احکام قضا
س 597 آیا زن می تواند در قضاوت و حکم بین متخاصمین، قاضی شود؟ ج باسمه تعالی ;قضاوت، به معنی حکم لاحد
المتخاصمین علی أنه حکم الله تعالی و به عنوان الولایۀ الثابتۀ من قبل حجۀ الله(علیه السلام) مختص به رجال است و زن نمی تواند
قاضی شود ولی در حکم به غیر این عنوان، مانند حکم قضاة منصوب از قبل سلاطین، جور مانعی ندارد زن قاضی شود. ولی باید
رعایت کند که اگر حکم می کند بر او به علم یا بشهادة عدلین ثابت بشود. س 598 چنانچه نزاعی بین دو نفر یکی شیعه و دیگري
سنی باشد چگونه باید حکم نمود؟ ج باسمه تعالی ;باید بر طبق حکم شرعی که همان حکم شیعه است حکم نمود. س 599 آیا
قضاوت غیر مجتهد مأذون از مجتهد در زمان غیبت جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;حکم کردن جایز نیست ;ولی بازجویی
مانعی ندارد. س 600 در صورتی که قبل از اثبات زنا توسط ادلۀ شرعیه قاضی اظهار علم به وقوع زنا بنماید و در جراید آن را رسماً
اعلام نماید آیا مورد از موارد جرح قاضی به دلیل زوال صفات لازمه در قاضی از جمله عدالت می شود یا نه؟ در صورتی که چنین
قاضی حکم صادر کند شرعاً حکم وي لازم الاتباع است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه عدالت قاضی ثابت باشد و قاضی بتواند
با علم خود اجراء حد نماید ;چنین اظهاري موجب سقوط از عدالت نیست. بلی، چنانچه علم نداشته باشد یا علم او مجوز اجراي حد
نباشد ;اظهار در جراید موجب سقوط عدالت می شود و حکم او لازم الاتباع نیست. س 601 در صورت خیانت و عدم صلاحیت
ولی قهري به خاطر عدم پرداخت نفقه و خیانت در اموال صغار و... آیا ولی قهري قابل عزل می باشد یا نه؟ و در صورت قابل بودن
آیا می توان مادر صغار را جانشین او کرد؟ یا به عنوان قیم انتخاب گردد و این در صورتی است که قانون مدنی در این گونه موارد
ضم امین را در نظر گرفته و این در حالی است که در بحث حضانت در صورت انحطاط اخلاقی و عدم صلاحیت ولی قهري قانون
اجازه گرفتن حضانت را از وي داد؟ ج باسمه تعالی ;ولایت ولی قهري قابل عزل نیست ولی چون جواز تصرفاتش، مقید است به
عدم المفسده، لذا تصرفات خائنانه او ممضی نیست. بنابراین بر حاکم شرع است که ضم امین نموده و تصرفات با نظر او باشد. اگر
آن هم نشد حاکم او را از تصرفات منع می نماید و اجازه می دهد کس دیگر متصدي شود. در این دو مورد، مادر با تعیین حاکم
متصدي می شود و نقض به حق حضانت نمی شود چون آن حق است و قابل سقوط و لذا با عدم صلاحیت می توان حق حضانت را
از او گرفت. س 602 فردي که داراي سه فرزند صغیر و کبیر و 51 سال سن می باشد و سه بار نزد قاضی صادر کننده حکم اقرار به
زناي محصنه کرده باشد: 1 آیا قاضی صادر کننده حکم می تواند به اعتبار اقرار چهارم متهم نزد حاکم دیگر که دخالتی در صدور
صفحه 52 از 199
حکم ندارد وي را به حد شرعی زناي محصنه محکوم نماید یا خیر؟ 2 چنانچه اقرار متهم ناشی از رعب و وحشت انجام شده باشد
آیا معتبر و نافذ خواهد بود؟ ج باسمه تعالی ;اولا: سه بار اقرار کافی نیست باید چهار بار باشد. ثانیاً: باید اقرار متهم ناشی از رعب
و وحشت نباشد. ثالثاً: اقرار متهم باید نزد حاکم باشد و چون نزد حاکم سه اقرار بیشتر نکرده است حاکم نمی تواند حد زناي
محصنه اجرا کند. س 603 چاه عمیق کشاورزي مربوط به روستاي 200 خانواري که در سال 71 وسائل و تجهیزات برقی آن به
سرقت رفته در نتیجه صدها هکتار باغات و زراعات چندین ساله اهالی این روستا به آتش بی آبی سوخته و خسارات جبران ناپذیري
به مسلمین وارد گردیده و موجب کوچ جمعی به شهرها شده، نماینده اهالی علیه سارقین و حامیان او شکایت و پیگیري کرده ولی
تاکنون رسیدگی نشده و سارقین و قاضی آزاد کننده، مجازات نشده حال طبق مدارك پیوست که ملاحظه می فرمایید مجموعاً
حدود 2 میلیون تومان مالیات براي چاه به سرقت رفته راکد غیر فعال آمده، اهالی و صاحبان چاه و باغات و زراعات سوخته می
گویند ما قدرت به پرداخت این مالیات ناحق را نداریم در اصل 171 قانون اساسی نیز آمده، در این صورت مقصر طبق موازین
اسلامی ضامن است در غیر این صورت خسارت به وسیله دولت جبران می شود و در قانون مجازات اسلامی ماده 597 آمده به تأدیه
خسارات وارده محکوم خواهد شد، به هرحال آیا دادن این مبلغ مذکور براي اهالی خسارات دیده لازم است یا خیر؟ و گرفتن این
مبلغ براي مطالبه کنندگان نیز جایز و مشروع است یا خیر؟ خلاصه آیا قاضی متخلف هم ضامن خسارات است یا خیر؟ حکم
چیست؟ ج باسمه تعالی ;به طوري که راجع به آن قریه نوشته شده و با توجه به اصل 171 اهالی ضامن نیستند و دولت باید جبران
کند قاضی نیز کار خلافی انجام داده است و مقصر است. ولی وجهی بر ضمان او نمی دانم و ظاهراً مطالبه از اهالی بلا وجه است.
س 604 در مواردي که متداعیین غیر شیعه یا غیر مسلمان بوده و در باب یکی از احوال شخصیه (ارث، وصیت، نکاح و طلاق) با
یکدیگر اختلاف داشته و به دادگاه اسلامی مراجعه کنند، آیا دادگاه مزبور صلاحیت و یا الزام به رسیدگی دارد یا خیر؟ و در
صورت رسیدگی، مبناي حکم قاضی، احکام اسلامی خواهد بود یا مذهب یکی از اصحاب دعوي؟ در صورت اخیر اگر اصحاب
دعوي داراي ادیان یا مذاهب مختلف باشند ملاك حکم قاضی، مذهب کدام یک از آنان خواهد بود؟ ج باسمه تعالی ;ظاهر آیه
کریمه (فان جائوك فاحکم بینهم او اعرض عنهم و ان تعرض عنهم فلن یضروك شیئا و ان حکمت فاحکم بینهم بالقسط) و صریح
خبر ابی بصیر عن الامام الباقر(علیه السلام)ان الحاکم اذا اتاه اهل التوارة و اهل الانجیل یتحاکمون الیه کان ذلک الیه ان شاء حکم
فیهم و ان شاء ترکهم (وسائل باب 27 من ابواب کیفیۀ الحکم) و روایات دیگر قاضی مخیر است بین آنکه بر طبق احکام اسلامی
حکم نماید یا به قضات خودشان ارجاع دهد که بر طبق مذاهب خودشان حکم کنند. س 605 آیا حدیث (و اختلاف امتی رحمۀ)
صحیح است یا خیر، تفسیر این حدیث چیست؟ ج باسمه تعالی ;روایتی معتبر در (وسائل کتاب قضاء باب 11 من ابواب صفات
القاضی ج 10 ) هست که امام صادق(علیه السلام) آن را به این نحو معنی می فرماید: (انما اراد اختلافهم من البلدان لا الاختلاف
فی دین الله) یعنی مراد پیغمبر از این عبارت این است که از شهرها کوچ کنند و به مرکز علم رفته، احکام الهی را یاد بگیرند.
س 606 شرایط قضاوت در اسلام چیست؟ آیا دانشجویانی که پس از اتمام دوران تحصیل دانشگاهی با مدرك کارشناسی حقوق
در آزمون قضات شرکت نموده و بر مسند قضاوت می نشینند و بعضاً می توان گفت عده کثیري از آن ها شرایط قضاوت را دارا
نیستند حال معظم له آیا قضاوت این گونه افراد را جایز می دانید؟ در صورت اشکال راه حل شرعی چیست؟ ج باسمه تعالی;
قاضی باید مجتهد و عادل باشد. کسی که واجد شرایط نیست نمی تواند قضاوت کند و راه حل شرعی آن این است که وقتی
مقدمات انجام گرفت هنگام حکم به یک مجتهد رجوع کند و او حکم کند. س 607 آیا قضات محاکم با توجه به پیشرفت هاي
علمی پزشکی قانونی می توانند به استناد نظرات آنان از باب یکی از طرق اثبات صدور حکم نماید یا خیر. ج باسمه تعالی ;بلی،
چنانچه علم پیدا کنند، می توانند. س 608 آیا در منصب قضا غیر مجتهد می تواند قرار بگیرد. ج باسمه تعالی ;خیر، نمی تواند.
حقوق
صفحه 53 از 199
حقوق
س 609 پدرم چند سال پیش فوت نموده، مادر و دو خواهرم در شهرستان زندگی می کنند. شوهرم ماهانه مبالغی را جهت خرجی
به بنده می دهد و دیگر نمی پرسد که با آن پول چه چیزي خریده ام. آیا بدون این که به همسرم اطلاع دهم می توانم از آن پول
هدیه اي براي مادر یا خواهرانم بخرم یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که بدانید شوهرتان راضی است ;اشکال ندارد و گفتن هم
ها نوشته شده است هرگونه کپی و تکثیر شرعاً حرام است حال اگر فرض کنیم CD لازم نیست. س 610 بر روي نوارهاي کاست و
کپی و تکثیر حرام باشد. در این مسئله 2 صورت قابل تصور می باشد: 1 کسی که به صورت غیر شرعی کپی و تکثیر می کند 2
ها را به صورت غیر شرعی تکثیر می کند آیا مشتري هم چیزي را ضامن می باشد (گناهکار به حساب می آید یا نه)؟ CD مشتري
ج باسمه تعالی ;آنچه جمع شده است مال فروشنده می باشد و می تواند از تکثیر آن نهی نماید و چنانچه نهی کرد ;جایز نیست و
مشتري مالک نمی شود. ولی وجهی بر عدم جواز گوش دادن دیگران به آن نمی دانم. س 611 در شهرستان بابل فشار آب لوله
کشی شده کم می باشد و به همین جهت بیش از نیمی از مردم از پمپ آب استفاده می کنند به طوري که اگر در منازل از پمپ
آب استفاده نشود در طول روز ساعت هاي مدیدي( 9 10 ) ساعت آب یافت نمی شود حال در پشت قبض هاي آبی که براي
صورت حساب آب به منازل توسط اداره آب فرستاده می شود نوشته (استفاده از پمپ ممنوع است). با توجه به این که در صورت
استفاده از پمپ آب پول را تمام و کمال پرداخت می نماییم ;لطفاً بفرمایید آیا غسل و وضوي ما درست و صحیح است و به تبع آن
نماز و روزه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه قانون به مضمون ذکر شده در سئوال از طرف کسانی که آب در اختیار آن ها است جعل
شده است تخلف جایز نیست. س 612 آیا همسایه حق دارد در مرز مشترك زمین زراعی یا مسکونی در روستا بدون فاصله درخت
کاري کند ;در صورتی که درخت با شاخه هایش مزاحم کشت و زرع یا رشد درخت همسایه شود؟ ج باسمه تعالی ;حق ندارد.
س 613 آیا خوردن میوه هاي درختان سر راه عمومی جایز است؟ ج باسمه تعالی ;اگر درخت میوه در معرض عمومی باشد و
کسانی که از آنجا عبور می کنند براي خوردن همان جا از درخت بچینند ;اشکال ندارد و جایز است. س 614 در صورت عدم
تمکین همسر عقدي نسبت به رفتن به منزل شوهر، اگر شوهر او را به اجبار به همراه خود ببرد آیا این عمل آدم ربایی محسوب می
شود؟ در صورت صدق عنوان، آیا آدم ربایی مشمول احکام سرقت است یا حکم دیگري دارد؟ ج باسمه تعالی ;حق شوهر است
و آدم ربایی نیست و آدم ربایی حکم سرقت ندارد. س 615 شخصی در کنار ساختمان شخصی دیگر، باغ درست کرده درخت
هاي آن باغ شاخه انداخته به عمارت مزبور و خسارت وارد کرده است آیا جلو درخت ها را می شود گرفت و خساراتی که وارد
کرده می شود گرفت یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;جلوي شاخه ها را می توان گرفت و خسارات وارده را هم می شود گرفت. س 616
لطفاً فتواي خود را در مورد درخت میوه اي که شاخه هاي آن از دیوار باغ بیرون آمده و رضایت صاحب درخت محرز نیست که
آیا می توان از میوه ها چید یا از میوه هاي ریخته شده روي زمین برداشت مرقوم بفرمایید. ضمناً حکم درخت هاي میوه اي که
شاخه هاي آن ها بر سر شارع عموم و یا خصوص قرار دارد و عام و خاص عبور می کنند ;نسبت به چیدن میوه ها از درخت و یا
برداشتن میوه ها از روي زمین که توسط باد و امثال آن ریخته شده، چیست؟ آیا شخص عابر می تواند میوه ریخته شده را بردارد یا
از درخت بچیند با این که رضایت صاحب درخت معلوم نیست؟ ج باسمه تعالی ;کسی چه از شارع عام چه از شارع خاص عبود
کند جایز است از میوه هاي شاخه هاي باغی که از دیوار آن بیرون آمده بچیند و بخورد ولو با کراهت مالک. البته با لحاظ
شرایطی: 1 عبور به آن محل براي چیدن میوه و خوردن آن نباشد بلکه براي مقصد دیگري باشد و راه منحصر باشد یا راه دیگر هم
باشد مهم نیست ولی آن راه را اختیار کند براي خوردن میوه و الا اگر فقط براي خوردن میوه برود خوردن جایز نیست مگر با احراز
رضایت صاحب ملک. 2 چیزي از میوه ها را برندارد. مثلا ببرد در خانه بخورد. 3 از میوه شاخه داخل باغ نباشد والله العالم.
س 617 حق التألیف چه حکمی دارد و آیا می توان بدون اجازه مؤلّف کتاب را چاپ کرد؟ ج باسمه تعالی ;حق التألیف ثابت
صفحه 54 از 199
است و چاپ کردن کتاب بدون نظر مؤلف آن جایز نیست. س 618 اگر کسی بمیرد و دختر صغیره اي داشته باشد ;با این که نمی
توان قبل از تمام شدن هفت سال دختر، او را از مادرش جدا کرد ;اگر زن بعد از عده وفات بخواهد شوهر بکند آیا می تواند دختر
صغیره را تحویل جد پدري دختر بدهد و اگر جد پدري نداشته باشد تکلیف چیست؟ ج باسمه تعالی ;بلی، می تواند از حق
نگهداري بچه صرف نظر کند به دیگري واگذار کند. س 619 رد مظالم با مجهول المالک چه فرقی دارد؟ ج باسمه تعالی ;مظالم
آن است که مالی از باب تعدي به دیگران بر ذمه شخص می آید و اما مجهول المالک آن چیزي است که مالکش معلوم نیست.
س 620 صحبت کردن در جایی که کسی خواب است مزاحمت می شود در صورت حرمت، از باب ایذاء می باشد یا تصرف در
حق و غصب حق خواب و تصرف در حق در این مورد موضوع پیدا می کند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;تصرف محرّم و یا غصب
نیست و مزاحمت با خواب کسی، فی نفسه حرام نیست. مگر آن که عنوان ایذاء و اضرار بر آن منطبق شود که در آن صورت جایز
نیست. س 621 آیا حبس کردن شخص آزاد و حرّ حرمتش از باب ایذاء است یا تصرف در حدود؟ آیا ضامن مدت حبس می باشد
یا نه؟ ج باسمه تعالی ;ضامن نیست. ولی سلب کردن آزادي کسی حتی بدون ایذاء او، حرام است. س 622 چشمه آبی است در
روستایی که مردم آن روستا براي زندگی خود و باغات و مسجد و حمام و مدرسه استفاده می کنند بعضی ها از روستا کوچ کرده
و سهم آب خود را فروخته اند و چون چند سالی است که خشک سالی است آب کم است براي حمام بعضی ها آب نمی دهند آیا
رضایت آن ها شرط است یا خیر و بدون رضایت آن ها از آب می شود براي حمام استفاده کرد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;نظر به
این که سال هاي متمادي، آب این آبادي منحصر به این آب بوده و همه از حمام استفاده می کرده اند اگر چه صاحب بعضی از
باغات صغیر یا مجنون بوده یا راضی نبوده، معلوم می شود ;معاملات واقع بر آب به این شرط ضمنی بوده است که به حمام داده
شود. بنابراین اشکال ندارد و آن ها هم باید آب بدهند و چه خوب است کسانی که مالک هستند توجه نمایند که این گونه آب
دادن به حمام در پیش خدا ارزش بسیاري دارد و خیر دنیا و آخرت در آن است. فکر می کنم اگر برادران مسلمان به ارزش این
عمل توجه کنند بدون تردید در آب دادن از دیگران پیشی می گیرند خداوند به همه آنان توفیق خدمت به مردم و رفع مشکلات
آنان را بدهد. س 623 اگر چنانچه شهیدي ضمانت کسی را کرده باشد باید رفع ضمان از او شود تا در قیامت گرفتار نشود یا آنکه
براي شهید دیگر رفع ضمان شده است؟ ج باسمه تعالی ;شهادت، رافع ضمان نیست. چنانچه پول دارد ;باید رفع ضمان بشود والا
در آن دنیا خداوند تبارك و تعالی به نحوي تلافی می نماید. روایتی است که امام(علیه السلام)می فرماید: شهیدي براي سه درهم
که به یک یهودي بدهکار بوده است را می شود در کنار درب بهشت نگاه داشت به هرحال براي سعادت ابدي شهادت، به تنهایی
با فرض تمام گناهان انجام داده، کافی نیست. س 624 اگر پول بلیط قطار و امثال آن را ندهد آیا فعل حرام انجام داده و ضامن
است؟ در صورت ضمان رفع ضمان چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;مسلماً ضامن است. چون متعلق به دولت است و رفع ضمان
آن، دادن پول به متصدیان امر است. س 625 همسایه اي در مرز مشترك مزروعی همسایه اش درختکاري می کند که ساقه و شاخه
هاي درخت او در فضاي زمین همسایه سایه افکنده و مانع از رشد زراعت می شود آیا همسایه دیگر می تواند مانع و جلوگیري
نماید؟ مثلا شاخه هاي درخت را بِبُرد یا خیر. فاصله درخت با مرز چه مقدار لازم است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه شاخه هاي
درخت در فضاي ملک این شخص باشد می تواند ممانعت کند و چنانچه او شاخه را برنگرداند خودش می تواند آن را برگرداند و
چنانچه نتوانست برگرداند ;می تواند شاخه را قطع کند البته احتیاطاً از حاکم شرع اجازه بگیرد و فاصله بین درخت و مرز، لازم
نیست فقط باید ریشه و شاخه درخت در ملک غیر نرود. س 626 اگر کسی پدر و مادرش بمیرند و جده پدري و جده مادري داشته
باشند و عمو و دایی نیز داشته باشند کفالت طفل با چه کسی است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه پدر و مادر بمیرند ;حضانت با خاله
است. اگر نبود یا قبول نکرد ;با جد است. اگر نبود با وصی والا با حاکم شرع و اگر آن هم نبود به حسب مراتب ارث با ارحام
است. س 627 اگر کسی خودش را بیمه کند بعد تصادف کند و بمیرد و با مردن شخص مذکور آیا پولی که بیمه به وارث شخص
صفحه 55 از 199
مذکور می پردازد حلال است یا نه؟ (میت در حال حیات هر سال مبلغی بلاعوض به عنوان حق بیمه به اداره بیمه پرداخت کرده
است). ج باسمه تعالی ;حلال است. س 628 کارخانه اي که سهمیه از دولت جهت مصرف در موارد تولیدي دارد و این سهمیه
جهت مصرف در مواد ترکیبی تولیدات کارخانه است. آیا می تواند این سهمیه و یا مقداري از این سهمیه، یا اضافی سهمیه را به
صورت آزاد به فروش برساند؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست. س 629 لطفاً یک پندي در مورد دوستی و دوستداري بفرمایید؟ ج
باسمه تعالی ;امام سجاد(علیه السلام)در رساله حقوق چنین می فرماید و اما حق الصاحب فان تصحبه بالتفضیل و الانصاف و تکرمه
کما یکرمک و لا تدعه سبق الی مکرمۀ فان سبق کافأته و توده کما یودك و تزجره عما یهم به من معصیۀ الله و کن علیه رحمۀ.
ترجمه: حقوق رفیق این است که اگر با او رفاقت می کنی ;با احترام و انصاف با او رفتار کن ;او را محترم بشمار همان طوي که
دوست داري او تو را محترم بشمارد ;از صمیم قلب به هم علاقه مند باشید و او را از کارهاي معصیت باز دار و براي وي رحمت
باش. امام(علیه السلام)می فرماید: و اطلب مواخاة الاتقیاء ولو فی ظلمات الارض و ان افنیت عمرك فی طلبهم... با پرهیزکاران
دوست باش اگرچه در تاریکی زمین براي پیدا کردنشان تلاش کنی و یا همه عمر خود را در این راه از دست بدهی. دوستی با آنان
بزرگ ترین نعمت خداوند بر توست.
حدود و تعزیرات
س 630 آیا در معنی تعزیرات قائل به موارد خاصی هستید یا هر چیز و هر مؤسسه اي که حالت اصلاحی و بازدارندگی داشته باشد
و در منع افراد از بزه اثر بخش باشد آن ها را مجري حکم تعزیر می دانید؟ ج باسمه تعالی ;تعیین تعزیر با مجتهد جامع الشرایط
است ;ولی مؤسسات می توانند با اجازه او مجري تعزیر باشند. س 631 به غیر از حدود و تعزیرات که از طرف شارع بیان شده تعیین
حکم دیگر مسائل توسط قاضی چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;براي هر محرّمی از محرّمات الهیه اگر حد تعیین نشده باشد تعزیر
تعیین می شود و مقدار آن موکول به نظر حاکم شرع است. س 632 با توجه به این که در سنین کمتر از 18 سال کودکان و
نوجوانان به آنچنان رشد عقلی و فکري نرسیده باشند و به یک معنی مستحق توجه و کمک ویژه اي هستند تا بتوانند نقش خود را
در جامعه ایفا کنند و با توجه به وضعیت زندان هاي فعلی که افراد در این سنین مسلماً در معرض آسیب و تأثیرات منفی زندانیان
قرار می گیرند. و امروزه دنیا به این فکر افتاده با تهیه کنوانسیون حقوق کودك که مورد پذیرش بیش از 186 کشور جهان نیز قرار
گرفته و ایران نیز در سنوات اخیر با حق شرط به این قانون پیوسته که نظام دادرسی ویژه اي را براي افراد کمتر از 18 سال اعمال
نماید و در آن سیستم عمدتاً از نظام جایگزینی استفاده می شود به نظر شما با توجه به وسعت اختیارات قضات در تعزیرات آیا می
توان نظام دادرسی ویژه اي براي آنان ترتیب داد تا در مواردي تعزیري از یک نظام جایگزینی که در ترمیم شخصیت آسیب دیده
آن ها مؤثر است استفاده نمود مثلا: به توبیخ شفاهی اکتفا نمود یا متهم را به یک مؤسسه تخصصی با مربیان اجتماعی که براي این
منظور هستند فرستاد یا به یک مؤسسه پزشکی تربیتی بر اساس توصیه یک پزشک واجد شرائط براي انجام تربیت صحیح فرستاد یا
صرفاً به جریمه نقدي اکتفا کرد یا به کار اجباري بدون حقوق به نفع مؤسسات و انجمن هاي حقوقی عمومی زیر نظر قاضی محکوم
کرد و یا به هر شیوه جدیدي که در ساختار شخصیتی آنان نقش مؤثري داشته باشد و حالت بازدارندگی خود را نیز حفظ کند
حکم کرد؟ ج باسمه تعالی ;در جرائمی که شارع مقدس جریمه خاصی تعیین نموده ;نمی شود تصرف کرد ;در موارد دیگر که
فقهاء فتوا به تعزیرات داده اند و در روایات گاهی به تعزیرات و گاهی به تأدیب تعبیر شده است منوط به نظر مجتهد است.
س 633 اگر شخصی به عینه ببیند که کسی شراب می خورد آیا می تواند حد شرعی جاري کند اگر این کار را انجام ندهد آیا
معصیت نموده است؟ ج باسمه تعالی ;اجراي حد باید با نظر مجتهد جامع الشرایط باشد و کسی نمی تواند اجراي حد نماید زیرا
حاکم باید شرایط را رعایت بکند.
صفحه 56 از 199
رشوه
س 634 رشوه در اصطلاح یعنی چه و اگر کسی براي رسیدن به حق رشوه و هدایا بدهد این کار جایز است؟ ج باسمه تعالی;
رشوه عبارت است از پولی که به قاضی شرع داده شود تا برخلاف واقع، حکم کند. س 635 نظر اسلام را در زمینه رشوه خواري
بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;رشوه مختص به باب قضاوت است. س 636 در بعضی از اداره ها کارمندانی هستند که تا رشوه
نگیرند کاري انجام نمی دهند حالا اگر کسی مجبور باشد براي راه افتادن کارش پولی بپردازد شخص مزبور که رشوه را اکراهاً
داده است تکلیفش چیست؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد.
بیع
س 637 اگر جنسی را دو ماهه نسیه بفروشند و چک از آن بگیرند آیا جایز است؟ ج باسمه تعالی ;درست است. س 638 اگر
کسی بگوید این جنس را نقداً به 100 تومان و نسیه به 120 تومان می دهم چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;دو معامله باشد
اشکال ندارد ولی اگر یک معامله مردد باشد باطل است. س 639 در صورتی که مال یا زمینی در حدود 40 سال یا کمتر به فروش
رسانده شده و بعد از گذشت مدت زمانی ابطال و فساد معامله به خاطر مستحق للغیر در آمدن مبیع محرز شود آیا خریدار می تواند
ثمن مورد معامله را به روز از فروشنده بگیرد؟ و این در حالی است که قانون مدنی اجازه داده که خریدار ثمن و خسارات وارده را
از فروشنده بگیرد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه زمین به واسطه کارهایی که خریدار انجام داده است ترقی قیمت پیدا کرده است و یا
خساراتی را متحمل شده و خریدار نمی دانسته زمین مال فروشنده نیست ;فروشنده ضامن است و باید تمام آن ها را بپردازد و
چنانچه قیمت زمین بدون عملی، ترقی نموده و یا این که خریدار عالم بوده که زمین مال فروشنده نیست نمی تواند قیمت روز را
بگیرد. فقط همان مبلغی که چهل سال قبل داده ;باید بگیرد. س 640 خرید و فروش برخی از روزنامه ها و مجلاتی که با استفاده از
آزادي موجود در جمهوري اسلامی برخی از احکام اسلام را زیر سؤال برده و یا به مقدسات انقلاب اسلامی جسارت کرده و یا بی
بند و باري و فساد را ترویج می نمایند چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;روزنامه اي که برخی از احکام اسلام را زیر سؤال ببرد و
یا فساد و بی بند باري را ترویج نماید و یا به حضرات معصومین(علیهم السلام)جسارت نماید ;نشریه مضله است و ترویج و خرید
آن جایز نیست. س 641 اگر فروشنده جنس را به صورت نقد به خریدار بفروشد و خریدار هم در اثر سهل انگاري پول فروشنده را
ندهد و تا مدت ده پانزده سال پول فروشنده را نگه دارد و در این مدت قیمت جنس چند برابر شود آیا فروشنده می تواند خود
جنس را از خریدار مطالبه کند؟ ج باسمه تعالی ;در فرض سؤال، خیار فسخ دارد. می تواند فسخ کند و خود جنس را تحویل
بگیرد. س 642 زید زمینی به عمرو با متر معینی فروخته است و پول آن را گرفته بعد از متراژ کردن معلوم شد که زمین کمتر از
مقدار فروخته شده است و زید به عده اي بدهکار است خودش از نظر دین خیلی متدین نیست ولی خانواده اش اهل نماز روزه می
باشند آیا زیادي را که زید گرفته می تواند از سهم امام حساب کند؟ ج باسمه تعالی ;نمی تواند. س 643 خرید و فروش با افرادي
که کسبشان حلال مخلوط به حرام است ;چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 644 اگر شرکتی وسایل نقلیه یا
جنس دیگري را به این شرط بفروشد که مقداري از پول آن را اول بگیرد و باقی را موقع تحویل دادن جنس، آیا معامله به این
صورت صحیح است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی صحیح است. س 645 تعویض زینت آلات زنانه طلا که در قبال آن فروشنده بابت
مرغوبیت پول می گیرد و هکذا در انگشترهایی که رکابشان نقره اي است موقع تعویض زیادي که می گیرند چه صورت دارد؟ و
نیز استفاده از طلاجات و انگشترهاي نقره اي آیا در این صورت جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 646 فروش
گوسفند و گاو و مرغ به صورت زنده چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 647 قولنامه بدون التزام در ضمن عقد
صفحه 57 از 199
لازم، آیا لازم الوفاء است؟ ج باسمه تعالی ;لازم الوفاء نیست. س 648 اگر مسلمان پیش کافري جهت خرید خوك سرمایه
گذاري کند که به کفار بفروشد یا مو بکارد و انگور آن را جهت تهیه شراب بفروشد آیا این معامله حرام است؟ ج باسمه تعالی;
معامله جایز است. س 649 فروشندگان طلا، بدهی خود را مدتی بعد از خرید طلا (مثلا یک ماه) پس می دهند و با توجه به
نوسانات زیاد در قیمت طلا، امکان معاملات مدت دار نیز وجود ندارد. بنابراین ناچارند طلب یا بدهی خود را برحسب طلا محاسبه
کنند. علاوه بر این عیارهاي مختلف طلا قیمت هاي مختلف دارند ;مثلا یک کیلو طلاي خالص، تقریباً برابر قیمت یک و نیم کیلو
طلاي 16 عیار است و با توجه به مطلبی که به عرض رسید مبنی بر این که به ناچار، طلب و بدهی را برحسب طلا محاسبه می کنند;
آیا می توان مقداري طلا با عیار بالاتر را با مقداري بیش تر از طلا با عیار کمتر معاوضه کرد؟ چاره کار چیست؟ ج باسمه تعالی;
براي فرار از ابتلاء به ربا بهترین راه این است که دو معامله کنند یکی این که، طلا را با پول بخرند و طلاي خود را با پول مقایسه
بکنند که زیاد و کم آن، هیچ اشکالی پیدا نمی کند. س 650 کسی که ساکن شهر قم می باشد و در آذربایجان درختان زیادي
دارد و فردي در آنجا ساکن است ;چند اصله درخت از او خریده و پول آن ها را داده درخت ها را بریده و برده، ولی فروشنده از
قیمت معمولی آگاهی نداشته ;اما خریدار سابقه خرید و فروش را داشته و حالا همین شغل را داراست. پس از تحقیق متوجه شده
که قیمت درختان بالاتر از دو برابر آن می باشد. آیا فروشنده می تواند از خریدار مطالبه قیمت عادلانه کند؟ ج باسمه تعالی ;آن
گونه که نوشته اید فروشنده، خیار غبن دارد و در صورتی که در حین معامله، خیار غبن را ساقط نکرده باشد می تواند معامله را بهم
بزند و از خریدار بخواهد چنانچه مایل است معامله جدیدي با قیمت عادلانه بنماید. س 651 خریدن برگه هاي ارمغان بهزیستی و
هماي رحمت که اکثر افراد به قصد خالص و قربت خریداري نمی نمایند آیا جایز است و آیا فرقی با بلیط هاي سابق بخت آزمایی
دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست و فرقی با بلیط بخت آزمایی ندارد. س 652 شخصی سکته شدید مغزي می نماید و در مشاعر و
حواس اختلال پیش می آید به طوري که عملا سفیه شرعی و محجور می گردد و این شخص 500 هزار تومان پول داشته. همسر و
یکی از فرزندان او تصمیم می گیرند خانه اي با همان پول خریداري کنند و سند رسمی آن را به نام یکی از فرزندان دیگر ثبت
کنند تا این فرزندي که در سن ازدواج بوده در آن سکونت نماید. با توجه به این که این شخص محجور، ولیّ خاص ندارد و همسر
و فرزندان او نیز از طرف حاکم شرع یا به حکم قانون قیم او نیستند. و از طرف دیگر، از همسر و فرزندي که تصمیم بر خرید خانه
گرفتند، و فرزندي که سند رسمی به نام او شده، هیچ کدام قصد تملک و خرید خانه براي خود نداشته و قصد قرض گرفتن پول را
نیز داشته اند و مبهم گذاشته اند ;و چه بسا این اندیشه بر این معامله حاکم بوده که این منزل مثل منزلی که قبلا شخص محجور
قبل از حجر و سکته مغزي خانه اي را براي خود خریده و سند آن را به نام یکی از فرزندان به طور صوري، کرده بود. یعنی شرعاً
و واقعاً پدر مالک بود و چه بسا این تصور و انصراف، بر این معامله حاکم بود و عقد مبنی بر آن بود که این خانه هم مثل خانه قبلی
است یعنی عملا و واقعاً مال پدر است و صورتاً به نام فرزند ;با این تفاوت که خانه قبلی را پدر در زمان رشد، خودش خریده و به
نام یکی از فرزندانش کرده بود و خانه فعلی را همسر و یکی از فرزندان با پول پدر اقدام به این کار نموده اند. اکنون که پدر
محجور فوت کرده و حجرش متصل به فوت بوده و فرزندان صغیر و کبیر دارد خانه مال کیست؟ مال پدر و نتیجتاً مال همه ورثه یا
مال همسر و فرزندي که تصمیم به خرید منزل گرفته اند؟ یا مال فرزندي که سند به نام اوست یا مال...؟ ج باسمه تعالی ;معامله
باطل است و بعد از فوت آن شخص ورثه که مالک پول می شوند ;می توانند آن معامله را تنفیذ نمایند اجازه نمایند و می توانند
آن را رد کنند. به هرحال مال، یعنی آن وجه، متعلق به همه ورثه است و چنانچه معامله رد شود، باید اجاره آن خانه در مدت
استفاده از آن را به مالک بدهند. س 653 فرزندي که در آن منزل سکونت کرده و سند به نام اوست مخارجی در آن منزل نموده
است، اکنون اگر قرار باشد مخارج به او داده شود، باید همان مبلغی که آن زمان خرج نموده به او داده شود؟ یا با قدرت خرید و
نرخ امروز محاسبه شود؟ یا نسبت سنجی شود و به نسبت مقدار خرج و ارزش خانه، محاسبه و به همان نسبت پرداخت شود؟ یا آنکه
صفحه 58 از 199
راه دیگري دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه ما بازاء مبلغ چیزي به همان نسبت نیست مبلغی که خرج نموده، باید به او داده شود و الا
به مقدار نرخ روز محاسبه شود. س 654 شخصی به موجب دو فقره مبایعه نامه عادي، دو قطعه زمین با حدود و مشخصات معینی از
شخصی دیگري به بیع شرعی ابتیاع نموده و ثمن المعامله را نیز به بایع تسلیم داشته است ;در فرض که مبیع مشخص و عقد البیع
واجد جامع شرائط عامه تکلیف و حائز جمیع ارکان و عناصر اساسی صحت بوده و مبایعه نامه همچنان در ید خریدار موجود باشد و
متبایعین قیمت آن را، قبل از انعقاد عقد بیع در خارج بر مبناي وجه نقد و چند تخته فرش و غیره تعیین نموده باشند و دیدگاه شرع
انور لازم الاتباع اولا عقد و معامله منعقد، محکوم به صحت است یا باطل است ثانیاً ثمن المعامله با وصفی که فوقاً معروض افتاد
معلوم است یا مبهم و مجهول و نامعلوم ثالثاً بایع در مفروض مسئله به امضاء بیع و اقباض و تسلیم مبیع است یا مجاز در فتح و انفتاح
معامله می باشد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه چند تخته فرش از جهت عدد و از حیث جنس و زرع معلوم باشد و غیره هم، چنین
باشد ;معامله صحیح و لازم است و هیچ کدام خیار فسخ هم ندارند و اگر معلوم نباشد معامله غرري و باطل است و احتیاج به فسخ
هم نیست. س 655 پدري عمارت خود را فروخته به پسرانش و در عقدنامه آن شرط کرده که مادام العمر خیار فسخ معامله با خودم
باشد بعد از دو سال فسخ نکرده فوت نموده، آیا معامله صحیح است یا باطل است؟ در صورتی که عده اي از مراجع اسلامی کلمه
مادام العمر را مدت معین می دانند نه مدت مجهوله تا باطل گردد مثل آیت الله خوئی و... ولی فعلا نظر و فتواي شما لازم است؟ ج
باسمه تعالی ;همان گونه که مرحوم آیت الله العظمی خوئی مرقوم داشته اند و حقیر هم در منهاج و غیره نوشته ام شرط مادام العمر
صحیح است و آن شرط مجهول و باطل نیست. س 656 حدود دو سال به خرید و فروش فرش ماشینی از یک کارخانه در کاشان
مشغول بوده و بعد از مدتی متوجه شدم ;از طرف خریدارانم که تقلب در کسب و تجارت از طرف فروشنده فرش هاي خریداري
شد می باشد و خیلی مغبون شده ام، رضایت خریدارانم را جلب نمودم و در مقام شکایت از کارخانه برآمدم و با دستور مقام
ریاست بازرسی و نظارت کاشان از نمونه فرش ها توسط آزمایشگاه که مؤسسه اي است دولتی، آزمایش به عمل آمد و در نظریه
کتبی چنین آمده: 1 فرش ها به جاي درجه 1، درجه 2 می باشد که در فاکتور درجه 1 فروخته شده است. 2 به جاي صددرصد
خالص، مخلوط از چند نوع دیگر است. 3 به جاي 500 شانه مشخص شده 470 شانه است. و شکایت دیگر عدم صدور فاکتور و
گران فروشی بوده و دادگاه بر اساس شکایت این جانب که خواستار تفاوت قیمت و ضرر که وارد شده، بر این اساس طرف مقابل
به 6 ماه زندان (قابل خرید) و حدود 3 میلیون تومان در حق جریمه دولتی محکوم شده اند ولی درباره زیان و تفاوت قیمت (خیار
عیب) را اعلام نموده اند در حالی که شکایت اصل و جریمه دولتی فرع می باشد حکم را بیان کنید؟ ج باسمه تعالی ;شما حق
درخواست مابه التفاوت، مابین آنچه مورد معامله است و آنچه به شما تحویل داده شده است را دارید و عدم تمکن از رد معیب،
موجب سقوط ارش نمی شود. همچنین مرور زمان هم تأثیر ندارد. س 657 اگر کسی جنسی را بخرد به شرط آن که در زمان معینی
پول جنس را داده و آن را تحویل بگیرد اگر آن شخص، (خریدار) هنگام معامله به اندازه خرید جنس پول نداشته باشد اما بداند که
قبل از موعد تحویل گرفتن جنس، می تواند جنسی را که هنوز تحویل نگرفته و پولش را نداده، بفروشد ;آیا این معامله صحیح
است؟ ج باسمه تعالی ;بله در صورتی صحیح است، که جنسی را که خریده، در خارج معین باشد یعنی کلی در ذمه نباشد.
س 658 اگر کسی جنسی را که هنوز نخریده، است اما تهیه کردن آن ساده است ;بفروشد جایز است به عبارت دیگر آیا می توان
جنسی را به شرط آنکه در موعدي معین تحویل دهد، بفروشد و بعد از فروش جنس تا قبل از فرا رسیدن موعد آن را خریده و به
خریدار بدهد؟ ج باسمه تعالی ;چنین جنسی را با پول در ذمه خریدن جایز نیست از این معامله به بیع کالی بکالی تعبیر می کنند.
بلی اگر با پول نقد بخرد اشکال ندارد. س 659 در یک معامله، شخص فروشنده اي، 3 فروند کشتی را طبق شروط معین که همانا
تحویل ثمن به واسطه خریدار در ضمن مراحلی در عرض چند ماه عقد قراردادي را می بندد ;ولی مشتري پس از تحویل گرفتن
کشتی ها به هیچ یک از شروط فیمابین ملتزم نمی گردد و همه چک هاي او به علت نبودن وجه در حساب برگشت می شود ولی
صفحه 59 از 199
پس از گذشت این مدت مشتري بار دیگر از بایع خواستار تمدید مدت طبق شروط گذشته می گردد که باز در این مدت ثانیه کلیه
چک هاي مشتري برگشت می خورد و هیچ وجهی را بایع از مشتري قبض نمی نماید. از آن مرجع عالی قدر استدعا داریم فتواي
خود را نسبت به این عقد مرقوم فرمایید و ثانیاً در صورت بطلان این عقد، اگر مالک توانست به اثبات برساند که مشتري در ضمن
این مدت کشتی ها را مورد بهره برداري و انتفاع قرار داده باشد آیا باید مشتري به بایع اجرة الامثال این کشتی ها را بدهد؟ یا این
که باید اجرتی را که در ضمن این ایام از این کشتی ها به دست آورده که اجرة المسمی است به مالک مسترد نماید؟ و ثالثاً در
صورت فروختن مشتري یکی از این کشتی ها را به شخص ثالثی آیا این عقد از جمله عقود فضولیه خواهد بود که احتیاج به اجازه
مالک خواهد داشت ;تا ثمن در صورت اجازه مالک از طرف مشتري به مالک باز پس داده شود و یا این که عقدي را که مشتري
با شخص ثالث بسته است رأساً باطل خواهد بود؟ ج باسمه تعالی ;بایع کشتی ها در مورد سؤال خیار فسخ دارد و می تواند معامله
را فسخ کند و در صورت فسخ، می تواند اجرة المثل کشتی ها را بگیرد نه اجرة المسمی را، و چون مشتري در صورت خیار بایع می
توانسته کشتی ها را به ثالثی بفروشد بنابراین عقد صحیح است ولی ثمن را باید به مالک اول بدهد. س 660 شخصی به نام مسلم
گوسفند مشرف به موت را به نصف قیمت از آقاي جلال خرید و پولش را پرداخت و یک چاقو گرفته به راننده مورد اطمینان خود
داد و گفت وقتی از روستاي بالا برگشتی گوسفند را با ماشین خود بیاور و اگر مرد سرش را بریده ;بیاور. گوسفند پیش فروشنده
ماند تا راننده بعد از مدت 2 الی 3 ساعت برگشت. دید حیوان مرده است سرش را برید ;ولی حرکت نکرد و میت شد. حالا مشتري
می گوید تلف، به جهت خیار حیوان از مال بایع است و بایع می گوید اگر تو نخریده بودي، من خودم حیوان را سر می بریدم تلف
از جیب مشتري است تلف از کدام است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه می دانسته، حیوان در حال مردن است و خریده است اقدام به
خرید، با شرط ضمنی سقوط خیار حیوان است ;بنابراین قهراً از مال مشتري است. س 661 در شرع مقدس اسلام استعمال طلا براي
مرد حرام است پس حکم ساخت و فروش آن مثل انگشتر و غیره که مورد استفاده مردان است چیست؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه
مختص به مرد باشد و منفعت دیگري نداشته باشد جایز نیست. س 662 قیمت بسیاري از اجناس مانند طلا، نقره، پلاستیک و غیره
در بازار ایران تابع قیمت بورس هاي بین المللی (ممالک کفر) می باشد، یعنی با کاهش یا افزایش قیمت بورس، پس از مدت
کوتاهی قیمت این گونه اجناس نیز در ایران تغییر می نماید. حال اگر شخصی زودتر از بقیه متوجه تغییر قیمت بورس جهانی گردد
و یقین نسبی پیدا کند که تا مدتی کوتاه قیمت ایران نیز تغییر پیدا می کند و مبادرت به خرید یا فروش این گونه اجناس کند آیا
اقسام این معاملات مغبون کردن محسوب می گردد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;این گونه معاملات صحیح است و غبن هم صدق
نمی کند. س 663 اگر صاحب مالی اعلان کند هرکس این مال را ببرد و تجارت کند نصف ربح و سود آن براي او می شود آیا
این نحوه گفتن، جعاله می شود و بعد از عمل، مضاربه می باشد؟ اگر عامل، خسارت یا ضرر ببیند بر ذمّه او چیزي می باشد یا نه؟
ج باسمه تعالی ;جعاله است و بعد از عمل، مضاربه نمی شود اگر ضرر یا خسارت ببیند بر او چیزي نیست. س 664 فردي مبلغی را
به شخصی می دهد و او را وکیل مطلق می کند که با آن پول، تجارت کند و از منفعت آن مقداري به عنوان حق الزّحمه بردارد و
مقداري هم به صاحب پول بدهد آیا این کار صحیح است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;عمل فوق توکیل است. در تجارت و جعاله و
هردو صحیح است در صورتی که حدود آنچه معین می کند معلوم باشد و اشکال ندارد والاّ جعاله باطل است ;ولی عامل، استحقاق
اجرة المثل دارد و آن را می تواند با آنچه او تعیین می کنند مصالحه کند. س 665 معامله مربوط به ساختمانی به علت خیار براي
احدي از متبایعان فسخ و یا بر اساس تراضی آنان اقاله می شود. بایع طی چک وعده دار ثمن مأخوذه را به مشتري رد می نماید و
مشتري در وعده مقرره جهت وصول وجه چک به بانک محال علیه مراجعه نموده که طبق گواهی نامه بانکی، چک به علت انسداد
حساب و یا فقدان موجودي غیر قابل وصول اعلام می شود حال در فرض مسئله، مورد استفتاء از محضر حضرت عالی آن است که:
اولا با وصف فوق بایع می تواند ادعا نماید که ثمن را به مشتري رد نموده است یا خیر به عبارت اخري قبض ثمن آن گونه که در
صفحه 60 از 199
شرع انور مقرر است تحقق یافته است یا نه؟ ثانیاً چنانچه جواب مسئله منفی باشد مشتري شرعاً حق دارد مبیع (ساختمان مورد فسخ یا
اقاله) را مجدداً تملک و تصرف و تصاحب نماید یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;قبض تحقق نیافته است چون مانند حواله است و تا
وصول نشود چیزي نیست و چنین حقی هم ندارد. س 666 خانه اي بوده شش دانگ، به مساحت 2930 متر مربع، در سال 1368
مورد معامله واقع شده به قیمت هر متر مربع شش هزار ریال و حال بوده مشتري مقداري از ثمن را، که مبلغ یک میلیون تومان بوده;
پرداخت کرده و مقداري را که حدود هفتصد هزار تومان بوده به عنوان گروي نگاه داشته تا سند تنظیم شود فروشنده هم موضوع را
قبول نموده ملک مورد معامله را بایع به تصرف مشتري درآورده است. خریدار هم در آن ملک تصرفات مالکانه کرده و خانه را
خراب کرده است و مجدداً ساختمان نموده است. چون این خانه از نظر قانونی مشکل داشته تنظیم انتقال سند به تأخیر افتاده و
خریدار پس از رفت و آمد و دوندگی زیاد پس از ده سال توانسته مشکل قانونی آن را برطرف نماید الحال فروشندگان ادعاي
فسخ معامله را می کنند مدعی هستند به قیمت فعلی باید بخري آیا حق دارند یا خیر؟ تکلیف شرعی در این مورد چه می باشد؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه تأخیر ثمن در ضمن معامله شرط شده باشد یا بعد از معامله، اجازه تأخیر در اداء را داده باشند ;حق فسخ
ندارند و معامله اوّلی باقی است و کافی است همان قیمت آن موقع را بدهد و اگر نه در ضمن معامله و نه بعد از آن صحبت نشده
باشد ;قهراً خیار فسخ دارند آن هم به مقداري که در مقابل هفتصد هزار تومان است و در مقابل یک میلیون تومان باز هم حق فسخ
ندارند. س 667 فروشنده و خریدار، شغلی ضایعاتی دارند خریدار از همان شخص، قدري جنسی به مبلغ هر کیلویی هزار تومان می
خرد. و فروشنده به خیال این که این جنسی که می فروشد داخل این پنج درصد ( 5%) جنس مرغوب دارد. ولی مشتري بعد از معامله
جنسی که خریده، آزمایش می کند ;می بیند داخل این جنس چهل درصد ( 40 %) جنس مرغوب وجود دارد فلذا در بازار می برد
هر کیلویی به قیمت چهار هزار تومان می فروشد. آیا این معامله صحیح است و منفعتی که خریدار برده است بر او حلال است یا
خیر لطفاً جواب مسئله را روشن فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;معلوم نیست این معامله صحیح باشد و اگر هم صحیح باشد ;خیار غبن بر
بایع ثابت است می تواند آن را فسخ کند. س 668 در خصوص زمین هایی که در اختیار محلی ها می باشد و مورد ابتلاء است و از
طرف مالکین اظهار عدم رضایت دارند و در عین حال، خانه مسکونی شده وظیفه افراد در خصوص عبادات چگونه است؟ ج
باسمه تعالی ;آن گونه که معلوم است ;زمین، مال شخص معینی است و در اجاره محلی ها نیست و عدواناً تصرف نموده اند
بنابراین عبادات دیگران با عدم رضایت مالکین، جایز نیست. س 669 در سال 68 ساختمانی به موجب مبایعه نامه عادي به شخصی
فروخته شده و ثمن معامله نیز وصول گردیده است. فروشنده متعهد می شود پس از رفع موانع قانونی ساختمان مورد معامله را رسماً
به خریدار انتقال دهد. در سال 1372 که موانع مرتفع شده است فروشنده به جاي انجام تعهد خود دایر بر انتقال رسمی مجدداً همان
ساختمان را به وسیله بیع نامه شخص دیگري می فروشد. چون فروشنده با اعتراض خریدار اول، مواجه می شود پس از چندي بدون
اطلاع و موافقت و رضایت خریدار اول دو قطعه چک به شخص ثالثی تسلیم می نماید که با وصول وجوه چک ها یکی از دو
خریداران را به فسخ معامله راضی نماید. پس از مراجعه شخص ثالث به بانک به علت مسدود بودن حساب، به دریافت وجوه چک
ها موفق نمی شود و چک ها را عیناً به خود فروشنده مسترد می نماید. حال مورد سئوال آن است که: 1 از نظر شرع مقدس اسلام
معامله اي که فروشنده با شخص دوم انجام داده است صحیح است؟ 2 ساختمان مورد معامله که به تصرف خریدار اول نیز داده
شده شرعاً ملک کدام یک از خریداران است خریدار اول یا خریدار دوم؟ 3 با توجه به مراتب معروضه معامله خریدار اول شرعاً
فسخ است یا کماکان بقوت و اعتبار شرعی خود باقیست؟ ج باسمه تعالی ;معامله فسخ نیست ;ولی خریدار اول به واسطه خیار
شرط می تواند معامله را فسخ کند و می تواند معامله را باقی بگذارد و مورد معامله را در اختیار بگیرد و بایع را مجبور کند که به
تعهد خود عمل نماید و مورد معامله را رسماً به خریدار انتقال دهد. س 670 الف) شرکت از یکسو با خریداران کالا مواجه است و
از سوي دیگر با فروشندگان، به خریداران کالا کارتی ارائه می کند که به آنان امکان خرید توأم با تخفیف از فروشگاه هاي
صفحه 61 از 199
خاصی را می دهد و در قبال این کارت که براي مدت شش ماه اعتبار دارد مبلغ نود هزار تومان دریافت می کند ;در قبال
فروشندگان نیز متعهد می شود که تخفیف داده شده به خریداران صاحب کارت را پرداخت نماید. ب) شرکت با ارسال سه برگه
بازاریابی براي خریداران کارت تخفیف این امکان را فراهم می کند که خود اقدام به بازاریابی و فروش این کارت ها بکنند. از این
رو هر متقاضی می تواند مبلغ لازم براي خرید یک کارت را پرداخت کند. 31 از مبلغ مزبور به حساب شرکت واریز شده و 31 دیگر
به خود فروشنده تعلق گرفته و 31 آخر به فردي تعلق می گیرد که فروشنده اولیه کارت به فروشنده فعلی بوده است که اصطلاحاً
سرگروه نام دارد. اگر فروشنده فعلی در فروش سه برگه بازاریابی که به او تحویل شده تا دو ماه موفق نشود این برگه ها از اعتبار
ساقط می شوند. نکته: کارت هاي تخفیف ارائه شده محدودیت در میزان خرید ندارند. ج باسمه تعالی ;هیچ کدام از دو قرارداد
مخالف با موازین شرعیه نیست و معامله اي است عقلائی و به مقتضاي آیه کریمه صحیح و لازم الوفاء است. س 671 زنبور عسل
فراري صاحبش مجهول باشد حکمش را بفرمایید. ج باسمه تعالی ;در صورت یأس از پیدا شدن صاحبش، قیمت آن را با اجازه
حاکم شرع صدقه بدهند. س 672 تفاوت فوق العاده قیمت ها راجع به بدهی هاي سابق نقدي چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی;
در صورت ترقی قیمت اجناس، همان نقد سابق میزان است، ولی اگر پول تنزل کرده، احتیاط به مصالحه بهترین راه است و ترقی و
تنزل پول در مقایسه با طلا ظاهر می شود. س 673 1. آیا جایز است کالایی که مالک آن کافر یا مشرك است و اکنون در ید
مسلمان است تملک کرد؟ (کالا براي حمل از جایی به جایی دیگر در اختیار شخص مسلمان قرار گرفته است) 2. آیا جایز است
کالاي فوق را فروخت و در صورت مراجعه آن شخص کافر یا مشرك، نسبت به اداي دین به صورت وجه نقد معادل همان مبلغ
فروخته شده اقدام کرد؟ 3. چنانچه در صورت تحقق بند فوق، و یا پس از فروش کالا و تا قبل از مراجعه شخص کافر یا مشرك، با
آن تجارتی صورت گیرد، که منتج به سود باشد، آیا تملک سود حاصله مباح است؟ 4. اساساً تکلیف کالایی به شرح فوق، در
صورت عدم مراجعه و اقدام توسط مالک موصوف چیست؟ ج باسمه تعالی ;تملک، بدون اجازه مسلمانی که مال تحت ید اوست
در صورتی که آن مسلمان از طرف مالک وکالت دارد جایز نیست. چون مال کافر که ذمی است مانند مال مسلمان محترم است.
البته در صورتی که آن کافر شناخته شده باشد و الا حکم مال مجهول المالک دارد. و چنانچه به وجه شرعی تملک نمود ;می تواند
بفروشد و پول مالک را برحسب قرارداد، باید بپردازد و چنانچه تملک صحیح باشد ;قهراً سود، هم مال او است و مالک اصلی، اگر
مجهول است ;مادامی که مراجعه نکرده است ;مال با اجازه حاکم شرع باید به مصرف شرعی برسد و اگر مراجعه کرد باید به خود
او برگردد. س 674 چنانچه عقد بیع منعقد فیما بین متبایعین، بر اثر جعل خیار فسخ و یا بر اساس تراضی اقاله شود و بایع، ثمن
مأخوذ را که نقداً قبض نموده، طی چک به مشتري مسترد نماید و با مراجعه مشتري به بانک محال علیه به علت مسدود بودن
حساب بایع، موفق به دریافت ثمن نشود آیا در چنین فرضی، مشتري شرعاً می تواند به علت عدم توفیق در وصول ثمن، ملک مورد
فسخ و یا اقاله را همچنان در تصرف خود باقی نگه بدارد یا آنکه علی رغم عدم دریافت ثمن موظف به رفع ید از ملک و تحویل
آن به بایع خواهد بود؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه بایع جاحد و به عبارت دیگر منکر دین است یا اهمال می کند یا قصد اذیت دارد;
قانون تقاص در مقام، جاري است. یعنی ملک را می تواند نگاه دارد و اگر نتوانست وجه را بگیرد به هر نحو که می تواند همان
ملک را به قیمت روز بردارد البته تمام این امور مشروط است به مراجعه وي به طرقی که بتواند از آن طرق استیفاء حق کند و ممکن
نشود. س 675 بنده از طرف اعضاي خانواده، خواهران و برادران و برادر زادگان که در یک مغازه، به صورت کتابفروشی در
خیابان ارم قم مالک هستیم ;اخیراً طرح حرم مطهر ملک را از ما خریداري کرده و حق کسب، که در حدود پنجاه سال قبل بدون
فسخ وجهی و پیش پرداختی اجاره کرده و اجاره اولیه حدود سی تومان و در سال هاي قبل چهل بود و در این اواخر چهار هزار
تومان شده بود و در عرض این پنجاه سال یک میلیون تومان اجاره پرداخته، حال طرح توسعه حرم مطهر مبلغ پنجاه و سه میلیون
تومان پرداخت کرده، که در عرف هنگام نقل و انتقال مغازه براي جلب رضایت مالک حدود ده تا سی درصد از این مبلغ به مالک
صفحه 62 از 199
تعلق می گیرد. حال مستأجر از این امر تخطی کرده و حاضر نیست مبلغ فوق را به مالک پرداخت کند آیا به نظر حضرت عالی این
مقدار از این پول به مالک تعلق می گیرد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مستأجر سرقفلی نداشته باشد و حق اجاره دادن به او نداده
باشید، و معاملات به این نحو مرسوم است که مشتري قطع نظر از ثمن، مبلغی را براي تخلیه ملک می دهد و در قرارداد کلی چنین
است که مبلغ 15 درصد یا بیشتر به مالک باید داده شود ;مستأجر حق تخطی ندارد و شما باید آن مبلغ را از او بگیرید. البته در
مقدار آن مبلغ، باید مصالحه و تراضی طرفین باشد. س 676 خریداري ارز و پول خارجی و... به قیمت بالاتر از قیمت مصوب دولت
جایز است؟ و آیا مشمول قانون ربا می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;ربا نیست و اشکال ندارد. س 677 شخصی مبلغی پول به
مغازه داري می دهد تا با آن پول معامله کند و به سودش مشترك باشد ولی صاحب مغازه می گوید چون محاسبه دخل و خرج این
پول برایم مشکل است لذا من با رضایت خودم، ماهیانه فلان مقدار به تو می دهم آیا این عمل شرعی است؟ و الا چه راه شرعی
پیشنهاد می فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مضاربه شرعی باشد و مصالحه کنند که هر ماه به مقدار معینی به صاحب پول بدهد
اشکال ندارد. س 678 چنانچه کسی وجهی به ربا بدهد به عنوان معامله، و زیادي را در قلب ببخشد اما اظهار نکند معامله صحیح
است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه معامله ربوي باشد ;باطل است. ولی اگر قلباً می بخشد به اعتبار رضاي به تصرف جایز است.
س 679 خرید و فروش چک به مبلغ کمتر از مبلغ مندرج در چک چه صورت دارد؟ (چک براي دو ماه دیگر باشد) ج باسمه
تعالی ;اشکال ندارد.
قرض
س 680 طلبکار طلب خود را با زحمات و مخارجی وصول می کند در صورتی که بدهکار متمکن از پرداخت قرض خود می باشد
آیا این مخارج ضروري را به عهده آن بدهکار می توان گذاشت یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در مؤسسات رسمی چون شرط ضمنی،
در ضمن قرض است که چنانچه بدهکار بدهی خود را ندهد و یا اگر مخارجی انجام شود ;بدهکار باید آن مخارج را بپردازد
وي می تواند مخارج را به عهده او بگذارد. س 681 اگر کسی بدهکار است و بعد از مدتی طولانی بدهی خود را پرداخت می کند
با توجه به تنزل ارزش پول آیا همان مبلغ را ادا نماید یا بیش تر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه پول بی ارزش شده ظاهراً باید قیمت و
مالیت آن زمان را بدهد. مع ذلک میزان، مقدار طلا است ;بنابراین احتیاط لزومی مصالحه شود. س 682 طلبه اي جهت خرید منزل
مسکونی مبلغی را قرض می گیرد قرض دهنده پس از مدتی به طلبه می گوید ذمّه تو بري است چون قرض شما را نزد مرجع تقلیدم
به عنوان سهم امام حساب کردم الآن بعد از وفات آن مرجع تقلید در نجف اشرف، وي براي مطالبه قرض خویش به طلبه مراجعه و
اظهار می دارد که آن پول به عنوان قرض بوده و در آن زمان ادعاي دروغ کرده ام که آن را از سهم امام حساب کردم چون مرجع
تقلید بنده قبول نکرده است این در حالی است که مقروض، فقیر است حکم آن را بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که به
آنچه نوشته اید اقرار کرده است شما بدهکار نیستید. س 683 شخصی بدهکار است و فردي ضامن بدهکار شده و یک فقره چک
یا سفته به طلبکار داده است. حالا زمان آن چک یا سفته رسیده و شخص بدهکار حضور ندارد. آیا طلبکار می تواند طلب خود را
از ضامن یعنی صاحب چک مطالبه کند یا باید تا آمدن بدهکار صبر کند؟ ج باسمه تعالی ;بله می تواند مطالبه نماید. س 684
شخصی اجناسی خریده به ثمن در ذمه به عبارت دیگر قیمت اجناس قرض است و فروشنده مدرك اجرایی می خواهد مثل چک.
خریدار چک ندارد و از کس دیگر گرفته و صاحب چک ضامن نشده است بلکه خریدار گفته خودم به موقع می پردازم. وقتی
زمان چک رسیده بدهکار مالی ندارد بدهد و یا غایب است طلبکار از چه کسی مطالبه کند؟ ج باسمه تعالی ;در فرض سؤال نمی
شود دین را از کسی که چک داده مطالبه نمود. چنانچه بدهکار می تواند ;باید بپردازد و اگر نمی تواند در صورتی که طلبکار،
27/12/ مدعی ضمان صاحب چک نباشد باید مهلت داده شود والاّ باید رعایت موازین باب قضاء بشود. س 685 در تاریخ 1375
صفحه 63 از 199
فردي بابت تضمین دریافت مطالبات خود از شریکش در مؤسسه اي خصوصی اقدام به اخذ یک وثیقه عینی (سند منزل مسکونی
شریک مدیون) همراه با وکالت نامه ثبتی از مالکین منزل (شریک و زوجه اش) می نماید. مقرر بوده که این تضمین جهت اداي
دیون توسط شریک عند المطالبه باشد. قریب چند ماه بعد دائن اقدام به تنظیم مبایعه صوري بر ملک مشارالیه فی الصدر می نماید
که مالکین (شریک و زوجه اش) بایعین ملک و خود دائن مشتري در این مبایعه بوده اند. توجیه دائن از این عمل خوف از فوت
مدیون و عدم نفوذ و بی اعتباري وکالتنامه مذکور بوده است که مدیون و زوجه او ابداً رضایت و قصد فروش و اعطاي وکالت
واقعی نداشته اند. بلکه صرفاً جهت تضمین دیون دائن و با خواست او به امضاي ظاهري این عقد اقدام کرده است. اکنون دائن بدون
اطلاع قبلی اقدام به ثبت ملک مذکور به نام دختر خویش نموده و منزل (وثیقه) را تملک واقعی نموده است. بعلاوه از حذف و قلم
گرفتن دیونی که این ملک وثیقه آن بوده خودداري می نماید. اولا: با نظر به خالی بودن عقود مذکوره (بیع و وکالت) از عناصر
قصد و رضا و یا علم به صوري بودن آن ها آیا عقود مذکوره صحیح و نافذ هستند یا خیر؟ ثانیاً: با نظر به عدم مطالبه قبلی دائن از
مدیون حق تملک وثیقه توسط دائن وجود دارد یا خیر؟ با علم به این که دین مذکور نقدي نبوده و بین طرفین پرداخت عند المطالبه
مقرر بوده است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه دائن معترف است به این که وکالتنامه صوري بوده وکالت صحیح نیست و بیع نیز نافذ
نیست و اگر معترف نیست و مدعی است وکالت صحیح بوده و شرط شده است مورد وکالت قبل از مطالبه دین معامله نشود معامله
باطل است و نافذ نیست. ولی اگر ادعاي وکالت واقعی مطلق داشته باشد ;باید محاکمه شود و قاضی شرع با رعایت موازین قضاء
حکم کند. به هر حال در فرض سؤال معامله مذکور باطل است. س 686 کسی مبلغی را از چهل، پنجاه سال قبل بدهکار بوده و
طلبکار و ورثه او را نمی شناسد چه مقدار وجه باید پرداخت نماید آیا می شود به فقراي مسلمین بدهد. (مبلغ مختصر بوده است)؟
ج باسمه تعالی ;قدر متیقن را باید به فقیر بدهد و نسبت به مازاد با اجازه مجتهد مصالحه نموده و به فقیر بدهد. س 687 اگر واحد
پول دولت از ارزش بیفتد بدهکار عین پول را که قبلا به اعتبار او معامله انجام گرفته بدهکار آن است یا قیمت و معادل روز آن را
بپردازد؟ ج باسمه تعالی ;باید قیمت آن را بدهد. س 688 اگر واحد پول دولت ارزشش کم شود بدهکار همان مبلغ را بدهد یا
نسبت به ارزش پول امروزي باید بدهد؟ ج باسمه تعالی ;روایتی دلالت دارد بر این که همان عین داده شود کافی است و قیمت به
ذمه نمی آید و جمعی از فقهاء هم به آن فتوي داده اند و فتوي همان است. س 689 بنده قدري پول به فرزند خودم می دهم و سود
می گیرم این حلال است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;حلال است. س 690 صد هزار تومان به یک نفر دادیم بعد از دو ماه صد و بیست
هزار تومان می گیرم چطور است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه شرط بکنید حرام است و اگر خودش بدهد حلال است. س 691 در
قرض شرط می کند در صورت تأخیر در اداي قرض در أجل معین فلان مبلغ دیرکرد ماهیانه بدهد آیا گرفتن این مبلغ به عنوان
دیرکرد و غرامت صحیح است و یا ربا محسوب می شود و آیا از باب (قاعده نفی ضرر) تأمین ضرر صدق می کند؟ ج باسمه
تعالی ;اخذ زیاده به ازاء تاجیل دین مسأله اي طویل الذیل است و روایتی نیز دارد و به نظر حقیر تمام اقسام آن حرام است و قاعده
نفی الضرر نافی حکم است نه مثبت آن فضلا از اثبات صحت عقد به آن.
بانک
س 692 الان سازمان هاي دولتی براي کارگران و کارمندان خود مسکن تهیه می کنند ;به صورت اقساط و پول را به صورت
اقساط از کارگران می گیرند و مقداري هم سود می گیرند آیا این سود که از طریق بانک مسکن گرفته می شود جایز است یا نه؟
ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 693 گرفتن وام از بانک هاي خارجی که مستلزم پرداخت ربا است چه صورت دارد؟ ج باسمه
تعالی ;مقتضاي اطلاق خبر لا ربا بین مسلم و الذمی جواز پرداخت ربا به کفار است ولکن چون اصحاب رضوان الله تعالی علیهم
ادعاي اجماع بر عدم جواز ربا دادن به کفار نموده اند ;لذا من احتیاط می نمایم. س 694 جوائز بانکی به حساب قرض الحسنه آیا
صفحه 64 از 199
جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که شرط نشود جایز است و اشکالی ندارد. س 695 سپردن پول به بانک تحت عنوان
مضاربه و گرفتن سود براي آن چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;با رعایت موازین باب مضاربه اشکال ندارد. س 696 آیا وام گرفتن
از بانک هاي دولتی با توجه به این که مبلغی اضافه از اصل وام تحت عنوان کارمزد دریافت می نمایند جایز است یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 697 بعضی بانک ها اگر اشخاص پولی در آن بانک بگذارند بعد از مدتی به اندازه پول شخص وام
می دهد یعنی هم پول خود شخص پرداخت کننده را داده و هم به اندازه پولش وام می دهد و به صورت قسطی می گیرد لکن
بانک زیادتر از پولی که داده می گیرد اگر کسی نیاز به مسکن یا سرمایه داشته باشد آیا می تواند چنین وامی بگیرد؟ ج باسمه
تعالی ;گرفتن وام با بهره از بانک چنانچه تحت عنوان مضاربه با رعایت شرایط باشد اشکال ندارد و اگر قرض باشد چنانچه به
بانک بگوید زیادتر را به عنوان ربح نمی دهم بلکه مزد کارگر می بخشم اشکال ندارد و به هر تقدیر تصرف در وامی که گرفته
است جایز است. س 698 اگر کسی پولی به عنوان وام از بانک بردارد و بانک هم زیادي از او می گیرد آیا با پول مذکور معامله
صحیح است اگر جنس بخرد یا ملک بخرد و بفروشد اشکال ندارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 699 در رابطه با رهن
مرسوم است مبلغی را از پیش می گیرند و اجاره کمتر دریافت می کنند صحیح است یا خیر در صورت اشکال راه شرعی اش
چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه پول را قرض بدهد و در مقابل خانه را رهن بگیرد و شرط کند اجاره کمتري گرفته شود ربا
است و جایز نیست. ولی چنانچه کمتر اجاره بگیرد و در ضمن اجاره رهن را در مقابل پول شرط کند اشکالی ندارد. س 700 خرید
سهام بانک ها و مؤسسات اعتباري پولی که در بعضی موارد مرتکب ربا می شوند چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;رباي محرم در
بیع مشروط به مکیل و موزون بودن است و چون سهام بانک ها و مؤسسات اعتباري پولی مکیل و موزون نیست از این جهت
اشکال ندارد و چون دولت و سایر عناوین اعتباریه دیگر را مالک می دانم از جهت عدم مالکیت بایع، در مورد سؤال محذوري
متوجه نمی شود و وجه دیگري هم براي فساد معامله ذکر شده در ذهن خطور نمی کند. بنابر این تمام آن معاملات شرعی است.
س 701 بانک براي تهیه ماشین آلات و مواد اولیه وامی به صورت زیر در اختیار صاحب کارگاه قرار می دهد. جنس مورد نیاز را
باید صاحب کارگاه انتخاب نماید و فروشنده را به بانک معرفی کند، بانک با خرید نقدي جنس مذکور از فروشنده، آن را به
صورت اقساط به صاحب کارگاه به زیاده می فروشد. سؤال این است که اگر شخص نیاز به جنس مذکور ندارد و فقط براي گرفتن
پول از بانک فاکتوري صوري از فروشنده به بانک ارائه می دهد و پولی را که بانک به فروشنده بابت فاکتور می پردازد از او می
گیرد. 1 در صورتی که مسؤولین بانک علم به صوري بودن فاکتور داشته باشند پرداخت وجه چه صورتی دارد؟ 2 در صورتی که
مسؤولین بانک علم به صوري بودن فاکتور نداشته باشند چه صورتی دارد؟ 3 دادن فاکتور صوري توسط فروشنده و دریافت وجهی
در مقابل آن جهت دریافت وام چگونه است؟ 4 دریافت این گونه وام صوري و پرداخت زیاده در مقابل آن ربا محسوب می شود
یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;سؤال غیر منظم است. چون در مورد سؤال، اگر معامله حقیقی باشد ;وامی در کار نیست. یا هر دو بیع
است و یا یکی بیع است و دیگري جعاله یا بیع است و مصالحه، بنابر این وام به معناي قرض در کار نیست. به هر حال با صوري
بودن فاکتور رئیس بانک اختیار واگذاري پول را ندارد و همه معاملات باطل است ولی ربا نیست. س 702 در وام هاي جعاله که
قانوناً بانک موظف است مورد قرارداد را انجام دهد، بانک فقط پول در اختیار جاعل قرار می دهد و از او می خواهد که به وکالت
از طرف بانک کار خود را انجام دهد و بعداً علاوه بر پول دریافتی مبلغی به عنوان حق الجعاله به بانک بپردازد که در حقیقت
جاعل شخصاً مورد جعاله را با پول بانک به انجام رسانده و حق الجعاله را بانک دریافت می دارد. بفرمایید این گونه قرارداد
صورت شرعی دارد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. چون کار جاعل به عنوان وکالت از طرف بانک است و تعدد اعتباري
در معاملات، که امور اعتباري است ;بی اشکال است. س 703 امناء مسجد و هیئت ها پولی را جمع می کنند براي مصارف هیئت و
مسجد و اضافه اش را در بانک به حسابی که به همین منظور باز شده می سپارند بانک طبق روال بانکی سود یا بهره می دهد آیا
صفحه 65 از 199
این سودي که بانک داده است جزء پول هیئت و مسجد محسوب است و یا مجهول المالک است و باید به فقراء داده شود؟ ج
باسمه تعالی ;بهره اي که بانک داده است مجهول المالک نیست بلکه ملک همان کسی است که اصل مال، ملک او است و باید به
همان مصرف برسد. س 704 استخدام در بانک هایی که بعضاً کار ربوي دارند، براي کار ربوي و غیر ربوي، چه صورت دارد؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه استخدام به نحو اطلاق باشد اشکال ندارد، ولی چنانچه مقید کند به استخدام براي کار حرام، اجاره باطل است
و اگر استخدام براي کار حرام و کار جایز باشد به مقدار مقابل حرام، باطل است. س 705 خریداري ارز و پول خارجی و... از بانک
به قیمت بالاتر از قیمت مصوب دولت آیا جایز است؟ و آیا مشمول قانون ربا می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;ربا نیست و اشکال
ندارد. س 706 سودي که از بانک هاي جمهوري اسلامی به دست می آید حلال است یا حرام؟ ج باسمه تعالی ;حلال است.
س 707 اگر شخصی به عنوان مضاربه به بانک دولتی پول واریز می کند یا به عنوان اوراق مشارکت حساب باز می کند و سود می
گیرد آیا جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه موازین مضاربه رعایت بشود اشکال ندارد. دو راه دیگر هم به نظر حقیر جایز
است: 1: صاحب پول، پولش را به بانک اباحه کند ولو این که بانک آن را تملک کند و به دیگري بدهد و در عوض مبلغی اضافی
به صاحب پول بپردازد. این نوع معامله را اباحه بعوض می نامند. 2: صاحب پول، پول را به شکل امانت و ودیعه در بانک بگذارد و
اجازه دهد در آن تصرف کند ;نهایت این که اذن در تصرف ناقل، مجانی نیست بلکه در مقابل عوض است در این صورت مبلغ
اضافی از باب شرط ضمنی یا صریح، حلال می باشد. س 708 اخیراً متعارف شده مبلغی را به عنوان سپرده کوتاه مدت یا دراز مدت
به بانک می سپارند در عوض، بانک سودي براي هر کدام معین می نماید و براي صاحب حساب پرداخت می نماید آیا گرفتن این
سود جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 709 بانک ها براي فرار از ربا مسائلی از قبیل حق الزحمه حقوق و غیره را
مطرح می کنند آیا وام مزبور حلال است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی حلال است. س 710 سپرده هاي بانکی براي کسانی که نمی
توانند کسب کنند و یا کاسب مورد اطمینانی پیدا نمی کنند پول به وي بدهند کسب کند و درآمد پول را به صاحبش بدهند آیا
جایز است پول را به بانک بگذارند و هر ماه سود آن را بگیرند و خرج کنند؟ ج باسمه تعالی ;بلی، می توانند و اشکال ندارد.
س 711 گرفتن جوائز بانک ها در دو صورت (افتتاح حساب مشروط به شرکت در قرعه کشی، و بدون شرط) چه حکمی دارد؟ ج
باسمه تعالی ;در صورت عدم شرط گرفتن جایزه بلا اشکال و حلال است اما در صورت شرط، چنانچه افتتاح حساب به عنوان
قرض باشد گرفتن آن جایز نیست ولی چنانچه به عنوان اباحه به عوض یا به عنوان ودیعه اي باشد که در مسئله قبل به آن اشاره شد;
حلال است و اشکال ندارد. س 712 گذاشتن پول در بانک هاي خارجی و دریافت سود آن ها چه صورتی دارد؟ با فرض جواز
دریافت سود از بانک هاي خارجی، از آنجا که پس انداز در بانک هاي خارجی موجب تقویت کفار و سلطه اقتصادي آنان و
تضعیف اقتصاد کشورهاي اسلامی می گردد حکم مسأله چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;از نظر ما گذاشتن پول در بانک هاي
داخلی و دریافت سود، اشکال ندارد ;چه رسد به بانک هاي خارجی که اخذ ربا از کفار جایز است، اما تقویت کفار و سلطه
اقتصادي آن ها. اولا: با وضع فعلی آن ها در این زمان عرفاً تقویت نیست و یا در حکم عدم است ثانیاً: نفس پول گذاشتن در بانک
و دریافت سود باعث تقویت نیست بلکه اگر چیزي باشد، کمک و اعانت به تقویت است و این گونه اعانه به اثم، حرام نیست.
س 713 تشکیل حساب هاي سپرده کوتاه مدت و بلند مدت، در بانک هاي ایران چه صورتی دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه
صاحب پول به بانک قرض بدهد و سودي بگیرد حرام و ربا است و نیز اگر پول خود را در عوض به مبلغ زیادتر به بانک بفروشد.
اشکال دارد ولی از دو راه می توان این کار را تصحیح نمود. 1 صاحب پول، پولش را به بانک اباحه کند ولو این که بانک آن را
تملک کند و به دیگري بدهد و در عوض، مبلغ اضافی به صاحب پول بپردازد که این نوع معامله را اباحه به عوض می گویند و
ظاهراً هم اشکالی ندارد. 2 صاحب پول، پول را به شکل امانت و ودیعه در بانک بگذارد و اجازه دهد در آن تصرف نماید ;نهایت
اذن در تصرف ناقل، مجانی نیست بلکه در مقابل عوض است در این صورت مبلغ اضافی از باب شرط ضمنی یا صریح، حلال می
صفحه 66 از 199
شود. س 714 افتتاح حساب قرض الحسنه در بانک ها مشروط به شرکت در قرعه کشی، و بدون شرط چه حکمی دارد؟ ج باسمه
تعالی ;بدون شرط اشکال ندارد و با شرط جایز نیست. س 715 در وام مسکن، بانک نیمی از خانه مشتري را به مبلغی می خرد و
بعد از پایان کار سهم خود را به صورت اقساط و به مبلغی زیادتر به او می فروشد. و بعضاً انتقال به صورت رسمی در دفاتر هم
انجام می گیرد. لکن در مواردي دیده شده که مشتري متوجه این خرید و فروش نشده یا قصد جدي در معامله نداشته، بفرمایید در
این صورت پرداخت زیادي به بانک جایز است یا خیر؟ و تصرف مشتري در پول دریافتی چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی;
چنانچه شرایط صحت خرید و فروش رعایت شود هیچ اشکالی ندارد و قصد جدي بودن به معناي داعی بر انشاء خرید و فروش
جدي که انتقال خانه باشد از شرایط صحت معامله نیست. س 716 با توجه به این که بانک هاي جمهوري اسلامی قانوناً موظف
هستند که تحت یکی از عناوین عقود اسلامی پول در اختیار متقاضیان قرار دهند، چنانچه قرارداد به جهتی باطل باشد تکلیف
گیرنده و کارمند بانک را تعیین فرمایید که آیا کارمند و رؤساي بانک مجاز به پرداخت وام غیر مشروع هستند یا خیر؟ و گیرنده
حق تصرف در پول دارد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه قرارداد باطل باشد کارمند و رئیس بانک مجاز به پرداخت وام نیستند
مگر آن که رضاي مافوق را به پول دادن احراز بنمایند و اما گیرنده چنانچه می داند پول دهنده، هر مقامی که باشد ;راضی به
تصرف او هست ;جایز است و به نظر من، همیشه احراز رضایت می شود والاّ جایز نیست همچنین زیادي که می دهید اشکال ندارد.
س 717 بانک ها وامی تحت عنوان مضاربه در اختیار مشتریان می گذارند بدین ترتیب که مثلا یک میلیون تومان براي خرید
یکصد تخته فرش در اختیار مشتري قرار می دهند و در همان مجلس محاسبه می کنند که سود مشتري از فروش این فرش ها چه
قدر است. سپس براي دریافت اصل و سود مورد نظر بانک قسط بندي می کنند و بانک هیچ گونه مسؤولیتی را نسبت به ضررهاي
احتمالی این معامله به عهده نمی گیرد و فقط خود را موظف به دریافت اصل سود تضمین شده می داند. بفرمایید: اولا این نوع
مضاربه صورت شرعی دارد یا خیر؟ ثانیاً اگر مشتري پول را در مورد دیگري مصرف نماید و فقط متعهد به پرداخت وام و زیاده
گردد چگونه است؟ ثالثاً تکلیف مسؤولین بانک در صورت علم به صوري بودن قرارداد و عدم علم را بیان فرمایید؟ ج باسمه
تعالی ;این گونه معامله در بین تجار بازار هم شایع است و راه مشروعیت آن به این نحو ممکن است که رئیس بانک، معامله
مضاربه را با رعایت تمام شرایط از جمله مشاع بودن حصه پول دهنده و توجه ضرر به او انجام دهد و بعد آن ربح مشاع را به
مقداري که تعیین می کنند، مصالحه کند و در ضمن آن شرط کنند که اگر ضرري متوجه شود ;گیرنده پول آن را به نحو شرط
فعل جبران کند، نه به نحو شرط حکم که شرط، فاسد می شود و پول دهنده اجازه دهد که استفاده دیگري هم بتواند از آن پول
بکند. س 718 دریافت دیرکرد توسط صندوق قرض الحسنه چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 719 آیا انواع وام
گرفتن از بانک ها حرام است؟ ج باسمه تعالی ;قرض با ربح و ربا حرام است. س 720 باز کردن حساب پس انداز به عنوان گرفتن
جایزه چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز است و ربحی که می دهد حلال است. س 721 من از بانک مبلغ یک میلیون تومان
می خواهم وام مضاربه اي بگیرم بانک این پول را به مدت شش ماه در اختیار من می گذارد یعنی در طی این شش ماه که پول را
من تحویل گرفته ام چیزي از من در هر ماه نمی گیرد بعد از شش ماه پول را با صدوچهل هزار تومان سود از من می خواهد این
بهره پول و گرفتن این پول از نظر شرعی چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;قرضی که از بانک می گیرید و پس می دهید حرام
است ;معامله مضاربه اي در صورتی که شرایط رعایت شود حلال و جایز است. س 722 با توجه به این که دولت ترکیه لائیک می
باشد می توانیم سرمایه خود را در بانک هاي آن کشور گذاشته و سود دریافت نماییم؟ ج باسمه تعالی ;سود بانک حلال است
چه دولت مسلمان باشد یا لائیک ولی چنانچه دولت لائیک باشد ;هیچ شبهه اي در حلیت سود نیست.
چک
صفحه 67 از 199
س 723 کسی در مقابل چک بانکی به 15 روز قرض گرفته و نصفش را داده بقیه در 10 ماه است با تمکن از پرداخت نمی دهد.
این چک را بی قید طلب به شخص دیگر فروختن چه صورت دارد و خریدار چک براي وجه چک اقدام رسمی خواهد کرد؟ ج
باسمه تعالی ;فروختن تمام چک، با فرض آن که بیش از نصف آن را مالک نیست ;جایز نیست. امّا فروختن نصف آن مانعی ندارد
و اقدام خریدار موجب جواز یا عدم جواز نمی شود. س 724 فروختن چک هاي معمول و مرسوم در میان مردم، به کمتر از قیمت
چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه چک محل دارد یعنی صاحب چک مقابل آن در بانک پول دارد ;اشکال ندارد.
س 725 در یک معامله اي از شخصی چک گرفته و بعد از مدتی همان چک را به خود او، به قیمت کمتر می فروشد آیا این معامله
صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;حرام نیست. س 726 خرید و فروش چک به مبلغ کمتر از مبلغ مندرج در چک چه صورت دارد؟
(مثلا چک براي دو ماه دیگر باشد) ج باسمه تعالی ;اشکالی ندارد.
ربا