گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
ربا






س 727 گرفتن وام از بانک هاي خارجی که مستلزم پرداخت ربا است چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;مقتضاي اطلاق خبر لا
ربا بین مسلم و الذمی جواز پرداخت ربا به کفار است ولکن چون اصحاب رضوان الله تعالی علیهم ادعاي اجماع بر عدم جواز ربا
دادن به کفار نموده اند ;لذا من احتیاط می نمایم. س 728 اگر شخصی مقداري پول به شخص دیگري بدهد تا با آن پول کار کند
به شرط این که ماهیانه مبلغی به عنوان سود کارکرد به او بدهد چه صورت دارد آیا ربا محسوب می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی;
با رعایت شرایط مضاربه حلال است ولی بدون آن ربا و حرام است. س 729 شخصی (رباخوار) با پول ربوي که از دیگران می
گیرد خانه اي تهیه می کند (خریدن یا ساختن). نماز خواندن در آن خانه چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;بی اشکال است.
س 730 رباخواري یک حرکت شومی است که توسط برخی از ثروتمندان بدان دامن زده می شود مستدعی است ما را در این
خصوص راهنمایی فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;رباخواري از محرمات الهیه است. تکلیف، در برابر آن مانند تکلیف شما در برابر
سایر محرمات الهیه است. س 731 اگر کسی از بانک دول غیر اسلامی مثل ژاپن ربا بگیرد چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی;
اشکالی ندارد. س 732 ربا بین فرزند و مادر چه حکمی دارد؟ (بین جد و جده و نوه چطور؟) ج باسمه تعالی ;ربا بین فرزند و
مادر و همینطور جده حرام است ولی بین نوه و جد، مثل پدر و پسر حلال است. س 733 شخصی با پول ربا فروشگاه لبنیاتی باز
کرده است، آیا خرید از این فروشگاه حرام است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 734 زنی هستم که هیچ کس را ندارم
همسرم وفات نموده است از کمیته امداد امام خمینی(ره) خرجی خود را می گیرم آن خرجی کفایت زندگانی من را نمی کند.
چون زندگانیم را به دشواري می گذرانم 1000000 تومان به کسی داده ام بابت آن پول سودي می گیرم آیا آن سود حرام است یا
نه، و اگر کسی را به مهمانی دعوت کنم خوردن آن غذا براي او حرام است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه پول را به عنوان قرض
داده اید و در موقع قرض دادن شرط کرده اید که به شما سود بدهد این ربا است و حرام است و اگر شرط نکنید و خودش سود
بدهد یا به عنوان قرض نباشد ;اشکال ندارد. به هر حال بر مهمان حرام نیست در منزل شما چیزي بخورد. س 735 کسی به قصد
بهره و سود پولی به بانک بگذارد ولی شرط نمی کند آیا حرام و ربا است؟ ج باسمه تعالی ;حرام نیست ولو شرط کند. س 736
کسی از بانک ربا می گیرد با پول هاي حلال دیگر مخلوط شده و خانه خریداري می کند نماز در آن خانه چگونه است؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه خانه را با آن پول مشخص شده نخرد ;یعنی ثمن کلی باشد و از پول شخص آن را اداء بنماید تصرفات جایز
است. س 737 شرکت بیمه ایران با نظارت دولت اداره می شود اظهار می کند اگر مبلغ صدهزار تومان سرمایه گذاري شرکت
نمایند ماهی مبلغ سه هزار تومان سود می دهد آیا گرفتن آن جایز است اگر غیر از مضاربه راه دیگري هست بیان فرمایید؟ ج
باسمه تعالی ;مسائل بیمه در آخر کتاب مفصلا نوشته ام به آن رجوع شود. س 738 کسی مبلغی پول به حساب شرکتی ریخته بعداز



صفحه 68 از 199
دو سال ماشین تحویل بگیرد و در طول سال دوباره پول می ریزد شرکت موقع تحویل ماشین از قیمت روز کمتر حساب می کند آیا
این ربا حساب می شود؟ ج باسمه تعالی ;اشکالی ندارد، زیرا رباي محرم نیست.
رهن و اجاره
س 739 ساختمانی را به یکصدهزار تومان به مدت یکسال بدون اجاره رهن می کنند جایز است یا خیر چه صورت دارد؟ ج باسمه
تعالی ;چنانچه پولی که براي آن رهن می کند به عنوان قرض است و در ضمن قرض شرط استفاده مجانی از آن خانه نکند;
اشکالی ندارد بلکه اگر شرط هم بکند اشکال ندارد ولی خلاف احتیاط است. س 740 براي فرار از ارتکاب به ربا و طرز صحیح از
رهن خانه و منازل که امروزه متداول شده است در بنگاه هاي معاملاتی طریق استفاده صحیح چیست؟ ج باسمه تعالی ;اول پول را
به عنوان قرض داده و خانه را رهن بگیرند. بعداً همان خانه را اجاره کنند و یا این که اول خانه را به مبلغی اجاره کنند و شرط کنند
که فلان مبلغ قرض داده شود و در مقابل خانه رهن باشد. س 741 اجاره اي که با اموال یتیم تعلق می گیرد (مال یتیم را تا بلوغ
اجاره می دهند) چطور می باشد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه صلاح یتیم باشد حاکم شرع یا ولی او اشکال ندارد اجاره بدهد.
س 742 آیا پول پیشی که بابت منزل از مستأجر گرفته می شود اشکال دارد؟ ج باسمه تعالی ;اگر مال الاجارة باشد که جلو گرفته
می شود با رضاي طرفین بی اشکال است همچنین اگر منزل را اجاره دهد به مبلغی در ضمن آن شرط شود که مبلغی را به عنوان
قرض بدهد ;بی اشکال است. بلکه اگر قرض بدهد و در ضمن آن شرط کند خانه را ارزانتر از اجرة المثل بدهد نیز اشکال ندارد.
س 743 چندین سال پیش مغازه اي را به شخصی اجاره داده ام که آن زمان سرقفلی معمول نبوده و نداده است. هم اکنون با انقضاء
مدت اجاره نیاز مبرمی به مغازه ام دارم موضوع را با مستأجر در میان گذاشته ایشان از تحویل دادن مغازه خودداري می نماید و
اظهار می دارد مبلغ هنگفتی باید بدهید تا مغازه را تخلیه کنم. لذا خواهشمندم نظر مبارك را در مورد سؤال ذیل مرقوم فرمایید. 1
هیچ « در اجاره نامه » آیا مستأجر پس از انتقضاء مدت اجاره باید مغازه را تخلیه کند یا خیر؟ 2 در صورتی که مستأجر باقرار خودش
گونه سرقفلی نداده، شرعاً حقی دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که مستأجر به مالک سرقفلی نداده ;حق ندارد براي
تحویل دادن مغازه وجهی مطالبه نماید و باید پس از انقضاء مدت اجاره، با درخواست مالک، آن را بدون گرفتن وجهی تخلیه
نماید. س 744 این جانب مستأجر ملکی بوده ام که در طول مدت اجاره به علت وقوع آفات ارضی و سماوي و این که به علت این
آفات امکان انتفاع بنده از عین مستأجر متصور نبوده به دادگاه مراجعه و پس از اخذ نظریه کارشناسی دادگاه حکم بر فسخ اجاره
صادر و این حکم قطعی شده است از آن جایی که این جانب در طول این مدت متحمل مخارج زیادي از جمله غرس درختان،
آبیاري باغات و سمپاشی و جابه جایی چاه و تلمبه و غیره بر روي ملک انجام داده ام خواهشمند است فتوي مبارك را صادر
فرمایند. که مطابه این مخارج از طرف بنده از موجر شرعی می باشد یا خیر؟ و دادگاه شرعاً می تواند این تقاضاي من را مورد
پذیرش و صدور حکم پس از تعیین کارشناس نماید یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;در مورد سؤال آن چه بر له شما ثابت است انفساخ
اجاره است. ولی وجهی بر مطالبه شما از مؤجر که مخارج را بدهد نمی دانم. س 745 واگذاري ملک تجاري به واقف (وقف
کننده) موقوفه حق سرقفلی را براي خود محفوظ نگه داشته و واقف با لحاظ همین شرط آن را وقف نموده و مستأجر با اطلاع و
پذیرش این که حق سرقفلی نخواهد داشت و در ازاي آن وجهی هم نپرداخته است آیا شرعاً حق ادعاي سرقفلی دارد یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;در صورتی که حق سرقفلی به مستأجر مطلقاً نداده باشد مستأجر حق ندارد. س 746 متمنی است نظر مبارك خود را
در خصوص حق سرقفلی مشاغلی مثل پزشکی و... که کسب و کار صرفاً متوقف و قائم بر شخص می باشد مرقوم فرمایید؟ ج
باسمه تعالی ;مشاغل سرقفلی ندارند. س 747 حق سرقفلی (کسب و پیشه) کاسبی که نوعاً متوقف بر محل کسب است و مستلزم
تبلیغات اگر چنانچه موجر ملکی پس از اجاره و واداشتن مستأجر بر صرف هزینه هاي معمول پشیمان شده و در صدد فسخ برآید



صفحه 69 از 199
آیا ضمان شرعی بر تأدیه هزینه هاي انجام شده دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که صرف هزینه به امر موجر باشد در امر
به عوض ظهور داشته باشد بلی ضامن است والا ضامن نیست ;مگر آن که شرط کرده باشد که مصارفی که می کند به ازاء ماندن
در آن محل تا مدت مدیدي باشد در این صورت تا هزینه را نپردازد نمی تواند آن را فسخ کند همچنین فسخ هم باید با رعایت
رضایت طرف باشد. س 748 ملاك بر تعین اجرت المثل محل هایی که نوعاً محل شبهه از لحاظ حدود اختیارات تفویضی متولیان
امر وقف در صورت علقه صغار سادات و امثالهم بوده باشد چیست و آیا می تواند مبري ذمه بوده باشد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در
ضمن رعایت عرف و مصالحه، با نظر حاکم شرع عمل شود. س 749 یک قطعه زمین زراعی به مدت 99 سال اجاره داده شده است
در صورتی که ملک فوق الذکر وقف اولاد ذکور می باشد و موجر و مستأجر هر دو در قید حیات نیستند و زمین مورد نظر در
اختیار برادر مستأجر می باشد آیا اجاره مذکور باطل می باشد یا خیر در صورت باطل نبودن اجاره درآمد حاصله چگونه تقسیم می
شود در ضمن مؤجر داراي پنج فرزند پسر نیز می باشد که در قید حیات هستند؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه طبقه اولی اجاره بدهند;
به موت موجر اجاره باطل می شود، ولی اگر متولی با رعایت مصلحت طبقات بعد اجاره بدهد، یا حاکم شرع اذن دهد، در این دو
مورد اجاره باطل نیست و درآمد حاصله به همان گونه که تقسیم شده است باید تقسیم شود. س 750 ملک خودم را از اول بهار به
یک نفر اجاره داده ام، موقع اجاره فقط جاي خالی بود. چمن و یونجه آن موقع رشد نکرده بود. فعلا آن مستأجر از داده اجاره
عدول کرده و می گوید به خاطر نباریدن باران چیزي نیست آیا شرعاً می تواند بعد از سه ماه اجاره نامه را فسخ کند یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه اجاره زمین براي استفاده از چمن و یونجه آن باشد و مستأجر هم در انجام وظیفه کوتاهی ننموده است در
فرض سؤال می تواند فسخ کند، و اگر خود زمین را اجاره نموده و نظر به چمن و یونجه نداشته است ;حق فسخ ندارد. س 751 اگر
در وسط سال اجاره منزل، منزل خراب شد و قابل استفاده نبود بعد از فسخ اجاره اگر نصف سال اجاره هر ماه معین بود همان را می
دهد، و اگر سالی مقداري می داد بالنسبه حساب کند یا به نحو دیگر؟ ج باسمه تعالی ;باید بالنسبه حساب شود. س 752 اگر
کسی بگوید خانه اي براي من بساز این مقدار به تو می دهم آیا این جعاله است یا اجاره می باشد؟ ج باسمه تعالی ;جعاله یا امر به
عمل است که عقد مستقلی است. س 753 در عصر فعلی معمول است اشخاص ساختمان خود را به کمتر از قیمت حقیقی اجاره می
دهند و ضمن عقد اجاره با مستأجر شرط می کنند که مثلا یک میلیون تومان به موجر به عنوان قرض بدهند آیا وجه الاجاره که به
جهت شرط قرض کمتر از قیمت حقیقی پرداخت می شود، نفع و ربا محسوب می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;ربا نیست و اشکال
ندارد. س 754 در رابطه با رهن منزل مرسوم است وجه پولی را پیش می گیرد و بابت اجاره مبلغ کمتري را می گیرد آیا صحیح
است در صورت اشکال راه حل شرعی را بیان کنید؟ ج باسمه تعالی ;صحیح است و اشکال ندارد. س 755 اگر مستأجر مال
الاجاره را نداد و یا کمتر از مقرر بدهد موجر حق فسخ دارد و همین طور در شرایطی تخلف کند چطور؟ ج باسمه تعالی ;بلی، می
تواند اجاره را فسخ کند. س 756 آیا اخذ به شفعۀ در مورد سرقفلی صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;صحیح نیست.
ضمان
س 757 اگر آموزگاري در تصحیح اوراق امتحانی سهل انگاري نماید و یا مسؤلین مدرسه در انتقال نمرات سهل انگاري نمایند و
بر اثر این سهل انگاري دانش آموزان مردود گردند آیا آموزگار یا مسئول مربوطه نسبت به خسارات مادي و معنوي دانش آموز در
طول یک سال عقب ماندگی، ضمان دارد یا نه؟ در این موارد دیه ثابت می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اضرار به غیر، و اهانت به
او (و ایذاء) بر طبق آیات قرآن و احادیث زیاد و اجماع فقها حرام است و این عناوین بر موارد مورد سؤال صدق می کند، ولکن
فعلا وجهی بر ضمان در نظرم نیست. چون دلیل ضمان، قاعده ید و قاعده اتلاف و قاعدة استیفاء است و هیچ کدام از قواعد باب
ضمان، شامل موارد فوق نیست و دلیل خاصی هم نداریم. بنابراین حکم به ضمان نمی کنیم و دلیلی بر ثبوت دیه نیست. س 758



صفحه 70 از 199
شخصی ضمان دین شخصی شناخته شده گشته و تاکسی او که خودرو عمومی و وسیله امرار معاش خانواده ضامن می باشد در
ازاي جریمه ضمانت در توقیف است و از قاضی درخواست ماشین در ازاي توقیف نقل و انتقال سند خودرو را کرده است تا اجراي
رأي صادره تمام شود و تصفیه گردد و سند مسترد شود قاضی مربوط دستور داده که چنانچه خودروي ذکر شده از مستثنیات دین
است قبول کنید ولی واضح نگفته به همین جهت اجراي احکام سرگردان در این امر است و جهت ترخیص خودرو و دستوري
صادر نکرده است. شخص ضامن مالی به جز این خودرو ندارد و مستأجر هم می باشد و تاکسی هم وسیله عمومی و تأمین معاش
ضامن خانواده وي است. بذل محبت شود نظر مبارك را اعلام فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه امرار معاش خود و خانواده اش
منحصر به آن خودرو است و یا این که بدون آن نمی تواند امرار معاش کند ;خودرو مذکور از مستثنیات دین است و باید آزاد
شود. س 759 طلبه اي بنا به مشکلاتی نمی تواند درس دینی را ادامه دهد آیا شهریه اي که تاکنون گرفته است لازم است پس
بدهد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;پس دادن شهریه لازم نیست. س 760 اگر از چاه عمیقی اضافه بر میزان مقرر بهره برداري آب نمایم
که به دیگران ضرر داشته باشد مسئله چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که مردم روستا از ادامه بهره برداري متضرر
بشوند و در مضیقه قرار گیرند و شما هم از ادامه ندادن ضرر نمی کنید جایز نیست و الا چنانچه شما احتیاج دارید و یا آن ها هم
احتیاج مبرم ندارند جایز است. س 761 اگر کسی ربوده شده و جانش در خطر مرگ باشد و براي گریز از آن راهی جز مقاتله
نداشته باشد (مثل این که با ممانعت مسلحانه رباینده مواجه شده باشد) تکلیف چیست؟ ج باسمه تعالی ;مقاتله بلاکلام جایز است
و چنانچه جنایتی واقع شود ضامن نیست. س 762 اگر کسی جهت زمینه سازي بر ارتکاب جرمی، با خوراندن مسکرات و یا آنچه
موجب زوال عقل می شود سبب بروز جنایتی بر غیر شود آیا ضامن است یا خیر؟ اگر در این خصوص خودش قربانی شود آیا
خونش هدر است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه با خوراندن مسکرات اختیار از شارب سلب شود و بدون اختیار یا التفات جنایت
از او صادر شود ضامن است و خونش هدر. س 763 آیا مکر بر امر حرامی مثل لواط و زنا خونش هدر است یا نه؟ خصوصاً اگر
راهی جز کشتن نداشته باشد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه شخصی که مکرَه به لواط یا زنا می شود براي دفاع از خود مکرِه را بکشد و
بدون کشتن راهی نداشته باشد، خونش هدر است. س 764 اینجانب در اثر مشاجره لفظی کسی را هل دادم و او به زمین خورد،
دستش شکست بدون این که کوچکترین عمدي براي شکستن دست وي داشته باشم. آیا از مصادیق شبه عمد است یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه این عمل به حسب عادت موجب شکستن دست می شود مانند آن که از ارتفاعی او را هل دهید شبه عمد
است والا اگر قصد شکستن دست را نداشته اید و عمل فی نفسه موجب آن نمی شود و تصادفاً چنین شده است ;خطاء است. به هر
تقدیر ضامن دیه هستید. س 765 با توجه به این که فروش اموال مسروقه در قانون جرم تلقی شده است و از طرفی صدور فاکتور
فروشی، به ویژه در مورد اجناس معمولی متعارف نیست آیا در این گونه موارد خریدار اموال مسروقه را می توان محکوم نمود؟ ج
باسمه تعالی ;اگر دزدي بودن اموال را می دانسته و می توان او را محکوم نمود. س 766 آیا شروع به سرقت جرم است یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;تجرّي و جرم است. س 767 خواهر زاده بنده در خصوص یکی از مشتریان ما اطلاعاتی خواسته و بنده چون که قبلا و
در حال مراجعه خواهرزاده ام با مشتري مورد نظر معامله داشتم و هیچ گونه موردي از وي ندیده بودم به ایشان گفتم ما به مشتري
مورد نظر جنس داده ایم شما هم بدهید چیزي نمی شود پس از مدت چهار یا پنج ماه مشتري مورد نظر وضع مالی خوبی نداشته و
چک هایش مسترد می گردد و خواهر زاده بنده با مستند قرار دادن گفته هاي من چک هاي مشتري مورد نظر را به من داده و در
واقع طلب خود را از من مطالبه می نماید لذا خواهشمند است در این خصوص رأي شرعی را اعلام فرمایید که آیا با گفته بنده من
بدهکار می شوم؟ ج باسمه تعالی ;توثیق مزبور، موجب ضمان نمی شود و خواهرزاده شما نمی تواند وجهی از شما مطالبه بنماید.
س 768 شخصی مبلغی را که حدوداً یک هزار تومان می باشد از فردي به صورت قرض الحسنه گرفته است که در مدت یک ماه به
وي پرداخت نماید ولی متأسفانه بدقولی کرده و بعد از مدت ده سال همان مبلغ را به شخص طلبکار می دهد ولی این شخص از



صفحه 71 از 199
دریافت پول ممانعت میورزد و می گوید مبلغ هزار تومانی را که به تو داده ام در زمان خود مبلغی هنگفت بوده و ارزش آن بیش از
این ها بوده و باید به ارزش نسبی آن روز مبلغ را پرداخت نمایی. لطفاً بفرمایید آیا شخص بدهکار همان مبلغ را بدهد یا باید به
مقدار ارزش پول که در آن زمان بوده پرداخت نماید در این خصوص چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;بعید نیست که مقدار
مالیت را ضامن باشد. مثلا یک هزار تومان در آن زمان هر چند مثقال طلا می دادند حالا قیمت آن مقدار طلا را باید بدهد. چون
فتوي جزمی نیست ;مصالحه بشود. س 769 شخصی که دیون بسیار به اشخاص متفرقه داشته به محکمه تحویل می شود رئیس
محکمه شخص مدیون را در اختیار سرباز مأمور مراقب قرار می دهد که مدیون با مراجعه به طلبکاران خود رضایت آنان را جلب
نماید و مقرر داشته باشد براي انجام این امر مدیون به مدت 8 ساعت تحت الحفظ سرباز مأمور مراقب قرار گیرد مدیون از ارفاق
قانون سوء استفاده می نماید و متواري می شود حال سؤال آن است چنانچه رئیس محکمه به حکم وظیفه مقرر در قانون مصوب
موظف بوده که مدیون را در مرجع انتظامی تحت الحفظ نگه بدارد نه آن که تحویل سرباز وظیفه نماید که در خیابان تحت الحفظ
قرار گیرد و مدیون نیز متواري شود رئیس محکمه در قبال غفلت و تسامح و تساهل خود ضامن دین دائنین خواهد بود یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه ضمان رئیس محکمه بر طبق قانون باشد ;قهراً در موقع استخدام چنین تعهدي نموده است و به مقتضاي قاعده
ضامن است. س 770 من به یک نفر خیرات و نیکی می کنیم بعداً دیدم این بنده خدا هر چه کردم دروغ می گوید آیا براي اعمال
خیر من پاداشی هست؟ و آیا او ضامن است؟ ج باسمه تعالی ;شما اجر می برید ;ولی او ضامن نیست.
مضاربه
س 771 اگر عاملی در مضاربه، به سفر تجارتی رود و مقداري از سرمایه بدون تفریط تلف شود آیا می تواند از ربح حاصله، سرمایه
تلف شده را جبران کند؟ ج باسمه تعالی ;بلی می تواند. س 772 هر گاه مالک و عامل در مقدار رأس المال و یا مقدار ربح
حاصله اختلاف داشته باشند قول کدام یک مقدم است؟ ج باسمه تعالی ;در نزاع درباره ي مقدار رأس المال، قول عامل مقدم
است چون قهراً منکر زیادي است. مالک باید آن را اثبات کند و همچنین در مقدار ربح، قول عامل مقدم است ;چون امین است.
س 773 آیا جایز است عامل مخارج خود را در سفرر و حضر از مال المضاربه صرف نماید؟ ج باسمه تعالی ;نفقه سفر از رأس
المال است و نفقه حضر به عهده خودش است. س 774 آیا مضاربه از عقود لازمه است یا از عقود جایزه که بتوان بعداً فسح کرد؟
ج باسمه تعالی ;از عقود جایزه است. س 775 کسی که به قصد مضاربه به یک نفر یا به بنگاه پول می دهد و طرف مقابل هم با
همان عنوان قبول می کند اما کیفیت عملش مشکوك یا غیر معلوم است حکمش چیست؟ ج باسمه تعالی ;به حکم اصالۀ الصحۀ،
محکوم به صحت است. س 776 شخصی مبلغی پول به مغازه داري می دهد تا با آن پول معامله کند و به سودش مشترك باشد ولی
صاحب مغازه می گوید چون محاسبه دخل و خرج این پول برایم مشکل است لذا من با رضایت خودم ماهیانه فلان مقدار به تو می
دهم آیا این عمل شرعی است؟ و الا چه پیشنهاد می فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مضاربه شرعی باشد و مصالحه کنند که
سهم صاحب پول را به مقدار معینی هر ماه بدهد اشکال ندارد.
احکام خیار و شرط
س 777 آیا خیاراتی که در بیع ثابت است و اجاره هم جریان دارد و در این جهت فرقی بین اجاره عقدیه و اجاره معاملاتی هست یا
نه؟ ج باسمه تعالی ;بعضی خیارات، مانند خیار مجلس مختص به بیع است و بعضی مانند خیار تخلف، شرط عام است به هر حال
فرقی بین عقدي و معاملاتی نیست. س 778 آیا خیار مجلسی براي متبایعین متلاصقین هست یا نه اگر بعد از بیع قصد تفرق کنند
کفایت بر سقوط خیار می کند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;خیار مجلس بر آن ثابت است و قصد تفرق موجب سقوط خیار نمی شود.



صفحه 72 از 199
س 779 اگر فروشنده و خریدار در ضمن عقد بیع، شرط کنند که جنس را فروشنده در روز معین تحویل مشتري بدهد اگر تحویل
نداد مبلغ معینی را مثلا ( 10000 ) تومان به مشتري غرامت بپردازد در صورت بروز خلف وعده آیا این شرط صحیح است و یا نه و
گرفتن این وجه اکل مال به باطل نیست؟ ج باسمه تعالی ;شرط صحیح است و به مقتضاي المسلون عند شروطهم لازم الوفاء می
باشد و به واسطه همان دلیل، اکل مال به باطل نیست. س 780 بیعانه اي که فروشنده می گیرد و در ضمن بیع شرط کرده چنانچه
مشتري منصرف از خرید شد حق استرداد بیعانه را ندارد. براي فروشنده تصرف و اکل این پول چه حکمی دارد تجارت عن تراض
براي آن صادق است یا خیر و یا از باب المؤمنون عند شروطهم لازم الوفاء است؟ ج باسمه تعالی ;شرط مذکور به مقتضاي دلیل
لزوم وفاي به شرط صحیح است و به همان دلیل، تجارت عن تراض نیز می باشد. س 781 طرفین در ضمن عقد بیع شرط می کند
هر گاه مبیع و یا ثمن مال کس دیگري باشد ;آن مبلغ قید شده را به طرف دیگر به عنوان غرامت بدهند، آیا این شرط واجب الوفاء
است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;معلوم نیست شرط مذکور لازم الوفاء باشد، زیرا در صورت تبیین این که، احدالعوضین مال غیر
متبایعین است ;قهراً معامله باطل می شود. بنابر این شرط در ضمن معامله نیست و شرط ابتدائی لازم الوفاء نمی باشد. س 782 اگر
در مواردي که شرط لازم الوفاء باشد و مشروط علیه، استنکاف از پرداخت دارد آیا مشروط له حق فسخ معامله را دارد یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;در صورت عدم امکان اجبار مشروط علیه به عمل به شرط، خیار فسخ معامله بلا کلام ثابت است، و با امکان اجبار،
محل کلام است. نظر حقیر این است که خیار ثابت است و مشروط له بین اجبار به عمل به شرط و فسخ معامله مخیر است. س 783
در تأخیر خریدار، ثمن را از وقت مقرر، آیا فروشنده حق فسخ دارد یا خیر در صورت تصرف خریدار در مثمن، مصرف آب و برق
و شوفاژ به عهده کدام است؟ ج باسمه تعالی ;در مورد سؤال، بایع، خیار تأخیر ثمن دارد، می تواند معامله را فسخ کند و آبونمان
آب و برق و گازوئیل مشترك شوفاژ را، در صورت استفاده ضامن است. س 784 اگر کسی یک کیلو قند را به صد هزار تومان
بخرد و یا مصالحه نمایند به شرط این که فروشنده پانصدهزار تومان قرض شش ماهه بدهد آیا این فروش به شرط صحیح است؟ ج
باسمه تعالی ;اشکالی ندارد. س 785 اگر شخصی جنسی را نقداً بخرد بعد از مدتی به خود صاحب جنس به مبلغ زیادتر بفروشد و
اگر همین موضوع در ضمن عقد بیع، شرط شود آیا لازم الوفاء است و در صورت عدم فروش خریدار آیا صاحب اول جنس، خیار
فسخ دارد و در این گونه معاملات ثمن و مثمن باید موجود باشد و قبض و اقباض لازم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;فروش چیزي
که نقداً خریده است به مبلغی زیادتر، اگر در بیع اول شرط نکنند صحیح است و با شرط باطل است و در فرض صحت، چنانچه
قبض نشده باشد معامله صحیح است ولی مکروه است. س 786 اگر سرمایه داري جنسی را در بازار به قصد ورشکستگی دیگري،
ارزان بفروشد و در نتیجه جمع مال نموده و احتکار نماید این طور معامله چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;کار خوبی نیست ولی
احتکار نیست. س 787 در قانون مدنی شرکت ها و تجارتخانه ها آمده است: اگر کارگري را اخراج کنند باید مبلغی نقداً به او
بدهند اگر در اول استخدام به کار، با گارگر این شرط نشده باشد گرفتن این وجه چه صورت دارد اگر کارفرما طیب نفس ندارد
تکلیف چیست؟ ج باسمه تعالی ;چون قرارداد کلی مملکت است ;پس در حین استخدام، این شرط ضمنی مبنی علیه العقد است و
این حکم ذکر است. بنابراین اگر با طیب نفس هم ندهد گرفتن جایز است. س 788 مقاطعه کاري، متعهد شده است که ساختمانی
را طی شش ماه در برابر اجرت معینی بسازد بعد از گذشت چند روز از انعقاد قرارداد، قیمت مصالح ساختمانی و اجرت کارگر به
میزان فاحشی ترقی می کند آیا در این صورت مقاطعه کار مزبور موظف به وفاي به قرارداد با قیمت تعیین شده می باشد یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;چون به حسب ظاهر حال متعاملین، قرارداد به شرط ضمنی عدم ترقی مصالح ساختمانی در مدت معینی مشروط
است بنابر این مقاطعه کار حق فسخ را دارد. س 789 بعضی از تجار به دلیل سود زیاد کشمش را به واسطه به کارخانه شرابسازي
می فروشند. فروش ما باغداران به این تجار کشمش چه حکمی دارد؟ و حرام است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد و گناه
درست کردن شراب به گردن آنهاست. س 790 ریسمان فروشی تمامی امکانات لازم را در اختیار بافنده می گذارد. به صورت نسیه



صفحه 73 از 199
هم مدت و زمان پرداخت را نیز معین می کند و شرط کنند اگر قالی به فروش نرفت و در زمان تأخیر شد ;با هم مصالحه نمایند،
پولی که بافنده فرش می گیرد به عنوان مضاربه قرار دهند ولی ریسمان فروش سهم خود را با او مصالحه به مبلغ معینی نماید که هر
ماه آن مبلغ را بگیرد و در ضمن بین خودشان چند شرط کنند 1 بافنده قالی مورد نظر را به دیگري نفروشد 2 کمتر از قیمت بازار
به ریسمان فروش بفروشد. 3 تحت عنوان حق کمیسیون درصد معینی را در کل مبلغ فروخته شده ریسمان فروش ببرد آیا این
معامله صحیح است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;مطالب ذکر شده در فوق، مطابق فتواي این جانب نوشته شده است و عمل بر طبق آنها
مجزي است. س 791 ما بین زید و بکر بیعی به این صورت واقع شده که زید، عبارت بیع را به بکر نوشته ;داد ولی زباناً چیزي
نگفت و تمام آن چه که در بیع لازم است به بکر نوشته ولی زید حالا منکر بیع است می گوید نفروخته ام به خاطر مصلحتی این بیع
را نوشته ام آیا این بیع درست است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه با آن نوشته، قصد بیع کرده باشد و طرف هم با گرفتن، قبول
نموده ;بیع صحیح است و الاّ مجرد نوشته، کافی نیست. س 792 متعاملین در ضمن قرارداد بیع شرط نموده اند اگر یکی از طرفین
معامله پشیمان شود مبلغی به طرف دیگر بلاعوض بپردازند آیا این شرط مفسد قرار داد بین متعاملین است و اثر دارد یا نه و اگر
خریدار مبیع را به دیگري بفروشد صحیح است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;قرارداد مذکور چون شرط در ضمن عقد است و خلاف
کتاب و سنت نیست صحیح و لازم است و عقد صحیح است. س 793 زید فرشی را به صورت امانت نزد عمرو گذاشته که بفروشد.
قیمت فرش را گران گفته، عمرو قبول نمی کرده ;ولی قول داده فرش را ببرد حالا در بردن فرش تسامح می کند. در این بین اثاث
داخل مغازه عمرو با همان فرش زید به سرقت می رود و در صورت عدم تفریط آیا عمرو و ضامن فرش زید است یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;در صورت عدم تفریط در حفظ امانت، عمرو که صاحب مغازه است ضامن نیست.
حیض و نفاس
س 794 اگر زن خواب بوده و بعد از آفتاب بیدار شده و خود را حایض دید اما نمی داند که این حیض قبل از آفتاب بوده تا نماز
نخواند و اگر بعد از آفتاب بوده نماز را قضاء کند؟ ج باسمه تعالی ;باید قضاء کند. س 795 آیا زن حائض براي تمرین و تعلیم
دیگران می تواند نماز بخواند؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 796 اگر زن به مقدار خواندن چهار رکعت نماز ظهر عادت شود
یا از عادت به مقدار خواندن نماز چهاررکعتی در آخر وقت پاك شود و می توانست نماز بخواند آیا واجب است نماز ظهر را در
صورت اول و نماز عصر را در صورت دوم قضا نماید؟ ج باسمه تعالی ;بلی، در صورت اول فقط نماز ظهر و در صورت دوم نماز
عصر را باید قضا نماید. س 797 مطلقه اي که تخمدان او را بیرون آورده اند اگر در ایام عادت خون ببیند حیض است؟ آیا عدّه
لازم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;اگر با علائم حیض خون ببیند حیض است و عده هم دارد ;چون در حکم به حیض شرعاً قید
نشده است که دم از رحم خارج شود. س 798 زنی که حملش را از بغل با عمل جراحی بیرون می آورند اگر از محل متعارف
خون ببیند خون نفاس است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;ظاهراً صدق نفاس نمی کند چون شرط است که خون بعد از ولادت باشد.
چنانچه خون قبل از ولادت خارج شود حکم به نفاس نمی شود. س 799 اگر زنی صاحب عددیه و وقتیه بود ولی بعد از عادت
خود، خونی را ببیند به صفات حیض و بیش از سه روز باشد آیا حکم حیض را دارد یا استحاضه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه بعد از
ده روز باشد ;استحاضه است و اگر قبل از ده روز قطع شود ;حیض است. س 800 شخصی به مدت یک ماه یا دو ماه در مسافرت
می باشد و موقعی که از مسافرت مراجعه می کند همسرش حایض می باشد آیا استمتاع جایز است یا خیر؟ این شخص از چه راه
غریزه جنسی خود را ارضاء کند؟ ج باسمه تعالی ;استمتاعات به غیر جماع جایز است و از آن طریق غریزه را ارضاء کند. س 801
زنانی که موقع عادت ماهیانه ایشان می باشد شرط ورودشان به حرم هاي مطهر امامان علیهم السلام و امام زاده ها چه می باشد؟ ج
باسمه تعالی ;رفتن به حرم امام زاده ها اشکال ندارد و اما حرم امامان مقتضاي احتیاط لزومی آن است که در حرم توقف نکنند ولی



صفحه 74 از 199
مرور مانعی ندارد. س 802 خانمی که در ایام حیض آمپول هایی جهت تأخیر افتادن حیض تزریق می کنند تا روزه ماه رمضان را
بگیرند لکن بعد از تزریق آمپول باز لکّه هاي مزبور این لکه ها را می بیند. حکم چه خونی را دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه
علامت حیض دارد حیض است و الا استحاضه. س 803 کسانی که براي گرفتن روزه یا اعمال حج قرص می خورند تا عادت
ماهیانه ایشان به تأخیر بیفتد ولی باز هم بعد از خوردن قرص خون مرتّب خارج می شود خون مذکور چه بوده و وظیفه زن چیست؟
ج باسمه تعالی ;چنانچه در ایام عادت خون ببیند یا شرایط خون حیض داشته باشد ;آن زن به حائض بودن محکوم است و قرص
خوردن تأثیر ندارد. س 804 اگر زن دارو بخورد و در غیر ایام عادت خون ببیند حکم استحاضه دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی.
نکاح
س 805 ایجاد مانع براي حاملکی و بچه دار شدن، در زن یا مرد، چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جلوگیري از بچه دار شدن به
هر نحوي جایز است مگر آن که رحم زن را در صورت سالم بودن بیرون بیاورند یا مرد را به کلی اخته نمایند بدون آن که باردار
شدن زن و بچه به دنیا آوردن ضرر یا مشقت داشته باشد که در این صورت جایز نیست و تعزیز دارد. س 806 مردي 4 زن دائمی
داشته و شوهر زنان فوت کرده و یک زن بعد از فوت شوهر آمده با اثبات ادله و بینه و می گوید با مدارك قانونی من زن دائمی
این مرحوم هستم در این حال ایشان 5 زن دارد و حرام است که همه آنها دائمی باشند. مال به چه نحوي تقسیم شود و شارع مقدس
چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اگر ثابت شود که این زن اوست و معلوم نباشد پنجمی کدام است. با قرعه یکی را حکم به
بطلان نموده ;بقیه مهر و ارث می برند. س 807 اگر پدر باعث مهریّه زیاد براي پسر شود آیا پسر که نمی تواند روي حرف پدر
حرف بزند مق ّ ص ر است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;مقصر نیست. س 808 با عنایت به این که موي زنان که از عوامل زیبایی آنان
محسوب می شود بفرمایید (تدلیس در امر ازدواج) این که پنهان نمودن نقص مثل (کچلی کلی) (یا موضعی) (کم پشتی) (و خالی
بودن قسمتی از موي سر) آیا موجب ایجاد حق فسخ بر مرد می شود؟ ج باسمه تعالی ;تدلیس به طور مطلق موجب خیار فسخ نمی
شود ;هفت عیب است که موجب فسخ می شود جنون، جرس، قرن، افضاء و عمی و در غیر این ها تدلیس موجب خیار نمی شود.
س 809 اگر کسی زنی را عقد کند بعد از آن معلوم شود، عیب و نقصی داشته مانند کچل بودن، فلج بودن دست، مصنوعی بودن
یکی از چشم هایش و... در این صورت آیا مهر او مهر المثل است، یا مهر المسمی تعیین می شود؟ ج باسمه تعالی ;با مهر المسمی
حساب می شود. س 810 زنی با مردي ازدواج کرد و سپس طلاق گرفت و بعد از تمام شدن عده، با مرد دیگري ازدواج نمود و از
شوهر دوم دختري به دنیا آورد آیا شوهر اول این زن می تواند با دختر شوهر دومش ازدواج کند، یا این که دختر نسبت به او حکم
ربیبه را دارد؟ ج باسمه تعالی ;حکم ربیبه را دارد و نمی تواند ازدواج کند. س 811 شخصی قبل از فوت یک دانگ منزل را،
براي همسر خود، اقرار به خرید و فروش کرده و همچنین یک میلیون و نیم به خانواده این شخص حق دید دادند و حق مهر همسر او
نیز به همان مقدار است آیا پرداخت مهر متوفی لازم است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;حق مهر لازم است، مهر مانند دیون دیگر است
که بر ارث مقدم است اول باید مهر را بدهند اگر چیزي باقی ماند به ورثه بدهند. س 812 زن و شوهر اختلاف دارند که غیرقابل
حل است و زوجه در اذیت کامل است و مدت 14 سال است که هر روز در جنگ و جدال هستند زوجه تقاضاي طلاق خلع می
کند و می گوید به هیچ وجه قدرت تحمل اخلاق بد این مرد را ندارد و به هیچ صراطی مستقیم نیست ولی زوج حاضر به طلاق
نیست و هیچ شرطی را قبول نمی کند و زیر بار وظیفه شرعی و عرفی نمی رود و می گوید باید با همین وضع موجود و اخلاق
کثیف با من زندگی کنی زوجه می گوید دیگر قادر نیستم و در خود توان زندگی با اخلاق او را ندارم و براي من عسر و حرج
کامل وجود دارد و براي درخواست طلاق به دادگاه مراجعه کرده است و زوج از روي لجاجت و اذیت می گوید من طلاق نمی
دهم لطفاً نظر مبارك و حکم شرعی را به طور واضح مرقوم فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که نفقه نمی دهد و اگر حاکم



صفحه 75 از 199
شرع نتواند او را مجبور به نفقه دادن بنماید حاکم شرع می تواند بدون رضایت زوج او را طلاق دهد. در غیر این مورد، با فرض
ایذاء و ظلم و تعدي می تواند او را تعزیر کند و بر زوجه هم زندگی با او چون توأم با عسر و حرج است واجب نیست و حاکم شرع
در این فرض هم می تواند او را طلاق دهد. س 813 خانمی بالغه، عاقله، رشیده که 19 سال سن دارد می خواهد با آقایی ازدواج
نماید با توجه با این که زوجین از مقلدین آن بزرگوار می باشند آیا اذن پدر زوجه را شرط می دانید یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;در
صورتی که دختر بالغه و رشیده باشد یعنی صلاح و فساد را تشخیص بدهد و زوج هم مناسب او باشد اذن پدر زوجه را، شرط نمی
دانم خصوصاً اگر پدر غایب باشد. س 814 چنانچه دختري باشد رشیده، بالغه و باکره و نیاز به شوهر و ازدواج داشته باشد ولی به
علل اقتصادي و فرهنگی نتواند ازدواج کند و در معرض گناه هاي کبیره باشد و از طرفی پسر هم با همین شرایط نتواند ازدواج کند
و در معرض گناه نیز قرار دارد و پدر دختر زنده و حاضر باشد ولی حرج وجود داشته باشد تا بتوانند از پدر دختر اجازه بگیرند با
این تفاسیر آیا چنین پسر و دختري می توانند با هم ازدواج موقت انجام دهند مشروط بر این که باکرده بودن دختر چه از جهت
جسمی و چه از جهت عرفی حفظ شود و آبروي طرفین محفوظ بماند؟ ج باسمه تعالی ;با رعایت شرط مذکور مجازند. بلکه
بدون آن هم مجازند. س 815 دختري در حدود شش سال است در خانه شوهر زندگی می کند و شوهر قبلا از هر جهت مریض
بوده ولی پدر و مادر دختر نمی دانسته اند حالا دختر آمده خانه پدر و مادر، و می گوید شوهرش مریض است اگر دختر بخواهد
براي این که شوهر قبل از عقد مریض بوده است و او نمی دانسته است طلاق بگیرد مهریه به دختر تعلق می گیرد یا خیر؟ ج باسمه
تعالی ;چنانچه مرد مریض به معنی عنین باشد و نتوانسته است از اول عقد با دختر نزدیکی کند و دختر هم نمی دانسته که مریض
است ;دختر حق فسخ دارد و می تواند عقد را به هم بزند و احتیاج به طلاق نیست و مرد هم باید نصف مهر را بدهد. س 816
دخترها به سن 25 سال و 30 سال رسیده اند و تن به اوامر پدر هم نمی دهند و پنج سال است که از هم جدا هستند و با عیال ناشزه
من زندگی می کنند و یکی از دخترها هم مشغول کار است آیا واجب النفقه من هستند یا نه آیا از حیث مسکن مسئولیّت آن ها به
عهده من است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;آنکه مشغول کار است ;نفقه او واجب نیست و آن دیگري در صورتی که می تواند کار
کند و یا به شوهر مناسب برود تا خرج او را بدهد و کار نمی کند و شوهر نمی رود ;نفقه او هم واجب نیست و نیز اگر پدر فقیر
است ;نفقه فرزند بر او واجب نیست و در این موارد، مسکن هم به عهده ي پدر نیست، البته چنانچه پدر غنی باشد و پسر یا دختر
فقیر باشند و توانایی کار کردن ندارند و براي دختر شوهر مناسبی پیدا نشود ;نفقه آن ها واجب است. س 817 چه نوع زن هایی ذاتاً
بر مرد حرام می باشد؟ ج باسمه تعالی ;آن ها را در توضیح المسایل ص 411 به بعد مفصلا نوشته ام ;مراجعه شود. س 818 با
فرض این که اگر دوشیزه اي به سن قانونی رشد نرسیده باشد آیا شکایت و ادعاي اظهار این دوشیزه می تواند مستند رأي قاضی
قرار گیرد و آیا والدین این دوشیزه می توانند به وکالت از او و حسب اظهار آن ها طرح دعوي نمایند؟ ج باسمه تعالی ;ادعاي او
در خصوص دعاوي که منتهی به تصرف مال شود ;مسموع نیست و در غیر آن ها مسموع است که باید براي اثبات آن بینه اقامه
کند. به هر تقدیر، مجرد دعوي نمی تواند مستند قاضی قرار گیرد. س 819 اگر چنانچه منافی عفت به صورت مشهود انجام نشود
تحقیق پیرامون آن چگونه است؟ آیا می شود در این گونه موارد تحقیق نمود؟ ج باسمه تعالی ;خیر، نمی شود. حتی خود او هم
نمی تواند اظهار بنماید. س 820 دختري که ازدواج می کند آیا بعد از عقد، اختیارش دست پدر است یا با شوهرش؟ در دوران
نامزدي که دختر در خانه پدرش می باشد مسئله چگونه می باشد؟ ج باسمه تعالی ;دختر، بعد از اجراي عقد چه در خانه پدر باشد
یا خانه شوهر، باید از شوهر اطاعت کند. البته شوهر هم نباید زاید بر موازین شرعی به زن تحمیل کند. س 821 دختر جوانی که تازه
ازدواج کرده آیا لازم است که بدنش را بپوشاند یا نه؟ این مسئله در رابطه با بیرون از خانه و در کوچه چگونه می باشد؟ ج باسمه
تعالی ;دختر بعد از بلوغ چه شوهر کرده باشد یا نکرده باشد ;باید بدن را از نامحرم در خانه یا کوچه و بازار بپوشاند. س 822 آیا
دختر جوانی که ازدواج کرده می تواند آرایش ساده اي کرده و به اصطلاح عامیانه دخترانه آرایش کند و بیرون از خانه و به کوچه



صفحه 76 از 199
برود؟ ج باسمه تعالی ;زن باید تزیینی که موجب تهییج جوانان می شود ;انجام ندهد. ولی برعکس، باید براي شوهر خود تزیین
بنماید و نسبت به زنان دیگر مختار است تزیین بنماید یا نه. س 823 زنی دختر شیرخواره دارد هم زمان، پسر بیگانه شیر داده آیا
برادر این پسر می تواند با این دختر یا با خواهر این دختر ازدواج نماید؟ ج باسمه تعالی ;بلی می تواند. س 824 اخیراً مرسوم شده
مهریه چند سال قبل (مثلا پنجاه سال قبل) را که یک مبلغ کمتر می باشد به نرخ روز حساب کرده و یک تومان را چند هزار تومان
محاسبه می نمایند آیا شرعاً صحیح است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;به این گونه که مرسوم شده است من قبول ندارم. ولی باید به
یک مقداري مصالحه کنند مثلا طلا را میزان بگیرند و اگر بر فرض پنجاه تومان بوده است ;حساب کنند چند مثقال طلا می شود،
به همان حساب طلا یا معادل آن را بدهند. س 825 دختر باکره اي به دلیل علاقه پسري بالغ و وعده ازدواج آن پسر، از راه نامشروع
ازاله بکارت و سپس حامله گردیده و در زمانی که داراي حمل سه ماهه بوده با حضور والد آن دو صیغه عقد ازدواج دائم جاري
گردیده و مهریه زن به دلیل اضطرابش فנمهر السنه تعیین گردیده و مرد بلافاصله با تولد نوزاد براي او شناسنامه اخذ نموده و
اکنون که نوزاد پسر به سن چهار سالگی رسیده پدرش به واسطه اعتیاد به مواد مخدر ترك انفاق کرده و، زوجه اش در عسر و
حرج است و متقاضی طلاق می باشد. 1 آیا عقد ازدواج بین آن دو، در زمانی که داراي حمل سه ماهه بوده است صحیح بوده یا
خیر؟ 2 با توجه به این که زن داراي تحصیلات دانشگاهی است، اضطراراً با مهر السنه به عقد ازدواج دائم رضایت داده است و
اکنون که عسر و حرج وي ثابت گردیده آیا مستحق مهر المثل می باشد یا خیر؟ 3 نفقه طفل نوزاد بر عهده چه کسی بوده و می
باشد؟ ج باسمه تعالی ;عقد ازدواج با مهر السنۀ صحیح است و اعتیاد و عسر و حرج بعدي در آن تأثیر ندارد، نفقه بچه با پدر است
و اگر زن متقاضی طلاق است ;چنانچه مرد طلاق دهد ;باید همان مهر السنۀ را بدهد و اگر طلاق ندهد چنانچه نفقه زن را بدهد یا
مالی داشته باشد که حاکم شرع از آن مال نفقه زن را بدهد ;مشکل حل می شود و الا حاکم شرع ولایۀ او را طلاق می دهد ولی
مهر، همان مهر السنۀ است و چنانچه مرد نتواند نفقه بچه را بدهد و پدر او هم نتواند، نفقه به عهده مادر است. س 826 متعلقه
اینجانب که مدتی متعه بوده است بعد از شکایت ایشان به عقد دائم بنده درآمده اما هم اکنون که مدت چهار روز است که از عقد
دائم می گذرد هر وقت به خانه او می روم او را پیدا می کنم و او هم مرا تمکین نمی کند. خواهشمند است حکم مسئله را از بابت
نفقه و سایر احکام بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که با تقاضاي شما تمکین نکند و با نهی شما از منزل بیرون برود;
ناشزه است و نفقه ناشزه مادامی که در حال نشوز است و به تمکین برنگردد واجب نیست. س 827 اگر مردي در عقد نکاح به زن
وکالت بدهد در طلاق دادن خود و مدت وکالت را تعیین نکند و یا تصریح کند مادام الحیاة آیا این وکالت صحیح است؟ و عدم
ذکر مدت وکالت ضرر به صحت وکالت می زند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;توکیل زن در طلاق خودش، بین فقهاء محل خلاف است
ولی به نظر حقیر جایز است و توکیل در مدت معین یا مادام الحیاة فرق ندارد و در جمیع موارد صحیح است. س 828 معظم له چه
سنی را براي ازدواج جوانان پیشنهاد می نمایید، براي طلاب علوم دینی چطور؟ ج باسمه تعالی ;سن مخصوص ندارد. غیربالغ را
باید ولی عقد کند یا اجازه دهد ;اما بالغ رشید، می تواند خود را عقد کند و اجازه شخص خاصی لازم نیست، بین طلاب و غیره هم
فرقی نیست. س 829 اگر زن قبول زوجیت کند به شرط آنکه وکیل باشد در تطلیق خود و شرط کند مرد حق عزل او را از وکالت
نداشته باشد و چنین شرطی هم نافذ باشد آیا مرد پس از چند سال می تواند بگوید من وکالت به زن داده ام و لذا به شرط عمل
کردم و اگر عزل کند تخلف شرط نشده است؟ یعنی ادعا کند همین چند سال مشمول وکالت بلاعزل بوده آیا حق چنین ادعایی را
دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه ظاهر عقد شرط، وکالت بلاعزل مادام العمر باشد مرد هیچ ادعایی نمی تواند بکند و وکالت به
شرط عدم عزل لازم است و قابل تخلف نیست. س 830 ازدواج با فرقه ضاله بهائیت چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز
نیست. س 831 اخیراً شایع شده که دختر و پسر می توانند صیغه خواهر و برادري با هم بخوانند و در نتیجه مثل خواهر و برادر به
یکدیگر محرم گردند آیا چنین صیغه اي در شرع داریم؟ ج باسمه تعالی ;صیغه خواهر و برادري بی اساس است و در شرع مقدس



صفحه 77 از 199
اسلام چنین صیغه اي مشروع نشده است. خداوند اسلام را از شر بدعت گذاران در دین حفظ بنماید. س 832 ازدواج دائم یا موقت
با اهل کتاب، حکمش چیست آیا در این دو مورد نیز اذن ولی شرط است؟ ج باسمه تعالی ;ازدواج با اهل کتاب به گرفتن دختر
از آن ها جایز است و اذن ولی هم شرط نیست. س 833 ما را در زندگی زناشوئی مان نصیحت بفرمایید تا این که تا آخر عمر
آویزه گوش قرار دهیم؟ ج باسمه تعالی ;هر دو موازین شرعی را رعایت بنمایید زن را شوهر اطاعت کند و مرد هم زاید بر موازین
شرعی بر زن تحمیل نکند ;زن براي شوهر تزیین کند و با نامحرمان شوخی بی جا نکند، خصوصاً اگر شوهر ناراحت شود ;در این
صورت لذت زناشویی را خواهید چشید. س 834 زن و شوهري بعد از 20 سال زندگی مشترك و مرد بعد از جلب اعتماد همسرش
کلیه وسایل زندگی و خانه مسکونی را که 2 سال پیش به نام زن کرده و هیچ گونه وجهی از همسرش دریافت ننموده و زن با
تحریک خانواده اش 2 فرزند را مدت یک و نیم سال پیش رها کرده و به خانه پدرش رفته است و شوهرش هم عدم رضایتش را از
این عمل زشت زنش، اعلام نموده است نظرتان را در مورد وسایل زندگی و منزل مسکونی و همچنین نماز و روزه زن که مرد هیچ
گونه رضایتی ندارد بیان نموده و آیا زن می تواند به زور طلاق بگیرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در مورد سؤال، زن عمل خلاف شرع
انجام داده و در تمام ساعات این مدت مرتکب خلاف شرع شده است و چنانچه سفر کند ;باید نماز را تمام بخواند و روزه بگیرد و
نفقه او هم ساقط است و خانواده اش نیز عمل خلاف شرع انجام می دهند. ولی این ها تأثیري در خانه و وسایل زندگی که مرد به
او بخشیده است ندارد ;چون بخشش (هبه) به زوجه لازم است و زن نمی تواند به زور طلاق بگیرد. س 835 آیا اذن پدر یا جد
پدري در ازدواج و عقد دختر واجب و الزام است یا نه، و حتی اگر دختر رشیده باشد و مصلحت خود را بهتر از پدر بداند و در
صورت عدم رضایت پدر و جد پدري عقد باطل است یا نه نظر حضرت عالی مورد نیاز است؟ ج باسمه تعالی ;اذن پدر، شرط
صحت نکاح نیست. در مورد سؤال، دختر می تواند بدون اجازه پدر ازدواج نماید. س 836 ازدواج شیعه با اهل حق چه صورت
دارد؟ ج باسمه تعالی ;زن گرفتن از آن ها جایز است. س 837 آیا براي حلال شدن زن و شوهرهاي آن منطقه در صورتی که
شرعی نباشد راهی وجود دارد؟ ج باسمه تعالی ;راه شرعی بدون خواسته آنان نیست و با خواسته خودشان صیغه خوانده شود.
س 838 بنده بچه اي شیرخواره دارم که توسط مادرزن بنده به او شیر داده شده است لطفاً حکم همسر من با حقیر را بیان فرمایید؟
ج باسمه تعالی ;همسرتان، به شما حرام می شود. س 839 حکم اولاد آن ها از جهت طهارت مولد چیست؟ ج باسمه تعالی;
حلال زاده اند. س 840 جوانی با دختري ازدواج نموده ولی قبل از دخول همین دختر فوت کرده نهایت آن جوان به هر وسیله
ممکن پس از فوت دختر با آن مقاربت نموده لذا در بین وراث راجع به مهریه اختلاف به وجود آمده خواهشمند است نظر مبارك
را بیان کنید به مهریه آن که آیا نصف است یا تمامی آن؟ ج باسمه تعالی ;لازم نیست بیش تر از نصف مهریه بدهد. س 841 اگر
مردي براي هم صحبتی خودش با دختري نامحرم که هر دوي آن ها مجرد هم هستند رابطه دوستانه برقرار سازد و هدفش فقط
صحبت کردن و درد دل باشد و قصد لذت هم با آن دختر نداشته باشد حکم آن چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;با اطمینان به این
که مبتلا به معصیت نشود ;اشکال ندارد. س 842 دختري به مدت سه سال عقد شده است و در این مدت نامزد این دختر ارتباطش
را قطع کرده و هیچ کمک خرجی و کمک مالی نداشته است آیا در موقع طلاق که از طرف مرد صورت بگیرد نفقه تعلق می گیرد
براي این مدت سه سال، در ضمن قطع رابطه صددرصد نبوده است؟ ج باسمه تعالی ;بلی، چنانچه دختر، حاضر به زندگی بوده و
شوهر او امتناع کرده و دختر تمکین هم می نموده است نفقه او را مرد باید بدهد. یعنی نفقه تمام مدت را باید بپردازد. س 843 آیا
نفقه زوجه حاملی که زوجش فوت کرده و یا در عده وفات است از مال زوج پرداخت می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;از مال
زوج نیست ;بلکه از مال ولد است. س 844 در صورتی که زوج از پرداخت نفقه امتناع کند و یا براي مدت طولانی غائب شود و یا
این که به درجه اي از سفاهت برسد که تصرف او در اموال و دارایی خود غیر عقلایی باشد، یا این که مجنون شود، تکلیف نفقه
زوجه چه می شود و مسئول پرداخت آن کیست؟ ج باسمه تعالی ;اگر مرد از پرداخت نفقه امتناع کند ;چنانچه مالی دارد حاکم



صفحه 78 از 199
شرع باید از مال او پرداخت نماید و اگر ندارد و راهی هم نیست بر مجبور کردن او بانفاق، حاکم شرع می تواند زن را طلاق دهد.
س 845 آیا نفقه به محض ایجاد علقه زوجیت واجب می شود یا شرایط دیگري را قائلید و آیا وسائل تنظیف و آرایش و مخارج
مداوا ولو در بیماري صعب العلاج، هزینه زایمان، هزینه تجهیز و غیره را نیز جزة نفقه می دانید یا خیر؟ به طور کلی نفقه چیست؟ ج
باسمه تعالی ;نفقه به مجرد عقد، واجب مشروط به تمکین است و تمام ما یحتاج الیه المرئۀ در معاش و زندگی مناسب با مقام او،
حتی مهمانی دادن و سفرهاي تابستانی رفتن و امثال این ها و هزینه زایمان جزء نفقه واجب است. س 846 به نظر جناب عالی ضابطه
اصلی در اجزاء نفقه چیست؟ آیا نفقه ملاك خاصی دارد یا یک مسئله عرفی است؟ ج باسمه تعالی ;با آنچه در مسأله قبل اشاره
شد ;معلوم شد که ملاك نفقه یک مسأله عرفی است و ملاك خاصی ندارد. س 847 میزان نفقه باتوجه به وضعیت زن تعیین می
شود یا رعایت حال شوهر معیار و ملاك است و آیا زن مالک نفقه می شود یا فقط حق انتفاع دارد؟ ج باسمه تعالی ;با وضعیت
زن تعیین می شود و زن مالک نفقه می شود. در غیر مسکن و خادم، حتی در لباس هم زن مالک می شود و لذا لباس زن، جزء ما
ترك محسوب نمی شود. س 848 شما در رساله فرموده اید که دختر اگر به حد بلوغ رسیده باشد و رشیده باشد و مصلحت خود را
تشخیص دهد باکره باشد یا نباشد عقد موقت باشد یا دائم احتیاج به اجازه پدر و جد پدري ندارد لذا تقاضا دارم مرقوم نمایید
منظور از بلوغ و رشیده سن تکلیف است یا چیز دیگر؟ ج باسمه تعالی ;مراد از بلوغ سن تکلیف است که 9 سال تمام است و
مراد از رشیده، این است که صلاح و فساد را تشخیص دهد که بعید است دختر در اوائل سن بلوغ بتواند آن را تشخیص دهد ;ولی
در سنین بالا امکان دارد. س 849 بیان فرمایید آیا جایز است زوجه بدون اجازه زوج در موارد زیر از خانه خارج شود (خواه عقد
دائم باشد یا موقت) ج باسمه تعالی ;در عقد موقت، خروج از منزل در صورتی که مزاحم با آنچه حق زوج است نباشد هیچ
اشکال ندارد و اما در عقد دائم که چند سئوال نمودید به این شرح: س 850 1 خروج از منزل براي کسب معارف اعتقادي به مقدار
لازم و ضروري و همچنین براي فراگیري وظایف شرعی. ج باسمه تعالی ;جایز است. س 851 2 خروج از منزل براي معالجه
بیماري چنانچه امکان درمان در منزل نباشد؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 852 3 خروج از منزل براي فرار از ضررهاي جانی و
مالی؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 853 خروج براي انجام واجبات عینی که موقوف بر خروج از منزل است مانند سفر به حج و
نجات نفس محترمه؟ ج باسمه تعالی ;این گونه خروج ها، متوقف بر اجازه شوهر نیست. س 854 5 چنانچه ماندن در منزل توأم با
عسر و حرج غیرقابل تحمل باشد؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 855 6 چنانچه در ضمن عقد نکاح انتخاب مسکن و اشتغال به
مشاغل اداري به زوجه محول شده باشد و به عنوان شرط در ضمن عقد براي خود سلب محدودیت کرده باشد؟ ج باسمه تعالی;
زوج حق جلوگیري ندارد. س 856 7 خروج براي تأمین معاش چنانچه شوهر او قادر به آن نباشد یا از انفاق سرپیچی کند؟ ج
باسمه تعالی ;جایز است. س 857 8 خروج از منزل براي تظلم و دادخواهی چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;بی اشکال است.
س 858 آیا پسر شیرخوار با مادر همسر محرم است یا خیر؟( یه جوریه سوال انگار ناقصه) ج باسمه تعالی ;محرم نمی شود.
س 859 آیا پسر با دختر زوجه اش که در واقع دختر خوانده او می شود محرم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، محرم است.
س 860 آیا در صورت فوت زوجه براي پسر شیرخوار محرمیت ها باقی است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، باقی است. س 861
ازدواجی واقعی شده، بعد از مدتی مشخص شده که خانم ناراحتی هورمونی دارد و از ناحیه بدن به پایین پوست بدنش به مانند
مردان است و موهاي او بیش از حد مردان می باشد عروسی هم انجام نشده است و مرد از خانه زده شده و معترض است که چرا به
من نگفته اي آیا عقد منعقد است یا نه؟ آیا مهریه به این زن تعلق می گیرد یا نه؟ آیا نفقه به این خانم تعلق می گیرد یا نه؟ بذل
محبت شود تکلیف شرعی را روشن نمایید. ج باسمه تعالی ;چون عیبی که نوشته اید از عیوبی نیست که موجب فسخ می شود
بنابراین نمی توانید فسخ کنید و عقد صحیح است ولی می توانید طلاق دهید و چون قبل از دخول طلاق می دهید نصف مهریه را
باید پرداخت کنید. اما اگر زن در اختیار شما بوده است نفقه او واجب است. س 862 آیا زنی که در عده وفات است می تواند از



صفحه 79 از 199
خانه خارج شود؟ ج باسمه تعالی ;بله، می تواند ;ولی مکروه است و زینت کردن جایز نیست. س 863 رقص زوج براي زوجه و
بالعکس چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز است بلکه در بعضی موارد مستحسن است. س 864 اگر کسی زنی را گرفت و
بعد از عقد معلوم شد که زن کچل است یا یک چشم مصنوعی دارد یا عقیم است آیا مهر المثل دارد یا مهر المسمی؟ ج باسمه
تعالی ;مهر المسمی. س 865 اگر مرد یا زن هر دو را جادو کنند تا راضی بشوند و رضایت براي ازدواج حاصل می شود؟ آیا عقدي
که واقع می شود عقد مکروه حساب می شود چون اگر جادو نبود رضایت هم نبود؟ ج باسمه تعالی ;خیر عقد مکروه نیست و عقد
صحیح است. س 866 با توجه به این که هر زن بعد از طلاق می باید عده نگاه دارد ولی سؤال به این صورت شده است که زنی
بعد از طلاق از همسرش، بعد از 47 روز با شوهر دوم ازدواج می کند در حالی که مسئله را نمی دانسته است و الآن چهار فرزند
دارد و مطلب را، الآن به شوهرش گفته و شوهرش هم مسئله را نمی دانسته است، تکلیف آن ها چه خواهد بود؟ ج باسمه تعالی;
چنانچه در 47 روز بعد از پاکی که در آن طلاق داده شده ;دو مرتبه حیض ببیند و پاك شود ;حیض سوم که دید ;عده تمام می
شود و عقد دوم صحیح است و هیچ اشکالی ندارد ;اگر در آن مدت 3 بار حیض نشده ;قهراً در عده بوده و ازدواج دوم باطل است
و آن زن بر شوهر دوم حرام ابدي است و چون جاهل بوده اند بچه ها حلال زاده اند و ملحق به پدر و مادرشان می باشند. س 867
شرائطی که در سند ازدواج نوشته شده منجمله اگر شوهر بدون جهت زن را طلاق داد باید نصف دارایی خود را که بعد از ازدواج
به دست آورده به زن بدهد و امثال این شرایط وجود دارد و زوجین از روي حیاء و یا اکراه امضاء نمایند که قصد جدي نداشته
باشند آیا صحیح است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه شرط را در ضمن عقد بنماید و اکراهی، هم نباشد ;باید عمل کنند و الا
صحیح نیست. س 868 اگر کسی با دختري ازدواج کند به شرط باکره بودن به مهر المسمی و اگر باکره نبود به مهر کمتري که
خود شوهر معین می کند به دلیل (المؤمنون عند شروطهم) این شرط صحیح است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;مهر باید معین باشد و
مهر با تردید باطل است و عقد صحیح است ولی مهر المثل به عهده مرد است. س 869 آیا به نظر جناب عالی فرد شیعه می تواند با
سنی و یا کافر ازدواج کند یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;ازدواج با سنی اشکال ندارد. زن کافر گرفتن هم جایز است ;ولی دادن زن
مسلمان به مرد کافر جایز نیست. س 870 حق هم خوابگی زن دائمی در چه شبی ثابت و در چه شبی ساقط است؟ ج باسمه تعالی;
هم خوابی هیچ وقت لازم نیست و به معناي بیتوته در نزد او، واجب است و آن حد ندارد و قابل اسقاط است. س 871 اگر زوج به
شرط باکره بودن زوجه به مهر المسمی عقد را خواند و اگر باکره نباشد به مهر کمتر از مهر المسمی باشد این شرط چه صورت
دارد؟ ج باسمه تعالی ;صحیح نیست ;ولی شرط بکارت اشکال ندارد و اگر خلاف آن ثابت شود ;عقد صحیح است ولی مهر
ثیّب ثابت می شود. س 872 کسی در سال 1368 فوت نموده آیا می شود بعد از چند سال به او وکالت بدهند پیش روحانی دیگري
صیغه عقد دختر باکره را بدون اجازه پدر و جد پدري به وکالت انجام دهند و پایین ورقه را امضاء نماید و این دختر را به 2 مرتبه
صیغه بخوانند صیغه عقدي در تهران بدون شرط و شروط و صیغۀ عقدي در قم با شرائط مندرج در عقد نامه هاي جدید عاقد دومی
هم فوت کرده؟ ج باسمه تعالی ;نمی توان به مرده وکالت داد یک دختر هم براي دو نفر عقد نمی شود. س 873 آیا ربیبه مرد
براي ازدواج او اذن مرد لازم است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در ربیبه اذن لازم نیست. س 874 اگر بچه اي قبل از بلوغ با زنی جماع
کند و مهر المثل بدهد آیا غسل کند صحیح است یا باید بعد از بلوغ غسل کند؟ ج باسمه تعالی ;باید بعد از بلوغ غسل نماید.
س 875 دختر باکره بودن بدون اجازه پدر از راه متعه با کسی محرم شده به شرط حفظ بکارت و احتیاج به این محرمیت داشته آن
جوان در غیاب پدر دختر، مخفیانه به منزل دختر آمده و از خوردنی و آشامیدنی استفاده کرده آمدن جوان جایز است یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;عقد صحیح است و چنانچه خانه مال پدر است در ورود به خانه و خوردن چیزي باید رضایت پدر احراز شود.
س 876 اجراء عقد دائم یا منقطع مثلا از فردا الخ چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;صحیح است و اتصال مدت، به عقد لازم
نیست. س 877 اگر زن و شوهر در ضمن عقد شرط کنند که مرد همسر دیگري اختیار نکند و یا این زن را طلاق ندهد اگر تخلف



صفحه 80 از 199
شرط نمود فلان مبلغ به طرف مقابل بپردازد این چه حکمی دارد؟ خلاف سنت و کتاب است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;مسأله را در
فقه الصادق مفصلا نوشته ام و روایتی که توهم شده دال بر بطلان شرط می باشد مربوط به این مسئله نیست و ماحصل تحقیق حقیر
این است که اگر شرط فعل یا ترك، کند ;شرط صحیح و لازم است و اگر شرط کند که حق طلاق یا ازدواج دیگر نداشته باشد
شرطی است باطل و خلاف کتاب و سنت می باشد. س 878 مراسم ازدواج و عقد و عروسی در اسلام چگونه باید برقرار باشد که
ممدوح و مطابق با شرع مقدس باشد؟ ج باسمه تعالی ;بدون ساز و آواز و اختلاط زن و مرد باشد و مجلس را ساده برقرار کنند.
س 879 با توجه به این که سنگین بودن مهریه باعث ناموفق بودن ازدواج و به فساد کشیدن دختران و پسران شده آیا شرع مقدس
اسلام در این باره دستور تعیین مهریه را صادر نکرده است تا جلوگیري از فساد بشود؟ ج باسمه تعالی ;شارع مقدس، مهر السنۀ را
تعیین فرموده و هرچه کمتر باشد، بهتر است. س 880 آیا خواندن عقد دختر باکره بدون اذن پدر و جد پدري براي دو نفر در یک
روز صحیح است و کدام یکی اثر دارد و یا هر دو باطل است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه دختر اذن داده باشد عقد اول صحیح است.
س 881 اگر دختري با جوانی ازدواج نماید که معتاد به تریاك و سیگار و مشروبات الکلی باشد چه صورتی دارد؟ ج باسمه
تعالی ;ازدواج نمودن با چنین شخصی که می دانسته چنین است کاشف از عدم رشد است. س 882 خانم بنده حرف مرا قبول نمی
کند و بدون اجازه من به بیرون می رود آیا نماز واجب و مستحب ایشان مقبول می شود در حالی که حرف شوهر خود را قبول نمی
کند؟ ج باسمه تعالی ;قبول نکردن حرف شوهر و بیرون رفتن بدون اجازه او حرام و معصیت است، ولی نمازش صحیح است.
س 883 دختر باکره را می شود با اذن خودش بدون اطلاع پدر متعه کرد یا نه؟ و به عبارت دیگر آیا در متعه هم مثل عقد دائم اذن
پدر شرط نیست؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه رشیده باشد ;اذن پدر در ازدواج دائم و متعه شرط نیست و رضایت خودش کافی است.
س 884 اگر کسی به هیچ نحو قادر به ازدواج نباشد یعنی همیشه در امور زندگیش با شکست مواجه بوده و حتی قادر به سبک
ترین نوع ازدواج نباشد و ازدواج نکردن اختلالاتی در بدنش به وجود آورد که چه بسا منجر به افتادن در حرام باشد آیا می تواند
به وسیله خوردن دارو با عمل جراحی رجولیت خود را از بین ببرد؟ ج باسمه تعالی ;به کلی از بین بردن آن اشکال دارد ولی به
صورت موقت می تواند از قندهائی که کافور در آنهاست بخورد تا مدتی راحت شود که در آن صورت اشکال ندارد. س 885
جهیزیه اي که پدر به فرزند می دهد آیا مالک او می شود یا فقط جواز تصرف در آن ها را دارد؟ ج باسمه تعالی ;شاید بلاد،
مختلف باشد در این اقطار، ظاهراً که تملیک است. س 886 در پرونده اختلاف زن و شوهر قاضی تحقیق از زوج پرسیده اقدام به
ازدواج کرده اید؟ زوج گفته بلی اقدام کرده ام زوج منکر ازدواج مجدد هست و می گوید کلمه اقدام به ازدواج را هم جهت
ترغیب و تشویق همسرم گفته ام که به خانه برگردد. آیا از نظر شرعی جمله اقدام به ازدواج، اقرار به ازدواج می باشد یا نه؟ و حکم
ازدواج مجدد به کلمه اقدام به ازدواج جاري می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه جمله اقدام به ازدواج کرده ام ;مجرد از قرائن
باشد ;اقرار به ازدواج نیست و نمی شود آثار شرعی و قانونی ازدواج را به آن مترتب نمود. س 887 در چه مواردي نفقه ساقط می
شود منظور از تمکین، تمکین خاص است یا انجام وظائف زوجیت از قبیل حسن معاشرت، معاضدت با یکدیگر در تشیید مبانی
خانواده، احترام نظر شوهر و... را نیز شامل می شود و آیا مواردي که با وجود رابطه زوجیت نزدیکی با زوجه حرام است نیز نفقه
واجب می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;در موردي که زن از استمتاع با عدم مانع عقلی و یا شرعی تمکین ننماید نفقه ساقط می
شود و این به شرطی است که تمکین واجب باشد. پس اگر زن از وطی دبر ولو جایز باشد تمکین نکند ;نفقه ساقط نمی شود و نیز
انجام ندادن وظایف غیر زناشویی موجب سقوط نفقه نمی شود و به طریق اولی، اگر در موردي که نزدیکی با زوجه حرام است;
زن تمکین ننمود ;نفقه ساقط نمی شود. س 888 شخصی دو یا سه سال پیش قبل از فوت خانه مسکونی خود را طی نامه اي به
نسبت یکدانگ براي همسر، دو دانگ براي یک دختر و سه دانگ براي پسر خود، اقرار به فروش و دریافت وجه کرده است.
نامبرده پس از مرگ نزدیک یک میلیون تومان وجه نقد داشته که از این مبلغ حدود ششصد هزار تومان آن را بدهکار بوده است.



صفحه 81 از 199
همچنین مبلغ یک و نیم میلیون تومان دیه فوت به این خانواده داده شده است و مهر همسر متوفی نیز یک میلیون و نیم تومان بوده
است آیا پرداخت مهر همسر متوفی لازم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، لازم است. مهر مانند دیون دیگر بر ارث مقدم است
اول باید مهر را بدهند اگر چیزي باقی ماند به ورثه بدهند. س 889 شخصی 4 زن دارد اولی یائسه است و اولاد ندارد، دومی دو
اولاد دارد، سومی حامله است و چهارمی نامعلوم است اموال این شخص چطور باید تقسیم گردد؟ مهریه عیال هاي او چگونه است؟
ج باسمه تعالی ;در صورتی که هر چهار زن عقد دائم باشند یک هشتم اموال مخصوص آن ها است و بقیه اموال براي حمل سهم
دو پسر را کنار بگذارند تا اگر زنده متولد شد به او بدهند و اگر نه، آن مقدار هم بین وراث تقسیم می شود. بقیه اموال مال اولاد
است للذکر مثل حظ الاثنین. س 890 آیا دختر رضاعی که با شرائط مربوطه از سینه زنی شیر می خورد به شوهر زن محرم می شود
یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، به همان شوهري محرم است ;که از همسر او شیر به رضیع داده شده است. س 891 اخیراً مرسوم
است که با اعمال جراحی کوچک لوله هاي جنسی مرد یا زن را می بندند و به صورت موقت عقیم می شوند و بعداً در صورت
خواستن، لوله ها را باز می کنند آیا جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;با رضایت زن و شوهر مانعی ندارد. س 892 زن و شوهري
که داراي قرابت فامیلی بوده اند پس از مدت چندین سال زندگانی داراي فرزند نشده اند لذا پسر شیرخواري را به فرزندي قبول
کرده اند و مادرشوهر را بر او عقد کردند چند سؤال پیش می آید؟ س 1 آیا اگر این پسر را که به عقد و نکاح مادرشوهر
درآورند این فرزند به همسر این شوهر که در واقع عروس خوانده این پسر خواهد شد محرم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;ظاهراً
محرم نمی شود. س 2 آیا این پسر شیرخوار با مادر همسر محرم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;محرم نمی شود. س 3 آیا این پسر
با دختر زوجه اش که در واقع دختر خوانده او می شود محرم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، محرم است. س 4 آیا در صورت
فوت زوجه پسر شیرخوار محرمیت ها باقی است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، باقی است. س 893 آیا جایز است داستان عقد و
ازدواج حضرت قاسم بن حسن در واقعه کربلا را نقل کنیم و آیا این جریان صحت دارد؟ ج باسمه تعالی ;بسیار بعید است و بنده
سند معتبري براي آن ندیدم. س 894 اگر کسی زنش بمیرد و با زن دیگري ازدواج کند آیا داماد و نوه هاي زن اول به زن دوم
محرم هستند یا نه؟ همچنین زن انسان به ناپدري هم محرم است یا نه؟ اولادش چطور؟ ج باسمه تعالی ;داماد به او محرم نیست;
ولی نوه ها محرم اند و زن به ناپدري محرم نیست ;ولی اولاد محرم اند. س 895 اولاد خواهر و برادر هرچه پایین روند آیا به انسان
محرم هستند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی محرم اند. س 896 اگر کسی زنش بمیرد و مادر زنش هم با مرد دیگري ازدواج کند و
شخص مذکور نیز زن دیگري اختیار کند آیا باز هم مادرزن محرم است یا نه در صورت طلاق دادن زن چطور و همچنین اگر پسر
کسی بمیرد و عروس آن شخص با شخص دیگري ازدواج کند یا پسرش زنش را که عروس شخص مزبور می باشد طلاق بدهد و
عروس با شخص دیگري ازدواج بکند یا نکند آیا باز هم عروس به پدرشوهر قبلی محرم هست یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در هر دو
مورد در جمیع صور محرم اند. س 897 وطی دبر چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;بدون رضایت زن جایز نیست و با رضایت او،
مکروه است همچنین در حال حیض، کراهت شدید دارد. امام معصوم(علیه السلام) در این باره می فرماید: کار خوبی نیست و ما
چنین عملی را انجام نخواهیم داد. س 898 اگر بین جملات عقد ازدواج عاقد حرف بزند چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;به
مقداري که به اتصال ضرر نرساند اشکال ندارد. س 899 اگر پدر و پسر با دو خواهر ازدواج کنند یا پدر قبلا و پسر بعداً ازدواج
بکنند آیا چنین ازدواجی بلامانع است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;به هر نحو که ازدواج انجام شود، بلامانع است. س 900 بنابر عقیده
بعضی دختر قبل از 13 سالگی بالغ نمی شود آیا دلیلی بر این مطلب وجود دارد؟ ج باسمه تعالی ;حرفی است غیرصحیح، یک
روایت بر آن دلالت دارد ;ولی چند روایت معتبر برخلاف آن وجود دارد. س 901 آیا زن در عده وفات حق نفقه دارد یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;در صورتی که حامله نباشد، نفقه ندارد و اگر حامله باشد از مال بچه اش به او نفقه می دهند. س 902 چنانچه مهریه
زنی را سفر حج قرار بدهند و قبل از رفتن به حج زن فوت نماید آیا ورثه حق مطالبه را دارند یا نه؟ بر فرض ثبوت حق چند سؤال



صفحه 82 از 199
می شود. ج باسمه تعالی ;لابد قیمت سفر حج که مهر قرار داده شده است معلوم است و اگر خانم فوت شده باشد در استیفاء حق
کوتاهی نکرده است و قهراً ضامن قیمت مهریه که مالکیت دارد مرد می باشد و آن دین مثل سایر اموال به ورثه می رسد و اگر
قیمت آن معلوم نباشد ;مشهور بین فقهاء آن است که مهریه به مهرالمثل مبدل می شود و باز همین حکم جاري است. س 1 در
صورت مطالبه ورثه، نحوه تقسیم سفر حج بین ورثه چطور خواهد شد اگر شوهر راضی به پرداخت به قیمت نشد؟ ج باسمه تعالی;
شوهر باید قیمت آن را بدهد و رضایت او شرط نیست. س 2 در صورت اختلاف نظر فقهاء در مسئله فوق چه باید کرد؟ ج باسمه
تعالی ;باید نظر مرجع تقلید شوهر رعایت بشود و احتیاطاً مصالحه هم بشود و چنانچه مصالحه نشد و تزاحم حقوق پیش آمد به
قاعده عدل و انصاف مراجعه شود. س 3 در صورت لزوم پرداخت، قیمت روز و یا قیمت زمان قرار مهریه محاسبه می شود؟ ج
باسمه تعالی ;در صورت اختلاف قیمت، فقهاء فرموده اند مهرالمثل میزان است. بنابر این مهرالمثل همان زمان عقد میزان است.
س 4 در فرض مذکور اگر شوهر مهریه خانم را در بودن خودش به سفر حج قرار بدهد اکنون موضوع منتفی شده چه حکمی دارد؟
ج باسمه تعالی ;چنانچه شوهر کوتاهی نموده، ضامن قیمت آن در هنگام موت است. س 5 در مسئله فوق اگر مرد فوت کند چه
حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;حکم سایر دیون را دارد. س 903 آقایی بچه دار نمی شده است و حالا یک دختر بچه 40 روزه
گرفته اند این دختر از طریق شیردادن به فامیل شوهر این خانم محرم شده ولی به فامیل دختر (یعنی مادرخوانده) محرم نیست اگر
این دختر بچه را صیغه پدر این مادر خوانده شود آیا به دایی هایش محرم می شود (یعنی به برادرهاي این مادر خوانده) یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;بلی، محرم می شود. س 904 آیا پسري که قصد ازدواج دارد اما شرایط ازدواج از نظر مالی یا خانوادگی، هنوز مهیا
برایش نیست ;می تواند به دختري که مورد نظرش است نظرش را جهت ازدواج با او اعلام بدارد و نیز در این مدت که شرایط
ازدواج برایش مقدور نیست جهت آشنایی بیشتر با او رابطه پنهانی برقرار نماید؟ ج باسمه تعالی ;اعلام نظر ازدواج به او، هیچ
اشکالی ندارد ولی روابط پنهانی به معنی استمتاع و... جایز نیست ;مگر آن که دختر بالغه و رشیده باشد که در آن صورت با عقد
موقت، بی اشکال است. س 905 پسري که به قصد ازدواج به خواستگاري دختري رفته است آیا می تواند از نظر شرع مقدس اسلام
به بدن دختر بدون واسطه نگاه بکند تا اگر عیب و ایرادي نداشت یا پسندید با او ازدواج نماید؟ در صورت جایز بودن با ذکر حدود
نگاه را بیان نمایید؟ ج باسمه تعالی ;در فرضی که بناي ازدواج دارد می تواند به تمام بدن او عاریا (بدون هیچ پوششی) نگاه کند
و مدرك آن روایات است. س 906 اگر با زنی عقد کند که در داخل بدن، مریضی داشته و ایشان نمی دانست و بعد از ازدواج
فهمید آیا مداواي زن به عهده مرد است؟ ج باسمه تعالی ;خیر، به عهده مرد نیست. س 907 جهازیه اي که دختر به خانه شوهر می
برد از شوهر قبض رسید گرفتن لزومی دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;لزومی ندارد. س 908 بدهی زن مانند کفاره روزه و کفاره حج
و عمره بر شوهر واجب است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;واجب نیست. س 909 در غیر موارد نشوز موارد لزوم اطاعت از شوهر را بیان
فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;زن نباید بدون اجازه شوهر از خانه خارج شود یا مسافرت کند براي زناشویی باید فرمان شوهر را اطاعت
کند همچنین بدون اذن او نذر ننماید و هکذا... س 910 اگر مهریه 1000 عدد سکه بهار آزادي باشد طرف قدرت پرداخت نخواهد
داشت می گویند که مهریه چه کسی گرفته و چه کسی داده آیا عقد صحیح است؟ و آیا دختر مستطیع می شود یا خیر؟ ج باسمه
تعالی ;عقد صحیح است و دختر خانم در صورتی که بتواند مهر را به مقدار سفر حج از شوهر بگیرد مستطیع می شود و اگر شوهر
قدرت ندارد ;زن در تأخیر حج معذور است. س 911 زنی در حال حیض به عقد مردي در می آید و با آن حال با شوهر همبستر
می شود و زن به شوهر نگفته آیا در عقد اشکالی پیش می آید و کفاره براي زن هست یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;عقد صحیح است
و حکم کفاره در رساله توضیح المسائل توضیح داده شده است. به هر حال بر زن کفاره نیست.
عقد موقت



صفحه 83 از 199
س 912 زنی به عقد موقت پسر شخصی در می آید بعد از اتمام مدت به پدر پسر صیغه می شود و بعد از اتمام مدت می خواهد به
عقد دائم پسر در بیاید می تواند یا خیر؟ و عقد آن با پدر پسر صحیح بوده است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;عقد آن دختر بر پدر
باطل است ولی عقد اولی و دومی براي پسر صحیح است. س 913 اگر کسی با زنی به عقد موقت ازدواج کند و قبل از اتمام مدت
عقد بخواهد دائمی کند آیا بذل مدت باقی مانده لازم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;لازم نیست. ولی چنانچه مدت را ببخشد;
بهتر است. س 914 با توجه به این که روز به روز فاصله بین بلوغ جنسی و سن ازدواج رو به افزایش است و به دلایل و مشکلات
متعدد، جوانان از ازدواج خودداري می نمایند این مسئله باعث شده روابط نامشروع دختران و پسران از مشکلات اصلی جامعه و
جوانان به حساب آید و این عمل علاوه بر حرمت شرعی گاهاً آثار و تبعات اجتماعی و روانی نیز به دنبال دارد آیا دعوت دختران و
پسرانی که داراي روابط نامشروع هستند و بر ادامه آن اصرار می ورزند با حفظ میزان رابطه، به ازدواج غیر دائم با اذن و یا بدون
اذن ولی صحیح است؟ آیا این عمل خروج از حرام به حلال است که در برخی روایات به آن اشاره شده است؟ ج باسمه تعالی;
در مورد سؤال عقد موقت حتی بدون اذن ولی، صحیح است. ولی باید شرایط رعایت شود مثلا اگر دو نفر ازدواج نمودند و دخول
انجام شده، پس از جدایی باید دختر عده نگه دارد و پس از انقضاي عده با جوان دیگري ازدواج کند و نیز بر دختر لازم است
آبروي خود و فامیلش را ملاحظه کند. با تمام این ملاحظات عملی بسیار خوب و مستحسن است. س 915 متعه فی نفسها مباح است
یا مستحب؟ ج باسمه تعالی ;مستحب است. س 916 آیا اجازه ولی را در عقد موقت دختران بالغ شرط می دانید؟ ج باسمه
تعالی ;اجازه ولی در عقد موقت و دائم دختران بالغ و رشید شرط نیست و عقد بدون اذن ولی صحیح است. س 917 در مورد صیغه
لطفاً بفرمایید با چه کسانی می توان صیغه موقت را جاري کرد؟ ج باسمه تعالی ;صیغه نمودن دختري که می توان با او عقد دائم
اجراء نمود جایز است و شرط مخصوصی ندارد. ولی بعد از یک مرتبه صیغه شدن با مقاربت، باید براي مرتبه بعد عده نگه دارد.
بنابراین در یک شب یک دختر در صورتی که دخول شود نمی تواند با دو پسر صیغه شود و چنانچه دخول در کار نباشد و فقط
استمتاعات دیگر باشد ;عده ندارد والله العالم. س 918 در خصوص ازدواج مجدد با زنی که عقد موقت بوده و هنوز عده او تمام
نشده آیا با شوهر قبلی می تواند ازدواج کند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی می تواند ازدواج نماید. س 919 خواهشمندم بیان فرمایید
در چه موارد شرط جزایی، صحیح و موجب صحت فعل مشروط می شود و در چه مواردي باطل است؟ ج باسمه تعالی ;هر شرطی
که خلاف کتاب و سنت نباشد و در ضمن عقد باشد ;صحیح است و در شرط جزایی و غیره فرقی ندارد. س 920 آیا می توان
دختر بالغ یا نابالغ را به عقد موقت پسر نابالغ در آورد؟ ج باسمه تعالی ;پدر در صورتی که مصلحتی در صیغه باشد می تواند ولی
غیر او نمی تواند ;مگر در صورتی که ضرورت شدیدي باشد همچنین در صورت آشنا نبودن پدر حاکم شرع می تواند. س 921
بعضی از مراجع ازدواج موقت با اهل کتاب را جایز می دانند به نظر شما آیا جایز است یا نه؟ اگر زن مشرك باشد چطور؟ ج
باسمه تعالی ;ازدواج موقت و دائمِ مرد با زنِ اهل کتاب مانعی ندارد ولی با مشرك جایز نیست. زنا س 922 اگر دوشیزه (باکره) به
خانه مردي که فاقد شرایط احصان باشد برود و چندین ساعت در آن جا بماند و به قرار طرفین وطی به دبر صورت گرفته باشد آیا
صرف ادعاي دختر که همچنان دوشیزه است به این که وطی به عنف بوده (احتمالا به دلیل وجود مسایل خانوادگی و اجتماعی)
بدون این که وطی به عنف توسط پزشک تأیید شده باشد یا شاهدي بر این مدعا وجود داشته باشد و یا مرد اقرار شرعی وطی به
عنف نموده باشد آیا ادعاي چنین دوشیزه زناي به عنف را اثبات می نماید یا خیر، و آیا علم قاضی در این مورد بدون ادله شرعیه
می تواند زناي به عنف را که موجب قتل زانی است اثبات کند؟ ج باسمه تعالی ;ادعاي عنف و اکراه، با احتمال درست گفتن
موجب سقوط حد از آن دوشیزه می شود ولی اثبات آن درحق مرد احتیاج به دلیل دارد، اگر مرد اقرار نکند حد زناي با عنف بر او
اجرا نمی شود ;ولی با علم قاضی زناي به عنف ثابت می شود. س 923 اگر در مسئله فوق تعداد دوشیزگان که به آن ها وطی
صورت گرفته بیش از یک نفر یا بیست نفر باشد و وطی به طور جداگانه و در زمان هاي متفاوت صورت گرفته باشد آیا تعدد



صفحه 84 از 199
دوشیزگان در حکم زناي به عنف به شرح مسئله اول تأثیري دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;تأثیر ندارد مگر آن که بعد از وطی اجراي
حد شود و در مرتبه چهارم او را می کشند. البته این حکم مربوط به عنف نیست. در عنف بین یک دوشیزه و بیست نفر فرقی نیست.
س 924 چنانچه مرد از دوشیزگان فوق، قبل از یا بعد از زنا در فرض تحقق، عکس بدون حجاب ولی با لباس نسبتاً پوشیده و یا
مواردي ندرتاً نیمه عریان تهیه کند که (حسب الاظهار) استفاده از عکس ها رضایت دوشیزگان را می رساند آیا صرف احتمال
استفاده از این عکس ها، به ضرر حیثیت اجتماعی آن ها می تواند دلیلی بر اکراهی بودن وطی هاي احتمالی قبل و یا بعد از گرفتن
عکس ها باشد؟ ج باسمه تعالی ;اکراهی بودن با این امور اثبات نمی شود ;ولی براي سقوط حد نسبت به دوشیزگان ادعاي آنها با
احتمال اکراه کافی است. بنابر این حد قتل بر زانی نیست و بر دوشیزه ها نیز مطلقاً حد اجراء نمی شود. س 925 اگر اعمال فوق را
دو نقر با این تعداد از دوشیزگان منفرداً یا مجتمعاً در حضور هم یا عدم حضور و در زمان هاي متفاوت انجام داده باشند. آیا مورد
فساد روي زمین تلقی می شود؟ ج باسمه تعالی ;در شرع مراد از فساد فی الأرض غیر از این امور است، در این مورد فساد در روي
زمین تلقی نمی شود. س 926 تحقق زناي به عنف چیست؟ ج باسمه تعالی ;عنف به معناي اکراه است، و در تحقق آن امور زیر
معتبر است: 1 شخصی او را مجبور به زنا بنماید، یعنی چنانچه براي رضایت خاطر او که عاشق او است تن به زنا دهد، اکراه صدق
نمی کند. 2 آن که باید شخصی که اکراه می کند ;او را از نظر مالی یا جانی یا حیثیتی بترساند و در صورت عدم تسلیم به او
خسارت بزند و اگر وعده پولی یا مقامی بدهد بر این عمل، اکراه صدق نمی کند. 3 ضروري که با آن او را می ترساند مورد حق
او نباشد مثلا از آن دوشیزه پول طلب دارد و بگوید اگر حاضر به زنا نشوي آن پول را مطالبه می نمایم. 4 آن که عنف، به خود
عمل باشد. س 927 آیا در زناي به محارم فقط حد کشتن است؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که زناي به محارم نسبی مانند مادر،
خواهر، عمه و خاله و مانند آن ها باشد حد آن کشتن است و اگر محرمات رضاعی باشند حد آن کشتن نیست و اگر محرمات
سببی باشد در خصوص مادرزن حد آن کشتن است و در غیر این مورد مانند دختر زن حد او کشتن نیست. س 928 انکار بعد از
اقرار چگونه است و در چه مواردي در مورد زنا مسموع است؟ ج باسمه تعالی ;اگر اقرار به زناي موجب کشتن بنماید و بعد انکار
کند ;حد ساقط می شود ولی اگر اقرار به چیزي کند که حد آن تازیانه زدن است ;حد ساقط نمی شود. س 929 در زناي به عنف
بیش تر جنبه حق الله بودن مطرح است یا حق الناس بودن آن، چنانچه در فرض زناي به عنف شاکیان گذشت نمایند آیا باز اشد
مجازات را باید اعمال نمود و یا این گذشت می تواند موجب تخفیف مجازات در جرایم باشد؟ ج باسمه تعالی ;حق الله است و با
گذشت آنان تخفیف محقق نمی شود. س 930 کسی با زنی زنا کرده است بعداً با دختر مزنی بها ازدواج کرده و داراي اولاد می
باشد احکام اولاد در صورت جهل به حکم و موضوع و در صورت علم به موضوع و حکم چیست؟ ج باسمه تعالی ;عقد در جمیع
صور صحیح است و اولاد حلال زاده اند. س 931 بنده شوهري داشتم که به علت اعتیاد در زندان به سر می برد خودم را به عقد و
صیغه مرد دیگري درآوردم و با او نزدیکی کردم با این حال که می دانستم این کار حرام است، بعد از این که از شوهرم طلاق
گرفتم با آن شخص که نزدیکی کردم رسماً عقد نمودم آیا این عقد صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مردي در وقت شوهر
داشت زنی او را صیغه کند و می دانسته که این زن شوهر دارد این زن بر او حرام ابدي است و راهی براي ادامه زندگی زناشویی
نیست. بلی، چنانچه نمی دانسته ;عقد دومی که رسمی است و بعد از عده بوده است ;صحیح است. س 932 فقهاء می فرمایند زنا با
زن شوهردار موجب حرمت ابدي است آیا اگر فرزند به دنیا بیاید حلال زاده است و ارث و محرمیت می آورد یا خیر؟ ج باسمه
تعالی ;حرام ابدي می شود و چنانچه بداند که زنا با زن شوهردار موجب حرمت می شود در این صورت بچه حرام زاده است و
ارث نمی برد و اگر بداند و به خیال خودشان عقد بعد از جدا شدن از شوهر اول، موجب حلیت می شود بچه حلال زاده است و
ارث می برد. در غیر این دو صورت ارث نمی برد و حرام زاده است. س 933 آیا زنا حق الله است و یا حق الناس محسوب می باشد
لطفاً بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;مراد از حق الله تکالیف شرعی محض است اما حق الناس تکلیفی است که براي رعایت حال



صفحه 85 از 199
دیگران، چه مالی یا عرضی جعل می شود. بنابر این زنا حق الله است و اگر اکراه باشد که زنی را مجبور کند و بدون رضایت او
باشد ;حق الناس نیز می باشد. س 934 اگر کسی دسترسی به زنش نداشت (دوري محل و...) و زنا کرد آیا محصن است یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;خیر محصن نیست. س 935 اشخاص به علت قطع نخاع و یا علل دیگر قادر به نزدیکی با همسر نیستند زوجه مرتکب
زنا شود محصنه است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;محصنه نیست.
طلاق
س 936 اگر زوج صغیر باشد و زوجه در عسر و حرج ناشی از ازدواج، حاکم حق اجبار ولی به طلاق را دارد؟ ج باسمه تعالی;
بلی. س 937 طلاق ناشی از اکراه یا فضولی غیر، نافذ است یا باطل؟ ج باسمه تعالی ;غیر نافذ. س 938 زنی هستم که شوهرم در
افغانستان به لشکر طالبان پیوسته و براي من مکرر نامه نوشته است که تو به افغانستان بیا تا تو را پیش طالبان برده و طلاقت را بدهم
و چون رفتن من به آنجا خطرات جانی دارد و ثانیاً بودن من در اینجا بدون سرپرست مشکل می باشد آیا می توانم اینجا طلاق
بگیرم؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه نفقه نمی دهد و کسی نیست که از طرف او نفقه بدهد ;حاکم شرع می تواند طلاق بدهد.
س 939 در صورت مثبت بودن جواب سؤال بالا نوع طلاق را بنویسید؟ ج باسمه تعالی ;مانند سایر موارد است و نوع خاصی
ندارد. س 940 چون این جدایی مدت چند سال است که اتفاق افتاده آیا باید عده بگیرم یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه یائسه نشده
اید ;باید عده نگه دارید.
لواط
س 941 آیا در اجراء حد لاطی که قتل است احصان شرط است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;احصان شرط نیست ;محصن و غیر محصن
فرق ندارند. س 942 آیا می توان شخصی که به اتهام لواط محکوم به قتل شده با چوبه دار یا اسلحه گرم اعدام نمود؟ ج باسمه
تعالی ;در صورت ایجاب مصلحت، مانعی ندارد. س 943 مادر و خواهر پسري که لواط داده آیا در صورتی که بالغ باشد حرام می
شوند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;حرام نمی شود زیرا در حکم به حرمت مادر و خواهر لواط دهنده ;شرط است که لواط کننده بالغ
باشد و لواط دهنده غیر بالغ باشد.
حجاب
س 944 پوشیدن کلاه لبه دار اشکال دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال دارد. س 945 پوشیدن جوراب نازك و بدن نما براي خانم ها،
در بیرون از منزل و انظار نامحرمان چه صورت دارد و بیرون گذاشتن موي سر از چادر و مقنعه توسط خانم ها در دید نامحرمان
چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;حرام است و باید جلوگیري نمود. س 946 آرایش زنان در خیابان ها و بیرون گذاشتن مقداري از
موها و پوشیدن جوراب بدن نما و لباس هاي محرك چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;حرام است و باید نهی کرد. خداوند متعال
جوانان ما را از شر این زن ها نگاه دارد. س 947 حد حجاب خانم ها در نماز و غیر آن را بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;در نماز بر
خانم ها لازم است که موها و تمام بدن، مگر دست ها تا مچ و پاها تا ساق را بپوشانند و همچنین پوشاندن ظاهر تمام صورت و
باطن آن مانند دندان ها لازم نیست و فرقی نیست بین آن که نامحرم باشد یا نباشد. اما در غیر نماز باید خانم ها از نامحرم بالغ بدن
و موي خود را بپوشانند ولی پوشاندن صورت و دست ها تا مچ لازم نیست. س 948 حد گفت و گوي مجاز نامحرمان را بیان
فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;حد گفت و گوي نامحرمان عبارت است از آنچه منجر به فساد و خلاف شرع نشود و قبل از آن مطلقاً
جایز است. س 949 آیا دیده شدن کف پا در حالت سجده اشکال دارد؟ ج باسمه تعالی ;دیده شدن کف پا در حالت سجده



صفحه 86 از 199
اشکال ندارد. س 950 گفت و گوي دانشجویان دختر و پسر در مورد مسائل درسی و رفع اشکال آن چه صورت دارد؟ ج باسمه
تعالی ;جایز است و اشکال ندارد. س 951 گفت و گوي تلفنی با نامحرم در چه مواردي جایز است؟ ج باسمه تعالی ;در همه
موارد. س 952 یکی از مشکلات تحصیل براي دختران در کشورهاي غیر اسلامی حضور با حجاب اسلامی در کلاس درس می
باشد به خصوص در بعضی از دروس عملی همچون تربیت بدنی که گذراندن دوره آن براي تمامی محصلین لازم می باشد باید با
لباس ورزشی و بدون رعایت حجاب و در جمع هم کلاسی هاي مرد صورت گیرد باتوجه به ضروري بودن تحصیل براي دختر
مذکور به خصوص در جهت امرار معاش و با علم به این که هیچ گونه فساد از این بی حجابی حاصل نمی شود ممکن است که
بدون حجاب اسلامی در کلاس هاي درس حاضر شود؟ ج باسمه تعالی ;در فرض سؤال، عدم رعایت حجاب اسلامی، جایز
نیست. س 953 نظر حضرت عالی درباره نگاه کردن طلبه ها به تلویزیون چیست؟ ج باسمه تعالی ;نگاه کردن به زنان مسلمان بی
حجاب یا بد حجاب در تلویزیون حرام است، هم چنین گوش دادن به موسیقی و آلات لهوي که نواخته می شود حرام است، اما
بقیه اش اشکال ندارد و فرقی بین طلبه و غیر طلبه نیست. س 954 نظر حضرت عالی درباره سینه زدن به صورت لخت (برهنه)
چیست و براي طلبه ها چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;سینه زدن به هر نحو خوب است و اشکال ندارد. ولی خانم ها نمی توانند
به بدن لخت طلبه و غیر طلبه نگاه کنند. س 955 پوشیدن لباس آستین کوتاه براي مردان چگونه است؟ و آیا نسبت به افراد جوان و
مسن تفاوتی هست؟ ج باسمه تعالی ;پوشیدن لباس آستین کوتاه براي مردان جوان و مسن جایز است و نگاه کردن زن ها به
دستان لخت مردان تا ذراع، اگر به قصد ریبه نباشد ;اشکال ندارد. س 956 پوشیدن لباس زنانه توسط مردان و بالعکس، در مجامع
عمومی و نیز در موارد خاصی مثل تعزیه و نمایش چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;پوشیدن لباس زنانه توسط مرد و بالعکس،
در مجامع عمومی و غیر آن ها مطلقاً جایز است خصوصاً، در مورد تعزیه و شبیه. س 957 نظر شما درباره پوشیدن لباس هایی که
عکس هاي مبتذل و یا علامات غربی دارند چیست آیا پوشیدن این گونه لباس ها اشکالی ندارد؟ ج باسمه تعالی ;پوشیدن لباس
فی نفسه، حرام نیست ولی در صورتی جایز نیست که عنوانی ثانوي بر آن مترتب شود که حرام باشد مانند اشاعه فحشاء، تقویت
کفر و بی دینی. س 958 امروز یک حرکت خزنده اي علیه چادر که یک حجاب ملی و سنتی است آغاز گردیده است، خواهشمند
است نظر مبارك را بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;کسانی که این حرکت را ایجاد کرده اند یا تأیید می کنند یقیناً نظر اصلاحی
ندارند و این گونه حرکات مقدمه مخالفت با حجاب شرعی است که نظیرش را در زمان رضاخان دیده ایم. خداوند شر این افراد را
از سر مسلمانان رفع نماید. س 959 اخیراً در میان برخی از جوانان مدل مو و لباس هایی از آن ها مد شده است که از کشورهاي
اروپایی و بلاد بیگانه ارائه می گردد نظر به این که پوشیدن این لباس ها و خود این گونه آرایش کردن، عرفاً از مصادیق تشبه به
کفار است، آیا شرعاً حرام است یا حلال؟ ج باسمه تعالی ;با وضع زمان ما که کفار و مسلمانان، در لباس مانند یکدیگرند این
گونه تشبه اشکال ندارد ;ولی فی نفسه کار خوبی نیست. س 960 آیا پوشیدن مانتو که امروز مد شده حجاب اسلامی حساب می
شود یا چادر لازم است که تمام بدن پوشیده شود؟ ج باسمه تعالی ;مانتو چنانچه گشاد باشد و تمام بدن را بپوشاند تا پستی و
بلندي بدن پیدا نشود ;کافی است. س 961 زنی موي سرش بیرون و معلوم باشد آیا می توان به این مقدار موي زن نگاه کرد؟
مخصوصاً هنگامی که فامیل باشد؟ ج باسمه تعالی ;خیر نمی شود، فامیل و غیر فامیل فرق ندارد. س 962 آیا پوشیدن صورت و
دست هاي زنان واجب است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;نپوشاندن صورت و دست تا مچ در صورتی که مهیج نباشد جایز است.
س 963 سوار شدن زن بر موتور یا دوچرخه که مهیج شهوت دیگران بشود چه صورت دارد آیا این افعال از علائم ظهور است؟ ج
باسمه تعالی ;زن مسلمان چنین کاري با فرض این که مهیج شهوت باشد ;نمی کند و نباید بکند و انشاءالله تعالی ظهور آن بزرگوار
نزدیک باشد. (ت) س 964 آیا پوشیدن مانتو اشکال دارد؟ ج باسمه تعالی ;خیر. س 965 در مورد حجاب خانم ها وجه و کفین را
توضیح دهید؟ ج باسمه تعالی ;خانمی که خیلی زیبا نباشد و زینت هم نکند و لباس مناسب بپوشد اگر گردي صورت را نپوشاند و



صفحه 87 از 199
از مچ دست تا انگشتان را نپوشاند ;اشکال ندارد. س 966 اگر خانمی به خاطر شوهرش مجبور شد در خارج از ایران زندگی کند
حجاب او به غیر از چادر چگونه باید باشد؟ ج باسمه تعالی ;کافی است لباسی باشد که تمام بدن را بپوشاند و گشاد باشد تا پستی
و بلندي بدن معلوم نباشد و رنگ آن هم جلب توجه نکند ولی زن مسلمان چنانچه هویت اسلامی خود را حفظ کند و با چادر به
مجامع برود ;خیلی بهتر است و هیچ محذوري ندارد. س 967 در عوض چادر مشکی که می گویند براي خانم ها مکروه است لباس
هاي متنوع جایگزین چادر مشکی باشد، آیا چنین حرفی صحیح است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چادر مشکی براي خانم ها مکروه
نیست ;بلکه مستحسن است. ولی پوشش جدید در صورتی که مهیج جوان ها نباشد اشکال ندارد. هدف اصلی مستور بودن زن
است به هر کیفیت که باشد. س 968 مردان و زنان نامحرم در یک ماشین از روستا به شهر رفت و آمد دارند در اثر کثرت جمعیت
بدن آن ها به همدیگر می خورد غیر از آن هم راه دیگري براي رفت و آمد ندارند و بعضی ها کار ضروري در شهر دارند آیا رفت
و آمد با این حال جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه قصد لذت نباشد و بدن ها هم عریان نباشد ;اشکالی ندارد. س 969
اگر زوج با زوجه در ضمن نکاح شرط کند که پوشیه داشته باشد ;لکن زوجه مقلد کسی است که ستر وجه را واجب نمی داند آیا
شرط مقدم و لازم الوفاء است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی در صورتی که ذکر شده باشد باید پوشیه بزند. س 970 آیا مخالطت زن
ها با مردان و حرف زدن با آن ها حرام است؟ پس چرا امام حسین(علیه السلام) زن ها را همراه خود بردند؟ ج باسمه تعالی ;حرام
نیست بلکه مقدس ترین و عالی مقام ترین زن عالم، حضرت زهرا(س) آن خطبه دشمن شکن را در مسجد خواند و خطبه حضرت
زینب(س) در کوفه و شام بنی امیه را نابود کرد. س 971 حجاب چه تعریفی دارد؟ ج باسمه تعالی ;حجاب عبارت است از
پوشاندن سر و بدن با لباس و چادر از نامحرم به گونه اي که پستی و بلندي بدن نمایان نباشد و البته بدون زینت و کارهاي مهیج
باشد. س 972 برخی از مادران دختران خود را که به حد بلوغ نرسیده اند با سر و پاي برهنه در خیابان ها و مجالس در حضور
نامحرمان می آورند وظیفه والدین چیست؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه موجب هیجان و تحریک جوانان و یا ترویج بی بند و باري و
فساد شود حرام است. س 973 حدود حجاب اسلامی براي بانوان چه مقدار است و چه مقدار باید خود را مستور و بدن را بپوشاند؟
ج باسمه تعالی ;حد حجاب اسلامی، مستور بودن بدن و موي زن است و بقیه خصوصیات در رساله عملیه آمده است. س 974 آیا
حجاب از ضروریات دین است و حکم کسانی که به آن بی اعتنائی کنند چیست؟ ج باسمه تعالی ;بلی، از ضروریات دین است و
بی اعتنائی یعنی حجاب شرعی را رعایت ننمودن، موجب فسق است.
سخنرانی