گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
جلد هفتم
فصل دوم شربتها و نوشابه‌های دارویی شفابخش که با استفاده از میوه‌ها و گیاهان تهیه می‌شود

شربت میوه‌های شیرین





این شربت برای دوره نقاهت و تقویت معده و روده‌ها و برای رفع سرفه نافع است.
آب انگور شیرین رسیده را به مقداری که مورد نظر است گرفته و بجوشانند تا دو ثلث آن برود و یک ثلث باقی بماند. سپس هم وزن آن از هریک از آب انار شیرین، آب به شیرین، آب گلابی شیرین گرفته و به اندازه ثلث مجموع همه عصاره‌ها، شکر مخلوط کرده و روی آتش ملایم ریزریز بجوشانند و کف آن را بگیرند تا قوام آید

شربت میوه‌های ترش و شیرین

این شربت مقوی اعصاب است و برای تقویت در دوره نقاهت و تقویت معده و روده مفید است.
آب انار ترش و شیرین یک واحد، آب به ترش و شیرین یک واحد، آب سیب ترش و شیرین یک واحد، آب گلابی ترش و شیرین یک واحد، آب زالزالک نیم واحد، آب زرشک نیم واحد، و به اندازه ثلث مجموع عصاره‌ها شکر مخلوط
ص: 230
کرده روی آتش ملایم قوام آورند و پس از خنک شدن مصرف نمایند. در نسخه دیگری یک واحد نیز آب انگور و نیم واحد آب غوره نیز داخل کنند. در این صورت ابتدا باید آب انگور و آب غوره را بجوشانند که دو ثلث آن برود و یک ثلث بماند سپس با سایر عصاره‌ها و شکر مخلوط کرده و قوام آورند.

نسخه دیگری برای شربت میوه‌های شیرین

که برای رفع انسداد عروق و ضعف کبد و معده مفید است و آشفتگی و قی را رفع می‌کند و حدت صفرا را کاهش می‌دهد.
آب به، آب سیب، آب سماق، آب زرشک، آب انار و آب زالزالک- از هر کدام یک واحد- آب ترشک و آب لیموی تازه- از هرکدام نیم واحد- همه را با هم در شعله ملایم بجوشانند تا ثلث آن بماند سپس مقداری قند که از نظر طعم کافی باشد به آن اضافه کرده قوام آورند.

نسخه دیگری برای شربت میوه

که برای تقویت معده و روده‌ها، رفع قی و اسهال نافع است. برای زنان باردار که حالت تهوع دارند مؤثر است.
آب به ترش و شیرین، آب گلابی ترش و شیرین و آب انار ترش و شیرین- از هر کدام یک واحد- را گرفته و صاف نمایند و روی شعله ملایم بجوشانند تا غلیظ شود.
این شربت را ممکن است به همین صورت صرف نمایند و اگر از نظر طعم بخواهند شیرین شود هم وزن آنها یا کمتر شکر را حل کرده بجوشانند و کف آن را بگیرند.

نسخه دیگری برای تهیه شربت میوه‌ها

این نوع برای تقویت معده و کبد نافع کند، تهوع و آشفتگی را رفع می‌کند، صفرا را می‌شکند و برای آشفتگیهای زنان باردار مفید است.
ص: 231
آب به و آب زالزالک- هرکدام یک واحد-، آب غوره و آب اترج- هرکدام نیم واحد- همه را مخلوط کرده بجوشانند تا نصف شود و معادل وزن نصف باقی مانده قند داخل کرده و قوام آورند و ممکن است در موارد لزوم بدون قند نگه دارند و مصرف کنند.

شربت میوه‌های ملیّن

این شربت برای مزاجهای گرم مفید است.
انجیر زرد 20 عدد، مویز بی‌دانه سیاه 750 گرم، آلوی سیاه پانزده عدد، عناب 15 عدد، کشمش 35 گرم، سپستان 50 عدد و شفتالو خشک ده عدد. مجموع را یک شب در آب بخیسانند و سپس جوشانده و صاف کنند و با 750 گرم شکر مخلوط و قوام آورند و 7 گرم بنفشه خشک را در کیسه‌ای ریخته و در کیسه دیگر 2 گرم سقمونیای مشوی ریخته سر کیسه را بسته و در ظرف شربت اندازند و در حین جوشانیدن مرتبا با دست بمالند تا قوام آید و پس از آن کیسه‌ها را بیرون آورده شربت را خنک کرده نگه دارند. مقدار خوراک از این شربت هربار 35 گرم است.

شربت دارچین

این شربت برای باز کردن عادت ماهیانه و از بین بردن نفخ شدید مفید است و مقوی معده‌های سرد می‌باشد.
دارچین سیاه 100 گرم، تخم کرفس 120 گرم و افسنطین 200 گرم. مجموع را در 2 لیتر آب بجوشانند تا دو ثلث آن برود و یک ثلث بماند سپس صاف و با یک کیلو قند مخلوط و قوام آورند. مقدار خوراک از این شربت هربار 50- 35 گرم است.

شربت مرزه

این شربت برای کاهش تبهای بلغمی، نفخهای شدید و آروغهای ترش مفید است.
ص: 232
مرزه، زنیان، گل سرخ، پونه و گشنیز خشک- از هریک 10 گرم- و مویز بدون هسته 20 دانه. مجموع را در 750 گرم آب بجوشانند تا ثلث آن بماند سپس آن را صاف کرده و در مواقع لزوم مصرف کنید مقدار خوراک هربار 100 گرم است که باید گرم شود و سپس خورده شود.

نسخه دیگر برای شربت مرزه

مرزه، نانخواه، زنجبیل، گل سرخ، گشنیز خشک- از هریک 100 گرم- مویز درشت گوشتی که دانه آن را خارج کرده باشند صد عدد- مجموع را در 5/ 7 لیتر آب بجوشانند تا 5/ 2 لیتر بماند سپس آن را صاف کرده و با 5/ 2 کیلو عسل خوب مخلوط کرده و قوام آورند مقدار خوراک شبی 50 گرم است.

انواع مختلف شربت آلو

1. شربت آلو طبق نسخه محمد ابن زکریا در کتاب اغذیة المرضی
این شربت برای سردردهای گرم و تبهای شدید و یرقان مفید است و مزاج را لینت می‌دهد و مسهل صفراست.
مقداری آلو بخارا را در آب بخیسانند تا کاملا نرم و حل شود سپس صاف نموده با مقداری نبات تا حدی که خوش طعم شود، مخلوط کرده و روی شعله ملایم بجوشانند تا قوام آید و هربار که در حدود 50 گرم از آن را می‌خورند در حدود 5/ 0 گرم سقمونیای مشوی در آن حل کنند.
2. آلوی سیاه صد عدد، تمر هندی بدون هسته 750 گرم، تربد نیم کوفته 70 گرم و بنفشه 70 گرم. همه را در یک کیسه کتانی کرده در 15 کیلوگرم آب بخیسانند. و سپس بجوشانند تا 3 کیلوگرم بماند پس از آن کیسه را خوب بمالند و با فشار صاف کنند. و 3 کیلوگرم ترنجبین که خوب تمیز شده باشد در آن حل کرده باز صاف نمایند و بجوشانند و کف آن را بگیرند و پس از صاف کردن مقدار 5/ 4 گرم سقمونیای
ص: 233
مشوی 311] و 2 گرم زعفران را به آن اضافه نمایند. مقدار خوراک آن هربار تا 60 گرم است.
3. این شربت مسهل صفرا و بلغم رقیق است و برای تبهای شدید و بیماریهای صفراوی و بلغمی مفید است.
آلوی سیاه درشت خوب صد عدد، عناب درشت خوب سی عدد، تمر هندی که پوست و الیاف و دانه آن گرفته شده باشد 100 گرم، گل بنفشه خشک 70 گرم و تربد سفید توخالی تدبیر[312] شده 70 گرم. تربد را نیم‌کوب کرده در کیسه کتانی ریخته و با سایر ادویه یک شب در آب خیس می‌کنند و روز دیگر آن را روی شعله ملایم می‌جوشانند پس از صاف کردن 500 گرم ترنجبین که خوب پاک و تمیز شده باشد و 500 گرم شکر را با مقداری آب می‌جوشانند و با استفاده از سفیده تخم‌مرغ کف آن را می‌گیرند، همین‌که کاملا صاف شد آن را با سایر داروها که جوشیده شده مخلوط نموده و قوام می‌آورند و سپس از آتش گرفته و 4 گرم سقمونیای مشوی را با آب به شیرین یا رب به شیرین حل کرده و 2 گرم زعفران را با گلاب ساییده و حل کرده و هر دو را داخل مجموع می‌کنند و خوب به هم می‌زنند و نگه می‌دارند. مقدار خوراک از این شرب هربار 70- 35 گرم است.
4. این نوع شربت آلو مسکن سردردهای صفراوی و خونی، همچنین مسکن صفرا می‌باشد و ملین است.
مقداری آلوی سیاه درشت گوشتی را گرفته و پس از شستن و تمیز کردن در ظرفی ریخته و روی آن آب بریزند به طوری که حدود 15 سانتی‌متر آب روی آن را بگیرد و آن را بجوشانند تا آب آن نصف شود و پس از صاف کردن مجددا در همان ظرف
ص: 234
بجوشانند تا نصف شود و پس از آن مقداری قند در حدی که خوش طعم شود با آن مخلوط می‌نمایند (معمولا میزان قند نصف آلوست) و قوام می‌آورند. مقدار خوراک از این شربت هربار 60 گرم است.
اگر بخواهند خاصیت مسهلی این شربت زیاد شود به جای قند ممکن است از ترنجبین یا شیر خشت مصرف نمایند. و نصف وزن ترنجبین، گلاب به آن اضافه کنند و به قوام آورند و در زمان مصرف 500- 250 میلی گرم سقمونیای مشوی در هر خوراک مخلوط کرده میل نمایند.
5. نسخه دیگری برای شربت آلوی مسهل: آلوی سیاه صد عدد، عناب درشت گوشتی سی عدد، تمر هندی بدون دانه و پوست و الیاف 100 گرم، گل بنفشه خشک 60 گرم و تربد سفید مجوف تدبیر شده 60 گرم. ابتدا تربد تدبیر شده را نیم‌کوب کرده و در کیسه کتانی می‌ریزند و مجموع را در 15 کیلوگرم آب ریخته و کیسه را مرتبا با فشار مالش می‌دهند و با شعله ملایم می‌جوشانند تا ثلث آب آن باقی بماند و آن را صاف نموده و 600 گرم ترنجبین خوب که تمیز شده باشد و 5/ 1 کیلو شکر در آن ریخته و بجوشانند و با کف سفیده تخم‌مرغ کف جوشانده را بگیرند همین‌که کف آن کاملا گرفته شد آن را صاف نموده و قوام می‌آورند. و 6/ 3 گرم سقمونیای مشوی را در آب به شیرین یا رب به شیرین ساییده و حل کرده و دو گرم زعفران را با گلاب ساییده و پس از فرود آوردن از آتش در جوشانده داخل کرده خوب به هم بزنند. مقدار خوراک هربار از این شربت 50- 35 گرم است.
6. این شربت مسهل صفراست و برای رفع سردردهای صفراوی مفید می‌باشد.
آلو سیاه تمیز و شسته صد عدد، تمر هندی که از دانه و پوست و الیاف تمیز شده باشد 250 گرم، تربد سفید مجوف تدبیر شده 70 گرم و گل بنفشه 70 گرم. تربد را نیم کوب کرده با گل بنفشه در کیسه کتانی ریخته و بسته و مجموع را در ظرفی ریخته و 5 لیتر آب روی آنها می‌ریزند. و می‌جوشانند تا یک لیتر آب باقی بماند، سپس کیسه را خوب با فشار می‌مالند که مواد فعّال آنها داخل جوشانده شده و پس از آن کیسه را
ص: 235
خارج کرده و کمی صبر می‌کنند که جوشانده ته‌نشین شود و آن را صاف کرده و باز در همان ظرف آن را قوام می‌آورند، پس از قوام آمدن از آتش گرفته و 5 گرم سقمونیای مشوی ساییده در آب به شیرین در آن داخل می‌نمایند و خوب به هم می‌زنند و نگه می‌دارند. مقدار خوراک از این شرب هربار 75 گرم است.
7. این شربت برای تسکین سردردهای ناشی از شب زنده‌داری و خستگی مفید است.
آلوی سیاه یک کیلوگرم، تمر هندی که دانه و الیاف آن جدا شده باشد یک کیلوگرم و عناب درشت گوشتی 50 عدد. همه را در 3 لیتر آب ریخته می‌جوشانند تا یک لیتر بماند و صاف کنند. سپس آب انار شیرین 250 گرم، آب انار ترش 250 گرم، آب اترج 250 گرم و نبات 500 گرم را در آن داخل کرده قوام می‌آورند. سپس خنک کرده در ظرف شیشه‌ای نگه می‌دارند. مقدار هر خوراک از آن 60 گرم است.
8. یک کیلو آلوی سیاه درشت که خوب شسته و تمیز شده باشد را در 5/ 2 لیتر آب ریخته و می‌جوشانند تا 25/ 1 لیتر آن بماند. و آن را صاف می‌کنند و 25/ 1 کیلوگرم نبات در آن ریخته و قوام می‌آورند و 500 گرم گلاب نیز اضافه می‌کنند.
مقدار خوراک هربار 60- 30 گرم است.
9. این شربت عوارضی برای سینه ندارد و چون سایر ترشیها برای سرفه و سینه مضر نیست. آلوی سیاه یا آلوی بخارایی 250 گرم که در 750 گرم آب بجوشانند تا 250 گرم آب بماند و آن را صاف کرده و 60 گرم شکر در آن حل نموده و میل نمایند.
10. نسخه دیگری از شربت آلو که برای ورم حاد غشای مغزی (مننژیت) مفید است. آلوی سیاه 200 گرم، آلو بخارا 200 گرم، تمر هندی که از پوست و دانه و الیاف جدا شده باشد 200 گرم، همه را یک شب خیس کنند و صبح صاف نموده و 750 گرم ترنجبین را خوب تمیز کرده و با آن مخلوط و یک جوش بدهند و صاف کنند و صاف شده را در ظرفی به قوام آورند. هربار 60 گرم از آن را در یک آب میوه مخلوط کرده و مصرف کنند.
ص: 236
11. نسخه دیگری از شربت آلو که برای سرفه و سینه مضرّ نیست:
آلو 250 گرم، عنّاب 20 عدد، هر دو را در 500 گرم آب بپزند تا 250 گرم بماند و صاف نموده و 50 گرم گلقند آفتابی و 50 گرم خمیره گل بنفشه در آن حل کرده و میل کنند (شرح تهیه گلقند در صفحات قبل آمده است و خمیره گل بنفشه منظور مربّای گل بنفشه است).
12. شربت آلو که صفرابر است و برای تبهای صفراوی نافع می‌باشد و برای جوانان و مزاجهای گرم مفید است. آلو بخارایی 80 گرم، تمر هندی جدا شده از دانه و پوست و الیاف 80 گرم، ترنجبین تمیز و عاری از خاشاک 60 گرم، شیرخشت خوب 60 گرم مجموع را یک شب در آب خیس کنند و صبح صاف نموده بجوشانند و با 750 گرم قند به قوام آورند و در آخر 5/ 1 گرم سقمونیای مشوی را ساییده به آن اضافه نمایند و خوب به هم بزنند. مقدار خوراک از این شربت هربار 80 گرم است که با 40 گرم گلاب نیم‌گرم مخلوط کرده میل شود.
13. خیس کرده آلو که برای لینت مزاج و کاهش حرارت مزاج و تبهای صفراوی و سردرد مفید است. آلوی بخارایی 20 دانه، عناب ده دانه، تمر هندی عاری از دانه و الیاف و پوست 40 گرم. همه را شب در مقداری آب در حد یک خوراک بخیسانند و صبح صاف نموده و 40 گرم شربت بنفشه در آن داخل کرده میل کنند.
14. نسخه دیگری برای آلوی خیس کرده که برای لینت مزاج بیشتر مؤثر است:
آلوی بخارایی ده دانه، آلوی سیاه ده دانه، تمر هندی عاری از دانه و الیاف و پوست 40 گرم، عناب ده دانه. همه را شب در آب به قدر یک خوراک (در حدود 2 لیوان) خیس کرده و صبح صاف نموده و 60 گرم شیرخشت و 60 گرم ترنجبین تمیز در آن حل کرده و بنوشند.

شربت شفا

که برای ذات الجنب و تبهای صفراوی و خونی و ذات الریه و تنگی سینه و نفس
ص: 237
مفید است.
گل نیلوفر، سپستان، عناب را به‌طور مساوی در آب بجوشانند و صاف کنند و با سه برابر وزن آن شکر بپزند. مقدار هر خوراک 30 گرم است.

شربت مارچوبه

این شربت برای پاک کردن مثانه و کلیه و کمک به دفع سنگ مثانه و کلیه مفید است.
130 گرم تخم مارچوبه را در 5 لیتر آب بجوشانند تا ثلث آن بماند و پس از صاف کردن 3 کیلوگرم شکر به آن اضافه کنند تا قوام آید (یا ممکن است 5/ 1 کیلوگرم شکر اضافه شود). هربار خوراک آن 45- 35 گرم است.

نوشابه مارچوبه

این نوشابه چاق‌کننده است، نیروی جنسی را تقویت می‌کند و برای اشخاص سالخورده لاغر مناسب است.
مغز بادام، تخم مارچوبه، مغز تخم گل رنگ، شقاقل، بهمن سرخ و سفید، تخم زرشک، دارچین، زنجبیل، قرنفل، جوزبوا و بسباسه. از هریک 36 گرم- همه را نیم کوب کرده در یک لیتر آب بجوشانند و صاف کنند و با 500 گرم دوشاب انگور مخلوط کرده قوام آورند و در آخر دو گرم مشک ساییده دو گرم زعفران به آن اضافه کنند. هربار 60 گرم از آن را وقتی معده خالی است با آب گوشت بیاشامند.

زرشک

در اصطلاح حکمای قدیم ایران با نام انبرباریس، امبرباریس است و اسامی محلی عربی آن اثرار- عقده و به فارسی زرشک و زارچ گفته می‌شود.
معمولا بی‌دانه آن مصرف می‌شود. از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی
ص: 238
سرد و خشک است و برای تقویت کبد و معده و قلب مفید است. صفرابر است و تشنگی را رفع می‌کند و خون روی از بواسیر و رحم و سایر اعضای پایین بدن که مزمن شده باشد را قطع می‌کند و با ادویه گرم خوش‌بو مانند سنبل الطیب برای باز کردن انسداد عروق کبد و تقویت معده و کبد مفید است. مقدار خوراک آب زرشک تا 100 گرم و خوردن دانه زرشک تا 15 گرم است.
پوست ریشه زرشک از داروهای معروف است زیرا دارای مقدار قابل ملاحظه‌ای ماده بربرین است. شرح خواص و ترکیبات شیمیایی زرشک در کتب معارف گیاهی مشروحا آمده است- در اینجا به طرز تهیه انواع فرآورده‌های آن می‌پردازیم.

افشره زرشک

برای معده و کبد گرم بخصوص در فصل گرما مفید است و اشتهاآور است.
90 گرم زرشک را در 300 گرم آب خیس کنند و سپس صاف نموده و 70 گرم قند به آن اضافه کنند آن را با یخ خنک کرده میل نمایند.

جوشانده زرشک

که مقوی معده و کبد گرم است و برای کاهش تبهای تند و ناراحتی کبدی گرم مفید است.
3 کیلوگرم شکر را جوشانده و کف آن را گرفته و با 5/ 1 کیلوگرم آب زرشک مخلوط کرده بجوشانند تا قوام آید، آن را صاف نموده و نگه دارند. هر خوراک 60 گرم از آن را با یک لیوان آب سرد یا با یخ مخلوط کرده میل کنند.

خمیر زرشک

که برای تقویت معده و کبد گرم مفید است و اشتهاآور است.
3 کیلوگرم زرشک تمیز را گرفته و 24 ساعت در آب خیس می‌کنند سپس آن را
ص: 239
مالیده و فشرده و صاف می‌نمایند و با 3 کیلوگرم قند حل کرده و آن را قوام می‌آورند تا در غلظت خمیر شود سپس از هریک از مصطکی، تخم کاسنی انیسون، سنبل الطیب، هل سفید و هل سبز- 9 گرم گرفته کوبیده و الک کرده مخلوط کنید و داخل خمیره زرشک بنمائید و در ظرف شیشه‌ای یا چینی نگه دارید. هر خوراک آن 14 گرم است.

انواع شربتهای زرشک

این شربت برای سردردهای صفراوی و کاهش حرارت مفید است.
1. آب زرشک تازه 500 گرم، (اگر زرشک تازه و تر موجود نباشد 250 گرم زرشک خشک را در یک لیتر آب 12 ساعت خیس کنند و صاف کنند) این آب را بجوشانند تا 3/ 1 آن بماند. سپس 250 گرم آب به و 250 گرم قند داخل آن کرده قوام آورند. مقدار هر خوراک 60 گرم است که همه با عصاره تخم خرفه خورده شود.
2. این نوع شربت برای اختلالات حاصله در مزاجهای گرم، تقویت کبد، قلب، معده و افزایش اشتها، باز کردن انسداد عروق و تقویت بیماران در دوره نقاهت بعد از بیماریهای گرم مفید است.
120 گرم زرشک تمیز را 12 ساعت در آب خیس کرده تا وزن آن 800 گرم شود و صبح بجوشانند تا به نصف برسد و آن را صاف کنند. سپس آب به شیرین، انار شیرین، به ترش، سیب شیرین، سیب ترش، گلابی، زالزالک و سرکه انگوری کهنه- از هریک 220 گرم را با آب زرشک روی هم ریخته و در ظرفی دو سه جوش دهند و بگذارند ته‌نشین شود و آب صاف روی آن را گرفته با 500 گرم قند مخلوط کرده و قوام آورند. مقدار خوراک از این شربت 60 گرم است.
3. این شربت برای باز کردن انسداد عروق کبد، تبهای مزمن، استسقا و یرقان نافع است.
زرشک تمیز 70 گرم، رازیانه، انیسون، تخم کرفس، تخم کشوث، تخم کاسنی،
ص: 240
پوست ریشه رازیانه، پوست ریشه کرفس، هل و زنجبیل- از هریک 9 گرم- مجموع را در یک لیتر آب 12 ساعت خیس کرده و سپس بجوشانند و صاف نموده و 500 گرم شکر به آن اضافه کرده، قوام آورند- مقدار خوراک از این شربت هربار 30 گرم است. و اگر در وقت قوام آوردن 12 گرم ریوند چینی را در کیسه کتانی ریخته و در ببندند و در شربت اندازند و یا ریوند تمیز را کوبیده و پس از قوام آمدن در آن بریزند اثرش بیشتر خواهد بود.
4. این شربت صفرابر و ملیّن و خنک‌کننده است.
زرشک تمیز و تمر هندی که عاری از دانه و پوست و الیاف باشد- از هریک 160 گرم- آلوی بخارا و آلوی سیاه- از هریک صد عدد- گل گاوزبان، گل بنفشه و شاهتره- از هریک 40 گرم. مجموع را در یک لیتر آب 12 ساعت خیس کنند و سپس بجوشانند تا به نصف برسد و آن را صاف کرده و 400 گرم شیرخشت و 600 گرم ترنجبین تمیز در آن بریزند، کمی جوش دهند تا قوام آید و سپس آن را صاف کنند. این مجموع برای ده خوراک است که هفته‌ای یک روز یکی از هر خوراک را با گلاب مخلوط کرده بنوشند.
توجه شود که تمام انواع شربتهای زرشک و ترش در مواردی که سرفه باشد مفید نخواهد بود. و در هر نسخه از انواع شربتها که اشاره استفاده از شکر شده است اگر از شکر سرخ که از شیره طبیعی چغندر یا نیشکر به دست آمده استفاده شود، اثرش بیشتر است.

پوست ریشه زرشک

اشاره

در پوست ریشه زرشک تعداد قابل ملاحظه‌ای ماده شیمیایی به نام بربرین 313] وجود دارد که از الکالوئیدها می‌باشد و دارای خاصیت ضد عفونت است. تحقیقات جدید
ص: 241
دانشمندان نشان می‌دهد که میکروار گانیسمهای عفونت‌زا از جمله‌Staphylococci ،Streptococci و همچنین میکروبهای عامل اسهال به نامهای‌Shigella ,Salmonella و عامل اسهال خونی به نام‌Endamoeba hystolytica ، و عامل وبا به نام‌Vibrio cholerae ، عامل ژیار دیازیس به نام‌Giardia lambelia ، عامل عفونت مجاری ادرارEscherichia coli و عامل عفونت قارچی موضع تناسلی زن‌candida albicans را از بین می‌برد. و در حقیقت آنتی بیوتیک مؤثری است.
بعلاوه الکالوئید بربرین از طریق جنگیدن با عوامل عفونت موجب تحریک و تقویت سیستم دفاعی بدن نیز می‌شود و تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که این ماده فعالیت، ماکرو فاژها یعنی گلبولهای سفید میکرب‌خوار را افزایش می‌دهد.
در آلمان مرسوم است از پوست ریشه زرشک برای درمان ناراحتیهای چشم استفاده می‌شود و داروئی که براساس ماده بربرین تهیه شده به نام‌Ophthiole برای درمان حساسیت‌های چشم از جمله برای ورمهای پلک و ورم ملتحمه مصرف می‌شود.
در پوست ریشه زرشک مواد شیمیایی دیگری وجود دارد که برای کاهش فشار خون مفید است و موجب باز کردن رگهای خونی می‌شود و در روسیه معمول است که از آن برای کاهش فشار خون بالا استفاده می‌شود.

مقدار مصرف

برای تهیه جوشانده پوست ریشه زرشک، نصف قاشق مرباخوری گرد پوست خشک ریشه زرشک را در یک لیوان آب جوش ریخته نیم ساعت با شعله ملایم می‌جوشانند و پس از خنک شدن روزی یک لیوان می‌خورند. طعم آن خیلی تلخ است و ممکن است با عسل و یا نوشابه گیاهی مشابهی میل شود. این دارو به کودکان زیر دو سال نباید داده شود. در افراد بزرگتر از 65 سال از مقدار کم شروع و بتدریج زیاد شود. در مورد ناراحتی چشم از کمپرس جوشانده فوق به کمک یک پارچه تمیز
ص: 242
استفاده شود.
توجه شود مصرف مقدار زیاد و زاید بر حد مجاز از این دارو ممکن است موجب تهوع، تشنج، پایین آمدن شدید فشار خون، افسردگی، کاهش ضربان قلب و تنفس شود. بنابراین، اشخاص مبتلا به بیماریهای قلبی و ناراحتیهای مزمن تنفسی باید در مصرف آن احتیاط کرده زیر نظر پزشک مقدار کمی از این ماده مصرف کنند. و همچنین چون ماده بربرین ممکن است موجب تحریک رحم شود، بنابراین زنان باردار نباید از آن استفاده کنند.

نوشابه گل بنفشه

این نوشابه مدرّ است، برای درد ریه و کلیه مفید می‌باشد. سنگینی سر را رفع می‌کند، سرفه و تبهای گرم را تسکین می‌دهد.
گل بنفشه تازه 500 گرم (اگر گل بنفشه خشک باشد 170 گرم)، ریشه شیرین بیان که پوست سیاه روی آن تراشیده شده باشد 37 گرم، تخم خطمی 20 گرم، تخم خشخاش سفید 20 گرم، کتیرا 12 گرم، به دانه 12 گرم، مجموع ادویه را در چهار برابر وزن آنها آب بجوشانند تا نصف شود، سپس کاملا به هم بزنند و بمالند و با فشار صاف کنند و با 3 کیلوگرم شکر قوام آورند و هر روز 60 گرم آن را با ماء الشعیر صبح‌ها میل کنند و 40 گرم شبها با لعاب اسفرزه بیاشامند. ممکن است به جای تخم خشخاش از مغز تخم خیار استفاده شود.
ص: 243