار عراق است. از جمله مطالب خاطرات، موارد زیر است: «عملیات بیت المقدس، نحوه‌ی اسارت، بازجویی در بصره و بغداد، انتقال به اردوگاه نظامی رمادیه، اردوگاه موصل چهار، حفاظت اردوگاه، قسمتهای اردوگاه، جامعه و قوانین اردوگاه، رهبری اسیران در اردوگاه، عبادات، شایعات، فعالیت‌های فرهنگی اسیران، صلیب سرخ، نامه‌ها، عکسها، مراسم و مسابقات ورزشی، آثار هنری و صنایع دستی، شهادت، بیماری‌ها، پذیرش قطعنامه‌ی 598، خاطراتی از شنیدن خبر رحلت امام (ره)، زیارت امام حسین (ع)، آزادی در تاریخ سی‌ام مرداد 1369». عکسها - که در بین آنها نمونه‌هایی از هنرهای دوران اسارت، تسبیح، جزوات، و جلد قرآن موجود است - با زیرنویس هستند.
شلمچه تا تکریت: خاطرات روزهای اسارت
رضا امیر سرداری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1375.
207 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 56).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:... Shalamche to Takrit: Memoirs of Captivity Days
شمارگان: 3300 نسخه.
«رضا امیر سرداری»، دانشجوی سال سوم اقتصاد، در خرداد 1376، در شلمچه به اسارت در آمد و در شهریور
[ صفحه 719]
1369) پس از حدود دو سال و نیم که مفقودالاثر بود) به وطن اسلامی بازگشت. این کتاب، خاطرات رضا امیر سرداری از روزهای سخت اسارت است. او با نگاهی دقیق و موشکافانه، سیر زندگی معمولی در اردوگاه و تغییرات به وجود آمده در وضعیت اسرا را در این دوران براساس تاریخ وقوع حوادث، بیان کرده است. شرح «نحوه‌ی اسارت در شلمچه، انتقال به زندان بغداد، بازجویی، انتقال به اردوگاه شماره دوازده تکریت، شکنجه‌های سخت، کمبود آب در اردوگاه، وضع بهداشت و درمان، و رفتار عراقی‌ها با اسیران ایرانی، عکس‌العمل اسراء نسبت به پذیرش قطعنامه‌ی 598 از طرف ایران، عملیات مرصاد و آتش بس» بخشی از خاطرات او را در بر می‌گیرند. وقایع پس از آتش بس تا هنگام بازگشت به وطن، بخش عمده‌ی خاطرات آزاده رضا امیر سرداری را در این کتاب تشکیل می‌دهد.
شورش در اردوگاه مرگ: خاطرات برادر جانباز و آزاده حسین معظمی‌نژاد
مهدی فراهانی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول) 1375.
92 ص.، [3] ص.: تصویر. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 53).
پشت جلد به انگلیسی: Rebellion in Death Camp
این کتاب خاطرات جانباز آزاده، «حسین معظمی‌نژاد» است که توسط «مهدی فراهانی» نوشته شده است. حسین معظمی‌نژاد، دانش‌آموز چهارده ساله که در پایه‌ی سوم راهنمایی تحصیل می‌کرده است، در سال 1362، پس از سه ماه آموزش نظامی در شهرستان شوشتر، راهی جبهه می‌شود. در آنجا به دلیل صغر سن، به عنوان امدادگر دسته‌ی انصار، مشغول انجام وظیفه می‌شود. پس از شهادت یک امدادگر، به نام خسرو جمشیدیان، از وسایل او استفاده کرده، به خط مقدم می‌رود. اصابت ترکش خمپاره‌ای به کمر، او را زمینگیر می‌کند و اسیر می‌شود. او فرار یکی از اسرا و شورش اسرای ایرانی را شرح می‌دهد. پس از سپری کردن سه سال سخت و طاقت‌فرسا و مشاهده رفتارهای غیر انسانی بعثی‌ها با اسیران و مجروحان جنگی ایرانی، با دومین گروه آزادگان ایرانی به میهن اسلامی بر می‌گردد. در پایان کتاب، تعدادی از نامه‌های او از اردوگاه به خانواده‌اش چاپ شده است.
صبر و ظفر (جلد 1)
تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، معاونت تبلیغات و روابط عمومی، (چاپ اول): 227.1370 ص.: مصور.
مندرجات: همزاد؛ اسوه رادمردی و استقامت؛ تجلی‌گاه واژه‌ی استقامت؛ روحانی اجباری؛ قهرمان آبادی ایمان؛ تیز چنگ آزادمنش؛ دانشگاه؛ فریاد حق؛ آوای شکنجه‌ها؛ صورتگر صبر.
کتاب حاوی ده خاطره از خاطرات آزادگان میهن اسلامی است. آزادگان سرافراز در این خاطرات درباره‌ی موارد متعددی صحبت کرده‌اند؛ از جمله: «نحوه‌ی اسارت، انتقال به عراق، رفتار با آنها در زندانهای موقت، انتقال به اردوگاه اسرا، اردوگاه تکریت، زندان الرشید، شکنجه‌ها در ابتدای ورود به اردوگاه، رفتار نامناسب بعثی‌ها با اسرا، عدم رعایت بهداشت، کمبود آب و غذا، خبر مذاکرات صلح ایران و عراق، زیارت عتبات عالیات، درگیری در اردوگاه، مجازات به خاطر درگیری، مقاومتهای دلیرانه اسرا در عراق و سنگدلی‌های مزدوران بعثی در اردوگاهها، شهادت مظلومانه‌ی تعدادی از اسرا در اردوگاه، پذیرش قطعنامه و بازگشت به وطن و به آغوش ملت مسلمان ایران».
عطر گل محمدی
خاطرات اسماعیل یکتایی لنگرودی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1373.
56 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 43)
[ صفحه 720]
عنوان روی جلد: عطر گل محمدی، خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Damask Rose Scent: Memoirs of Iranian Freed Captive
کتاب «عطر گل محمدی» 36 خاطره از دوران اسارت آزاده اسماعیل یکتایی است. او از ابتکارات و اختراعات اسرا، امکانات بسیار کم و چگونگی تشکیل کلاسهای آموزشی در فضای کوچک زندان و نیز جمع‌آوری و انتقال احادیث سخن گفته است. در بین این خاطرات، «عطر گل محمدی» گویای یکی زندگی پر امید به آینده می‌باشد. این خاطره مربوط به شهادت یکی از اسرای مجروح است که پس از شهادتش، بوی عطر گل محمدی در فضا پیچید و تعجب مأمورین عراقی را برانگیخت. همچنین، «ایثار و فداکاری اسرا نسبت به یکدیگر، پایمردی، ایمان و وحدت اسرا» از نکات قابل توجه این کتاب است.
غربت نوشته‌ها
به کوشش همایون علی دوستی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1370.
71 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 16).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Lovely Writings, Memoirs of Released Iranian POWs
شمارگان: 6600 نسخه.
متن این کتاب، 23 خاطره‌ی برگزیده از خاطرات زیبا و به یاد ماندنی آزادگان استان چهار محال و بختیاری است. این مجموعه یاد رشادتها و حماسه‌های آزاد مردانی را در بر گرفته که در طول سالهای دفاع مقدس از مرزهای میهن اسلامی پاسداری کردند. آزادگان از اشتیاق و علاقه‌ی خود به برپایی شعائر دینی - از جمله نماز جماعت - در اردوگاههای مخوف دشمن، به عنوان تمثیل مجسم ایمان و استقامت در زمان اسارت یاد می‌کنند، مطالب دیگر نیز درباره‌ی مراسم دهه‌ی فجر، برگزاری مسابقه و دادن جایزه، زیارت کربلا، مقاومت در برابر مزدوران، خبر رحلت امام و پایان انتظار است.
غروب در غربت
[بی‌جا]: ستاد رسیدگی به امور آزادگان استان چهار محال بختیاری، معاونت فرهنگی، 42.1373 ص.
عنوان روی جلد: غروب در غربت: خاطرات جمعی از آزادگان استان چهار محال و بختیاری از خبر ارتحال حضرت امام (ره) در اردوگاههای عراق.
این مجموعه، بازتاب خبر ارتحال حضرت امام خمینی (ره) در آیینه‌ی خاطرات تعدادی از آزادگان استان چهار محال و بختیاری است که ناباورانه غروب را در غربت به نظاره نشستند. مجموعه‌ی نوشته‌های کتاب به روح پر فتوح امام خمینی (ره) تقدیم شده است. خاطرات آزادگان، حاوی مطالبی در مورد حزن و اندوه شدید آنان از شنیدن خبر رحلت امام و برپا داشتن مراسم عزاداری - علی رغم ممنوعیت انجام آن - و آرامشی است که بعد از انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری انقلاب، به آنان دست داده است. برای مثال، آزاده «نجاتعلی عظیمی»، که در اردوگاه تکریت اسیر بود، می‌گوید: «با شنیدن این خبر شوم، عرق سردی بر پیشانی بچه‌ها نشست. بچه‌ها مانند افراد مار گزیده به خود می‌پیچیدند و بر سر و روی خود می‌کوبیدند». «حاج قاسم کریمی» از اردوگاه موصل چهار نیز می‌گوید: «خبر رحلت امام را شنیدم. در اردوگاه ما خوشبختانه برای عزاداری سخت نگرفتند و ما تا چهل روز عزاداری کردیم. بیتابی ما زمانی که فهمیدیم آیت الله خامنه‌ای به رهبری برگزیده شده است، کاهش یافت».
[ صفحه 721]
غروب غربت، خاطرات اسرای سمنان
[گردآوری ستاد آزادگان استان سمنان]. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1372.
213 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان: 42).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Evening in Away From Home, The Memoirs of the Freed Captives of Semnan Province
شمارگان: 4400 نسخه.
این کتاب حاوی خاطرات 58 نفر از آزادگان استان سمنان است. بیشتر خاطرات این کتاب، از دوران اسارت در اردوگاههای حزب بعث است. چند خاطره نیز مربوط به افرادی است که اسیر دست ضد انقلابیون بوده‌اند. نویسندگان خاطرات از مکان، زمان، مدت اسارت و همچنین از چگونگی انجام مراسم مختلف از قبیل برگزاری جشن سالگرد انقلاب، حمایت از امام در اردوگاهها، برپا داشتن مجالس عزاداری و دعاهای کمیل و توسل سخن گفته‌اند. در اوایل کتاب، خاطره‌ای از اولین اسیر استان سمنان، برادر «احمد اسلامی‌فر» (که مدت ده سال در اسارت بوده) آمده است. این آزاده، از وحشیگری‌های سربازان عراقی در ایام اسارت و حالات روحی و معنوی ناشی از زیارت کربلا سخن گفته است. اکثر آزادگان، بازگشت به وطن و استقبال بی‌نظیر مردم را، بهترین خاطره‌ی پایان دوره‌ی اسارت خود به حساب آورده‌اند.
غروب غربت، مجموعه خاطرات آزادگان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران
به کوشش احمد حسینیا. - ارتش جمهوری اسلامی ایران، نیروی زمینی، اداره عقیدتی - سیاسی، 1376.
302 ص.
طراح روی جلد: علی حسینخان.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ی سی خاطره از خاطرات آزادگان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران از دوران اسارت و سختیهایی است که در آن محیط و در غربت کشیده‌اند. نویسنده، در مقدمه‌ی کتاب، پس از اشاره‌ای به جنگهای قرن بیستم، مقررات حقوق اسیران را آورده است. مجموعه‌ی حاضر در دو بخش تنظیم شده است:بخش اول کتاب، به صورت خاطرات کوتاه و بخش دوم آن، به شیوه‌ی داستان براساس خاطراتی که در دسترس بوده، با قید نام صاحبان آنها تنظیم شده است. خاطرات، از طرفی بیانگر رفتار وحشیانه‌ی بعثی‌ها با اسیران ایرانی و عذاب جسمی و روحی است که در این دوران بر آنها وارد شده (که حتی برخی از آنان در نتیجه‌ی این شکنجه‌ها به شهادت رسیده‌اند) و از طرف دیگر نشان دهنده‌ی روحیه‌ی مقاوم و ایمان قوی، استقامت و پایداری این عزیزان است.
فرصتی برای مکاشفه، مجموعه خاطرات آزادگان
تدوین و ویراسته: مقصود اختری. - تهران: مؤسسه نقش زبان، (چاپ اول): 1374.
ص. - (مجموعه خاطرات آزادگان).
کتاب «فرصتی برای مکاشفه»، حاوی پنج مصاحبه با پنج تن از آزادگان سرافراز میهن اسلامی است. عناوین خاطرات، به ترتیب، عبارتند از: «عشقه‌های غربت» از رضا زهدی، «گفتگو» از سید حسین یزدانی، «فرصتی برای مکاشفه» از کرم دارایی، «کهکشان‌های بی‌نشان» از سید حسین میردامادی و «ثانیه‌های ماندگار» از سید مهدی علوی. خاطرات ارائه شده در این مصاحبه‌ها حاکی از بیرحمی و شقاوت عراقی‌ها، تنبیه‌های دسته جمعی و
[ صفحه 722]
شکنجه‌ی اسیران (حتی اسیران مجروح و بستری)، عدم تأمین کمترین امکانات بهداشتی برای اسیران، شهادت بعضی از اسیران در اردوگاهها و در نهایت، آزادی و بازگشت به وطن و استقبال گرم و پرشور مردم در هنگام ورود به میهن اسلامی است.
فصل بلند غربت
حسینعلی خدایگانی. - [تهران]: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1371.
138 ص.، [4] ص. تصویر. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 19).
پشت جلد به انگلیسی: Extreme Nostalgia
نویسنده‌ی کتاب، آن را به شهدای شهر خود، لاهیجان، تقدیم کرده است. خاطرات از عملیات بیت المقدس آغاز می‌شود. راوی پس از دو روز توقف در پادگان، به خط مقدم می‌رود. بعد از نبردی شجاعانه زخمی و اسیر عراقی‌ها می‌شود. او در خاطرات خود از وضع بیمارستان و اردوگاه اسرا، شکنجه‌های مأموران، جویده شدن پای یکی از اسرای قطع نخاعی توسط موش، بدرفتاری، تنبیه بدنی و عدم رعایت بهداشت در اردوگاهها می‌نویسد و بیان می‌کند که پس از پذیرش قطعنامه‌ی 598، یک شب، ساعت یازده شخصی می‌آید و اسم او را جهت بازگشت به ایران می‌خواند. در بازگشت به سوی ایران، دو روز در بیمارستان تموز (که در اول اسارت هم چند روزی را در آن گذرانده بود) می‌ماند و بعد به کشور باز می‌گردد. در ایران با خبر می‌شود که مادر و خواهرش، پس از سالها چشم انتظاری، در یک تصادف کشته شده‌اند.
فریاد بلند اسارت
نوشته محمد قدمی. - تهران: موسسه انتشارات آوای نور؛ وزارت آموزش و پرورش، اداره کل آموزش و پرورش تهران، 58.1373 ص.
عنوان روی جلد: فریاد بلند اسارت: مجموعه خاطرات آزادگان از نماز.
نام نویسنده روی جلد محمد حسین قدمی ذکر شده است.
این کتاب مجموعه‌ای از 62 خاطره از آزادگان سرافراز میهن اسلامی در طول اسارت در دست بعثیان است؛ خاطراتی از ادای فریضه‌ی نماز که خود مبارزه‌ای بود با بعثی‌ها. اسیران ایرانی هر یک با ایمان کامل سر بر آستان مقدسش می‌ساییدند و در اسارت و تنهایی، عقیده و آزادی را فریاد می‌کردند. در مقابل، سربازان خصم با نماز بیگانه بودند و به هر طریق که می‌توانستند آنها را به دلیل خواندن نماز جماعت، نماز شب و انجام تکالیف عبادی مورد ضرب و شتم و شکنجه و آزار قرار می‌دادند. ولی این مشت بر سندان کوبیدن بود، چون راه به جایی نبردند و مغلوب شدند. با خواندن این خاطرات، نمونه‌هایی از رفتار بعثی‌ها و مقاومت آزادگان در برابر چشمان خواننده مجسم می‌شود.
قصه اسارت: خاطرات آزادگان ارتش جمهوری اسلامی ایران
[گردآورنده] جلیل جباری. - تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی، معاونت تبلیغات و روابط عمومی، (چاپ اول): 116.1373 ص.
طراح روی جلد: هوشنگ محمد رحیمی‌فرد.
کتاب، شامل پنج خاطره از آزادگان ارتش جمهوری اسلامی ایران است که در آنها از شکنجه و بدرفتاری بعثی‌ها با اسیران سخن گفته‌اند. خاطره‌ی اول از سروان آزاده «عبدالله کشاورز» است که در اسفند ماه 1363 در
[ صفحه 723]
جزیره‌ی مجنون اسیر شده بود. خاطره‌ی دوم از استوار یکم «ابراهیم بایرام‌پور» است که در شهریور 1363 در جریان هواپیما ربایی از هواپیمایی ملی ایران به اسارت در آمده بود. خاطره‌ی سوم از گروهبان یکم «محمدرضا ابراهیم اصفهانی» از تیپ 55 هوابرد است که اسارت او در تابستان 1367، در منطقه‌ی سومار اتفاق افتاده است. خاطره‌ی چهارم از سرباز آزاده‌ی وظیفه، «محمدعلی صالحی» از تیپ 55 هوابرد است که اسارت در منطقه‌ی سومار به اسارت در آمده بود. خاطره‌ی پنجم از جانباز آزاده «معزالدین اصغری» است که در اردیبهشت 1367، در ارتفاعات کوبی کوبلان، بعد از برخورد ترکش خمپاره به سینه و دست چپ اسیر شده بود. این اسیران به اردوگاههای رمادی، بعقوبه، ناصریه، بغداد (اردوگاه 16 تکریت) و بیمارستان الرشید شده بودند.
قصه شعله نوشان، خاطرات آزاده محمدحسین رافعی
محمدحسین رافعی. - تهران: امید آزادگان، 225.1377 ص.
کتاب حاضر، خاطرات دوران اسارت آزاده «محمدحسین رافعی» است. محمدحسین رافعی با همرزمانش در گروهان انشراح، در تاریخ هفدهم اردیبهشت ماه سال 1360 یک عملیات ایذایی انجام دادند تا رزمندگان بتوانند از پشت، پادگان حمید را دور زده، جاده‌ی ارتباطی دشمن با بصره را قطع کنند و خرمشهر در اختیار نیروهای ایرانی قرار گیرد. آنها طی این عملیات، پس از نشان دادن دلاوری‌ها و رشادتهای فراوان، به اسارت نیروهای دشمن در می‌آیند. آزاده رافعی، در این کتاب، مراحل مختلف دوران اسارت خود و شکنجه‌هایی را که نظامیان عراقی در مورد وی و همرزمان او به کار می‌گیرند، شرح می‌دهد. وی در دوران اسارت، تلخترین خبر زندگی خود، یعنی رحلت حضرت امام (ره)، را می‌شنود و در حسرت دیدار آن بزرگوار باقی می‌ماند. او پس از سالها اسارت در اردوگاههای عراق و مقاومت دلیرانه، همراه با سایر آزادگان سرافراز به آغوش میهن اسلامی باز می‌گردد.
قصه یوسف تباران: عشق اسرای ایرانی به امام خمینی
تألیف عبدالمجید رحمانیان. - تهران: امید آزادگان، (چاپ اول): 144.1378 ص.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب «قصه‌ی یوسف تباران» از علاقه و عشق اسیران ایرانی که مدتها در بند جباران بعثی بوده‌اند، و تأثیر نام و یاد آن حضرت بر روحیه‌ی آنان حکایت می‌کند. این خاطرات در پنج گفتار تدوین شده‌اند که عبارتند از: «محبوبترین نام»، «عشق به امام خمینی، روحیه بخش و راهگشا»، «زیبایی آفرینیهای هنری»، «وصف امام از زبان دشمن» و «غروب خورشید دل‌افروز». بعثی‌ها چون از شیفتگی اسیران به حضرت امام (ره) با خبر بودند، از آنها می‌خواستند که به امام اهانت کنند. حتی یکی از اسیران را تا سر حد مرگ کتک زدند تا به امام توهین کند و او حاضر به چنین کاری نشد. از او خواستند در گل و آب غلت بزند، پذیرفت! و وقتی افسر عراقی به او گفت: «پسر جان با یک فحش که اتفاقی نمی‌افتد»، پاسخ شنید: که «خودت خوب می‌دانی که اگر بند از بندم جدا کنید به امام خمینی توهین نخواهم کرد». در پایان کتاب، چند قطعه شعر درباره‌ی امام (ره) ضمیمه شده است.
قلب سنگی
نویسنده: رضا رئیسی؛ به کوشش: محمد قاسم فروغی جهرمی - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نمایندگی ولی فقیه در نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت انتشارات، (چاپ اول): 1371.
[ صفحه 724]
509 ص. - (مجموعه آثار و ارزشهای دفاع مقدس؛ مجموعه قصه: 5).
رضا رئیسی خاطراتی را که در این کتاب آورده شده است، از آرشیو مرکز حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انتخاب کرده و به رشته‌ی تحریر در آورده است. کتاب، حاوی 28 خاطره از آزادگان عزیز میهن اسلامی است. در پایان کتاب، اسامی آزادگانی که خاطرات آنها در کتاب ذکر شده، آمده است. نمونه‌ای از خاطرات به نام «حکایت قاشق» چنین است: «ده نفر از اسرا باید در یک ظرف غذا می‌خوردیم. روزی یکی از اسرا قاشقی پیدا کرد و با آن غذا می‌خورد. عراقی‌ها با خبر شدند و او را برای شکنجه بردند. به خاطر رفاقت با رزمنده‌ای که قاشق را پیدا کرده بود، مرا هم شکنجه‌ی فراوانی کردند و چند روز طول کشید تا درد شکنجه از بین برود.» این خاطره، تنها گوشه‌ای از وضع اسفبار اردوگاههای عراق را نشان می‌دهد. دیگر خاطرات نیز همگی بیانگر اراده‌ی قوی رزمندگان اسلام برای مقاومت در برابر دشمن هستند.
کبوتران حرم: خاطره‌هایی از آزادگان سرافراز
انتخاب متن و ساده‌نویسی معصومه عیوضی [برای] دفتر تحقیق و تألیف کتب درسی سازمان نهضت سوادآموزی؛ ویراستاری بشیر خزامی‌پور. - تهران: سازمان نهضت سوادآموزی، دفتر تحقیق و تألیف کتب درسی، (چاپ اول):[؟ 137].
29 ص. - (مجموعه ایثارگران؛ 1).
کتابنامه: ص. 29.
شمارگان: ذکر نشده است.
این کتاب، مجموعه‌ی هفده خاطره از آزادگان است. موضوع خاطرات به قرار زیر است: «زیارت مرقد مطهر حضرت علی (ع)؛ ایثار یک اسیر در بخشیدن سهم آب خود به اسیری دیگر؛ شفای آزاده‌ای با رؤیت حضرت علی (ع) در خواب؛ عدم حضور در صف آمار به دلیل اقامه‌ی نماز و ادامه‌ی آن در زیر ضربات شلاق و کابل؛ عزاداری شبهای محرم تحت شکنجه؛ دعای کمیل و گریه‌ی نگهبان عراقی؛ برخورد با فیلمبرداری‌های دشمن؛ مزار شهیدی که به اشتباه نام آزاده‌ای بر آن نوشته شده بود؛ مهر نماز و کتک زدن اسیران؛ تیمم بر آنها توسط بعثی‌ها؛ لباس به جای خاک؛ اسرای معلول و شکنجه‌ی آنها توسط بعثی‌ها؛ پدر و پسر اسیر و شجاعت فرزند؛ سوادآموزی در اسارت؛ معنای اصطلاحاتی چون: علی‌اصغر اردوگاه، حبیب اردوگاه، چهل تکه، غروب غربت و اردوگاه وحشت؛ سوزاندن پای اسرا به سبب ادای نماز و شادی و شوخی در بین اسیران».
کبوتران سرفراز: خاطره‌هایی از آزادگان
انتخاب متن: معصومه عیوضی؛ ویراستار: بشیر خزامی‌پور؛ ساده‌نویسی معصومه عیوضی. - تهران: دفتر تحقیق و تألیف کتب درسی نهضت سوادآموزی، 1375.
29 ص.
کتاب حاضر حاوی چند خاطره از آزادگان سرافراز میهن اسلامی است که به زبانی ساده، برای شرکت کنندگان در کلاسهای نهضت سوادآموزی و نوسوادان تنظیم شده است. تمامی این خاطرات به نحوی بیانگر مقاومت دلیرانه، شجاعت، عشق به امام و عشق به وطن در میان آزادگان است. برای نمونه، یکی از این خاطرات نقل می‌شود: «چند ماه بود که در اسارت دشمن بودیم. نام ما را برای رفتن به زیارت نوشه بودند. انتظار کشیدن مشکل بود، اما بالاخره روز رفتن فرا رسید. قرار شد ما را به زیارت حضرت علی (ع) ببرند. وقتی آنجا رسیدیم، دیدم کبوتران زیادی در آسمان پیدا شدند. به داخل حرم رفتیم و زیارت کردیم. پس از تمام شدن زیارت، باز هم کبوتران را دیدیم. زیارت در حالی که کبوتران بالای سر عاشقان حضرت علی (ع) دور می‌زدند، واقعا لذت‌آور بود.
[ صفحه 725]
کمپ 12
نصرالله کبابیان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1370.
48 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 9).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Camp 12) Memories of a Released Iranian POW)
این کتاب، خاطرات آزاده «نصرالله کبابیان» (دیده‌بان جبهه‌ها) است. وی از شجاعت برادران پاسدار و بسیجی در جبهه‌ها و دوران اسارت سخن گفته است. همچنین، از «نحوه‌ی برخورد توأم با خشم و غضب نگهبانان زندان تکریت با اسرا، آشنایی با اسرای سابق زندان، چگونگی اجرای مراسم عزاداری در ماه محرم، خواندن نماز به جماعت و برپایی مراسم دعا در ماه مبارک رمضان و وضعیت نامناسب بهداشتی اردوگاهها که منجر به شهادت چند اسیر شد» در خاطرات خود صحبت کرده است. در صفحات پایانی کتاب، جریان شفا یافتن اسیری را شرح داده است که دو پایش لمس شده بوده و به کمک سایرین حرکت می‌کرده است و یک شب، در خواب، دو چهره‌ی نورانی را می‌بیند که او را بلند می‌کنند و شفا می‌یابد.
کمپ 18
محمدرضا درویش، علی احمدی، علی‌اصغر رباط جزی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1372.
151 ص. - (خاطرات آزادگان؛ 21).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Camp No.81.
شمارگان 3300 نسخه.
مندرجات: کمپ 18؛ هشت سال در قفص؛ اردوگاه پاسداران.
در اولین خاطره، محمدرضا درویش (که در مدت اسارت، مفقودالاثر قلمداد شده بود)، نحوه‌ی اسارت خود در جریان یک عملیات در منطقه‌ی سومار، انتقال به پشت جبهه‌ی دشمن و پس از آن، انتقال به اردوگاه و رفتار وحشیانه‌ی بعثی‌ها و ساختن کمپ هجده به دست اسیران ایرانی تحت شکنجه را شرح می‌دهد. در «هشت سال در قفس»، علی احمدی (آزاده‌ای از دزفول) نحوه‌ی اسارت، انتقال به بغداد و سپس به اردوگاه عنبر و بدرفتاری و شکنجه‌های وحشیانه‌ی بعثی‌ها را شرح می‌دهد. او از فعالیت‌های فرهنگی اسیران (از جمله، عزاداری یا جشن گرفتن مخفیانه) و شنیدن خبر رحلت امام و بازگشت به وطن سخن گفته است. علی‌اصغر رباط جزی، در خاطره‌ی «اردوگاه پاسداران» از اسارت خود و انتقال به اردوگاه موصل، وضع نابسامان بهداشت، شکنجه‌ها و رفتار وحشیانه‌ی بعثی‌ها با اسیران ایرانی و در عین حال، از فعالیت‌های فرهنگی اسیران، کلاسهای آموزشی و بازگشت به ایران سخن گفته است.
گداخته، خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی، محمدعلی زردبانی
به کوشش رضا بنده‌خدا. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1378.
208 ص.، [3] ص. تصویر. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات آزادگان؛ 59).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: (Red-hot: memoirs of Iranian freed pow (azade
شمارگان 2200 نسخه.
عنوان دیگر: گداخته (خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی، مهندس محمدعلی زردبانی).
عنوان دیگر: گداخته (خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی، مهندس محمدعلی زردبانی).
کتاب «گداخته»، خاطرات ده سال اسارت «محمدعلی زردبانی»، مهندس پالایشگاه آبادان، در زندانها و اردوگاههای اسیران، در عراق است. او در آغاز حمله‌ی عراق به ایران (در سال 1359) اسیر شد. او در خاطرات خود وضع اسیران ایرانی را در اردوگاههای دشمن تشریح کرده است. «رفتار خشن و شکنجه‌های مأموران عراقی، اهانتهای بی‌حد، سیلی و مشت و لگد زدن بر سر و اندامها و بدتر از همه، گرسنگی مداوم و همیشگی اسیران» در
[ صفحه 726]
کتاب تشریح شده است. ولی با همه‌ی سختیها و شکنجه‌ها، حفظ روحیه از خصلتهای برجسته‌ی همه‌ی اسیران ایرانی بود. «مقاومت اسیران، همدلی و وحدت آنها، احترام به شعائر مذهبی و ملی و رهبر انقلاب» از جمله مطالب ذکر شده در این خاطرات است.
در این کتاب: عکسهایی از این آزاده نیز به چاپ رسیده است.
گردابی چنین هایل: داستان‌هایی از خاطرات ماههای اول اسارت مهندس ناصر خالقی
به کوشش محمدرضا نصراصفهانی. - اصفهان: محمدرضا نصراصفهانی،1375. 113ص.
طراح روی جلد: حسن سلطانی.
شمارگان 3300 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ی خاطرات ماههای اول اسارت برادر «مهندس ناصر خالقی» است. در این خاطرات، مهندس خالقی ضمن یادآوری وقایع روزهای آغازین جنگ، به شرح چگونگی به اسارت در آمدن خود در جبهه‌ی جنوب و به شهادت رسیدن چند تن از رزمندگان در مقابل چشمان خود پرداخته است. او همچنین وضع زندانهای رژیم بعث، قدرت ایمان اسیران ایرانی در مقابل شکنجه سربازان دشمن و نحوه‌ی انتقال اسیران از زندانهای بغداد به اردوگاه موصل و دشواری‌های مسیر را شرح داده است. به نظر او، حضور چند تن از نیروهای برجسته‌ی انقلاب (به ویژه دکتر جریری، استاندار سیستان و بلوچستان، و بعضی از برادران روحانی) در میان اسیران، عامل مؤثری در تقویت روحی و روانی اسرا بوده است.
گرگهای صحرا: خاطرات تکاور آزاده استوار داریوش نظرزاده
داریوش نظرزاده. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1372.
120 ص.: (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 31).
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب حاضر، مجموعه‌ی خاطرات آزاده داریوش نظرزاده است. او در این خاطرات، به اولین عملیات و به اسارت گرفتن عراقی‌ها اشاره می‌کند. سپس حماسه‌ی نبرد شیاکوه و فتح این قله را ذکر می‌کند.عملیات فتح المبین و تسخیر ارتفاعات «تینا» استقرار در خط بجلیه و دفع پاتکهای عراق و آخرین گشت رزمی در عید سال 1364 و اسارت در منطقه‌ی بیات و چنگوله به دست کردهای مزدور و انتقال به اردوگاهی که اکثر فراری‌های ارتش عراق در آن زندانی هستند، بخشهای بعدی خاطرات را تشکیل می‌دهند. انتقال به کرکوک و از آنجا به استخبارات بغداد، شکنجه‌ی بدنی و ضرب و شتم فراوان و برده شدن به اردوگاه «رمادی» و سپس به اردوگاه «موصل یک» و وضع این اردوگاهها، زیارت مرقد اباعبدالله الحسین (ع) و حضرت علی (ع)، شنیدن خبر رحلت امام (ره) و خبر قبول قطعنامه 598 و اجرای بندهایی از آن توسط صدام و آزادی و بازگشت به وطن مطالب دیگر مذکور در این خاطرات هستند.
لبخند در اسارت
نویسندگان و گروه تحقیق مسعود ده نمکی، محمد قاسم‌خانی، رضا کاکا، ایرج هاتفی، علیرضا رستمی؛ نقاشی عباس فلاحتی؛ زیر نظر عباسعلی وکیلی. - [تهران]: ستاد رسیدگی به امور آزادگان، (چاپ اول): 1375.
[ صفحه 727]
126 ص.: مصور، نقاشی. - (خاکریز پنهان؛ 12)
عنوان روی جلد: طنز در اسارت.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب به مناسبت ششمین سالگرد ورود آزادگان به میهن منتشر شده است.
در این کتاب، پس از اشاره، مقدمه و پیشگفتار، تعداد هفتاد خاطره از زبان آزادگان سرافراز میهن اسلامی، با ذکر نام راویان، به چاپ رسیده است. مجموعه‌ی گردآوری شده، چکیده‌ی هزاران نامه‌ی ارسالی و پیاده شده‌ی افزون بر صدها ساعت مصاحبه و گردآوری صدها خاطره‌ی کوتاه است که (بنا به گفته‌ی مؤلاف ن) پس از حذف موارد تکراری و غیر ضروری، زیر نظر شورای نظارت تدوین شده است. اسیران در بند ایرانی در اردوگاههای عراق از طنز و خنده به عنوان سلاحی کوبنده علیه بعثی‌ها استفاده می‌کردند و این حربه در تضعیف روحیه‌ی دشمن و شکستن غرور سربازان و افسران عراقی کاربرد فراوان داشته است. خاطرات بیان شده نشان دهنده‌ی شیوه‌های مقابله با دشمن در اسارتگاه است و ستاد رسیدگی به امور آزادگان گفته است که هدف او: «بیان رمز و رازهای زندگی اسارتی و آشکار ساختن صحنه‌های پنهان آن است، به نحوی که همه‌ی ابعاد اسارت برای امت قهرمان ایران شناخته شود....»
لبخند در قفس: خاطرات اسیر آزاد شده ایرانی
احمد یوسف‌زاده. - کرمان: لشکر 41 ثارالله، 1376.
94 ص. - (کنگره بزرگداشت سرداران و هشت هزار شهید استانهای کرمان و سیستان و بلوچستان: خاطرات؛ 9).
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب «لبخند در قفس» شامل خاطرات آزاده احمد یوسف‌زاده، از روزهای اسارت در اردوگاههای عراق، است. وی در این کتاب سعی کرده است با نقل خاطراتی کوتاه زیر عناوینی مشخص، به بیان حوادث و رویدادهای دوران اسارت بپردازد. وی که هشت سال و سه ماه از دوران زندگی خود را در زندانها و اردوگاههای عراق گذرانده است، در این کتاب از خاطرات و اتفاقات و وقایع دوران اسارت خود گفته است. نویسنده در این کتاب، سخت‌کوشی، مبارزات پنهانی و تلاش و مجاهدت آزادگان، سختیها و مرارتهای دوران اسارت، بازجویها و شکنجه‌های عراقی‌ها، شهادت‌طلبی و عشق آزادگان به رهبر، و همچنین شوخی و مزاح‌های دوران اسارت و خاطرات زیبا و دلنشین این دوران به تصویر کشیده است.
لحظات پر التهاب: به یاد شهید ایرج مکونه‌ای
سعید اسدی‌فر. - [بی‌جا]: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 120.1373 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 112).
عنوان به انگلیسی: Ardent Moments
شمارگان: 4400 نسخه.
راوی در درگیری با نیروهای ضد انقلاب، در جبهه‌ی غرب، اسیر نیروهای کومله می‌شود و این کتاب مجموعه‌ی خاطرات او از این دوران است. نویسنده، هر بخش از کتاب را به یکی از شهدا تقدیم کرده است. او در این کتاب، نحوه‌ی زخمی شدن و اسارت خود، بهبود در زندانهای نیروهای کومله در کردستان، و دیدار با نیروهای صلیب سرخ در کردستان را شرح داده است. وی در هر قسمت، ضمن بیان دلاوری و رشادت همسنگران و اسیران، از اخلاق و رفتار دوستانش در این سالها سخن به میان آورده و نحوه‌ی شهادت بعضی از اسیران را شرح داده است. کتاب، نمایانگر بحثهای گوناگون بین نیروهای کومله و نیروهای معتقد جبهه‌ی اسلام است. در پایان، نویسنده با شرح سختیها و مشکلاتی که در این دوران تحمل کرده است، به بیان چگونگی آزاد شدنش می‌پردازد.
[ صفحه 728]
مثل پرنده، خاطرات آزادگان و رزمنده‌های جانباز
به کوشش اسماعیل یکتایی لنگرودی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1372.
64 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 53).
عنوان روی جلد: مثل پرنده: خاطرات رزمندگان گیلان.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: As a Bird, The Memoirs of the Fighters From Gilan province
کتاب «مثل پرنده»، به مجموعه‌ای از خاطرات سیزده نفر از رزمندگان جانباز و آزاده‌ی سرافراز میهن اسلامی - از خطه‌ی شهیدپرور گیلان - اختصاص دارد. جانبازان در این خاطرات، از عملیات و تاریخ و محلی سخن گفته‌اند که در آن مجروح شده‌اند، آزادگان نحوه‌ی مجروحیت و اسارت خود به دست نیروهای عراقی را بیان کرده‌اند. بعضی از خاطرات آزادگان، به مقاومت و شجاعت نیروهای اسلام و وضع نامناسب و ناراحت کننده‌ی زندانهای حزب بعث و شکنجه‌های آنها اشاره کرده‌اند و علاقه‌ای را بیان داشته‌اند که اسرا برای برپایی مراسم عزاداری محرم از خودشان بروز می‌دادند. در پایان، خاطره‌ای با نام «عروسی» (از نادره چاپی)، بیانگر ارادت مردم به جانبازان و رحمت خداوندی بر آنان است.
مسافر، آسمان، زنجیر: خاطره خلبان آزاده هوشنگ شیروین
گردآوری علیرضا پوربزرگ‌وافی؛ تدوین مهدی خلیلی؛ بازنویس نثر فرزین شیرزادی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، 1374.
186 ص.: مصور (رنگی). - (مجموعه آثار و ارزشهای دفاع مقدس؛ مجموعه خاطره: 26).
این کتاب، خاطرات خلبان آزاده، تیمسار هوشنگ شیروین است از دوران اسارت او در عراق و همچنین شمه‌ای نیز از زندگی وی قبل از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران را بیان می‌کند. او در خاطرات خود نقل می‌کند که در مأموریت بمباران پایگاه کوت همراه سه فروند هواپیمای دیگر شرکت داشته و پس از نابود کردن اهداف به سمت ایران باز می‌گردند که هواپیمای او مورد اصابت موشک قرار می‌گیرد و سقوط می‌کند و او اسیر می‌شود. پس از اسارت، مدتی در زندان ابوغریب و مدتی هم در منطقه‌ی نظامی الرشید بوده است. می‌گذراند؛ تا این که ایران قطعنامه را می‌پذیرد. سپس خبر رحلت امام منتشر می‌شود، و اسیران تصمیم می‌گیرند چهل روز روزه بگیرند. به هر حال پس از مذاکرات بین ایران و عراق همراه تعداد دیگری از اسیران ایرانی آزاد می‌شوند و در میان استقبال گرم ملت، به خاک پاک ایران باز می‌گردند.
معنویت در اسارت
گروه تحقیق و نویسندگان: مسعود ده‌نمکی، محمد قاسم‌خانی، ایرج هاتفی، سید مهدی موسوی، رضا کاکا، احمد کاظم‌زاده؛ زیر نظر: عباسعلی وکیلی؛ نقاشی‌ها از عباس فلاحتی. - تهران: ریاست جمهوری، ستاد رسیدگی به امور آزادگان، 1374.
[206] ص.: مصور (بخشی رنگی). - (خاکریز پنهان).
شمارگان: 5000 نسخه.
به مناسبت پنجمین سالگرد ورود آزادگان به جمهوری اسلامی ایران.
مجموعه «معنویت در اسارت» (از مجموعه‌ی «خاکریز پنهان»)، به بیان مسایل معنوی اسیران سرافراز در مدت اسارت آنان می‌پردازد و نشان می‌دهد که این عزیزان به رغم شکنجه‌های وحشیانه‌ی سربازان عراقی و تلاش بی‌وقفه‌ی آنها در جهت جلوگیری از برپایی مراسم مذهبی و اجتماعات دینی، چگونه به وظایف خود عمل می‌کرده‌اند. بخش اول این کتاب، تحت عنوان «بررسی مسایل معنوی و عبادی و ابعاد آن در اسارت»، تلاش آزادگان و کادر
[ صفحه 729]
رهبری آنها جهت انجام فرایض دینی و اجتماعات مذهبی و علل برخوردهای نیروهای بعثی و دلایل جلوگیری آنها از ایجاد این اجتماعات را تشریح می‌کند. بخش دوم، خاطرات آزادگان را در مورد مسائل معنوی، انجام اعمال و وظایف دینی و نحوه‌ی مقابله‌ی سربازان عراقی و مبارزه‌ی نیروهای ایرانی با این شکنجه‌ها - از زبان خود آنان - بیان می‌کند. بخش آخر، (با عنوان ضمیمه) آیات و روایات گوناگونی را که در متن آمده است، برای سهولت دستیابی، به ترتیب الفبایی تنظیم و ارائه کرده است.
مقاومت در اسارت (دفتر 1)
نویسندگان و گروه تحقیق: مسعود ده‌نمکی، محمد قاسم‌خانی، ایرج هاتفی، ایزدی؛ رضا کاکا؛ زیر نظر: عباسعلی وکیلی؛ نقاشی: عباس فلاحتی. - تهران: ستاد رسیدگی به امور آزادگان، (چاپ اول): 1374.
319 ص. - مصور: نقاشی (رنگی). - (خاکریز پنهان؛ 2).
کتابنامه: ص. 314 - 319، همچنین به صورت زیرنویس.
شمارگان: 10000 نسخه.
خاطرات مجموعه‌ی «مقاومت در اسارت» از طریق مصاحبه، مکاتبه و مطالب ارسالی مسابقه‌ی «ارمغان آزادگان» جمع‌آوری شده و پس از بازنویسی و ویرایش و حذف موارد تکراری تدوین گردیده‌اند. دفتر اول از این مجموعه که دفتر دوم از خاکریز پنهان است در سه بخش و یک ضمیمه تدوین شده است. بخش اول به بررسی سیر تطور تاریخی رفتار با اسیران از آغاز تا کنون اختصاص دارد. در بخش دوم، به وضعیت اسرای جنگی ایران و عراق و نحوه‌ی رفتار هر یک از دو دولت با اسرای طرق مقابل پرداخته شده است. در بخش سوم - تحت عنوان «از زبان آزادگان» - خاطراتی در رابطه با شکنجه، روحیه‌ی مقاومت و پایمردی، قیامها و شهادتها نقل شده است. ضمیمه نیز مجموعه‌ی آیات و روایات و احادیثی در ارتباط با موضوع اسارت است.
مقاومت در اسارت (دفتر 2)
نویسندگان و گروه تحقیق: مسعود ده‌نمکی، محمد قاسم‌خانی، رضا کاکا، امیر هاتفی، محسن ترابی؛ زیر نظر: عباسعلی وکیلی؛ نقاشی: عباس فلاحتی. - تهران: ستاد رسیدگی به امور آزادگان، (چاپ اول): 1375.
199 ص.: مصور: نقاشی (رنگی). - (خاکریز پنهان؛ 3).
شمارگان: 5000 نسخه.
دفتر دوم از دفترهای «مقاومت در اسارت»، بخشی از مجموعه کتابهای «خاکریز پنهان» بوده، 109 خاطره از خاطرات مربوط به دوران اسارت و ظلم و ستم دژخیمان بعثی و مقاومت دلیرانه‌ی آزادگان سرافراز میهن اسلامی در آن ثبت شده است. هر خاطره با عنوان ویژه‌ای توسط راویان (آزادگان) بیان شده است. در این خاطرات، آزادگان: «از ارادت خود به امام (ره)، شکنجه در زندانهای بعث، جاسوسهای نفوذی، موضعگیری در برابر سربازان عراقی، گذشت و فداکاری اسرا نسبت به یکدیگر، دعا و عبادات، روزهای آخر اسارت و توکل به ائمه اطهار»، صحبت کرده‌اند.
مقاومت در اسارت (دفتر 3)
نویسندگان و گروه تحقیق: مسعود ده‌نمکی، محمد قاسم‌خانی، مهدی موسوی، ایرج هاتفی، بهرام ملکی؛ زیر نظر: عباسعلی وکیلی؛ نقاشی‌ها: عباس فلاحتی. - تهران: ستاد رسیدگی به امور آزادگان، (چاپ اول): 1375.
[ صفحه 730]
200 ص.: مصور، نقاشی (رنگی). - (خاکریز پنهان؛ 4).
شمارگان: 5000 نسخه.
دفتر سوم از دفترهای «مقاومت در اسارت»، یکی از مجموعه کتابهای «خاکریز پنهان» است که 124 خاطره از خاطرات مربوط به ظلم و ستم دژخیمان بعثی و مقاومت دلیرانه‌ی آزادگان سرافراز میهن اسلامی در آن به چاپ رسیده است و هر خاطره با عنوان ویژه‌ای توسط راویان مقاومت (آزادگان) بیان شده است. در این خاطرات، «موقعیت و حرکات سیاسی اسرا و ارادت آنها به امام در زندانهای بعث، موضعگیری آنان در مقابل سربازان عراقی، گذشت و فداکاری اسرا نسبت به یکدیگر، تشکیل کلاسهای آموزشی و روزهای بازگشت به ایران و مراسم استقبال خانواده‌ها» یادآوری شده است.
مقاومت در اسارت (دفتر 4)
نویسندگان و گروه تحقیق: مسعود ده‌نمکی، محمد قاسم‌خانی، رضا کاکا، ایرج هاتفی، احمد کاظم‌زاده؛ زیر نظر: عباسعلی وکیلی؛ نقاشی: عباس فلاحتی. - تهران: ستاد رسیدگی به امور آزادگان، (چاپ اول): 1376.
237 ص.: مصور، نقاشی (رنگی). - (خاکریز پنهان؛ 6).
شمارگان: 5000 نسخه.
دفتر چهارم از دفترهای «مقاومت در اسارت» (جلد ششم از مجموعه کتابهای «خاکریز پنهان») حاوی 118 خاطره از خاطرات مربوط به دوران اسارت و ظلم و ستم دژخیمان بعثی و مقاومت دلیرانه‌ی آزادگان سرافراز میهن اسلامی است. هر خاطره با عنوان ویژه‌ای توسط راویان (آزادگان) بیان شده است. در این خاطرات، آزادگان: «از ارادت خود به امام (ره) و ناراحتی از رحلت ایشان، شکنجه در زندانهای بعث، شورش در اردوگاه موصل دو، موضعگیری در برابر سربازان عراقی، تلاش برای فرار، عبادت و عاشورای خونین سال 1367» صحبت کرده‌اند. در پایان کتاب ضمیمه‌ای افزوده شده است که در حقیقت ادامه‌ی جلد پنجم کتابهای خاکریز پنهان به نام (فرهنگ اصطلاحات و تعابیر اسرای ایرانی در عراق) می‌باشد، و حاوی تعدادی از اصطلاحات مورد استفاده‌ی اسیران ایرانی در اردوگاههای عراق است.
موصل شهر شکنجه
نوشته حسین حبه، قره سلیمانی، عبدالله خسروانی، محمدعلی شهیدزاده، غلام عباس نعمت‌الهی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، 1371.
159 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 15).
شمارگان: 6600 نسخه.
در این کتاب، خاطرات آزادگان «عبدالله خسروانی، حسین حبه، قره سلیمانی، محمدعلی شهیدزاده و غلام‌عباس نعمت‌اللهی» از زندانهای حزب بعث عراق چاپ شده است. شرح «نحوه‌ی اسارت، شرایط سخت اردوگاههای عراق (از جمله اردوگاه موصل، که در آن، اسرا به بدترین وجهی شکنجه می‌شدند)، صبر و شکیبایی اسرا در مقابله با شدائد، حضور بعضی از شخصیتها و افراد روحانی (نظیر حجت‌الاسلام و المسلمین ابوترابی) در زندان موصل و تقویت روحیه‌ی اسرا بر اثر آن، وجود بعضی از منافقین خودباخته در بین اسرا و مشکلاتی که برای دیگران به وجود می‌آورند، نمونه‌ی شکنجه‌هایی که توسط سربازان عراقی به اسرا تحمیل می‌گردید، پناه بردن به خدا در آن جو فشار و شکنجه برای تقویت روحیه‌ی اسرا، به اسارت درآمدن یک پدر همراه با پسر سیزده ساله‌اش و رفتار مردانه‌ی این نوجوان، تلاش برای حفظ قرآن و انتقال دائمی اسرا به اردوگاههای مختلف» در خاطرات این آزادگان بیان شده است.
[ صفحه 731]
مهر نگاه اولیاء: از زبان سید آزادگان حجت الاسلام والمسلمین سید علی‌اکبر ابوترابی
به کوشش عبدالمجید رحمانیان. - تهران: امید آزادگان، (چاپ اول): 1379.
56 ص. - (خاطره‌های معنوی؛ 1).
شمارگان: 4000 نسخه.
این کتاب شامل 24 خاطره‌ی معنی سید آزادگان «حجت‌الاسلام و المسلمین سید علی‌اکبر ابوترابی» است که از جمله خاطرات نقل شده در زمان اسارت برای اسراء هستند. محتوای برخی از خاطرات به قرار زیر است: «شخصیت معنوی سید محمد [پسر امام هادی (ع)]؛ کراماتی از آیت‌الله سید محمدباقر علوی قزوینی، خاطره‌ای از سید عراقی که از مبارزان بود و در میدان مین به اسارت افتاد و با معجزه، قبل از پی بردن بعثی‌ها به ماهیت اصلی وی از اردوگاه آزاد شد؛ شفا یافتن چشم یک اسیر پس از زیارت حرم امام حسین (ع)؛ دیدن خواب امام علی (ع) توسط اسیری در اردوگاه موصل سه؛ خاطره‌ای از مرحوم حاج میرزا مهدی، خاطره‌ای از رؤیت امام زمان (عج)؛ اهانت یک فرد ساواکی و خواب دیدن امام زمان (عج) و...».
نماز در اسارت
به کوشش اکرم ارجح و فریده هادیان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ پنجم): 1377.
206 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 33).
عنوان روی جلد: نماز در اسارت، خاطره آزادگان ایرانی درباره نماز در اردوگاههای عراق.
شمارگان: 2200 نسخه.
مندرجات: نماز؛ نماز جماعت؛ نماز شب؛ نماز اسارت؛ نماز آخر؛ نماز زیارت؛ جانماز؛ مهر؛ تسبیح؛ سجاده؛ خاک تیمم؛ غسل؛ وضو؛ تطهیر؛ اذان؛ نماز عید؛ لباس نمازگزار.
دنیای اسارت، دنیایی خاموش است که هنوز هم فریاد آن به گوش تاریخ دفاع هشت ساله‌ی ما نرسیده است. بسیاری از آزادگان معتقدند که نماز در بازداشتگاههای مخوف بعثی‌های عراق تنها ستون رو به آسمانی بود که اسرای نجیب و مؤمن ایرانی به آن تکیه می‌کردند. در این کتاب، سایه روشن‌هایی از آن ستون آبی رنگ را می‌بینید که بندگان کمر به بندگی بسته و دستهای پر شکوفه به سوی خدا دراز کرده، به آن تکیه داده‌اند. این کتاب، محصول مسابقه‌ی خاطره نویسی است که دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه‌ی هنری سازمان تبلیغات اسلامی در سال 1370 در بین آزادگان سراسر کشور برگزار کرد.
وحشتگاه اسارت: خاطرات آزادگان بهبهان
تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ دوم): 1373.
111 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 38).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Dreadful Camp of the Captivity: memoirs of the Freed Captives of Behbahan
شمارگان: 4400 نسخه.
مندرجات: وحشتگاه اسارت / مرتضی امیران؛ اسیران هویزه / لطف‌الله صادقی؛ جدایی بسیجی‌ها و ارتشی‌ها / غلامرضا مهربان؛ روی سیاه زغال / ابوالقاسم محسنی؛ با خدا، بی‌فاصله / لطف‌الله روشندل؛ خنده‌های مسکن / محمدباقر نجفیان مقدم؛ هیأت عزاداران حضرت رقیه / خسرو مختاری‌پور؛ نمایش در اسارت / صادق اسکندری؛ اسلاید / بهروز ساختمانی؛ باغچه ما /...؛ مردان مرد / محمدرضا موسوی؛
[ صفحه 732]
زندانیان درد / حمزه رفیعی؛ جبران گذشته / غلامرضا مرانی.
این کتاب، مجموعه‌ی خاطرات سیزده تن از آزادگان سرافراز کشور اسلامی ما است. این آزادگان - که هر یک در یکی از عملیات اسیر شده بودند - در خاطرات خود، از شرایط وحشتناک اردوگاهها و رفتار غیر انسانی و ددمنشانه‌ی عراقی‌ها و مقاومت اسیران ایرانی در برابر آنها سخن گفته‌اند. در بیشتر خاطرات، از «حاج آقا ابوترابی» و رهبری و ارشادهای به موقع آن روحانی، و تشویق کردن اسیران به فعالیت‌های مختلف هنری، ورزشی و آموزشی توسط او صحبت شده است.
هزار روز اسارت
امیر فرخ فرهمند. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ دوم): 1376.
127 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 8).
شمارگان: 3300 نسخه.
«امیر فرخ فرهمند» (معاون پایگاه «سور کوه») همراه با چند تن از فرماندهان پایگاههای دیگر، هنگام رفتن به مرخصی در روز دوازده بهمن 1364، در نتیجه‌ی یک توطئه طراحی شده، اسیر مهاجمین کرد عراقی می‌شوند. این کتاب شرح خاطرات مربوط به اسارت این رزمندگان، شکنجه‌های طاقت‌فرسا، توهین و بدرفتاری دشمن و صبر و تحمل آنهاست. نویسنده، طی مدت اسارت، بارها حضرت زهرا (س) را در خواب می‌بیند که به او مژده زنده ماندن و آزادی می‌دهد. در دیدار او با مادرش - طی مدت اسارت - مادر، او را به استقامت در دین و اعتقاداتش تشویق می‌کند. در اثر شکنجه‌ها، بیمار می‌شود و پس از هزار روز اسارت، در اثر شدت بیماری، آزاد می‌شود و به وطن بر می‌گردد و با وجود ناامیدی پزشکان از معالجه‌ی وی، او شفای خود را از حضرت امام رضا (ع) می‌گیرد.
هشتمین رنگ رنگین کمان، خاطره خلبان آزاده محمد ابراهیم باباخانی
گردآوری و تدوین: علیرضا پوربزرگ‌وافی؛ باز نوشته فرزین شیرازی؛ زیر نظر: محمدقاسم فروغی جهرمی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت انتشارات. 1373.
76 ص. - (مجموعه‌ی آثار و ارزشهای دفاع مقدس: مجموعه خاطرات؛ 19).
«هشتمین رنگ رنگین کمان»، شرح وقایع دوران اسارت خلبان آزاده‌ی ایرانی - محمدابراهیم باباخانی - است. شرح «درد غربت و تنهایی، سلولهای انفرادی و شکنجه‌ها و ضرب و شتم بازپرسهای عراقی، رفتار وحشیانه‌ی درجه‌داران عراقی، جابجایی اسرا از زندان مخابرات به زندان ابوغریب و برده شدن به زندان بغداد» بخش عمده‌ی این خاطرات را تشکیل می‌دهد. «انتشار روزنامه و سپس مجله‌ای که هر پانزده روز یکبار به صورت مخفیانه منتشر می‌شد، به دست آوردن رادیو و شنیدن آخرین اخبار ایران از این طریق، ساختن پیل الکتریکی از وسایل بسیار ساده، شنیدن خبر رحلت حضرت امام خمینی «ره» (که ضربه‌ی روحی بسیار شدیدی برای آنها بود) و سرانجام، آزادی و بازگشت به وطن پس از ده سال اسارت» بخشهای دیگر این خاطرات هستند.
هلهله در زنجیر: مجموعه خاطرات روحانی آزاده علی‌اصغر صالح‌آبادی
بازنویس: بهروز حاجی محمدی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
92 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 49).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Applause While in Chain.
[ صفحه 733]
شمارگان: 4400 نسخه.
مندرجات: موصل 2، حصار یکم. موصل 3، حصار دوم. هنر، ریگی در لجنزار حصار، رادیو صدای دوست، ورزش ید واحده، محرم شورش عشق، هلهله در زنجیر، دیار یار، یادگار ماندگار.
این کتاب، خاطرات روحانی آزاده «علی‌اصغر صالح‌آبادی» است که در مرحله‌ی چهارم عملیات رمضان اسیر و به اردوگاهی در بصره برده شد. خاطرات، حکایت دارند از: «بازجویی همراه با شکنجه‌های وحشیانه، آزار و اذیت و وضع بد بهداشت در اردوگاه موصل دو، روحیه‌ی بالا و وحدت اسرا، تشکیل کلاسهای قرآن، نهج‌البلاغه و درسهای حوزوی و سوادآموزی، ساختن المنت با تکه‌های آهن و سیم، انتقال به اردوگاه موصل سه و حضور حاج‌آقا ابوترابی در آن اردوگاه و تأثیر وجود ایشان در آنجا، نوآوری‌های اسیران با استفاده از وسایل ابتدایی، کسب اطلاعات با استفاده از رادیوی کوچکی که اسیران از نگهبانان ربودند، حفظ سلامتی با ورزشهای روزانه و تمرینات رزمی (دور از چشم نگهبانان)، انجام مراسم عزاداری امام حسین (ع)، با شکوه هر چه تمامتر (علی رغم همه‌ی تحریمها) و زیارت عتبات عالیات (کربلا و نجف) قبل از آزادی اسیران.»
هوای اسارت، خاطرات آزادگان استان فارس (جلد 1)
حجت ایروانی؛ [گرد آورنده حمید بهمنی]. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1372.
256 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 23).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Captivity: Memoirs of the Freed Captives of the Phars Province.
کتاب، حاوی تعداد پنجاه خاطره به نقل از آزادگان استان فارس است که در آنها از شجاعتهای رزمندگان اسلام در زیر شکنجه‌ی عراقی‌ها، نبودن بهداشت و غذای کافی، نبودن دارو و امکانات کافی در اردوگاهها - به ویژه اردوگاه موصل و زندان الرشید بغداد - صحبت می‌شود. توصیف روحیه‌ی بالای اسیران ایرانی، حضور حاج آقا ابوترابی (که به تمام اسیران در اردوگاههای مختلف روحیه می‌بخشید) و زیارت عتبات عالیات (کربلا و نجف اشرف) نیز (که قبل از بازگشت آزادگان توسط رژیم بعث ترتیب داده شد) از دیگر نکات قابل ذکر این خاطرات است. این آزادگان در عملیاتهای کربلای پنج، آبی خاکی جزایر مجنون، کربلای یک، بیت المقدس، و پاتکهای دشمن به دنبال عملیاتهای نصر یک، نصر دو و نصر سه اسیر شده بوده‌اند. در پایان هر خاطره، نام راوی خاطره، زمان اسارت و تاریخ آزادی وی آمده است.
هوای اسارت، خاطرات آزادگان استان فارس (جلد 2)
گردآورنده حجت ایروانی، [حمید بهمنی]. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1372.
247 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات آزادگان: 25).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Captivity: Memoirs of the Freed Captives of the phars province.
جلد دوم کتاب «هوای اسارت» حاوی 43 خاطره از خاطرات آزادگان استان فارس است. آزادگان در این خاطرات از عملیاتهای «کانی مانگا (والفجر چهار)، کربلای هشت، والفجرهای یک و دو و سه و جزایر مجنون» هم صحبت کرده‌اند. اتفاقاتی که طی دوران اسارت این آزادگان در اردوگاههای «موصل»، «رمادی»، «کمپ شش»، سوله‌های «تکریت» و اردوگاه «عنبر» (در الانبار) افتاده است و استقامت، پایمردی و رشادت آزادگان در مقابل شکنجه‌های روحی و جسمی صدامیان و همچنین روحیه‌ای که حاج آقا ابوترابی به اسیران می‌داده، از جمله
[ صفحه 734]
مطالبی هستند که در این کتاب مورد اشاره قرار گرفته‌اند. در پایان هر خاطره، نام راوی خاطره و زمان اسارت و آزادی وی ذکر شده است.
یادگار غربت، مجموعه خاطرات آزادگان سرافراز نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران
به کوشش دفتر پژوهش و تحقیقات نزاجا. - تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، نیروی زمینی، اداره عقیدتی سیاسی، معاونت تبلیغات و روابط عمومی، (چاپ اول): 95.1375 ص.
شمارگان: 2200 نسخه.
این کتاب مجموعه‌ی خاطرات 23 تن از آزادگان سرافراز ارتش جمهوری اسلامی ایران است که برخی پس از حضور طولانی در جبهه‌ها، با ترفند منافقینی که از پرچم مقدس جمهوری اسلامی استفاده می‌کردند، به اسارت دشمن بعثی درآمدند. عده‌ای در اوایل جنگ و بعضی دیگر، حتی پس از پذیرش قطعنامه‌ی 598 از سوی ایران، به اسارت دشمن درآمده‌اند. این اسوه‌های مقاومت، فرازهایی از خاطرات دوران اسارت خود را بیان کرده‌اند که نشان دهنده‌ی اوضاع نامساعد اردوگاهها از نظر بهداشت، غذا، لباس، و رفتار وحشیانه نگهبانان و سربازان دشمن است. اسرا با این که در چنگال بعثی‌ها اسیر بوده‌اند، شجاعانه از هدف و امام و دین خود دفاع می‌کردند. نمونه‌هایی از فعالیت‌های آنها در برابر بعثی‌ها در این خاطرات ذکر شده است. «مسابقه‌ی فوتبالی که در آن، تیم اسرا با نتیجه شش بر دو برنده شد، به اهتزاز درآوردن پرچم جمهوری اسلامی پس از شنیدن خبر آزادی اسرا و کاشتن گل و سبزی با نقش آرم مقدس جمهوری اسلامی» از آن جمله هستند.
یادهای آزادگی: خاطرات آزادگان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران
به کوشش امیر معصومی. - تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی و سیاسی، معاونت تبلیغات و انتشارات، 80.1373 ص.
طراح روی جلد: فرهاد صادقی امینی.
«یادهای آزادگی» مجموعه‌ی خاطرات 73 نفر از آزادگان سرافراز نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی است که در آنها از وقایع تلخ و شیرین دوران اسارت - از «شکنجه‌های وحشیانه و غیر انسانی توسط سربازان عراقی در اردوگاهها، مجازاتهای شدید بدنی، نبودن بهداشت در اردوگاهها، ایستادگی و پایمردی و ایثار رزمندگان و تشکیل کلاسهای مختلف عقیدتی، سیاسی، هنری و غیره توسط اسرا» - صحبت کرده‌اند. «شادی آفرینی خبر آزادسازی خرمشهر، امتناع یک اسیر از دریافت خون عراقی‌ها برای نجات زندگی خود (که منجر به شهادت وی می‌شود)، زیارت کربلا و شور و شوق ایرانیان در این زیارت، غم و اندوه اسرا و عزاداری آنها در اسارت پس از شنیدن خبر رحلت امام (ره)، مقاومت منفی اسرا در برابر توهین به مقدسات و ایثار و فداکاری رزمندگان اسیر نسبت به یکدیگر» هر یک، نمونه‌ای از روحیه‌ی والای این عزیزان است.
یک قطره از دریا، خاطره‌هایی از آزادگان
علی آقاغفار. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، معاونت تبلیغات و انتشارات (مدیریت انتشارات)، (چاپ اول): 1370.
60 ص.
شمارگان: 3300 نسخه.
[ صفحه 735]
کتاب «یک قطره از دریا» به روح ملکوتی حضرت امام خمینی (ره) تقدیم شده است و حاوی خاطرات آزادگان عزیز میهن اسلامی از دوران اسارت آنان است. در خاطرات ذکر شده در این کتاب، موضوعهای زیر به چشم می‌خورد: «خبر ارتحال امام، شکنجه‌های سخت اسرای ایرانی توسط عراقی‌ها، نحوه‌ی تبادل اخبار، برگزاری مراسم دهه‌ی فجر در اردوگاهها، ممنوعیت عزاداری در اردوگاهها و اعتصاب غذا توسط اسرای ایرانی (که در پاسخ به بد رفتاری‌های مسؤولان اردوگاه صورت می‌گرفت).» خبر ارتحال امام، از خبرهایی بود که کمر اسرار را شکست. یکی از آزادگان می‌گوید در اولین ساعات روز چهارم خرداد 1368 این خبر دردآور را از طریق رادیو بغداد شنیدیم. حال اسرا چنان دگرگون شد و صدای گریه و ضجه چنان در اردوگاه شدت گرفت که سربازان عراقی برخلاف همیشه هیچ ممانعتی به عمل نیاوردند؛ حقا فهمیده بودند که این دگروگونی قابل کنترل نیست.
یک قفس، صد پرنده، هزار پرواز
محمدمهدی تیموریان، محمدحسین ابراهیم‌بیگی، مصطفی کریم. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1370.
93 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات آزادگان؛ 13).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: One Cage One Hundred Birds, One Thousand Flights
شمارگان: 6600 نسخه.
مندرجات: یک قفس، صد پرنده، هزار پرواز / محمدمهدی تیموریان؛ غربتکده اسارت / محمدحسین ابراهیم‌بیگی؛ اسارت درکانی مانکا / مصطفی کریمی
این کتاب مجموعه‌ای است از خاطرات 3 آزاده که به همت آقایان کاظم جیرودی، داود امیریان و مجتبی عابدینی تهیه و با تلاش آقای محمدحسین مقیسه تدوین شده است.
آزاده «محمدمهدی تیموریان» از اعزام به جبهه‌های جنوب، مجروح شدن، اسارت، بدرفتاری سربازان عراقی و خوش رفتاری بعضی از آنها، رسیدگی دکتر مجید (که خود اسیر بود)، به مجروحان، عزاداری، ضرب و شتم توسط عراقی‌ها و وضع بد اردوگاهها، صبر و استقامت اسرا و بالاخره، مژده‌ی پایان اسارت، زیارت کربلا و بازگشت به ایران می‌نویسد. «غربکتده‌ی اسارت» خاطره‌ی آزاده «محمدحسین ابراهیم‌بیگی» است که در عملیات تکمیلی خیبر در منطقه‌ی طلائیه در اثر مجروح شدن به اسارت در می‌آید. او نیز از شکنجه‌ها و رفتار وحشیانه‌ی عراقی‌ها و وضعیت اردوگاهها نوشته و روحیه‌ی بالا، مقاومت اسیران و نعمت وجود روحانی در میان اسرا را شرح داده است. مصطفی کریمی - در «اسارت درکانی مانکا» - از «امدادهای غیبی، اسارت در نتیجه‌ی گم کردن راه، شکنجه‌ها و رفتار وحشیانه، نماز خواندن مخفیانه، کمکهای حاج آقا ابوترابی، وجود جاسوس در اردوگاه، شنیدن خبر ارتحال حضرت امام (ره) و بالاخره، بازگشت به وطن» سخن می‌گوید.
یک واژه، هزاران گل، بر اساس خاطرات جانباز آزاده هادی ایزی
هادی ایزی؛ بازنویسی و ویرایش با نظارت ابراهیم حسن بیگی. - تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی، مرکز نشر هنر اسلامی، (چاپ اول): 1373.
88 ص.
کتاب «یک واژه، هزاران گل»، خاطرات جانباز آزاده «هادی ایزی» است. او از زندگی و فعالیت‌های خود در زمان انقلاب و جنگ و نحوه‌ی اعزام به جبهه و اسارت می‌گوید. او در سال 1360 به جبهه اعزام می‌شود، ولی به علت کمی سن به خط فرستاده نمی‌شود. بالاخره در عملیاتهای کربلای چهار و پنج شرکت می‌کند. در مرحله‌ی سوم عملیات کربلای پنج، به علت اصابت گلوله به شکم، بیهوش و اسیر می‌شود. او را به روستایی نزدیک بصره منتقل می‌کنند.
[ صفحه 736]
در استخبارات بصره در اثر شکنجه‌هایی که شده است، وضع وخیمی پیدا می‌کند و به بیمارستان انتقال می‌یابد. او از رفتار پرستارها و یک دکتر که به ایرانی‌ها احترام می‌گذاشت، انتقال به اردوگاه پس از بهبود نسبی، رفتار نامناسب نگهبانها، وضع معنوی اردوگاه در اثر دعا و قرآن خواندن اسرا، بازگشت به وطن با گروه 700 نفری آزادگان و دیدار با خانواده - که مدتها او را شهید مفقودالاثر می‌پنداشته‌اند - و لذت بودن در کنار خانواده نوشته است.
[ صفحه 737]
خاطرات فردی
آبادان خاک دامنگیر، خاک شورانگیز
علی فرخ‌مهر. - تهران: نشر عابد، (چاپ اول): 1380.
404 ص.: مصور، عکس.
عنوان روی جلد: آبادان خاک شورانگیز، خاک دامنگیر.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ای از خاطرات نویسنده از شهر آبادان (زادگاه او)، از سالهای دور تا دوران انقلاب، جنگ، حصر، بازپس‌گیری و بازسازی آن است. از جمله مطالب کتاب، موارد زیر است: «معنی عبادان (آبادان)، مدارس قدیم، شاعران و فرهنگیان، محله‌های قدیمی، جنگ‌زدگی و آوارگی، پالایشگاه آبادان، آثار جنگ، شهیدان و گلهای پر پر شهر، کوی ذوالفقاری یادآور خاطرات جنگ، خرمشهر همسایه‌ی آبادان، بازگشت به شهر پس از جنگ، پل خرمشهر و یادی از آزادسازی خونین شهر، پل بهمنشیر در ایستگاه هفت، اورندرود، گلزار شهدا، عزاداری در آبادان و...». در پایان نیز تصاویری از آبادان قبل و پس از جنگ (قبل از بازسازی و بعد از بازسازی) با زیرنویس و اشعاری از شعرای معاصر ارائه شده است.
آبادان شهر خوبان
علی فرخ‌مهر؛ ویراستار منوچهر اسدی. - [تهران]: درج، (چاپ اول): 1377.
376 ص.: مصور، عکس، نقشه.
طراح روی جلد: اصغر میرزایی.
شمارگان: 7000 نسخه.
کتاب «آبادان، شهر خوبان» مجموعه‌ای از خاطرات نویسنده درباره‌ی شهر آبادان (زادگاه او) از دوران نوجوانی، جوانی تا انقلاب، جنگ و بازپس‌گیری آن است. از جمله عناوین کتاب، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «در وصف حاج آقا جمی، حاج آقا دهدشتی مؤسس حوزه‌ی علمیه، یادی از مرحوم شیخ عیسی طرفی (ره)، استخر چهار حوض در محله‌ی ابوالحسن، فوران اولین نفت در آبادان، مدرسه‌ی فرخی، محرم و صفر در آبادان، معرکه‌ی ناصر پهلوان، بازی سنتی تنتو، محله‌ی احمدآباد، محله‌ی تانکی دو، روزهای انقلاب، محاصره‌ی آبادان، شکست حصر آبادان، جنگ‌زدگی و آوارگی، گلزار شهدا، بررسی وضعیت کتابخوانی در آبادان و...». در پایان نیز قطعه شعری از «اسماعیل خویی» در وصف آبادان و فهرستی از واژه‌هاو اصطلاحات مورد استفاده در متن همراه با معنی آنها و تصاویری از مناطق مختلف (همراه با زیرنویس) ارائه شده است.
آبادان من
خاطره نعمت‌الله سلیمانی؛ بازنویس نثر: حسن بنی‌عامری. - تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات، 1375.
300 ص. [20] ص. تصویر (بخشی رنگی). - (ادبیات دفاع مقدس؛ مجموعه خاطره: 1).
شمارگان: 5000 نسخه.
[ صفحه 738]
«نعمت‌الله سلیمانی» نویسنده‌ی خاطرات این کتاب قبل از شروع جنگ، قصد ادامه‌ی تحصیل در آلمان داشت. ولی با شروع جنگ تصمیم گرفت برای حضور در جبهه‌های جنگ حق علیه باطل در آبادان بماند. این کتاب، مجموعه‌ی خاطرات او از دو مرحله حضور در جبهه است. مرحله‌ی اول از شروع جنگ تا بعد از آزادی خرمشهر و شکستن حصر آبادان و مرحله‌ی دوم از سال 65 تا بعد از پذیرش قطعنامه از سوی ایران است. او در این خاطرات، از جنگ آدم و آهن در خرمشهر و سقوط خرمشهر (پس از 35 روز مقاومت)، انتقال نیروهای مقاوم مردمی به آبادان، گذشتن نیروهای عراق از رودخانه‌ی بهمنشیر به قصد حمله و تسخیر شهر از ذوالفقاری، بسته شدن جاده‌ی ماهشهر و خیانت بنی‌صدر و بالاخره، از شکستن حصر آبادان، عملیات بیت المقدس؛ عملیات ثامن‌الائمه و عملیات خیبر سخن می‌گوید. تصاویری نیز از همرزمان شهید راوی خاطرات، در انتهای کتاب به چاپ رسیده است.
آخرین گلوله‌ها
سعید تاجیک. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1374.
120 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 96).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Last Bullets
مندرجات: قبل از عملیات کربلای پنج، اردوگاه کرخه؛ گلهای مجنون.
نویسنده که خود به عنوان آر پی جی زن در عملیات کربلای پنج شرکت داشته است، از شور و نشاط رزمندگان و روحیه‌ی بالای آنان قبل از شروع عملیات سخن می‌گوید. سپس در خاطره‌ی اول، با بیان نحوه‌ی عملیات و به تصویر کشیدن شرایط سخت جبهه و فشارهای روحی و روانی وارد بر رزمندگان، شرح می‌دهد که آنها به علت کمبود مهمات تا شلیک آخرین گلوله مقاومت کرده، با بر جای گذاردن تعدادی شهید و مجروح ناچار به عقب‌نشینی شدند. خاطره‌ی دوم مربوط به عملیات جزیره‌ی مجنون است. نویسنده در این عملیات نیز شرکت داشته، شادی رزمندگان را از شرکت در عملیات شرح می‌دهد و خاطرات خود را از حمله‌های نیروهای اسلام به نیروهای دشمن، دلاور مردی فرماندهان، حمله شیمیایی نیروهای بعثی، موجی شدن خود و شهادت بسیاری از همرزمانش می‌نویسد.
آن روزهای به یاد ماندنی
مرتضی شفیعی. - تهران: پیام آزادی، [بی‌تا]. 168 ص.
مندرجات: پنجمین کربلا؛ مناجات دوپازا؛ عروج شلمچه.
کتاب «روزهای به یاد ماندنی» خاطرات دانشجوی بسیجی - شفیعی - از دوران شرکت ایشان در نبردهای دفاع مقدس است. او که از پاییز 1365 در جبهه‌های حق علیه باطل بوده است، خاطرات خود را از این ایام به رشته تحریر درآورده است. «پنجمین کربلا» مربوط به اولین حضور وی در جبهه‌ها (برای عملیات کربلای پنج) و شرح مجروح شدن او و بازگشتش به تهران است. «مناجات دوپازا» خاطرات او از منطقه کردستان در ارتفاعات دوپازا و عملیات نصر طی بهار و تابستان 1366 است. او در این قسمت، به بیان روحیه‌ی رزمندگان و وضع سنگرهای نیروهای عراقی شکست خورده پرداخته است. «عروج شلمچه» خاطرات برادر شفیعی از حضور در جبهه‌های شلمچه و فکه طی بهار و تابستان 1367) تا پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران) است. او در این بخش وضعیت حاکم بر جبهه و شهادت یاران و دوستانش و احساسات آنها و مردم شهر در برابر پذیرش قطعنامه را شرح داده است.
[ صفحه 739]
آن روزهای حماسه
رضا صبوری‌زاده؛ بازنویسی محمدتقی مختار ملکی، پرویز بیگی حبیب‌آبادی. - تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش، (چاپ اول): 1378.
143 ص.: عکس (بخشی رنگی). - (انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ارتش؛ 33).
طرح روی جلد: دایره هنرهای تجسمی سازمان عقیدتی سیاسی (حمیدرضا خزاعی). شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب حاضر مجموعه خاطرات سرتیپ دوم جانباز «رضا صبوری»، از 123 ماه حضور در جبهه‌های نبرد است. خاطرات در چهار بخش مجزا ارائه شده‌اند. خاطرات مربوط به «منطقه‌ی عملیاتی جنوب، منطقه‌ی عمومی میمک، منطقه‌ی عملیاتی شمال غرب و منطقه‌ی عمومی سومار» هستند. برخی از موضوعهای خاطرات عبارتند از: «عبور از منطقه‌ی آتش؛ خاطره‌ای از شکار تانکها و شهید استوار عباسی؛ عملیات ضد کمین و اسارت گرفتن دشمن؛ عملیات والفجر چهار و یافتن گورستان بعثیون؛ خاطره‌ای از منطقه‌ی پنجوین؛ نفت شهر پس از پذیرش قطعنامه‌ی 598 و اعلام آتش بس؛ اسیر شدن در منطقه‌ی ذرنی و فرار کردن از دست عراقی‌ها در یک فرصت مناسب بمباران شیمیایی قرارگاه لشکر در منطقه‌ی کنگر سومار و شهادت عده‌ای از رزمندگان». تصویر لوح سپاس و قدردانی از نگارنده و عکسهایی از منطقه نیز در پایان کتاب آمده است.
آن سوی پل، مجموعه خاطرات
بازنویس موسی کیخا. - اصفهان: لشکر 14 امام حسین (ع)، (چاپ اول): 1376.
96 ص. - (کنگره بزرگداشت سرداران و بیست و سه هزار شهید استان اصفهان؛ مجموعه آثار؛ 34).
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب دو بخش دارد؛ بخش اول شامل مطالب زیر است: خاطراتی مربوط به دوران قبل و بعد از انقلاب و زمان جنگ شهید «علی معمار» (مسؤول طرح و برنامه و معاون اول تیپ المهدی در عملیات فتح المبین، که در منطقه‌ی سایت پنج به شهادت رسید) و خاطرات همرزمان شهید؛ مصاحبه درباره‌ی عملیات ثامن‌الائمه، گزارش گزارشگر جهاد کاشان در جنگ از شهید معمار و نحوه‌ی شهادت وی؛ آخرین مصاحبه قبل از شهادت، قسمتی از سخنان سردار سرتیپ حسین دقیقی در حضور خانواده‌ی شهید و جمعی از پاسداران؛ اشعاری در رثای شهادت وی و متن کامل وصیتنامه‌ی شهید. بخش دوم، شامل «نجواهایی با شهید ماشاءالله نقوی، نقش شهید در عملیات محمد رسول‌الله (ص)، در محور عملیاتی فکه، تشریح وضعیت شهید در صحنه‌های درگیری و شهادت و اسارت او» است. در پایان نیز فرازهایی از وصیتنامه شهید ماشاءالله نقوی ارائه شده است.
آوای پنهان
غلامرضا خلیلی شهانقی؛ تنظیم و بازنویسی نثر محمدحسن شاهسواری. - تهران: رابعه، (چاپ اول): 1381.
310 ص.، 16 ص. [عکس].
طراح روی جلد: عماد فتحی روشن.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب با حمایت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس چاپ شده است.
«غلامرضا خلیلی شهانقی» در سال 1331 در محله‌ی حشمتیه‌ی تهران متولد شد. این کتاب، مجموعه‌ی خاطراتی است که به قلم خود او به رشته‌ی تحریر درآمده است. مطالب کتاب، عبارتند از: «شرح دوران کودکی و تحصیل، علاقه به ورزش و نظام، ورود به ارتش، گذراندن دوره‌های تخصصی در ایران و کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس، مبارزات
[ صفحه 740]
قبل از انقلاب، خروج از ارتش به فرمان امام، پیروزی انقلاب، ورود مجدد به ارتش، درگیری با ضد انقلاب، حضور در جبهه‌ها و مناطق عملیاتی و عملیاتهای متعدد [از جمله: عملیات امام مهدی (عج)، محورهای کرخه، دزفول، شوش، الله‌اکبر، غرب سوسنگرد، شهید شیخ فضل‌الله نوری، فرماندهی کل قوا خمینی روح خدا، شهیدان رجایی و باهنر، فتح المبین، طریق القدس، ثامن‌الأئمه، بیت المقدس، رمضان، مسلم بن عقیل، محرم، والفجر مقدماتی، والفجرهای یک تا شش، خیبر، میمک، بدر، قدس یک تا پنج، ظفر یک تا سه، انصار و...]، دوره‌های مجروحیت، ازدواج، تولد فرزند و...». در پایان نیز تصاویری از او به چاپ رسید است.
آیینه سرخ
نویسنده حسن احمدی. - تهران: پیام آزادی، 93.1368 ص.
عنوان روی جلد: آینه سرخ «یادگارها».
شمارگان: 10000 نسخه.
مندرجات: آمده‌ایم بمانیم؛ هشت سال پشت در بهشت؛ آیینه‌ی سرخ؛ کیستید، شما در شهر؛ شب حمله.
این کتاب، مجموعه‌ی خاطرات «حسن احمدی» از جبهه‌های نبرد است. «آمده‌ایم بمانیم» یادآوری خاطرات نویسنده در هنگام بازگشت به خرمشهر پس از پایان جنگ است. «هشت سال پشت در بهشت» خاطره‌ای درباره‌ی شهید «بهروز مرادی» (جوان خرمشهری و دانشجوی دانشگاه اصفهان) است که هشت سال در پشت در بهشت در جبهه‌های خرمشهر و شلمچه و... ماند تا بالاخره به لقاء الله پیوست. «آیینه‌ی سرخ» خاطرات بازگشت راوی به خرمشهر در سال 1361 (پس از آزادی خرمشهر) است. در هر جای شهر، یاد و خاطره‌ی به خون خفتگان ساکن شهر و مدافعان آن در برابر چشمان او جان می‌گیرند. «کیستید، شما در شهر» خاطره‌ی مادر سه شهید است؛ خاطره‌ی مادر «شهناز حاجی شاه» در هنگام دفن سومین شهیدش، ناصر؛ و باز هم خاطرات راوی از شهر، در آغاز اشغال. «شب حمله» یادداشتهای راوی از هفت روز حمله و درگیری در فاو است که با شیمیایی شدن راوی و اعزام وی به بیمارستانی در اهواز و سپس به تهران، همراه با حسرت و ناامیدی از بازگشت به جبهه به پایان می‌رسد.
اردوگاه: یادداشتهای یک سرباز
جمشید اثنی‌عشری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1368.
115 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 4).
طراح روی جلد: صادق مصلح.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Camp: A Soldier’s Writing
شمارگان: 6000 نسخه.
«اردوگاه» خاطرات یک سرباز وظیفه‌ی ایرانی، از دوران انجام خدمت سربازی از دی ماه 1361 تا اواسط مهر ماه سال 1363 در اردوگاه اسرای عراقی است. این کتاب، شامل 28 خاطره‌ی کوتاه است که همگی نشان دهنده‌ی حس مهمان‌نوازی ایرانیان در مقابل اسرای عراقی است و نشان می‌دهد که مسؤولان اردوگاه با اسرا نه به عنوان دشمن، بلکه به عنوان مهمان برخورد می‌کرده‌اند و همین رفتار باعث تأثیر فراوان بر آنها می‌شده است تا به آن حد که بعضی از اسیران، روز اسیر شدن خود را روز تولد دوباره‌ی خود نامیده بودند. این خاطرات نشان دهنده‌ی رفتار اسلامی مسؤولان ایرانی اردوگاه با اسیران عراقی است و تحولات روحی و رفتاری آنها را نمایان می‌سازد.
[ صفحه 741]
اروند و خاطره اولین قایق
گردآورنده: سعید عاکف. - تهران: کوثر، (چاپ اول): 191.1379 ص.، [7] ص. عکس (رنگی). - (کنگره بزرگداشت سرداران و 3700 شهید استان یزد: مجموعه خاطره؛ 36).
عنوان دیگر: اروند و خاطره یک قایق.
عنوان روی جلد: اروند و خاطره اولین قایق: مجموعه خاطراتی از سردار رشید اسلام شهید حسین دهستانی.
شمارگان: 3000 نسخه.
در این کتاب، مجموعه‌ای از خاطرات بستگان، دوستان و نزدیکان سردار شهید «حسین دهستانی» درباره‌ی این شهید گرد آمده است. شهید دهستانی، از شهر اردکان یزد، با آغاز جنگ تحمیلی (علی رغم صغر سن) در جبهه حضور می‌یابد و خیلی زود مسؤولیت شناسایی تمام عملیاتهای بزرگ و اکثر عملیاتهای پراکنده‌ی تیپ الغدیر را بر عهده می‌گیرد. وی در عملیاتهای والفجر مقدماتی، والفجر یک، والفجر چهار، خیبر، بدر، قدس پنج، کربلای چهار و کربلای پنج حضور فعال داشته و نقش اساسی ایفا می‌کند. آخرین سمت او، قائم مقامی اطلاعات و عملیات تیپ الغدیر بود. این سردار، در تاریخ 25 / 10 / 1365 در عملیات کربلای پنج به شهادت رسید. در پایان کتاب، وصیتنامه و عکسهایی از شهید دهستانی به چاپ رسیده است.
از چنده‌لا تا جنگ: خاطرات شمسی سبحانی
مصاحبه و تدوین گلستان جعفریان. - تهران: سوره مهر، (چاپ اول): 1381.
188، [4] ص.: تصویر. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ 457: جنگ ایران و عراق، خاطرات؛ 138).
طراح روی جلد: رجب شهبازی، محسن کرمی.
شمارگان: 4400 نسخه.
«شمسی سبحانی» از اهالی چنده‌لا (مازندران) است. در این کتاب، خاطرات او بیان شده است. وی پرستار است و در خاطرات خود، موارد زیر را ذکر کرده است: «دوران کودکی، تحصیلات، فوت پدر، دوران قبل و بعد از انقلاب، درگیری با گروهکها در اوایل انقلاب، ورود به جامعه‌ی امدادگران در دوران جنگ، مأموریت در غرب و جنوب کشور، خدمت در بیمارستان سنندج، پاسدارانی که توسط ضد انقلاب کردستان به شهادت رسیده بودند، بیمارستان اندیمشک، بیمارستان اهواز، عملیات خیبر، عملیات رمضان، خاطراتی از دوستان پرستار و دکتر رهنمون (رئیس بیمارستان نجمیه که در عملیات خیبر به شهادت رسید)، عملیات فتح المبین، منطقه‌ی هویزه، موشکبارانها دزفول حملات هوایی به این شهر و دیگر شهرهای خوزستان، آشنایی با همسر، ازدواج و انتقال به تهران، تولد فرزند و...».
از رقابیه تا راین
خاطرات خلیل قاضی‌زاده. - مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد، 1378.
62 ص. - (انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد؛ 211: علوم انسانی؛ 117).
شمارگان: 2200 نسخه.
کتاب «از رقابیه تا راین» خاطرات جانباز «خلیل قاضی‌زاده» است که دانشجوی لویزیانای آمریکا بوده، هنگام انقلاب تصمیم می‌گیرد به ایران باز گردد و در ایران به تحصیل ادامه دهد. با شروع جنگ، او که دانشجوی دانشکده نفت آبادان است و در جهاد سازندگی هم فعالیت می‌کند، همراه نیروهای مردمی به دفاع از خرمشهر می‌پردازد. همسر او نیز تدریس را رها کرده، به پرستاری از مجروحان جنگ تحمیلی اقدام می‌کند. در این خاطرات، او از مجروح شدنش در عملیاتی یاد می‌کند که در رقابیه‌ی شوش روی داده و از 140 تن بسیجی همرزم وی فقط او و یک مجروح دیگر زنده مانده‌اند، سپس شرح معالجات خود را در بیمارستانهای ایران و آلمان (در
[ صفحه 742]
شهر کلن) بیان می‌کند. او از چند تن از همرزمان شهید خود نیز نام برده که عبارتند از: شهید عباس وزیری، شهید رضا کشتکار، شهید حسین خردمند و شهید عبدالرضا صمدی.
از سپتون تا شلمچه، دو سال مقاومت تا طلیعه فتح: خاطرات امیر سرتیپ سعید پور داراب
سعید پور داراب؛ با پشتیبانی هیأت معارف جنگ «شهید سپهبد علی صیاد شیرازی». - تهران: ایران سبز، (چاپ اول): 1380.
[183] ص.: نقشه، عکس.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب حاضر، شامل خاطرات دو سال اول جنگ تا فتح خرمشهر بوده، در سه فصل ارائه شده است. فصل اول: تجاوز تا عملیاتهای محدود (آغاز حمله‌ی عراق به ایران، اعزام به جبهه، گرفتاری در آب و آتش، دفاع از پل کرخه تا شوش، دفاع از شهر شوش، حمله‌ی لشکر 21 حمزه در روز 23 مهر ماه 1359، دفاع سرسختانه‌ی لشکر 21 حمزه در نهم آبان ماه 1359، اجرای عملیاتهای محدود و ایذایی، عملیات متهورانه‌ی استوار غفاری (معروف به شکارچی تانک)، عملیات تپه چشمه، عملیات کانال هندلی، احداث تونل در منطقه‌ی کانال هندلی، توسعه‌ی سرپلها در لشکر 21 حمزه)؛ فصل دوم: آغاز عملیات فتح المبین (از ابتدای آمادگی تا دومین مرحله‌ی عملیات) و فصل سوم: جلوه‌های ایمان و ایثار (شامل خاطراتی از مقدمات عملیات، مرحله‌ی اول و دوم و پیشروی به سوی شلمچه تا ضربه‌ی نهایی و آزادی خرمشهر). معرفی نویسنده در پایان کتاب انجام گرفته است.
از طوفان تا نسیم
محمدعلی موظف رستمی. - تهران: گویه، (چاپ اول): 175.1380 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
بخشی از خاطرات در آخرین شب هور در مجموعه خاطرات از لندن تا فاو قید شده که در این دفتر نیامده است.
مندرجات: آخرین سفر در انتهای هور، آنجا میان نخلستان، از طوفان تا نسیم.
کتاب، مجموعه‌ی خاطرات نویسنده است. او آنها را به مادرش تقدیم کرده است. در «آخرین سفر، در انتهای هور»، نویسنده و دوستش حامد (که تحصیل کرده‌ی آمریکا و آشنا به هنرهای رزمی بود) در خدمت لشکر 25 کربلا قرار گرفتند. آنها در هورالهویزه بارها به کمین دشمن برخوردند و با شگردهای حامد توانستند دشمن را نابود کرده، بگریزند. حامد در کمینی به شهاد رسید. «آنجا میان نخلستان» ماجرای گروه «دفن» (دوربین، فیلمبرداری، نخلستان) است. امیر و دیلماج و نویسنده، در روز روشن برای شناسایی و تهیه‌ی فیلم با غواصی از اروندرود رد شده و وارد نخلستان و منطقه‌ی عملیات والفجر هشت می‌شوند. این گروه لحظات شهادت و ایثارگری‌های رزمندگان و فرماندهان لشکر 25 کربلا را به تصویر می‌کشند. «از طوفان تا نسیم» شرح درگیریها در عملیات مرصاد (در اسلام‌آباد، ایلام و سر پل ذهاب) است.
از فرش تا عرش: خاطرات یک بسیجی داوطلب از دوران دفاع مقدس
نویسنده عبدالمجید چراغعلی؛ [به سفارش] وزارت کشاورزی شورایعالی توسعه کاربرد مواد بیولوژیک و استفاده بهینه از کود و سم در کشاورزش. - کرج، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، معاونت آموزش و تجهیز نیروی انسانی،
[ صفحه 743]
نشر آموزش کشاورزی، (چاپ اول): 93.1379 ص.
شمارگان: 1000 نسخه.
این کتاب، خاطرات نویسنده از اسفند ماه 1359 تا روزهای پایانی و قبول قطعنامه‌ی (598) 13 / 5 / 65 است که در سه فصل، به ترتیب زمانی تنظیم شده‌اند. برخی از خاطرات، درباره‌ی موارد زیر هستند: «آموزش نظامی، اعزام به جبهه (اهواز)، اعزام به منطقه‌ی میشداغ، تپه‌های الله‌اکبر، سوسنگرد، جبهه‌ی چولانه جبهه‌ی دهلاویه و شهادت چمران، عزل بنی‌صدر، ریاست جمهوری رجایی، ادغام ستاد جنگهای نامنظم در سپاه و ارتش، عملیات طریق القدس، مجروح شدن، جهاد سازندگی دهکلان، پاکسازی ضد انقلاب از قروه و سنندج، عملیات فتح، گیلان غرب، دانشگاه تهران و رشته‌ی داروسازی، اعزام به اهواز، عملیات کربلای پنج، حملات موشکی به پالایشگاه تهران، وضعیت بحرانی پس از سقوط فاو و پیروزی‌های عراق در مناطق شلمچه، مهران، جزایر مجنون، آبادان و خرمشهر و قبول قطعنامه‌ی 598».
از هیرمند تا اروند: مجموعه خاطرات، سخنرانی‌ها، سیره و زندگینامه سردار رشید اسلام شهید حاج میرقاسم میرحسینی
عباس باقری. - [بی‌جا]: کنگره بزرگداشت سرداران و شهدای استان سیستان و بلوچستان، (چاپ اول): 405.1377 ص.
طراح روی جلد: علی پیران.
شمارگان: 3000 نسخه.
در ابتدای کتاب، زندگینامه مختصر «شهید میرقاسم میرحسینی» آمده است. او در سال 1342 در روستای صفدر میربیک به دنیا آمد. وی قائم مقام لشکر ثارالله بود و در عملیات کربلای پنج، در منطقه شلمچه به شهادت رسید. کتاب چهار فصل دارد فصل اول: (با اصحاب یمین)، خاطره‌های خانواده، یاران و همرزمان شهید میرقاسم است. بعضی از خاطرات تقدیم به شهیدان و مفقودالاثران لشکر ثارالله شده است. فصل دوم، «بنیان مرصوص» نام دارد و منتخبی از سخنرانی‌های شهید است که از روی نوار پیاده شده‌اند؛ فصل سوم (قبسات)، متن نامه‌های شهید میرحسینی است که از جبهه خطاب به خانواده، والدین، برادران، خواهران و همسر خود نوشته و ارسال کرده است. فصل چهارم (اخگر سرودها)، شامل نه قطعه شعر در قالبهای غزل، قصیده و آزاد است که با مضمون شهید، شهادت و دفاع مقدس سروده شده‌اند. در پایان این فصل، متن وصیتنامه شهید ارائه شده است.
استاد زاده: زندگینامه آیه الله العظمی شاه‌آبادی و مجاهد شریف شهید شاه‌آبادی
حوزه علمیه شهید شاه‌آبادی. - تهران: حوزه علمیه شهید شاه‌آبادی، 1365.
211 ص.: مصور، عکس، نمونه.
شمارگان: 10000 نسخه.
«شهید مهدی شاه‌آبادی»، فرزند مرحوم آیه‌الله میرزا محمدعلی شاه‌آبادی (ره)، در تاریخ 1309 در قم متولد شد و در بازدید از جبهه، پس از دیدار با رزمندگان لشکر 25 کربلا، در اثر اصابت ترکش گلوله‌ی توپ به شهادت رسید. کتاب شامل مطالب زیر است: «زندگینامه آیات عظام میرزا محمدجواد اصفهانی، میرزا احمد بیدآبادی، میرزا علی‌محمد شریف و میرزا محمدعلی شاه‌آبادی، زندگینامه شهید شامل «شرح ولادت، تحصیل، ازدواج، امامت مسجد، مسؤولیت‌ها پس از انقلاب، عشق و علاقه به رزمندگان و بازدید از جبهه‌ها و آخرین سفر به جبهه و شهادت، پیامهای مسؤولان و آیات عظام درباره‌ی شهادت، بازتاب شهادت شهید و ملاقات خانواده‌ی شهید با آیه‌الله مشکینی و متن سخنرانی ایشان درباره‌ی شهدا، صدیقین و صالحین». در پایان کتاب تصاویری از پیکر مطهر شهید،
[ صفحه 744]
نمونه‌ی دستخط آیات عظام و متن اجازه نامه‌ی اجداد مرحوم والد شهید شاه‌آبادی و تصاویری از تألیف‌ات او آمده است.
استقامت در مسیر
طاهر مؤذن؛ زیر نظر شورای پژوهشی مؤسسه خانه اندیشه جوان. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1379.
224 ص. - (داستان‌های جنگ ایران و عراق؛ 1).
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب در 37 قسمت، به صورت لحظه به لحظه، وقایع و رویدادها را از زمان ثبت نام یک بسیجی برای اعزام، تا پس از عملیات و بازگشت به خانه به تصویر کشیده است. مطالب شامل شرح «ثبت نام و نداشتن شناسنامه یا سن کم، آموزش، پادگان دو کوهه و تدارکات و تجهیزات، مرخصی قبل از اعزام، کرخه و اردوگاه اسلام، صبحگاه در اردوگاه، راهپیمایی‌ها و رزمهای شبانه برای آمادگی قبل از عملیات، سازندگی روح، حسینیه‌ی گردان و عزاداری، محرم در اردوگاه، شام غریبان، مردان با صفا و شوخی‌ها، مانور در منطقه‌ی عملیات، سرما و مشکلات، نماز شب، حمام، آماده‌باش، شب حمله، نبرد، مجروحان و بیمارستان صحرایی، شهادت، آتشبازی و انفجار در منطقه، خاکریزها، تک و پاتک دشمن، جنگ تانک، هواپیماها و بمباران منطقه، بازگشت به اردوگاه و...» است. مطلبی تحت عنوان «کو شهیدانتان!» به شرح وقایع پس از عملیات می‌پردازد. در پایان نیز مرخصی و دیدار از خانواده‌ی شهدای همرزم تشریح شده است. اشعار و سروده‌های رزمندگان و... نیز در متن آمده است.
اسوه‌های مهربانی، مجموعه‌ی خاطره
غلامعلی رجایی؛ بازنویس نثر، عین الله کاوندی؛ زیر نظر: محمدقاسم فروغی جهرمی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت انتشارات، 1372.
72 ص. - (مجموعه آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مجموعه خاطره؛ 13).
این کتاب به مناسبت سالگرد هفته بسیج (15 - 12 آذر ماه) منتشر شده است.
این کتاب خاطرات برادر غلامعلی رجایی است که علاوه بر گزارشگری، در جبهه همراه رزمندگان بوده است. او از رزمنده‌ای یاد می‌کند که خود را روی سیم‌های خاردار انداخت تا همرزمانش از محاصره خارج شوند، یا رزمندگان ایثارگری را تصویر می‌کند که روی مین‌ها رفتند تا دیگران از میدان مین عبور کنند. در «تونل پیروزی» از حفر تونلی در جبهه‌ی کرخه سخن می‌گوید. که باعث هدایت رزمندگان به پشت سنگرهای دشمن و اسارت تعداد زیادی از فرماندهان، افسران و درجه‌داران عراقی شد، «اسوه‌های مهربانی» حکایت دو رزمنده بسیجی آر پی جی زن است که در مسیر تانکها منتظر پاتک دشمن می‌مانند تا با شروع عملیات تانکها را از بین ببرند. سپس نحوه‌ی اسارت افراد دشمن و زخمی شدن خود را بیان می‌کند. «سرسختی مجنون» شرح جنگ در جزایر مجنون و هور و احداث پل حیرت‌انگیز و طویل خیبر است و ایثار رزمندگان اسلام. «حماسه‌ی خیبر» شرح بازدید یکی از نمایندگان مجلس از منطقه‌ی عملیاتی و فداکاری‌های خلبانان و شهادت دو تن از بسیجی‌هاست. در «سوز زلیجان» از سرمای شدید زمستان در دشت زلیجان و اراده‌ی پولادین بسیجی‌ها سخن گفته است.
[ صفحه 745]
اعترافات، خاطرات سرهنگ عراقی عبدالعزیز قادر السامرائی
عبدالرسول رضاگاه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1375.
69 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات؛ 139).
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Confessions: Memories of Iraqi Colonel
شمارگان: 3300 نسخه.
سرهنگ عبدالعزیز قادر السامرائی، اسیر عراقی، به جنایات خود و دیگران طی جنگ اعتراف می‌کند و از غارت اموال ارزشمند مردم، پس از تصرف خرمشهر، سخن می‌گوید. او از این طریق ثروت هنگفتی به دست آورد. ولی در یک آتش سوزی همه را از دست داد؛ همسر وی به افسردگی شدید مبتلا شد و مادر و پسرش فوت کردند. در عملیات بیت المقدس، پس از حمله ایرانی‌ها، عراقی‌ها از ترس، به اشتباه، چندین بار با یکدیگر درگیر شدند و سرهنگ از طریق اروندرود فرار کرد. در پل طاهری نیز با نبرد سختی روبه‌رو شد و بعد از شکست با تانک به عقب گریخت. به او ترسو لقب دادند. او از شدت خشم خود را مجروح ساخت، ولی بعد مدال شجاعت گرفت! در عملیات رمضان، عراقی‌ها، با وجود کمک کشورهای مختلف، مرتب مواضع و نیروهایشان را از دست می‌دادند. در این مرحله نیز چون خرمشهر، عراقی‌ها متحمل تلفات زیادی شدند. سرهنگ در عملیاتهای بعدی، قدس (5، 4، 3، 2، 1)، نیز در جبهه‌های عراق حضور داشت و عراق همانند دیگر عملیاتها با داشتن بهترین امکانات جنگی، با شکستهای سختی روبرو شد.
امام به روایت امام، بازشناسی شخصیت امام از زبان خویش
به کوشش: غلامعلی رجایی. - تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج، (چاپ اول): 269.1376 ص.
طراح روی جلد: حسن سلطانی.
مطالب این کتاب از کتابهای «صحیفه نور، اربعین حدیث، سر الصلوة و تحلیلی از نهضت امام خمینی و طلیعه انقلاب اسلامی» گردآوری شده است.
مطالب کتاب از بیانات و سخنرانی‌های حضرت امام خمینی (ره) در مناسبتهای مختلف انتخاب شده، موضوعهای مختلفی را در بر می‌گیرند. کتاب در پنج فصل تنظیم شده است. در فصل اول به ابعاد شخصیتی امام - مثل ایمان، معنویت، اخلاق، تواضع و ساده‌زیستی - پرداخته شده است. فصل دوم (امام و مردم)، بیانگر عشق امام به مردم و همدردی ایشان با مردم، مجروحان، رزمندگان، جانبازان و شهدا و قدردانی از آنها و خانواده‌ی آنها است. فصل سوم «اصول رهبری» نام دارد و موضوعهایی مثل نظارت بر امور، اعتقاد به نقش مردم در مبارزه، اسلام خواهی و حفظ نظام را در بر می‌گیرد. در فصل چهارم (رنجها و نگرانی‌ها)، مسایلی ذکر شده است که امام در مورد آنها نگران بوده‌اند یا از پیش آمدن آنها رنجیده خاطر شده بودند. فصل پنجم یا پایانی با عنوان «خاطرات»، حاوی خاطره‌های امام از دوران زندگی پر برکت ایشان است.
امام خمینی در آیینه‌ی خاطره‌ها
علی دوانی. - تهران: نشر مطهر، (چاپ اول): 1373.
179 ص.: نمونه.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب، شامل 39 خاطره در ارتباط با حضرت امام خمینی (ره) است. موضوع خاطرات عبارتند از: «امام خمینی و رضاخان، مخالفت با روحانیت، نجف اشرف، تدریس فقه و اصول، حفظ سلامت بدن، مبارزه با افکار
[ صفحه 746]
انحرافی، تواضع و فروتنی، دگرگونی در تشکیلات حوزه‌ی علمیه‌ی قم، عزاداری برای اهل‌بیت (ع)، ماجرای لغو تصویبنامه‌ی انجمنهای ایالتی و ولایتی، حمله‌ی عمال شاه به مدرسه‌ی فیضیه، حوادث بعدی تا پانزده خرداد، پانزده خرداد و بازداشت امام خمینی (ره) و...» در یک خاطره، درباره‌ی فتح خرمشهر و عملیات بیت المقدس صحبت شده است که پیرو آن، حضرت امام به مسأله مدال دادن صدام به افسران فراری و کاریکاتورهای کشیده شده پس از پیروزی عملیات اشاره فرموده‌اند.
امیر دلاور
گردآورنده امیرحسین انبارداران؛ [به سفارش] اداره تحقیق و پژوهش بنیاد شهید انقلاب اسلامی استان تهران. - تهران: بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نشر شاهد، (چاپ اول): 1381.
79 ص.، [41] ص. تصویر: مصور.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب حاضر شامل 110 خاطره از «شهید صیاد شیرازی»، به نقل از دوستان، آشنایان، خانواده، همسر، فرزندان و همرزمان شهید است. خاطرات، در یازده فصل مجزا تنظیم شده‌اند که عبارتند از: «ویژگی‌های شخصیتی، در ارتباط با ولایت فقیه، در خانواده، در جبهه، علم و دانش، ارادت به ائمه‌ی اطهار، اوقات فراغت، دوری از دنیا و پست و مقام، با مردم و جامعه، ارتباط با علماء و روحانیون و عنایت به مسایل اخروی». در بین خاطرات نقل شده، از اشخاص و شهیدان زیر نیز مطالبی ارئه شده است. «یوسف رضا ابوالفتحی، مصطفی چمران، محمد بروجردی و مریم یساول (جانباز شیمیایی)». همچنین مطالبی در موضوعات و موارد زیر ارائه شده است: «نماز اول وقت، قرآن، عیادت از بیماران، غذا خوردن با سربازان، کمک به مستمندان، ورزش، عملیات بیت المقدس، شهر مهران، درگیری با منافقین، قرارگاه مشترک حمزه سیدالشهدا، برخورد با همسر، مقابله با اسراف و تبذیر، اهمیت به نظم و انضباط، با وضو بودن و...».
اندوه شب بی پایان
ابراهیم یونسی؛ مترجم: عبدالرسول رضاگاه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1377.
48 ص. (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 151).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Grief of the Endless Night
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
شمارگان: 3300 نسخه.
در این کتاب یکی از افسران عراقی، سرگرد ابراهیم یونسی، خاطرات خود را از سالهای جنگ عراق علیه ایران بازگو کرده است. در این خاطرات، او به رفتار وحشیانه‌ی بعثی‌ها با نیروهای زیر دست و همچنین، به فساد و بی‌بند و باری آنها اشاره کرده است. وی در قسمتی از خاطرات خود به چند عملیات علیه جمهوری اسلامی ایران اشاره می‌کند که همه‌ی آنها با شکست مواجه شده‌اند. وی به همین سبب و به این جهت که قصد تسلیم شدن به نیروهای ایرانی را داشته است، تنبیه می‌شود و مورد مؤاخذه قرار گرفته، به مدت سه ماه زندانی می‌شود. بالاخره پس از آزادی در تاریخ 23 / 12 / 1983 به درجه‌ی سرهنگی ارتقاء می‌یابد؛ ولی پس از پایان جنگ از عراق فرار کرده، خود را تسلیم نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌کند. وی اکنون در سایه‌ی ولایت فقیه در ایران به زندگی خود ادامه می‌دهد.
[ صفحه 747]
اوج افتخار: خاطراتی از هشت سال دفاع مقدس
مؤلف علی‌محمد بزرگواری؛ ویراستار علی شهبازی. - [تهران]: نقش کلک، (چاپ اول): 1381.
174 ص.: مصور، عکس.
کتابنامه به صورت زیرنویس.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب، حاوی چهارده خاطره از روحانی «علی‌محمد بزرگواری» است، موضوعهای خاطره‌ها عبارتند از: «اعزام به جبهه‌ی خرمشهر و شنیدن خبر سقوط خرمشهر، منطقه‌ی عملیاتی ثامن‌الائمه و جبهه‌ی کرخه‌نور، عملیات فتح المبین و منطقه‌ی تپه‌ی 182 و فکه، منطقه‌ی عین خوش و روستای زبیدات پس از عملیات محرم، شناسایی‌های قبل از عملیات، منطقه‌ی قصر شیرین و اعزام از طرف دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم به جبهه‌های غرب، تپه‌ی شهید علم الهدی، جبهه‌ی چنگوله، جزیره‌ی مجنون و تیپ المهدی، حضور در پادگان دو کوهه، عملیات بدر و رزمندگان تیپ بیست رمضان در منطقه‌ی جفیر، عملیات والفجر هشت در منطقه‌ی فاو با لشکر خط شکن 25 کربلا، منطقه‌ی حاج عمران، کربلای یک در منطقه‌ی مهران، کربلای چهار در منطقه‌ی آبادان، منطقه‌ی ماووت و پد خندق». تصاویری در ارتباط با خاطرات همراه با زیرنویس در کتاب موجود است.
این آخرین کبوتر: یاد نامه‌ی سردار شهید حجت‌الله آذر پیکان
باز آفرینی منوچهر ذوقی. - شیراز: کنگره سرداران و چهارده هزار شهید استان فارس، (چاپ اول): 1379.
134 ص. عکس (رنگی). - (کنگره سرداران و چهارده هزار شهید استان فارس؛ 51).
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب حاضر، شامل مطالب و خاطراتی درباره‌ی «سردار شهید حجت‌الله آذر پیکان» است. وی در تاریخ 23 / 12 / 1373 در اثر سانحه‌ی تصادف در جاده‌ی شیراز - تهران به شهادت رسید. او فرماندهی تیپ المهدی (عج) بود. از جمله مطالب بیان شده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «خاطره‌ای از اذان گفتن شهید با سایر همرزمانش؛ خاطراتی از دوره‌ی قبل از انقلاب و پخش اعلامیه‌ی حضرت امام (ره)، خاطره‌ای از همسر شهید در هنگام تولد دخترش؛ سوختگیری برای اتومبیل در هنگام بمباران عراقی‌ها؛ خاطره‌ای از نگهبانی که او را نمی‌شناخت و قصد تیراندازی به وی را داشت؛ خاطره‌ای از سرکشی وی از خطوط مقدم و دلواپسی دیگر فرماندهان در گردان فجر؛ اعتراض وی درباره‌ی اختصاص سهمیه‌ی غذای بیشتر و بهتر به او در جبهه؛ و...». اشعاری از هاشم کرونی با مضمون شهید و شهادت نیز در پایان کتاب چاپ شده است.
بابایی به روایت همسر شهید
[نویسنده] علی مرج. - تهران: روایت فتح، (چاپ اول): 1380.
50 ص.؛ 11 ص. تصویر: مصور، نمونه، عکس. - (انتشارات روایت فتح؛ 6. نیمه پنهان ماه؛ 5).
شمارگان: 5500 نسخه.
سرتیپ خلبان «شهید عباس بابایی» (متولد 1329)، روز پانزدهم خرداد 1366 طی مأموریت جنگی، هنگام پرواز با هواپیمای جنگنده‌ی «اف - پنج»، هدف پدافندهای دشمن قرار گرفت و به شهادت رسید. این کتاب حاوی خاطرات همسر وی، «صدیقه (ملیحه) حکمت»، از زمان خواستگاری تا هنگام شهادت این خلبان جان بر کف است. مطالب کتاب عبارتند از: «نحوه‌ی خواستگاری، خاطراتی از دوران قبل از انقلاب و روحیات شهید در آن دوران، ملاقات با آیت‌الله صدوقی و گرفتن پول برای تقسیم بین فقرا، خاطراتی از دوران جنگ، دریافت مدال افتخار و درجه‌ی سرتیپی از دست آیت‌الله خامنه‌ای و خاطره‌ای از زمان عزیمت به مکه». در پایان کتاب نمونه‌ای از دستخط
[ صفحه 748]
شهید (وصیتنامه‌ی شهید) و عکسهایی از دوران جوانی وی با همسر و بعد از انقلاب با حضرت امام به چاپ رسیده است.
باروت و باران: داستان یک سفر هشت روزه
علیرضا متولی. - تهران: نشر صریر، (چاپ اول): 1378.
138 ص. - (خاطره؛ 1).
طراح روی جلد: کیانوش غریب‌پور.
شمارگان: 3000 نسخه.
مندرجات: دو پنجره بارانی؛ جاده... و بعد فانوس‌های روشن؛ یک حس مه‌آلود؛ مسافر گمشده؛ بستان؛ فانوسی شکسته؛ حبیب؛ زمین زخمی؛ آسمان باروتی؛ در سنگر باران می‌بارد؛ ماجرای محاصره تانکها؛ پایان سفر؛ از نرسیده به انتهای خیابان غربت؛ ده سال بعد.
این کتاب، یادداشتهای نویسنده از سفر هشت روزه‌ی خود - به عنوان خبرنگار کیهان بچه‌ها - به جبهه‌های جنوب است. وی در مسیر سفر، از اردوگاه کوثر (واقع در جاده اهواز - سوسنگرد) به سوی جبهه‌ی شلمچه رفته، ملاقات خود با رزمندگان و فرماندهان و حوادث را یادداشت کرده است. همچنین از موقعیت شهید اصغر لاوی (که به سه راه فتح مشهور است) و بستان و اهواز یادداشتهایی برداشته است. از جمله افرادی که نویسنده با آنها ملاقات کرده است، می‌توان به این رزمندگان اشاره کرد: «علی‌اصغر صادقی (معاون گردان زهیر)، داود حیدری، بسیجیان مسجد علی‌اکبر محله‌ی هاشمی تهران، سید مرتضی شفیعی، فرماندهان لشکر هفت ولی‌عصر (عج)، حبیب غنی‌پور، دادا اکبر فرمانده گردان در محور شلمچه، بسیجیان آران کاشان، بهمن (عبدالوهاب) قاسمی و محمد ذاکری».
بازگشت از تاریکی، بر اساس خاطرات جانباز جنگ تحمیلی آقای خلیل قاضی زاده
سعید موسوی. - گوهرشاد، 1377.
95، ث ص.: مصور، عکس. رنگی.
طراح روی جلد: مهیار رحیمی‌پور.
عنوان دیگر: داستان واقعی: بازگشت از تاریکی.
این خاطره رتبه‌ی اول خاطرات ایثارگران کشور شده است.
خلیل - از مجروحان جنگ تحمیلی - که بینایی خود را از دست داده، در یکی از بیمارستانهای شهر بن آلمان جهت مداوا بستری شده است. دکتر اشپیت‌ناس (پزشک معالج) از معالجه‌ی او قطع امید می‌کند. اریش (دستیار دکتر) به رفتار خلیل علاقه‌مند می‌شود و پس از صحبتهای فراوان با خلیل، شهادتین را در بیمارستان می‌گوید و اسلام می‌آورد و نام خود را نیز به محمد تغییر می‌دهد. وی از دکتر معالج تقاضا می‌کند تا چشمهای خلیل را مجددا تحت مداوا قرار دهد. عمل جراحی انجام می‌شود و پس از یک ماه، خلیل بینایی خود را باز می‌یابد. اریش (محمد) همراه خلیل به ایران می‌آید و شروع به تحصیل علوم دینی می‌نماید. وی هم اکنون سالانه چند ماه برای تبلیغ اسلام به خارج از کشور می‌رود. وی همسری ایرانی دارد و صاحب دو فرزند است. در پایان کتاب، در بخش پیوستها، مصاحبه‌ی «خلیل قاضی‌زاده» (صاحب خاطرات) با روزنامه‌ی قدس، لوح تقدیر اهدایی به او و یک قطعه عکس از وی و اریش به چاپ رسیده است.
[ صفحه 749]
باغ انگور، باغ سیب، باغ آیینه: گفت و گو با صفیه مدرس همسر سردار شهید مهدی باکری
گفت و گو از مرتضی سرهنگی واحد گودرزیانی. - تهران: کمان، (چاپ اول): 1379.
28 ص. - (بانوی ماه؛ 4).
شمارگان: 2200 نسخه.
این کتاب مصاحبه‌ی مجله‌ی کمان با همسر «شهید مهدی باکری» است. وی در این مصاحبه درباره‌ی خاطرات خود از شهید صحبت کرده که شامل موارد زیر است: «آشنایی با شهید در هنگام برداشت محصول انگور، ازدواج با مهریه‌ای ناچیز (یک جلد کلام الله مجید و یک کلت)، جدایی شهید از شهرداری و پیوستن به سپاه، کوچیدن از ارومیه به اهواز، مجروحیت در عملیات فتح المبین، شهادت برادر شهید، جلسه با رزمندگان در منزل و ندادن نان به همسر (به سبب آن که نان از لشکر آورده شده بود)، عیادت از مجروحان و خاطراتی از روحیه و راز و نیاز شهید». سپس، «آغاز زندگی جدید پس از شهادت همسر، اخذ درجه‌ی کارشناسی و رفتن به حوزه‌ی علمیه قم». شرح داده شده است. [شهید مهدی باکری (متولد سال 1332 در میاندوآب) مدتی شهردار ارومیه بود و سپس به سپاه پیوست. وی در عملیات فتح المبین، معاون تیپ نجف اشرف بود و سپس فرماندهی لشکر عاشورا شد. در عملیات بدر، تیری به پیشانی وی اصابت کرد و هنگامی که به عقب جبهه‌ی مقدم منتقل می‌شد، قایق حامل او مورد اصابت قرار گرفت در دجله فرو رفت و پیکر پاکش هرگز پیدا نشد.]
با کاروان لاله‌ها: برگهایی از دفتر خاطرات «مجموعه چند خاطره و یادداشت و یک سفرنامه»
نویسنده محسن پرویز. - تهران: امیرکبیر، (چاپ اول)، 147.1379 ص.
شمارگان: 1500 نسخه.
مندرجات: نبرد فتح المبین؛ او که جز خدا هیچ نمی‌دید؛ به یاد آن برنگشته، که در مجنون، مجنون‌وار به سوی معبود شتافت؛ حسرت شهادت؛ ضیافت لاله‌ها؛ رنجنامه‌ای در غم از دست دادن یاران والفجر مقدماتی و والفجر یک؛ در غم از دست دادن سردار شهید حاج محمدابراهیم همت (به مناسبت اربعین شهادتش)؛ به یاد سردار خیبر.
این کتاب، شامل مجموعه‌ی خاطرات و سفرنامه‌ای است که توسط نگارنده درباره‌ی جبهه‌های جنگ نوشته شده است. خاطرات عبارتند از: خاطره‌ای از نبرد فتح المبین، خاطره‌هایی از شهیدان: حاج آقا اثنی‌عشری و حاج علی جزمانی و نحوه شهادت آنها، جانباز مهندس مسعود پتراکو (در تاریخ 1 / 12 / 1365)، شهید محمدرضا کارور (شهید در عملیات خیبر)، مهدی هدایتی دولابی (که در عملیات والفجر هشت به شهادت رسید) و خاطره‌ای از پادگان دو کوهه. گفتاری عارفانه در مضمون شهادت رزمندگان در عملیات والفجر یک و غمنامه‌ای در اربعین شهادت محمدابراهیم همت همراه با سفرنامه‌ای از کربلای جنوب (که از 18 / 2 / 1375 تا 21 / 2 / 1375 انجام گرفت)، سایر مطالب کتاب را تشکیل می‌دهند.
بالامبو
عباس نیلفروشان؛ بازنویسی عین‌الله کاوندی؛ زیر نظر محمدقاسم فروغی جهرمی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت انتشارات، (چاپ اول): 1372.
48 ص.: مصور (رنگی)، نقشه (رنگی). - (مجموعه آثار و ارزشهای دفاع مقدس؛ مجموعه خاطره: 10).
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب به مناسبت هفته بسیج (5 - 12 آذرماه) منتشر شده است.
«بالامبو» نام ارتفاعاتی در جنوب شهر حلبچه است که بلندترین قله‌ی آن، 1602 متر ارتفاع دارد و طی عملیات
[ صفحه 750]
والفجر ده، توسط گردان امام حسین (ع)، از لشکر هشت نجف، آزاد شد. کتاب «بالامبو» شرح خاطرات فرماندهی گردان (عباس نیلفروشان) است که از «شب عملیات تا گذر از ارتفاعات، ورود به شهر حلبچه و آزادسازی آن، استقبال مردم، بمباران شیمیایی شهر حلبچه توسط رژیم بعث عراق و لحظات تأسف‌بار شهادت مردم بیدفاع حلبچه» را شامل می‌شود. خاطراتی نیز از نحوه‌ی شهادت رزمندگان ذکر شده است. در پایان کتاب نیز اسامی و محل اعزام شهیدان لشکر هشت نجف اشرف در ارتفاعات بالامبو و کارنامه‌ای از عملیات والفجر ده (شامل رمز، هدف، منطقه، نتایج عملیات و تجهیزات و غنایم به دست آمده از دشمن) همراه با عکسهایی از لحظات اعزام به منطقه تا تصرف قله و شهادت مردم بیگناه در حلبچه ارائه شده است.
برای عملیات آمده‌ام
خاطره‌ی علی چرخکار؛ بازنویس نثر رضا پریزاد. - تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات، (چاپ اول): 1377.
[167] ص.، [16] ص. تصویر (رنگی)، نمونه. - (ادبیات دفاع مقدس؛ خاطره: 7).
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب حاضر شامل 3 بخش است. بخش اول به شرح 24 خاطره علی چرخکار با احمد متوسلیان از مناطق جنگی مریوان، ارتفاعات زلم، منطقه احمد آوا خرمال، پاوه، منطقه عملیاتی فتح المبین، عملیات خیبر، سفر سوریه، آموزش نیروهای حزب‌الله لبنان در بعلبک، عملیات بیت المقدس، عملیات مهران، عملیات محمد رسول‌الله (ص)، تسخیر دژ سرو آباد، مجروحیت احمد متوسلیان و... می‌پردازد. در این بخش خاطراتی از شهیدان: مهدی زین‌الدین، داورزنی، قجه‌ای، وزوایی، حاج همت، علیرضا ناهیدی و... نیز نقل شده است. بخش دوم شامل زندگینامه علی چرخکار شامل: تحصیلات، آموزشهای نظامی، مسئولیت‌های فرماندهی وی به همراه نمونه‌ای از دستخطها و نامه‌های اداری دوران جبهه است. بخش سوم با نام «یادهای زلال»، شامل عکسهایی رنگی، با زیرنویس، از حضور وی در مناطق مذکور به همراه شهید متوسلیان و در جمع رزمندگان است.
برداشتهایی از سیره‌ی امام خمینی (جلد 2): ویژگی‌های فردی
غلامعلی رجایی. - تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، مؤسسه چاپ و نشر عروج. (چاپ اول): 1377.
420 ص.
کتابنامه.
در این کتاب، سعی بر آن بوده است تا با یک دید تحقیقی، سیره‌ی عملی و نظری امام خمینی (ره) در ابعاد مختلف شخصیتی ایشان به صورت موضوعی در قالب خاطرات بیان شود. برای این کار از کلیه‌ی منابع مکتوب و نیز در مواردی از منابع غیر مکتوب مانند نوارهای سخنرانی و مصاحبه‌های گوناگون استفاده شده است و در بعضی موارد نیز مصاحبه‌هایی برای دسترسی به مطالب بیشتر صورت گرفته است. در نقل خاطرات سعی شده است از منابع اصلی و دست اول استفاده و نام راوی خاطره در پای سند آورده شود. در پایان کتاب اسامی راویان این خاطرات (که بالغ بر یک صد و پنجاه و سه نفر می‌شوند) به چاپ رسیده است. کتاب در سیزده فصل با نامهای زیر تنظیم شده است: 1 - نظم، 2 - ساده‌زیستی، 3 - قناعت و زهد، 4 - عدم تشریفات، 5 - اطاعت روح، 6 - عطوفت و مهربانی، 7 - آرامش خاطر، 8 - شجاعت، 9 - صلابت و وقار، 10 - مطالعه و پرکاری و 11 - اغتنام فرصت. در هر بخش، خاطراتی نیز در ارتباط با دفاع مقدس، رزمندگان و شهدا موجود است.
[ صفحه 751]
بر ستیغ صبح، سیری در حماسه‌ها و حیات نورانی سردار شهید اسلام مهندس مهدی امینی فرمانده عملیات سپاه ارومیه
جلال محمدی. - تبریز: کنگره‌ی بزرگداشت سرداران شهید آذربایجان، 274.1374 ص.
این کتاب، مجموعه‌ی خاطرات 52 تن از دوستان، آشنایان، اطرافیان و همرزمان شهید مهندس مهدی امینی، فرماندهی عملیات سپاه ارومیه است. خاطرات نشان دهنده‌ی ویژگی‌های اخلاقی و شخصیت وی هستند. «تعبد، تعهد، خلوص نیت، ساده زیستی، ابتکار عمل و خلاقیت در فرماندهی» از جمله ویژگی‌هایی هستند که در این خاطرات به چشم می‌خورند. برای مثال، «مرتضی جهانگیرزاده» درباره‌ی او گفته است که چهره‌ی شهید امینی به عنوان فرماندهی عملیات سپاه ارومیه خیلی درخشان بود. او عده‌ای را تحت عنوان گروهان شهادت و ضربت برای عملیات چریکی جمع کرد که به دشمن یورش می‌بردند. اینها تیشه به ریشه‌ی ضد انقلاب و منافقین می‌زدند. برادر «نیک بخت» نیز می‌گوید: در روز پاسدار در مراسم رژه توسط نیروهای سپاه و بسیج در ارومیه، مردم شعار می‌دادند «ملت فدای پاسدار، برادران فدای ملت»، در این حال دیدیم مهدی جلو آمد، بلندگوی دستی را گرفت و شعار مردم را جواب داد که «پاسدار فدای قرآن»؛ با این کار مهدی، مردم حال دیگری یافتند و رژه در یک فضای معنوی برگزار شد.
بر فراز میمک، خاطرات ستوان دوم خلبان احمد کروندی
احمد کروندی؛ به کوشش: حجت شاه محمدی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1372.
56ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 49).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Above The Meimak: The Memories of the pilot 2nd It.
این کتاب، مجموعه‌ی خاطرات خلبان، «احمد کروندی» است که با هم پروازان خود آتش به جان تانکهای دشمن بعثی می‌انداختند. این خلبان جوان به خاطر همین رشادت و شایستگی به دریافت نشان فتح نایل شد. این خاطرات به کوشش «حجت شاه‌محمدی» گردآوری و تدوین شده است. کتاب به سه قسمت کلی به نامهای» 1 - نوسود آزاد شد، 2 - شیاکوه و 3 - کانال خواب» تقسیم شده است و هر قسمت، با توجه به عنوان آن، به خاطرات خلبان مذکور از منطقه‌ی مورد نظر و خصوصا میمک می‌پردازد. هر یک از خاطرات شرحی از دلاوری و شجاعت و رشادت سربازان این مرز و بوم است.
بویی ناآشنا (خاطراتی از بمباران شیمیایی سردشت)
نوشته حسین محمدیان. - تهران: نشر عابد، 1380.
248 ص. - مصور (بخشی رنگی)، نقشه، جدول، عکس (رنگی).
طراح روی جلد: جلال چالاوی.
شمارگان: 3000 نسخه.
آنچه در این کتاب آمده است، خاطرات وقایعی است که پس از بمباران شیمیایی سردشت در تاریخ 7 / 5 / 1366 و روزهای پس از آن اتفاق افتاده است. خاطرات از زبان نویسنده که مجروح شیمیایی است و از ناحیه‌ی دو چشم مصدوم و کور شده، با کمک گرفتن از دیگر مجروحان شیمیایی سردشت، نوشته شده است. نویسنده در خاطرات خود از لحظه‌ی رؤیت هواپیما تا فرود بمبها، حالتهای درد و عوارض شیمیایی، تا مراجعه به اورژانس و بستری شدن و در نهایت، اعزام به بیمارستانهای سقز، بانه، تهران و خاطرات دیگر مجروحان و شهیدان بمباران شیمیایی
[ صفحه 752]
مطالبی را بیان می‌دارد. در ادامه از مراقبت‌های بیمارستانی و داروها و تزریقاتی که بر وی صورت گرفته، مطالبی بیان کرده است. او در ادامه‌ی معالجات، به اسپانیا اعزام شده و که خاطراتی از بیمارستان گموزیوجای اسپانیا نیز نقل کرده است. در پایان کتاب نیز عکسهای رنگی مجروحان و شهدای مربوط به بمباران سردشت همراه با زیرنویس ارائه شده است.
به دنبال آن گمشده
منوچهر رنجبر. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌ی هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1374.
110 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 95).
عنوان به انگلیسی: Following The Lost One.
مندرجات: روزهای اول؛ عملیات کربلای 4؛ عملیات کربلای 5؛ عملیات کربلای 8؛ عملیات والفجر 10؛ عملیات و الفجر 8؛ عملیات بازدارنده‌ی بجلیه.
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب خاطرات برادر رزمنده، منوچهر رنجبر از روزهای اول جنگ تحمیلی در مناطق اهواز، سوسنگرد و اندیمشک است و در آن، از خاطرات رشادت، ایثارگری و جانبازی رزمندگان جبهه‌های حق علیه باطل در کنار دکتر چمران و همچنین از عملیاتهای کربلای چهار، کربلای پنج، کربلای هشت، والفجر ده، و الفجر هشت و عملیات بازدارنده بجلیه سخن گفته شده است. در سراسر خاطرات نقل شده، از خود گذشتگی، خلوص مطلق، ایمان، و شجاعت رزمندگان مشهود است.
پای پیاده روی آب: خاطرات منصور مزارعی
بازنویسی و تدوین قاسم یاحسینی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، سوره مهر، (چاپ اول): 1380.
[161] ص.: مصور، عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات؛ 136).
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Foot-Walking on Water...
شمارگان: 2200 نسخه.
کتاب، خاطرات «منصور مزارعی» است. او در سال 1345 در یکی از توابع شهرستان تنگستان به دنیا آمد و با شروع جنگ به جبهه رفت و در مناطق مختلف جنوب و غرب در عملیاتهای مختلف پاکسازی و عقب راندن دشمن در مناطق دهلاویه، بستان، تنگه چزابه و دشت عباس و عملیاتهای والفجر دو و بدر شرکت داشت. او در سال 1362 به نیروی دریایی سپاه پیوست و در عملیاتهای مختلف دریایی خلیج فارس شرکت داشت. او در خاطرات خود، از تشکیل گروههای مقابله به مثل و جنگ با ناوهای آمریکایی در آبهای خلیج فارس، رشادتهای شهید مهدی و دیگر رزمندگان در عملیات آبی، و «راه رفتن پیاده روی آب» یاد می‌کند. آنها پس از شناسایی دشمن، در حالی برای نابودی هدف قدم بر می‌داشتند که نیروهای آمریکایی همه‌ی حرکات آنها را ردیابی کرده، تحت نظر داشتند. آنها بارها از دست بالگردها و ناوچه‌ها جان سالم به در بردند. کتاب، حاوی عکسهایی با زیرنویس است.
[ صفحه 753]
پرچین راز: مجموعه خاطره
نوشته علی هادی؛ [راوی] خاطره: احمد یوسف‌زاده مولایی؛ بازنویس نثر حسن بنی‌عامری؛ زیر نظر محمدقاسم فروغی جهرمی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت انتشارات، 1372.
14،114 ص.: عکس، نمونه (دستخط). - مجموعه آثار و ارزشهای دفاع مقدس: مجموعه خاطره؛ 14).
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب، خاطرات آزاده «احمد یوسف‌زاده‌ی مولایی» در مورد 23 اسیر نوجوان کم سن ایرانی است که عراق از آنها برای ایجاد جنگ تبلیغاتی، به ویژه در هنگام شکست از نیروهای ایرانی طی عملیاتی مانند عملیات بیت المقدس، استفاده می‌کرده است. عراقی‌ها با این کار می‌خواستند مراکز حقوق بشر را به اعتراض علیه ایران وادارند. احمد یوسف‌زاده مولایی، خاطرات خود را از بازجویی‌ها، انتقال به بصره و بغداد و مصاحبه‌هایی که با آنها شده، بیان می‌دارد. آنها برای فریب اذهان جهانی، این اسیران را به کاظمین و دیدار صدام در وزارت دفاع برده، از آنها عکس برداشتند. هنگام مصاحبه، آنها از احمد می‌خواهند خود را 14 ساله اعلام کند، ولی احمد نمی‌پذیرد. در صفحات 127 - 117 کتاب، عکسهایی از دوران اسارت این 23 نفر دیده می‌شود که در نشریات مختلف عراق چاپ شده بوده است. عکس روی جلد هم تصویر احمد یوسف‌زاده است که در روزنامه‌ی «القادسیه» عراق چاپ شده بود.
پرستوهای دجله
خاطرات ابراهیم رنجبر؛ به کوشش محمدرضا ملکی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
75 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 101) نسخه.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Swallows of the Tigris River
این کتاب مجموعه خاطرات ابراهیم رنجبر (از نیروهای سپاه و هنرجوی هنرستان از شهرستان شاهرود) است که در تاریخ 25 / 10 / 1363 همراه با دوستانش از سوی گردان کربلا، جمعی لشکر 17 علی ابن ابی‌طالب (ع)، برای چندمین بار، به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل اعزام شده است. او در این یادداشتها از حرکت خود با سپاه از شاهرود تا رسیدن به اهواز و برخورد دوستانه‌ی بسیجیان با یکدیگر و استقرار در انرژی اتمی آبادان - مقر لشکر 17 علی ابن ابی‌طالب (ع) - و جزیره‌ی شمالی مجنون و اقامت چند روزه در هر یک از این مکان‌ها، مراسم نوحه‌خوانی، زمزمه‌های عاشقانه و راز و نیازهای نیمه شب و شوق و ذوق قبل از عملیات سخن گفته است. این یادداشتها از صفای موجود در جبهه و در عین حال دلیری رزمندگان اسلام حکایت می‌کند. در پایان کتاب نیز بازگشت از عملیات و شهادت جمعی از دوستان ذکر شده است که چهره‌ی منطقه دارخوین را غمگین کرده بود.
پرواز
عبدالحمید رضانیا. - تهران: نشر زلال، 91.1369 ص.
شمارگان: 5500 نسخه.
مندرجات: فراق؛ خداحافظ شهر نور؛ زنگ تاریخ؛ نوح زمانه؛ آقا سید؛ آقای دکتر؛ ساقی؛ اروند؛ کلام سکوت؛ پرواز؛ جام تلخ وداع؛ طلبه‌ی شهید؛ شمع جمع؛ حاضر.
کتاب شامل چهارده دستنوشته یا خاطره است؛ هر یک به مناسبتی و با یاد شهیدی. «فراق» وصف جدایی از شهداست. «خداحافظ شهر نور» فاو و نخل‌های سوخته‌اش را به یاد می‌آورد. «زنگ تاریخ» یادآور شهر مهران است و مدرسه‌ای که با دانش‌آموزان (در اثر بمباران) با خاک یکسان شد. «نوح زمانه» در وصف امام خمینی (ره) است «آقا سید» یاد سید مهدی طباطبایی و «آقای دکتر» خاطره‌ی شهید حمیدرضا عاشوری است که در عملیات بیت المقدس شش) شهید شد. «ساقی» به یاد شهید کریم (میثم) سواری‌نژاد (شهید در عملیات مرصاد)، «اروند» به یاد شهید
[ صفحه 754]
اروند کنار، محمدحسن عسگریان و «کلام سکوت» به یاد طلبه‌ی شهید عباس اعتمادیان، شهید در منطقه‌ی ماووت عراق (در عملیات بیت المقدس شش نوشته شده‌اند. «پرواز» یادی است از شهیدان همرزم نویسنده در عملیاتهای مختلف که هر یک با ایثار و از جان گذشتگی به لقاء الله پیوستند. «جام تلخ وداع» برای اتمام جنگ نوشته شده و قطعه‌های «طلبه‌ی شهید»، «شمع جمع» و «حاضر» نیز هر یک به یاد طلبه‌هایی نوشته شده‌اند که در عملیات کربلای پنج و کربلای هشت به شهادت رسیده‌اند. نویسنده در هر خاطره، با یادآوری خصوصیات هر یک از شهدا، مقام آنها را بزرگ داشته، یادشان را گرامی می‌دارد.
پرواز تا بی نهایت، حکایتهای کوتاه از رادمردی بزرگ
سرپرست گروه تحقیق: علی‌اکبر؛ محققین: حکمت قاضی میرسعید، محمد طاهری آذر، رحمت الله سلمان ماهیتی؛ ویراستار: جمشید غلامی نهاد، علی‌محمد گودرزی؛ عکاس: عبدالله باقری راد. - تهران: ارتش جمهوری اسلامی، نیروی هوایی، انتشارات عقیدتی سیاسی، 1364.
296 ص.: مصور (رنگی). - (انتشارات عقیدتی - سیاسی نیروی هوایی ارتش؛ 2).
طرح روی جلد: ابراهیم هادی تجلوتی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Flight to Culmination
این کتاب در سه بخش به نامهای «کودکی تا انقلاب، انقلاب تا رشادت و رشادت تا شهادت» تنظیم شده است و شامل روایت‌های مختلف در رابطه با شهید سرلشکر خلبان، عباس بابایی می‌باشد. آغازگر کتاب، فرمایشات حضرت امام درباره این شهید است؛ سپس بیانات مقام معظم رهبری و همچنین سخنان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در ارتباط با شهید عباس بابایی آمده است و پس از آن در «نگاهی کوتاه به زندگانی شهید بابایی» زندگی او به اجمال شرح داده است. باقی مانده‌ی کتاب خاطراتی است به روایت از افراد خانواده، دوستان، آشنایان و همرزمان شهید عباس بابایی که به صورت پیش گفته در بخشهای فوق تنظیم و ارائه شده است.
پرواز شماره 22، خاطرات خلبان عراقی
عصام عبدالوهاب الزبیدی؛ مترجم: محمدحسین زوار کعبه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1370.
71 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 17).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Flight 22, Memoirs of an Iraqi pilot
عنوان روی جلد: پرواز شماره 22: خاطرات خلبان عراقی عصام عبدالوهاب الزبیدی.
شمارگان: 6600 نسخه.
این کتاب خاطرات خلبان عراقی، عصام عبدالوهاب الزبیدی، از دوران کودکی تا هنگام فرود آمدن با چتر نجات در دزفول است. وی در خانواده‌ای مذهبی در بغداد به دنیا آمد و پس از درگذشت پدر، که مقارن شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود، به عنوان سرپرست یک خانواده دوازده نفره مجبور به کار شد. پس از پایان تحصیلات، به علت مشکلات مالی، وارد دانشکده‌ی نیروی هوایی شد. پس از موفقیت در خلبانی، ازدواج کرد و سعی کرد از جنگ دور باشد، با وجود این مأموریت‌هایی به وی داده شد. این خلبان در اولین مأموریت، که بمباران اردوگاههای نظامی ایران در حاج عمران بود، بمبها را دورتر از مرکز انداخت. وی در بمباران فاو، مهران و جزایر مجنون شرکت داشت که در هر سه مورد بمبها را دورتر از هدف انداخت. در بمباران سکوی پرتاب موشک هاواک موسوم به خ - 28 نیز سه بار بمبها را بی‌هدف رها کرد و در آخرین مأموریت خود که پشتیبانی از هواپیماهای بمب‌افکن بود، به علت اتمام ذخیره‌ی بنزین مجبور شد که از چتر نجات استفاده کند؛ او فکر می‌کرد در شهر العماره فرود آمده است، در حالی که در دزفول بوده است!
[ صفحه 755]
پلنگ خورنوازان
صفت‌الله همتی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1372.
53 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات: 76).
شمارگان: 4400 نسخه.
رحمتی، خادم و صیاد سه دوست صمیمی هستند که از شلمچه در کنار هم بوده‌اند. آنها هر لحظه انتظار عملیات را می‌کشند. ولی در جنوب عملیاتی در پیش نیست! با فراخوان نیرو به غرب، به آن منطقه اعزام می‌شوند و باز در کنار هم قرار می‌گیرند. در منطقه‌ی دزلی، خادم به خاطر تجربیاتش در گروه شناسایی قرار می‌گیرد. او به اتفاق گروه چند بار به منطقه‌ی وشکناو برای شناسایی می‌رود. در آخرین مرتبه تا خاک عراق پیش می‌روند و پیش از شناسایی کامل به طرف عقب راه می‌افتند ولی در راه یکی از افراد مجروح می‌شود و او را به زحمت به عقب منتقل می‌کنند. باز خادم، رحمتی و صیاد در کنار هم قرار می‌گیرند. عملیات آغاز می‌شود و ضمن آن، رحمتی به شهادت می‌رسد و خادم و صیاد در کنار هم می‌مانند.
تانک شکار رفیع: رفیع غفاری، رکورددار بی‌نظیر در شکار تانک: خاطرات سرهنگ جانباز رفیع غفاری
به اهتمام معاونت عملیات نزاجا، دایره تدوین تاریخ جنگ. - تهران، ایران سبز، (چاپ اول): 1380.
95 ص.: مصور (رنگی)، نقشه، جدول، عکس (رنگی).
شمارگان 3000 نسخه.
در روی جلد و عطف کتاب گردآورنده هیأت معارف جنگ شهید سپهبد علی صیاد شیرازی ذکر شده است.
این کتاب خاطرات «سرهنگ جانباز، رفیع غفاری»، متولد سال 1326 در میانه است. او طی مدتی نزدیک به چهار سال حضور در جبهه تعداد 142 تانک و 51 نفربر دشمن را منهدم نموده است. پس از مقدمه و پیش گفتار، خاطرات سرهنگ رفیع غفاری در نه بخش، دو پیوست، فهرست راهنما، نقشه و تصاویری از او ارائه شده است. خاطرات از دی ماه 1359 (با عنوان «از شیراز تا سپتون») آغاز می‌شود و با عناوین «در رقابیه»، «مقدمات عملیات فتح المبین»، «عملیات فتح المبین»، «نجات از میدان مین»، «عملیات بیت المقدس»، «عملیات مسلم بن عقیل»، «عملیاتهای والفجر یک و دو و سه» و «عملیات بدر» ادامه می‌یابد. پیوست یک، جدول زمان، تعداد و محل تانکهای منهدم شده است و پیوست دو، نکات آموزشی و تجربیات را ارائه می‌دهد. نقشه‌ی مناطق درگیری نیز ضمیمه است.
تپه برهانی
حمیدرضا طالقانی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز فرهنگی، معاونت انتشارات، مدیریت امور کتاب، (چاپ دوم): 176.1373 ص.
این کتاب قبلا در سال 1368 توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ستاد مرکزی، واحد تبلیغات و انتشارات منتشر شده است.
این کتاب، خاطرات، رویدادها و مشکلات دوران حضور نویسنده در جبهه طی عملیات والفجر دو، به قلم خود او، به صورت روز شمار شرح داده شده است. او ابتدا زندگینامه و چگونگی رفتن به جبهه و سپس رویدادها را بیان می‌کند. گروهان آنها به منطقه‌ی حاج عمران به (یک تپه‌ی تازه آزاد شده) اعزام می‌شوند. نیروهای عراقی تپه را محاصره می‌کنند و مدتی طولانی به رزمندگان، آب، مهمات و غذا نمی‌رسد. راوی که از مچ پا مجروح شده، شاهد شهادت یاران مجروح و تشنه لب است. مهمات آنها تمام می‌شود و عراقی‌ها مجددا تپه را تصرف می‌کنند. او و چند رزمنده‌ی دیگر، خود را از شیب خطرناکی به پایین می‌اندازند. در این درگیری بازوی او نیز ترکش می‌خورد. آنها مدت پانزده روز در شرایطی بی‌غذایی، با جراحات عفونت کرده و خوردن برگ درختان سر می‌کنند. در نهایت
[ صفحه 756]
نیروهای اسلام می‌رسند و آنها نجات می‌یابند و این تپه، به سبب دلاوری‌های شهید برهانی، (فرماندهی گردان)، تپه‌ی شهید برهانی نام می‌گیرد.
توفان سرخ
عبدالعظیم الشکرچی؛ مترجم: عبدالرسول رضاگاه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1375.
54 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات 137).
طراح روی جلد: حمید عجمی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Red Storm
شمارگان: 3300 نسخه.
سرهنگ عراقی «عبدالعظیم الشکرچی» - که توسط نیروهای ایرانی اسیر شده است - خاطرات خود را این گونه بیان می‌دارد:
با وجود این که صدام گفته بود که خرمشهر را هیچ کس نمی‌تواند آزاد کند، اما خرمشهر طی یک عملیات از سوی ایران آزاد شد.
عبدالعظیم، که خود را گوشه‌ای پنهان کرده بود، در فرصتی مناسب گریخت. در عملیات رمضان با این که عراقی‌ها خود را برای حمله ایران آماده کرده بودند، از سوی رزمندگان اسلام غافلگیر شدند. ایرانی‌ها این عملیات را در پنج مرحله انجام دادند و کشته‌ها و زخمی‌های زیادی از عراق گرفتند. نیروهای عراقی، به دستور صدام، مجبور به استفاده از سلاح شیمیایی شدند. بعد از فرار از درگیریهای عملیات رمضان، تیپ سرهنگ عبدالعظیم به مندلی اعزام شد که در آنجا نیز با عملیات برق‌آسای ایران روبه‌رو شدند. سرهنگ فرار کرد، و سعی کرد که با خودزنی فرار خود را توجیه کند. تیپ عبدالعظیم در خانقین مستقر شده بود که در ماه محرم مجددا مورد حمله‌ی نیروهای اسلام قرار گرفت. بیشتر مقامهای رده بالای عراق خودکشی کردند و عبدالعظیم نیز به ایران پناهنده شد.
تیر مستقیم
علی کوهی قمصری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1376.
88 ص.: مصور. عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 131).
شمارگان: 3300 نسخه.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Direct Shoot
«علی کوهی قمصری» نوجوان پانزده ساله کاشانی پس از کسب رضایت پدر و دیدن آموزشهای نظامی به منطقه‌ی فاو اعزام و پس از آموزش، وارد واحد زرهی می‌شود. او یک بار در فاو و بار دیگر در شلمچه شدیدا مجروح می‌شود، ولی پس از بهبود مجددا به جبهه باز می‌گردد و به انتخاب خود در واحد پیاده - به فرماندهی شهید علی‌محمد اربابی - به رزم می‌پردازد. اما پس از مدتی به سبب مهارتش به واحد زرهی فرستاده می‌شود. او در عملیاتهای بیت المقدس هفت، والفجر ده، کربلاهای چهار و پنج در شلمچه، فاو و حلبچه شرکت داشته و شاهد جانبازی و شهادت بسیاری از همرزمانش بوده است و در خاطرات خود از ایثار، خلوص و رشادت رزمندگان سخن می‌گوید.
[ صفحه 757]
جان عاریت، مجموعه خاطرات سردار شهید حاج علی قوچانی
جعفر شهیدی، مصطفی کاظمی. - [اصفهان]: لشکر مقدس 14 امام حسین (ع)، (چاپ اول): 1375.
170 ص.: عکس. (کنگره بزرگداشت سرداران و بیست و سه هزار شهید استان اصفهان؛ مجموعه آثار: 6).
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب دارای هفت بخش است. که عبارتند از: «خاطرات خانواده‌ی شهید؛ خاطرات شهید از مکه؛ خاطرات همرزمان شهید؛ نحوه‌ی شهادت؛ فرازهایی از سخنان شهید؛ گذری بر زندگی شهید و وصیتنامه‌ی شهید». شهید علی قوچانی در کودکی همراه خانواده‌اش از اراک به اصفهان رفت. از کودکی با سختیها انس گرفت. در دوران انقلاب با وجود سن و جثه‌ی کوچک فعالیت می‌کرد. در درگیریهای کردستان شرکت کرد و با شروع جنگ به جنوب رفت و مدت شش سال در خدمت جبهه‌ها بود. او در عملیاتهای متعددی (مانند عملیات ثامن‌الائمه و فاو) شرکت داشت و بارها مجروح شد و تا مرز شهادت پیش رفت. سرانجام بعد از شش سال جانبازی، در سن 22 سالگی به شهادت رسید. شهید در وصیتنامه‌ی خود از خانواده - به خصوص مادر - تشکر می‌کند که امانتشان را این گونه تحویل دادند.
جنگ پابرهنه
رحیم مخدومی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1369.
148 ص: (دفتر ادبیات و هنر مقاومت خاطرات؛ 10).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Battle of Bare-footed
کتاب «جنگ پابرهنه»، خاطرات رزمنده، «رحیم مخدومی» است. این خاطرات از شرح عملیات شلمچه شروع شده، به شرح دفاع نیروهای ایران در برابر حملات دشمن می‌پردازد. او در خاطرات خود، به شرح محاصره شدن رزمندگان گردان توسط نیروهای عراقی، شکستن محاصره با ایثارگری یکی از رزمندگان، شهادت فرماندهی گردان، وضعیت مجروحان، گرمازدگی، عقب‌نشینی و وضع و حال یکایک همرزمانش در این عملیات و تلاش آنها و یاد شهیدان همرزم خویش پرداخته است و در پایان هم از بازگشت خود به تهران، پس از پذیرش قطعنامه‌ی 598 و زندگی عادی با پیش گرفتن شغل معلمی، سخن می‌گوید.
جنگ دوست داشتنی: خاطرات سعید تاجیک
سعید تاجیک. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1378.
[334] ص.: عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات؛ 165).
شمارگان: 2200 نسخه.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Beloved War
طراح روی جلد: علی میرفتاح.
این کتاب مجموعه‌ی خاطرات «سعید تاجیک» (متولد شهر ری در سال 1345) از دوران جنگ است. از جمله مطالب کتاب عبارت است از: «اعزام برای آموزش در پادگان امام حسین (ع)، و مجروح شدن در اثر اشتباه یک رزمنده‌ی دیگر، اعزام به لشکر 27 محمد رسول‌الله (ص)، شرکت در عملیاتهای والفجر چهار، نصر هفت، بدر، والفجر هشت، کربلای یک، کربلای پنج و...، درگیریها و نبردها در مناطق غرب و جنوب کشور با دشمنان بعثی و اشرار کردستان (در بستان، قلاجه، ارتفاعات برددکان، شاخ شمیران، ارتفاعات دوپازا، مهران، شرق دجله، دهکده‌ی همایون، فاو، و...)». نحوه‌ی شهادت و ویژگی‌های اخلاقی تعدادی از شهیدان همرزم وی در خاطرات ذکر شده است. پایان بخش کتاب، عکسهایی از جبهه و مناطق عملیاتی با همرزمان است.
[ صفحه 758]
جنگ سوم
نوشته مجتبی الحسینی؛ ترجمه محمدحسین زوار کعبه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1370.
348 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 22).
شمارگان: 5500 نسخه.
کتاب حاضر شرح واقعی زندگی یک پزشک اسیر عراقی است که بر خلاف اعتقادات و تمایل خود در جنگ عراق علیه ایران شرکت کرده بود. خاطرات وی از زمان شروع حکومت صدام تا شروع جنگ و حضور راوی به عنوان سرباز وظیفه‌ی هنگ سوم در مناطق مختلف جنگی (از جمله جفیر و خرمشهر) را شامل می‌شود. از جمله مطالب بیان شده، نحوه‌ی برخورد بعثی‌ها با مجروحان ایرانی و مردم ساکن در روستاهای به تصرف درآمده است. وی همچنین مطالبی در زمینه‌ی تنش‌های سیاسی بین گروههای انقلابی ایران و سازمان مجاهدین و لیبرالها به سرکردگی بنی‌صدر بیان کرده است. مجتبی الحسینی در سال 1361، در عملیات رمضان، به اسارت نیروهای ایرانی درآمد.
چشم بی‌تاب: خاطرات سردار شهید سید علی حسینی
بازنویسی مهدی طالبی بهاباد؛ ویراستار هادی عرفانیان [برای] کنگره بزرگداشت سرداران شهید و بیست و سه هزار شهید استان خراسان. - مشهد: شادرنگ، (چاپ اول): 1380.
153 ص.: مصور، عکس (رنگی).
طراح روی جلد: سعید بابایی.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب حاضر شامل زندگینامه و خاطراتی از بستگان و همرزمان و دوستان شهید است. این خاطرات، ویژگی‌های شهید حسینی را یادآور می‌شوند. از آن جمله می‌توان از موارد زیر نام برد: پایبندی به امام، غنیمت دانستن وقت، با وضو بودن، تدبیر و دقت نظامی، عشق به وظیفه، صرفه‌جویی، پیشگویی شهید در مورد شهادت خود، اهمیت دادن به امر آموزش، بی‌توجهی به دنیا و.... شهید سید علی حسینی در سال 1334 در شهر مشهد متولد شد. از جمله مسؤولیت‌های او، مسؤولیت اطلاعات عملیات و قرارگاه خاتم الانبیاء بود. وی در سال 1366 به شهادت رسید. متن کامل وصیتنامه‌ی شهید همراه یادداشتها و نمونه‌ی دستخط با عکسهایی از او و همرزمانش در کتاب به چاپ رسیده است.
چشم بیدار حماسه، خاطراتی از سرلشکر پاسدار شهید حسن باقری (افشردی)
بازنویس متن محمد خسروی‌راد. - تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی؛ کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و سی و شش هزار شهید استان تهران، کمینه انتشارات، 1376.
150 ص.: عکس (رنگی). - (کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه استان تهران؛ 28: مجموعه خاطرات سرداران شهید؛ 5).
شمارگان: 10000 جلد.
این کتاب، شامل شرح حال و زندگینامه و خاطرات سرلشکر پاسداز شهید حسن باقری است. از جمله مطالب ارائه شده در کتاب موارد زیر است: زندگینامه‌ی خلاصه (تولد، دوران کودکی و نوجوانی، ورود به دانشگاه، خدمت سربازی، ورود به سپاه و حضور در جنگ)، خاطرات نقل شده از مادر، آشنایان و همرزمان درباره‌ی علاقه‌ی وی به کتاب و مطالعه، سئوال و جوابهای مکرر در دانستن مطلب، شرکت در تظاهرات قبل از انقلاب، خصوصیات اخلاقی وی،
[ صفحه 759]
فرماندهی و طرحهای وی در عملیات، برخوردش با اسراء و رزمندگان، اهمیت دادن به نماز اول وقت، متانت و بردباری، مجروح شدن، مطیع فرماندهی و امر امام (ره) بودن، تولد فرزند وی، مسؤولیت‌ها و سمتهای وی، اهمیت دادن به مقررات و نظم؛ اهمیت دادن به بسیجی‌ها، و.... وی در سال 1361 در فکه به شهادت رسید. در پایان کتاب تصاویری - بدون زیرنویس - از وی در دوران خبرنگاری و فرماندهی در جبهه ارائه شده است.
چهل و دو روز نبرد با استکبار
حشمت‌الله محمدی. - [بی‌جا]: اداره کل ارشاد اسلامی لرستان، 1370؟.42 ص.
این کتاب به شرح حوادث استان لرستان از تاریخ 19 / 10 / 65 تا 30 / 11 / 65 پرداخته است. روز نوزدهم دی ماه 1365 روز آغاز عملیات کربلای پنج است. دشمن که در این عملیات، موفق نبوده است، بمباران شهرها را آغاز می‌کند. از جمله شهرهای بمباران شده، شهرهای استان لرستان است. در این کتاب به بمباران شهرهای کوهدشت، الیگودرز، خرم‌آباد، بروجرد و دیگر شهرها و روستاهای استان اشاره شده است. نویسنده پس از آن به شرح خرابیها، شهادت و به خاک و خون کشیده شدن بسیاری از مردم لرستان، و ویران شدن بسیاری از مراکز آموزشی، تجاری، اداری و مسکونی پرداخته، از مقاومت مردم باقی مانده در شهرهای بمباران شده و پذیرش صمیمانه‌ی مهاجران توسط مردم شهرهای دیگر سخن می گوید. ضد انقلاب، نیز در اوج بمباران شهرها به شایعه پراکنی می‌پردازد، ولی مردم بی‌توجه به آنها مقاومت می‌کنند. پایان کتاب، پایان 42 روز مقاومت مردم و متوقف شدن بمباران شهرها است.
حریر و حدید، مجموعه خاطرات
بازنویسی فریدون خسروی؛ جمع‌آوری اصغر شفیعیون. - اصفهان: لشکر 14 امام حسین (ع)، (چاپ اول): 1377.
96 ص. - (کنگره بزرگداشت سرداران و 23 هزار شهید استان اصفهان؛ مجموعه آثار؛ 61).
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب، شامل 55 خاطره از «سردار شهید، حاج علی موحددوست»، به نقل از دوستان و همرزمان شهید، است. وی در سال 1337 در محله‌ی کردآباد اصفهان به دنیا آمد و در جبهه دارای مسؤولیت‌های مختلفی چون: فرماندهی گردان، مسؤول آموزش نظامی، فرماندهی تیپ دوم لشکر چهارده امام حسین (ع) و مسؤولیت محور در عملیاتهای مختلف بوده است. وی در سال 1364 در منطقه‌ی پدافندی فاو به شهادت رسید. برخی از خاطرات عبارتند از: «خاطره‌ای از او با شهید خرازی، خاطره‌ی حج از زبان شهید، خاطره‌ی دراز کشیدن شهید بر روی سیم خاردار در میدان مین، مجروحیتهای مختلف او در جبهه، خاطره‌ی خنثی کردن مین، خاطره‌ی گرفتن وام بانکی برای کسی که امکان شهادت داشت و ضامن پیدا نمی‌کرد، خاطراتی از زبان خود شهید از عملیات والفجر هشت، خاطره‌ای از پادگان عین خوش، خاطراتی از مراحل اول، دوم و سوم بیت المقدس، خاطراتی از اخلاق و راز و نیاز او با معبود، شرح نحوه‌ی شهادت در فاو و...».
حکایت سالهای بارانی
خاطره مهدی مرندی؛ بازنویس نثر: محمد خسروی‌راد. - تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت انتشارات و ادبیات، (چاپ اول): 1376.
348، [20]ص.: تصویر (رنگی)، نقشه (رنگی تا شده)، عکس. - (ادبیات دفاع مقدس؛ خاطره: 5).
[ صفحه 760]
این کتاب، شرح زندگی و «حضور مهدی مرندی» در جبهه‌ها طی دوران دفاع مقدس است. وی در این خاطرات، به صورت مشروح، فعالیت‌های خود را نوشته است، بدین قرار: «پیوستن به سپاه، عزیمت به جبهه‌های غرب و سر پل ذهاب، شرکت در اولین عملیات سپاه به نام عملیات قاسم بن حسن (ع)، حمله در ارتفاعات 1100 صخره‌ای و دشت‌دار بلوط و آزاد کردن حدود شش کیلومتر مربع از اراضی اشغالی، شرکت در عملیات مطلع الفجر، عهده‌دار شدن مسؤولیت اطلاعات عملیات منطقه هفت قرارگاه نجف، شرکت در عملیات فتح شش ارائه طرح عملیات فتح ده (برای روشن کردن تکلیف جاش‌ها و کردهای بارزانی، که به گفته‌ی راوی، رابط بین ایران و عراق شده بودند و از هر طرف اطلاعات می‌گرفتند و به طرف دیگر می‌فروختند) و در خاتمه، شرکت در عملیات مرصاد و پایان آن (که نقطه‌ی شروعی برای آغاز کار تحقیقاتی راوی بر جنگهای نامنظم است)».
حماسه آفرینان جبهه‌های جنگ
از محمد بیگلربیگی. - تهران: [بی‌نا]، 1360.
104 ص.: مصور، عکس.
عنوان روی جلد: به سوی جبهه.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب، خاطرات محمد بیگلربیگی درباره‌ی یکی از همرزمان وی به نام صادق است. محمد در یکی از پادگانهای تهران با فردی به نام صادق دوست می‌شود. آنها تمام امور اعزام به جبهه را با هم انجام می‌دهند و عازم جبهه می‌شوند. صادق با این که فردی عامی بود، از نظر ایمان و اخلاق از مراتب بالایی برخوردار بود. صادق در یکی از حمله‌ها، زمانی که به یک اسیر عراقی رسید، زخم او را درمان کرد و به او آب داد، در حالی که فرماندهی او با این کار مخالفت می‌کرد. وی یکی از عاشقان حضرت علی (ع) بود و بسیار از ایشان سخن می‌گفت و این موضوع را برای افراد جوان بازگو می‌کرد و رغبتی بین جوانان برای فکر و صحبت در مورد حضرت علی (ع) ایجاد کرده بود. سرانجام در یکی از حمله‌ها صادق به درجه‌ی رفیع شهادت نائل شد و راوی خبر شهادت او را برای همسر و پسر ده ساله‌اش در تهران برد.
حماسه حضور: نقش رهبری در دفاع مقدس
به اهتمام علی شیخیان. - قم: یاقوت، (چاپ اول): 1379.
128 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب مجموعه‌ای است از خاطرات مقام معظم رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای، از جنگ و حضور در جبهه‌های نبرد. موارد زیر، از جمله خاطرات هستند: «آغاز جنگ و نابسامانی ارتش، بی‌تدبیری و سیاستهای خائنانه‌ی بنی‌صدر، مشکلات سپاه، حضور فعال در طراحی و فرماندهی عملیات، بازدید از جبهه‌های نبرد و ارتباط مستقیم با رزمندگان خطوط مقدم، تبیین ابعاد سیاسی جنگ تحمیلی و رساندن پیام حماسه‌ی دفاع مقدس از طریق سخنرانی در مجامع بین‌المللی و مصاحبه با رسانه‌های جهانی، امدادهای غیبی، جنگهای نامنظم، محاصره‌ی آبادان، عملیات ثامن‌الأئمه و شکست حصر آبادان، محاصره‌ی سوسنگرد، هویزه، سقوط خرمشهر، خاطراتی از شورای عالی دفاع، سالهای آخر جنگ، پوشیدن لباس رزم، اطاعت پذیری از امام در مسائل کشوری و جنگ و...».
[ صفحه 761]
حماسه هشت سال دفاع مقدس: در جبهه‌ها چه خبر بود؟ (جلد 1)
تهیه و تنظیم: مجمع فرهنگی شهید آیت‌الله بهشتی. - تهران: نشر مهربان، (چاپ چهارم): 1378.
204 ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 8000 نسخه.
چاپ‌های اول، دوم و سوم: 1378؛ شمارگان به ترتیب 2000، 10000 و 8000 نسخه.
در این کتاب، که از سلسله مباحث و تحقیقات مربوط به جنگ است، شرح مشاهدات و خاطرات نویسنده طی هشت سال دفاع مقدس و ایام حضور در جبهه، همراه با قطعات و نوشته‌هایی درباره‌ی شهیدان و جانبازان گرد آمده است. کتاب دارای دو بخش است: بخش اول به نقش و تأثیر افراد، نهادها، گروهها و... در مسأله‌ی جنگ می‌پردازد و در بخش دوم، وصیتنامه‌ها و زندگینامه‌ها و شرح سلحشوری رزمندگان و ارزشهای دفاع مقدس آمده است. تصاویری از رزمندگان، جبهه‌ها، شهدا و جانبازان از دیگر مطالب کتاب است.
حماسه هشت سال دفاع مقدس: در جبهه‌ها چه خبر بود؟ (جلد 2)
نگارش صادق ظاهر؛ تنظیم و تدوین: مجمع فرهنگی شهید آیت‌الله بهشتی. - تهران: مهربان، (چاپ اول): 1380.
190 ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 3000 نسخه (وزیری).
در این جلد از کتاب، مشاهدات و خاطرات نویسنده طی هشت سال دفاع مقدس و ایام حضور در جبهه، همراه با قطعات و نوشته‌هایی درباره شهیدان و جانبازان گرد آمده است.
این کتاب، دارای دو بخش تحلیلی و تصویری است. نویسنده در بخش اول به نقش و تأثیر اشخاص، نهادها و گروهها در مساله جنگ می‌پردازد و در بخش دوم وصیتنامه‌ها، زندگینامه‌ها و خاطرات جمعی از شهدای هشت سال دفاع مقدس را ارائه می‌دهد. در پایان نیز عکسهایی از جبهه و نمونه‌ی دستخط یادداشتهای جبهه به چاپ رسیده است که فاقد شرح یا زیرنویس هستند. همچنین خاطراتی از آزادگان در خصوص اعزام به جبهه و نبرد در عملیات و لحظات اسارت تا آزادی نقل شده است. مشاهدات و خاطرات نویسنده طی هشت سال دفاع مقدس و ایام حضور در جبهه، همراه با قطعات و نوشته‌هایی درباره شهیدان و جانبازان گرد آمده است. شرح سلحشوری رزمندگان و ارزشهای دفاع مقدس با تصاویری از رزمندگان، جبهه‌ها، شهدا و جانبازان از دیگر مطالب کتاب به شمار می‌آید.
حماسه هشت سال دفاع مقدس: در جبهه‌ها چه خبر بود؟ (جلد 3)
نگارش صادق ظاهر؛ تهیه و تدوین مجمع فرهنگی شهید آیت‌الله بهشتی. - تهران: دفاع، (چاپ اول): 1378.
208 ص.: مصور، عکس، نمونه.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب به تمامی زنان حماسه سازان هشت سال دفاع مقدس تقدیم شده است.
مطالب این کتاب، ادامه‌ی مباحث و تحقیقات جنگ است که در سه بخش کلی و قسمت ضمائم ارائه شده‌اند. بخش اول، نقش زنان در قیامها از جمله انقلاب اسلامی ایران و هشت سال دفاع مقدس را مورد بررسی قرار می‌دهد. بخش دوم (سطرهای سرخ)، شامل خاطرات رزمندگان و زنان حماسه‌ساز هشت سال دفاع مقدس است و خود شامل دو فصل است [فصل اول: «لطایف عاشقان دیار دوست» (نه خاطره از رزمندگان و بسیجی‌های شهید) و فصل دوم: «لطایف شاهدان عشق» (شش خاطره از مادران و زنان شهید)]. بخش سوم کتاب، «صدای سخن عشق»
[ صفحه 762]
نام دارد و مجموعه‌ی یازده زندگینامه و وصیتنامه‌ی شهیدان دفاع مقدس است. در بخش ضمائم، اسنادی از همکاری جاسوسی امریکا با عراق طی جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران و تصاویر و اسنادی از حماسه‌سازان هشت سال دفاع مقدس، با زیرنویس، به چاپ رسیده است. صفحه‌ی آخر کتاب نیز به فهرست منابع و مآخذ اختصای دارد.
حماسه هویزه
نصرت‌الله محمودزاده؛ پیشگفتار به قلم آیت‌الله خامنه‌ای؛ تهیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تبلیغات جبهه و جنگ. - تهران: امیرکبیر، (چاپ دوم): 1376.
87 ص. - (ادبیات مقاومت).
خاطرات به نقل از رزمنده‌ای است که کنار حماسه آفرینان هویزه تا آخرین لحظات می‌جنگیده و شاهد ایثار، ایمان و خلوص نیت این حماسه آفرینان بوده است. راوی با شش تن از همرزمان، درعملیاتی که به قصد آزادسازی هویزه انجام شد، با گروه شهید علم‌الهدی همراه می‌شود. در اوایل عملیات مقداری از اراضی تصرف شده را، علی رغم کمبود اسلحه، از تسلط عراقی‌ها خارج می‌کنند. بین عملیات متوجه می‌شوند که در محاصره‌ی دشمن قرار گرفته‌اند. پس از شهادت بسیاری از یاران، افراد گروه تصمیم به عقب‌نشینی می‌گیرند و با ایثار و از خودگذشتگی یکی از یاران، شروع به عقب‌نشینی می‌کنند. در این ضمن دو تن از یاران، درخواست آر پی جی برای شهید علم‌الهدی می‌کنند. راوی برای تهیه مهمات به عقب بر می‌گردد و هنگام مراجعت شاهد شهادت مظلومانه‌ی آن شهید و یارانش زیر زنجیر تانکهای دشمن می‌شود.
حماسه هویزه
نگارنده نصرت‌الله محمودزاده. - تهران: کتاب همراه، (چاپ دوم): 1378.
72 ص.: مصور.
شمارگان: 10000 نسخه.
چاپ قبلی: امیرکبیر: 136 در 87 صفحه.
در این کتاب از سلسله کتابهای «همراه»، گوشه‌هایی از حماسه‌ی هویزه به تصویر کشیده شده است. نویسنده که خود در حماسه‌ی هویزه حضور داشته و از نزدیک شاهد سلحشوری رزمندگان اسلام بوده است به طرز معجزه‌آسایی از محاصره‌ی متجاوزان بعثی جان سالم به در می‌برد و در این کتاب، مشاهدات خود را از این حمله شرح می‌دهد. این کتاب، خاطره‌ای مستند از تلاش دلیرانه‌ی جوانان کشور ما برای دفاع از هویزه - پس از به اسارت گرفتن دو هزار عراقی در روز قبل از این حماسه - است.
حماسه هویزه
نصرةالله محمودزاده. - قم: نشر هویزه، هیأت امنای مزار شهدای هویزه، (چاپ دوم): 1377.
[72] ص.: مصور، نمودار.
شمارگان: 3000 نسخه.
چاپ اول: 1377؛ شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب خاطره‌ای مستند است از تلاش دلیرانه‌ی جوانان کشور ما برای دفاع از هویزه پس از به اسارت گرفتن دو هزار عراقی در روز قبل از این حماسه. تعداد معدودی از جوانان جان بر کف در برابر ارتش تا بن دندان مسلح عراق در خارج از شهر هویزه مقاومت کردند و حماسه آفریدند؛ به شهادت رسیدند و پیکرهای پاک آنان در زیر زنجیر تانکهای دشمن قطعه قطعه شد. اکنون پس از پایان جنگ، یکی از شاهدان و همرزمان این شهیدان،
[ صفحه 763]
خاطرات خود را از این حماسه بیان کرده است. در محل شهادت این عزیزان، که شهید علم‌الهدی هم یکی از آنان بود، مزار شهدای هویزه بنا شده است. در پایان کتاب، قطعه شعری به نام «تفسیر عشق در هویزه»، بخشی از سخنان مقام معظم رهبری در تجلیل از شهدای حماسه هویزه در بیستم اسفند ماه 1375، تاریخچه‌ی مزار شهدای هویزه و اسامی تعدادی از شهدای هویزه (که امکان دسترسی به آنها وجود داشته) به چاپ رسیده است.
حماسه‌ی یاسین: خاطرات سید محمد انجوی‌نژاد
محمد انجوی‌نژاد. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1375.
99 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 143).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Epic of Yaseen
مندرجات: حماسه‌ی یاسین؛ کبوتران خونین.
این کتاب، خاطرات رزمنده «سید محمد انجوی‌نژاد» در ارتباط با عملیات کربلای چهار و کربلای پنج است. در سال 1365، او و همرزمانش با لغو مرخصیها به قرارگاه برگشتند و همراه پنجاه نفر دیگر برای طی دوره‌ی فشرده‌ی غواصی در کنار رود کارون انتخاب شدند. عده‌ای به علت بیماری معاف شدند و نفرات باقی مانده در گروهان یاسین دوره‌ی سختی را طی کردند. عملیات کربلای چهار آغاز شد، اما به دلایلی لو رفت. عده‌ی زیادی از غواصان شهید شدند و بقیه عقب‌نشینی کردند. عملیات بعدی در منطقه‌ی‌کرخه بود که غواصان باید موانع آبی را باز می‌کردند. معبر باز شد و به خواست خداوند، عملیات با موفقیت به پایان رسید. در عملیات بعدی، سید محمد عضو گروه تخریبچی‌ها بود و باید معبری برای عملیات باز می‌کردند. معبر را باز کردند اما بسیاری از بچه‌ها راه برگشت را گم کردند و به دام گشتیهای عراقی افتادند و عده‌ای هم که مجروح بودند، توسط عراقی‌ها شهید شدند.
حمید باکری
فرهاد خضری. - تهران: روایت فتح، 1380.
137 ص.: (به مجنون گفتم زنده بمان، مجموعه‌ی از چشم‌ها ج. اول)؛ (انتشارات روایت فتح؛ 3).
نمایه.
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب، مجموعه خاطراتی است که از زبان همسر «شهید حمید باکری» (فاطمه امیرانی) و دیگر سرداران و همرزمان شهید نقل شده است. مطالب کتاب، شامل شرح موارد زیر است: «تحصیلات در آلمان، عبور از مرز ترکیه در زمان انقلاب و خواستگاری از خانم امیرانی، خاطراتی از مسافرتها، اخلاق، روحیات شخصی در مواجهه با کودکان، خانواده و برادر شهید (مهدی باکری)، برخورد شهید با بسیجی‌ها در عملیات، شب قبل از شهادت، نوشتن وصیتنامه، ادای نماز شب و مستحبات، گمرک خرمشهر، عملیات خیبر، گیلانغرب، کردستان، برخورد با راننده‌ی بی‌ملاحظه‌ی ایفا، عملیات مسلم بن عقیل (خط سامواپا) و شناسایی محور منطقه‌ی بمو با مصطفی مولوی».
خاطرات جبهه
فخرالدین محمودیان. - تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی، معاونت تبلیغات و روابط عمومی، (چاپ اول): 60.1374 ص.
مندرجات: حرکت به منطقه عملیات؛ شروع به عملیات؛ شب آبستن است تا چه زاید سحر؛ قدرتی فوق آتش؛ شاهد از غیب می‌رسد؛ مأموریت جدید؛ ماجرای فتح المبین؛ بسوی دارخوین.
[ صفحه 764]
کتاب حاوی خاطرات سرهنگ زرهی «سید فخرالدین محمودیان» است. او همراه با یگان خود در روز 10 / 6 / 1359 برای پیوستن به تیپ دزفول حرکت می‌کند و به پاسگاه فکه می‌رود. نیروهای وی با حمله‌ی ناگهانی دشمن روبرو می‌شوند. آن روز با عقب‌نشینی دشمن، شانزده تانک سوخته بر جای می‌ماند. فردای آن روز دشمن با 120 تانک حمله می‌کند. ولی در ساعت 30 / 18 جز دود غلیظ و شعله‌های ناشی از سوختن تانکهای دشمن در صحنه نبرد چیز دیگری بر جای نمی‌ماند. صبح روز نهم آبان 59 دستور حرکت به سمت پل کرخه را دریافت می‌کند. افراد از رودخانه‌ی کرخه عبور می‌کنند. رزمندگان دلاور یگان مذکور با رشادت بی‌نظیر خود تلفات و ضایعات زیادی بر دشمن وارد ساخته، او را فراری می‌دهند. او در عملیات فتح المبین نیز شرکت داشته است. دراین عملیات، تمام مناطق اطراف کرخه تا مرز عراق آزاد می‌شود. وی در اثر جراحتی که به علت اصابت ترکش پدید می‌آید. تحت مداوا قرار می‌گیرد و به جبهه‌ی دارخوین باز می‌گردد.
خاطرات جبهه
فریدون حداد سامانی. - سامان (چهارمحال و بختیاری): عمان سامانی، (چاپ اول): [1372؟]. 50 ص.
شمارگان: 4000 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ی شانزده خاطره از «فریدون حداد سامانی» از جبهه‌های نبرد حق علیه باطل است. او در این کتاب، روزهای جنگ را به همسنگران خود یادآوری نموده است و بعد از آن به فداکاری بسیجیان در عملیات مرحله‌ی اول بیت المقدس - که منجر به آزادسازی خرمشهر گردید - پرداخته است. همچنین لحظه‌ی وداع از دوستان صمیمی و همرزمان برای شرکت در عملیات و روحیه‌ی بالای بچه‌ها، وضعیت منطقه‌ی عملیاتی خیبر، به اسارت گرفتن گروهی از درجه‌داران عراقی و حضور روحانیت در جبهه‌ها را (که باعث افزایش روح تقوا، ایمان و جنگندگی رزمندگان و مقاومت آنها شده بود) شرح داده است. همچنین وضعیت برخی مناطق عملیاتی کوهستانی و نحوه‌ی بردن آذوقه برای رزمندگان مستقر در بالای کوه را بیان کرده است.
خاطرات جنگ... (اندیشه‌های یک سرباز)
به قلم منوچهر امینیان. - مشهد: نشر جلیل، (چاپ اول): 1380، [81] ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
نویسنده‌ی خاطرات، سرتیپ دوم بازنشسته‌ی ارتش، «منوچهر امینیان» است که از سال 1338 دانشکده افسری را شروع کرده و در اسفند ماه 1359 با تیپ 77 خراسان برای دفع تجاوز دشمن به ماهشهر مأمور شده است. او در خاطرات خود، علاوه بر شرح وقایع، آنها را از دید نظامی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. خاطرات در دوازده قسمت، با عناوین مشخص، تنظیم شده‌اند: «میثاق و آرمانخواهی؛ تلفیق معیارهای کلاسیک نظامی با واقعیت‌ها و شرایط موجود؛ کلاس خاص؛ معیارهای کلاسیک و شناسایی منطقه‌ی یگانها؛ نبرد محدود (25 اردیبهشت ماه 1360)؛ پیکار بزرگ و تاریخ‌ساز (شکسته شدن حصر آبادان)؛ روز فرار اهریمن؛ آموزه‌های تاریخی عملیات ثامن‌الأئمه (ع)؛ عملیات طریق القدس؛ آزادسازی بستان و تنگه‌ی چزابه؛ عملیات حیرت‌انگیز جهاد سازندگی سمنان؛ در قرارگاه مقدم نزاجا».
[ صفحه 765]
خاطرات سید
به کوشش مهدی فراهانی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ دوم): 1375.
220 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 120).
عنوان پشت جلد به انگلیسی:.The Remembrances of Seyyed
شمارگان: 3300 نسخه.
سید، بسیجی مخلص، که برای اعزام به جبهه دچار مشکل می‌شود، نهایتا به اردوی آموزشی و از آنجا به جبهه اعزام می‌شود. او خاطرات خود را از جبهه و شرکت در عملیاتهای آزادسازی سایت پنج و جاده‌ی اهواز - خرمشهر، والفجر مقدماتی، جزایر مجنون و هورالعظیم تا پایان فتح فاو، شناسایی فکه، کربلای پنج، مرحله‌ی دوم والفجر ده و مرصاد شرح داده است. او از حوادثی سخن گفته که در این مدت برایش رخ داده، است. نحوه‌ی مجروح شدن و از دست دادن پای خود و بازسازی روحی برای ادامه‌ی حضور در جبهه را، پس از این واقعه، بیان کرده است. خاطرات وی بیانگر سعی و تلاش او، از همان دوران نوجوانی، برای تزکیه‌ی روحی و خدمت در راه خداست. دیدن شهادت برادر و یاران و امدادهای الهی و اهدای هر دو پا در راه خدا و تلاش برای ادامه‌ی زندگی، و پس از پایان جنگ، شکایت از برخورد دنیوی افراد ناآگاه با جانبازان، بخشهای دیگری از خاطرات او را تشکیل می‌دهد.
خاطرات و حکایتها (جلد 1): هفتاد خاطره و حکایت از زبان رهبر معظم انقلاب اسلامی
جمع‌آوری و تدوین مؤسسه‌ی فرهنگی قدر ولایت. - [تهران]: موسسه فرهنگی قدر ولایت، (چاپ اول): 1374.
109 ص.: مصور، عکس.
کتاب «خاطرات و حکایتها» شامل هفتاد خاطره از زبان مقام معظم رهبری است که خاطراتی از دوران قبل از انقلاب و مبارزه‌ی ایشان با رژیم شاهی، جریان انقلاب و مسائل مربوط به کشور داری و مسؤولیت‌های مختلف ایشان، ارتباط با دوستان و شخصیتهای انقلاب و همچنین چند خاطره‌ی کوتاه در رابطه با جنگ و مسائل مرتبط با آن را در بر می‌گیرد. ایشان در خاطره‌ای با نام «خیلی بیش از اینهاست» موضوع کمبود تسلیحات جنگی را در ابتدای جنگ مطرح می‌نمایند و این که: «با توجه به بیانات امام (ره) می‌دانستیم که بیش از آنچه کارشناسان اعلام کرده‌اند، مهمات و تسلیحات وجود دارد». خاطره‌ی دیگر مربوط به نیروی هوایی است و این که: «طبق گزارشات، ایران فقط 23 روز قدرت پرواز دادن هواپیماهای جنگی را داشته، در حالی که گزارشات اشتباه بوده است». خاطرات دیگر، «ماندن تانکهای عراقی در آب گرفتگی اطراف شهر حمیدیه، خانواده‌ی اسرا و نگرانی آنها از سلامت امام و تلاش بنی‌صدر برای دور نگاه داشتن مردم از جنگ را مطرح می‌کند»
خاطرات و حکایتها (جلد 1) (جدید)
[... علی خامنه‌ای]؛ گردآوری و تدوین مؤسسه فرهنگی قدر ولایت. - [ویرایش 2]. - موسسه فرهنگی قدر ولایت، (چاپ اول): 1377.
132 ص.: مصور.
عنوان روی جلد: خاطرات و حکایتها: جلد اول (جدید) 34 خاطره و حکایت از زبان رهبر معظم انقلاب اسلامی.
کتابنامه.
این کتاب، روایتگر تاریخ قبل و بعد از انقلاب و تشریح دست آوردهای آن است که از طریق نقل خاطره و حکایت و روایت از زبان یار صدیق امام، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای صورت گرفته است. حکایات و خاطرات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این کتاب از زمان کودکی ایشان شروع می‌شود و ایشان ضمن بیان سرگذشتنامه‌ی خود،
[ صفحه 766]
گوشه‌هایی از تاریخ ایران اسلامی، در دوران قبل از انقلاب و اوضاع آن دوره را شرح می‌دهند. سپس از تأثیر حضرت امام بر شخصیت خود سخن می‌گویند و از مبارزات خود تحت رهبری حضرت امام، و انگیزه‌های موجود برای ایجاد حرکت انقلاب اسلامی صحبت می‌کنند. بخشی از وقایع پس از انقلاب، در سخنان رهبر معظم در اجتماع بزرگ مردم اهواز در 18 / 12 / 75 نقل شده است. در این بخش، از شکوفا شدن هنر اسلامی تحت تأثیر جنگ سخن به میان آورده‌اند. در پایان کتاب نیز (در فصل «خصوصیات بارز شهید چمران») از ویژگی‌های اخلاقی شجاعت و خصوصیات رفتاری وی صحبت کرده‌اند.
خاطرات و حکایتها (جلد 2): چهل و هفت خاطره و حکایت از زبان مقام معظم رهبری همراه با زندگینامه کامل معظم له
گردآوری تنظیم و توضیح: موسسه فرهنگی قدر ولایت. - تهران: موسسه فرهنگی قدر ولایت، (چاپ اول): 175.1374 ص.: مصور، عکس.
این کتاب، جلد دوم از مجموعه‌ی خاطرات رهبر معظم انقلاب است که در آن از دفاع مقدس نیز صحبت فرموده‌اند. از جمله: «از شیرینترین خاطره‌ها»، خاطره‌ی فتح سوسنگرد است؛ «تانکهای عراقی در آب ماندند» حکایتی از الطاف خداوند به ایران در جنگ ایران و عراق است؛ «دوچرخه‌اش را فروخته و پولش را می‌دهد به جبهه» درباره‌ی ایثارگری امت قهرمان ایران است؛ «مرا هم با این گروهها بفرستید» خاطره‌ای است در ارتباط با لشکر 93 زرهی اهواز، (که شخصی التماس‌کنان نزد ایشان می‌آید و تقاضا می‌کند یا او را با گروه عملیاتی بفرستید یا برای عملیات با خودشان ببرند) و «وسیله‌ی دفاعی‌تر از سیم خاردار!!» که بر طبق آن، شوروی سابق اجازه‌ی ترانزیت سیم‌های خاردار را از مملکت خودش نمی‌داده است، به این دلیل که: «ممکن است در دفاع از آن استفاده شود.»
خاطرات و حکایتها (جلد 4)
[گردآوری و تدوین موسسه فرهنگی قدر ولایت]. - تهران: موسسه فرهنگی قدر ولایت، (چاپ دوم): 1377.
124، [1] ص.: مصور، عکس.
عنوان روی جلد: خاطرات و حکایتها: جلد چهارم، 47 خاطره و حکایت از زبان رهبر معظم انقلاب اسلامی.
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب، حاوی 47 خاطره و حکایت از زبان «حضرت آیت‌الله خامنه‌ای» است که از آن میان، پنج خاطره با دفاع مقدس ارتباط دارند. این خاطرات عبارتند از:
1)«وقتی حرف آن زن را گفتم، امام گریه‌شان گرفت»، مادر اسیری که فرزندش در اسارت شهید شده، خود را به آقای خامنه‌ای می‌رساند و می‌گوید که بچه‌ام فدای سر امام؛ امام با شنیدن این خبر از زبان آقای خامنه‌ای گریه‌شان می‌گیرد. 2) «برای آزادی ما، به دشمن باج ندهید!»، نامه‌های اسراست به آقای خامنه‌ای که به دشمن باج ندهید. 3) «آنچه گذراندید، فضیلتش کمتر از شهادت نیست»، وصف کارهایی که آقای ابوترابی در ده سال اسارت انجام داده‌اند. 4) «حصر آبادان چطور شکسته شد»، خاطره‌ای که طی آن به شکست حصر آبادان می‌پردازد. 5) «روایت روزهای پر مخاطره‌ی سوسنگرد»، خاطره‌ی فتح خرمشهر به وسیله‌ی رزمندگان اسلام.
[ صفحه 767]
خاطرات هشت سال دفاع مقدس سرتیپ 2 ستاد رضا صبوری زاده (جلد 1)
رضا صبوری‌زاده. - [بی‌جا: رضا صبوری‌زاده، 1367؟].
[180] ص. (یک رو): مصور، عکس، نمونه.
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب صفحه شمار و صفحه عنوان ندارد و به صورت زیراکس تکثیر شده است.
مندرجات بیوگرافی؛ امتیازات؛ منطقه عمومی سومار؛ منطقه عمومی میمک و جنوب؛ منطقه عمومی پنجوین عراق.
این کتاب، جلد اول از دستنوشته‌های سرتیپ دوم ستاد، «رضا صبوری‌زاده» است. او می‌گوید که حدود 143 ماه در جبهه بوده و جانباز هفتاد درصد است. او این خاطرات را به طور شخصی تکثیر کرده است تا در اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد. نویسنده در جلد اول این مجموعه، به شرح عملیات در منطقه‌های سومار و میمک پرداخته و آرایش و رزم سربازان اسلام و نبردهای دلاورانه‌ی آنان را در این عملیات شرح داده است. همچنین عملیاتهای صورت گرفته در منطقه‌ی پنجوین عراق نیز توصیف شده است.
خاطرات هشت سال دفاع مقدس سرتیپ 2 ستاد رضا صبوری زاده (جلد 2)
رضا صبوری‌زاده. - [بی‌جا: رضا صبوری‌زاده، 1367؟].
[213] ص. (یک رو): مصور، عکس، نمونه.
شمارگان: ذکر نشده است.
کتاب صفحه شمار و صفحه عنوان ندارد و به صورت زیراکس تکثیر شده است.
جلد دوم این کتاب، در ادامه‌ی جلد اول تنظیم شده و حاوی خاطرات سرتیپ دوم ستاد «رضا صبوری‌زاده» در ارتباط با نبردهای جنوب ایران است. وی در این خاطرات، نبردها، تکها و پاتکها، آرایش نیروها، پیشرویها و عقب‌نشینیهای رزمندگان در مناطق عملیاتی سومار، میمک، جنوب کشور و منطقه‌ی عملیاتی پنجوین عراق را شرح داده است.
خاطراتی از شهید رجایی: حدیث جاودانگی
نوشته حسن عسکری راد. - تهران: وزارت آموزش و پرورش، معاونت پرورشی، انتشارات تربیت، (چاپ اول): 1377.
220 ص.: عکس، نمونه.
کتابنامه: به صورت زیرنویس.
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب مجموعه خاطراتی از شهید رجایی، قبل و بعد از انقلاب است. خاطرات قبل از انقلاب ایشان در مورد مبارزات سیاسی شهید در زمان شاه، و خاطرات بعد از انقلاب به کارها و فعالیت‌ها بعد از منصوب شدن به نخست‌وزیری است. از آنجایی که دوران نخست‌وزیری شهید رجایی مصادف با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود، در قسمتهایی از خاطرات بعد از انقلاب، به جنگ اشاره شده است. «خاطرات مربوط به اجلاس سازمان ملل متحد در نیویورک در تاریخ 5 / 7 / 59، دیدار با مردم ستم کشیده‌ی مشهد و گفت و گو با آنها در مورد مشکلات ناشی از جنگ، دیدار با جانبازان جنگ در مشهد و دیدار شهید رجایی با بسیجیان مخلص» از جمله‌ی این خاطرات هستند. در تمام کتاب به سادگی و اخلاق و رفتار پسندیده‌ی شهید اشاره شده است.
[ صفحه 768]
خاطرات یک طلبه از جبهه‌های جنگ (جلد 1)
علی زادسر. - قم: قیام، (چاپ اول): 119.1364 ص.، عکس.
این کتاب مجموعه خاطرات یک طلبه از جبهه‌های جنگ است. او در سال 1359 در زمان ریاست جمهوری بنی‌صدر (که کسی فکر نمی‌کرد افراد روحانی در جبهه‌ها باشند) به قصد حضور در جبهه‌ی جنوب، به اهواز رفت. سپس در منطقه‌ی غرب، به پادگان ابوذر رفت؛ جایی که شهید شیرودی در آن بود. وی در عملیات آزادسازی چغالوند شرکت داشت. بخش دوم خاطرات مربوط به سال 1360 و حضور در جبهه‌های جنوب (در کوت شیخ و خرمشهر و شرکت در عملیات فتح المبین و بیت المقدس) است. او در عملیات بیت المقدس از ناحیه‌ی دست مجروح شد. بخش پایانی کتاب شامل سخنانی است که او به مناسبت اربعین حسینی (ع) و سالگرد بعضی از شهدا ایراد کرده بود.
خاطرات یک طلبه از جبهه‌های جنگ (جلد 2)
علی زادسر؛ مقدمه از آیت‌الله خامنه‌ای، حجت‌الاسلام و المسلمین فهیم کرمانی. - تهران: قیام، (چاپ اول): 1364.
سیزده، 176 ص.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب، جلد دوم خاطرات روحانی «علی زادسر» از جبهه‌های جنگ، در سال 1361 است. کتاب، حاوی 82 خاطره و یک آلبوم عکس از بعضی از شهداست، که بنا بر مقدمه‌ی نویسنده، نتیجه‌ی شنیده‌ها و دیده‌های خود اوست. موضوع خاطرات متفاوت است: مجروح شدن نویسنده، بستری شدن در بیمارستان، خاطرات عملیاتهای والفجر مقدماتی، والفجر چهار و منطقه‌ی کردستان، خاطرات شناسایی قله‌ی 110 یال اسبی، خاطرات عملیات خیبر، خاطرات شهدای جزیره‌ی مجنون، خاطره‌ی روحانیونی که نویسنده با آنها بوده است، اسامی شهدای مدرسه‌ی کرمانی‌ها، خاطرات امدادهای غیبی و خاطراتی از بعضی شهیدان مانند شهید عرب. متن دستخط چند شهید نیز در کتاب به چاپ رسیده است.
خاکریز دویست و دو: خاطرات علی عبدی بسطامی
علی عبدی بسطامی؛ با سرمایه و حمایت هیأت معارف جنگ «شهید سپهبد علی صیاد شیرازی». - تهران: ایران سبز، (چاپ اول): 1380.
177 ص.، [26] ص. تصویر: مصور، نقشه.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب با سرمایه و حمایت هیأت معارف جنگ «شهید سپهبد علی صیاد شیرازی» به چاپ رسیده است.
این کتاب، شامل خاطرات «سرتیپ دوم علی عبدی بسطامی» است از: «عملیات فتح المبین، تپه‌های 202 در جنوب غربی پادگان عین خوش، درگیریهای شدید دشمن با گردان 139 پیاده 84 خرم‌آباد». از جمله مطالب خاطرات، «سوابق عملیاتی گردان 139، عزیمت به منطقه، شناسایی و سازماندهی یگانهای ادغامی و تعیین مسؤولیت‌ها، هدایت عملیات، آغاز درگیری برای تصرف تپه‌ی 202، ورود گردان 244 تانک به نبرد، نبرد و پاتک دشمن، سقوط پایگاه شیخ قوم، شهادت سرگرد شاهمراد نقدی، درگیری هلیکوپترها با تانکها، فرار دشمن و...» است. در پایان نیز قطعه شعری در وصف عملیات مذکور (سروده‌ی سرتیپ اسدالله حیدری)، تصاویر و نقشه‌هایی از منطقه‌ی عملیاتی و تصاویر شهدای گردانهای عملیاتی درگیر در نبرد همراه با زیرنویس نام، نام خانوادگی، رسته، گردان، محل و منطقه‌ی شهادت نیز ارائه شده است.
[ صفحه 769]
خداحافظ سردار: روایت حماسه عاشقانه فاتح میدان‌های ستیز و پایداری سردار سرلشکر پاسدار شهید مهندس مهدی باکری فرمانده لشکر 31 عاشورا
بازنویس قاسم ناظمی؛ جمع‌آوری مصطفی موسوی، مجید سید فاطمی. - [بی‌جا]: کنگره بزرگداشت سرداران شهید آذربایجان، (چاپ اول): 1374.
164 ص.: مصور رنگی. - (از دریا تا دریا دفتر ششم).
مندرجات: زیارت؛ پشت خاکریز؛ آنسوی نیستان؛ مهمانی؛ عاشورا در راه؛ وداع؛ عبور؛ آتش؛ یفظه؛ غروب عاشورا؛ از دریا تا دریا؛ روایت یکی از افسران عراقی در خصوص عملیات بدر.
این کتاب، گوشه‌هایی از زندگانی فرماندهی لشکر 31 عاشورا - مهندس مهدی باکری - را از خلال خاطرات همرزمان و اطرافیان شهید ارائه می‌دهد. در خاطره‌ی «زیارت» راوی می‌گوید: «بعد از مدتها، فرماندهان لشکر اسلام رهسپار زیارت حرم مقدس امام رضا (ع) شدند. از جمع آنان، من بیش از همه، مجذوب حالات مهدی شده بودم. بعد از زیارت به تهران بازگشتیم و به جماران رفتیم. پس از پایان فرمایشات حضرت امام (ره)، فرماندهان یک به یک از ایشان خداحافظی کرده، به طرف نهاد ریاست جمهوری به راه افتادند. نکته‌ی جالبی که من در دیدار با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای متوجه شدم، احترام فوق‌العاده‌ی ایشان به آقا مهدی بود و به نظر میرسید که ایشان را از قبل می‌شناسند».
راوی یک روز شخصا با شهید صحبت می‌کرده و به او گفته است: «خواب دیده‌ام ملائکه برای شما کاخی آماده می‌کنند». مهدی می‌گوید: «بسیجی‌ها جلو در بهشت ایستاده‌اند و ما را راه نمی‌دهند» و سرش را به زیر انداخته و از او دور می‌شود. راوی می‌گوید: «دیگر می‌دانستم که مهدی آخرین روزهای دنیایی خود را سپری می‌کند».
خداحافظ کرخه
داود امیریان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1369.
[119] ص.: مصور. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 11).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Good-bye Karkheh
شمارگان: 6600 نسخه.
کتاب حاضر، مجموعه‌ای است از خاطرات «داوود امیریان» از جبهه و مناطقی مانند شلمچه، مهران، شاخ شمیران، منطقه‌ی مرصاد و پایگاه زید. داوود امیریان، پانزده ساله، برای این که بتواند به جبهه برود فتوکپی شناسنامه‌اش را دستکاری کرد و توانست برای طی کردن دوره‌ی آموزشی در گروهان چهارم گردان کربلا مستقر شود و بعد از آنجا هم به پادگان دو کوهه منتقل شد. در عملیاتهایی از قبیل ظفر و کربلای پنج شرکت داشت. در عملیات کربلای پنج مجروح شد و به بیمارستان شهید رازی اهواز منتقل شد. بعد از یک سال دوباره در عملیات بیت المقدس دو و سپس در عملیات والفجر ده شرکت کرد. در راه رسیدن به خط مقدم لشکر حضرت رسول (ص) برای عملیات بعدی، شیمیای شد و پس از مداوا در یکی از بیمارستانهای مشهد به تهران بازگشت و در آن زمان خبر قبول قطعنامه‌ی 598 را شنید. کرند آخرین جبهه‌ای بود که امیریان در آنجا حضور داشت.
خرمشهر در آتش
نوشته‌ی رضا الصبری؛ مترجم: عبدالرسول رضاگاه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1375.
58 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 138).
طراح روی جلد: علی وزیریان.
عنوان روی جلد: خاطرات سرهنگ عراقی رضا الصبری.
[ صفحه 770]
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Khorramshahr in Fire
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب مجموعه خاطرات اسیر عراقی، سرهنگ رضا الصبری است. او به جنایات خود و بقیه‌ی مقامات عالیرتبه، مانند سرهنگ محمد المحمود (فرمانده لشکر سوم)، از جمله، اعدام دسته جمعی بیش از سی خانوار ایرانی که مخالف اشغال شهرستان بودند، و شکنجه‌ی ایرانیان غیر نظامی (مثل کدخدای یکی از روستاهای کنار کارون که چند بسیجی را در خانه خود پناه داده بود) و بسیاری جنایات دیگر اشاره می‌کند. سرهنگ الصبری در جریان اشغال خرمشهر جنایات زیادی مرتکب شده بود و هنگامی که خرمشهر توسط ایرانیان فتح شد، از شهر فرار می‌کند تا به نیروهای عراق بپیوندد. او به شرق بصره می‌رود که در آنجا نیز نیروهای ایرانی حمله کرده، استحکامات دشمن را از بین می‌برند. در جریان این شکست‌ها، صدام حتی به افسران عالیرتبه خود نیز رحم نکرده، آنها را اعدام می‌کند. (در جریان شکست در بصره سرتیپ عطاءالله نوری الدلیمی و تعدادی از افسران و فرماندهان تیپ 104 اعدام می‌شوند.)
خرمشهر، کو جهان آرا: گفت و گو با صغرا اکبرنژاد همسر سردار شهید سید محمد جهان آرا
گفت و گو از مرتضی سرهنگی، هدایت‌الله بهبودی. - تهران: کمان، (چاپ اول): 1379.
35 ص. - (بانوی ماه؛ 5).
شمارگان 2200 نسخه.
این کتاب، گفت و گویی است با خانم «صغرا اکبرنژاد»، همسر سردار شهید «محمد جهان آرا» (فرماندهی سپاه خرمشهر و پایه‌گذار جهاد سازندگی این شهر) خانم اکبرنژاد در این گفت و شنود از زندگی در خرمشهر، فرزندانشان، زندگی فعلی، نحوه‌ی شهادت، خصوصیات اخلاقی و اعتقادات، تلاشها و مبارزات شهید جهان‌آرا سخن گفته است.
خرمشهر، یک قصه ماندگار
نوشته ابراهیم دادپی. - تهران: نشر تکتاز، (چاپ اول): 1372.
23 ص.: مصور (بخشی رنگی)، نقشه.
کتاب، خاطرات مربوط به شهر خرمشهر از حمله‌ی عراق به این شهر و تلاش مردم و نیروهای اسلام برای دفاع از آن است که از زبان خود شهر بیان شده است. سنگربندی و دفاع مردم عادی و رزمندگان با تفنگهای «ام یک، ژ 3» و چند قبضه توپ 106 میلیمتری، بمباران شهر، پرتاب موشکهای کاتیوشا و گلوله توپهای خمسه خمسه عراقی، پر شدن بیمارستان مصدق از مجروحان، مخروبه شدن کوی کارگرنشین طالقانی، از بین رفتن تأسیسات آب و برق، ورود پنجاه تا شصت تانک عراقی به خرمشهر و انهدام سی تانک توسط مردم و کشته و مجروح شدن عده‌ی بسیاری از مردم، بمباران گمرک و غارت کالاهای آن و اموال مردم به وسیله‌ی مزدوران عراقی پس از مهاجرت عجولانه‌ی مردم، و بالاخره سقوط شهر در ساعت چهار و نیم بعدازظهر چهارم آبانماه 1359، هر یک جداگانه ذکر شده است. «آزاد شدن شهر در عملیات آزادسازی خرمشهر با رمز یا محمد بن عبدالله (ص)، و بازگشت زندگی به آن» پایان بخش کتاب است.
[ صفحه 771]
خط فکه
محمد شکری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1370.
71 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 21).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Line of Fakkeh
شمارگان: 6600 نسخه
مندرجات: اشاره؛ خط فکه؛ در مهران؛ در فاو؛ در جبهه شلمچه؛ وصیتنامه شهید.
این کتاب خاطرات شهید «سید محمد شکری» پزشک و امدادگر جبهه است. «خط فکه» خاطره‌ی بازگشت گردان عمار از عملیات فاو به اردوگاه و عزیمت آنها به فکه جهت تشکیل خط پدافندی (به علت اشغال منطقه تا عمق هفت کیلومتری توسط نیروهای عراقی) است. در این عملیات، تعدادی از رزمندگان و دوستان سید به شهادت می‌رسند. «در مهران» ثبت لحظه به لحظه حوادث مهران از 6 / 4 / 65 تا 14 / 4 / 65 است. «در فاو» شرح اعزام چند نفر جهت شناسایی منطقه، برخورد آنها به معبر مین و شهادت تعدادی از آنان و مداوای مجروحان توسط سید است. «در جبهه‌ی شلمچه» حرکت گردان در تاریخ 26 / 10 / 65 از اردوگاه کرخه را بیان می‌کند. سید به خاطر اشکال در کارت شناسایی مجبور می‌شود به تهران بیاید و هنگامی که مراجعت می‌کند، گردان حرکت کرده است. او با زحماتی فراوان خود را به شلمچه می‌رساند و به مداوای مجروحان می‌پردازد. در آخر کتاب، وصیتنامه‌ی شهید درج شده است.
خورشید شلمچه: خاطراتی از علمدار جبهه‌ها حاج حسین خرازی
علی بنی لوحی. - تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، 1380.
119 ص.: مصور، عکس (رنگی)، نقشه.
کتابنامه به صورن زیرنویس.
شمارگان: 4000 نسخه.
شهید «حاج حسین خرازی»، فرماندهی لشکر چهارده امام حسین (ع)، در سال 1336 متولد شد و در سال 1365 در عملیات کربلای پنج در شلمچه به شهادت رسید. این کتاب شامل 55 خاطره درباره او است. از جمله موضوع خاطرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: توکل بر قرآن در عملیات پاکسازی سنندج، شهیدان خاکریز سوم در عملیات فرماندهی کل قوا، نبرد در شمال کرخه، اولین خاکریز چزابه، علاقه‌ی وی به احمد فروغی و شهادت احمد، حماسه‌ی گردان امیرالمؤمنین (ع)، خاطره‌ی شهدای مدرسه‌ی سوسنگرد، صداقت و اخلاص، شناسایی تپه‌های بلتا با شهید مهدی زین‌الدین، دعای کمیل در تنگه‌ی صعده، گردان هشتم عین خوش و خاطراتی از سایر سرداران و شهیدان با شهید خرازی. بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره‌ی شهادت وی، عکسهایی از شهید همراه سایر سرداران سپاه و رزمندگان و نیز عکسهای تشییع جنازه‌ی شهید در کتاب به چاپ رسیده است.
دختران اُ. پی. دی: خاطرات مینا کمایی
مصاحبه و تدوین لیلا محمدی؛ [برای] دفتر ادبیات و هنر مقاومت سازمان تبلیغات اسلامی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، سوره مهر، (چاپ اول): 1381.
112 ص.: مصور، نمونه. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ 456؛ جنگ ایران و عراق، خاطرات؛ 137).
طراح روی جلد: رجب شهبازی، محسن کرمی.
شمارگان: 4400 نسخه.
این کتاب به شهید زینب (میترا) کمایی تقدیم شده است.
[ صفحه 772]
«مینا کمایی» متولد سال 1342 و ساکن آبادان بود. این کتاب، مجموعه‌ی خاطرات وی است. مطالب کتاب عبارتنتد از: «دوران کودکی و وضعیت و موقعیت خانوادگی‌اش در آبادان، دوران قبل از انقلاب و فاجعه‌ی سینما رکس آبادان، پیروزی انقلاب و درگیریهای منافقین و گروهکها در مدسه و شهر، شروع جنگ، آوارگی در شهرهای ماهشهر، رامهرمز و اصفهان، بازگشت به آبادان و الحاق به گروههای امداد، خاطراتی از جبهه‌ها و بیمارستانهای طالقانی (آبادان)، شهدا (شوش) و جزیره‌ی مینو، شهادت محمدرضا رحیمی‌پور، شهادت آقای چرخکان، شهادت زینب (خواهر کوچک او)، مناطق بریم و بوارده آبادان، عملیات ثامن‌الأئمه، فتحح المبین، والفجر هشت، برخورد با مجروحان و جانبازان - از جمله، جانباز علی غریبی - خاطراتی از همکاران در بیمارستان کوت عبدالله اهواز و...»
دخمه‌های تاریک: خاطرات یک زندانی از عراق
محمد المبرقع - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1374.
55 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات: 99).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Dark Vaults: Memoirs of a prisoner in Iraq
شمارگان: 3300 نسخه.
«دخمه‌های تاریک» خاطرات یک اسیر عراقی از اردوگاهها و زندانهای عراق است. او در اولین خاطره با عنوان «لحظه‌های شکنجه» قساوت و سنگدلی نیروهای ارتش بعث را ذکر کرده است. «شکنجه با برق» نام خاطره‌ی دیگری است. در این خاطره، شکنجه با برق از سختترین و دهشتناکترین شکنجه‌ها در زندان معرفی شده است. در خاطره‌ای با عنوان «بار دیگر بازجویی»، او به بیان رفتار زشت و توهین‌آمیز نگهبانان پرداخته است. چند خاطره‌ی دیگر با عناوین «بازگشت به العماره، زندان سپاه ششم، دخمه‌های تاریک و...» هویت واقعی رژیم بعث عراق را به تصویر می‌کشد؛ رژیمی که به هر بهانه‌ای مردم را از شهرها و خانه‌هایشان رانده، آنان را زندانی و شکنجه نموده، مورد تعدی و تجاوز قرار می‌داد.
درخت بلوط: خاطره‌ای از یک خلبان هوانیروز
به کوشش حجت شاه محمدی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ دوم): 1374.
72 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 28).
شمارگان: 2000 نسخه.
این کتاب، خاطرات خلبان هوانیروز «حجت شاه محمدی» است از حمله‌ی ناجوانمردانه‌ی نیروهای بعثی عراق به همراهی گروه موسوم به مجاهدین خلق، پس از پذیرش قطعنامه‌ی 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی ایران. این حمله به مناطق کردستان و شهرهای ایلام، حسن‌آباد، صالح‌آباد، کرند و... صورت گرفت. دفاع رزمندگان دلیر جبهه‌های حق علیه باطل، به ویژه هوانیروز، سپاه و نیروهای مردمی به رهبری تیمسار سپهبد شهید صیاد شیرازی در مناطق حسن‌آباد و اسلام‌آباد، موجب شکل‌گیری عملیات مرصاد در این مناطق شد. این عملیات، در نهایت، با پیروزی رزمندگان اسلام به پایان رسید.
در سایه آفتاب: یادها و یادداشتهایی از زندگی امام خمینی
به قلم محمدحسن رحیمیان. - قم: موسسه پاسداران اسلام، (چاپ پنجم): 1373.
263 ص.: مصور، عکس، نمونه.
[ صفحه 773]
شمارگان: 20000 نسخه.
این کتاب در سال 1378 توسط مؤسسه فرهنگی انتشاراتی حضور نیز منتشر شده است.
در این مجموعه، در ده فصل، خاطرات، یادها، یادداشتها، نامه‌ها و درخواستها از امام (ره) عرضه شده است. در متن کتاب، مطالب بسیاری درباره‌ی دفاع مقدس، رزمندگان، جانبازان، اسراء، خانواده‌ی شهدا و... ارائه شده است.
مطالب زیر، عناوین مندرجات کتاب است:
فصل اول: در راه آشنایی؛ فصل دوم: پیوند با مقام ولایت؛ فصل سوم: التزام به ضوابط؛ فصل چهارم: ویژگی‌های اخلاقی؛ فصل پنجم: پاسداری از اصول و ارزشها؛ فصل ششم: عشق متقابل امام و امت (نامه‌ی مادر یک شهید و پاسخ امام، نامه‌ی مادر یک آزاده و پاسخ امام، نامهای از یک رزمنده‌ی اسیر و پاسخ امام، نامه‌ی فرزند شهید و پاسخ امام)؛ فصل هفتم: نظم و ترتیب در کارها؛ فصل هشتم: آگاهی، اشراف و جامعیت؛ فصل نهم: پاسخ به مسائل شرعی؛ فصل دهم: و سرانجام... (آخرین روزها در محل کار و اتاق عمل و...).
عکسها و نمونه‌ی نامه‌ها نیز در کتاب موجود است.
در کنار آتش
مهناز شایسته‌فر. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
90 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 83).
عنوان روی جلد: در کنار آتش: یادداشتهایی از جنگ شهرها در کرمانشاه.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: By the Fire: The Remembraces of the War of the Cities in Kermanshah.
شمارگان: 3300 نسخه.
در این کتاب، نویسنده اوضاع کرمانشاه را در دوران جنگ شهرها شرخ داده است. وقایع جنگ با شرح زندگی خانواده‌ای از اهالی کرمانشاه بازگو می‌شود. «شروع جنگ، شکسته شدن دیوار صوتی، بمبارانهای مکرر، درسهای شهامت و استقامت که اعضای خانواده فرا می‌گیرند، شهادت اهالی، از بین رفتن اماکن عمومی و مدارس، موشکبارانها، مهاجرت مردم به روستاها و مناطق اطراف و در عین حال جاری بودن زندگی روزانه طی همه‌ی این حوادث (نظیر برپا داشتن مراسم شبهای احیا در ماه مبارک رمضان و...)» در این کتاب تشریح شده‌اند. در پایان نیز انجام عملیات مرصاد پس از پذیرش قطعنامه‌ی 598 شورای امنیت سازمان ملل از سوی ایران و برقراری آتش بس، از زبان یکی از شهود نقل شده است.
دفتری از آسمان: یادداشتهای شهید حسین سوری
حسین سوری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ دوم): 1375.
108 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 11).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: A Notebook From Heaven.
شمارگان: 3300 نسخه.
مندرجات: از میان یادداشتهای شهید؛ خاطرات فتح المبین؛ بیت المقدس، مرحله‌ی اول؛ بیت المقدس، مرحله‌ی دوم؛ لبنان؛ خیبر؛ نامه‌ها؛ یادداشتها؛ وصیتنامه.
کتاب دفتری از آسمان مجموعه یادداشتها، نامه‌ها و وصیتنامه شهید حسین سوری است. او در یکی از خاطرات در مورد عملیات شناسایی در منطقه‌ی مهران (قبل از انجام عملیات پیروز کربلای یک) و حوادثی که در
[ صفحه 774]
آن جا رخ داده سخن می‌گوید. بخش دیگری از کتاب، خاطرات شهید سوری از شرکت در عملیاتهای فتح المبین، بیت المقدس (مرحله‌های اول و دوم) می‌باشد. همچنین خاطرات شهید سوری از سفر به لبنان و چند نامه که از آن جا به پدر و مادر و یکی از دوستان خود، به نام احمد، ارسال کرده نیز در این مجموعه به چاپ رسیده است. هم چنین خاطرات عملیات خیبر، یادداشتهای روز شمار شهید حسین سوری در خرمشهر از تاریخ 5 / 6 / 1374 تا 8 / 6 / 1364 و وصیتنامه‌ی شهید در این مجموعه موجود است.
دیده بان بازی دراز: مجموعه خاطرات یونس نوری
یونس نوری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1373.
[125، 11] ص.: تصویر، عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 89). عنوان روی جلد: دیده‌بان بازی دراز.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Look-out of Bazi Deraz
شمارگان: 4400 نسخه.
این کتاب، خاطرات «یونس نوری» از عملیاتهای فتح المبین، بیت المقدس، مسلم بن عقیل، والفجر هشت، کربلای یک و کربلای پنج است و او در هر خاطره از رشادتهای برادران پاسدار و بسیجی یاد کرده است. ضمنا در خاطره‌ای تحت عنوان «دیده‌بان بازی دراز»، دلاوری‌های شهید «محمود غفاری» را بیان نموده است. همچنین موقعیت جغرافیایی و امتیازاتی که نیروهای اسلام در هر عملیات به دست آورده‌اند و مکان‌هایی را که آزاد کرده‌اند، برشمرده است. در پایان، پیامهای حضرت امام (ره) که بعد از پیروزی بسیجی‌ها برای آنان ارسال شده است و نیز عکسهایی از شهدای عملیات مذکور در کتاب به چاپ رسیده است.
راز سبز آتش
خاطره غلامعلی شجاعیان؛ مصاحبه کننده: محمد بروجردی؛ بازنویس نثر: فرزین شیرزادی؛ طرح و نظارت، محمدقاسم فروغی جهرمی. - تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات، (چاپ اول): 1375.
176 ص.، [12] ص. عکس (رنگی). - (ادبیات دفاع مقدس: خاطره؛ 3). طراح روی جلد به صفحات رنگی: حسنعلی نیلچیان.
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب حاضر خاطرات برادر غلامعلی شجاعیان است. در این کتاب، خاطرات نویسنده از شرکت او در عملیاتهای مختلف (از ابتدای جنگ) شرح داده شده است. او همراه عده‌ای به نزدیکی پل کارون اعزام شده‌اند. او در این کتاب از «مجروح شدن و بازگشت به تهران، عزیمت به جبهه‌ی مهران در آبان ماه 1359، مأموریت در بازی دراز در تابستان سال 1360، مجروح شدن و بازگشت به تهران برای مداوا، مأموریت در منطقه‌ی ملکشاهی (بین مهران و دهلران) در اوایل سال 1361، پس از عملیات فتح المبین، و بازگشت با هفت اسیر عراقی» سخن می‌گوید. پس از آن، او مسؤول عملیات جبهه‌های مهران می‌شود و بعد از آن نیز مسؤولیت‌های دیگری مانند جانشین اطلاعات عملیات قرارگاه نجف، اطلاعات عملیات لشکر 27 حضرت رسول (ص) و... به وی داده می‌شود. شرح عملیاتهایی که او در آنها شرکت داشته، دلاوری‌های همرزمان و غم از دست دادن آنها و مسؤولیت‌های دیگری که عهده‌دار بوده، در کتاب آمده است.
[ صفحه 775]
راز قله‌ی 2519: خاطرات سرگرد عراقی سلطان کعبی
سلطان کعبی؛ مترجم محمدحسن مقیسه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1376.
45 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 146).
طراح روی جلد: کوروش پارسانژاد.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Secret of 2519 Summit, The Memoirs of the Iraqe Major: Soltan Ka’bi.
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب «راز قله‌ی 2519»، مجموعه‌ی خاطرات سرگرد عراقی «سلطان کعبی» (یکی از فرماندهان ارتش عراق) است. او از ابتدای جنگ و حرص و آز نیروهای عراقی برای غارت و چپاول کشور ایران می‌گوید. از آنجا که نیروهای تحت امر او - همراه با یک هنگ دیگر - در منطقه‌ی حاج عمران و قله‌های اطراف آن (از جمله قله‌ی 2519) عملیات مختلفی اجرا کردند، توانسته است حماسه‌های نیروهای ایران را به تصویر بکشد. او از وضعیت عمومی نیروهای تحت امر خود، فرماندهانی که با آنها ارتباط داشت، استعدادهای نظامی ارتش عراق در منطقه، درگیریهای مختلف با نیروهای اسلام، ترس و زبونی نیروهای عراقی، تلاش برای تسخیر این منطقه، استفاده از موشکهای زمین به زمین و بالاخره دست زدن به جنایت و استفاده از سلاحهای شیمیایی علیه مردم بیگناه و نیروهای ایرانی سخن گفته و پرده از رازهای درون ارتش عراق برداشته است. وی این خاطرات را هنگام زندگی در خارج از کشور نوشته است.
راست قامتان تاریخ و خاطرات جبهه
حسن ایزدی خراسانی. - مشهد: ندای اسلام، 1364.
144 ص.: عکس.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب اثر جانباز و پدر شهید، حاج شیخ محسن ایزدی خراسانی، معروف به چریک پیر جبهه است. وی در ابتدای کتاب به موضوع جهاد و شهید و شهادت و نقش روحانیت در اجتماع پرداخته است. در این کتاب خاطراتی از امدادهای الهی، اسرای عراقی، ایثار رزمندگان، قصر شیرین، گیلان غرب و از شهیدان شیرودی و حداد عادل و... آورده شده است. همچنین وصیتنامه‌های شهیدان: جواد ایزدی، غلامحسین مظفریان، حسین و محمدرضا دادمحمدی و صادق سمیعی به چاپ رسیده است. حاج شیخ ایزدی خراسانی در آذر ماه 1359 عازم جبهه شد و در عملیات شکستن حصر آبادان و مقاومت در تنگه حاجیان و غیره شرکت داشت. در کتاب چهار قطعه شعر در وصف شهید، چریک پیر حاج حسن ایزدی و فرزند شهید آورده شده است. حاج حسن ایزدی پیامی نیز به خانواده شهدا داده است.
راهکار سوم
محمدرضا زرکش. - همدان: مفتون همدانی، (چاپ اول): 59.1379 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
نویسنده - که در دوران جنگ از رزمندگان واحد اطلاعات عملیات بوده است - در این کتاب، یکی از عملیاتهای جنگ را در قالب خاطرات بازگو می‌کند. او به همراه گروه دیگری از رزمندگان اطلاعات عملیات، طی چندین شب، راه عبور از اروندرود را شناسایی می‌کنند ولی در شب عملیات با مقاومت دشمن مواجه می‌شوند، که در نتیجه، شمار زیادی از رزمندگان شهید می‌شوند. راوی خاطرات به همراه رزمنده‌ی دیگری پس از تحمل دو روز تشنگی، گرسنگی و خستگی (در داخل خاک دشمن) به خاک ایران باز می‌گردند. در پایان کتاب عکسهایی از نویسنده و دیگر رزمندگان و شهیدان به چاپ رسیده است.
[ صفحه 776]
رجایی در آینه مردم
[بنیاد فرهنگی شهید رجایی]؛ ویراستار محمدعلی حضرتی. - [قزوین]: بنیاد فرهنگی شهید رجایی، (چاپ اول): 135.1381 ص.
طراح روی جلد: حسن دانشگرنژاد.
شمارگان: 2000 نسخه.
این کتاب با مشارکت شهرداری و شورای شهر الوند چاپ شده است.
کتاب حاضر شامل مجموعه‌ای از جملات و گفتارهایی است که مردم، نویسندگان، خانواده‌ی شهدا، مسؤولان و رجال مملکتی درباره‌ی شخصیت، ایثارگرایی، مردم‌گرایی، ایمان و تدین، اسوه بودن، مدیریت، عدالت‌گرایی، وطن‌پرستی، تابع ولایت بودن و سایر خصایص شهید محمدعلی رجایی بیان کرده‌اند. جملات ارائه شده فاقد نظم خاص هستند و در زیر هر گفتار، نام و نام خانوادگی فرد مربوطه آمده است. در جملات ارائه شده، درباره‌ی دفاع مقدس و حضور شهید رجایی در جبهه‌ها و نیز بسیجی و عاشق شهادت بودن وی مطالبی ارائه شده است.
رزم آفرینان ساحل کرخه: بر اساس خاطرات سرهنگ جانباز غلامرضا رهبر از نخستین حماسه‌های دفاع مقدس
تهیه کننده دفتر سیاسی؛ ویراستار محمدهادی خالقی، تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی، معاونت تبلیغات و روابط عمومی (مدیریت انتشارات)، (چاپ اول): 74.1376 ص.
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب حاضر شامل خاطراتی است که سرهنگ جانباز «غلامرضا رهبر» از آغاز تجاوز دشمن تا زمان مجروح شدنش نقل کرده است. خاطرات وی شامل مطالب زیر است: «آغاز حمله‌ی دشمن و پیوستن وی به گردان 141 تیپ دو پیاده از لشکر 21 حمزه سیدالشهداء، حرکت با یگان مربوطه به سوی جبهه‌ی جنوب، خاطراتی از مناطق غرب دزفول و پل کرخه، ده شیخ قندی و درگیری تانکهای عراق با آنها، تصرف عین خوش توسط دشمن و در خطر محاصره افتادن، صحنه‌هایی از ایثار رزمندگان در هنگام تشنگی، بازسازی مجدد گروه رزمی 141 و بدرقه‌ی تیمسار فلاحی و ظهیرنژاد در هنگام حرکت به سمت جبهه شوش، نبرد در ساحل کرخه، خاطراتی از حضور آیه‌الله خامنه‌ای در خطوط نبرد، نحوه‌ی شهادت سرباز محمد جهانی (که یک بار اشتباهی شخص دیگری را به جای وی دفن کرده بودند)، خاطراتی از تبلیغات روانی دشمن و نحوه‌ی مجروحیت و جانبازی وی».
رقصی چنین میانه میدانم آرزوست
مصطفی چمران. - تهران: بنیاد شهید چمران؛ بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، (چاپ اول): 1378.
71 ص.: مصور (رنگی)، نقشه، نمونه، عکس (رنگی).
شمارگان: 5000 نسخه.
در این کتاب، شرح عملیات نظامی روز 26 آبان 1359 (مصادف با شب تاسوعا)، که به آزادسازی سوسنگرد از محاصره و اشغال نیروهای عراقی منجر شد، از قول شهید چمران روایت می‌شود. این عملیات پیروزمندانه توسط ستاد جنگهای نامنظم، متشکل از نیروهای داوطلب مردمی به فرماندهی شهید چمران، صورت گرفت. در صفحات پایانی کتاب، تعدادی عکس رنگی از شهید چمران به چاپ رسیده است.
[ صفحه 777]
روزهای آخر
احمد دهقان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1371.
197 ص.: مصور، عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 38).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Final Days
شمارگان: 6600 نسخه.
این کتاب مجموعه‌ای است از خاطرات روزهای پایانی جنگ و پذیرش قطعنامه‌ای که سنگینی آن کمر حضرت امام (ره) و «بچه‌های» جنگ دیده را خم کرد. احمد دهقان یکی از همین «بچه‌ها» است. او خاطرات تلخ و شیرین فداکاری و ایثار و از خودگذشتگی رزمندگان را در طول عملیات بیت المقدس هفت و عملیات غدیر که ورق‌های پایانی کتاب دفاع مقدس هشت ساله ما را ورق زدند، بیان کرده است. و البته حوادث تلخ، اما واقعی، همانقدر ارزشمند هستند که روزهای پر از پیروزی و شادکامی.
روزهای به یاد ماندنی
مرتضی شفیعی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ دوم): 1373.
168 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 88).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Days to Remember
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب تحت عنوان «آن روزهای به یاد ماندنی» توسط همین ناشر در همین سال منتشر شده است.
مندرجات: پنجمین کربلا؛ مناجات دوپازا؛ عروج شلمچه.
کتاب «روزهای به یاد ماندنی» خاطرات دانشجوی بسیجی «مرتضی شفیعی» از دوران شرکت ایشان در نبردهای دفاع مقدس است. او که از پاییز 1365 در جبهه‌های حق علیه باطل بوده است، خاطرات خود را از این ایام به رشته‌ی تحریر در آورده است. «پنجمین کربلا» مربوط به اولین حضور وی در جبهه برای عملیات کربلای پنج و شرح مجروح شدن وی و بازگشت او به تهران است. «مناجات دوپازا» خاطرات او از منطقه‌ی کردستان در ارتفاعات دوپازا و عملیات نصر طی بهار و تابستان 1366 است. او در این قسمت به بیان روحیه رزمندگان و وضع سنگرهای نیروهای عراقی شکست خورده پرداخته است. «عروج شلمچه» خاطرات نویسنده از حضور در جبهه‌های شلمچه و فکه طی بهار و تابستان 1367 (تا پذیرش قطعنامه‌ی 598 از سوی ایران) را در بر می‌گیرد. او در این بخش، وضعیت حاکم بر جبهه و شهادت یاران و دوستانش و احساسات آنها و مردم شهر را در برابر پذیرش قطعنامه شرح داده است.
رهاتر از نسیم: یادنامه سردار شهید مسلم شیرافکن
نویسنده منوچهر ذوقی، علی‌محمد روانستان؛ ویراستار احمد اکبرپور. - شیراز: کنگره بزرگداشت سرداران و چهارده هزار شهید استان فارس، (چاپ اول): 1379.
111 ص. - (کنگره سرداران و چهارده هزار شهید استان فارس؛ 42).
عنوان دیگر: رهاتر از نسیم: یادنامه‌ی سردار شهید مسلم شیرافکن.
شمارگان: 3000 نسخه.
در این کتاب، خاطراتی درباره‌ی سردار «شهید مسلم شیرافکن» - به نقل از افراد خانواده، دوستان و آشنایان و همرزمان او - نقل شده است. خاطرات به صورتی داستان گونه نوشته و تنظیم شده‌اند و گویای شرح خلاصه‌ای از زندگی و ویژگی‌های اخلاقی و نحوه‌ی فرماندهی و سرانجام،شهادت سردار شهید شیرافکن هستند. کتاب با قطعه شعری در رثای سردار شهید به پایان می‌رسد.
[ صفحه 778]
رهایی
براساس خاطره محمود یزدانی. - تهران: وزارت جهاد سازندگی، مرکز حفظ و نشر آثار دفاع مقدس، 67.1376 ص.
این کتاب به مناسبت یادواره سرداران شهید جهاد سازندگی و شهدای استان تهران منتشر شده است. محمود یزدانی، مهندس لعل و جوانی به نام سعید، جهادگرانی هستند که به دست کومله‌ها اسیر می‌شوند. در روزهای اسارت، کومله‌ها تلاش می‌کنند تا ایمان آنها را سست نمایند. ولی هر سه جهادگر با نمازهای جماعت سه نفره‌ی خود با آنان مقابله می‌کنند. پس از مدتی، به زندان «لبست» و از آنجا نیز به زندان «بلکه» برده می‌شوند. آنها جهادگران و سایر زندانیان را روزها به بیگاری برده، مورد تحقیر قرار می‌دهند. عید سال 62، همه‌ی زندانیان - به غیر از سه جهادگر - آزاد می‌شوند. در اواخر فروردین، جهادگران را به زندان دیگری انتقال می‌دهند و در مسجد روستا زندانی می‌کنند. ابتدا مهندس لعل و سپس محمود و سعید آزاد می‌شوند. چند ماه پس از آزادی، «حسین قلی‌پور» یکی از افرادی که تیرباران شده بود، صحیح و سالم به نزد آنها می‌آید! او تعریف می‌کند که پس از تیرباران و تیر خلاص، به لطف خدا زنده مانده است.
ره یافته عشق: مجموعه خاطرات شهید سرتیپ حاج محمد جعفر نصراصفهانی
گردآوری و تدوین نجاتعلی صادقی گویا. - تهران: بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نشر شاهد؛ بنیاد شهید انقلاب اسلامی، شمیرانات (منطقه‌ی 5)، (چاپ اول): 1380.
256 ص.: مصور، نمونه، عکس.
شمارگان: 2000 نسخه.
این کتاب، زندگینامه‌ی کوتاهی از «شهید حاج محمد جعفر نصراصفهانی» (متولد سال 1339، در محله‌ی منارجنبان اصفهان) است. وی طی جنگ مسؤولیت‌های متعددی بر عهده داشت و در سال 1375 به واسطه‌ی عوارض جراحت شیمیایی به خیل شهدا پیوست. مطالب کتاب، شامل زندگینامه و خاطراتی چند به قرار زیر است: «نگاهی کوتاه به زندگی شهید؛ بخش اول: گزیده‌ی دفتر خاطرات شهید (شامل یادداشتهای روزانه‌ی شهید در بازدید از مناطق مختلف، رزمندگان و موارد دیگر) و بخش دوم: خاطره‌ی شهید نصر در کلام نزدیکان و دوستان (در وصف ویژگی‌های اخلاقی، شجاعت، نماز، رعایت بیت‌المال، کمک به دیگران، تواضع و...)». نمونه‌ی وصیتنامه شهید به خط خودش؛ عکسهایی از دوران جوانی، جبهه و هنگام تدفین و نمونه‌ی دست خط سرتیپ علی صیاد شیرازی در وصف شهید نیز در کتاب آمده است.
زاویه و اضطراب
نوشته: صمد شفیعی؛ باز نوسته یوسف قوجق؛ بازنویس نثر حسن بنی‌عامری؛ زیر نظر محمدقاسم فروغی جهرمی. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت انتشارات، 1372.
79 ص.: (مجموعه خاطره، 12).
این خاطرات را مرکز حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس لشکر 31 عاشورا جمع‌آوری کرده و به مناسبت سالگرد هفته بسیج (12 - 5 آذر ماه) منتشر کرده است.
کتاب «زاویه و اضطراب» مجموعه‌ی خاطرات صمد شفیعی از عملیات کربلای پنج است. کتاب چهار بخش دارد: آغاز عملیات کربلای پنج؛ عملیات در جزیره «بوارین»؛ شناسایی مرحله تکمیلی کربلای پنج؛ عملیات مرحله تکمیلی کربلای پنج. محتوای خاطرات و متن کتاب درباره موارد زیر می‌باشد: روزهای قبل از عملیات و انتقال نیروها از اسکله شهید باکری، به غنیمت گرفتن تانکهای دشمن در شب، اسارت نیروهای دشمن و
[ صفحه 779]
فرمانده‌هایشان در منطقه کانال ماهی، جلسه فرماندهی برای توجیه ادامه عملیات و آزادسازی شهرک دوعیجی، به اسارت گرفتن صدها تن عراقی در جاده خرمشهر و بصره، شناسایی منطقه نهر جاسم توسط گروه اطلاعات عملیات، ادامه عملیات در نهر جاسم و تصرف شهرک دوعیجی.
زندگی خوب بود
حسین رحیم‌پور. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1378.
208 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 154).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Life Was Getting on Well
شمارگان: 1100 نسخه.
در این کتاب، رزمنده «حسن رحیم‌پور» خاطرات خود را از دوران جنگ تحمیلی بازگو می‌کند. در زمستان سال 1360، در هنگامه‌ی جنگ، «حسن» در تهران، در آزمایشگاهی مشغول به کار است. او متأهل است و دو پسر و یک دختر دارد. به او مأموریت داده می‌شود تا به مدت بیست روز در مناطق جنگی خدمت کند. حسن پس از فراهم نمودن مقدمات، عازم اهواز می‌شود. او در این سفر با عباس، محمود و رضا آشنا می‌شود. آنها نیز مانند حسن از سوی وزارت بهداری اعزام شده‌اند. حسن، با رسیدن به اهواز، در یک آزمایشگاه سیار مشغول به کار می‌شود. مدتی بعد مأموریت او به پایان می‌رسد، اما...
زنده باد کمیل
محسن مطلق. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1370.
[99] ص.، [11] ص. عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 25).
شمارگان: 6600 نسخه.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Long Live The Komeili
«زنده باد کمیل» خاطرات «محسن مطلق» (یکی از رزمندگان گردان کمیل) است. وی در این کتاب زندگی رزمندگان را در جبهه شرح داده، حالات معنوی و شوخ طبعی و سرزندگی آنها را قبل از عملیات - زمانی که همگی برای رسیدن به معبود خود می‌سوختند - بیان می‌کند. او می‌گوید که از قیافه‌ی رزمندگان می‌توانستند به آسمانی بودن و شهید شدن عده‌ای پی ببرند. در این خاطرات، در مورد ایثار و فداکاری و روحیه‌ی بالای رزمندگان و توسل به خدا صحبت شده است؛ که چگونه افراد گردان شبها را با دعای توسل و سینه‌زنی سپری می‌کردند و بسیاری از رزمندگان شب تا صبح به نماز و نیایش می‌پرداختند. خاطرات نشان دهنده‌ی از خود گذشتگی، ایثار و عشق به شهادت رزمندگان است. بخشی از کتاب، مربوط به مرحله‌ی دوم عملیات آزادسازی مهران و بخش دیگر در مورد عملیات آزادسازی شلمچه است.
سایه دو ستون
جمال سرمستانی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1373.
112 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات، 92).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The shade of the Two Pillars
این کتاب، خاطرات جمال سرمستانی از حدود سیزده ماه حضور در جبهه، در دومین بار اعزام است. خاطرات در شش قسمت - تحت عناوین «سنگ چین»، «نفر جلویی»، «گوش به زنگ»، «سایه‌ی دو ستون»، «سایبانی سبز»،
[ صفحه 780]
«شایعه شهادت» و «به وقت عراق» - تنظیم شده‌اند. شرح رویدادها از لحظه‌ی اعزام در روز شانزدهم مرداد ماه 1366 آغاز می‌شود و با ذکر جزئیات رخدادها طی مأموریتهای مختلف در جبهه‌های غرب در کردستان (بانه، بوکان، ماووت عراق و...) تا تاریخ 23 شهریور 1367، ادامه می‌یابد. آخرین بخش (به وقت عراق)، ذکر خاطرات این رزمنده در بازگشت به منطقه‌ی عملیاتی بیت المقدس دو و تک قمیش است که پس از چهار سال (اواخر پاییز 1370)، برای پیدا کردن و باز گرداندن پیکر مطهر شهیدان انجام گرفته بود.
سایه‌های زیر منور
خاطره حسین سهرابی؛ بازنویس نثر یعقوب آذر. - تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، نمایندگی ولی فقیه، معاونت تبلیغات و انتشارات، مدیریت نشر، (چاپ اول): 1376.
172، [8]، عکس (رنگی). - (مجموعه آثار و ارزشهای دفاع مقدس؛ خاطره: 30)
شمارگان: 5000 نسخه.
مندرجات: حرف دل؛ به یاد آن روزها؛ ارمغان سبز؛ پنج روز مرخصی؛ شب ابری بود؛ سایه‌های زیر منور؛ همسنگرانم؛ حاج عمران؛ نسیم پاییز؛ هوای نمناک جنوب.
کتاب، مجموعه‌ای است از نه خاطره از «حسین سهرابی»، بدین قرار: «یاد آن روزها»، خاطره‌ی اعزام به جبهه است؛ «ارمغان سبز»، خاطره‌ی اعزام به منطقه‌ی عملیاتی ابوغریب، در فروردین سال 1362 است. «پنج روز مرخصی»، خاطره‌ای است از دیدار مناطق جبهه در یک اردوی پنج روزه؛ «شب ابری بود»، شرح عملیات والفجر نه است با هدف آزادسازی ارتفاعات ماماخلان و معبر ابرده؛ «سایه‌های زیر منور»، شرح خاطره‌ی حمله‌ی ایرانی‌ها به نیروهای عراقی است (در حمله به شهر سلیمانیه که در این عملیات، سردار کاوه نیز شرکت داشت)؛ «حاج عمران»، خاطره‌ی حمله‌ی نیروهای ایران به عراقی‌ها در منطقه‌ی پیرانشهر است؛ «نسیم پاییز»، شرح عملیاتی در منطقه‌ی حاج عمران پیرانشهر است و شهادت سردار کاوه؛ «هوای نمناک جنوب»، شرح شور و شوق افراد برای شرکت در عملیات شلمچه و مجروح شدن راوی است.
سبز جامگان نجات
خلیل علیزاده. - تهران: اطلاعات، (چاپ اول): 1380.
[174] ص.: مصور (رنگی)، نقشه (رنگی).
شمارگان: 3150 نسخه.
این کتاب خاطرات «خلیل علیزاده»، پزشک و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، از مناطق مختلف عملیاتی است. مطالب زیر از جمله موضوع خاطرات او هستند «آغاز جنگ تحمیلی؛ اعزام به منطقه‌ی جنوب (سوسنگرد)، امکانات محدود پزشکی؛ اعزام در مرداد ماه 1360 به منطقه‌ی جنوب و بیمارستان شهید چمران سوسنگرد؛ سوختگی شدید خلبان بالگرد؛ اورژانس صحرایی در خط مقدم؛ مجروحان نیازمند به عملیات احیای قلبی - ریوی (. R. P. C)؛ عملیاتهای فتح المبین، بیت المقدس، رمضان، والفجر مقدماتی، والفجر دو، خیبر، بدر، والفجر هشت، کربلای یک (آزادسازی مهران)، کربلای دو (پیرانشهر)، کربلای چهار، کربلای پنج و مجروحان غواصی و کربلای هشت (در بمیارستان ویژه‌ی شیمیایی‌ها)؛ دستمزد پزشکان در جبهه؛ اعزام به کرمانشاه؛ بیمارستان شهید بقایی اهواز و راه‌اندازی اتاقهای عمل، و...» عکسهای موجود در کتاب، دارای زیرنویس هستند.
[ صفحه 781]
ستاره‌ی زهیر
اسماعیل علایی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ دوم): 1373.
60 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 68).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Star of the Zoheir
شمارگان: 4400 نسخه.
این کتاب، شرح خاطرات برادر بسیجی - سید اسماعیل علایی - از دوران خدمت در جبهه‌های حق علیه باطل است. او جمعی گردان زهیر از تیپ سیدالشهداء (ع) بود و خاطرات وی، بیشتر از همه، درباره‌ی سید داوود حیدری، فرماندهی این گردان است؛ که «ستاره‌ی زهیر بود». طی خاطرات، از ایثار، شجاعت، قدرت ایمان، عشق به شهادت و مقاومت رزمندگان بسیار سخن گفته شده است. شرکت در عملیاتهای مختلف که عملیات ایذایی در فکه، عملیات کربلای یک و آزادی شهر مهران، عملیات کربلای پنج، عملیات بیت المقدس دو، عملیات بیت المقدس شش از آن جمله می‌باشد. «شرح نحوه‌ی مجروح شدن، انتقال به بیمارستان و مداوا، بازگشت به جبهه، یاد شهدا و دلتنگی برای جبهه و سختی قبول قطعنامه‌ی 598» از جمله خاطرات این بسیجی است.
ستاره‌های شلمچه
احمد دهقان. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1370.
116 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 12).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Star of Shalamcheh
مندرجات: کربلای - پنج؛ کربلای - پنج تکمیلی.
«احمد دهقان» در این کتاب، خاطرات خود را از عملیات کربلای پنج و عملیات تکمیلی کربلای پنج به رشته‌ی تحریر در آورده است. او در این خاطرات، به برنامه‌ریزی دقیق فرماندهان عملیات و ایمان، ایثار، شهادت‌طلبی و صمیمیت رزمندگان اشاره می‌کند. بسیاری از همرزمان او شهید شده و به خیل عاشقان لقاالله پیوسته‌اند. او خود نیز، به سبب مجروح شدن، ناچار به ترک جبهه و بازگشت به تهران شده بود. برادر دهقان در خاطرات خود، نحوه‌ی آماده شدن برای انجام عملیات، شروع عملیات، پدافند عراقی‌ها و جنگ و گریز با دشمن را شرح می‌دهد. او همچنین از دلتنگی رزمندگان برای جبهه در هنگام اوقات در شهر و روزشماری جهت بازگشت به جبهه و شروع عملیات و ناامیدی افرادی که در عملیات شرکت داده نمی‌شوند، سخن گفته است.
سر بر شانه‌ی ستاره
سعید ابوطالب. - تهران: کانون فرهنگی، علمی و هنری ایثارگران، 121.1375 ص. طراح روی جلد: علی وزیریان.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: On Star’s Wing
شمارگان: 3000 نسخه.
مطالب کتاب، خاطراتی از گردان شهادت است که در جنوب شرق یک کانال در منطقه‌ی هور، پس از انجام عملیاتی نفوذی، در محاصره‌ی دشمن قرار گرفته‌اند و ظاهرا راهی برای بازگشت ندارند. طبق دستور فرماندهی کل باید راهی برای عقب‌نشینی پیدا کنند و یاد شهید شوند؛ یا به خواست خود، اسیر شوند. علی (فرماندهی گردان، که نام واقعی او مهرداد محمدی است) راهی پیدا می‌کند؛ افراد را می‌فرستد و خود به تنهایی در برابر دشمن می‌ایستد تا افراد نجات پیدا کنند. او تا جایی که می‌تواند ایستادگی می‌کند و بالاخره نیز شهید می‌شود. نویسنده‌ی کتاب، زندگی «علی» (یا مهرداد محمدی)، که فرزند یکی از خانواده‌های مرفه شهر است، و چگونگی پیوستن او به رزمندگان را شرح می‌دهد. روابط صمیمانه‌ی حاکم در جبهه، فرهنگ شهادت و ایثار، ایمان و توکل به خدا در همه جا لابه‌لای سطور موج می‌زند و این پیام را به بازماندگان می‌رساند که «نگذارید خون شهیدان پایمال شود».
[ صفحه 782]
سردار خیبر، خاطراتی از سرلشکر پاسدار شهید حاج محمد ابراهیم همت
بازنویس متن: مهدی فراهانی. - تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی؛ کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و سی و شش هزار شهید استان تهران، کمیته انتشارات، 1376.
250، [4] ص.: مصور (رنگی). - (کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه استان تهران؛ مجموعه خاطرات سرداران: 7).
شهید محمدابراهیم همت در 12 فروردین 1333 در قمشه به دنیا آمد. در دوران تحصیل از هوش فراوانی برخوردار بود. در سال 1352 دیپلم گرفت و در سال 1356 شغل معملی را برگزید. تا قبل از انقلاب به واسطه‌ی فعالیت‌های سیاسی‌اش، چند بار توسط ساواک احضار شد. پس از پیروزی انقلاب، نقش چشمگیری در تشکیل سپاه پاسداران قمشه داشت. با شهادت ناصر کاظمی، فرماندهی سپاه پاوه شد و تا شروع جنگ تحمیلی در این سمت باقی ماند. در عملیاتهایی مثل رمضان، مسلم بن عقیل، والفجر مقدماتی، والفجر چهار و خیبر شرکت کرد. سرانجام در نوزدهم اسفند 1362، در جزیره‌ی مجنون به شهادت رسید. این کتاب، حاوی 94 خاطره از دوستان، خانواده و همرزمان شهید می‌باشد که هر کدام به نحوی بیانگر ابعاد روحی اوست. ویژگی‌های عمده‌ی شهید در این خاطرات عبارتند از: آرام و صبور بودن، احساس مسؤولیت کردن، پیش قدم شدن در کارهای خیر، شجاعت، شهامت، قناعت و انجام کار فقط برای رضای خدا.
سرگذشتهای ویژه از زندگی حضرت امام خمینی (جلد 2)
به روایتی جمعی از فضلا؛ گردآوری و تنظیم مصطفی وجدانی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ 14): 1374.
154 ص.: مصور، نمونه، عکس.
شمارگان: 5000 نسخه.
مطالب این کتاب، شرح سرگذشتهایی از زندگی سیاسی، معنوی، عبادی و... امام خمینی (ره) بوده، از مجله پاسدار انقلاب (حوزه‌ی علمیه) و پیام انقلاب (نشریه‌ی سپاه) و پاسدار اسلام (دفتر تبلیغات اسلامی قم) نقل شده است. از جمله مطالب کتاب، موارد زیر است: «امام خمینی (ره) از دیدگاه سید احمد خمینی (ره)، خاطره‌ای از حجت‌الاسلام توسلی درباره‌ی غیبت و جسارت به علماء، ارتباط امام با مردم، صرفه‌جویی، برخورد امام با خانواده و همچنین، مطالب و خاطراتی از امام درباره‌ی دفاع مقدس». از جمله مطالب مربوط به جنگ، «گزارشات فرماندهان و پیکهای مربوط به جنگ به امام (ره)، اخبار جنگ، جریان انتقال نیروهای آمریکا به خلیج فارس، ملاقات بنی‌صدر با امام و گزارشات دروغ درباره‌ی سپاه به امام (ره)» است. عکسهای ارائه شده در کتاب بدون زیرنویس هستند.
سرگذشتهای ویژه از زندگی حضرت امام خمینی (جلد 3)
به روایت جمعی از فضلا؛ گردآوری و تنظیم مصطفی وجدانی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ چهاردهم): 1374.
159 ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 5000 نسخه.
چاپ اول: 1362.
این کتاب جلد سوم از مجموعه‌ی شش جلدی «سرگذشتهای ویژه‌ی حضرت امام خمینی (ره)» است که شامل خاطرات و سرگذشتهایی درباره‌ی امام خمینی (ره) به نقل از اطرافیان و شخصیتهای مسؤول مملکتی است. از جمله مطالب موجود در کتاب و راویان این خاطرات، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «نگرشی اجمالی بر زندگانی امام خمینی و خاطراتی از حجت‌الاسلام ربانی املشی، دکتر محمود بروجردی (خصوصیات اخلاقی)، حجت‌الاسلام
[ صفحه 783]
رحیمیان، آیت‌الله صانعی، شهید اشرفی اصفهانی، آیت‌الله جنتی، آیت‌الله میرزا مسلم ملکوتی، حجت‌الاسلام احسان‌بخش، مصطفی کفاش‌زاده، علی دانش منفرد (دستگیری و تبعید امام، به شهادت حاج آقا مصطفی)، شهید صدوقی (خاطراتی در ارتباط با دفاع مقدس)، آیت‌الله فاضل لنکرانی و حجت‌الاسلام جمی».
سرگذشتهای ویژه از زندگی حضرت امام خمینی (جلد 4)
به روایت جمعی از فضلا؛ گردآوری و تنظیم مصطفی وجدانی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ سیزدهم): 1374.
174 ص.: مصور، عکس.
شمارگان 5000 نسخه.
کتاب حاضر، جلد چهارم از مجموعه‌ی شش جلدی «سرگذشتهای ویژه‌ی حضرت امام خمینی (ره)» و شامل خاطرات و سرگذشتهایی درباره‌ی امام خمینی (ره) - به نقل از اطرافیان و شخصیتهای مسؤول مملکتی - است. جمله راویان خاطرات، می‌توان به افراد زیر اشاره کرد: «حجج اسلام: واعظ طبسی، جوادی آملی، حائری شیرازی، محلاتی، ناصری، فردوسی‌پور، خاتم یزدی و ابطحی کاشانی، محسن رفیقدوست، یکی از خواهران مقیم در اقامتگاه امام در فرانسه و آیةالله موسوی اردبیلی». قطعه شعری درباره‌ی حضرت امام (ره) نیز در کتاب چاپ شده است. در خاطرات شهید محلاتی - نماینده‌ی امام در سپاه - و محسن رفیقدوست، مطالبی درباره‌ی دفاع مقدس و نیز شهید محمد بروجردی نقل شده است.
سرگذشتهای ویژه از زندگی حضرت امام خمینی (جلد 5)
به روایت جمعی از فضلا؛ گردآوری و تنظیم رضا شعرباف. - تهران: پیام آزادی، (چاپ هشتم): 1374.
184 ص.: مصور، عکس.
شمارگان: 5000 نسخه.
کتاب حاضر، جلد پنجم از مجموعه‌ی شش جلدی «سرگذشتهای ویژه‌ی حضرت امام خمینی (ره)» و شامل خاطرات و سرگذشتهایی درباره‌ی امام خمینی (ره) - به نقل از اطرافیان و شخصیتهای مسؤول مملکتی - است. از جمله مطالب و راویان خاطرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «حجج اسلام: عبدالمجید ایروانی، مرتضی تهرانی، عبدالکریم حق‌شناس، حسن رحیمیان، مصطفی زمانی، محمد فاضلی اشتهاردی، حسن طاهری خرم‌آبادی، محمدجواد علم‌الهدی، عباسعلی عمید زنجانی، محمد مؤمن، حسین مظاهری و غلامرضا رضوانی». در خاطرات عبدالکریم حق‌شناس و حسن رحیمیان، مطالبی درباره‌ی دفاع مقدس و خاطره‌ی فرزند شهیدی آمده است که همراه خانم ایتالیایی به ملاقات امام رفت و معظم له گردنبند اهدایی خانم ایتالیایی را به فرزند شهید هدیه فرمودند.
سفر به نیستان
نوشته عزت‌الله رادمنش؛ تدوین: امیر معصومی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1373.
120 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات: 91).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: A Journey Back to the Origin
شمارگان: 3300 نسخه.
کتاب «سفر به نیستان»، مجموعه خاطرات و سفرنامه‌های دکتر «عزت‌الله رادمنش» به جبهه‌های جنگ حق
[ صفحه 784]
علیه باطل و گزیده‌ای از مطالعات وی در آرشیوهای جنگ است. این سفرها از تاریخ 19 / 10 / 1359 الی 1 / 8 / 1362 انجام شده است. نویسنده در خاطرات خود به توصیف وضع جبهه‌های جنگ، روحیه‌ی رزمندگان و فضای حاکم بر جبهه پرداخته است. وی طی این سفرها از شهرهای جنگ‌زده‌ی خرمشهر، آبادان، دزفول، بستان، کرمانشاه و سنگرها و خاکریزهای خطوط مقدم جبهه‌های مختلف طی عملیاتهای مختلفی مانند طریق القدس، فتح المبین و... دیدن کرده و با افراد گوناگون از بسیجی، جهادی و رزمنده تا فرماندهان و مردم عادی و جان بر کفانی از همه‌ی اقشار جامعه گفتگو کرده است. مقایسه بین اوضاع موجود در جبهه‌ها و سنگرهای رزمندگان ایرانی و سنگرهای فتح شده‌ی عراقی، روحیه‌ی بالا، ایثار، از خودگذشتگی، عشق به امام و شهادت و پیوستن به خیل عاشقان الله رزمندگان ایرانی، در این خاطرات کاملا مشهود است.
سقوط در چهلمین پرواز
نوشته یدالله شریفی‌راد. - [تهران]: توسن، 1362.
207 ص.: عکس (بخشی رنگی).
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب، خاطراتی از سرگرد خلبان یدالله شریفی‌راد بوده، در سه بخش تنظیم شده است. بخش نخست - با عنوان «جنگ جنگ» - به شرح حمله‌ی هوایی عراق در 31 شهریور 1359 به فرودگاهها و پایگاههای هوایی ایران و نحوه‌ی انجام چندین مأموریت مهم و اساسی توسط سرگرد خلبان شریفی‌راد و دیگر خلبانان به تأسیسات گاز کرکوک و مخازن نفت موصل در همان روزهای اول جنگ پرداخته است. بخش دوم - با نام «تا پیروزی» - به چگونگی مورد هدف قرار گرفتن هواپیمای این خلبان دلاور و نجات او توسط پیشمردگان کرد عراقی، رفتار محبت‌آمیز آنها، مراقبتها و مداوای شکستگیها و جراحات وی، و خاطرات ایام اقامت در جمع پیشمرگان کرد اختصاص یافته است. بخش آخر کتاب هم شرح سفر بازگشت این خلبان به وطن و جمع صمیمی خانواده است. عکسهایی در ارتباط با وقایع و رویدادهای بیان شده در خاطرات نیز در جای جای کتاب به چاپ رسیده است.
سنگرهای شناور
ترجمه‌ی حمید محمدی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1373.
125 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 82).
عنوان روی جلد: 9، یادداشت از یک اسیر عراقی: سنگرهای شناور.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Floating Trenches: Nine Remembraces of an Iraqi P.O.W.
شمارگان: 4400 نسخه.
مندرجات: سنگرهای شناور؛ عقرب و مأموریت چهارم؛ آسمان بارانی؛ بلدوزرچی؛ اعدام جوخه اعدام؛ دستهای مهربان؛ دست انتقام؛ مقاومت؛ قبر خالی.
این کتاب مجموعه‌ای از یادداشتهای واقعی یک اسیر عراقی است. او بعد از اتمام تحصیلات، وارد ارتش عراق می‌شود. در تاریخ 4 / 8 / 1986، برای به دست آوردن اطلاعات از موقعیت منطقه‌ی هور و برآورد نیروها و مهمات ایرانی‌ها، وارد منطقه می‌شود. نیروهای ایرانی در این حمله خسارات زیادی وارد می‌کنند و او توسط سازمان اطلاعات دستگیر می‌شود. موضوع یادداشتهای دیگر او از این قرار است: تشویق افراد برای آوردن جسد یک سرهنگ اطلاعاتی، بازداشت شدن یک سرباز به خاطر فرار از جبهه، گلوله باران منطقه توسط ایرانیان، متلاشی شدن کامیون پر از سرنشین و جمع‌آوری اجساد، دستگیری چوپانی که دیده‌بان ایرانیان بود، شجاعت و فداکاری راننده‌ی بلدوزر ایرانی، حمله‌ی ایرانیان به شرق بصره، شجاعت و ایثار مادر و دختری که با بطری بنزین به سوی نیروهای عراقی حمله کردند و جسد رزمنده‌ی ایرانی که از منطقه‌ی تحت تسلط عراقی‌ها ربوده شد.
[ صفحه 785]
سومین روز محاصره
نوشته محمد هادی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1370.
47 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 24).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Third Day of Surrounding
شمارگان: 6600 نسخه.
کتاب حاضر مجموعه خاطرات «محمد هادی» از لشکر ده سیدالشهدا (ع) - یکی از یگانهای سپاه پاسداران - است که بر طبق زمان و ساعات اولیه عملیات کربلای 5 تا سه روز بعد از آن و مدت در محاصره قرار گرفتن وی نقل شده است. وی خاطرات سه روز محاصره خود و حدود پنجاه نفر از رزمندگان را (که تعدادی زخمی هم در بین آنان بودند)، بدون آب و غذا، زیر رگبار گلوله‌های دشمن بیان کرده است. او نوشته است که چگونه در سومین روز محاصره، بالاخره با جدیت و کوشش رزمندگان گردان مسلم بن عقیل و چند گردان دیگر، محاصره شکسته شد و افراد گروه (که حالا فقط سیزده نفر از آنها باقی مانده بودند)، توانستند خود را به نیروهای خودی برسانند. البته بعدا معلوم شد عده‌ای از زخمی‌ها و یکی از رزمندگان، که به عنوان پرستار نزد زخمی‌ها باقی مانده بود، به اسارت نیروهای عراقی در آمده‌اند. وی همچنین مطالبی در خصوص نحوه شهادت شهیدان: «حاج حسین فدایی اسلام، کربلایی حبیب چیذری، حاج قربان ابراهیم (فرمانده گروهان شهادت)، حاج یدالله کلهر، حاج علی فضلی، علی عزیزی، علی‌اکبر جباروند، هادی ایزدی، و نحوه اسارت مهندس حاج اسدالله خادمی و سید هادی...».
سه روایت از یک مرد
نویسنده محمدرضا بایرامی. - بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نشر شاهد، (چاپ اول): 177.1379 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب، یک داستان درباره‌ی شهید حسین علم‌الهدی (فرماندهی سپاه هویزه) است که در حماسه‌ی هویزه به شهادت رسید. داستان از سه بخش تشکیل شده است و هر بخش به روایت شخصیت شهید علم‌الهدی از دید یک نفر می‌پردازد. روایتگر بخش اول، شکنجه‌گر ساواکی «سروان معبر» است. در این بخش به شرح فعالیت‌های قبل از انقلاب و دستگیری حسین علم‌الهدی (در سال 51) توسط ساواک و شکنجه‌ی وی، درگیری مردم با نیروهای امنیتی در پاسگاه به فرماندهی حسن (برادر شهید) فعالیت‌های شهید قبل از پیروزی انقلاب می‌پردازد. بخش دوم به شرح وقایع - اوایل جنگ و آمادگی عراق برای تدارک هجوم به شلمچه، هویزه، سوسنگرد، بستان و شناسایی‌های حسین علم‌الهدی و خیانتهای تیمسار مدنی و بنی‌صدر می‌پردازد. در نهایت به شروع جنگ و اوایل درگیری با دشمن اشاره می‌کند و نحوه‌ی شهادت شهیدان: «اصغر گندمکار، رضا پیرزاده، سعید درخشان، اکبر پیرویان، محمدعلی حکیم، غفار درویشی و...» نیز تصویر می‌شود. در پایان نیز نحوه‌ی شهادت حسین علم‌الهدی و اسارت راوی در این فراز از داستان ترسیم می‌شود. بخش سوم به کمک گرفتن حسین علم‌الهدی از قاچاقچی اجناس می‌پردازد و تحول شخصیت قاچاقچی و تبدیل وی به فردی آزاد اندیش در این قسمت تصویر می‌شود.
شاخه‌ای رو به آفتاب
براساس خاطرات جانباز علی مساواتی بازنویسی و ویرایش با نظارت محمدابراهیم حسن بیگی. - تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی، مرکز نشر هنر اسلامی، 1373.
92 ص.
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب خاطرات جانباز، «سید علی سماواتی» است که از همان اوایل جنگ و با وجود این که دانش‌آموز بوده است، وارد بسیج می‌شود. او با همه علاقه‌ای که به جنگیدن و در صف مقدم بودن داشته است، تا مدتها به
[ صفحه 786]
جبهه اعزام نمی‌شود. تا بالاخره در عملیات مسلم بن عقیل - در محور سومار - شرکت می‌کند. او در این عملیات مجروح می‌شود. در اعزام مجدد به عملیات کربلای چهار می‌رود. عملیات، بعد از شهادت تعدادی از نیروهای اطلاعات (بر اثر بمباران شیمیایی) همراه با چند رزمنده‌ی دیگر برای دیگر برای شناسایی موضع دشمن می‌روند و تمام اطلاعات را ثبت می‌کنند. مدتی بعد، عملیات کربلای پنج در منطقه‌ی شلمچه آغاز می‌شود و به پیروزی منجر می‌شود. در عملیات بعدی، او و همرزمانش برای باز کردن منطقه‌ی مین گذاری شده می‌روند و طی این مأموریت مجروح می‌شود. این رزمنده تا آخرین روزها و آخرین عملیات (مرصاد) در جبهه می‌ماند و در افتخار آفرینی رزمندگان شرکت می‌کند.
شانه‌های زخمی خاکریز: یادداشتهای یک امدادگر
نوشته صباح پیری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1369.
90 ص.: مصور، عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات؛ 6).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Wounded Imprints of The Trenches
شمارگان: 6600 نسخه.
این کتاب مجموعه خاطرات یک امدادگر جانباز است. او در سال 61، در سن 16 سالگی، به اردوگاه آموزشی رفته، پس از آن به عنوان امدادگر به جبهه می‌رود. در سال 62 به خط مقدم جبهه در اسلام‌آباد، سپس اردوگاه شهید بروجردی در کردستان و پس از آن ایلام اعزام می‌شود. از آن پس در عملیات والفجر سه، والفجر چهار، فتح ارتفاعات شبیر، قله 1886، فتح قله‌ی کانی مانگا شرکت داشته است. در عملیات جفیر بارها در امداد رسانی شرکت داشته است. در عملیات فاو، جزیره مجنون، والفجر هشت، باز پس گیری مهران، کربلای چهار در شلمچه، نصر چهار و نصر پنج در ماووت، نصر هفت در دوپازا، بیت المقدس دو، بیت المقدس سه و عملیات والفجر ده شرکت کرده است. شبهایی تا صد نفر زخمی را پانسمان می‌کرده و شهادت بسیاری از همرزمان خود را به چشم دیده است. حماسه ایثارها، فداکاری‌ها و از جان‌گذشتگی‌ها در هر سطر از خاطرات این امدادگر خودنمایی می‌کند.
شاهد... در جبهه جنگ
صالح افشار. - تهران: قدیانی، (چاپ دوم): 239.1361 ص.: مصور.
شمارگان: 10000 نسخه.
چاپ اول: مجله اطلاعات هفتگی.
کتاب «شاهد... در جبهه‌ی جنگ»، خاطرات «ستوان صالح افشار»، از تاریخ 14 آبان 1359 تا 6 بهمن 1359 است. وی افسر نیروی هوایی است و به جبهه اعزام شده است. این کتاب یادداشتهای روزانه‌ی وی است. در این یادداشتها، با بیان وقایع روزانه، به شرح عملیاتها، جبهه و منطقه‌ی جنگی، عقاید و اعتقادات خود، روحیات دوستان و دیگر رزمندگان می‌پردازد. وی در این یادداشتها با مادر خود نیز صحبت می‌کند. او قطعات کوچک شعرهای خود را هم در این کتاب آورده است. کتاب بیانگر عقاید نویسنده درباره‌ی جبهه، مشکلات و اتفاقات مختلف است. او فرمانده گروهی از رزمندگان است و با اطلاعاتی که دارد، سعی می‌کند با در نظر گرفتن مسائل حفاظتی، عملیات را شرح دهد. به اعتقاد وی، پایان کتاب آغاز فصل نوینی از جنگ است، یعنی حمله به دشمن؛ چرا که تا قبل از آن تاریخ، نیروها فقط دستور دفاع داشته‌اند.
[ صفحه 787]
شب چراغ: خاطرات زندگی شهید سرهنگ پاسدار خلبان محمدرضا غفوری
بازآفرینی فرهاد کمال‌آبادی؛ به کوشش دفتر گروه مشاورین فرماندهی ناجا. - قم: منبع، (چاپ اول): 1379.
[125] ص.، [3] ص. تصویر. - (خاطرات؛ 1).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Night Lamp: Memoirs based on the life story of the martyred pilot...
شمارگان 2200 نسخه.
این کتاب شامل خاطراتی از زندگی شهید «محمدرضا غفوری» به نقل از افراد خانواده و همرزمان وی است. شهید محمدرضا غفوری در تاریخ 1342 در تهران به دنیا آمد و پس از اتمام تحصیل و گذراندن آموزشهای خلبانی، با چرخبال 206 در خدمت مناطق جنگی بود. پس از پایان جنگ در مرزهای شرقی به مبارزه با اشرار و قاچاقچیان مواد مخدر پرداخت و در مرداد ماه 1374، حین مأموریت، در اثر سقوط چرخبال، به شهادت رسید. خاطرات عبارتند از: خاطره‌ی پدر و خواهر شهید از دوران تولد، کودکی، نوجوانی، سربازی و ازدواج وی، خاطراتی از پیروزی انقلاب و ورود به کمیته‌ی انقلاب اسلامی، خاطراتی از آموزش خلبانی، خاطراتی از دوران جنگ و نجات مصدومان و عملیاتهای هوایی، پشتیبانی رزمندگان، پس از سقوط چرخبال، تجسس برای یافتن وی و سه همرزم شهیدش در کویر، خاطراتی از کشفیات شهید در مواجهه با اشرار و قاچاقچیان. عکسهایی از شهید در کتاب موجود است.
شبهای قدر کربلای پنج
نصرت‌الله محمودزاده. - تهران، جهاد سازندگی، پشتیبانی و مهندسی جنگ، واحد ثبت وقایع جنگ؛ مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1367.
433 ص.: نقشه (رنگی).
شمارگان: 5500 نسخه.
کتاب «شبهای قدر کربلای پنج»، که به مناسبت دهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی منتشر شده، در شانزده فصل تنظیم شده است و گزارشی واقعی و لحظه به لحظه از تلاش و سنگرسازان بی‌سنگر در عملیات کربلای پنج است. این خاطرات به نقل از افرادی که در فعالیت‌های مهندسی جهاد سازندگی شرکت داشتند و بدون کوچک‌ترین دخل و تصرف در حوادث نوشته شده‌اند. این گزارش از لحظه شروع عملیات تا تسخیر کانال ده پل، سپس جزیره‌ی بوارین، پس از آن شهرک دوعیجی و بالاخره تسخیر دژها و رسیدن به یازده کیلومتری شهر بصره و مستقر شدن نیروها در آنجا را در بر می‌گیرد. تلاش این ایثارگران، پیوستن آنها به خیل عظیم شهدا، و جایگزین شدن هر راننده با راننده‌ای دیگر، فداکاری و پایمردی آنان برای هموار کردن راه و ساختن جان پناهی برای رزمندگان و در نهایت تثبیت مواضع، در همه جای کتاب از لابه‌لای سطور متجلی است و نشانگر عظمت روح، ایمان قوی و شهادت‌طلبی این افراد است.
شریک صلوات
نویسنده غلامعلی رجایی. - تهران: پیام آزادی، (چاپ اول): 1372.
88 ص: نمونه، عکس.
شمارگان: 5000 نسخه.
این مجموعه شامل سوگنامه‌ها، خاطرات و اشعاری است که در قالبهای مختلف شعری در رثای حضرت امام خمینی نوشته شده‌اند. موارد زیر از جمله اشعار و مطالبی هستند که در ارتباط با دفاع مقدس سروده و نوشته شده‌اند. در بخش اول: «سوگنامه‌ی امیر کاروان عشق» (توسط یک بسیجی از خرمشهر در سوم خرداد 1369)؛ در
[ صفحه 788]
بخش خاطرات: «رقت قلب امام با دیدن عکس یک شهید، میزان علاقه‌ی امام در خدمت به مردم، امام و تقاضای رزمندگان، عظمت رزمندگان اسلام از دیدگاه امام، هدیه‌های خاص امام امت به رزمندگان، پیام امام به رزمندگان و تعدادی عناوین دیگر»؛ در بخش شعر: «شمع شهیدان خدا، همناله با ماه و...». نمونه‌ی استفتاء تبلیغات جبهه و جنگ و پاسخ امام در هامش استفتاء با دستخط خودشان ارائه شده است.
شمشیرهای چوبین: بر اساس خاطرات حاج محسن صادقی
نگارش محمدرضا اصلانی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1374.
79 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 94).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Wooden Swordes, Based on the Memoirs of Hajj Mohsen sadeghi
شمارگان: 3300 نسخه.
این کتاب، شرح خاطرات «حاج محسن صادقی» بوده که توسط آقای «محمدرضا اصلانی» جمع‌آوری و تنظیم شده است. خاطرات این رزمنده‌ی دلاور، شرح شجاعت، ایثار و خلوص نیت رزمندگان جنگ تحمیلی است و در آن، اوج اعتلای روح انسانی و وسعت بی‌پایان دلهای عاشق و شیفته و مؤمن به آب و خاک یک میهن را می‌توان لمس کرد و تجلی ایمان را دریافت. این رزمنده - که از جانبازان جنگ تحمیلی بوده و یک چشم و دو پای خود را در حفظ ارزشها و مفاهیم والای انسانی و اسلامی از دست داده است - در عملیاتهای والفجر پنج، والفجر نه، کربلای یک و کربلای پنج شرکت داشته است. او در این خاطرات از مدت معالجه‌ی خود در انگلستان نیز سخن گفته است. شهیدان «یدالله دهقانی، شهاب خالصی، محرابی، معصومعلی بختیاری، سید محمدحسین حسینی، سید حسین کشکی و حسین قرایی» از جمله همرزمان او در جبهه بوده‌اند.
شمع صراط، خاطراتی از شهید سید محسن صفوی
بازنویس عباس اسماعیلی. - اصفهان: لشکر زرهی 8 نجف اشرف، (چاپ اول): 1375.
155 ص.: عکس (رنگی). - (کنگره بزرگداشت سرداران و 23 هزار شهید استان اصفهان، مجموعه آثار؛ 35): (مجموعه نجف در کربلا؛ 11).
طرح روی جلد: رحیم صفوی.
شمارگان: 3000 نسخه.
کتاب، حاوی 69 خاطره درباره‌ی «شهید سید محسن صفوی» (مسئوول دفتر مهندسی وزارت دفاع در استان اصفهان، فرماندهی قرارگاه صراط المستقیم و مؤسس سپاه شهرضا) است. خاطرات به نقل از همسر، برادر، همرزمان، سرداران و نیز تعدادی از مسؤولین سپاه نقل شده‌اند. موارد زیر از جمله خاطرات هستند: «فعالیت‌های قبل از انقلاب، درگیریهای دوران انقلاب و بعد از آن، درگیریهای سنندج و جنگ در کردستان، ازدواج، ویژگی‌های اخلاقی و دینی، تشکیل قرارگاه مهندسی صراط المستقیم، بنیان‌گذاری سپاه شهرضا، امانت داری و پرهیزکاری، صدقه دادن و توکل به خدا و برخورد شهید با دیگر همرزمان و نیروهای تحت امر». گزیده‌ای از سخنرانی شهید در جمع معاونان جنگ وزارتخانه‌ها، قسمتی از نامه‌ی شهید به همسرش و نیز عکسهایی از شهید در جمع همرزمان نیز ارائه شده است.
[ صفحه 789]
شور عاشقی، بر اساس خاطراتی از فرمانده شهید حاج حسین خرازی
علی بنی‌لوحی. - تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، (چاپ چهارم): 64.1378 ص.: عکس.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب در دوازدهمین سالگرد شهادت فرمانده شهید حسین خرازی منتشر شده است.
مندرجات: کردستان حماسه‌های جاوید؛ شبهای خط شیر؛ حصر آبادان؛ فتح المبین؛ رمز یا زهرا (س)؛ از خرمشهر تا خونین شهر؛ طلائیه، مبارزه نابرابر؛ عبور از اروندرود؛ تولدی دوباره؛ کلام نور.
کتاب «شور عاشقی» شرحی از زندگی، ویژگی‌های اخلاقی و مبارزات «سردار شهید حاج حسین خرازی» بوده، در نه بخش تنظیم شده است. کتاب، با شرح تولد شهید آغاز شده، به فعالیت‌های وی در دوران انقلاب و پس از پیروزی انقلاب، حضور در کردستان و مبارزه با ضد انقلاب می‌پردازد. سپس شرح فعالیت‌های وی در عملیاتهای زیر ادامه می‌یابد: ثامن‌الأئمه در اهواز، طریق القدس در دارخوین و چزابه، فتح المبین، بیت المقدس، والفجرهای یک و دو و چهار عملیات در منطقه‌ی هورالعظیم، فاو، کربلاهای چهار و پنج و هنگام بمباران شیمیایی شلمچه توسط عراق و در نهایت، عملیات تکمیلی کربلای پنج (که منجر به شهادت شهید خرازی در منطقه‌ی نهر جاسم می‌شود). در پایان کتاب، تصاویری از شهید چاپ شده است.
شهاب: خاطرات سردار شهید مهندس حسن آقاسی زاده شعرباف
بازنویسی محمد میررفیعی؛ ویراستار هادی عرفانیان؛ [برای معاونت ادبیات کنگره بزرگداشت سرداران شهید و بیست و سه هزار شهید استان خراسان]. - تهران: شادرنگ، (چاپ اول): 1380.
204 ص.، [12] ص. تصویر (رنگی).
طراح روی جلد: سعید بابایی.
به مناسبت کنگره بزرگداشت سرداران شهید و بیت و سه هزار شهید استان خراسان.
شهید حسن آقاسی‌زاده در سال 1338 در مشهد به دنیا آمد. وی در سال 1367 در عملیات نصر هشت در منطقه ماووت به شهادت رسید. کتاب حاضر شامل سرگذشتنامه و خاطرات، به نقل از افراد خانواده و همرزمان شهید، است؛ خاطرات دوران کودکی، نوجوانی، جوانی و تحصیلات خارج از کشور، خاطراتی از او در خانواده، سپاه و مناطق مختلف عملیاتی و عملیاتهایی چون: رمضان، محرم، خیبر، بدر، والفجرهای یک تا نه، کربلاهای یک تا ده و دیگر عملیاتها، خاطراتی از زیارت خانه‌ی خدا و خاطراتی از چگونگی شهادت او. سخنرانی شهید آقاسی‌زاده در سال 1365، در دانشگاه تبریز، همراه با متن کامل وصیتنامه شهید و تصاویری از او در دوره‌های مختلف زندگی و مناطق مختلف عملیاتی و تشییع جنازه‌اش ارائه شده است. عکس پیکر شهید نیز در پشت جلد چاپ شده است.
شهید غریب، روایتی از اسارت شهید تندگویان
جلیل جباری. - تهران: ارتش جمهوری اسلامی ایران، عقیدتی سیاسی، معاونت تبلیغات و انتشارات، 84.1373 ص.
طراح روی جلد: هوشنگ محمد رحیمی‌فرد.
این کتاب روایتی از اسارت شهید محمدجواد تندگویان، وزیر نفت کابینه شهید رجایی است که از زبان یکی از تکاوران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بیان شده است. شهید تندگویان از اواسط سال 59 به دعوت شهید رجایی و گزینش شهید بهشتی، به عنوان وزیر نفت شروع به کار می‌کند. او در مدت کوتاه وزارت خود چند بار به آبادان سفر کرد و با تدبیر او، قسمتی از پالایشگاه آبادان سالم باقی ماند. وی در سفر آخر خود به پالایشگاه آبادان، در روز 9 / 8 / 1359، همراه معاون و چند تن از همکاران خود در جاده‌ی ماهشهر به آبادان توسط نظامیان
[ صفحه 790]
بعثی عراق ربوده شد و هنگامی که بعثی‌ها قصد اعدام اسیران را داشتند، وی با معرفی خود جان همراهانش را نجات داد. ولی بعثی‌ها حتی در زمان اسارت نتوانستند شجاعت وی را تحمل کنند و او را به شهادت رساندند. پس از اسارت، او و همراهانش را در پادگان «تنومه» زندانی می‌کنند و پس از شناسایی، شهید تندگویان را از بقیه جدا می‌کنند و بقیه‌ی اسرا را به «العماره» می‌برند.
صخره‌های عقیق
حسن شکری. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1371.
68 ص.، [16]: تصویر، عکس. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 35).
کتاب خاطرات نویسنده از عملیات بیت المقدس چهار و شرح دلاوری‌های بسیجی‌ها در این عملیات است. در این خاطرات از نحوه آغاز عملیات تا انجام آن و دلاورمردی‌ها و شجاعتهای سردارانی چون سید محمدجواد امامیان، شهید حاج ابراهیم خلج، شهید سعید غلامی، و رزمندگانی چون سید صادق خودسیانی، پیک گردان، که در عملیات بیت المقدس چهار رشادتهای فراوان از خود نشان داد، مطالبی گفته شده است. هم چنین در مورد محل انجام عملیات توضیحاتی داده شده است. از جمله ارتفاعات تیمورژنان، که اولین نقطه آزاد شده در عملیات بیت المقدس 4 بود، و ارتفاعات شاخ شمیران و شاخ سورمر که مشرف بر شهرهای حلبچه و سید صادق عراق بودند و در این عملیات به تصرف نیروهای اسلام در آمدند و توپخانه عراق را از دسترسی به منطقه دربندیخان بازداشتند. در پایان کتاب تعداد پانزده عکس از رزمندگان شرکت کننده در عملیات بیت المقدس چهار آمده است.
عارف شیدا
از زبان سید آزادگان علی‌اکبر ابوترابی؛ به کوشش عبدالمجید رحمانیان. - تهران: امید آزادگان، (چاپ دوم): 63.1380 ص. - (خاطره‌های معنوی؛ 2).
شمارگان: 4500 نسخه.
این کتاب حاوی 28 خاطره از سید آزادگان «علی‌اکبر ابوترابی» است که از زبان خود او نقل شده است. از جمله‌ی خاطرات، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: «دوران اسارت و زندانی شدن با فردی عراقی که قصد فرار داشت؛ سؤال افسر عراقی درباره‌ی ویژگی‌های اخلاقی امام (ره)؛ شهید نبات‌علی در دوران اسارت؛ راننده‌ی کامیونی که در اثر تصادف و برخورد با فردی، عارف شد؛ آخرین لحظات آزاده‌ای که در جاده‌ی تبریز تصادف کرده، فوت کرد و عشق او به امام حسین (ع)؛ نتیجه‌ی برخورد اسلامی در آلمان و اسلام آوردن فرد مسیحی؛ پیاده‌رویهای عاشقانه از نجف تا کربلا و از حرم امام خمینی (ره) تا حرم امام رضا (ع)؛ گذشت برادر اسیر درباره‌ی تهمتهایی که به او می‌زدند؛ فرار یکی از بستگان مسؤولان از جبهه؛ ثروتمند خسیس و لحظات مرگ او؛ دوری از خدا به خاطر دنیا پرستی و...».
عاشق صادق، مجموعه خاطراتی از سردار شهید حاج رضا حبیب‌الهی
محمدعلی آستانه؛ جمع‌آوری خاطرات: محسن حاج اکبری. - [اصفهان]: لشکر 14 امام حسین (ع)، (چاپ اول): 1375.
157 ص. - (کنگره بزرگداشت سرداران و بیست و سه هزار شهید استان اصفهان؛ مجموعه آثار: 43).
طراح روی جلد: غلامرضا راهپیما.
شمارگان: 5000 نسخه.
این کتاب، مجموعه‌ی خاطرات و شرح حال «سردار شهید، محمدرضا حبیب‌اللهی» است که در مهر ماه سال 1337 در شهر اصفهان متولد شد و در سال 1361 در عملیات والفجر مقدماتی به شهادت رسید و جاویدالاثر شد.
[ صفحه 791]
مجموعه‌ی حاضر خاطراتی به نقل از همرزمان، خواهر، برادر و دیگر آشنایان شهید و در خصوص موارد زیر است: «دوران نوجوانی، تحولات سال 1357، پس از پیروزی انقلاب، آغاز جنگ تحمیلی و مسؤولیت‌های شهید در جبهه‌ها، روزهای مجروحیت، روحیات و خصایص اخلاقی، شیوه‌ی اجرایی و مدیریتی، اخلاص و نیایشها، صراحت لهجه، زیارت خانه‌ی خدا، مسؤولیت‌های شهید، عملیاتهای مختلف (از جمله، عملیات طریق القدس)، پیش‌بینی شهادت خود و...».
عبور از آخرین خاکریز، خاطرات یک پزشک اسیر عراقی
نوشته احمد عبدالرحمن؛ مترجم: محمدحسین زوار کعبه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، 1368.
192 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 1).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Crossing the last Embankment
این کتاب خاطرات یک پزشک مسلمان عراقی است. در مقدمه‌ی آن از این که کشورهای اسلامی بازیچه‌ی دست صهیونیسم شده‌اند، ابراز تأسف می‌کند و سپس پیشگویی سید قطب (ره) را بیان می‌کند که (دوازده سال قبل از انقلاب) گفته بود: «به زودی برای ایران مشکلی پیش خواهد آمد و با روی کار آمدن جمهوری اسلامی تنها راهی که باقی می‌ماند جنگ است.» عبدالرحمن در سال 1979 به درمانگاه نظامی خانقین منتقل می‌شود. ماه مه 1980 توپخانه‌ی سنگین عراقی‌ها به سوی مرزها به حرکت در می‌آید و سروان عبدالرحمن عامل بروز جنگ را معرفی می‌کند و چگونگی وقایع را در طول مدتی که در جبهه بوده است، تشریح می‌کند. او خلف وعده‌های صدام و دروغهای تبلیغاتی حزب بعث را آشکار می‌سازد. تا این که در تاریخ 24 ماه مه سال 1982 میلادی در خرمشهر اسیر می‌شود.
عشق در نگاه دوم
سونیا لندگراف؛ ترجمه علی جوادی. - تهران: مرکز فرهنگی آبا، (چاپ اول): 1376.
158 ص.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Love in second Look
خانم سونیا لندگراف زنی آلمانی است که با یک فلسطینی ازدواج کرده، مدتها است که به دین اسلام گرویده و ساکن ایران است. وی در سال 1371 تحصیلات عالیه خود را با نوشتن پایان نامهای در باب مقایسه فرهنگ، مذهب و نحوه زندگی در کشورهای ایران و آلمان به زبان فارسی و با درجه‌ای ممتاز به پایان رسانید. کتاب «عشق در نگاه دوم» ابتدا به زبان آلمانی نوشته شد. ولی ناشرین آلمانی به این بهانه که این کتاب مطابق ذوق مردم آلمان نیست آن را چاپ نکردند و از وی خواستند مطالبی دروغ به آن بیامیزد که او چنین نکرد و سرانجام نیز ترجمه آن را به زبان عربی منتشر کرد و اینک نیز ترجمه آن به زبان فارسی منتشر شده است.
خانم «سونیا لندگراف» در این کتاب ابتدا چگونگی ازدواج خود با یک فلسطینی، پذیرش دین اسلام و تصمیم‌گیری جهت اقامت در ایران را شرح می‌دهد. سپس از اقامت در ایران در سالهای جنگ، از مشکلات و در عین حال، راحتی‌های این زندگی، از احترام به زنان و ارج به آنها، تأثیر اسلام بر زندگی روزمره و از تبلیغات مغروضانه درباره‌ی ایران در آلمان می‌نویسد. بخشهای آخر کتاب نیز از سفر به خرمشهر و اهواز و شرکت در بازسازی شهر و روحیه‌ی خوب مردم صحبت می‌کند و پس از شرح مسافرت خانوادگی به لبنان و آلمان، شادی بازگشت به ایران را بیان می‌دارد که «ایران سرمین عشق در نگاه دوم است».
[ صفحه 792]
عشق گوید هر آنچه باداباد، مجموعه خاطرات سردار شهید قربانعلی عرب
تدوین و بازنویسی جعفر شهیدی، مصطفی کاظمی. - [اصفهان]: لشکر مقدس 14 امام حسین (ع)، 1375.
165 ص. - (کنگره بزرگداشت سرداران و بیست و سه هزار شهید استان اصفهان؛ مجموعه آثار: 4).
طراح روی جلد: غلامرضا راهپیما.
کتاب حاضر خاطراتی در مورد سردار شهید قربانعلی عرب است که نگاهی گذرا بر زندگی این رهرو کاروان نور دارد. در این کتاب تعداد زیادی از خاطرات همرزمان، برادر و خانواده‌ی شهید در رابطه با وی گردآوری شده است. این خاطرات، همگی، نشان دهنده‌ی رفتار، شخصیت والا و روح ایثار و شهادت‌طلبی او هستند. پس از خاطرات، صفحاتی از کتاب به بیان نحوه‌ی شهادت شهید قربانعلی عرب و نقل فرازهایی از سخنان وی پرداخته است و سپس شرح کوتاهی از زندگی وی و وصیتنامه‌اش درج شده است.
عطر شقایق: مجموعه خاطرات سردار شهید علی نوری ممبینی
مؤلف عیسی خلیلی؛ ویراستار محمدامین رکنی؛ [برای] کنگره سرداران و 23 هزار شهید کربلای خوزستان. - تهران: لوح محفوظ، (چاپ اول): 1381.
170 ص.، [5]ص.: عکس، مصور.
شمارگان: 2000 نسخه.
کتاب «عطر شقایق» زندگینامه و خاطراتی درباره‌ی «شهید علی نوری مبینی» است. او در سال 1337 در روستای دشت انار (از توابع باغ ملک) متولد شد و در عملیات کربلای چهار مصدوم شیمیایی و در سال 1367 شهید شد. کتاب سه بخش دارد:
بخش اول: «از تولد تا کودکی» (خاطرات خود شهید از دوران کودکی و مکتب خانه)؛ بخش دوم: «از نوجوانی تا ازدواج» (خاطرات خود شهید، خانواده و آشنایان از دوران قبل و بعد از انقلاب، ازدواج و...)؛ بخش سوم: «از دفاع مقدس تا پرواز به آسمان شهادت»: (خاطرات همسر، همرزمان و آشنایان از دوران دفاع مقدس، عملیات والفجر هشت، احترام به والدین، رفتار با فرزندان و خانواده، خاطراتی از عملیاتهای کربلای چهار و پنج و مصدومیت شیمیایی، خاطرات فرزندان از روزهای آخر زندگی، آخرین مصاحبه قبل از شهادت و...). در پایان، تصاویری از وی در جبهه و بیمارستان ارائه شده است.
علمدار
تألیف صفر عبدالملکی. - تهران: امید آزادگان، (چاپ اول): 216.1378 ص.: عکس.
شمارگان: 3000 نسخه.
«علمدار» خاطرات بسیجی رزمنده و آزاده «حاج عباس روزخوش» است. او از سال 1360 در جبهه‌های جنگ حق علیه باطل حضور داشت، و در یکی از عملیاتها به اسارت دشمن در می‌آید. پس از گذشت سالیان دراز، سرانجام با خاتمه‌ی جنگ به آغوش میهن اسلامی باز می‌گردد. وی با همان روحیه‌ی بسیجی در کاروان رهپویان حرم تا حرم [از حرم امام خمینی (ره) تا حرم حضرت امام رضا (ع)] پیشاپیش کاروان، علمداری می‌کند. تصاویری از این آزاده و همرزمان و همسفران وی پایان بخش کتاب است.
[ صفحه 793]
علی در کربلا
مرتضی نریمانی؛ [برای] جهاد سازندگی استان اصفهان. - زاینده‌رود، (چاپ اول): 1380.
112 ص.: نقشه نمونه. - (سنگرسازان بی‌سنگر؛ 2).
شمارگان: 1000 نسخه.
مطالب کتاب حاضر، شامل خاطرات نگارنده از مرحله‌ی سوم جنگ (پس از عملیات کربلای چهار تا عملیات کربلای پنج و پس از آن) است. او نقش پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی را در پیشبرد، تثبیت و تحکیم مواضع رزمندگان در مناطق عملیاتی کانال ماهی، منطقه‌ی پنج ضلعی، جاده‌ی شلمچه، شرق نهر دوعیجی و فرماندهی پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد اصفهان و نجف اشرف، [شهید حسین شرکت و علی (بدون ذکر نام خانوادگی)] را برشمرده است. در خاطرات از رزمندگان و شهیدان جهادگر راننده‌ی لودر و بولدوزر، نام برده شده است. نقشه‌ی استحکامات دشمن در عملیات کربلای پنج و نمونه‌ی اعلامیه‌ی دعوت به همکاری ستاد پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی نیز به چاپ رسیده است. تصاویری از جهادگران و ادوات مهندسی حین ایجاد خاکریز و سایر استحکامات، در بین متن ارائه شده است.
عملیات عبور: خاطرات سروان عراقی حمید حسین فلک
مترجم: محمدنبی ابراهیمی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، (چاپ اول): 1378.
96 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات؛ 160).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Crossing Operation
شمارگان: 1100 نسخه.
«عملیات عبور» شرح خاطرات «حمید حسین فلک» از افسران عراقی است. این افسر عراقی طی خاطرات خود، وضعیت ارتش عراق و روحیه‌ی سربازان و ارتشیان و دیدگاههای موجود در ارتش عراق را بازگو کرده، نمونه‌هایی از اعمال غیر انسانی و فساد اخلاقی معمول در رده‌های مختلف ارتش عراق را ذکر می‌کند. بخش عمده‌ای از این خاطرات، به چگونگی فتح «فاو» (عملیات والفجر هشت) و عبور رزمندگان پیروز اسلام از موانع دفاعی دشمن اختصاص یافته است.
غروب کردستان
محسن حسینی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر ادبیات و هنر مقاومت، 1372.
87 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ خاطرات: 54).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: kurdestan Sunset
کتاب، مجموعه 24 خاطره از عملیاتهای اجرا شده در کردستان است و نویسنده، آن را به شهدای گمنام گردان عملیاتی صاحب الزمان (عج) ژاندارمری تقدیم کرده است. راوی در این کتاب به شرح خاطرات خویش در گردان صاحب الزمان (عج) می‌پردازد. پس از بمباران ساختمان گردان توسط بعثی‌ها، با رضایت سرهنگ بهرامپور، گردان برای عملیات راهی سلیمانیه‌ی عراق می‌شود. راوی نیز به عنوان بیسیم‌چی در گردان خدمت می‌کند. او در این خاطرات، در مورد مطالب زیر صحبت می‌کند: عملیات کمین، برخورد با آلاچیقی پر از مهمات عراقی، جان سالم به در بردن از میدان مین، شرکت در عملیات در منطقه‌های بسطام و شیلر، تأثیر پذیرش قطعنامه‌ی 598 توسط ایران، انتقال به دژبانی، عقب‌نشینی از آدینان به سوی سقز، تحویل موشکهای سام هفت به گردان مربوطه، شیمیایی شدن در منطقه‌ی مریوان و بالاخره خداحافظی از کردستان با پایان یافتن دوره‌ی خدمت.
[ صفحه 794]
فرار از حلبچه خاطرات یک افسر اسیر عراقی فرمانده گروهان پشتیبانی
مترجم: حمید محمدی. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1372.
120 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت خاطرات؛ 66).
عنوان روی جلد: فرار از حلبچه، خاطرات اسرای عراقی.
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Escape from Halabche
شمارگان: 4400 نسخه.
کتاب در دو بخش تنظیم شده است: بخش اول سه خاطره کوتاه به هم پیوسته از یک افسر عراقی است که ابتدا در دوره دبیرستان به جبهه اعزام می‌شود و بار دوم پس از پایان دوره‌ی دبیرستان. او با وجود موفقیت در امتحانات، چون عضو حزب نبوده، به دانشگاه راه نمی‌یابد و در حمله‌ی ایران به حلبچه، با فرمانده هنگ خود اسیر می‌شود.
موضوعهای خاطرات بخش دوم عبارتند از: «دام تشکیلات» فردی که در جریان انتقال حقوق سربازان و درجه‌داران عراقی به گروه منافقین بر می‌خورد و...؛ «جلادی در پشت خط اول» سرهنگی که در جریان عقب‌نشینی نیروهایش آنها را اعدام می‌کند؛ «دست انتقام» انهدام تیپ 443 عراق در حمله‌ی ایرانیان به حلبچه و بازسازی آن؛ «شبگرد» سربازی که هنگام خالی کردن جیب جنازه‌ها، جسد برادر خود را می‌یابد؛ «سراب مدال و شجاعت» حوادثی که نزدیک ماووت اتفاق افتاد؛ «تیرهای سبز» بازجویی از اسیر پانزده ساله ایرانی و «فرار بی سرانجام» عقب‌نشینی نیروهای تیپ 443 عراق و خائن دانستن و اعدام شدن آنهاست.
فرمانده سرزمین قلب‌ها: خاطراتی از سرلشکر پاسدار، شهید محمد بروجردی
بازنویس متن: بیژن قفقازی‌زاده. - تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی: کنگره بزرگداشت سرداران شهید و 36 هزار شهید استان تهران، کمیته انتشارات، (چاپ ول): 1376.
165 ص.، [4] ص.: عکس (رنگی). - (مجموعه خاطرات سرداران شهید: [ج. 4] (کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه استان تهران؛ 38).
در ابتدای کتاب، فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد شهید بروجردی آمده و در ادامه، زندگینامه‌ی شهید بروجردی ذکر شده است. نوشته‌های کتاب، در واقع، خاطرات همرزمان، همکاران، دوستان و خانواده‌ی شهید بروجردی در مورد ویژگی‌های شخصیتی و فعالیت‌های اوست. موضوع این خاطرات را می‌توان چنین ذکر کرد: فعالیت‌های شهید بروجردی قبل از انقلاب (مثل توزیع اعلامیه‌های امام)، حرکت دقیق در خط امام قبل و بعد از انقلاب اسلامی، داشتن روح تعبد و اطاعت از احکام خداوند و تبعیت از مرجع و ولایت فقیه، قدم برداشتن برای رضای خدا، انجام کارها با وضو، همکاری با روحانیت قبل و بعد از انقلاب، زیارت اماکن متبرکه، کمک و یاری رساندن به مستضعفان، پایه‌گذاری سپاه پاسداران، سرکوبی غائله‌ی کردستان، فرماندهی قرارگاه حمزه (ع)، فرماندهی تیپ ویژه‌ی شهدا و در نهایت، شهادت در راه خدا.
فصل دستهای سبز
رضا عبد فروتن. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1372.
142 ص.: [10] ص. تصویر. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت: خاطرات؛ 79).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: The Green Hands Season
این کتاب، خاطرات «رضا عبد فروتن» از جنگ تحمیلی است که در شش قسمت عرضه شده است. «دشت ذهاب»: آغاز خاطرات از اعزام به جبهه در سال 1360 و رفتن به ارتفاعات منطقه و قله‌ی ابوذر؛ «سردشت در محاصره»: رفتن به بوکان و ارتفاعات سقز؛ «عروسکهای شکسته»: عزیمت به امیدیه‌ی اهواز و شرکت در مرحله‌ی اول
[ صفحه 795]
عملیات بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر و عزیمت به شلمچه برای شناسایی؛ «رملهای تشنه»: مربوط به عملیات سال 1361 برای آزادسازی شهرهای العماره - کوته؛ لو رفتن عملیات و مجروح شدن از ناحیه چشم؛ جراحی چشم و بازگشت به پادگان دوکوهه؛ حماسه‌ی مختار؛ عملیات تپه‌ی شرهانی و...؛ «گشت شناسایی»: خاطراتی از سال 1365 و شناسایی فکه و مهران و شرکت در عملیاتهای خیبر و کربلاهای دو، پنج و هشت.
قصه‌ی جنگ
خاطره علی شادمانی؛ بازنویس نثر محمدحسن شاهسواری. - تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، مدیریت ادبیات و انتشارات، 1376.
[127] ص. [8] ص.: تصویر (رنگی). - (ادبیات دفاع مقدس؛ خاطره: 4).
علی شادمانی، از سرداران دفاع مقدس، شرح خاطرات خود را از سال 1345 آغاز می‌نماید. در آغاز انقلاب به کمیته می‌پیوندد. از زمان شروع فعالیت‌های ضد انقلاب در پاوه و سنندج، به سنندج می‌رود و چهار ماه در پاکسازی منطقه فعالیت می‌کند. سپس به همدان باز می‌گردد و مدیر داخلی سپاه می‌شود و در خنثی سازی کودتای نوژه نقش مهمی ایفا می‌نماید. جنگ عراق علیه ایران آغاز می‌شود. در پاییز 1360، در عملیات مطلع‌الفجر (در ارتفاعات شیاکوه) شرکت می‌کند. در اسفند 60 نیز در عملیات فتح المبین شرکت دارد. سپس به تهران باز می‌گردد تا طریقه‌ی اعمال مدیریت و اصول آن را آموزش ببیند. بعد هم فرمانده لشکر قدس همدان می‌شود. در مرداد 1363، مسؤول عملیات قرارگاه هفتم، در داخل خاک عراق می‌شود. در آذر ماه 1364، به عنوان فرماندهی سپاه پاوه برگزیده می‌شود. از دیگر عملیاتهایی که وی در آنها شرکت داشته است، می‌توان «بیت المقدس، والفجر دو، خیبر و رمضان» را نام برد.
قله گردمند: خاطرات یک اسیر عراقی
به کوشش دفتر ادبیات و هنر مقاومت؛ ترجمه محمدحسین زوار کعبه. - تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، (چاپ اول): 1370.
72 ص. - (دفتر ادبیات و هنر مقاومت، خاطرات، 36).
عنوان پشت جلد به انگلیسی: Gerdmand peak: Memoirs of a commissioned Iraqi
شمارگان: 6600 نسخه.
کتاب حاضر خاطرات افسر اسیر عراقی در منطقه قله گرده‌مند یا گردمند است که نزد ایرانیان به قله 2519 معروف است. مطالب خاطرات عبارتست از: پیوستن به حزب بعث، اعزام به منطقه «العماره»، فرماندهی هنگ یکم مستقر در «چلدت» استان العماره، حمله ایرانیان در منطقه شمالی حاج عمران، تصرف ارتفاعات گرده‌مند توسط ایرانیان، درگیریهای ایرانیان و عراقی‌ها در منطقه «رایات» مشرف بر گرده‌مند، تصمیم برای پناهندگی به ایرانیان با چند سرباز عراقی، بازگشت و عقب‌نشینی عراقی‌ها به منطقه «قصری» که متعلق به پسر ملا مصطفی بارزانی بود، حمله‌ی مجدد ایرانی‌ها در منطقه‌ی «سید کان» به کمک پیشمرگان تابع حزب دمکراتیک کردستان و نفوذ در عمق چهار کیلومتری عراق، حمله به جزیره‌ی «ام‌الرصاص» توسط ایرانی‌ها و تصرف فاو، خاطراتی از سرهنگ دوم مهاوش که کینه از شیعه و ایرانیان داشت و به شهادت رساندن اسیر مجروح ایرانی و پرتاب او در اروندرود، به اسارت در آمدن و تسلیم شدن به ایرانی‌ها در جریان تصرف ام‌الرصاص.
[ صفحه 796]
قهر چزابه: خاطرات سردار شهید اسلام ولی‌الله چراغچی
نویسنده هادی هاشم‌زاده هاشمی. - مشهد: شاد رنگ، (چاپ اول): [؟ 138].
165 ص.: مصور (رنگی). - (کنگره بزرگداشت سرداران و بیست و سه هزار شهید استان خراسان).
شمارگان: 3000 نسخه.
این کتاب، در سه فصل، سرگذشتنامه و خاطراتی از شهید ولی‌الله چراغچی، (متولد سال 1337، قائم مقام لشکر پنج نصر) است. مطالب کتاب به شرح زیر است. فصل اول: دوران کودکی و نوجوانی (خاطراتی از تولد، دوران کودکی، علاقه به قرآن و نماز، علاقه به کمک به مستمندان و...)؛ فصل دوم: پیروزی انقلاب و شروع جنگ (خاطراتی از دوران انقلاب، ورود به سپاه، آموزشهای تخصصی، خصوصیات فرماندهی، روزهای جنگ، اهمیت به بیت‌المال، ازدواج، عملیات رمضان، نبردهای انجام شده در سوسنگرد و چزابه، عملیاتهای مسلم بن عقیل و والفجر مقدماتی، حضور در منطقه‌ی میمک و منطقه‌ی فکه، نماز شب، اهمیت دادن به نیروهای بسیجی و...)؛ فصل سوم: سخنرانی‌ها، مصاحبه‌ها، دستنوشته‌ها و وصیتنامه‌ی شهید.
تصاویری از دوران جوانی و دوران حضور شهید در جبهه نیز در کتاب به چاپ رسیده است