گروه نرم افزاری آسمان

سجده






س 234 سجده کردن بر قسمتی از مهر که نقش یا نوشته دارد چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;مانعی ندارد. س 235 کسی که از
سجده کردن در نماز معذور است و روي صندلی نماز و سجده را بجا می آورد اگر کفش در پایش باشد و نماز بخواند چه صورت
دارد؟ ج باسمه تعالی ;نماز خواندن با کفش اشکال ندارد اگر شرایط رعایت شود. س 236 آیا اگر نمازگزار در سجده بعد از
ذکر واجب در حالی که می خواهد ذکر مستحبّی را بگوید پا یا دست را بلند کند و دوباره بر زمین بگذارد اشکال دارد یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 237 گذاشتن مهر زیر بینی در سجده چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;احتیاط این است که ترك
نشود. س 238 سجده برطرف نوشته شده مهر چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;مانعی ندارد. س 239 سجده بر سیمان، موزائیک و
سنگ مرمر چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 240 کسی بعد از ذکر واجل سجده و رکوع ذکر دیگري احتیاطاً یا
استحباباً شروع کرده و قبل از اتمام آن ذکر عمداً و یا سهواً بلند شده حکمش را بیان فرمائید؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد.
س 241 استفاده از مهر امین چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 242 سجده سهوي که در نماز اتفاق می افتد بعد
از انجام سجدتین سهو تشهد و سلام هم دارد اگر دارد هر سه سلام باید باشد؟ ج باسمه تعالی ;واجب است تشهد متعارف را
بخواند و سلام دهد و در سلام فقط بگوید (السلام علیکم). س 243 سجده بر شیشه جایز است؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست.
س 244 اگر سجدتین رکعت آخر را فراموش کنیم و بعد از دادن سلام به خاطر بیاوریم چه کنیم؟ ج باسمه تعالی ;اگر منافی
عمدي و سهوي به جا نیاورده ;باید دو سجده را به جا آورد و بعد تشهد و سلام دهد. اگر منافی بجا آورده نماز باطل است.



صفحه 28 از 199
س 245 سجده به مهري که شکل گنبد و بارگاه و غیره داشته باشد جایز است؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. مرحوم آیۀ الله
بروجردي، در بعضی موارد که عنوان پرستش غیر خدا پیدا می کرد از آن نهی می فرمودند.
نماز قضا
س 246 کسی که نماز و قضاي روزه خود را نگرفته و بعد از فوت پدرش بخواهد قضاي نمازهاي پدرش را بجا بیاورد در این
صورت آیا ترتیب لازم است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;ترتیب لازم نیست و هر کدام را مایل باشد ;می تواند مقدم بدارد. س 247
اگر پسر بزرگ قبل از پدر فوت نماید و چند پسر دیگر غیر از او دارد آیا بعد از فوت پدر، بر پسر بزرگ فعلی قضاي نماز و روزه
هاي پدر واجب است یا نه؟ و اگر پسر بزرگ نماز قضاي پدر را نخواند و به کسی هم اجازه ندهد آیا بعد از فوت پسر بزرگ
واجب است که اجازه دهند از مال او براي قضاي نماز اجیر بگیرند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی بر پسر بزرگ فعلی واجب و اگر
نخواند، باید از ترکه خود میت اجیر بگیرند نه از ترکه پسر. س 248 اگر کسی مقداري از نمازهایش در حال عذر و مقداري بدون
عذر از او فوت شده آیا می تواند همه آن ها را در حال عذر قضا نماید یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه عذر دائمی باشد ;می تواند
در حال عذر قضاء نماید. س 249 پسر بزرگ اگر لال باشد و پول هم نداشته باشد تا براي قضاي نمازهاي پدر اجیر بگیرد آیا
وظیفه او ساقط می شود یا با اشاره نماز قضاي پدرش را بخواند و آیا قضاي نمازهاي پدر هرچند سنّی هم باشد بر پسر شیعه او
واجب است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;ظاهراً وظیفه از پسر لال ساقط است و فرقی نیز بین شیعه و سنّی بودن پدر نیست. س 250
شخصی از سن 15 سالگی شروع به خواندن نماز و گرفتن روزه می کند حال قبل از 15 سالگی بالغ بوده است ولی دو شرط دیگر
بلوغ را نمی دانسته است و فکر می کرده است شرط بلوغ 15 سال قمري است و دو شرط دیگر را در سن 19 سالگی ملتفت و
متوجه شده است آیا روزه هایش را که نگرفته است باید کفاره بدهد؟ (قبل از 15 سالگی منظور است) قضاي روزه و نماز لازم
است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه معتقد بوده است که بالغ نیست ;یعنی احتمال نمی داده است که ممکن است بالغ باشد ;کفاره لازم
نیست ;ولی به هر حال قضاي نماز و روزه لازم است. س 251 اگر کسی ندانسته گیاهی مست و بیهوش کنند را خورده و بعد از
تمام شدن وقت بهوش آمده آیا نماز را قضا کند یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که تمام وقت مست و بیهوش بوده ;قضا
واجب نیست. س 252 پدر و مادر نماز نمی خوانند و روزه نمی گیرند، آقایان می فرمایند اگر عمداً هم انجام ندهند بر پسر بزرگ
لازم است قضا کند آیا این حکم موجب سوء استفاده آن ها نمی شود و اگر پسر بزرگ انجام داد آیا آن ها بري الذمه می شوند یا
نه؟ ج باسمه تعالی ;نماز و روزه قضاء، موجب برائت ذمه می شود ولی عقاب و تبعات ترك نماز از بین نمی رود.
احکام مسافر
س 253 کسی در تمام سال در هر هفته اي 1 یا 2 بار به بیش از مسافت شرعی سفر می کند آیا دائم السفر است؟ حکم نماز و روزه
او چیست؟ ج باسمه تعالی ;در آن محل باید نماز را شکسته بخواند و روزه نیز نگیرد. س 254 منزل ما از سر کمربندي تهران
هیچده کیلومتر فاصه است، نمازم در تهران چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی باید نمازتان را شکسته بخوانید که از محل
زندگی، تا اوّل شهر تهران، یعنی جایی که محل زندگی افراد و خانواده ها است 22 کیلومتر باشد که چهار فرسخ شرعی است
چنانچه کمتر باشد نماز را باید تمام بخوانید. س 255 شخصی کثیر السفر در پانزده روز تعطیلات نوروزي براي این که کثرت سفر
او قطع نشود یک سفر به صورت تفریح به محل کار خود می رود آیا کثرت سفر او باقی است یا قطع می شود؟ ج باسمه تعالی ;از
نظر ما کثیر السفر موضوعیّت ندارد. س 256 اگر پدر و مادر از وطن خود به جایی مسافرت کنند و مدتی در آنجا اقامت کنند و بچه
هاي آنان بعد از بزرگ شدن به وطن پدر و مادر بروند آیا حکم وطن براي آن ها دارد یا نه؟ (در صورتی که بچه ها در وطن پدر



صفحه 29 از 199
و مادر متولد نشده اند)؟ ج باسمه تعالی ;خیر وطن آنان نیست. س 257 اگر کسی در سفر به حکم جاهل باشد یا حکم را فراموش
کند و نماز را تمام بخواند، نمازش صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;جاهل به حکم اگر اصل حکم را نمی داند ;نمازش صحیح
است و اگر حکم را می داند ولی خصوصیات را نمی داند ;مثلا نمی داند که سفر چهار فرسخ همراه با قصد رجوع موجب قصر می
شود، نمازش صحیح نیست اما اگر فراموش کند که نماز مسافر شکسته است ;چنانچه در وقت متذکر شود اعاده نماز واجب است و
اگر بعد از وقت متذکر شود قضا واجب نیست. س 258 شخصی است که منزل او در قم می باشد و براي تحصیل به تهران می رود
تقریباً یک سال یا بیشتر در همین قم خواهد ماند و همه روزه رفت و آمد دارد نماز و روزه اش در اینجا و تهران چه حکمی دارد؟
ج باسمه تعالی ;در قم و تهران چنانچه قصد اقامت ده روز نشود نماز شکسته است و روزه هم نباید گرفت. س 259 سربازي در
تهران خدمت می کند و هر هفته پنج شنبه به قم می آید و جمعه بر می گردد حکم نماز و روزه او تا پایان خدمت سربازي چیست؟
ج باسمه تعالی ;اگر در تهران ده روز قصد اقامت نکند ;مسافر است و نمی تواند روزه بگیرد، همچنین نماز را باید شکسته
بخواند. س 260 اینجانب پیمانکار ساختمانی هستم که کارم در قم و شهرستان ها است و محل زندگیم در قم است. در حال حاضر
دو ماه قبل از ماه رمضان در شهرستان ورامین و کاشان و شهریار کار می کنم که در هفته دو یا چند روز به کارها سر می زنم ولی
مدت کارم در شهرستان چند ماه یا چند سال طول می کشد از محضر مبارك جنابعالی در مورد نماز و روزه ام سئوالی داشتم آیا
می توانم نماز و روزه را تمام بگیرم؟ ج باسمه تعالی ;در قم، نماز تمام است و روزه را باید بگیرید و در محل کار نماز شکسته
است اما روزه، چنانچه بعد از ظهر از قم حرکت کردید روزه آن روز را بگیرید و از آن محل هم اگر صبح حرکت کردید می
توانید بدون قصد روزه امساك کنید و به قم که رسیدید، قبل از ظهر قصد روزه کنید و اگر بعد از ظهر به قم رسیدید یا قبل از ظهر
از قم حرکت کردید نمی توانید روزه بگیرید. س 261 زن در مسافرت همراه شوهرش، درباره قصر و اتمام نمازهایش آیا تابع شوهر
است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;خیر تابع نیست. مگر آنکه بداند که شوهرش قصد اقامه کرده و او هم چون از او جدا نمی شود در
این صورت قهراً قصد اقامه می کند و نمازش را تمام می خواند. س 262 در صورت متابعت اگر در مسافرت به خانه پدر زن برسند
آنجا هم متابعت لازم است یا زن نمازش را تمام بخواند؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه اعراض نکرده و آنجا متولد شده ;باید نماز را
تمام بخواند. س 263 در صورت متابعت که زن جاهل به مسئله، نمازهایش را تمام خوانده ;آیا اعاده لازم است یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;چنانچه عالم به اصل حکم باشد ;باید نمازها را اعاده کند. س 264 آیا مسافر می تواند نماز قضاي فوت شده خود را در سفر
بخواند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;می تواند، ولی باید قضاي نماز فوت شده در حضر را، اگر در سفر هم می خواند ;تمام بخواند.
س 265 آیا براي طلاب مهاجري که از ممالک دیگر براي تحصیل به قم آمده اند، این شهر حکم وطن را دارد یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;چنانچه مدت اشتغال به تحصیل طولانی باشد مثلا ده سال، حکم وطن را پیدا می کند و اگر مدت کوتاه است مثلا دو سال
در این صورت حکم وطن را ندارد. س 266 حائر حسینی در کربلا از کجاست؟ ج باسمه تعالی ;مراد از حائر حسینی که مسافر
مختار است نمازش را شکسته یا تمام بخواند عبارت است از تمام حرم که ابتداي آن رواق هاي اطراف حرم می باشد. س 267 نماز
دانش آموز یا دانشجویی که براي تحصیل از شهر خود به شهر دیگري سفر کرده است و در رفت و آمد می باشد (هر ده روز یک
بار) کامل است یا شکسته؟ ج باسمه تعالی ;شکسته است. مگر آنکه در محل تحصیل ده روز قصد اقامت نماید. س 268 من در
تهران زندگی می کنم و کارم در قزوین است و کرج در بین راه این دو شهر است اگر موقتاً یک روز به کرج بروم احکام مسافر
برقرار است اگر در بین راه به قزوین، یک کاري در کرج انجام دهم یعنی توقف کنم و بعد به قزوین بروم حکم چیست؟ ج باسمه
تعالی ;در کرج مانند شهرهاي دیگر شما مسافر هستید و نمازتان شکسته است. روزه هم نمی توانید بگیرید ;مگر این که قصد ده
روز را داشته باشید. س 269 اگر کسی در عالم مکاشفه خود را در سفر دید مثلا در حرم امام رضا(علیه السلام) یا صورت حرم را
در نزد خود می بیند یا این که خودش آنجا می رود روزه و نماز او شکسته می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;آنچه مسلم است نماز



صفحه 30 از 199
شکسته نمی شود و روزه را هم باید بگیرد بلی چنانچه با طی الارض برود مسافر است. س 270 اگر کسی بیشتر سال یا همه سال
هفته اي یک یا دو بار مسافرت نماید آیا شخص مذکور کثیر السفر هست یا نه نماز و روزه اش چه صورتی دارد؟ ج باسمه تعالی;
کثیر السفر، میزان نماز تمام نیست ;بلکه میزان آن است که شغل سفر باشد، مانند راننده ماشین، هواپیما و امثال این ها. پس در
مورد سؤال نماز قصر است و روزه نمی تواند بگیرد. س 271 آیا سفر براي شکار لهوي سفر معصیت می باشد و غیر از غنا و
استعمال آلات لهو آیا مطلق کارهاي لهوي حرام است؟ ج باسمه تعالی ;سفر براي شکار به قصد لهو حرام نیست ولو نماز باید به
واسطه دلیل مخصوص تمام خوانده شود هم چنین، کارهاي دیگر لهوي هم حرام نیست ;مگر غنا، که دلیل مخصوص بر حرمت
دارد. س 272 روحانی مسجد آماده نماز جماعت است اگر کسی به گفته دیگران در عدالت و سواد و غیره امام شک داشته باشد
آیا می تواند در همان وقت نمازش را فرادي بخواند؟ ج باسمه تعالی ;فرادي خواندن به طوري که اهانت نباشد اشکال ندارد.
س 273 زمانی که در مسجد روحانی نیست آیا می شود به فردي که ظاهر الصلاح و باتقوي است اقتداء کرد؟ ج باسمه تعالی;
بلی، بسیار کار خوب و پسندیده اي است.
نماز جماعت
س 274 اگر در نماز جماعت مأموم جهلا به حکم و یا اشتباهاً از صف جماعت فاصله داشته و یا بعداً ارتباط قطع شده چه صورت
دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 275 آیا امام جماعت می تواند نماز خود را براي مأمومین به شکل بهتر و جذاب تر
بخواند تا مردم نسبت به اسلام خوشبین باشند و آیا ریا کردن به نفع پیشبرد اسلام جایز است؟ ج باسمه تعالی ;اگر نیت خوب
شرعی دارد ;ریا نیست و اشکال ندارد. س 276 اگر امام جماعت در حال خم شدن به طرف رکوع است آیا می توان در آن حال
اقتداء کرد؟ ج باسمه تعالی ;بلی می تواند اقتداء کند. س 277 در نماز جماعت بعد از نیت و تکبیرة الاحرام می شود قصد فرادي
کرد؟ ج باسمه تعالی ;مانعی ندارد. س 278 اقامه نماز جماعت ترسو و غیر روحانی که داراي شرائط دیگر باشد چگونه است؟ ج
باسمه تعالی ;در نماز جماعت شرط نیست که امام روحانی باشد و یا ترسو نباشد. س 279 اگر امام جماعت فاسق و از بدعت گران
تجلیل می کند نماز خواندن به صورت فرادي یا رفتن به این مسجد چه صورتی دارد؟ ج باسمه تعالی ;با او نمی توان نماز خواند
و فرادي خواندن بی اشکال است. س 280 آیا در نماز جماعت شناختن امام جماعت لازم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;در
صورت اطمینان به عدالت لازم نیست. س 281 اقتداء کردن شیعه به سنی در حالت خارج از تقیه چگونه است؟ ج باسمه تعالی;
اقتداء صحیح نیست، ولی صورت اقتداء خوب است. س 282 امام جماعتی که مقلد مرجعی است که غسل جمعه را مکفی از جنابت
می داند آیا دیگران که مجزي نمی دانند اجتهاداً یا تقلیداً می توانند به او اقتداء کنند؟ ج باسمه تعالی ;در خصوص نمازي که با
غسل جمعه می خواند خیر. س 283 در مساجدي که امام جماعت از طرف دولت تعیین می شود نماز خواندن چه حکمی دارد؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه عدالت او را احراز کنید ;اشکال ندارد. میزان عدالت امام است. س 284 در نماز جماعتی که در مسجد اقامه
می شود بعد از نماز شعار می دهند آیا نماز خواندن در اینگونه مساجد جایز است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه شعار خلاف
دستورات اسلام باشد شرکت نکنید. س 285 اقامه نماز فرادي در هنگام تشکیل نماز جماعت چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی;
اگر تفسیق امام نباشد ;اشکال ندارد. س 286 امامت غیر روحانی در نماز جماعت چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد.
س 287 اگر امام جماعتی گناه کبیره انجام داد آیا از امامت ساقط است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی ساقط است. س 288 آیا عدم
رضایت شخص واجد شرائط امامت جماعت در اقتداء کردن به او می تواند باعث عدم جواز در اقتداء به او شود؟ ج باسمه تعالی;
خیر. س 289 اگر کسی نماز خودش را با سختی می خواند و براي قیام و رکوع و سجود با مشکل روبه رو است با اقامه نماز به
صورت جماعت آیا می تواند انجام وظیفه کند و نمازهاي خودش را با اشاره انجام دهد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه قیام، رکوع و



صفحه 31 از 199
سجود را انجام بدهد هرچند با سختی باشد اشکال ندارد. اگر مشکلات به نحوي است که مثلا براي رکوع یا سجود، ایماء می کند
و یا عوض قیام، قاعداً نماز می خواند ;جماعت اشکال دارد و جایز نیست. س 290 شخصی در منزل خود نمازهاي یومیه را با
جماعت انجام می دهد یعنی پدر که نماز می خواند همسر و فرزندانش به او اقتدا می کنند آیا این شخص و فرزندان او اگر اجیر
شوند و نمازهاي فوت شده را با اجرت انجام دهند می توانند با جماعت انجام دهند یا خیر با توجه به این که شرط نشده که حتماً
فرادي نمازها را به جا آورند؟ و همچنین اگر هر کدام براي شخصی معین اجیر باشند مثلا پدر اجیر زید و فرزندش اجیر عمرو
گردیده آیا می توانند با جماعت انجام وظیفه نمایند یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه نمازي که پدر می خواند نماز یومیه خودش
باشد یا از طرف کسی که نماز قضاء می خواند ;مسلماً به عهده او بوده است و نماز احتیاطی نباشد ;اشکالی ندارد و الا جماعت
صحیح نیست. س 291 اگر در بین یکی از صف هاي نماز جماعت، بچه ممیزي که معلوم نیست نماز او صحیح است وجود داشته
باشد نماز جماعت افراد صف مزبور چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 292 در صلاة جماعت امام در رکعت
آخر صلاة ظهر یک سجده به جا نمی آورد در حالی که یقین دارد که به جا آورده است و مأمومین هم بنا بر جهل به حکم چیزي
نگفته اند و به عمل امام عمل کرده اند در حالی که می دانستند یک سجده انجام نشده و بعداً به اطلاع امام رسانده اند، لطفاً حکم
مورد نظر را عنایت فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;نماز امام صحیح است اگر بعد بفهمد باید قضاي سجده را بعد از نماز به جا آورد.
مأمومین نیز اگر به وظیفه خود عمل کنند و سجده به جا آورند ;نماز آن ها نیز صحیح است. س 293 اگر در بین یکی از صف هاي
نماز جماعت، فرد نجسی یا فردي که نیّت فرادي کرده است نماز می خواند، نماز سایر افراد چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;بی
اشکال است. س 294 اگر در بین صف هاي نماز جماعت، یک متر یا بیش تر از یک متر فاصله افتاده باشد نماز جماعت چه
حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;نباید بیش تر از یک متر فاصله باشد. س 295 آیا در امام جماعت نماز میت شرایط مسأله 1454
رساله عملیه شما معتبر است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;غیر از عدالت، بقیه شرایط معتبر است. س 296 شخصی دو رکعت اول نماز
خویش را به جماعت می خواند و بعد از اتمام نماز امام جماعت، دو رکعت باقی مانده را فرادي می خواند آیا دیگران می توانند به
این شخص اقتدا کنند در حالی که خودش مباشر به خواندن حمد و سوره نبود؟ ج باسمه تعالی ;بلی می توانند. س 297 اگر امام
و مأموم در قصر و اتمام اختلاف داشته باشند هر کدام به حسب فتواي مجتهد خود، آیا می توانند به یکدیگر اقتدا کنند؟ ج باسمه
تعالی ;بلی می توانند. س 298 اگر کسی یک یا چند انگشت دست او قطع شده جایز است امام جماعت شود یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;جایز است ولی خلاف احتیاط است. س 299 اگر امام جماعت مقداري از سوره را فراموش کرد و به رکوع رفت اگر مأموم
بقیه سوره را بخواند فرادي می شود یا اگر مأموم هم فراموش کرده ولی سوره دیگري به عوض آن بخواند فرادي می شود یا نماز
جماعت درست است؟ ج باسمه تعالی ;جماعت درست است و خواندن بقیه سوره لازم نیست. س 300 آیا آیه (فاذا قرأت القرآن
فاستعذ بالله) از سنن صلاة است و یا از قرائت قرآن مجید است و اگر مأموم در نماز جماعت به امام اقتداء کند این مسئله از او ساقط
می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;ظاهراً از سنن هردو است به هر تقدیر از مأموم ساقط است. س 301 زمانی که روحانی مسجد نماز
جماعت را اقامه می کند آیا اگر انسان به گفته دیگران در عدالت یا کم سوادي یا سایر مسائل امام جماعت شک کند می تواند در
آن هنگام نمازش را فرادي بخواند؟ ج باسمه تعالی ;شرط صحت جماعت، عدالت امام است و سواد در آن دخیل نیست ;ولی
باید عدالت در اقتداء احراز بشود و در فرادي خواندن اگر اهانت نباشد اشکال ندارد. س 302 آیا اقتدا کردن به امام حاضر بدون
شناخت اسم و رؤیت چهره او جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اگر می داند عادل است اشکال ندارد. س 303 در موقع برگزاري
نماز جماعت در مسجد شخص یا اشخاصی نمازشان را براي تضعیف یا تفسیق امام جماعت فرادي می خوانند این عمل چه حکمی
دارد؟ ج باسمه تعالی ;اگر امام متجاهر به فسق نیست حتی اگر بدانند که فاسق است، جایز نیست. س 304 آیا گرفتن اجرت براي
امام جماعت به عنوان ایاب و ذهاب یا حق الزحمۀ یا به عنوان نفس حضور در موقع معین در مکان نماز، جایز است یا خیر؟ ج



صفحه 32 از 199
باسمه تعالی ;بلی جایز و حلال است ولی نباید براي امامت پول بگیرد. س 305 در نماز جماعت کسی اقتدایش باطل بوده و ندانسته
و قرائت حمد و سوره را ترك کرده حکمش چیست؟ ج باسمه تعالی ;نماز صحیح است. س 306 در جائی که چندین مسجد
وجود دارد خواندن نماز جماعت در حسینیه چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 307 مأموم جلوتر از امام به
رکوع و یا سجود برود نماز جماعت او باطل می شود؟ ج باسمه تعالی ;باطل نمی شود. س 308 اگر زودتر از امام از سجده بلند
شود و نتواند دوباره برگردد و با امام بلند شود می تواند تشهد بخواند؟ ج باسمه تعالی ;بلی می تواند. س 309 اگر امام جماعت
یک وجب در حال نماز جاي نمازش بلندتر از مأموم باشد نماز مأموم باطل است؟ ج باسمه تعالی ;اگر بلندي انحداري نباشد;
باطل است. بلندي باید کمتر از یک وجب باشد. س 310 در جماعت افرادي با اتصال صفوف آن ها در صورتی که اذکار آن ها
صحیح نیست و غلط دارند وجود دارند، آیا اقتدا با این صورت جایز است؟ ج باسمه تعالی ;مادامی که به بطلان نماز آن ها یقین
ندارید ;اشکال ندارد و اقتداء جایز است. س 311 مسجدي متولی شرعی دارد که تمام اختیارات مسجد حتی تعیین امام جماعت، به
عهده اوست حال کسی بدون اجازه متولی نماز جماعت بخواند حکم نماز امام و مأموم چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;به نهی
متولی، احوط عدم تصدي است ولی با عدم نهی، اشکال ندارد.
نماز جمعه
س 312 خواندن خطبه هاي نماز جمعه قبل از زوال چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 313 آیا می توان به امام
جمعه اي که نماز جمعه را مکفی از نماز ظهر می داند اقتدا کرد؟ ج باسمه تعالی ;در غیر نماز عصر آن روز بلی. س 314 در
مسجدي نماز جمعه اقامه می شود و در فاصله کمتر از فرسخ مسجدي دیگر احداث کنند کدام نماز جمعه درست است. مسجد دوم
5 فاصله و راهی 15 کیلومتر فاصله با مسجد اولی دارد کدام راه ملاك است؟ ج باسمه تعالی ;احداث مسجدي بعد از / راهی 4
احداث مسجد دیگر، در این حکم فرقی ندارد. س 315 آیا اگر خطبه هاي نماز جمعه را قبل از اذان شروع کنند اشکال دارد یا
خیر؟ ج باسمه تعالی ;خطبه هاي نماز جمعه را می توان قبل از زوال شمس و دخول وقت نماز به جا آورد ;ولی چنانچه مقلد من
هستید ;در کفایت کردن نماز جمعه از نماز ظهر به مجتهد دیگري عدول نمایید ;چون من احتیاط وجوبی را در اکتفا نکردن می
دانم. س 316 کسی که در نماز جمعه شرکت نمی کند آیا می تواند به محض دخول وقت نماز ظهر آن را اداء کند یا باید بعد از
نماز جمعه نمازش را اقامه نماید؟ ج باسمه تعالی ;بلی، چون واجب عینی نیست می تواند به مجرد دخول وقت، نماز ظهر را
بخواند. س 317 خواندن نماز جمعه در زمان غیبت امام(علیه السلام) در چه صورتی جایز است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه کسی
بخواند ;احتیاطاً ;نماز ظهر را هم بخواند. س 318 آیا امام جمعه علاوه بر شرط هاي امام جماعت شرط دیگري دارد؟ ج باسمه
تعالی ;به نظر حقیر شروطی دارد. س 319 آیا می شود بر امام جمعه اي که نماز جمعه را مکفی از ظهر می داند اقتداء کنیم؟ ج
باسمه تعالی ;در غیر نماز عصر آن روز می شود. س 320 آیا نماز جمعه مکفی از نماز ظهر است یا خیر و آیا قبل از ظهر می توان
خطبه ها را شروع کرد؟ ج باسمه تعالی ;نماز جمعه ;بنابر احتیاط لزومی مکفی نیست. س 321 ملاك عدالت در امام جمعه
چیست؟ اگر یک گناه از او صادر شود می توان به او اقتداء کرد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;اگر یک گناه عمدي باشد ;موجب
سقوط عدالت می شود و نمی توان اقتداء کرد.
نماز مستحبی
س 322 در نماز مستحبی که به وسیله نذر واجب شده زیان شدن رکن موجب بطلان است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;خیر موجب
بطلان نیست. س 323 در نمازهاي مستحبی مثل نماز غفیله که بعد از حمد به جاي سوره آیه خوانده می شود آیا در اوّل آیه بسم



صفحه 33 از 199
الله گفتن جایز است یا نه؟ و اگر جایز نیست کسی که تا به حال از روي ندانستن مسئله بسم الله گفته نمازهایی که خوانده چه
صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;بسم الله ندارد ولی چون خود بسم الله آیه قرآن است و به قصد قرآن بودن عیبی ندارد. س 324
نافله صبح را چقدر قبل از طلوع فجر می توان خواند؟ ج باسمه تعالی ;اگر نماز شب می خواند ;بعد از تمام شدن نماز شب می
تواند بخواند و اگر نمی خواند از اول سدس آخر شب می تواند بخواند.
شک در نماز
س 325 اگر در شک در وضوء در وسط نماز عارض شود ادامه دهد بعد یقین حاصل شود که وضوء گرفته مسئله چه صورت
دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه شک در اثناء نماز باشد مبنی بر این که وضو گرفته یا نه، نماز باطل است ولی اگر در وضوئی که
گرفته شک کند که صحیح بوده یا نه، یا شک کند مبطل پیدا شده است یا نه، نماز صحیح است و نباید آن را باطل کند. س 326
کسی که در نماز زیاد شک بکند آیا عمل را براي خدا به جا می آورد یا نه، چگونه وسوسه را علاج نماید؟ ج باسمه تعالی ;باید
به آن چه در روایت وارد شده که اعتناء نکردن به شک است عمل نماید. س 327 در نماز بین دو و چهار در حال قیام شک کند
بنابر چهار بگذارد یا نماز باطل است؟ ج باسمه تعالی ;باطل است. س 328 اگر در نماز چهار رکعتی در سجده دوم شک در سه
رکعت و چهار رکعت باشد حکمش چیست؟ ج باسمه تعالی ;باید بنا را بر چهار بگذارد و پس از سلام نماز احتیاطاً به دستوري
که در توضیح المسائل آمده است عمل کند. س 329 اگر کسی محدث بوده و غافل شد و بعد از نماز شک کرد که قبل از نماز
وضو گرفته بود یا نه آیا قاعده فراغ جاري است. و اگر در حال نماز شک کرد آیا باز هم قاعده فراغ جاري است و حاکم بر
استصحاب حدث می باشد؟ ج باسمه تعالی ;در اثناء نماز، قاعده فراغ براي اجزاء باقی مانده و از اجزاء نماز به درد نمی خورد.
بنابراین جاري نیست و نماز باطل است. ولی در صورت شک بعد از فراغ جاري است و نماز صحیح است. س 330 کسی در میان
نماز شک در داشتن وضو کند وظیفه اش چیست؟ ج باسمه تعالی ;اگر در اصل وضو گرفتن شک کند ;نمازش باطل است و اگر
در صحت آن شک کند ;هم وضوي او صحیح است و هم نمازش صحیح است. س 331 اگر انسان در نماز شک کند ستر عورت
کرده یا نه یا ستر عورت با چیزهایی که جایز است انجام داده یا نه چه وظیفه اي دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه بعد از نماز یا در
حال نماز ولو نسبت به اجزاء گذشته شک کند نماز صحیح است. ولی چنانچه در وسط نماز شک کند و حال فعلی او هم معلوم
نباشد ;نماز باطل است.
مبطلات نماز
س 332 گریه کردن براي ائمه علیهم السلام یا به عشق آن بزرگواران، در نماز واجب و مستحب چه حکمی دارد؟ ج باسمه
تعالی ;گریه براي غیر امور دنیوي مبطل نماز نیست. س 333 اگر در بیرون از محل نماز گزار غنا استعمال شود و بشنود آیا مبطل
نماز هست یا نه؟ ج باسمه تعالی ;نماز باطل نمی شود ولی اگر راهی براي عدم استماع ندارد ;جایز است نماز را باطل کند و از
آن محل دور شود. اعتکاف س 334 در مسجد متروك که اقامه ي نماز جماعت نمی شود آیا اعتکاف برقرار می شود یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;بلی جایز است. س 335 از شرایط اعتکاف روزه داشتن است آیا با روزه واجب اعتکاف صحیح است یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;از شرایط اعتکاف روزه است ;ولی می توان با روزه واجب یا غیر واجب اعتکاف نمود. س 336 اعتکاف براي زنان چه
حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکالی ندارد.
احکام مسجد



صفحه 34 از 199
س 337 آیا جایز است حسینیه کوچک را به عنوان عدم استفاده و تبدیل به احسن بفروشند و در زمین و ساختمان حسینیه بزرگ
خرج نمایند؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که از حالت انتفاع افتاده و به آن هدفی که تأسیس شده قابل استفاده نباشد می توانند
بفروشند و پولش را خرج حسینیه بزرگ بنمایند. س 338 مدتی قبل مقداري پول به نیت جشن و سرور و چراغانی در تولد آقا امام
زمان عج الله فرجه جمع آوري شده است و وسائلی به همین جهت خریداري شده و استفاده شده با توجه به این که مسجد احتیاج
مبرم به بازسازي دارد آیا می شود این وسائل را بفروش رساند و براي مسجد خرج کرد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مردم پول
را براي چراغانی داده اند نمی توان در کار دیگر صرف نمود و اگر براي مطلق کار خیر داده باشند ;مانعی ندارد در مورد سؤال
شده صرف شود. س 339 آیا از سهم مبارك امام(علیه السلام) می توان به تعمیر مسجد کمک نمود؟ ج باسمه تعالی ;بلی،
چنانچه مورد احتیاج باشد و متبرعی و زکات دهنده نباشد می توانند با اجازه مجتهد یا فرد مأذون از طرف او، کمک کنند. س 340
مسجدي است که سالانه مردم به عنوان نذري وسایل و پول به این مسجد می دهند که گاهی وسایل اضافه از مصرف می ماند مثلا
صدها دست استکان و نعلبکی هر ساله بلامصرف می مانند و یا فرشهایش که از پول ها خریداري می شود کهنه شده و مورد
استفاده قرار نمی گیرد آیا هیئت امناي مسجد می تواند وسایل و فرش هاي بلا استفاده و اضافی را فروخته، تبدیل به احسن کنند و
یا وسایل دیگري که لازم هست براي مسجد بخرند؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 341 آیا زینت مساجد و حسینیه ها جایز
است؟ ج باسمه تعالی ;حرام نیست. س 342 مسجدي متروکه و قدیمی هست می خواهیم تعمیر و بزرگش کنیم اجازه می فرمایید
از سهم امام(علیه السلام) خرج شود؟ ج باسمه تعالی ;اهالی محترم منطقه و سایر آقایان حفظهم الله که ارتباط با آن منطقه دارند
چنانچه از بابت سهم مبارك امام ارواحنافداه، براي مسجد فوق الذکر بپردازند مجازند و مأجور خواهند بود. س 343 در منطقه ما
یک مسجد قدیمی هست براي تعمیر این مسجد نیاز به کمک مردم است لذا تقاضا می کنیم مال امام(علیه السلام) را اجازه بفرمایید
غیر اهالی آن منطقه هم بپردازند؟ ج باسمه تعالی ;اجازه می دهم هر مقدار مال لازم باشد از مال امام ارواحنافداه مصرف شود.
س 344 شخصی از یک نفر دو شاخه تیرآهنی خریده براي ساختمان مصرف کرده بعد از یک سال کشف شد از یک غسالخانه
خرابه دزدیده و دزد هم متواري است و خانه را هم نمی تواند خراب کند و زندگی کردن در آن خانه مشکل است و ضمناً یک
مسجدي در آن روستا احتیاج به تعمیر دارد آیا می تواند قیمت آن را براي تعمیر مسجد بدهد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه نمی شود
از تیرها در آن غسالخانه استفاده نمود مجازید قیمت آن ها را در مسجد خرج کنید و زندگی کردن در آن خانه جایز است. در
صورتی که آن غسالخانه لازم است تجدید بناشود ;خود پول را در تعمیر غسالخانه و نه مسجد صرف کنید باز هم تصرف در خانه
جایز است. س 345 اموالی که در حسینیه و مسجدها وجود دارد و این اموال به دست یک آدم عادي و غیر روحانی می باشد آیا
این شخص حق تصرف و حق فروش این اموال را براي خود این حسینیه و مسجد دارد آیا این شخص متولی این اموال هست؟ ج
باسمه تعالی ;حق ندارد مگر با اجازه مجتهد جامع الشرایط. س 346 اهل کتاب یهودي و یا مسیحی مسجدي ساخته نماز خواندن
مسلمان در آن چطور است و آیا احکام مسجد در آن جاري می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;جایز است و احکام مسجد هم،
مترتب می شود. س 347 کتابی را به مسجد و یا شخصی جهت استفاده عموم و شخص اهدا می نماید (از هر کتابی چند عدد) آیا
می توان این کتب را در صورت نیاز نبودن به نفع مخارج مسجد فروخت یا با کتب دیگري که نیاز می باشد عوض نمود؟ ج
باسمه تعالی ;بلی. در صورتی می توان فروخت که از حیّز انتفاع خارج شده باشد. والا خیر. س 348 بعضی از مساجد پس از اقامه
شرعی ندارد؟ ج باسمه تعالی ;موقوفه تابع کیفیت وقف است. چنانچه وقف به این Ø Ġ نماز جماعت درش بسته می شود آیا اش
نحو است که در آن مسجد هم نماز جماعت و هم نماز فرادي در تمام وقت خوانده شود جایز نیست. س 349 زمینی را که وقف
مسجد کردند زمین مورد وقف واقع شده مسجد احتیاج به آشپزخانه دارد آیا از آن زمین آشپزخانه وتوالت می شود درست کرد؟
ج باسمه تعالی ;چنانچه زمین به عنوان مسجد بودن وقف نشده باشد و براي مصالح مسجد وقف شده باشد می شود آن توالت



صفحه 35 از 199
درست نمود والله العالم. س 350 شخصی رباخوار مسجدي ساخته است نماز و عبادت در آن چطور است؟ ج باسمه تعالی ;اشکال
ندارد. س 351 آیا شرعاً فاضلاب و دستشویی هاي مسجد که از جاهاي دیگر امکان تخلیه و انتقال ندارد براي آن که اصلا خاك
مسجد به عنوان هتک حرمت متنجس نشود و به وسیله لوله هاي پولیکا و آهن از ته زیر خاك مسجد به جاي دیگر انتقال داده شود
جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;جایز است و اشکال ندارد. س 352 در یک محله مسجدي می باشد و براي این مسجد مردم
محله پول جمع می کنند و بعد براي مسجد بلندگو یا ظرف هاي لازم را می خرند و وقف آن مسجد می کنند و بعد مردم اختلاف
می کنند آیا حق رجوع به آن اموال خریداري شده دارند یا نه؟ آیا می توانند این اموال را به فروش برسانند یا نه؟ ج باسمه تعالی;
حق رجوع ندارند ;مگر آن که اختلاف شدید باشد و موجب ضرر جامعه شود ;در این صورت با اجازه حاکم شرع فروخته می
شود. س 353 در جنب مسجد قطعه زمینی بود صاحب آن زمین را به مسجد وقف نموده و بعد از آن فوت کرده و از طرفی مسجد
به آشپزخانه و وضوخانه احتیاج دارد آیا می شود از آن زمین که فعلا بلا مصرف مانده در این مورد استفاده نمود یا خیر لطفاً در
این مورد ما را راهنمایی فرمایید. ج باسمه تعالی ;می توانید براي آشپزخانه و وضوخانه همان مسجد از آن زمین استفاده نمایید و
الله العالم. س 354 شخصی زمینی را براي حسینیه وقف نموده است و زیر زمین آن را تا کف کوچه ساخته و سقف نزده است و
چون ساختن حسینیه چند دستگی بین مردم ایجاد کرده و موجب آشوب و بلوا می شود و مردم گفته اند با وجود چهار مسجد ما
احتیاجی به حسینیه نداریم که در مساجد بسته شود لذا واقف اجازه ساخت کتابخانه داد ولی باز مردم اقدام نکردند چون نظرشان
این بوده که آنجا را بفروشند و خرج مسجد جامع کنند. س 355 1: الان این زمین بدون تکلیف مانده است و در معرض فساد و
خرابی می باشد آیا واقعاً می تواند آن را از وقف در بیاورد و مال شخصی مجدداً قرار دهد؟ س 356 2: آیا واقف می تواند آن را
بفروشد یا اجازه فروش دهد تا در تعمیر مسجد جامع خرج شود؟ ج باسمه تعالی ;با اجازه حاکم شرع می توانند آنجا را بفروشند
و خرج تعمیر بنمایند. ولی نمی توانند آن را بفروشند و جزء اموال شخصی واقف قرار دهند. س 357 در سال هاي 1362 و 1363
مسجد جامع روستاي وادقان از نظر استحکام و وسعت دچار مشکل شده بود که پس از جلسات و بحث هاي زیاد بر آن شدیم که
چند منزل اطرف مسجد قدیم را خریداري و پس از تخریب مسجد به آن اضافه نماییم در این میان بهایی بودن یکی از صاحب خانه
ها و اضافه شدن یک کوچه به عرض یک و نیم متر که مابین مسجد قدیم و ساختمان هاي خریداري شده قرار داشت محل بحث
گردیده است و ما با اطلاع اهالی و رضایت آن ها، آن کوچه، را نیز به مسجد ملحق کردیم. حال پس از گذشت 15 سال که
مسجدي بزرگ و مناسب در شأن مسجد جامع ساخته ایم، عدّه اي که تعدادشان به تعداد انگشتان دست نمی رسد ایجاد شبهه کرده
اند که این مسجد خانه بهایی دارد و کوچه عمومی و چون در زمان ساخت مسجد شخصی از بام آن افتاده و مرحوم شده می گویند
نماز در این مسجد درست نیست، اضافه می کنیم که به دلیل استفاده از کوچه میانی مسجد که کروکی آن را به پیوست محضرتان
ارائه می دهیم کوچه هاي اطراف مسجد را گسترش داده ایم و هیچ مشکلی براي رفت و آمد مردم ایجاد نشده است. در ضمن
همان افراد یک مکان به نام مهدیه بنا کرده اند که شدیداً در روستا ایجاد اختلاف نموده، به طوري که برادر با برادر، خواهر با
خواهر، زن با شوهر، پسر با پدر با هم اختلاف دارند. خواهشمندیم لطف فرموده حکم اسلامی را نسبت به این مسجد و نماز و
مجالس در آن بذل عنایت نمایید. ج باسمه تعالی ;با این خصوصیات که نوشته شده است و مسجد، با این گونه که ساخته شده
است ;هیچ اشکالی ندارد. نماز در آن صحیح و تشکیل مجالس مذهبی بی اشکال است و متصدیان ساختن مسجد مأجور خواهند
بود. س 358 اگر دو مسجد چسبیده به هم بنا کنند یکی تابستانی و دیگري زمستانی و مسجد زمستانی به علت کوچک بودن در
مواقع ضروري از جمله ماه محرم جوابگوي مردم نباشد آیا می توانند از مسجد تابستانی داخل مسجد زمستانی کنند و دیوار را عقب
بکشند؟ ج باسمه تعالی ;مانعی ندارد. س 359 اگر مسجدي در مسیر خیابان واقع شود چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;قرار
دادن مسجد در مسیر خیابان جایز نیست. ولی اگر کسی این کار را کرد ;رفتن از آنجا اشکال ندارد و تنجیس آن نیز حرام نیست.



صفحه 36 از 199
س 360 اگر مسجد دري داشته باشد که مردم از آن رفت و آمد می کنند و در مواقعی مثل ماه محرم که خانم ها نیز مسجد می
روند نیاز به درب دیگري هم باشد آیا می توانند درب دیگري از یک طرف مسجد باز کنند تا در مواقع ضروري از آن استفاده
کنند و بعد از رفع نیاز از همان درب اول رفت و آمد کنند؟ تغییر جاي درب اول مسجد چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال
ندارد. س 361 اگر مسجد نیاز به آبدارخانه داشته باشد و آشپزخانه مسجد کوچک باشد آیا می توانند از خود مسجد آبدارخانه را
جدا کرده و آشپزخانه را بزرگ کنند به شرطی که هیچ راهی از بیرون براي درست کردن آبدارخانه و آشپزخانه وجود نداشته
باشد؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که شرایط مسجد مانند ازاله نجاست، عدم دخول حائض و جنب و... را رعایت بنمایند و مزاحم
نمازگزاران نباشد اشکال ندارد. س 362 اگر مسجدي چند متر بالاتر از زمین واقع شده باشد و زیرزمین هم نداشته باشد آیا می
توانند زیر مسجد را مغازه درست کنند و بفروشند یا اجاره دهند و خرج مسجد کنند؟ ج باسمه تعالی ;با مراعات شرایط مسجد
اشکال ندارد. س 363 اگر مسجد فرش یا لوازم دیگري زیاد داشته باشد آیا در صورت نیاز داشتن مساجد دیگر می توانند به
مستحق بدهند؟ ج باسمه تعالی ;آن اجناس را بفروشند و در درجه اول خرج خود آن مسجد کنند حتی به امام مسجد و خادم و
غیره از آن پول بدهند و بعد از آن در مسجد دیگر مصرف کنند. س 364 ایجاد شبستان در مسجدي که شبستان ندارد چه صورت
دارد (مخصوصاً طرف قبله)؟ ج باسمه تعالی ;مانعی ندارد.
احکام روزه
س 365 روزه احتیاطی را بعد از ظهر خوردن جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه احتیاط واجبی است نه نیابتی و قضاي
روزه خودش می باشد، احتیاط واجب است که نخورد. س 366 اگر کسی روزه گرفته باشد ولی بدون تصور وجوب آیا مجزي
است؟ ج باسمه تعالی ;مجزي است. س 367 زن می تواند در ماه مبارك رمضان جهت جلوگیري از عادت ماهانه از قرص استفاده
کند تا روزه بگیرد؟ ج باسمه تعالی ;بلی، می تواند و مانعی ندارد. س 368 تعیین شب لیلۀ القدر جایز است؟ ج باسمه تعالی;
چنانچه حجت شرعیه باشد جایز است. ولی من نتوانسته ام چنین حجتی بیابم. س 369 طلوع فجر صادق را در ماه مبارك رمضان که
لازم الامساك است و براي روزه و خواندن نماز صبح به چه طریق بشناسیم؟ ج باسمه تعالی ;باید اطمینان پیدا شود و کافی است
با اخبار اهل خبره باشد. س 370 با توجه به این که بعضی از مراجع می گویند لازم است دختران قبل از 13 سالگی روزه بگیرند نظر
جنابعالی چیست؟ ج باسمه تعالی ;دختر با تمام شدن 9 سال مانند سایر مکلفین مکلف می شود و چنانچه بقیه شرایط موجود باشد
باید روزه بگیرد. س 371 اگر کسی نیت قضاي روزه رمضان کرد و بعد از طلوع فجر بیدار شد و خود را جنب یافت و معلوم شد که
قبل از فجر محتلم شده آیا می تواند روزه بگیرد؟ ج باسمه تعالی ;روزه آن روز باطل است. س 372 آیا فاقد الطهورین (جنب و
حائض و نفاس) در ماه رمضان روزه اش صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;صحیح است. س 373 اگر مکلف به جاي نیّت اداء
واجب، نیّت قضا نماید این مطلب در ماه رمضان چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;قضا واقع نمی شود ;بلکه اداء حساب می شود.
س 374 اگر کسی پانزده شعبان سفر کند و 18 روز سفر او طول بکشد به قصد اقامت آیا سه روز اوّل ماه رمضان را که جزو هیجده
روز است باید روزه بگیرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی باید روزه بگیرد. س 375 افطار روزه استیجاري قبل یا بعد از ظهر چه حکمی
دارد؟ ج باسمه تعالی ;افطار قبل از ظهر در صورت عدم تضییق وقت جایز است ولی بعد از ظهر جایز نیست. س 376 اگر رویت
ماه شوال مشکوك باشد روزه گرفتن چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;واجب است روزه بگیرد زیرا امام(علیه السلام) می فرماید
صم للرؤیۀ و افطر للرؤیۀ. س 377 آیا اجیري که روزه می گیرد یک ماه را پی در پی بگیرد یا پی در پی نباشد اشکال ندارد؟ ج
باسمه تعالی ;پی در پی بودن شرط نیست. س 378 شخصی در شهري سربازي می کرد بعد از ترخیص، موعدي را که براي تحویل
کارت پایان خدمت به مشارالیه داده بودند ماه رمضان بود و ایشان براي دریافت کارت به همان شهري که خدمت سربازي انجام



صفحه 37 از 199
می داد در ماه رمضان مجبوراً سفر کرد روزه وي چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;باید افطار کند. س 379 من ساکن تهرانم
شرایط کاري طوري است که مجبورم اول هر هفته به قزوین بروم و هفته اي یک یا دو بار وسط یا آخر هفته به تهران می آیم حکم
روزه من چیست آیا شرائط روزه مسافر بر من واجب است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه بنا دارید سال هاي متمادي، در طول
هفته چند روز قزوین را محل زندگی قرار دهید ;قزوین وطن دوم شماست. هم در آنجا و هم در تهران، مادامی که از تهران اعراض
ننموده اید نماز را تمام بخوانید و روزه هم بگیرید.
مبطلات روزه
س 380 آیا اسپري براي تنگی نفس روزه را باطل می کند؟ ج باسمه تعالی ;اسپري ظاهراً از راه تنفس داخل می شود و نه از راه
معده، بنابراین مبطل روزه نیست. س 381 اگر روزه داري در ماه رمضان به وسیله ظالمی به قهر و زور افطار کند، آیا روزه اش باطل
می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;باطل نیست. س 382 آیا تنقیه در قُبل زن در ماه رمضان براي مداوا مبطل روزه است یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;موجب بطلان نیست و باطل نمی شود. س 383 حکم ساعت شرعی براي افطار و سحري چیست؟ ج باسمه تعالی;
آنچه تقویم ها نوشته اند و در روزنامه ها هر شب نوشته می شود و رادیو هم اعلام می کند به واقع نزدیک است. من خودم چند
دقیقه قبل از اذان امساك می کنم و نماز صبح را یک ربع بعد از اذان می خوانم. س 384 تزریق آمپول و غرغره کردن در ماه
رمضان چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;تزریق آمپول غیر قوي و یا هر آمپولی که به جاي غذا به کار نمی رود ;اشکال ندارد.
س 385 کسی که به سبب ضعف و یا مریضی منی یا بول از او خارج شود در ماه رمضان چه حکمی دارد و آیا روزه اش باطل
است؟ ج باسمه تعالی ;چون اختیاري نیست ;روزه باطل نمی شود. س 386 کسی که جاهل به مسئله در رمضان غسل انجام نداده
آیا روزه اش باطل و کفاره هم دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اگر جاهل مقصر نباشد ;کفاره بر او نیست. س 387 اگر جاهل مقصر یا
قاصر غسل را ارتماسی انجام داد آیا در ماه رمضان روزه اش باطل است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;باطل نیست. س 388 کسانی که
مرض سینه تنگی دارند و دارویی به نام گاز سالبوتامول مصرف می کنند آیا گاز مذکور مبطل روزه هست یا نه؟ ج باسمه تعالی;
اگر از راه معده وارد شود روزه را باطل می کند. س 389 بعضی مریض ها هستند که باید سر ساعت معیّن قرص مصرف نمایند آیا
چنین مریض هایی می توانند بدون غذا و آب خوردن روزه ماه رمضان تنها قرص را سر ساعت میل نمایند یا براي روزه اشکال
دارد؟ ج باسمه تعالی ;روزه با خوردن قرص باطل می شود. س 390 خانم هایی که در ماه رمضان براي بعضی کارهاي زنانه به
دکتر مراجعه می کنند و دکتر وسیله اي براي معاینه داخل فرج خانم ها می کند آیا این عمل مبطل وضو و روزه هست یا نه؟ اگر
دکتر مرد باشد چطور؟ ج باسمه تعالی ;مبطل روزه نیست.
کفارات
س 391 بنده به مدت پنج ماه روزه قضا دارم و مدت 6 ماه است به علت بیماري دارو مصرف می کنم لذا نمی توانم قضاي روزه
هایم را بگیرم تکلیف بنده چیست؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مرضی که روزه را خورده اید تا سال بعد دوام داشته باشد ;قضاء لازم
نیست. فقط براي کفاره هر روز، یک چارك گندم یا نان به فقیر بدهید والا آن هم لازم نیست. س 392 کسی که موي زهار او
درآمده متوجه بلوغ خود نشود و روزه نگیرد آیا کفاره هم لازم است در صورتی که چند سال تأخیر انداخته؟ ج باسمه تعالی ;در
صورتی که مقصر نباشد کفاره واجب نیست. س 393 زنی که در ماه مبارك رمضان حیض شد بعد از آن قضاي روزه را می گیرد
کفاره هم دارد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;کفاره ندارد. س 394 در کفاره روزه اطعام مسکین یکجا اگر مشکل باشد به سید یا به
فقیر دو مرتبه اطعام جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی، جایز است. س 395 دختري که بالغ شده و جاهل به مسئله هست روزه



صفحه 38 از 199
بر او واجب شده بعد از علم به مسئله آیا کفاره هم دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مقصر نباشد ;کفاره بر او نیست. س 396
نانی که براي کفاره به فقیر می دهند باید خشک باشد یا نان خشک را اگر آب بپاشند و نرم کنند و تا کرده به فقیر بدهند اشکال
ندارد؟ ج باسمه تعالی ;لازم نیست خشک باشد. نهایت این که اگر نان تازه و تر است یک مقدار زیادتر از یک مد بدهند.
س 397 کفاره روزه اي که عمداً خورده شده اگر در بین آن 31 روز اول سفر ضروري پیش آید مثلا براي ملاقات پدر یا مادر
مریضش به بیمارستان برود و مسافر شده و روزه اش را بخورد آیا باید از اول بگیرد یا لازم نیست؟ ج باسمه تعالی ;اگر مریض یا
حیض باشد ;مانع نیست و لازم نیست از اول گرفته شود ولی سفر مانع است و باید از اول بگیرد. س 398 اگر زنی به خاطر مریض
بودن نتواند روزه بگیرد و تا رمضان سال آینده مرضش خوب نشود آیا کفاره بر خود زن واجب است یا باید شوهرش کفاره را
بپردازد؟ ج باسمه تعالی ;کفاره غیر عمدي با شوهر است. س 399 اگر کسی به خاطر مریض بودن نتواند ماه مبارك رمضان را
روزه بگیرد و چند ماه بعد از ماه رمضان با همان مرض از دنیا برود آیا دادن کفاره بر ورّاث میت واجب است؟ ج باسمه تعالی;
لازم نیست. س 400 اگر کسی با این که جوان یا نوجوان است به خاطر مرضی که دارد مثلا مرض صرع نمی تواند روزه بگیرد چند
سال است که مرض مذکور ادامه دارد و معلوم نیست خوب بشود یا نه؟ آیا باز چنین شخصی باید کفاره بدهد؟ ج باسمه تعالی;
باید روزي یک مدّ طعام کفاره بدهد نه کفاره شصت مسکین. س 401 بنا به اختلافی که در دیدن ماه (آخر رمضان) شد ;مسئله
یوم الشک را نمی دانستم. وظیفه من چیست؟ اگر وظیفه کفاره دادن براي روزه هاي نگرفته باشد با توجه به این که 30 روز متوالی
نمی توانم روزه بگیرم و درآمدي هم ندارم به 60 فقیر طعام بدهم چه کنم؟ ج باسمه تعالی ;کفاره لازم نیست.
خمس و زکات
س 402 شخصی مبلغی سهم امام(علیه السلام) و سهم سادات بدهکار می باشد و می خواهد براي پسرش حیاط بخرد اگر حیاط
بخرد توان پرداخت خمس را ندارد در صورت تزاحم کدام مقدم است؟ ج باسمه تعالی ;پرداخت خمس واجب است قهراً مقدم
است ولی می تواند خمس را دستگردان کند و تدریجاً پرداخت نماید و خانه را بخرد. س 403 اگر کسی مدتی از عمر خود را براي
مردم سید معرّفی کرده و بعد از گذشتن سال ها که معروف به سید شده پشیمان می شود و از طرفی اگر سهم سادات گرفته باشد
آیا ضامن است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;سهم سادات را گرفته است ;در ذمه او می باشد و ضامن است. س 404 چند نفر شرکتی
تأسیس نموده واردات و صادرات دارند جهت تراکم اجناس یک ملکی به منظور انباري خریده اند آیا مبلغی که براي این ملک
داده اند خمس واجب است یا مؤنه تحصیل ربح است در نتیجه خمس ندارد؟ ج باسمه تعالی ;به هر تقدیر خمس آن واجب است
چون تحصیل ربح هم خمس دارد. س 405 کسی که به خانه احتیاج دارد در بین سال از منافع، وسایل ساختمانی خریده ولی اقدام
به ساخت خانه ننموده و یا اقدام نموده و در اثناي ساخت حول (سال خمسی) او رسیده آیا به بقیه اجناس خمس لازم است یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;بلی لازم است. س 406 در صورت وجوب خمس استهلاك ابراز و وسایل شرکت را می توان از همین مبلغ کسر و
حساب نمود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی می توان کسر نمود. س 407 شرکتی هر شش ماه یکبار یا هر سال یکبار سود می دهد آیا
خمس این سود را بعد از کسر مؤونه سال بدهند کفایت می کند یا واجب است هر سال تمامی اساس و اجناس و موجودي شرکت
را حساب و تخمیس نمود؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه خمس اساس و اجناس موجودي شرکت را در سال اول داده باشند ;خمس
ندارد. مگر این که اجناس، زیاد شده و نسبت به آن ها خمس سود، کافی نیست. س 408 در مسئله 1797 توضیح المسائل فرموده
اید کسی که از اول تکلیف خمس نداده اگر از منافع، مالی بخرد و قیمت آن بالا رود خمس قیمت فعلی آن را بدهد آیا در این
مسئله مابین آن هایی که عین آن ها باقی است با دیگر اشیاء می باشد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;فرقی نیست. س 409 شخصی در
سالل 54 ملکی خریده تا سال 69 مقدار نامعینی خرج گذاشته و مقداري هم قیمتش افزایش یافته و به بهاي روز آن را فروخته و از



صفحه 39 از 199
بهاي آن، خانه لازم خریده که محتاج آن بود. حکمش را بیان فرمایید. ج باسمه تعالی ;اگر در اثناء سال خانه را خریده، بر آن
مقدار از پول یعنی مالیت که سال، گذشته ;خمس تعلق می گیرد و به زاید خمس تعلق نمی گیرد و الا باید خمس همه مالی را
که خمس نداده، بدهد. س 410 زنان سیده و غیر سیده که از نظر مخارج زندگی تحت تکفل ازواجشان هستند، آیا می شود در
مخارج شخصی شان به دسته اول سهم سادات و به دومی زکات داد؟ ج باسمه تعالی ;نمی شود ;چون فقیر بر آنان صدق نمی
کند. س 411 آیا مراد از سید در مسائل خمس سیدي است که منسوب به رسول اکرم(صلی الله علیه وآله)باشد یا منسوب به هاشم
بن عبدمناف باشد؟ ج باسمه تعالی ;میزان، نسبت به هاشم است. ولی در این زمان، اولاد هاشم فقط از طریق عبدالمطلب است.
س 412 افرادي که از نسل عباس بن عبدالمطلب می باشند جایز است خمس بگیرند؟ ج باسمه تعالی ;اگر نسبت ثابت شود بلی
جایز است. س 413 اگر سادات اهل محل نیازمند باشند آیا می شود سهم سادات را به مراجع و یا جاي دیگر داد؟ و ثانیاً با فرض
مزبور می شود مقداري به سادات موصوف و مقداري جاي دیگر داد؟ ج باسمه تعالی ;بله، هیچ کدام اشکالی ندارد. س 414
سیدي که سیادتش اشتهار دارد ولو ما از نحوه شجره اش اطلاع دقیق نداریم اگر احیاناً از شخصی در حق او جرمی شنیده شود تأدیه
سهم سادات به ایشان جایز است؟ ج باسمه تعالی ;بلی جایز است همان اشتهار کافی است. س 415 اگر کسی از پول خمس نداده
خانه مسکونی براي خود بخرد خمس دارد یا نه؟ در وسط سال بخرد چطور؟ ج باسمه تعالی ;اگر در وسط سال باشد ;خمس
ندارد و اگر بعد از سال باشد ;خمس آن پول را باید بدهد نه خانه را. س 416 کسی که براي رفتن به محل کارش نیاز به ماشین
شخصی دارد و با نبودن ماشین شخصی به زحمت می افتد آیا ماشین مذکور خمس دارد؟ ج باسمه تعالی ;چون براي آن کار
است خمس دارد. س 417 اگر کسی بدهکار باشد و طلبکارها به او مهلت بدهند آیا می تواند تدریجاً پول آنها را پرداخت نموده تا
پول آنها را تمام نکرده خمس ندهد؟ ج باسمه تعالی ;با اجازه حاکم بلی. س 418 اگر کسی خمس یک جنس را از خود آن
جنس پرداخت کند و باقیمانده جنس قیمتش در وسط سال بالا برود آیا دوباره خمس به آن چیز (مثلا سکه طلا) تعلق می گیرد یا
نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی تعلق می گیرد. س 419 اگر کسی سال خمس دادنش باشد آیا می توان مقداري به او تخفیف داد؟ ج
باسمه تعالی ;تشخیص دادن مورد تخفیف با مجتهد است. س 420 خمس را که دستگردانی می کنند اگر تا سر سال همه خمس را
بدهکار نتواند بپردازد آیا به عنوان بدهی باقیمانده خمس را باید از کل سرمایه کم کرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی باید کم نمود.
س 421 اگر پدري به فرزندش حیاط مسکونی بذل کند و آن حیاط مسکونی زیاده از شأن نباشد آیا خمس به حیاط تعلق می گیرد
یا نه؟ و اگر تعلق می گیرد کدام یک از پسر و یا پدر خمس را باید بپردازد؟ ضمناً اثاث منزل اگر زیاده از شأن نباشد اگر با پولی
که خمس آن را نداده خریده باشد چطور؟ ج باسمه تعالی ;حیاط و اثاث البیت خمس به آن تعلق نمی گیرد. س 422 اگر کسی
بدون اجازه مجتهد جامع الشرایط مبلغی از خمس را به بیمارستان یا جاي دیگري کمک کند آیا ذمه وي در آن باره بري می شود
یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه به مجتهد بگوید و او امضاء کند ;بري می شود. س 423 اگر کسی در تنگی معیشت باشد آیا اجازه
می فرمایید که سهم مبارك امام به ایشان کمک شود اگر اجازه می فرمایید چه مقدار می شود کمک کرد؟ ج باسمه تعالی;
چنانچه شخصی است خدمتگذار به دین و یا آن که قادر برکسب نیست ;اجازه می دهم به مقدار زندگی عادي، متناسب شأن او به
او داده شود. س 424 اگر کسی ملکی را با قرض بخرد و به علت داشتن قرض مذکور و قرضهاي دیگر موقع سال خمس قیمت
زمین مذکور را مطالبه نکند تا اداي قرض حکم وي چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;ملک قرضی خمس ندارد. اگر قرض ها ادا
شود و ملک زاید بر مؤونه باشد به آن خمس تعلق می گیرد. س 425 خرید زینت آلات زنانه در وسط سال یا با پول خمس نداده
اگر وقت زینت کردن زن به آن ها نگذشته باشد چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد، چون جزء مؤونه است خمس
آن لازم نیست. س 426 موقع دادن خمس آیا قیمت ابزار کار یا ملک (اعم از زمین، مغازه، ابزار کار) و آذوقه با قیمت آن روز که
می خواهد خمس بدهد حساب می شود یا با قیمتی که خریده است؟ ج باسمه تعالی ;با قیمت همان روز. س 427 بچه اي موقع



صفحه 40 از 199
بلوغ از موقع صغیر بودنش سرمایه اي جمع کرده مثلا عیدي یا جایزه گرفته اگر با سرمایه مذکور موقع صغیري کاسبی نکند سرمایه
اضافه نشود آیا خمس تعلق می گیرد و اگر موقع صغیري کسب کند و سرمایه هم اضافه شود چطور؟ ج باسمه تعالی ;در هر دو
صورت خمس تعلق می گیرد. س 428 لوازم خانه از قبیل تلوزیون یخچال و سکه را با سند ازدواج می دهند اگر لایق به شأن باشد
خمس تعلق می گیرد؟ لایق شأن نباشد چطور؟ (علت خرید اجناس مذکور به علت ارزان بودن قیمت آن است)؟ ج باسمه تعالی;
در صورتی که لایق به شأن یا کمتر باشد خمس ندارد. س 429 کسی که موقع دادن خمس (سر سال خمس) طلبکار است و نمی
داند بدهکارها طلبش را می پردازند یانه در این صورت خمس طلبش نسبت به آن کسی که اطمینان دادن طلب را ندارد چیست و
نسبت به کسی که اطمینان دارد طلبش را می دهد چطور؟ آیا می تواند طلب را در هر سالی که دریافت می کند از درآمد همان
سال حساب کند؟ ج باسمه تعالی ;در هر دو صورت حساب و دستگردان می کند. و دستگردانی را چنانچه دریافت شد ;می دهد
و الا چیزي بر عهده او نیست. س 430 اگر کسی یک سال ضرر بکند و سرمایه کم شود آیا می تواند از سود سال بعد جبران سال
قبل را کند؟ ج باسمه تعالی ;خیر نمی تواند. س 431 اگر کسی از اول کارش خمس ندهد و حالا بخواهد خمس بدهد چطور می
شود مال او را مخمس کرد و اگر کسی مدتی خمس بدهد و بعد از مدتی قطع کند دوباره بخواهد خمس بدهد تکلیفش در موقعی
که خمس نداده چیست و چطور باید پول او را مخمس کرد؟ ج باسمه تعالی ;آن چه موجود دارد ;خمس آن گرفته می شود و
زیادي را به هر مقدار احتمال می دهد دستگردان بنماید و به حداقل محتمل مصالحه بنماید. س 432 نذري را که به امام(علیه
السلام) یا امامزاده شده یا بعضی ها مبلغی را در نظر گرفته و خود را بیمه امام زمان(علیه السلام) می کنند آیا چنین پول هایی را می
توان به سید مستحق داد؟ رد مظالم را چطور؟ ج باسمه تعالی ;مال نذري را که در سؤال ذکر شده است نمی توان به سید مستحق
داد، ولی رد مظالم را می توان به سید داد. س 433 اگر در وسط سال قناتی که متعلق به عده اي از کشاورزان می باشد نیاز به تعمیر
داشته باشد و یکی از شرکاء مخارج تعمیر را داده و لذا سر سال از نظر سرمایه پیشرفت نکرده وضعیت خمسی او چطور می باشد؟
ج باسمه تعالی ;چنانچه مخارج تعمیر را مجاناً داده ;خمس واجب نیست و اگر به عنوان قرض به بقیه شرکا باشد آنچه از سال قبل
زیادي است باید خمسش را بدهد. س 434 اگر کسی بدهکار باشد و در طول سال مبلغی را براي پرداخت بدهی کنار بگذارد تا
جمع کرده به طلبکار بدهد آیا به مبلغ مذکور خمس تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی ;خیر، تعلق نمی گیرد. س 435 اگر کسی
زمین را براي ساختن خانه مسکونی ضروري بخرد و چون قادر به درست کردن خانه نمی باشد یک سال از خرید آن زمین بگذرد
آیا خمس به زمین مذکور تعلق می گیرد هم چنین مبلغی از پول زمین را گرو نگه می دارند تا موقع تنظیم سند به فروشنده بپردازند
آیا به مبلغ مذکور خمس تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی ;بلی تعلق می گیرد. س 436 بعضی از اجناس مانند نخود که قیمتشان به
طور سرسام آور بالا و پایین می شود و اشخاصی که در چنین کاري هستند مثلا یک سال با پولی که دارند می توانند 5 تن نخود
بخرند و سال دیگر با همان پول 2 تن نخود می توانند بخرند آیا موقع حساب سالیانه براي دادن خمس می توانند به نسبت جنس
حساب کنند که سرمایه پایین آمده یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی، می توانند چون میزان، مالیت است. س 437 اگر کسی سر سال
خمسی آذوقه زیادي در خانه داشته باشد و خمس آن را پرداخت کند باقیمانده آذوقه که خمس آن را داده تا سر سال آینده
خمسی تمام نشده باشد آیا به آذوقه مذکور دوباره خمس تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی ;خیر، تعلق نمی گیرد. (ت) س 438
اگر کسی مغازه اي بخرد به این قصد که در آن جا کسب کند و قصدش بالا رفتن قیمت مغازه نباشد آیا موقع دادن خمس قیمتی را
که داده براي مغازه حساب می کنند یا قیمت روز را؟ ج باسمه تعالی ;میزان قیمت روز است. س 439 اگر کسی نمی داند ملکی
را که از پدرش به ارث رسیده خمس آن داده شده یا نه و حالا که می خواهد خمس بدهد ملک مذکور در دستش بوده و نفروخته
است. آیا خمس به ملک مذکور تعلق می گیرد و اگر تعلق می گیرد آیا به قیمت روز می باشد؟ اگر خمس ملک مزبور داده نشده
باشد چطور؟ ج باسمه تعالی ;در صورت ندانستن، خمس واجب نیست. س 440 آیا براي کلیه مجالس وعظ و بیان احکام و تفسیر



صفحه 41 از 199
قرآن می شود سهم امام داد؟ ج باسمه تعالی ;با نظر مجتهد اشکال ندارد. س 441 اگر کسی از دنیا برود و بچه هایش صغیر باشند
ارثی که به بچه ها رسیده آیا مادر بچه ها که سرپرست بچه ها می باشد باید خمس ارث را بدهد یا واجب نیست و درآمدي که از
ارث به دستشان می آید خرج زندگیشان می شود در مسئله اگر میت اصلا خمس نمی داده و یا معلوم نیست خمس می داده یا نه
تکلیف چیست؟ ج باسمه تعالی ;میت اگر نمی دانند خمس می داده یا نه باصالۀ الصحه بنا را بر آن بگذارند که خمس داده و
اگر می دانند خمس نداده، باید خمس بدهند، وارث خمس ندارد. (ت) س 442 اگر کسی موتور آب را چند سال قبل به قیمت
روز خریده است و از آن براي آبیاري زراعتش استفاده می کند حالا که می خواهد خمس بدهد قیمت روزي که خریده باید
حساب کند یا به قیمت روز؟ ج باسمه تعالی ;به قیمت روز. س 443 التزام به دروس و تحصیل مراتب عالیه براي کسی که استعداد
دارد و تأمین هم می شود وجوب عینی دارد یا نه و گرفتن سهم و شهریه به اذن حاکم شرع چه صورت دارد به عنوان این که
محصل است؟ ج باسمه تعالی ;واجب کفایی است و گرفتن شهریه و سهم اشکالی ندارد، چون سهم امام ارواحنافداه اختصاص
به فقیر ندارد. س 444 به شخص فقیر براي مخارج خود یا براي خرید جهاز دخترش یا براي اداي قرض یا مداواي مریضی جایز
است سهم امام داده شود؟ ج باسمه تعالی ;بلی، می توان پرداخت. س 445 براي کارهاي عمومی: اصلاح جاده ها، آسفالت
خیابان، مخارج روشنایی معابر عمومی و خرید آبسردکن و امثال ذلک که نفع عمومی دارد آیا سهم امام داده می شود؟ ج باسمه
تعالی ;براي مصارف فوق، از وجوه بریه دیگر استفاده شود. س 446 براي چیزهایی که در معاش زندگی: مغازه، اثاث، ماشین آلات
که در طول چند سال تهیه می شود خمس تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی ;خمس بر مؤونه کسب، لازم است. و بر مؤونه زندگی
لازم نیست. س 447 اگر کسی ماشینی داشته باشد که براي رفتن به کار از آن استفاده نمی کند آیا به ماشین مذکور خمس تعلق
می گیرد واگر براي استفاده کند چطور؟ ج باسمه تعالی ;اگر براي کار نباشد خمس ندارد و اگر براي کار باشد خمس تعلق می
گیرد. س 448 براي اهل علمی که مشغول تدریس و یا تحصیل علوم دینی هستند گفته می شود فقر شرط نیست براي گرفتن سهم
امام(علیه السلام) همین که براي اسلام نفعی داشته جایز است سهم مبارك امام(علیه السلام) داد آیا این مطلب درست است؟ ج
باسمه تعالی ;صحیح است. س 449 می توان مقداري از سهم امام یا سهم سادات را به فقیري جهت سرمایه کسب داد یا باید به
مصرف خود برساند؟ ج باسمه تعالی ;مانعی ندارد به جهت کسب داده شود. س 450 آیا سهم امام(علیه السلام) را می شود به
تعمیر مساجد و خرید اثاث مسجد: کولر، فرش، سماور، و غیره خرج کرد؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که لازم باشد و متبرعی
نباشد و از زکات هم نتوان صرف نمود ;مانعی ندارد، از سهم امام(علیه السلام) خرج کنند. س 451 آیا براي تعمیر حسینیه و مقابر
امامزادگان و علما که در شهر و روستا می باشند یا براي خرید زمینی یا بناي حسینیه سهم امام جایز است داده شود؟ ج باسمه
تعالی ;خیر، جایز نیست. س 452 آیا به شاخه هاي درخت به عنوان مصرف روزمره براي گرم کردن بخاري و حمام و غیره و
تیرهاي چوبی که در ساختمان مصرف می شود خمس تعلق می گیرد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، چنانچه سال بگذرد و مصرف
نکند. س 453 براي طعام دادن که در هیئت هاي مذهبی مرسوم است سهم امام می شود داد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;خیر، مگر با
اجازه مجتهد. س 454 آیا جایز است براي تشویق کسانی که در مجالس مذهبی و احکام شرکت می کنند به عنوان جایزه نوار
مذهبی یا کتب مذهبی و یا قرآن و تفسیر از سهم امام(علیه السلام) خریداري شود و به آنها داده شود؟ ج باسمه تعالی ;در صورت
تشخیص مجتهد جامع الشرایط در خصوص هر مورد، اشکال ندارد. س 455 آیا اجازه می فرمایید از سهمین که در ذمه قرار می
گیرد در رأس سال از طرف حضرت عالی قبض دریافت نموده در موارد ذیل مصرف شود سادات فقیر سید یتیم باشد یا سیدي که
در سفر مانده باشد یا اهل علمی که مشغول تحصیل و تدریس علوم دینی است؟ ج باسمه تعالی ;صحیح است و هر سه مورد از
موارد سهم سادات است. س 456 آیا به سیدي فقیر که مخارج زن و بچه اش را نمی تواند برساند خمس داده می شود و یا نه و
اجازه می خواهد؟ ج باسمه تعالی ;سهم سادات اجازه نمی خواهد. و به مورد مذکور می شود داد. س 457 کشاورزي که براي



صفحه 42 از 199
زندگی خود چند رأس گاو و گوسفند و الاغ براي لوازم زندگی نگهداري می کند بر این ها خمس تعلق می گیرد یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;تعلق نمی گیرد. س 458 درختی که در زمین مرطوب خود به خود می روید و بعد از چند سال قطع می شود آیا
خمس دارد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، خمس با شرایط آن تعلق می گیرد. س 459 اگر زنی جهیزیه را خودش از راه کار کردن
فراهم کند و ازدواج نکند تا سال بگذرد خمس دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اگر راه دیگري در تهیه جهیزیه نباشد ;خمس ندارد.
س 460 کسی برابر شأن خود چیزي بخرد و تا یک سال استفاده نکند ولی عاریه به دیگري داد استفاده نموده خمس دارد یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;خمس ندارد. س 461 دادن سهم سادات به سید صغیري که ولی ندارد جایز است؟ احتیاج به اذن حاکم شرع دارد؟ ج
باسمه تعالی ;با اجازه حاکم جایز است. س 462 اشخاصی که سر سال (سال خمسی) دارند و چند روز قبل از سر سال منفعتی به
دست آورند لازم است همه اموال را حساب نمایند یا می توانند براي منفعت فعلی سال قرار دهند؟ ج باسمه تعالی ;باید همه را
حساب نمایند. س 463 فردي چند قطعه زمین را براي تجارت خریده بعد از مدتی قیمت آن چند برابر شده صاحب زمین نفروخته و
بعداً قیمت زمین پایین آمده وقت تخمیس قیمت ترقی را هم حساب کند یا قیمت فعلی را حساب نماید؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه
در وسط سال تنزل قیمت شده است ;لازم نیست ترقی قیمت حساب شود و اگر بعد از سال است ;باید حساب نماید. س 464 آیا
سهم سادات براي سادات فقیر یا سادات یتیمی که فقیر باشد یا سیدي که در سفر درمانده باشد تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی ;هر
سه مورد، مورد سهم ساداتند. س 465 آیا به وسایل مستعمل خانه: لباس، کتب، ماشین، وسایل آشپزخانه و خوردنی، صندلی، میز
که مطابق شأن او باشد براي ساختن خانه در طول چند سال مقدمات بنایی از قبیل: آجر، آهن، و غیره خمس تعلق می گیرد؟ ج
باسمه تعالی ;مؤونه فعلی خمس ندارد ولی به پول و مواردي که در ضمن چند سال فراهم شده، خمس تعلق می گیرد. س 466 اگر
کسی سر سال او رسید و قرض گرفت آیا این قرض خمس دارد؟ ج باسمه تعالی ;پول قرضی خمس ندارد. س 467 اگر سییدي
صغیر یا یتیم یا ابن السبیل از زنا به عمل آمده باشد آیا می توان از سهم سادات به او داد و ملحق به پدر و مادر است؟ ج باسمه
تعالی ;برحسب احتیاط لزومی نمی شود به او خمس داد. س 468 اگر کسی بعد از سر سال خمس خود و حساب سال فهمید که
مقداري پول به حساب او در بانک هبه یا واریز شده بود و خبر نداشته، آیا خمس آنها را باید حساب کرد یا این که در حساب سال
آینده می شود؟ ج باسمه تعالی ;بلی باید حساب کرد. س 469 در مورد وجوهات شرعی سؤال می کنند که اگر امکان دادن به
خود مجتهد نباشد به چه کسی داده می شود؟ ج باسمه تعالی ;به وکیل مجتهد بدهند. خود جناب عالی می تونید آن را بگیرید و
برسانید و سپس قبض گرفته و به صاحبان اموال بدهید. س 470 آیا دیه اي که انسان می گیرد خمس دارد؟ ج باسمه تعالی ;بله
خمس دارد. س 471 در مورد مالیاتی که دولت به زور از مردم می گیرد خمس و زکات را ساقط می کند؟ ج بسمه تعالی ;خیر،
مالیات مسقط وجوه شرعیه نیست. س 472 آیا به شهریه طلاب خمس تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی ;بله، در صورتی که شرایط
دیگر موجود باشد تعلق می گیرد. س 473 آیا هدیه خمس دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بله خمس دارد. س 474 جهیزیه ي دختري
که پدرش به او بخشیده خمس دارد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که زیادي بر مؤونه نباشد ندارد. س 475 وسایل زندگی
و تحصیل دختر که به واسطه پدر تأمین می شود خمس دارد؟ ج باسمه تعالی ;خیر ندارد. س 476 از سهم مبارك امام(علیه
السلام) براي فقراء آبرومند محل، بعضی شان براي خرید جهازیه دخترانشان احتیاج مبرم دارند با اجازه حضرات آیا می شود به
مصرف رسانید؟ ج باسمه تعالی ;به مقدار حاجت متعارف و مناسب می توان مصرف نمود. س 477 آیا جایز است براي فرار از
خمس دادن قبل از سال خمسی اموال خود را ببخشید و یا قرض بدهد یا جایز نیست؟ ج باسمه تعالی ;قرض دادن، موجب خمس
ندادن نیست ولی اگر ببخشید، خمس ندارد. س 478 آیا مؤمن می تواند مال ناصبی را پس از دادن خمس آن براي خود بردارد؟ ج
باسمه تعالی ;ناصبی نجس است ;اما نمی توان مال او را برداشت. س 479 خمس به چند چیز تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی;
همه را با مسایل متعلق به آن در کتاب خمس توضیح المسایل نوشته ام. س 480 جوانی هستم در سال چهارصد هزار تومان پس



صفحه 43 از 199
انداز دارم و پدري فقیر و خواهري دم بخت دارم آیا ممکن است وجوه متعلقه را براي خرید جهیزیه خواهر مصرف نمایم و خودم
هم مجردم هنوز توان تأهل ندارم و ضمناً سودي را که بانک می دهد حلال است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;هر سال خمس آن را
حساب کنید و از طرف من وکیلید با دست راست قبول کنید و براي جهیزیه خواهرتان و پدر و مادر خرج کنید. سود بانک نیز
حلال است. س 481 دختر مجردي که پدرش مخارج او را می دهد یا از دوستان هدیه به او می رسد خمس دارد یا خیر؟ ج باسمه
تعالی ;بلی، چنانچه در وسط سال مصرف نکنند و هدیه پول باشد نه لباس و اسباب زینت، خمس دارد. س 482 آیا وجوهات
شرعیه را به مرجع تقلید باید پرداخت کرد یا به حاکم اسلامی بعضی ها بر این عقیده هستند که براي تشکیل حکومت اسلامی بهتر
است وجوهات را به حاکم اسلامی داد؟ ج باسمه تعالی ;می توان به مجتهد جامع الشرایط پرداخت کرد و مرجع خصوصیتی
ندارد. س 483 اگر کسی زنش سیده است و زن کفارات روزه بدهکار است یا می خواهد چیزي مخصوص به خودش را بخرد
شوهر می تواند از بابت سهم سادات کمک کند؟ ج باسمه تعالی ;بلی، می تواند کمک کند. س 484 براي پیش نماز مسجدي، از
سهم مبارك می شود داد؟ در صورت توقع و احتیاج اجازه می فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;مجازید به او بپردازید. س 485 آیا عشریه
اي که نزد صوفیه مرسوم است دلیل روایی و ریشه اسلامی دارد و مکفی از خمس است؟ ج باسمه تعالی ;دلیل روایی و ریشه
اسلامی ندارد و مکفی از خمس هم نیست. س 486 آیا به سید مخالف و زیدي مذهب و سنی می شود خمس داد یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;احوط این است که به غیر اثنی عشري داده نشود. س 487 اگر کسی مقداري از اموال خود را تخمیس نماید و به حج
مشرف شود و بعد از مراجعت همه اموالش را تخمیس نماید چون تعلق خمس علی الاشاعه است آیا تصرف او در همان مقدار
خمس صحیح است یا نه ؟ ج باسمه تعالی ;صحیح است و اشکال ندارد. س 488 کسی که آبرومند و عیالوار و عاجز از کسب و
کار است اموالی که به فقراء اختصاص دارد اگر به وي کفایت ندهد آیا مخارج یا دیون آن را از سهم امام(علیه السلام)پرداخت
کردن جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی جایز است. س 489 جوانی هستم 18 ساله در یک مغازه مشغول به کار هستم این
مغازه مال ورثه است که پدرم یکی از وراث است و سهم هیچ یک از وراث معلوم نیست و کلیه کارهاي مغازه از قبیل نظافت و
فروشندگی به عهده من است ولی به اسم برادرم و در اختیار اوست و خرید از بازار، دادن چک، و کارهاي اداري از قبیل دارائی و
شهرداري... به عهده برادرم است و با این حال که کار معامله و فروش مغازه با من است آیا حقوقی به من تعلق می گیرد و سهمی
دارم، اگر حقی تعلق گرفت هنوز که در منزل پدرم هستم خمس آن را باید بدهم، آیا زمانی که سهم هر کدام از وراث معلوم شد
براي بنده هم حقی و سهمی شامل می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;اگر مجانی، کار کرده اي حق ندارید ;اگر مجانی نبوده، اجرة
المثل، مال شماست. به هر حال هر چه از آن جا بگیرید در صورت زیادي از مؤونه سال به آن خمس تعلق می گیرد و در صورتی
که شما هم جزء ورثه هستید حق شما محفوظ است و باید سهم ببرید و به آن سهم الارث خمس تعلق نمی گیرد. س 490 شخصی
که به روش احتیاط عمل می کند آیا می تواند سهم امام(علیه السلام) را صرف شهریه طلاب کند بدون این که زیر نظر مرجع تقلید
خاصی باشد؟ ج باسمه تعالی ;نمی تواند ;مگر آن که از یک مجتهد جامع الشرایط اجازه بگیرد. س 491 در کتب فقهی مثل
وسایل الشیعه و یا عروة الوثقی آمده است که سهم مبارك امام(علیه السلام) در زمان غیبت ولیعصر(عج) بر شیعیان مباح و حلال
گردیده است و بعضی نیز احتیاط نموده اند و فرموده اند که سهم امام(علیه السلام) گرفته شده و معمولا به سادات نیز داده می
شود؟ حکم مسئله چیست؟ ج باسمه تعالی ;سهم امام ارواحنافداه در زمان غیبت حلال نشده و باید صرف ترویج دین اسلام
گردد و چون اگر به نظر همه منوط باشد باعث هرج و مرج می شود باید مانند بقیه امور حسبیه با نظر مجتهد جامع الشرایط باشد و
در عروة الوثقی خلاف این فتوي نیست. س 492 شخصی سیزده سال پیش براي حج تمتع، ثبت نام کرده و پول داده است و همه آن
ها، از درآمد همان سال می باشد آیا به این پول ها خمس تعلق می گیرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;آري تعلق می گیرد. س 493
کسی از در آمد یک سالش زمین و از عایدات سال دومش مصالح و از درآمد سال سومش مخارج ساختمانش را تأمین می کند،



صفحه 44 از 199
آیا درآمدهاي او، مشمول خمس می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در دو سال اول باید خمس بدهد و همچنین در سال سوم اگر
وسط سال، سکونت اختیار نکند. س 494 اگر پارچه اي مثلا امسال خریداري شد مقداري از آن استفاده نشد مثلا از پارچه 2 متري،
1 مترش امسال بریده شد و باقی تا یک سال یا چند سال بعد مورد استفاده قرار نگرفت آیا به باقی این پارچه خمس تعلق می گیرد؟
ج باسمه تعالی ;تعلق می گیرد. س 495 در صورتی که خود شخص روحانی باشد و خمس را بگیرد و در مواردي به نفع مکتب
اهل البیت علیهم السلام مصرف نماید و به مرجع ندهد آیا جایز است؟ ضمناً آیا سهمین مبارکین بایستی حتماً به مرجع داده شود یا
خود شخص می تواند در مواردي خرج کند که بابت تبلیغ مذهب تشیع است؟ ج باسمه تعالی ;می تواند با نظر مجتهد جامع
الشرایط و اذن او مصرف نماید و اذن مرجع لازم نیست. س 496 سیدي اظهار می کند من بیکار مریض تهیدست فقیر و نیازمندم
براي حصول یقین و اطمینان کردن به گفته و استحقاق او شرعاً چه معیار و ملاکی لازم و کافی است؟ ج باسمه تعالی ;معیار،
حصول و اطمینان و یا شهادت شخص موثق است. س 497 آیا مصرف کردن سهم امام(علیه السلام) براي ساخت مدارس و یا
جاهایی که مورد نیاز می باشد جایز است؟ ج باسمه تعالی ;در صورت نبودن تبرع و زکات و... جایز است. س 498 سیدي که 3
بار عمل جراحی شده از لحاظ جسمانی ناتوان و مریض است کسب و سرمایه اي هم ندارد تا از درآمد آن مخارج روزانه خود و
عائله اش را تأمین کند اکنون این سید جهت بقاء و امرار معاش و ادامه زندگی خود و افراد تحت تکلفش دست نیاز خود را به
سوي چه کسانی دراز کند؟ ج باسمه تعالی ;اشخاصی که قدرت مالی دارند، می توانند احتیاجات او را برطرف کنند و رجوع به
غیر متمکن جایز نیست. س 499 سیدي که براي سکونت خود و عائله اش فقط یک باب خانه ناقص و ناتمام دارد آیا داشتن این
خانه شرعاً می تواند بر غنی و بی نیاز بودن این سید محسوب شود؟ ج باسمه تعالی ;شخصی که خانه او بزرگ باشد و به مقدار
زاید بر ضروریات باشد و یا تزئینات زیادي بنماید ;فقیر نیست. ولی شخصی مورد سؤال فقیر است. س 500 خداوند متعال خمس و
سهم مبارك سادات را به چه کسانی اختصاص داده است؟ ج باسمه تعالی ;سهم سادات براي رفع حاجت سید فقیري می باشد که
هیچ راهی براي کسب و کار ندارد اما سیدي که می تواند کاسبی کند ;ولی نمی کند ;فقیر نیست و نمی شود به او خمس داد;
مگر آن که درس بخواند و یا درس بگوید و یا تبلیغ بنماید که در این موارد می توان به او خمس داد. س 501 کسی که پولی در
بانک دارد و سال براي این پول تعیین کرده بعد از گذشت سال خمس این پول را می دهد و این پول به همان مقدار باز تا سال بعد
می ماند آیا باز هم به این پول خمس تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی ;خمس بیش از یک مرتبه واجب نیست. س 502 حقوق
بازنشستگی و پول بیمه اي که پس از چند سال پرداخت می شود (بابت تصادف و یا کارافتادگی، موت و...) مشمول خمس می
گردد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;مشمول خمس است. س 503 1 آیا اجازه می فرمایید از سهمین و رد مظالم و زکات فطره و اموال
مجهول المالک و هر آن چه تصرف در آن منوط به اجازه حاکم شرع می باشد براي رفع احتیاجات زندانیان سیاسی و خانواده هاي
آنان و کسانی که به نحوي از انحاء در راه دشوار اصلاحات، گرفتار مصائب گوناگون می شوند استفاده شود؟ 2 آیا اجازه می
فرمایید از وجوهات فوق الذکر براي کارهاي فرهنگی در جهت افزایش دانش دینی، سیاسی و فرهنگی و حقوقی فردي و اجتماعی
مردم به ویژه جوانان با تشخیص صاحب وجه و یا وکیل او استفاده شود؟ ج باسمه تعالی ;مجازید نصف سهم امام ارواحنا فداه
و تمام رد مظالم و زکاة فطره و اموال مجهول المالک را به هر دو مورد ذکر شده بپردازید. س 504 اگر بخواهیم به روش احتیاط
عمل کنیم و سهم امام(علیه السلام) را بین چند مرجع تقلید که شبهه اعلم بودن براي آن ها است تقسیم کنیم آیا جایز می باشد؟ ج
باسمه تعالی ;مانعی ندارد، ولی این احتیاط نیست. س 505 آیا مصرف کردن سهم امام(علیه السلام) براي ساخت منازل مسکونی
وقفی براي طلابی که مسکن ندارند جایز می باشد؟ ج باسمه تعالی ;موارد و ازمنه مختلف است و به طور کلی نمی شود فتوي به
جواز داد. بنابراین در هر مورد از این موارد از مجتهد مسلم کسب تکلیف شود. س 506 آیا می توان سهمین سال خود را در یک
امر اقتصادي که بسیار سودآور و همچنین اشتغال زا می باشد سرمایه گذاري کرد تا به صورت دائم بر امام(علیه السلام) و سادات



صفحه 45 از 199
درآمد زا باشد؟ ج باسمه تعالی ;نمی شود مگر با اذن مجتهد در هر مورد. س 507 شخصی کارمزد دولت بوده و در شهري غیر از
وطن خود مشغول به کار می باشد و در وطن خود منزلش را اجاره داده و در شهر کار منزل اجاره گرفته آیا منزل او که در وطن
است خمس دارد؟ ج باسمه تعالی ;بلی، اگر خانه ارث نباشد خمس دارد. س 508 اگر کسی خمس گوسفندان سرمایه اي را به
عدد محاسبه و پرداخت نمود در سال بعد که گوسفندان به لحاظ وزن و قیمت سوقیه، افزایش پیدا کرده اند، در این صورت خمس
آن ها چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;محاسبه قیمت سوقیه (بازار) معلوم است و زیادي وزن را از اهلش سؤال نموده و حساب می
کنند. س 509 لباسی که از خیاط گرفته ولی نپوشیده، هکذا سایر لوازم زندگی که در حال حاضر فرصت یا موقع استفاده اش
نرسیده چگونگی خمسش را بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه به مقدار متعارف باشد که عرفاً بگویند به آن احتیاج دارد;
خمس ندارد. س 510 کسی که از ابتدا سال مالی ندارد هر سال به حسابش نرسیده بعد از پانزده سال فوت کرده ششصدهزار تومان
ثلث تعیین کرده آیا به آن ثلث خمس تعلق می گیرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه یقین دارند که خمس به اموالش تعلق گرفته
است باید آن را قبل از تقسیم اموال از اصل مال بدهند و اگر یقین ندارند و یا آن که احتمال می دهند خود پرداخته است ;چیزي
واجب نیست. س 511 شخصی تعدادي کاموا خریده به خاطر تهیه لباس ولی قبل از آن که لباس را کاملا ببافد یک سال بر آن ها
گذشته آیا به این کامواها خمس تعلق می گیرد یا بر لباس بعد از تمام شده آن ها خمس لازم می شود و آیا در صورت تعلق
خمس الآن باید بپردازد یا بعداً هم می تواند پرداخت کند حال آن که کاموا یک قیمت دارد و لباس قیمت دیگري؟ ج باسمه
تعالی ;اگر سال دارید تنها کاموا را نباید حساب کنید. بلکه چنانچه زیادي بر مؤونه هست و از ناحیه ي دیگري ضرر کرده اید و در
صورتی که زیادتر نباشد ;خمس واجب نیست. اگر سال ندارید در صورتی که روي هم رفته زیادي، دارید خمس بدهید و الاّ
خمس، واجب نیست. به هر حال در صورتی که خمس تعلق بگیرد باید خمسش را الآن بدهید و آن هم خمس کاموا است و به
لباس تعلق نمی گیرد خلاصه آن چه زیادي است، خمس قیمت آن، واجب است. س 512 اگر کسی بعد از حساب سر سال خود
فهمید که مقداري پول در بانک به حساب او وارد شده بود و خبر نداشت که خمس آنها را باید بدهد یا باید به خمس حساب سال
آینده بگذارد؟ ج باسمه تعالی ;باید حساب کند. س 513 آیا به سیدي یتیم یا صغیر یا ابن سبیل که از زنا به عمل آمده باشد می
توان سهم سادات و خمس داد؟ ج باسمه تعالی ;برحسب احتیاط لزومی نمی شود به او خمس داد. س 514 اگر کسی سر سال او
رسیده و در همان روز قرض گرفت آیا این قرض خمس دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;پول قرض خمس ندارد. س 515 اگر
کشاورزي زکات گندم را که واجب شده بود نداده و آن را تحویل سیلو بدهد و مبلغی که از این راه می رسد آیا خمس تعلق می
گیرد؟ بر فرض تعلق گرفتن خمس آیا هزینه هایی که مثل، بذر و تراکتور، و کود و... نمود چگونه حساب کند؟ ج باسمه تعالی;
خمس تعلق می گیرد و این هزینه ها را از مجموع مال کم می شود. س 516 کسی که تا به حال سال خمسی براي خود نداشته، ولی
در هر سال یک رأس گوسفد یا بزغاله به سادات می داده آیا او می تواند آن ها را به عنوان خمس حساب کند و یا باید از مرجع
تقلید اجازه بگیرد و بعد از این وظیفه اش چیست؟ ج باسمه تعالی ;با اجازه مرجع تقلید می تواند حساب کند و من اجازه می
دهم. س 517 کسی زمینی داشته دولت 32 آن را از او گرفته و 21 آن را از صاحب ملک خریداري نموده آیا زمین مذکور مشمول
خمس می شود؟ ج باسمه تعالی ;اگر زمین از ارث نرسیده و قبلا خمس آن داده نشده ;باید الان خمس آن را پرداخت کند.
س 518 وامی را که شخصی دریافت کرده و قبل از صرف آن در مؤونه سال خمس اش فرا می رسد آیا مشمول خمس می گردد یا
خیر؟ و اگر آن را صرف تهیه کالا (غیر مونه) کرده باشد حکمش چیست؟ ج باسمه تعالی ;مشمول خمس نیست. چون به ازاء آن
مدیون است و به آن فایده نمی گویند. س 519 اگر شخصی براي ساختن خانه مسکونی تدریجاً اقدام نماید سال اول زمین تهیه
کند و در سال هاي بعد با خرید مصالح هر ساله بخشی از ساختمان را تکمیل نماید و در سال پنجم مثلا در آن مستقر گردد آیا
پرداخت آنها لازم است؟ ج باسمه تعالی ;لازم است. چون تا سال پنجم، جزء مؤونه نبوده است. س 520 به کدامیک از وسایل زیر



صفحه 46 از 199
خمس تعلق می گیرد؟ مقداري اسکناس و سکه از زمان حکومت قبلی (شاه) و چند سکه خارجی به من سال هاي پیش داده شده؟
ج باسمه تعالی ;خمس همه آنها را باید بدهید. س 521 صندوقچه اي که مورد استفاده او قرار می گیرد و چند نوار خالی که
استفاده نشده است؟ ج باسمه تعالی ;خمس ندارد. س 522 یک سري کتاب ها اعم از درسی و غیر درسی؟ ج باسمه تعالی;
خمس ندارد. س 523 لوازم التحریر؟ ج باسمه تعالی ;خمس واجب نیست. س 524 اگر پارچه اي را به شخصی هدیه دهند و
بداند که خمس این پارچه داده نشده آیا شخصی که هدیه را گرفته باید خمسش را بدهد؟ ج باسمه تعالی ;موظف نیست و به
عهده خود هدیه دهنده است. س 525 با توجه به این که در رساله هاي عملیه خمس و زکات، مالیات اسلامی به حساب آمده است
و از طرفی در حکومت اسلامی وضع قوانین با شرع مطابقت داده می شود و در قوانین جاري مالیات به عنوان حکومت وضع
گردیده است اگر قوانین ما با شرع مطابقت داده شده چرا یک فرد هم باید مالیات بپردازد و هم خمس و زکات بدهد؟ ج باسمه
تعالی ;تشریع خمس و زکات توام با بیان مصرف است که آن مصرف غیر از مصرف مالیات است. س 526 سر سال خمس مکلف
رسیده است و مقداري کوپن مواد اغذیه دارد ولی خریداري نکرده اما کوپن اعتبار سوقی دارد یعنی ما به ازاي کوپن هاي موجود
حدود 50 کیلو برنج و 30 کیلو قند و شکر و 20 کیلو روغن اعتبارش است آیا کوپن هاي موجود و اعتبار آن ها متعلق به خمس می
شود؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه در فروش کوپن ها از طرف دولت مجاز باشد دادن خمس به مقدار قیمت آن موقع لازم است.
س 527 زید خانه مسکونی خود را می فروشد و با همان پول خانه دیگري می خرد آیا خمس در این میان تعلق می گیرد یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;در صورتی که خرید خانه در وسط سال باشد ;خیر تعلق نمی گیرد و اگر سال بگذرد و خانه نخریده باشد باید
خمس آن مال را بدهد. س 528 شخصی مقداري کتاب براي مطالعه خریده یک سال می گذرد می بیند که بعضی از کتاب هایش
را اصلا دست نزده است و استفاده ننموده است آیا در چنین موارد هم خمس تعلق می گیرد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه
کتاب ها زیاده از شئون نباشد تعلق نمی گیرد. س 529 اموال مجهول المالک خمس بر آن ها تعلق می گیرد یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;خیر تعلق نمی گیرد. س 530 اگر کسی در وسط سال بمیرد آیا اموالی که موجود است خمس یا زکات را باید حساب کنند
قبل از سر رسید سال خمسی یا زکات؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه زیادي آن سال زاید بر مؤونه حال حیاة باشد خمس دارد. س 531
کسی که ساختمان و مغازه ندارد و ازدواج هم نکرده به درآمد آن خمس تعلق می گیرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی، چنانچه زائد
بر مؤونه داشته باشد. س 532 اگر شخصی بدون تخمیس اموال حج انجام داده، بعد از مراجعت از حج تخمیس اموال انجام شده
حج این شخص چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه تصمیم به ندادن خمس نداشته باشد اشکال ندارد. س 533 آیا مازاد بر
مؤونه از شهریه با گذشت سال خمس دارد؟ ج باسمه تعالی ;بلی، خمس تعلق می گیرد. س 534 مقدار طلا و جهیزیه همسرم
تقریباً دوازه میلیون تومان می شود و اگر بفروشیم به نصف قیمت می خرند و در زندگی ما دخیل است آیا خمس تعلق می گیرد یا
خیر؟ ج باسمه تعالی ;با خصوصیاتی که نوشته اید بعید است خمس تعلق بگیرد. ولی شما را از طرف خود وکیل می کنم که
دستگردان نموده و به خودتان ببخشید. س 535 آیا به جهیزیه زن در خانه شوهر یک سال استفاده نشده خمس تعلق می گیرد یا نه؟
ج باسمه تعالی ;مطلقاً خمس ندارد. مگر این که زیادي بر شأن او باشد. س 536 آیا پدري که اهل خمس نبوده زمینی از او به
ورثه رسیده خمس دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه زمین را خریده خمس دارد ولی اگر به ارث به او منتقل شده خمس ندارد.
س 537 گاهی بعضی از دوستان و آشنایان هدایایی به ما می دهند و تخمیس اموال نکرده اند تصرف در این هدایا براي ما چه
صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;براي شما و آنهایی که نفقه شان به عهده شما است حلال است و چون احتیاط می کنید به شما
اجازه می دهم. س 538 زمینی بایري که مرتع احشام و حیوانات بود دایر و احیاء کرده اند آیا خمس تعلق می گیرد یا خیر در
صورت تعلق خمس قیمت بایر و یا قیمت فعلی که دایر و احیاء شده بپردازند؟ ج باسمه تعالی ;در صورت احیاء و تملک، خمس
به آن تعلق می گیرد و میزان، قیمت فعلی است. س 539 اگر زیدي در وسط سال به رحمت خدا رفت و فصل دروکردن غلات



صفحه 47 از 199
است آیا این فصل هم از مؤونه محسوب است و آیا خمس تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی ;خیر، جزء مؤونه نیست و خمس تعلق
می گیرد. س 540 بعد از وفات آیت الله خویی(رحمهم الله) سهم مبارك را از مقلدین آن مرحوم گرفته به آقایان محترم حاضر در
قم فرستاده ام اگر اجازه لازم بود گذشته ها را قبول و براي بعد از این هم اجازه بفرمایید؟ ج باسمه تعالی ;گذشته ها قبول است و
بعداً نیز مجازید. س 541 توضیح این که حضرت عالی اجازه صرف نصف سهم مبارك را به این جانب داده اید دعاگو یک ثلث
کسر نموده و تفاوت آن را به بیمارستان آقاي خوئی ره تحویل می دهم و باز منتظر دستور هستم چون وضع مالی در این شهر
خوب نیست اگر صلاح دیده باشید مبلغی حواله فرماید مخصوصاً در ماه رجب الخیر یا شعبان المعظم که موجب فضیلیت است؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه لازم می دانید به بیمارستان بدهید ;مانعی ندارد و الا با وجوه شرعیه دیگر، حتی سهم سادات و مقداري از
سهم مبارك امام ارواحنا له الفداه براي حقیر می فرستید همه را صورت بدهید ;قبض رسید می دهم که پول را نگه دارید و به
طلّاب بدهید. س 542 کسی پنجاه سال قبل وصیت کرده مبلغی معینی از بابت زکوة و خمس بدهند ورثه عمل نکرده است چه
مبلغی باید بدهند؟ ج باسمه تعالی ;همان مبلغی که وصیت کرده است. س 543 مبلغی است ناچیز و مورد مصرف او معلوم نشده
حکمش چیست؟ ج باسمه تعالی ;مجازید این مبلغ را به سید فقیر بدهید یا از طرف حقیر قبول کنید و به هر مصرف که می
توانید ;برسانید. س 544 قبلا مقداري از سهم مبارك امام(علیه السلام) اجازه فرموده بودید و در مصرفش مجاز بودم اجازه می
فرمایید براي فقراي غیر اهل علم و یا دختران بی بضاعت که ازدواج کرده اند و یا در حال ازدواج براي خرید جهاز مصرف شود؟
ج باسمه تعالی ;شما در همه این تصرفات، مطلقاً مجاز هستید. س 545 کسانی که کشاورز هستند براي فرار از زکات، خرما یا
کشمش را که هنوز خشک نشده زود می فروشند و اگر در آن حال، تخمین بزنند خشک باشند با حد نصاب می رسد آیا کار آنان
جایز است یا نه و زکات ساقط می شود؟ ج باسمه تعالی ;فروش اجناس، قبل از تعلق زکات ;موجب عدم تعلق زکات می شود.
س 546 آیا صدقه را اعم از واجب و مستحب به قصد خود و یا عوض میتی می دهد چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکالی
ندارد. س 547 آیا مخارج کشاورزي جزء مؤونه است و یا بعد از خارج کردن مصارف باید زکات را بدهیم؟ ج باسمه تعالی;
مخارج کشاورزي به نسبت زکات آن کم می شود. مثلا اگر یکی از غلات اربعه به حد نصاب برسد و مخارج آن به مقداري باشد
که اگر از آن خارج شود ;بقیه از نصاب کمتر می شود لازم است از مابقی داده شود. نهایتاً نسبت زکات کمتر از بیست یک و یا ده
یک داده می شود. س 548 پرداخت مظالم به خود مستحق چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکالی ندارد. س 549 شخصی می
تواند زکات و یا زکات فطره خود را به اولاد خود که در مدارس دولتی درس می خواند بدهند؟ ج باسمه تعالی ;در زاید نفقه
واجبه بلی. س 550 کاه گندم موقع دادن زکات چطور حساب می شود؟ ج باسمه تعالی ;قیمت کاه را از مخارج کم می کنند.
س 551 رفتن به منازل اشخاصی که خمس و زکات نمی دهند چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد.
احکام حج
س 552 شخصی که به حج عمره مفرده رفته و در مسجد شجره محرم شد و در مکه طواف عمره فرموده را با چرخ طواف داده اند
سپس نماز طواف خوانده و دیگري او را سعی داده بعد تقصیر کرده از لباس احرام بیرون آمده طواف نسا را هم دیگري بدون لباس
احرام با لباس دوخته مجدداً با زحمت طواف و سعی را بدون چرخ انجام داده آیا این عمل از او صحیح می باشد یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;عمره و طواف و سعی اوّلی صحیح می باشد. اگر هم شبهه اي داشته ;طواف و سعی دوم صحیح بوده و چون عمداً لباس
احرام را ترك ننموده ;چیزي از کفارات بر او نیست. به هرحال عمره اش صحیح است. س 553 تراشیدن سر لازم است یا تقصیر
کافی است اگر کسی نخواهد سرش را بتراشد آیا اشکالی دارد؟ ج باسمه تعالی ;نتراشیدن اشکال ندارد و تقصیر مجزي است.
س 554 آیا زائر می تواند در کنار عمره و حج طواف مستحبی براي پدر و مادر خود بجا آورد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی می



صفحه 48 از 199
تواند. س 555 آیا زائر در مکه و مدینه نماز را کامل بخواند یا شکسته؟ ج باسمه تعالی ;مختار است به هر نحو بخواند مجزي و
صحیح است. س 556 اگر زائر در مکه و مدینه با آن ها نماز جماعت بخواند آیا اعاده لازم است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی اعاده
لازم است. س 557 آیا زائر می تواند از ناحیه خودش در کنار عمره و حج عمره مستحبی هم به جا آورد؟ ج باسمه تعالی ;به جا
نیاوردن بهتر است. س 558 افراد براي تشرف به مکه معظمه قبلا باید پول به حساب سازمان حج و زیارت واریز نمایند و برحسب
قرعه کشی در سال هاي بعد مشرف می شوند، پرداخت خمس وجوه واریز شده به حساب مذکور در کدام یک از حالات زیر
واجب است؟ الف: حج واجب و در همان سال اول مشرف می شود. ب: حج واجب و در سال هاي بعد مشرف می شود. ج: حج و
یا عمره مستحبی است و در همان سال اول مشرف می شود. د: حج یا عمره مستحبی است و در سال هاي بعد مشرف می گردد. ج
باسمه تعالی ;در صورتی که در وسط سال خمس به حج واجب یا مستحب و یا عمره مشرف شود ;خمس وجوه واریز شده واجب
نیست و اگر بعد از سال اول باشد در جمیع فروض، خمس واجب است و چنانچه نوبت حج یا عمره خود را در سال هاي بعد
بفروشد خمس قیمت دریافتی واجب است و این در صورتی است که شرایط دیگر خمس که یکی از آن ها زیادي بر مونه سال
است موجود باشد. خلاصه حکم ارباح مکاسب را دارد. س 559 راجع به قربانی کردن چون چندین سال است که زائر خودش
نمی تواند در ذبح قربانی شرکت بنماید و مدیران گروه اعلام می دارند از طرف زائران باید به قصابان نیابت بدهند تا قربانی بکند
آیا اشکال دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه نائب شیعه و مورد اطیمنان است اشکال ندارد. س 560 فیشی که مردم براي رفتن
حج می گیرند سازمان حج در حین صدرو فیش شرط می کند که هرکس فیش را بفروشد باید به خود سازمان حج بفروشد فروش
به دیگري مجاز نیست. آیا چنین شرط سائق در صورتی که علقه و ربطی در بین صاحب فیش و سازمان نمانده؟ ج باسمه تعالی;
چنین شرطی واجب الوفاء نیست. چون شرط ضمن عقد، لازم الوفاء است. س 561 حجاج در دهم ذي حجه در مکه قربانی می کنند
آیا می توانند این قربانی را در وطن خود انجام دهند؟ ج باسمه تعالی ;خیر نمی توانند. س 562 کسی که به حج رفته و نماز
طواف را از یاد برده و به وطن خود برگشت چه تکلیفی دارد؟ ج باسمه تعالی ;مخیر است بین آنکه نائب بگیرد تا در مکه به جاي
آورده شود و یا این که در همان محلی که یادش آمده به جا آورد و یا خودش برگردد و در مقام به جا آورد. س 563 آیا نماز
طواف بر زن هم واجب است و اگر واجب است و به جا نیاورد شوهرش بر او حرام می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی، واجب
است و در خصوص طواف نساء، شوهر حلال نمی شود مگر بعد از نماز. س 564 آیا حجاج باید حتماً در احرام لباس سفید بپوشند؟
ج باسمه تعالی ;خیر، لازم نیست ;ولی بهتر است در لباس سیاه نباشد. س 565 شخصی غسل جنابت را فراموش کرده پس از انجام
حج تمتع و مراجعت به وطن به یادش می آید. نظر مبارك نسبت به اعمال این شخص چیست مرقوم فرمایید؟ ج باسمه تعالی;
چنانچه براي احرام یا دخول حرم غسل نموده، صحیح است و اگر هیچ غسلی انجام نداده، طواف و نماز آن باطل است و باید در
صورت امکان برگردد و خودش انجام دهد و الا نائب بگیرد و انجام دهد. س 566 زنی نود ساله ام، هفتاد و پنج سال قبل ازدواج
نموده و صداق من در آن زمان مبلغ سیصد و پنجاه تومان نقره که پول رایج آن وقت بوده بر ذمه شوهرم می باشد، 15 سال بعد از
ازدواج پدرم فوت نموده و مقدار 10 هکتار زمین به من ارث رسیده و قریب 10 سال است شوهرم فوت نموده و بعد از وفات ایشان
پسرم از دنیا رفته و حدود چهار میلیون تومان پول نقد و ارزش زمین از پسرم به ارث برده ام و مدتی است به علت کهولت سن
ناتوان گشته و راه رفتن برایم مشکل است آیا با این کیفیت، من مستطیع هستیم یا خیر؟ در صورت استطاعت مالی آیا استطاعت
بدنی هم شرط است و من می توانم جهت اعمال حج نائب بگیرم یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;با خصوصیاتی که نوشته اید در صورتی
که قدرت انجام حج نداشته باشید نائب گرفتن بر شما واجب است و اگر تمکن دارید جایز نیست. س 567 شخصی با همسر و
فرزند شیرخوارش براي اعمال حج و عمره عازم مکه مکرمه شده لذا در طواف خانه کعبه اجباراً شوهر و همسر فرزند را با خود به
طواف می برند بعد از اتمام طواف متوجه می گردند کودك جایش را خیس کرده البته رطوبت نجاست با بدن و لباس طواف



صفحه 49 از 199
کننده تماس پیدا نکرده این طواف چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;طواف صحیح است و اشکال ندارد. س 568 کسی جهت
رفتن به حج به بانک پول واریز می نماید و قبل از درآمدن نام او، فوت می نماید آیا حج نیابی بر آن میت لازم است یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;حج نیابی بر آن میت لازم نیست. س 569 اگر کسی در حال احرام به علت شدت تابش آفتاب یا باد و باران شدید
مضطر شده و سوار ماشین سقف دار بشود آیا کفاره تظلیل دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی کفاره تظلیل دارد. س 570 آیا نماز
طواف را می شود به جماعت خواند؟ ج باسمه تعالی ;نمی شود. س 571 اگر کسی مدیون است و طلبکار، دین را طلب می کند و
متمکن از اداء دین هست ولی دین را اداء نمی کند براي حج به مکه تمتع می رود آیا حجش صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;ادا
نکردن دین خلاف شرع است و واجب است آن را اداء کند ;ولی حج او صحیح است. س 572 اگر کسی عمداً در حج قربانی
نکشد حج وي چه صورت دارد؟ اشتباهاً نکشد چطور؟ ج باسمه تعالی ;تا آخر ذي الحجه وقت باقی است و اگر عمداً از روز
سیزدهم تأخیر بیندازد ;معصیت کرده و اگر تا آن وقت هم ذبح نکرد ;سال دیگر باید ذبح کند. س 573 اگر کسی مستطیع باشد
لکن فقرائی هم در محل سکونتش زندگی می کنند آیا شخص مستطیع می تواند پول حج واجب را به فقراء بدهد و به حج نرود و
اگر کسی براي تهیه جهیزیه فقیر پول حج را بدهد مسئله چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;نمی تواند ;باید حج برود. س 574
ثلث قربانی که در منی باید به فقرا برسد و در منی ممکن نیست و قبل از رفتن به مکه نسبت به سهم فقیر از فقیر اجازه گرفته می
شود آیا بعد از برگشتن از مکه باید پول ثلث را به فقیر داد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;لازم نیست از فقرا اجازه بگیرد ولی اگر این کار
را کرد و در آنجا وکالتاً از فقیر قبض کرد و به ثلث قیمت معامله کرد باید پس از برگشتن یا قبل از آن پول را به همان فقیر بدهد.
(ت) س 575 اگر کسی را براي حج اجیر گرفته اند براي سال معین بعد از آن خود او استطاعت مالی پیدا کرده آیا حج آن سال را
باید از ناحیه اجیر کننده برود یا از خود نایب و باید از طرف خود حج را انجام دهد؟ ج باسمه تعالی ;در فرض سئوال باید از
طرف خودش به مکه رود. س 576 اگر زن استطاعت مالی پیدا کرده لکن محرم همراه ندارد که با او برود آیا حج از او ساقط می
شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;ساقط نمی شود. س 577 اگر کسی نائب از حج براي میتی بود و خودش در همان سال مستطیع شد اما
اجاره مطلق بود و این نائب می تواند فقط یک سال برود آیا حج خود یا حج نیابتی را انجام بدهد؟ ج باسمه تعالی ;در فرض
سئوال، اجاره باطل می شود و باید از طرف خودش حج را انجام دهد. س 578 آیا شخص مستطیع می تواند مال خود را به اولاد
خود هبه کند به حدي که از استطاعت بیفتد در صورت جهل حکم مسئله چه می شود و اگر بعداً متوجه شد آیا می تواند مال هبه
را پس بگیرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در قبل از تمکن رفتن به حج و خروج به سوي آن و قبل از ماه حج هبه جایز است و در بقیه
صور جایز نیست در مورد عدم جواز می تواند مال هبه شده را پس بگیرد. س 579 آیا کسی که استطاعت مالی پیدا کرده لکن قبل
از موسم حج در موارد مستحبی مال را مصرف نموده است چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اگر قبل از مال شوال مصرف کند و
بعد از آن تمکن مالی براي سفر حج نداشته باشد ;حج برایش واجب نیست والا واجب است. س 580 شخصی به وسیله فیش بانکی
پدرش براي نیابت از ایشان به حج می رود و در میقات خودش مستطیع می شود در صورتی که بدون این فیش نمی دانست برود
حج نیابتی مقدم است یا خودش؟ ج باسمه تعالی ;باید حج نیابتی را انجام دهد. س 581 کسی براي حج واجب نام نویسی کرده و
بعد مرده است، وراث براي رفتن به مکه اختلاف دارند آیا پسر بزرگ اولویت دارد یا نه اگر پسر بزرگ ادعا کند پدرم به من
واگذار کرده و مدرك نداشته باشد چطور است؟ ج باسمه تعالی ;خیر اولویت ندارد. س 582 شخصی براي رفتن زیارت عتبات
قرض می کند بعد از اداء قرض حج واجب می شود یا نه و حال آنکه مخارج زیارت برابر مخارج حج یا زیاده شده باشد؟ ج
باسمه تعالی ;مخارج زیارت کم باشد یا زیاد، فرق نمی کند. چنانچه بعد از اداء دین استطاعت دارد ;حج واجب می شود و نمی
تواند به زیارت برود و اگر قبل از استطاعت رفته است ;مجزي از حج نیست. س 583 آیا می شود طواف را چه واجب چه مستحب
براي اداي حاجت مؤمن قطع کرد؟ ج باسمه تعالی ;در طواف مستحب مطلقاً جایز است و باقیمانده را بعد از قضاي حاجت مؤمن



صفحه 50 از 199
تمام می کند و قطع طواف واجب، قبل از شوط چهار جایز نیست و اگر قطع کند باید از اول اعاده کند ;ولی بعد از چهار شوط
جایز است. س 584 شخصی چند سال قبل براي حج ثبت نام کرده و امسال نوبتش شده فعلا پول رفت و آمد و واریزي به سازمان
حج و سایر مخارج را ندارد و قبلا مستطیع بوده آیا واجب است به حج برود؟ یا می تواند فیش را بفروشد؟ ج باسمه تعالی;
چنانچه قبلا از هر جهت استطاعت داشته، به هر نحو که ممکن است باید به حج برود و اگر استطاعت نداشته، واجب نیست و می
تواند فیش را بفروشد و اگر قبلا فقط استطاعت مالی داشته است، چون فعلا استطاعت ندارد ;حج واجب نیست و می تواند فیش را
بفروشد. س 585 کسی مستطیع است ولی به حج نرود و وصیت هم براي حج نکند این شخص کافر می شود یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;کسی در دنیا با ترك واجب کافر نمی شود و باید براي حج، ولو وصیت نکرده باشد ;نائب بگیرند و با عدم وصیت حج
میقاتی کافی است و حج بلدي لازم نیست. س 586 آیا نماز طواف را می شود به جماعت خواند؟ ج باسمه تعالی ;نمی شود. (ت)
س 587 اگر کسی مستطیع باشد ولی پول حجش را به یک نفر مستحق بدهد که نیاز مبرم دارد آیا ذمه بري هست یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;بري نیست بلکه باید به حج برود. س 588 حاجی براي اعمال حج عمره در خصوص سعی صفا و مروه را که باید هفت بار
بپیماید اشتباهاً چهارده مرتبه پیموده به تصور این که رفت و برگشت را یک مرتبه حساب می کرده حکم چیست؟ ج باسمه تعالی;
حج و عمره صحیح است. س 589 آیا خنثی مشکل براي مناسک حج و همچنین بالنسبۀ به حجاب اعمال مرد و یا زن را انجام
بدهد؟ ج باسمه تعالی ;اگر علامات ظاهره مثل ریش، جماع، حیض، پستان و حمل و... مشاکل باشد ;تکلیف روشن است والا سه
علامت براي تشخیص مرد بودن یا زن بودن در اخبار ذکر شده که باید به آن ها رجوع کرد. س 590 یک زن مشرف به حجۀ
الاسلام شده است ده روز اول را حیض و ده روز دوم را محتلم و ده روز سوم را استحاضه دیده است از نظر احکام شرعی چه
حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;چون ده روز اول حیض بوده است حج مبدل به افراد می شود و بعد از پاك شدن عمره مفرده به جا
می آورد و محتلم، اگر آب ندارد ;غسل واجب نیست بلکه تیمم می کند. س 591 اگر کسی که به حج می رود در منا قربانی کند
قربانی معونۀ الظالمین بالظلم نمی شود؟ ج باسمه تعالی ;باید قربانی کند ;معونۀ الظالم نیست.
وکالت
س 592 اگر وکیلی، طبق متن وکالتنامه که از جانب موکل مشخص شده است پیش نرفته و ترتیب و مراحل و سلسله مراتب انجام
وکالت را رعایت ننماید و صرفاً به دلخواه خود قسمتی از انجام آن را مدعی باشد در صورتی که آن قسمت مؤخر بر دیگر مقدمات
باشد و موکل نیز به هیچ وجه راضی به این گونه عمل وکیل نبوده و نباشد انجام این گونه وکالت که متن آن مبنی بر طی سلسله
مراتب فوق الذکر کاملا صریح و بدون ابهام باشد از جانب وکیل مورد شرعی را به دنبال داشته باشد نهایتاً آیا نتایج این امر
شرعی که ادعا شده است وکیل انجام داده صحیح و شرعی می باشد؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که وکالت مشروط به رعایت
مراتب باشد ;عمل، بدون مراعات شرط، ممضی نیست. س 593 در وکالتنامه مذکور اینجانب به همسرم وکالت در مورد طلاق (که
البته به صورت مستقل انشاء شده و عقد خارج لازمی نبوده است داده بودم، بر اساس مندرجات آن که کاملا واضح است
(رونوشت به ضمیمه تقدیم می گردد) از ابتدا بایستی ترتیبات و مراحل آن را رعایت می نمود، یعنی با مراجعه به دادگاه خانواده و
تقدیم دادخواست طلاق از طرف موکل، دریافت حکم طلاق اعم از رجعی یا خلعی، حضور در دفترخانه رسمی طلاق اقدام به ثبت
آن و بذل مهریه یا اقرار به وصولش، با حضور شهود و معرفی نیابت و وکالت در اجراي صیغه طلاق را انجام بدهند. ایشان متأسفانه
بدون رعایت ترتیب منطقی تمامی موارد فوق (که عرف حاکم بر جامعه نیز موید آن است) علی رغم نص صریح وکالت و میل
موکل، مدعی است آخرین قسمت آن را انجام داده است بدین ترتیب که فقط صیغه شرعی طلاق را (بدون انجام مراحل قبلی)
انجام داده است و اقدام به جاري نمودن آن کرده است یعنی عدول از چارچوب تعیین شده در وکالت با عنایت به توضیحات فوق



صفحه 51 از 199
آیا شرعاً وي همسر این جناب می باشد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;با خصوصیاتی که نوشته اید طلاق جاري شده بدون رعایت
مراتب ذکر شده می باشد و صحیح نیست ;چون مورد وکالت نبوده است و او همسر شما است. س 594 اگر در عقد وکالت شرط
کند بلاعزل باشد با این که ماهیت وکالت از عقود جایزه است، این شرط نافذ می شود یا نه و آیا موکل حق تخلف شرط را دارد و
فرق می کند؟ ج باسمه « وکالت دادم شرط عدم عزل » و عبارت « وکالت بلاعزل دارم » آیا عزل نافذ خواهد بود یا نه و آیا عبارت
تعالی ;عقد وکالت به مقتضاي اخبار خاصه از طرف موکل خاصه جایز است والا مقتضاي عمومات لزوم عقود، عدم جواز است،
چون اگر عدم عزل را شرط کند اخبار خاصه آنجا را نمی گیرد ;بنابراین وکالت لازم می شود. ولی چنانچه شرط نتیجه نماید و
بگوید به شرط عدم الانعزال، شرطی است خلاف کتاب و سنت و باطل است و هم چنین است اگر بگوید وکالت بلاعزل دادم در
صورتی که بلاعزل به عنوان شرط نباشد. س 595 اگر عقد وکالت مطلق بود ;به چه مقدار از زمان انصراف دارد آیا مدام العمر
خواهد بود به خصوص اگر قید بلاعزل را ذکر کرده باشد؟ ج باسمه تعالی ;بلی، مادام عمر الموکل او الوکیل. س 596 آیا زن می
تواند در عقد نکاح شرط کند هر وقت شوهر بداخلاقی کرد و قابل تحمل نبود وکالت داشته باشد براي طلاق خود آیا این شرط و
وکالت صحیح است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;صحیح است.
احکام