گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
سخنرانی زن






س 975 سخنرانی برخی خانم ها براي تبلیغات در زمان انتخابات یا غیره چه صورت دارد اگر مردان صداي آن زن را بفهمند و
بعضاً باعث تحریک جوانان شود چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;سخنرانی فی نفسه جایز است و شنیدن مرد نامحرم اشکال
ندارد. ولی چنانچه خود سخنرانی و یا چیزي که تؤام با آن است ;موجب تحریک قوه شهوانی شود جایز نیست.
تشبه به کفار
س 976 تشبه به کفار یعنی چه آیا در این زمان که مسلمانان قدرت پیدا کرده اند می شود از این قاعده استفاده کرد؟ ج باسمه
تعالی ;تشبه به کفار مصداقش پوشیدن لباسی است که مختص به کافر بما هو کافر است و تصور می کنیم در این زمان مصداق
ندارد یا کاري که از مختصات کافر است انجام دهد که شاید تراشیدن ریش، در زمان سابق از این امور بوده است و فعلا نیست. به
هر حال قوه مسلمین و ضعف آنان در این حکم، مدخلیت ندارد. نظیر این مسئله که البته مربوط به آن نیست این است که در
روایات از پوشیدن لباس سیاه مگر در مواردي نهی شده و سرّ آن این است که بنی العباس که دولت هاي فاسد و باطل بوده اند



صفحه 88 از 199
لباس سیاه شعار خود قرار داده بودند را و هر کسی می پوشید معلوم بود که از محبین آنان است و چون حالا موضوع از بین رفته
است، پوشیدن لباس سیاه به نظر من کراهت ندارد. س 977 اخیراً در میان برخی از جوانان مدل مو و لباس هایی از آن ها مد شده
است که از کشورهاي اروپایی و بلاد بیگانه ارائه می گردد نظر به این که پوشیدن این لباس ها خود این گونه آرایش کردن، عرفاً
از مصادیق تشبه به کفار است، آیا شرعاً حرام است یا حلال؟ ج باسمه تعالی ;با وضع زمان که کفار و مسلمانان در لباس مانند
یکدیگرند ;این گونه تشبه اشکال ندارد ولی فی نفسه کار خوبی نیست. س 978 استفاده از کراوات در محافل و مجالس داخل
کشور و خارج از کشور چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;استفاده از کراوات فی نفسه جایز است ولی چنانچه مجتهد عادلی به
مصالح و عناوین ثانویه نهی کند باید متابعت نمایند. س 979 پوشیدن لباس و آرایش به نحوي که شبیه یکی از گروه هاي منحرف
غیر مسلمان باشد چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;تشبه در لباس به گروه منحرف بی اشکال است مگر در صورتی که پوشیدن
لباس سبب تقویت آنان و تضعیف مسلمانان گردد که فرضی است بسیار بعید به هر حال حکم الله جواز است. س 980 تشبث به
کفار یعنی چه؟ آیا باري معروف فوتبال از موارد آن می باشد که در سنن مؤمنین سابق نبوده است؟ ج باسمه تعالی ;مراد از تشبث
را نفهمیدم ;شاید اشتباه لفظی باشد و مراد تشبه باشد به هر حال شامل لعب به فوتبال نمی شود.
ریش تراشی
س 981 ریش تراشیدن چه صورتی دارد؟ ج باسمه تعالی ;ریش تراشیدن حرام است. س 982 نظرتان را در مورد تراشیدن صورت
به استثناء چانه که در عرف جامعه به ریش پرفسوري معروف است بیان نمایید؟ ج باسمه تعالی ;حرام است. س 983 اگر شغل
کسی آرایشگري باشد، تیغ انداختن به صورت مشتریان توسط آرایشگر چه حکمی دارد؟ درآمد حاصل از آن حلال است یا حرام؟
ج باسمه تعالی ;ریش تراشیدن حرام است و اجرت آن نیز حرام است. س 984 نظر مبارك را در مورد کوتاه کردن ریش با ماشین
یا وسیله دیگري به نحوي که مثل تراشیدن باشد مرقوم فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;ماشین کردن صورت و کوتاه کردن مثل تراشیدن
حرام است ;ولی کوتاه کردن تا حدي که صدق ریش بکند جایز است. س 985 اگر در بعضی موارد که انسان به خاطر اذیت و
آزار دشمنان دین و مذهب، از باب تقیه ریش را بتراشد جایز می باشد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه واقعاً در مضیقه قرار گرفته باشد و
خطراتی متوجه او شود ;مانعی ندارد. ولی مجرد استهزاء و امثال آن، مجوز تراشیدن ریش نمی شود. س 986 کسانی هستند که
ریش را تمام نمی گذارند و قسمتی از آن را با ماشین یا تیغ می تراشند آیا مقدار تراشیده شده فعل حرام است یا خیر؟ ج باسمه
تعالی ;بلی، حرام است. س 987 تراشیدن موي سر و صورت دیگري با تیغ دیه دارد یا خیر؟ و فرقی بین زن و مرد می باشد یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;در تراشیدن لحیه مرد با زور و به عنوان جنایت، در صورتی که ریش بعد از آن نروید ;دیه ثابت است و اگر بروید
ثلث دیه است و مقدار دیه تراشیدن سر مرد منوط به نظر حاکم شرع است و اما تراشیدن سر زن، چنانچه نروید دیه کامل ثابت است
و اگر بروید مهر المثل دیه آن است و تراشیدن لحیه زن چیز منصوصی ندارد. س 988 اگر عده اي از پزشکان حاذق و متخصصین
با توجه به تحقیقات همه جانبه اعلام کنند که زدن ریش با تیغ یا ماشین از نظر بهداشتی مضر نیست بلکه مفید است آیا در این
صورت وجهی براي جواز پیدا می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;خیر، به مقتضاي اطلاق و عموم ادله جایز نیست. س 989 می
گویند سبیل به اندازه اي بلند باشد که داخل دهن شود حرام است این مطلب صحیح است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه شعار
انتماء به فرقه باطله نباشد ;اشکال ندارد و حرام نیست، ولی بلا اشکال، مطلقاً مرجوح است. س 990 اگر براي تراشیدن ریش ناچار
باشد و در ضرر و عسر و حرج واقع شود جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;این ها بهانه است ;ریش تراشیدن حرام است. ولی
چنانچه واقعاً دکتر تشخیص دهد که ریش براي فردي ضرر معتنابه دارد ;به مقدار ضرورت می توان تراشید. غصب س 991
شخصی خانه اي داشته، با شناختی که از او دارم غصبی بوده ;آن را فروخته و هم زمان با دو نفر به صورت مشاع خانه اي قدیمی



صفحه 89 از 199
خریداري کرده و خراب نموده و یک آپارتمان چهار طبقه اي ساخته اند. سپس سه واحد آن را به مشتري فروخته اند و یک واحد
باقیمانده آن، هم اکنون در تصرف شخصی فرد مذکور می باشد. حالا یک واحد از آن آپارتمان را از آن سه نفر که قبلا خریده
اند قولنامه نموده ام که بخرم. آیا این آپارتمان از نظر مالکیت براي من اشکال شرعی دارد یا نه و نماز خواندن در آن چطور؟ ج
باسمه تعالی ;چون نمی دانید که چهار طبقه آن خانه را با عین آن پول خریده است ;اشکال ندارد و نمازتان در آن محل صحیح
است. س 992 اگر زراعت و باغات با آب غصبی مشروب شود محصول او چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;کار حرام است و
غاصب ضامن قیمت است ولی محصولات و میوه اشکال ندارد. س 993 در کتاب غصب مسأله 2545 توضیح المسائل آمده کسی
که خانه را غصب کرده اگر چه استفاده هم نکند باید اجاره بپردازد ;در این صورت اگر لباس و غیره غصب شود برگرداندن آن
کافی است یا باید اجاره بدهد؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که آن لباس براي اجاره مثل لباس عروس معین شده باشد، ظاهراً باید
اجاره بدهد. س 994 چنانچه رد عین غصب مستلزم تخریب و ضرر باشد مثلا لابلاي سقف عین موجود است رد آن هم واجب
است؟ ج باسمه تعالی ;الغاصب یؤخذ باشدّ الأحوال، بلی، واجب است.
احکام حیوانات
س 995 خوردن گوشت خرگوش چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;حرام است. س 996 آیا اذیت حیوانات جایز است و یا برعکس
مراعات حال آن ها را باید نمود و نفقه آن ها واجب است مستدعی است احکام آن ها را مفصلا بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی;
چند حکم در روایات و کتب فقهی راجع به حیوانات هست که ذیلا به آن ها اشاره می شود: 1 نفقه آن ها، حتی زنبورعسل و کرم
در صورتی که آن ها را رها ننموده اید ;واجب است و مراد از نفقه، آن چیزهایی است که براي ادامه زندگی به آن ها احتیاج دارد
یا این که مقداري از عسل در کندو بماند و برگ بعضی درخت هایی که لازم دارند تهیه کنید. 2 شیر دوشیدن اگر به واسطه کمی
علف، به حال حیوان مضر باشد ;جایز نیست و نسبت به حیوان شیرده، چنانچه دوشیدن، زیادتر از مقدار متعارف و به حال آن
حیوان مضر باشد ;جایز نیست. 3 چنانچه مالک از نفقه دادن امتناع بنماید حاکم شرع او را به بیع یا نفقه یا ذبح مجبور می نماید،
البته اگر قابل تذکیه باشد و اگر قبول نکرد خود حاکم متصدي آن خواهد شد. 4 اذیت حیوان و کتک زدن زیاد و حمل باري که
قادر به حمل آن نیست و به صورت سواري کتک زدن جایز نیست. 5 کشتن حیوانی که ماکول اللحم نیست و قابل تذکیه نیست;
چنانچه اذیت می کند و نمی شود اذیت آن حیوان را رفع نمود جایز است و الا جایز نیست. س 997 خوردن ماهی اوزون برون چه
حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;خوردن ماهی فلس دار جایز است و خوردن ماهی بدون فلس جایز نیست. س 998 کبوتر بازي چه
حکمی دارد و اگر بر اثر کبوتر بازي خانه کسی را دید بزنند آیا می توان با کبوترباز برخورد کرد؟ ج باسمه تعالی ;کبوتر بازي
حرام نیست. ولی دید زدن به منزل دیگران جایز نیست و باید برخورد شود. س 999 آیا حشر براي حیوانات می باشد اگر کسی به
حیوانی ظلم کرد و یا حیوانی ظالم بود کیفر داده می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;حشر حیوانات از واضحات و بدیهیات است و
و « مامن دابۀ فی الأرض و لا طائر یطیر بجناحیه الا امم امثالکم ثم الی ربهم یحشرون » یا « اذا الوحوش حشرت » آیات متعدد مانند
روایات مستفیضه دلالت بر آن دارد کیفر هم می بینند ولی عاقبت چه می شوند آیا معدوم می شوند یا آنکه مانند انسان متنعم یا
معذب دائمی هستند ;روشن نیست. س 1000 آیا خوردن خرچنگ شرعاً حلال است یا حرام؟ ج باسمه تعالی ;نخورند. چون هر
حیوانی که چنگال دارد خوردن آن حرام است. س 1001 گوشت کلاغ از نوع زاغ که اکثراً داخل شهرها می باشند حرام است؟
گوشت پرنده کلاغ سیاه که در مزارع می باشد چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;در نظر من گوشت تمام کلاغ ها حلال است و
مکروه.



صفحه 90 از 199
قسم و عهد و نذر
س 1002 شخصی نذر می کند اگر یک ماه محتلم نشد مبلغ صد تومان صدقه بدهد نذرش صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه
خروج منی به حال او مضر است، نذر صحیح است. اما اگر خروج و عدم خروج از جهت دینی و دنیوي فرقی به حال او ندارد نذر
منعقد نیست. (جواب گنگ) س 1003 آیا در قسم و عهد و نذر چند مرتبه مخالفت کند کفاره تعدد پیدا می کند و یا با اداي کفاره
مرتبه اول عهد و نذر و قسم منحل می شود؟ ج باسمه تعالی ;با کیفیت نذر و عهد و قسم فرق می کند. س 1004 مریضه اي بدون
نام خدا جلت عظمته طلا آلات خود را براي فرستادن به کربلاي معلی نذر کرده ;آیا فرستادن به آنجا واجب است یا می توان در
راه آن بزرگواران به فقراي محل بدهد و اگر فرستادن لازم باشد عین آن ها را یا قیمت آن ها را بفرستد؟ ج باسمه تعالی ;اگر در
نیت او بوده است که براي خدا نذر کرده ;کافی است در تحقق نذر و باید به همان نحو که نذر کرده است ;عمل کند و بفرستد
کربلا و حتی الامکان عین آن را بفرستد. س 1005 نذر کرده بودم که اگر خداوند متعال خانه بزرگی به من عنایت فرماید، در ماه
محرم الحرام به هیئت عزاداري به عنوان احسان، شام بدهم یک سال بعد طبقه دوم خانه ام را ساختم ولی آن طوري که باید بزرگ
نیست آیا باید به هیئت عزاداري شام بدهم یا نه؟ ج باسمه تعالی ;لازم نیست. چون بر آنچه نذر کرده اید ;تحقق نیافته است. (ت)
س 1006 نذر کردن براي توپ بازي شرعی است یا خلاف شرع و در توپ بازي رجحان شرعی یا عرفی دارد یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;توپ بازي چنانچه هیچ عنوان ثانوي راجح شرعی بر آن منطبق نباشد خلاف شرع نیست و خود توپ بازي راجح شرعی
نیست پس نذر آن نیز لازم الوفاء نیست. س 1007 شخصی در حال حیات، نذر شرعی نموده است که اگر حاجت او برآورده شود
در حق یکی از چهارده معصوم(علیه السلام) عمل خیري انجام دهد نذرش مستجاب شده ولی قبل از اداي نذر از دنیا رفته. وارث از
نذر او و اجابت آن مطلع بوده اند آیا از مال عمومی او اداي نذر لازم می باشد یا بایستی مال معینی را تعیین می کرد؟ ج باسمه
تعالی ;باید از مال او قبل از تقسیم بین ورثه، نذر را عمل نمایند. س 1008 روي عقیده عامیانه در عاشوراي حسینی براي قضاي
حاجتی نذر می کنند اگر فلان حاجتم برآورده شد شمع روشن می کنم آیا به حساب شعار حسینی محسوب می شود و رجحان
دارد یا خیر، لازم العمل است یا نه، در مسجد و حسینیه شمع روشن نماییم یا نه؟ ج باسمه تعالی ;شمع روشن کردن فی نفسه
راجح است ;ولی برق ارجح است. بنابر این نذر منعقد است و باید به نذر عمل شود ولو در گوشه مسجد روشن نمایند. س 1009
کسی درختی را نذر حضرت ابوالفضل(علیه السلام) کرده و در صورت امکان مقید کرده به کربلا بفرستد، حکمش چیست؟ ج
باسمه تعالی ;به کربلا بفرستید تا در خیرات براي آن حضرت، مصرف شود. س 1010 کسی نذر می کند که هفت ماشین بار بزنم
پنجاه تومان می دهم و چهارده ماشین بار می زند، می گوید اگر پول به دستم رسید، می دهم، پول می رسد ولی سهل انگاري می
کند، یکسال است که عمل نمی کند آیا کفاره دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه به آن گونه که نذر کرده، عمل نکند ;کفاره
لازم می شود و کفاره آن مانند کفاره افطار شهر رمضان عتق رقبه یا روزه دو ماه پیاپی یا اطعام شصت مسکین است. س 1011
شخصی با شریک خود مشغول کسب می شوند در بین معامله مبلغ زیادي از سرمایه را که غیر قابل وصول (در توقیف) بوده است
یکی از شرکا می گوید به احتمال 90 % این وجه وصول نمی شود و بنابر این نصف کل مبلغ نذر آقا امام حسین(علیه السلام) و آقا
ابوالفضل العباس(علیه السلام) نمودم که اگر وصول شود عده اي را به زیارت کربلا ببرم و شریک هم این پیشنهاد و نذر را می
پذیرد که در صورت وصول نذر کننده به نذرش عمل کند. پس از مدت کمی نذر مستجاب می شود آیا شریک می تواند از انجام
این نذر توسط شریک جلوگیري کند؟ ج باسمه تعالی ;نمی تواند جلوگیري کند ;چون پذیرش پیشنهاد، اجازه نذري است که
شریک کرده است. س 1012 اگر انسان عهد کند که کار واجبی را یا مستحبی را به جا آورد یا کار حرام یا مکروهی را ترك کند
عهد یا قسم او صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;بلی صحیح است. س 1013 اگر کسی پدر یا مادرش نذر او را حل کنند آیا ذمه نذر
کننده بري می شود، بعد از مرگ فرزند چطور؟ ج باسمه تعالی ;بلی، مطلقاً بري می شود. س 1014 اگر کسی نذر کرده هر سال



صفحه 91 از 199
کننده بري می شود، بعد از مرگ فرزند چطور؟ ج باسمه تعالی ;بلی، مطلقاً بري می شود. س 1014 اگر کسی نذر کرده هر سال
ماه محرم قربانی بکشد و به مسجد معینی بدهد لکن حالا احساس می کند متولیان مسجد گوشت هاي خوب را به مردم نمی دهند
حالا نذر کننده می تواند گوشت قربانی را به فقرا تقسیم کند؟ ج باسمه تعالی ;تا حد امکان باید به مسجد بدهد ;اگر ممکن نشد
به فقرا بدهند. س 1015 کسی گوسفند و یا گوسفندان را بدون ذکر نام خدا نذر کرده در کربلاي معلی بکشد فعلا که رفتن ممکن
نیست و نگهداري حیوانات به سبب کهولت سن آن ها در خطر است فلذا فروخته است محل مصرف آن ها را بیان کنید که به غیر
سادات نیز می توان داد یا نه و در شهر خود مصرف کردنش چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;مصرف آن مطلق وجوه بِرّ می
باشد و در مصرف سیادت شرط نیست.
وقف
س 1016 اگر کسی ملکی را بر خانواده وقف نماید که همه نسل هاي بعدي را هم شامل شود و بعد از مدتی آن را، از اختیار آن ها
خارج کنند و مدت زمانی، این ملک موقوفه در میان دیگران مورد استفاده واقع شود با وصف این که واقف به طور کامل به
استفاده موقوف علیهم و نسل هاي بعدي، تصریح نموده و به دیگران تحریم کرده باشد در این صورت کسانی که در این ملک
تصرف کرده و به نام خود اسناد درست کرده و مورد معامله قرار می دهند آیا جواز شرعی بر آن می توانند پیدا کنند و آیا با تقسیم
اراضی که در رژیم گذشته، صورت گرفته، این موقوفه در حال وقف باقیست یا نه؟ ج باسمه تعالی ;با این خصوصیات وقف
مذکور صحیح است و قابل ابطال و تبدیل نمی باشد و اگر ظالمی در برهه اي از زمان، مانع از عمل به وقف شده است ;این دلیل
باطل شدن وقف نمی شود و بعد از رفع ظلم باز باید به آن عمل نمود. س 1017 مجتمع تجاري است که به صورت مشاع در میان
دو نفر می باشد ولی یکی دو دانگ، و دیگري چهار دانگ آن را مالک هستند صاحب چهار دانگ تصمیم به وقف دارد ولی نمی
دانند با وجود شریک، وقف صورت می گیرد، آیا بدون رضایت شریک، چنین وقفی صورت شرعی پیدا می کند یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;وقف مشاع صحیح است و متوقف بر اجازه شریک نیست. س 1018 امام جماعت یکی از مساجد محل که فرد باتقوا و
باسواد و مورد احترام مردم بود و مدت بیست سال در آن جا اقامه نماز جماعت می کرد، ایشان وصیت نموده که در حیاط همان
مسجد دفنش کنند و بر طبق وصیت عمل شده است آیا مسئله صورت شرعی دارد و چنین عمل برخلاف حکم وقف نمی باشد؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه صحن مسجد به عنوان مسجد بودن وقف نباشد و براي مصالح اهل مسجد وقف گردیده باشد ;این وصیت
هیچ اشکالی ندارد و باید به آن عمل شود ولی اگر حیاط داخل عنوان مسجد، وقف شود ;دفن در آنجا جایز نمی باشد و وصیت
ایشان غیر نافذ است ولی چون او، مردي با تقوي و اهل علم بوده است بدون تردید از موضوع آگاهی داشته و لذا چنین وصیت
کرده است. در این صورت وصیتش لازم الوفاء است و بودن قبر ایشان در صحن مسجد بلا اشکال است. س 1019 شخصی با
امکانات خود مسجدي ساخته و در وقف آن گفته، که باید امام جماعت فقط از سادات باشد و در غیر این صورت من راضی نیستم
آیا امام جماعت غیر سادات می تواند در این مسجد اقامه نماز کند؟ ج باسمه تعالی ;نمی تواند، چون عمل به وقف باید بر طبق
شرایط وقف انجام شود. س 1020 کسی تمام مایملک خود را به فردي مصالحه صحیحه صریحه شرعیه نمود خیار و قرارداد براي
عده اي از معتمدین مدت دو عام کامل، مع تعین الاستقلال که از هریک از معظم الیهم استدعاي فسخ نموده اعیان به ملکیت
مصالح مسترد شود شارطا علی زمۀ المصطلح آن که هرگاه براي مصالح فوت در رسد باذن فرد معینی که احد من ذوي الخیاراست
اقدام به امور مفصله الذیل نماید... منطقه یا دهی با دو رشته قنات جاریه سیل باکل متعلقات آن و یک قطعه باغ بزرگ که چهار
جریب است، به حدوهامش، و کل یکدرب دکان واقع در قرب دروازه عراق معروف به دروازه خرابه، محدود به حدوهامش، وقف
نماید بر محال مفصله بتولیت امام راتب مسجد که متولی اعیان مرقومه همه ساله منافع آن را بعد از وضع مخارج لازمه، جهت تعزیه
صدیقه طاهره و... و صرف نمایند حال چند مسأله باید بیان شود. س 1021 مسئله اول: نمی دانیم و شک داریم اصحاب خیار



صفحه 92 از 199
مصالحه را فسخ کرده اند یا نه حکمش چیست؟ ج باسمه تعالی ;باید بنا گذارده شود بر این که فسخ نکرده اند. س 1022 مسئله
دوم: شک داریم مصطلح اموال مزبور طبق الشرط وقف نموده است یا نه؟ حکمش چیست؟ ج باسمه تعالی ;اگر شرط به نحو
شرط، نتیجه باشد ;به خودي خود وقف می شود والا مقتضی اصل تحقق وقف است به علاوه حاکم او را مجبور به وقف می کند و
اگر اجبار ممکن نباشد ;خود حاکم شرع وقف می کند. س 1023 مسئله سوم: نمی دانیم مصطلح قبل از مصالح فوت کرده یا بعد از
او؟ حکم مسئله مع هذا الشک چیست؟ ج باسمه تعالی ;فوت مصطلح مانع از وقف نیست. س 1024 مسئله چهارم: لو سلم که
مصطلح قبل از مصالح فوت کرده باشد عمل به این شرط بر عهده ورثه خواهد بود یا حکم دیگر دارد؟ ج باسمه تعالی ;شرط از
حقوق است و چنانچه کسانی که خیار داشته اند مصالحه را فسخ ننموده باشند به ورثه منتقل می شود. س 1025 مسئله پنجم: مع
فرض وقف، نمی دانم مصطلح، تولیت موقوفه را با همان متولی منصوص در شرط قرار داده است یا براي دیگري قرار داده؟ ج
باسمه تعالی ;تولیت با همان متولی منصوص می باشد. س 1026 مسئله ششم: آیا مصطلح حق دارد تولیت را با دیگري قرار دهد و
یا خود به خود همان فرد منصوص متولی خواهد شد ولو مصطلح آن را قرار ندهد و تعین نکند؟ ج باسمه تعالی ;حق ندارد.
س 1027 مسئله هفتم: حکم تخلف از شرط در مسئله مزبور چیست آیا منجر به بطلان مصالحه می شود و اموال ارث وارث مالک
اول می شود یا مصطلح مرتکب عمل حرام شده و صلح به صحت و قوّت خود باقی خواهد بود؟ ج باسمه تعالی ;عمل به شرط،
واجب است و چنانچه عمل نشود اولا حاکم اجبار می کند و در صورت عدم عمل، خود حاکم به شرط عمل می کند. س 1028
مسئله هشتم: در فرض سؤال و مورد ابتلاء، وارثین منکر وقف هستند و سند مالکیت براي رقبات مزبور دارند حکم مسئله با فرض
انکار وارثین و باتوجه به وجود متن مصحح و تأیید شده صلحنامه یاد شده چیست؟ ج باسمه تعالی ;با وجود سند قطعی، انکار
ورثه بی اثر است. بلی، اگر سند قطعی نباشد ;داخل در مورد دعواي بر میت می شود. س 1029 مسئله نهم: در فرض مزبور و
مشکوك موجود آیا امام راتب (متولی منصوص) شرعاً وظیفه دارد تصدي و مباشرت اداره موقوفه مفروضه، و تحقیق درباره کشف
حقیقت را بکند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در صورت علم بلی والا خیر. س 1030 مسئله دهم: در فرض مزبور اداره اوقاف و دادگاه
جمهوري اسلامی حکم به وقفیت ملک مزبور داده است، آیا همین اندازه موجب تکلیف شرعی براي تصدي موقوفه مفروضه می
شود یا باید علم و یقین به وقفیت حاصل شود تا تصدي بر متولی واجب شود؟ ج باسمه تعالی ;میزان، علم وجدانی یا حکم حاکم
شرع است. س 1031 ما سه برادر هستیم که اموالی در هندوستان از جمله کتابخانه به عنوان وقف بر ذریه به ما به ارث رسیده است
و چون این اموال در معرض تلف شدن قرار گرفته و موجب نزاع گردیده است تصمیم گرفته ایم آن اموال را تقسیم نماییم. آیا
فردي از ورثه به جهت این که از نظر سنی بزرگ تر است و یا داراي قدرتی می باشد که بقیه عاجز از مقابله با او هستند، می تواند
بدون اجازه دیگر وارثان در اموال تصرف نماید، و یا بیش از سهمیه خود تصاحب کند؟ سؤال دیگر این که این اموال چگونه
بایستی تقسیم شود؟ ج باسمه تعالی ;ذریه باید منفعت موقوفه را به آن گونه که وقف شده است تقسیم نمایند که آن هم متوقف
بر تقسیم عین موقوفه است که در مورد سؤال کتابخانه است و به هر کدام هرچه برسد باید عین را حفظ کنند و از آن انتفاع ببرند و
فرقی بین کوچک و بزرگ نیست، مگر آن که واقف در وقف، سهم بیش تري براي بزرگ تر قرار دهد یا اختیار بیش تري به او
بدهد والا باید تقسیم به طور مساوي باشد والله العالم. س 1032 در سال 914 هجري قمري قریه سوهان طالقان وقف شده بر سید
علاءالدین این قاضی امیر نجم الدین محمود الطالقانی و نسل از اولاد ذکور سادات نسلا بعد نسل الی أن یتناسلو و أن یتعاقفوا اصل
وقفنامه وجود دارد اجاره نامه ها وجود دارد در خصوص عمل به وقف اکنون بعضی ها تشکیک می کنند در صحت وقف که
ممکن است در آن زمان واقف مشروعیت مالی نداشته باشد و از راه زور و سرنیزه غصب کرده باشد سپس وقف کرده و امثال این
گونه ایرادات نظر معظم له در مورد صحت شرعی این گونه موقوفات چیست؟ ج باسمه تعالی ;وقف موقوفه مذکور با خصوصیاتی
که نوشته اید صحیح است و هیچ اشکال ندارد و احتمالات ذکر شده، قابل اعتنا نیست. س 1033 مدرسه اي که مقداري از زمین



صفحه 93 از 199
آن از قبرستان ساخته شده آیا نماز خواندن و زندگی کردن در همچو مدرسه چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد، من
اجازه می دهم ;تصرف نمایید. س 1034 بخش صوفیان از توابع شبستر با وسعت تقریبی هشتصد کیلومتر مربع با پنجاه هزار نفر
جمعیت مورد ادعاي وقفیت بوده و از زمان طرح وقفیت مورد اعتراض اهل محل قرار گرفته و تنها مستمسک مدعیان وقف کپی
وقف نامه است که اصل آن هم ارائه نشده و سند مالکیت قبل از وقف هم ندارد (بر اساس قاعده لاوقف الافی ملک) و از طرف
دیگر علاوه بر این که اهالی ذو الید هستند و سند مالکیت بر بیوتات و باغات مزارع خود، بیش از پنجاه سال قبل از تاریخ وقف
ادعائی هم در دست دارند و حتی با همان منوال خرید و فروش می نمایند بدون مراجعه به کسی و بدون ذکر عرصه و اعیان آیا با
وجود مدارك مردم و اماره ید و نبودن سند مالکیت قبل از وقف واقف یا واقفین آیا با ادعاي آن ها وقفیت ثابت می گردد یا خیر.
ج باسمه تعالی ;با خصوصیاتی که مرقوم شده است ;ادعاي وقف بودن مسموع نیست و برحسب قواعد شرعی، معامله ملکیت،
باید در موردي که یدي بر آن هست انجام شود. س 1035 شخص خیّري زمینی را براي ساختن حسینیه داده و ساختمان را به نام
حسینیه ساختند بعد دو دستگی و اختلاف بین آن ها به وجود آمده دسته اي حسینیه دیگر احداث کردند و حسینیه اولی را می
خواهند تعمیر نمایند. افراد حسینیه جدید مانع این کار هستند و آنان زمین حسینیه که وقف بر حسینیه کرده است اصرار دارند که
حسینیه تعمیر شود و مورد استفاده قرار بگیرد آیا ورثه می توانند تبدیل به مدرسه بنمایند یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;الوقوف علی
حسب ما یوقفها اهلها. ورثه هیچ گونه حقی ندارند و تصرف آن ها برخلاف وقف است و جایز نیست. س 1036 زمینی که براي
مسجد وقف شده در زیر مسجد و یا پشت بام مسجد انباري و دستشویی و تفریحگاهی براي نوجوانان درست می کنند این نوع
تصرفات چه صورت دارد و شرعاً صحیح است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;این گونه تصرفات در صورتی که منافی انتفاع به منافع آن
چیزهایی که در وقف است نباشد مانعی ندارد ;ولی مکروه است. چون چنین کارهایی در روایات کثیره محمولۀ علی الکراهۀ نهی
شده است، امّا خصوص انباري، براي مصالح مسجد کراهت ندارد. س 1037 اگر انسانی مالی را قرض کند و با آن مال بنائی کند
بعد معلوم شود آن مال وقف بوده آیا به همان مقدار که او داده، ضمان و اثر وضعی تصرف در مال وقف از بین می رود؟ ج
باسمه تعالی ;بلی، چون جاهل غیر مقصر بوده و ضمان آن بر قرض دهنده است. س 1038 براي تعمیر مسجد کمک مالی از طرف
مردم جمع آوري شده تا مسجد محل را تعمیر نمایند و یک نفر مانع این کار شده، بعضی می گویند بدون اجازه او تعمیر ممکن
نیست حکم مسئله را بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;بعد از آن که پول را فی سبیل الله داده اند ;اذن او لازم نیست. س 1039
چنانچه در وقف آمده باشد: موقوفه مذکور بین محصلین و مدرسین تقسیم شود چگونه توزیع شود؟ ج باسمه تعالی ;به نحوي که
معمول است که لابد به مدرسین سهم بیش تري داده می شود و در تعیین مقدار آن نظر متولی و اگر متولی نیست ;نظر حاکم شرع،
متبع است. س 1040 در مدرسه وقفی براي زیاد نبودن مصرف برق متولی از آن جلوگیري می کند برنامه اي مقرر می کند که
باعث محدودیت روشن کردن برق می شود آیا اطاعت از عمل او واجب است؟ ج باسمه تعالی ;بلی، اگر چنین نباشد در نظم
مدرسه اختلال پیش می آید. س 1041 شخصی قطعه زمینی براي حسینیه داده و کمک مالی هم به همین منظور جمع آوري شده
است حالا می خواهند این حسینیه را تبدیل به مسجد کنند آیا صحیح است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه وقف محقق شده
است، نمی شود چون الوقوف علی حسب ما یوقفها اهلها والا مانعی ندارد. س 1042 عده اي از مؤمنین پولی به نام حسینیه جمع
نموده اند و زمینی را خریده اند و بعداً به نام مسجد ساختمان کرده اند آیا حکم مسجد به آن باراست و دخول جنب و حائض جایز
است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;به هر حال اقامه نماز و مجالس در آنجا جایز است و چنانچه زمین را براي حسینیه خریده اند به همان
معامله وقف محقق می شود و اگر بعد بدون تعقل و ملاحظه آن را به نام مسجد نموده اند این مکان حکم مسجد که جنب و حائض
داخل نشوند ندارد. س 1043 شخصی زمینی را براي قبرستان اهل همان روستا وقف کرده و اهالی ده به شهر کوچ کرده اند آیا
زمین موقوفه به واقف بر می گردد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;باید در مطلق وجوه خیر مصرف شود و به صاحبش بر نمی گردد.



صفحه 94 از 199
س 1044 در موقوفات اختصاصی مثل مسجد و مدارس و حسینیه تصرفات آب و غیره چه صورت دارد و اگر مأذون از متولی باشد
صحیح است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;هر تصرفی با اذن متولی جایز می شود ;چون اذن او محمول بر صحت است. س 1045 به
طوري که مستحضر هستید ملک خانقاه ها مانند سایر اماکن مذهبی از مردمان خیر و مولی دوست وقف شده و به وسیله افراد خیّر
ساخته شده و تولیت آن را به شیخ وقت سپرده اند و مشایخ دیگر می تواند او را عزل نماید و در صورت عزل تولیت او وجه شرعی
دارد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه موقوفه به عنوانی وقف شده باشد که آن وقف واجد شرایط صحت باشد و آن عنوان زمانی
منطبق بر شخصی بوده است و موقوفه دست او بوده و آن شخص فوت کند یا عنوان به صورت غیر اختیاري از او سلب شود ;مانند
این که نسیان عارض او شود و لیاقت آن مقام را نداشته باشد یا کسانی که چنین لیاقتی داشته باشند آن عنوان را از او سلب کنند که
بقاء یا ارتفاع آن عنوان به دست آن ها باشد ;باید از آن شخص گرفته شود و به کسی که بعد از او، آن عنوان را پیدا می کند
بدهند. چنانچه آن عنوان بر کسی منطبق نشود ;اختیار آن وقف با مجتهد جامع الشرایط است. س 1046 این جانب با یکی از
دوستان حدوداً سی سال قبل بیست دقیقه آب براي آب انبار روستایی وقف کرده ایم اخیراً لوله کشی بهداشتی شده و قهراً آب انبار
خراب شده و این آب بلا استفاده مانده است چون آب انبار و مسجد مورد استفاده عموم بوده است آیا می شود این آب را باري
درختان گردو و غیره که مال همه است استفاده کرد؟ ج باسمه تعالی ;چون آب وقف مسجد شده است و قید شده است که
زیادي آن به حمام و آب انبار دیگر داده شود بنابر این اول براي مسجد لوله کشی بشود و در صورت زیاد آمدن براي حمام و آب
انبارهاي دیگر صرف شود. س 1047 اگر در وقف یادآور شود بر مسلمین و متصوفه وقف صحیح باشد ساختن مسجد در این زمین
چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;متصوفه فرق مختلف دارند. بعضی از این ها بیّن الفسادند و وقف بر آن ها صحیح نیست بنابر
این آن مال بر ملک واقف باقی است و با اجازه او یا ورثه او همه نوع تصرف می توان کرد. در صورت معلوم نبودن، حکم مجهول
المالک دارد. س 1048 در ضرر زدن به اشیاء موقوفه اگر با متولی مصالحه شود چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست.
س 1049 ضرر بر اجزاء وقف هم ضمان دارد؟ ج باسمه تعالی ;بلی. س 1050 میهمان گرفتن بر طلبه در موقوفه چه صورت دارد؟
ج باسمه تعالی ;مقدار متعارف مانعی ندارد. س 1051 دادن وجه موقوفه به خادم به عنوان این که از لوازم وقف است چه صورت
دارد؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که مصرف معینی نشده باشد که بر او تطبیق ننماید، اشکال ندارد. س 1052 باغ انگوري است
که وقف سیدالشهداء(علیه السلام) است و درآمدي ندارد و مخارج آبیاري و آباد کردن آن بیش تر از عایدات آن است آیا می
شود فروخت و تبدیل به احسن کرد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;در فرض مسئله، تبدیل نمودن به ملکی که آن هم به همین مصرف
برسد مانعی ندارد و اگر امکان نداشته باشد در مطلق وجود خیر صرف شود. س 1053 اگر احیاناً واقف شرایطی را براي موضوع
موقوفه عنوان نماید مراعات شرایط در جهت اعمال انتفاعات مشروعه الزامی است یا نه؟ و آیا مطابقت شرایط مطروحه با ملاکات
عرفی متداول لازم است یا نه؟ یعنی آیا ملاکات معمول عرفی می تواند موجباتی را براي ضیق و سعه در جهت انتفاع مشروطه من
باب ورود و حکومت داشته باشد؟ یا نه؟ ج باسمه تعالی ;آنچه واقف شرط می کند در صورتی که مخالف شرع نباشد لازم است
و ملاکات عرفی موجب ضیق آن نخواهد شد. س 1054 احتراماً با ابلاغ سلام و تحیات فراوان خاطر عالی را مستحضر می دارند این
جانبان حسین ربانی به شماره شناسنامه 416 متولد 1321 معروف به محمدحسین ربانی و محمدصادق ربانی به شماره شناسنامه
43200 متولد 1331 دو برادر متولیان نیم دانگ موقوفه از شش دانگ علی آباد آقا مجیب انار رفسنجان به موجب رأي بدوي شعبه
16 مبنی بر این که هر ساله درآمد موقوفه نیم دانگ /22/ چهار دادگاه رفسنجان و ابرام دیوان عالی کشور طبق رأي دادنامه 1599
مذکور را از قدیم الایام صرف آشپزي و اطعام حضرت سیدالشهدا(علیه السلام) در ایام عاشورا و دیگر ایام دو ماهه محرم و صفر
می شده است سینه به سینه از پدران نیز نقل شده و جریان داشته و با آمدن طاغوت اول رضاخان قلدر و سوزاندن وقف نامه ها در
اداره اوقاف رفسنجان و خارج شدن موقوفه از مسیر اصلی خود با تصرف دولت غاصب وقت بودجه آن به مصرف غیر از آش و



صفحه 95 از 199
برنج می رسیده به همان علت که وقف نامه مدون در دست نبوده است هم اکنون که مجدداً به سیره طبخ آش و پلو درآمده و در
محلات یزد به مصرف می رسد به موجب رأي دادگاه و استشهادیه محلی متولی براي آن معیین گردیده است متمنی است اگر
اجازه فرمایید: اولا: وقف نامه اي بر اساس استشهادیه محلی و قول پدران و پیشینیانمان صادر شود تا تکلیف شرعی و عرفی هر یک
از متولیان غیر از مقررات اداري و ناظر یا ناظرین روشن گردد. ثانیاً: نظر به این که اطعام یک وعده یا یک روز کفاف و کارایی
زیادي در کمک به محرومین ندارد با توجه به این که بودجه آن استفاده بیش تر و شایسته تر از قبیل قرض الحسنه و دستگیري
آبرومندان یا ازدواج جوانان کم درآمد و امور عام المنفعه دیگر را می توان نمود. خواهشمند است حضرت عالی نظر مبارك
شرعی و اجتماعی خود را حاکم بر مقدرات قانونی مرقوم فرمایید تا از سرگردانی خارج و امور موقوفه حضرت اباعبدالله
الحسین(علیه السلام) به نحو احسن انجام پذیرد که مزید تشکر است. ج باسمه تعالی ;چنانچه استشهادیه محلی و قول ریش
سفیدان معارضی نداشته باشد مجازید وقف نامه اي تهیه نمایید که بر طبق آن عمل شود و تغییر دادن مصرف، با فرض این که همه
می گویند: در وقف سابق مصرف تعیین شده بوده است مورد ندارد. ولی چنانچه در سابق در وقفنامه اصلی، وجوه بر امور عام
المنفعۀ بوده است و آن مصارف به لحاظ انطباق آن عنوان، عام بوده است می توانید در مواردي که ذکر شده است ;مصرف
نمایید. وصیت س 1055 در جواز رفت و آمد وصی در خانه یتیم آیا نفس عدم مفسده کافی است یا مصلحت لازم است و آیا اذن
قیم لازم است؟ ج باسمه تعالی ;رفت و آمد ;باید با اذن ولی یتیم باشد. رعایت مصلحت و یا عدم مفسده به متصرف مربوط نیست
بلکه ولی باید مراعات کند. س 1056 آیا در قبرستان عمومی تصرفات شخصی جایز است مثلا گوشه از قبرستان را براي خود و
فامیل و بستگان خود حفاظت نماید و وصیت کند مانع از دفن کردن اموات دیگران بشوند؟ ج باسمه تعالی ;تصرفات به این
وسعت که نوشته اید جایز نیست اما اگر شخصی قبري درست کند و به ازاء آن، از کسانی که میت را در آنجا دفن می کنند پولی
بگیرد ;مانعی ندارد. به هر حال در صورتی که جاي دیگر نباشد نمی تواند مانع از دفن در آنجا شود و وصیت نافذ نیست. س 1057
شخصی وصیت کرده در صورت امکان ولو در آینده جنازه مرابه قم انتقال دهید حال بعد از چهل سال جهت انتقال به قم نبش قبر
جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی جایز است. س 1058 حدود هفت سال است که حقوقم را در زندگی پدر و مادر صرف
کرده با این که مجرد بودم و خانه مسکونی پدر را در روستا به کمک مالی و همکاري بنده ساختیم و پس از هفت سال چون معلم
بودم به شهر منتقل شدم پدرم در وصیت نامه خود خانه و زمین محدود به آن را به من وصیت کرده است ورثه همه مایملک پدر را
اعم از منقول و غیر منقول غصب کرده اند و پدرم هیچ وقت از وصیت خود اعراض نکرده و به من چیزي نگفته آیا این وصیت پدر
نافذ است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;آن خانه و زمین به ضمیمه سایر مواردي که وصیت کرده است ;اگر غیر از واجبات زاید بر ثلث
نباشد و ندانید پدر از وصیت برگشته است مال شما است و مانند سایر اموالتان می باشد و در صورت قدرت، به هر طریق ممکن می
توانید بگیرد. س 1059 شخصی وصیت کرده که بعد از فوت مرا در قبر پدر و مادر دفن کنید در صورتی که پدر و مادر چهل سال
قبل فوت شده اند آیا این وصیت لازم الاجراء است و نبش قبر و دفن مرد در قبر زن و برعکس جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی;
جایز است. س 1060 بنده وصی پدرم هستم براي انجام وصیتنامه از وراث پدرم امضاء گرفته و رضایت داده اند به جز یک دختر
اکنون دو نفر از فرزندان که برادر همان دختر هستند اعتراض بر توافق نامه و امضاي خودشان نموده و مانع از عمل به وصیت شده
اند وظیفه بنده در این باره چیست؟ ج باسمه تعالی ;حق اعتراض ندارند در صورت قدرت ولو با زور به وصیت عمل کنید.
س 1061 شخصی وصیت کرده یک سال نماز و روزه و مبلغ سی هزار تومان کفاره و پنجاه هزار تومان خمس و براي مخارج بعد از
فوت چیزي تعیین نکرده است این وصیت نافذ است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;وصیت مزبور صحیح و نافذ است و وصیت به مخارج
و مصارف لازم نیست، چه رسد به آنکه مانع از نفوذ وصیت شود و وصیت ذکر شده نافذ است ولو زیادتر از ثلث باشد. س 1062
شخصی وصیت کرده یک ثلث از اموال او را به مصرف معینی برسانند ولی سفارش او عملی نشده و فقط یکی از وراث نسبت به



صفحه 96 از 199
سهم خود ثلث را افراز و خرج کرده آیا می تواند در کل مال تصرفاتی انجام دهد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی می تواند تصرف
کند. س 1063 اگر شخصی وصیت کند و یکی از فرزندان خود را از ارث محروم نماید بعد از فوت او این وصیت قابل عمل است
و آیا آن فرزند هم مثل دیگر ورثه ها ارث می برد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;وصیت مذکور نافذ نیست و پسر ارث می برد.
س 1064 شخصی فرزند ارشد خود را با در نظر گرفتن فرزندان صغارش قیم و هم وصی قرار داده حالا زنش مخالفت می کند می
گوید باید خودم قیم باشم و تمام امورات فرزندان صغار در دست من باشد آیا مخالفت زن می تواند مانع قیم بودن فرزند ارشد
موصی شود؟ ضمناً وقت صیانت هم گذشته یعنی فرزند کوچکش که دختر است نه ساله است. ج باسمه تعالی ;با تعیین وصی و
قیم از طرف پدر، مادر نمی تواند مانع قیم بودن او شود. س 1065 کسی وصیت کند تمام اموالش را به فلانی، فلانی مثلا بدهند آیا
این وصیت کلا باطل است یا به مقدار ثلث نافذ است؟ ج باسمه تعالی ;به مقدار ثلث نافذ است و در مازاد متوقف بر اجازه ورثه
است. اگر اجازه دهند نافذ است والاّ نافذ نیست. س 1066 کسی مقدار معینی از مال خود را وصیت کرده به موصی له بدهند ولی
بعد از فوتش ارتقاء قیمت پیدا کرده و زیادتر شده آیا اضافه را باید به موصی له بدهند یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مال معینی
مثل خانه را وصیت کرده است و آن مال ترقی کرده است و زاید بر ثلث نیست همان را باید بدهند و اگر زاید بر ثلث است ;زیادي
متوقف بر اجازه ورثه است. س 1067 کسی براي ثلث ماترك وصیت کرده و قبل از مردن ثلث را معین کرد بعد از مردن فقط همین
ثلث را داشته باشد آیا وصیت در ثلث این ثلث نافذ و یا همه این ثلث مال موصی است؟ ج باسمه تعالی ;میزان، ثلث ماترك است.
بنابر این وصیت فوق الذکر در ثلث ثلث نافذ است. س 1068 طبق وصیت پدرم که در وصیت نامه آمده است مرا در قم دفن کنید
قبري خریداري کردم ولیکن دوستان و فامیل به دلیل حوادث و دوري راه و هزینه بیش تر مانع از انتقال جنازه پدرم شدند در بهشت
زهراي تهران مدفون شد و حالا بعد از 14 روز متوجه اشتباهات خود شده ام تکلیف چیست؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که
جنازه متعفن و متلاشی نشده باشد به وصیت عمل کنید و جنازه را بیرون آورده ;به قم منتقل نمایید. س 1069 کسی که ملک یا
مال خود را به شرط عمر به کسی می دهد آیا زیاده از ثلث هم باشد می تواند چنین اقدام بکند؟ ج باسمه تعالی ;زیاده از ثلث بر
کاري که در زمان حیات خود می کند اشکال ندارد ولی (به شرط عمر) نفهمیدم یعنی چه. س 1070 اگر کسی وصیت بکند که
بعد از عمل به وصایاي موصی بقیه ثلث را در مخارج مسجد معین خرج بکنند و موقع وصیت موصی متولی مسجد مذکور افراد
لایق بودند و حالا که می خواهند به وصیت عمل کنند متولیان مسجد افرادي نالایق می باشند که تقویت آن ها به هیچ نحو جایز
نیست و زوجه متوفی راهی براي امرار معاش ندارد آیا می توانند به جاي مسجد مذکور پول را به زوجه متوفی بدهند یا باید به
مساجد دیگر پرداخت کنند؟ ج باسمه تعالی ;در صورت امکان، خرج همان مسجد بکنند ولو به تشکیل مجلس و روضه خوانی
باشد با عدم امکان (البته منظور از عدم امکان صرف نالایق بودن متولی نیست تا نشود خرج مسجد کرد) می توانند در مطلق وجود
بَرّ که از جمله آن ها خرج زوجه متوفی است مصرف کنند. س 1071 اگر کسی وصیت کرده باشد بعد از مصارفی که از ثلث
مالش معین کرده بقیه ثلث را نماز استیجار کنند و وراث پول نقد نداشته باشند و اگر سرمایه را هم صرف نماز استیجار بکنند
درمانده می شوند (سرمایه مال خود وراث می باشد) آیا می توانند به تدریج نماز استیجار کنند؟ ج باسمه تعالی ;بله می توانند.
س 1072 اگر کسی مخارج عروسی بعضی از اولادش را در حال حیات خودش بپردازد می تواند وصیت کند مخارج عروسی
اولادي را که ازدواج نکردند بعد از فوتش از اصل بدهند یا باید از ثلث مال وصیت کند؟ ج باسمه تعالی ;باید از ثلث وصیت
کند. س 1073 اگر کسی وصیت کند که بعد از فوتش اعمالی از طرف او انجام دهند مثلا نماز و رزه استیجار کنند چنانچه وصی به
وصیت عمل نکند آیا ضرري به حال موصی در برزخ و قیامت دارد؟ یا وصی مسؤول است؟ ج باسمه تعالی ;بلی، ضرر دارد ولی
خدا بزرگ است و امید رحمت می رود ولی وصی هم مسؤول است. س 1074 اگر شخصی وصیت کند که هرکس در خانه من
سکونت کرد اعم از اولاد یا همسر و یا دیگران همه، سالیانه 5 شب براي من روضه خوانی سیدالشهداء(علیه السلام)کند آیا این



صفحه 97 از 199
وصیت نافذ است و انصراف دارد به وقف یا حبس کردن خانه، چون اگر هیچ کدام نباشد قهراً خانه ملک ورثه می شود و می
توانند خانه را بفروشند و مالک چنین استحقاقی بر ساکن ندارد و یا این که از ثلث ترکه باید عمل به وصیت شود؟ ولی بعد از
فروش خانه و سکونت غیر وارث تکلیف چیست؟ زیرا وصیت بر غیر ورثه نفوذ ندارد. و اگر خانه فروخته شده ولکن ساکن ندارد،
حکم وصیت چیست؟ ج باسمه تعالی ;وصیت مذکور وقف یا حبس نیست و مانع از فروش خانه هم نمی شود و بعد از مردن
چنانچه آن وصیت به مقدار ثلث یا کمتر از تمام اموال او باشد ;حقی به آن پیدا می کند و چنانچه ورثه بخواهند آن را بفروشند
باید به قید این حق باشد و در این صورت تا ابد باید به این وصیت عمل شود مگر آن که وصیت مدت داشته باشد که در مدت
مخصوص یا مادامی که در دست ورثه است باید انجام شود که در این صورت اگر بفروشد و یا آن مدت بگذرد ;حقی نیست که
در آن جا مد نظر واقع شود. س 1075 شخصی وصیت کرده که پنج سال اجاره منزلی را براي او کار خیر انجام دهند، الان ورثه
قصد فروش خانه را دارند ;آیا جایز است منزل را بفروشند و منافع (اجاره) پنج سال را حساب کرده کار خیر انجام دهند یا این که
باید بعد از گذشت پنج سال خانه را به فروش برسانند؟ ج باسمه تعالی ;می توانند الان خانه را به کسی که می خواهند بفروشند;
پنج سال اجاره دهند و بعد به همان شخص به این شرط بفروشند که تا پنج سال مسلوب المنفعۀ باشد و سپس مقدار مال الاجاره را
از قیمت خانه کم کنند. در نتیجه خریدار همان قیمت منزل را داده و مالک عین مال و منافع می شود و به وصیت هم عمل شده
است. البته چنانچه وصیت کرده تا پنج سال خانه را نفروشند ;خانه را به خریدار اجاره می دهند و شرط می کنند بعد از پنج سال
آقاي حاجی سید ابوالقاسم... فرزندش » : خانه را به قیمت امروز به او بفروشند. س 1076 شخصی در وصیت نامه اش چنین آورده
سید محمد را وصی شرعی و قائم مقام قانونی بعد الفوت خود قرار داد که با نظارت دو فرزند دیگرش آقایان سید اسماعیل و سید
1 آیا عبارت مذکور در «... علی به خواسته هاي مشارالیه به شرح زیر جامعه عمل پوشیده و به وظایف وصایت قیام و اقدام نمایند
خصوص ناظر، ظهور در نظارت استطلاعی دارد یا استصوابی؟ 2 آیا قبول ناظر، در زمان حیات موصی یا بعد از مرگ او، شرط
صحت نظارت است یا خیر؟ 3 با فرض عدم اشتراط قبول و یا در صورت قبول ناظر، آیا نظارت فقط حق است تا قابل بازگشت
باشد یا آنکه تکلیف نیز هست تا قابل بازگشت نباشد؟ 4 یکی از دو ناظر از اعمال نظارت خوف فتنه خانوادگی دارد و در صورت
مداخله احتمال اختلاف و نزاع می رود. در این صورت آیا تکلیف به نظارت همچنان باقی است؟ ج باسمه تعالی ;نظر به این که،
به حسب غالب، تعیین ناظر براي حصول اطمینان به وقوع ما اوصی به است ;نظارت استطلاعی است و از جهت عدم اطمینان به
کیفیت عمل وصی و تعیین ناظر، براي آنکه عمل بر طبق نظر او باشد ;نیست تا در نتیجه نظارت استصوابی باشد. پس ظاهر آن است
که نظارت استطلاعی است و قبول ناظر شرط صحت نظارت نیست بلی اگر موصی در زمان حیات او را رد کند نظارت ندارد و علی
تقدیر صحت، نظارت بعد از موت موصی قابل بازگشت نیست. چنانچه در صورت فوت، فتنه به پا شود تکلیف به نظارت ساقط می
شود.
ارث
س 1077 مالی است به جا مانده از فردي که مرده و همسرش در قید حیات است و عمده مال مربوط به او است، چون در هنگام
تقسیم ترکه مرحوم، کلیه دارایی زن نیز بین اولاد ایشان مصالحه شده است و سهم هریک از دارایی مشخص گردیده است اخیراً
یکی از وراث ادعا نموده است که از این بابت ضرر نموده است آیا با توجه به این که نزدیک به یک سال است از این مصالحه می
گذرد و هر کدام از ورثه سهم خود را دریافت نموده اند آیا می شود مصالحه مربوط را فسخ نموده یا شرعاً اشکال دارد؟ ج باسمه
تعالی ;چون مصالحه عقد لازم است و آنچه مصالحه شده است ابهامی ندارد ;لذا هیچ گونه حقی بر مادر و ورثه فوق الذکر، براي
فسخ مصالحه نیست. س 1078 آیا ناظر و ورثه می توانند بدون نظر و اطلاع وصی ثلث مال میت را به مصرف برسانند و در صورت



صفحه 98 از 199
مصرف بدون اجازه وصی ضامن خواهند بود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;به مصرف رساندن ثلث مال موصی بدون نظر و اطلاع وصی
جایز نیست. وصی حکم مالک را دارد و او می تواند اعمال ناظر و ورثه را اجازه نماید و در صورت عدم اجازه او، آن ها ضامن
خواهند بود. س 1079 این جناب 22 سال پیش تشکیل خانواده داده ام و حدود چند ماهی می باشد که همسرم مرحوم گردیده
ضمناً از آن مرحومه فرزند ندارم بعد از فوت ایشان ازدواج کرده ام و خانواده مرحومه تمامی وسایل باقی مانده ایشان را از من پس
گرفتند و می گویند الباقی وسایلی که 22 سال پیش صورت شده را باید به نرخ امروز بپردازي ضمناً با اجازه پدر آن مرحومه جهت
کفن کردن مبلغ پانصد هزار تومان از اموال آن مرحومه فروخته و خرج کردیم حالا نصف این مبلغ که سهم خانواده ایشان می باشد
را از من طلب می کنند. از آن بزرگوار خواهشمندم که تکلیف من را مشخص بفرمایید؟ ج باسمه تعالی ;نصف ماترك آن
مرحومه مال شما است و نصف دیگر مال ورثه دیگر است، خرج کفن و دفن البته به مقدار لازم با شما است لکن هرکس زیادتر از
آن مقدار خرج کند با خود او است. س 1080 اگر پدرم در وصیت کتبی خانه مسکونی را با زمین مورد نظر به این جانب سفارش
کرده باشد غصب کردن ورثه این خانه مسکونی را یا اموال منقول و غیر منقول آن چه حکمی دارد در صورتی که پدرم در پشیمان
شدن از وصیت به من چیزي نگفته است حکم این مسئله را بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;آن خانه و زمین به ضمیمه سایر مواردي
که وصیت کرده است اگر غیر از واجبات زاید بر ثلث نباشد و ندانید پدر از وصیت برگشته است مال شماست و مانند سایر اموالتان
می باشد در صورت قدرت، به هر طریق ممکن می توانید بگیرید. س 1081 شخصی از دنیا رفته و از او فقط یک خواهر مادري
باقی مانده و یک جده ابی و یک جده و جد امی، لطفاً مرحمت فرموده نحوه تقسیم ارث این میت را میان وارثین بیان فرمایید؟ ج
باسمه تعالی ;ثلث مال به خواهر مادري و جد و جده مادري داده می شود و در میانشان به طور مساوي تقسیم می شود و دو سوم
دیگر به جد پدري داده می شود. س 1082 من وصی پدرم با سفارش شفاهی هستم هیچ یک از ورثه ها حاضر به عمل به وصیت
نیستند این جانب اضافه بر وصی بودن مقداري از ملک پدرم به من وصیت شده است. حال با توجه به این که مدرك قانونی ندارم
و قدرت دفاعی براي دریافت حق و حقوق خود و بدهی هاي پدرم ندارم در صورتی که یک نفر معلم بازنشسته و عائله مند هستم و
ورثه تعدادشان زیاد و پشتیبان یکدیگر، جهت ضایع کردن حق پدر و من هستند تقاضا دارم راهنمایی فرمایید؟ ج باسمه تعالی;
باید تا به حد عسر و حرج نرسیده به وصیت عمل نمایید پس از آن شما معذورید ;ولی وصیت را توزیع نموده و به مقداري که به
شما می رسد به وصیت عمل بنمایید. س 1083 خانمی از دنیا رفته و وارث ایشان عبارتند از: 1 همسر 2 مادر 3 سه پسر 4 دختر
مستدعی است نحوه تقسیم ترکه را مشروحاً بیان فرمایید. ج باسمه تعالی ;همسر یک چهارم و مادر یک ششم مجموع اموال را می
برند از بقیه اموال پسرها دو برابر دخترها می برند. یعنی بقیه ده قسمت می شود ;هر پسر دو قسمت و هر دختر یکی می برد.
س 1084 آیا وصی میت می تواند مطالبه دیه نماید در صورتی که اولیا میت صغیر باشند یا این که حق مطالبه ندارد و اگر حق
مطالبه دارد آیا تمام دیه را حق مطالبه دارد یا این که سهم میت را حق مطالبه دارد مرقوم فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;وصی حق
مطالبه دیه ندارد مگر در صورتی که میت در زمان حیات خود به ولایت وصی بر اطفال وصیت نموده باشد که آن هم در بعضی
موارد وصیت، صحیح است و وصی در صورتی می تواند دیه مطالبه نماید که صلاح صغیر باشد. س 1085 شخصی داراي دو فرزند
پسر است که یکی از آن ها ازدواج کرده است و از دنیا رفته است. حالا وي از این زن شوهر مرده ارثیه می خواهد ارثیه او چقدر
است آیا می توان مهریه و جهیزیه را از ارث شوهر حساب کرد و ضمناً این شوهر مرده یک پسر غیر بالغ دارد آیا ارثیه او را می
تواند الان بگیرد و به پدربزرگش بدهد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;زن شوهر مرده، مهریه خود را از ماترك شوهر می گیرد و غیر از
مهریه ارث او یک هشتم تمام اموال شوهر می باشد البته غیر از زمین که نمی تواند آن را بگیرد و اما پسر، چون جد بر او ولایت
دارد مادامی که مکلف نشده است بدون اذن جد نمی تواند اموال او را بگیرد. س 1086 در ارث سواري و انگشتر پدر به پسر
بزرگ تر می رسد در عصر جدید آیا خودروي سواري پدر مانند مرکب به پسر بزرگ تر می رسد؟ ج باسمه تعالی ;آن اشیایی



صفحه 99 از 199
که به پسر بزرگ تر می رسد چهار چیز است و مرکب جزء آن ها نیست. آن چهار چیز عبارت است از: 1 قرآن 2 شمشیر 3 لباس
پوشیده 4 انگشتر. س 1087 شخصی در زمان حیات خود 4 دانگ مشاع از 6 دانگ، یکی از منازل مسکونی خود را به 2 عروس
خود، و به هر کدام 2دانگ صداق تعیین نموده و تحویل آنها داده است از آن جا که آن شخص مرحوم شده است و این صدق به
صورت مطلق در سند ازدواج مکتوب و مهمور شده است و به جز نشانی آن منزل و مقدار دانگ هیچ کدام از مشخصات و امتیاز
انشعاب آب و برق و گاز و تلفن در سند ازدواج قید نشده است در بین وراث اختلاف پیش آمده است که آیا این دو عروس به
مقدار دانگ خود از همه امتیازات سهم می برند یا خیر؟ با توجه به این که 4 دانگ به صورت مشاع، صداق تعیین گشته است و 2
دانگ باقی مانده از مال میت می باشد؟ ج باسمه تعالی ;آن چه به حسب ظاهر از این صداق مستفاد می شود آن است که فقط از
منزل مهریه می برند و در خصوص آب و برق خوب است احتیاط نموده و مصالحه انجام شود و اما از گاز و تلفن، ظاهراً عروس ها
چیزي نمی برند. س 1088 شخص که داراي ده اولاد و یک زوجه می باشد جهت رفع تنش و اختلاف با پسر ارشد خود مقداري از
اموال خود را به او بذل نموده و یادداشتی با این مضمون بین آن دو با اقرار و امضا منعقد می گردد که پسر ارشد علاوه بر ختم
تنش و اختلاف موجود متعهد می شود با دریافت این اموال، دیگر پس از وفات پدر سهم ارثی مطالبه نخواهد نمود و متعاقب این
قضایا والد مکرم با نظارت همین پسر ارشد خود، و دیگر ناظران و شهود وصیت نامه اي تنظیم می کند که در آن بقیه مایملک خود
را در سه ثلث به زوجه دائمی خود، و دو پسر کوچکترش بذل می کند و به تأیید و امضا تمام افراد مذکور می رسد اما پس از
وفات پدر، پسر ارشد مذکور، متعرض به وصیت نامه پدر می شود. از محضر حضرت عالی استدعا داریم چند حکم شرعی را در
این مورد بیان نمایید؟ س 1 آیا وصیت نامه والد مکرم با مفاد مذکور شرعاً نافذ است؟ ج باسمه تعالی ;نافذ است. س 2 با توجه
به تعهد قبلی پسر ارشد و اقرار و امضاء او از یک طرف و تمایل کامل بقیه وارث در احترام و اجراي وصیت پدر از سوي دیگر، آیا
پسر ارشد علیرغم تعهد خویش می تواند در مقام مطالبه سهم ارثی برآید؟ ج باسمه تعالی ;خیر نمی تواند. س 3 اگر قوانین مدنی
راه مفرّي براي او واگذارد و مجدداً برخلاف قول اخلاقی که به پدر داده بود ;سهم ارثی دریافت کند ;حکم شرعی آن اموال
چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;نمی تواند چون تعهد قبلی، امضاء وصیت است و چون بقیه ورثه هم امضا کرده اند هیچ حقی در
مال ندارد. س 1089 پدر حدود 40 سال پیش فوت نموده و زمین با پولی از خود به جا گذاشته که این جانب آن را به باغ تبدیل
کرده و آباد نموده ام و هزینه زیادي هم متحمل گشته ام حال پس از گذشت سال ها خواهرم مدعی ملک و حتی درختان را نیز
هست. نظر خویش را در این مورد بیان نمایید؟ ج باسمه تعالی ;خواهرتان حق مطالبه زمین به مقداري که به او می رسد و اجرت
آن و پولی که از ما ترك پدر خرج آن جا شده دارد ولی از درخت ها چیزي به خواهرتان نمی رسد. س 1090 از اموال مردي که
فوت نموده چه چیزهایی به عنوان حق الارث به زن تعلق می گیرد آیا از قنات و زمین سهمی به عنوان ارث می برد یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;زن او از زمین ارث نمی برد و از قیمت بناء و درخت ارث می برد همچنین از خود قنات ارث نمی برد ولی از آلات و آبی
که قبل از موت جاري بوده، ارث می برد. س 1091 پدري در حال حیات خود مقداري از دارائیش را به پسرش منتقل نموده و
وصیت نموده که سهم الارث پسرش را داده است. آیا بعد از فوت پدر آن پسر می تواند مدعی ارث پدري باشد یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;چنانچه در حال حیات به طور قطعی به پسر خود بخشیده و به عنوان امانت نبوده است ;پسر بعد از فوت پدر ارث می برد.
س 1092 میراث مرگ هاي دست جمعی (تصادف، زلزه و غیره) به چه نحوي بایستی تقسیم شود؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که
تقدم و تأخر مرگ هیچ کدام معلوم نباشد ;مانند مهدوم علیه هر کدام از دیگري ارث می برند در رساله ها تفصیل آن بیان شده
است. س 1093 اگر کسی بمیرد و ورثه هایش پدر و مادر و دختر صغیره و زنش باشد و میت بدهکار باشد آیا می توان خانه
مسکونی وي را فروخته و بابت بدهی پرداخت نمود و وجهی هم براي پرداخت همه بدهکاري هایش ندارد؟ ج باسمه تعالی ;بلی،
چون خانه مسکونی را می توان در حال حیات براي دین نفروخت البته فروش آن جایز است اما بعد از مردن حرفی نیست که باید



صفحه 100 از 199
فروخت و اداء دین نمود. س 1094 زمینی است با مساحت 4500 متر مربع پدرم سهم عمه ها را هم متصرف بود بنده در حیات پدرم
از عمه ها رضایت گرفتم و بعد از فوت پدر عمه هایم خواهان سهم خود هستند حکم مسئله را بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;اگر
عمه ها فقط اجازه ي تصرف داده اند ;می توانند پس از فوت پدر شما، ارث مطالبه نمایند ولی اگر واگذار و هبه نموده اند ;نمی
توانند مطالبه نمایند. س 1095 آیا زن از آب قنات و چشمه شوهر که در زمان حیات و بعد از ممات شوهرش جاري است ارث می
برد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;زن از آبی که بعد از موت شوهر جاري شده است ارث نمی برد. س 1096 اگر کسی در اثر تصادف از
دنیا برود و ماترك میت کافی بر مهریه زوجه اش نباشد آیا از دیه اي که وراث میت می گیرند می شود مهریه زوجه اش را
پرداخت نمود و همچنین وراث میت یک بچه شیرخوار و مادر و زوجه بوده و میت دو تا برادر نیز دارد کفالت بچه با چه کسی
است و اگر مادرش بخواهد بچه را نگهدارد مخارچ بچه به عهده چه کسی می باشد و آیا از دیه یک هشتم به زوجه میت می رسد
یا نه؟ ج باسمه تعالی ;مهریه را باید از دیه بپردازند و زن هم زاید بر ارث از دیه سهم می برد و کفالت بچه نیز با مادر است و
مخارج بچه با پولی است که از پدر به او می رسد. س 1097 بعد از فوت مادر یکی از فرزندانش فوت کرد و از او فرزندانی وجود
دارد که نوه هاي مادر می شوند آیا از اموال جده خودشان با عموها و عمه ها ارث می برند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;فرزندان متوفی
با وجود برادران متوفی از پدر و مادر او ارث نمی برند ;ولی از اموال خود او، که ارث مادر هم جز آن است ارث می برند. یعنی
سهم فرزند فوت شده که از مادرش ارث رسیده، مال فرزندان او است. س 1098 اموال متوفی بر اساس وصیت میت بین ورّاث
تقسیم شده و پس از مدتی شخصی می گوید من به این میت بدهکارم بدهی خود را به یکی از ورثه می دهد آیا این وارث می
تواند بدهکار را برئی ذمه کند؟ ج باسمه تعالی ;مبلغ فوق الذکر متعلق به همه وراث است البته هر کدام به مقدار سهم شان، و هر
کدام از سهم خود می توانند بدهکار را بري نمایند. س 1099 کسی در سانحه ماشین کشته می شود آیا همسر و پدر و مادر از دیه
ارث می برند و آیا براي دیه خمس تعلق می گیرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;دیه خمس ندارد چون در حکم بقیه اموال میت است،
پدر و پسر ارث می برند مادر نمی برد.
دیات
س 1100 مجنّی علیه از زنده ماندن خود مأیوس می باشد آیا می تواند در مورد تبدیل قصاص نفس به دیه یا مصالحه و عفو،
وصیت نماید؟ ج باسمه تعالی ;تبدیل قصاص به دیه یا عفو، از حقوق اولیاء میت است. س 1101 اگر زن حامله براي سقط جنین
به پزشک یا قابله مراجعه کند و طبیب هم عاملا عامداً مباشرت به اسقاط جنین بنماید دیه به عهده کیست؟ ج باسمه تعالی ;چون
سقط جنین، مستند به هر دو است و یکی با عمل و دیگر با تسلیم آن را انجام داده اند لذا دیه دو نصف می شود و هر کدام باید
نصف دیه را بدهند. س 1102 در مسأله فوق الذکر اگر طبیب به وسایل اسقاط جنین راهنمایی کند باز هم طبیب ضامن دیه است؟
ج باسمه تعالی ;ظاهراً هیچ وجهی بر ضمان طبیب نیست. س 1103 در باره ماهیت دیات بفرمایید: الف) آیا جعل دیه از طرف
شارع مقدس به عنوان مجازات بوده یا نوعی جبران خسارت تلقی شده است؟ ب) آیا عمد، شبه عمد یا خطاي محض بودن جنایت
در پاسخ به سؤال فوق تأثیري دارد؟ ج باسمه تعالی ;اثر مترتب بر این سؤال را نفهمیدم. به هر حال فرقی در احکام آن نیست;
ولی ظاهراً مجازات نیست چون در قتل خطا، که موجب عقوبت و مجازات باشد ;سر نزده است. به علاوه در بعضی موارد دیه بر
امام(علیه السلام) یا بیت المال است ;بلکه دیه، از قبیل ضمان است و همان گونه که اتلاف مال غیر اگر چه از روي خطا باشد،
ضمان ثابت است، در اتلاف نفس، یا عضوي از اعضاء اگر خطائی باشد باز هم دیه ثابت است و اما مسئله خسارات، به حسب ظاهر
ادله به مقداري که لازم اتلاف آن عضو است ;چیزي بر جانی نیست و در زاید بر آن به مقتضاي قاعده ;ضمان بر جانی ثابت می
شود چون او سبب این خسارت شده است. س 1104 براي شمول حکم قصاص آیا احراز قصد ارتکاب به عمل قتل (مبتنی بر قتل)



صفحه 101 از 199
شرط است؟ اگر احراز نشود دیه واجب است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;یکی از دو امر شرط است، احراز قصد کشتن یا احراز قصد
عملی که به حسب طبیعی و غالب می کشد ولو آن شخص قصد کشتن نداشته باشد. س 1105 عده اي از جوان ها که دوره نظامی
دیده اند عازم منطقه اي می شوند در بین راه گلوله اي از اسلحه یکی خارج می شود و به یکی از همراهان اصابت می کند و به قتل
می رسد و ضارت اقرار دارد که سهواً انجام شده این چه نوع قتلی است و اولیاء دم چه حقی دارند؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه
مدعی است قصد شلیک نداشته، قتل خطایی است و دیه باید داده شود ولی اگر مدعی است قصد شلیک به چیز دیگري داشته;
قتل، غیر عمد است که باز دیه واجب است. س 1106 در یک حادثه رانندگی در اثر تصادف یک دستگاه اتوبوس با موتور سیکلت
دو نفر فوت شده و اکنون علم اجمالی بر ارتکاب قتل غیر عمد یک نفر از دو نفر توسط راننده اتوبوس داریم (زیرا مسلم شده که
یکی از آن دو قبل از برخورد با اتوبوس، به زمین می افتد و می میرد) لکن معلوم نیست دیه اي که راننده اتوبوس باید در قبال یک
نفر پرداخت نماید به کدام طائفه و کدام ورثه باید بدهد؟ ج باسمه تعالی ;دیه بین دو طائفه مردد است و در چنین مواردي به
قائده عدل و انصاف رجوع می شود که یک مسئله اجتماعی و مستفاد از روایات خاصه می باشد و حکم به تنصیف دیه شده و به
هر طائفه نصف داده می شود. س 1107 آیا سرقت از جرایم قابل گذشت است؟ آیا از این جهت بین سرقت حدّي و تعزیري تفاوتی
وجود دارد؟ ج باسمه تعالی ;در صورت عدم مطالبه صاحب حق و عدم مراجعه به حاکم شرع، ولو سرقت با علم و بیّنه ثابت شود
قطع ید نمی شود و همچنین است اگر مال دزدیده شده را به دزد ببخشد یا سارق را قبل از مرافعه عفو کند. ولی چنانچه بعد از
مرافعه نزد حاکم باشد ;قابل بخشش و گذشت نیست. س 1108 راننده ماشین اولی شخصی را زده و دومی هم زده و او را کشته
است آیا اولی مقصر و جانی است یا دومی قاتل است؟ ج باسمه تعالی ;بعد از زدن ماشین اول چنانچه حیات مستقره ندارد اولی
قاتل است و دومی حکم جرح به میت را دارد امام چنانچه حیات مستقره دارد ;دومی قاتل است و اولی حکم جرح کسی را دارد.
س 1109 دیه اقساط جنین در حالت نطفه، علقه، مضغه و استخوان به ترتیب در روایتی 20 دینار 40 دینار 60 دینار در استخوان 80
دنیار و هنگامی که استخوان از گوشت پوشیده شود دیه آن 100 دنیار است تا این که جنین متولد شود در این صورت دیه کامل
خواهد بود به نظر جانب عالی امروزه چگونه باید محاسبه شود؟ ج باسمه تعالی ;دینار یک مثقال شرعی طلا است و هر مثقال 18
نخود است. س 1110 اگر مسلمانی، کافر ذمی را به قتل برساند چه مقدار دیه بر عهده مسلمان است؟ ج باسمه تعالی ;هشتصد
6 نخود نقره سکه دار است. س 1111 درمورد تغلیظ دیه در ماه هاي حرام ;آیا تغلیظ براي کفار ذمی نیز / درهم، که هر درهمی 12
در نظر گرفته می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;تغلیظ دیه، یعنی اضافه ثلث، اختصاص به مسلم ندارد و در دیه کفار ذمی نیز
جاري است. س 1112 بفرمایید دیه به عنوان خسارت است یا مجازات مالی؟ ج باسمه تعالی ;در احکام شرعی فرقی نمی کند.
س 1113 پسر بچه پانزده ساله که شب هنگام پس از بیدار شدن از خواب فرد اجنبی را به صورت برهنه با مادرش در اتاق خواب
می بیند به اعتقاد این که او فرد خائن و متجاوز به ناموس است و باید کشته شود فرد مزبور را که در حال فرار بوده به قتل می
رسانند قتل ارتکابی توسط نامبرده مشمول کدامیک از عناوین قتل محسوب است قتل عمد یا شبه عمد است؟ ج باسمه تعالی ;شبه
عمد است ;چون قتل از حدود است و حدود تدرأ بالشبهات. س 1114 با توجه به ادعاي زن مبنی بر این که از روي تهدید، مجبور
به برقراري رابطه با اجنبی شده است آیا عمل ارتکابی از سوي فرزند تازه بالغ وي، می تواند مشمول عنوان دفاع از ناموس و در
نتیجه عدم مشمول ادله قتل عمد در مورد وي باشد؟ ج باسمه تعالی ;خیر مشمول آن عنوان نیست و مع ذلک، قتل عمد نیست.
س 1115 با توجه به این اطلاعات فقهی نوجوان، در احکام شرعی کم بوده آیا جهل وي به مسأله می تواند رافع مسئولیت باشد؟ ج
باسمه تعالی ;رافع مسئولیت نسبت به قصاص است ;ولی نسبت به دیه خیر. س 1116 آیا در واجب شدن دیه بر عاقله، در صورت
صدور جنایت از غیر بالغ، براي ممیز و غیر ممیز بودن کودکان سن خاصی قائل هستید یا تشخیص آن معیار دیگري دارد و آیا براي
بچه هاي ممیز احکام جزایی مثل بالغ اجرا می شود یا فرق می کند؟ ج باسمه تعالی ;ممیز بودن کودکان سن خاصی ندارد و تا به



صفحه 102 از 199
حد بلوغ نرسند احکام جزایی افراد بالغ بر آن ها مترتب نمی شود. در خصوص قصاص روایات مختلفی وارد شده و در بعضی
روایات ده سال و در بعضی دیگر 8 سال و در روایات دیگر ضوابط دیگري ذکر شده است ولی به نظر من تا به سن بلوغ نرسند;
قصاص ثابت نیست ;بلکه دیه ثابت است آن هم بر عاقله. در مورد حدود تا بالغ نشوند ;حد آن عمل جاري نمی شود و غیر بالغ در
هر موردي حکم خاصی دارد. س 1117 کسی که طبق تشخیص دکتر مرگش حتمی است آیا قبل از مردن جایز است بعضی از
اعضاء را قطع کرده و به افراد سالم نیازمند بدهند؟ این عمل دیه دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;با اجازه خودش جایز است و دیه
ندارد. س 1118 آیا تغلیظ دیه شامل حرم مکه می شود یا فقط شامل ماه هاي حرام (رجب، ذیعقده، ذیحجه و محرم) می گردد؟ ج
باسمه تعالی ;فقط مختص به ماه هاي حرام است. س 1119 هنگام مشاجره، درگیري و نزاع ممکن است یکی از طرفین با علت
استرس ناشی از مشاجره سکته قلبی نموده و فوت نماید. این موارد، نسبتاً شایع و همواره تعدادي پرونده در محاکم قضایی مطرح
بوده و اولیاء دم تقاضاي پیگرد قانونی دارند. چنانچه جسد، مورد معاینه دقیق قرار گرفته و کالبد شکافی شود ;ممکن است علائمی
به نفع بیماري قلبی عروقی و سکته هاي جدید یا قدیم قلبی مشاهده شود، قاضی معمولا پرونده را به کمیسیون کارشناسی پزشکی
ارجاع و نظر آنان را در مورد میزان تأثیر استرس و هیجان ناشی از منازعه و تشدید بیماري زمینه اي و تسریع مرگ جویا می شود.
مثلا ممکن است تأثیر هیجانات ناشی از منازعه طبق نظر پزشکی قانونی به عنوان نظر خبره، ده درصد ذکر شود و ممکن است
متوفی خود شروع کننده مشاجره بوده و موجب عصبانیت خود بوده و یا این که عامل مشاجره موجب عصبانیت و سکته ذکر شود.
پاسخ فرمایید: اولا: آیا کسی را که به سبب استرس ناشی از مشاجره فوت نموده ;در صورت تشیخص خبره (پزشکی قانونی) می
توان طرف مقابلش را به دیه محکوم نمود یا خیر؟ ثانیاً: آیا عامل مشاجره که موجب عصبانیت و سکته گردیده مباشر در قتل است
یا این که میزان تأثیر عمل (به استناد نظر پزشکی قانونی) شرط است؟ ج باسمه تعالی ;در ثبوت دیه، استناد مرگ به جانی معتبر
است بلکه آن چه از روایات وارده در حفر چاه و غیره مستفاد می گردد آن است که دوران ضمان دیه، مدار اضرار و تفریط می
باشد. بنابر این اگر متوفی، خود شروع کننده مشاجره بوده است بر طرف مقابل هیچ وجهی بر ثبوت دیه، نیست و اگر طرف شروع
کننده بوده است ;چنانچه ذي حق بوده است ;باز وجهی بر ضمان نیست و اگر ذي حق نبوده است ;چون حادثه با عمل هر دو پیش
آمده است اگر چیزي ثابت شود ;نصف آن برعهده طرف است و چون فرض این است که مشاجره تنها سبب فوت نبوده است و در
چنین مواردي چون روایت خاصی وجود ندارد ;تعبیر به حکومت و ارش می کنند و مقدار آن مربوط به حاکم شرع است.
س 1120 با این که نظرات فقهی فقهاء عظیم الشأن (رض) دیه مجموع چهار پلک دو چشم، دیه کامل ذکر شده و بین پلک هاي
بالا و پلک هاي پایین فرق قائل اند ;به این صورت که ثلث دیه کامل را براي پلک هاي بالا و براي پلک هاي پایین نصف دیه
کامل را قرار دادند ;پاسخ فرمایید: اولا: با توجه به امکانات جراحی امروزي در چشم پزشکی و جراحی ترمیمی، می توان گفت که
تقریباً همیشه امکان ترمیم پلک ها وجود دارد آیا با این وجود نیز دیه کامل دارد یا درصد تعیینی خبره در ترمیم و عدم ترمیم در
تعیین دیه مؤثر است تکلیف چیست؟ ثانیاً: از نظر ارزش عضوي و نحوه درمان، بین پلکهاي بالا و پایین اختلاف محسوسی با توجه
به پیشرفت علم پزشکی مشاهده نمی شود ;آیا اختلاف دیه منصوص است، باید اطاعت کنیم یا امکان تغییر بر مبناي نظریه پزشکی
و خبرگان وجود دارد؟ ثالثاً: در صورتی که پلک هاي بالا ثلث دیه داشته باشند و پلک هاي پایین نصف دیه کامل، تکلیف ثلث
باقی مانده چه می شود؟ ج باسمه تعالی ;اول: درباره حراجی ترمیمی در فقه در بخش دیات اعضاء مفصلا بحث شده است که
عضو اگر به کلی از بین برود چه مقدار دیه دارد و اگر ترمیم شود چه مقدار و چنانچه در مورد عضو مخصوصی این تفصیل حکم
نشده باشد ;حکمش از موارد دیگر با تعیین متخصصین معلوم می شود. ج دوم: چنانچه قائل به اختلاف دیه بشویم که هستیم ولو
نظر فقها یکی نیست بلکه سه قول به واسطه روایات وجود دارد باز هم نص میزان است که بدون تعلل مورد قبول است. ج سوم:
تکلیف ثلث دیه ي باقیمانده نیز تعیین شده است و آن سقوط است. یعنی جانی نباید تمام دیه را بدهد ;بلکه دو ثلث بدهد.



صفحه 103 از 199
س 1121 شخصی با مراجعه به دادگاه مدعی است که بر اثر تصادف استخوان هاي صورتم شکسته و دادگاه دیه لازم را صادر
نموده و لیکن زیبایی صورتم به کلی آسیب دیده، به طوري ك در مجامع عمومی با خجالت حضور پیدا می کنم و به خاطر نقص
زیبایی حاصله تقاضاي خسارات نموده است. آیا زیبایی مستقلا یک عنوان خاص است و داراي ارزش و یا دیه ي خاصی است. آیا
نظریه ي کارشناسان فن از جمله پزشکی قانونی در زمینه خسارت وارده وجاهت شرعی دارد یا خیر لطفاً راهنمایی فرمایید؟ ج
باسمه تعالی ;در معیوب شدن دماغ و لب، در روایات دلیل خاص وارد شده که اگر دماغ شکسته شود یا لب شکافته شود و بعد از
معالجه باز هم دماغ یا لب معیوب باشد دیه زیادتر از موردي است که معالجه شود. از این روایات و روایات دیگر، معلوم می شود
که معیوب شدن، عنوان مستقلی است. بنابر این اگر استخوان صورت، شکسته شود و دیه ي آن داده شود ;ولی بعد از معالجه
معیوب شده باشد ;براي صورت، یک ضمانی هست و چون دیه ي آن معین نشده است به عنوان ارش و حکومت چیزي باید داده
شود. س 1122 در نظر فقهاء بزرگوار شیعه در بخش دیات که به استناد آن ماده 382 قانون مجازات تدوین گردیده آمده است که
اگر با شکستن یا سوزاندن یا امثال آن بینی کسی فاسد شود موجب دیه کامل است. س اولا: منظور از فساد چست؟ ج باسمه
تعالی ;منظور از فساد، از کار افتادن بینی است که تمام منافع آن براي انسان از بین برود. س ثانیاً: با توجه به پیشرفت علم پزشکی
امروز شکستگی بینی به سادگی و با هزینه کم قابل درمان است و معمولا با شکستن، بینی فاسد نمی شود آیا باز هم دیه کامل باید
پرداخت و اگر بدون عیب ترمیم شد یکصد دنیار را باید داد یا این که با نظر خبرگان پزشکی دست قاضی در کم و یا زیاد دیه باز
است؟ ج باسمه تعالی ;اجماع علما بر یک صد دینار است و از روایتی که در شکستن پشت وارد شده است یک کبراي کلی
استفاده کرده اند و آن این است که در شکستن آن چه، دیه کامل باشد ;اگر بدون عیب ترمیم شود، یک صد دینار ثابت است و
حقیر هم در فقه الصادق همین گونه فتوا داده ام. س 1123 در کتب دیات براي از بین بردن هر یک از سوراخ هاي بینی ثلث دیه
کامل و سوراخ کردن بینی به طوري که هردو سوراخ و پرده ي فاصل میان آن دو پاره شود یا این که آن را سوراخ نماید در
صورتی که باعث از بین رفتن آن نشود موجب ثلث دیه کامل است و اگر جبران و اصلاح شود موجب خمس دیه می باشد. پاسخ
فرمایید س اولا: منظور از سوراخ کردن بینی چیست آیا منظور بسته شدن بینی است یا قطع شدن و یا تغییر شکل آن است؟ ج
باسمه تعالی ;مراد از بین رفتن منخرین است که مورد استفاده واقع می شود. س ثانیاً: سوراخ کردن دیواره بین مجاري بینی از
عوارض عمل هاي جراحی داخل بینی نیز منظور هست یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی. س ثالثاً: با توجه به معالجات ترمیمی امروز
تکلیف چیست همان دیه منظور است یا می توان کم یا زیاد نمود؟ ج باسمه تعالی ;قطعاً مراد سوراخی نیست که لازمه عملی باشد
که بینی به حالت اولیه برگردد و در صورت ترمیم قطعاً دیه، کمتر می شود. س 1124 در مورد طفل متولد از زنا بفرمایید: الف)
طفل ناشی از زنا که والدین طبیعی او مسلمان می باشند، به تعبیّت از پدر یا مادر تکوینی، حکم مسلمان را دارد؟ ب) مجازات قتل
چنین کودکی چیست؟ (قصاص، دیه، تعزیر یا هیچ کدام). ج) چنانچه حسب مورد، قصاص یا دیه به او تعلق می گیرد، ولی دم وي
چه کسی است؟ د) میزان دیه و مورد مصرف آن چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;الف) مقتضاي اطلاق دلیل مانند خبر حفص
تبعیت ولد لوالده در اسلام است و محکومیت به مسلمانی است و دلیل نفی ولدیت ولدالزنا، فقط به ارث مختص است و شامل بقیه
احکام نیست. ب) اگر بالغ طفل را بکشد ;قصاص نمی شود. بلکه باید دیه بدهد و دیه ي ولدالزنا ( 800 ) درهم است که کمتر از
یک دهم دیه ي مسلمان می باشد و تعزیر هم اضافه بر دیه مجازات او است. ج) ولی دم او مانند ولی دم حلال زاده است زیرا نفی
فرزندي مختص به ارث است. د) میزان دیه 800 درهم است و مصرف آن اگر دینی دارد ;اداي دین شود والا متعلق به امام است.
عیدالزهرا
س 1125 نظر مبارکتان را راجع به جلسات عیدالزهرا(س) بیان فرمایید و بگویید آیا این جلسات، جلسات لهو و لعب حساب می



صفحه 104 از 199
شود یا نه؟ و دست زدن در آن چطور است؟ ج باسمه تعالی ;تشکیل جلسات عیدالزهرا(س)، در صورت خالی بودن از محرمات،
از بهترین قربات است و اما دست زدن در صورتی که توام با کارهاي خلاف شئون اسلامی و خلاف تقوي نباشد ;اشکال ندارد.
کف زدن
س 1126 کف زدن در جشن مولودي هاي ائمه(علیه السلام) توسط هیئت هاي مذهبی چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;اگر فقط
کف زدن باشد و کارهاي خلاف در آن نباشد ;اشکالی ندارد. (ت) س 1127 کف زدن در عروسی ها و عیدالزهرا چه صورت
دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکالی ندارد. س 1128 بعضی می گویند مجرد کف زدن همراه با مدیحه سرایی مداحان اهل بیت(علیه
السلام) در اعیاد مذهبی ولو بدون استعمال آلات لهو و لعب حرام است این حکم چطور است؟ ج باسمه تعالی ;حکم به حرمت
چیزي، بدون دلیل از محرمات اکیده است. کف زدن به عنوان اولی حرام نیست. در منزلتان براي بچه ي کوچک کف بزنید هیچ
اشکالی ندارد ولی در حال نماز خواندن، زیاد کف بزنید ;چون نماز باطل می شود حرام است و در اعیاد مذهبی چنانچه برحسب
موازین عرفی و عادي به مقامات معنوي ائمه اطهار اهانت بشود حرام است والا جایز است.
عزاداري
عزاداري
احتراماً، با عرض اعتذار به جهت تصدیع اوقات شریف، به استحضار می رساند تعداد استفتاء در مورد برپایی تعظیم شعائر مراسم
عزاداري خامس آل عبار حضرت اباعبدالله الحسین(علیه السلام) می باشد که مستلزم نظر مبارك حضرت عالی است لذا
خواهشمنداست نظر مبارك را بفرمایید.
1 سینه زنی و زنجیر زنی
س 1129 دلیل سینه زنی براي ائمه(علیهم السلام) چه می باشد؟ ج باسمه تعالی ;تعظیم شعائر مذهبی. س 1130 آیا سینه زنی و
زنجیر زدن در عزاداري که منجر به کبود و حتی جاري شدن خون می شود جایز است؟ ج باسمه تعالی ;بلی جایز است. س 1131
برهنه شدن مردان در حال سینه زدن و زنجیر زدن در منظر زنان چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;بر مرد جایز است ولی زن ها نگاه
نکنند. س 1132 آیا سینه زدن و زنجیر زدن ریایی جایز است؟ ج باسمه تعالی ;همانند نماز ریایی است.
2 تعزیه و شبیه خوانی
س 1133 در عزاداري حضرت سید الشهداء هر گونه عزاداري از قبیل زدن قمه و طبل و سنج چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی;
جایز است. س 1134 آیا بهتر است به جاي شبیه خوانی، روضه خوانی برپاکنند ;روضه خوانی مگر همان تغزیه و شبیه خوانی روي
منبر نمی باشد؟ ج باسمه تعالی ;تمامش خوب است. س 1135 آیا تعزیه خوانی در مراسم عزاداري جایز است؟ ج باسمه تعالی;
بلی جایز است. س 1136 آیا تشبیه به اهل بیت(علیهم السلام) درنمایش و تعزیه و غیر آن جایز است؟ ج باسمه تعالی ;بلی جایز
است. س 1137 آیا تعزیه خوانی که مشتمل بر تشکل مرد و زن و کوچک کردن حضرت زینب(س) و معرفی امام سجاد(علیه
السلام) به یک فرد بیمار و پاشیدن نقل و نبات و زدن ساز و نقاره و امثال آن هاست جایز است؟ و شرکت در آن چه حکمی دارد؟
ج باسمه تعالی ;تشکل مرد به زن اشکالی ندارد ;ولی باید مراعات مقام رفیع صدیقه ي صغري زینب کبري(س) و امام سجاد(علیه



صفحه 105 از 199
السلام) بشود که هیچ گونه اهانت به آن ها نشود.
3 استفاده از لباس سیاه
س 1138 آیا پوشیدن لباس سیاه در عزاداري امام حسین(علیه السلام) و دیگر ائمه(علیه السلام) چنانکه مرحوم صاحب حدایق
فرموده رجحان شرعی دارد؟ ج باسمه تعالی ;بلی جایز است و مستحب، من مقید به این کار هستم.
4 استفاده از علم و علامت
س 1139 حکم علم هایی که در مراسم عزاداري امام حسین(علیه السلام) از آن ها استفاده می شود و بعضی داراي نقش و
نگارهایی نیز هستند چیست؟ ج باسمه تعالی ;اشکالی ندارد.
5 استفاده از طبل و دهل و آلات موسیقی
س 1140 آیا در عزاداري سیدالشهدا استفاده از طبل و دهل جایز است؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 1141 چند سالی است که
استفاده از ابزار موسیقی به شیوه رقابت در برخی از هیأتهاي عزاداري مرسوم شده حکمش چیست؟ ج باسمه تعالی ;موسیقی مطلقاً
حرام است.
6 مسائل متفرقه ي عزاداري
س 1142 در ایام سوگواري اباعبدالله الحسین(علیه السلام) نماز مقدم است یا عزاداري ؟ ج باسمه تعالی ;نماز مقدم است.
س 1143 آیا پول دادن به مرثیه سرایانی که در لابه لاي اشعار خود بعضی از مطالب بی مدرك یا ضعیف السند را مطرح می کنند
یا با غنا می خوانند صحیح است؟ و آیا اصل عزاداري در اثر این کار خلاف، حرام می شود؟ ج باسمه تعالی ;غنا خواندن حرام
است ;ولی اصل کارها خوب است. س 1144 آیا جایز است پارچه و دستمالهایی را که ایام محرم بر سر علم می بندند بفروش
برسانند و در عزاداري و تعمیر حسینیه و یا مسجد مصرف نمایند؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه وقف آن کار به خصوص نشده باشد;
اشکالی ندارد. س 1145 آیا برپا کردن جشن میلاد ائمه(علیه السلام) یامجلس عزاداري و یا میهمانی کردن بدون اذن شوهر و بی
رضایت او جایز است؟ ج باسمه تعالی ;نباید عدم رضایت و یا نهی او عمل شود. س 1146 در مجالس زنانه ي عزاداري ;زنان
مداحی و سخنرانی می کنند و صداي آن ها با بلندگو به گوش مردان رهگذر می رسد آیا این عمل جایز است؟ ج باسمه تعالی;
چنانچه صداي آن ها موجب تهبیج شهوت نشود اشکالی ندارد. س 1147 اگر قمه زدن باعث وهن مذهب شیعه شود آیا در این
صورت قمه زدن جایز است؟ ج باسمه تعالی ;اصلا موجب وهن نمی شود ;بلکه عکس آن مشهود است. س 1148 نظر مبارك در
مورد سینه زنی هاي ضربتی و زنجیر زنی هاي ضربتی و قمه زنی ضربتی و قمه زنی حتی در غیر محرم و صفر چیست؟ ج باسمه
تعالی ;همه آنها از شعائر مذهبی است و کار بسیار خوبی است ولی باید رعایت نمود که ضرر جانی منجر به تلف نفس نشود.
س 1149 پوشیدن لباس سیاه در غیر ایام محرم و صفر چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;پوشیدن لباس سیاه در ایام مصیبت هاي
وارده بر اهل بیت(علیه السلام) خوب است و در غیر آن موارد هم اشکال ندارد. س 1150 خواندن قرآن و نوحه و عزاداري به
صورت موسیقی و به سبک و آهنگ موسیقی باشد چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست. س 1151 این که در اخبار وارد
است اقامه ي مجلسی براي سیدالشهداء(علیه السلام) و گریه براي آن حضرت ثواب دارد؟ هدف از آن چیست؟ ج باسمه تعالی;
هدف احیاي نام و روش آن حضرت است تا براي مسلمانان سرمشق باشد و در راه ترویج دین و سعادت بشر، همه گونه فداکاري



صفحه 106 از 199
بنمایند. س 1152 استعمال طبل و شیپور مخصوصاً در عزاداري سیدالشهداء(علیه السلام) چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;طبل
ساده که از آلات لهو نباشد ;مانعی ندارد. س 1153 روز عاشورا براي اظهار همدردي با معصومین(علیه السلام) صورت خیمه گاه
درست کردن و آتش زدن جایز است و اسراف محسوب نمی شود؟ ج باسمه تعالی ;نه تنها اسراف نیست ;بلکه عملی مستحسن
است. البته رعایت شود تا موجب اهانت به خاندان رسالت نباشد. س 1154 با توجه به این که امام حسین(علیه السلام) به شهادت
رسید و غلبه ي ظاهري نداشت و یزید هم مدتی ظلم و حکومت خود را ادامه داد در این صورت حکمت قیام و هتک حرمت اسراء
چیست؟ ج باسمه تعالی ;حکمت آن، توقف داشتن بقاي دین بر شهادت و آن اعمال است و معصوم فرموده است: الاسلام حسینی
البقاء. س 1155 آیا حدیثی که دلالت بر جواز استفاده از طبل و سنج و شیپور در عزاي حضرت سیدالشهداء(علیه السلام)دارید؟
راهنمایی بفرمایید؟ ج باسمه تعالی ;روایات زیادي درباره ي عزاداري آن حضرت وارد شده است و از این امور نهی نشده است و
مقتضاي اطلاق روایات، جواز آن ها است. س 1156 آیا حدیث معتبري درباره چرخاندن صدا در گلو که بی اشکال باشد سراغ
دارید یا نه بغیر از حدیث امام رضا(علیه السلام) در اصول کافی؟ خبر واحد که مطابق با کلام خدا نباشد دلیل صحت نیست؟ ج
باسمه تعالی ;اگر مراد غنا است روایات متعددي در حرمت آن است. خبر واحد اگر مخالف صریح یا ظاهر قرآن نباشد ;حجت
است و لازم نیست موافق باشد. به علاوه آیاتی وارد شده که دلالت بر حرمت غنا می کند و من در کتاب فقه الصادق نوشته ام.
س 1157 در هیئت هاي حسینی(علیه السلام) در اثر شور عزاداري گاهی به سر و صورت خود می زنند و بدن را مجروح می کنند
آیا این مورد اشکالی دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بی اشکال است. س 1158 در دستجات عزاداري حسینی(علیه السلام) که به
خیابان و بازار می روند و باعث بسته شدن راه عبور می شوند آیا سدّ معبر حساب می شود؟ البته کسانی که از آن مسیر عبور می
کنند اکثراً براي تماشاي عزاداري می آیند. ج باسمه تعالی ;این گونه سدّ معبر جایز و بی اشکال است. س 1159 مرثیه خواندن
خانم ها با بلندگو و سینه زنی در مجلس زنانه چه صورت دارد؟ پختن جو پوست کنده به صورت سوپ اشکال دارد؟ ج باسمه
تعالی ;مرثیه خوانی از عبادات بسیار با اهمیت است و باید حتی المقدور از امور غیر شرعیه دور باشد البته، خواندن خانم ها بدون
شنیدن اجانب هیچ اشکالی ندارد. سینه زدن خانم ها نیز در مجلس خانم ها هیچ اشکالی ندارد، پختن جو نیز اشکالی ندارد.
س 1160 عده اي براي اظهار محبت به حضرت رضا(علیه السلام) نزدیک حرم مطهر سینه خیز و با کشیدن صورت به زمین به حرم
می روند ;حتی صورت زخم و خونی می شود جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که باعث نقص عضو نشود جایز
است. س 1161 ذاکران و مداحان که بعضی روضه ها را با آهنگ هاي موسیقی یا قریب به آن می خوانند، وجه شرعی آن چیست؟
ج باسمه تعالی ;موسیقی مطلقاً حرام است ولو در روضه خوانی باشد. س 1162 مزد گرفتن بابت مداحی اهلبیت و سخنرانی چه
حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 1163 بعضی از مداحان اهل بیت از عبارت هاي (من مستم، از همه خوشگلتري)
استفاده می کنند آیا این الفاظ اهانت به ساحت مقدس ائمه حساب می شود؟ ج باسمه تعالی ;مداحی شغل بسیار شریفی است و
اجر جزیل دارد و حیف است که این عمل با اهانت به مقام اهل بیت(علیه السلام) مبدل به خلاف شرع شود. س 1164 در عزاداري
امام حسین(علیه السلام) به صورت لطمه زدن و خود را مجروج کردن و قمه زدن، احیاناً هلاك می شوند و استفاده از طبل چه
صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;تمام آن چه ذکر کرده اید جایز و متسحسن است ;مگر کاري که موجب هلاکت شود.
آرزوي دیدن امام زمان(علیه السلام)
س 1165 اگر روزي قرار باشد خداوند آرزوي شما را برآورده کند ;مهمترین خواسته و آرزوي شما از خداوند چیست؟ ج باسمه
تعالی ;در مرتبه ي اول، ظهور حضرت بقیه الله ارواحنافداه و بودن من در خدمت آن حضرت و در مرتبه ثانیه تشرف به خدمت
آن حضرت در حال غیبت.



صفحه 107 از 199
انبیاء و ائمه
س 1166 آیا عصمت مراتب دارد و در انبیاء سلف مراتب نازله بوده است؟ ج باسمه تعالی ;یقیناً مراتب دارد ;چون خود علم
مراتب دارد. س 1167 بردن نام امام زمان چه صورت دارد با وجود این که در زیارت جامعه اسم آن حضرت برده شده است؟ ج
باسمه تعالی ;در این زمان جایز است. ولی نبردن اسم مبارك بهتر است. س 1168 چرا حضرت یونس(علیه السلام) فرمود
(سبحانک انی کنت من الظالمین) این چه ظلمی بود؟ ج باسمه تعالی ;معنی ظالم بودن او ظاهراً این است که عمل او شبیه به ظلم
بوده است و آن خروج یونس از محل سکونتش بود که یونس از این عمل هم تبري می کند تفصیل در محل دیگر ملاحظه کنید.
س 1169 راجع به شعیب صالح بفرمایید آیا شباهت هایی به حضرت امام زمان(علیه السلام)دارد؟ و از کجا می شود تشخیص داد
که منظور از شعیب صالحی که قبل از امام زمان(علیه السلام) ظهور خواهد کرد کیست؟ ج باسمه تعالی ;شعیب بن صالح رسول یا
شعیب نبی، سومین رسول عرب است که در قرآن اسم او برده شده است و به سوي قومش براي ارشاد فرستاده شد ولی قوم او، او را
کشتند و جنازه اش را به جوي انداختند و شعیب بن صالح که قبل از ظهور امام زمان(علیه السلام) قیام می کند اهل سمرقند است و
از آن جا قیام می کند و بعد فرماندهی یک مقدار از قشون امام زمان(علیه السلام) به او واگذار می شود تفصیل آن را در محل
دیگر ملاحظه کنید. س 1170 آیا قتل قبطی به دست حضرت موسی(علیه السلام) منافات با عصمت ندارد؟ ج باسمه تعالی ;آن
چه از روایات استفاده می شود آن که حضرت موسی مأمور به قتل او بود. آن چه هست شاید مختصر عجله ي در آن کرده است. به
هر حال شیخ طوسی می فرماید: چنانکه کسی بگوید که حرام بوده خلاف ضروري گفته است. س 1171 آیا ترك اولی براي ائمه
معصومین امکان داشته است؟ آیا عدم معصیت با توجه به عصمت کمال می باشد؟ ج باسمه تعالی ;امکان داشته ولی نکرده اند،
مسلماً کمال است زیرا عصمت موجب سلب اختیار نمی شود تا آن که اختیاري، نباشد و قائل به جبر شویم. س 1172 معاشرت با
افرادي که شش امامی یا چهار امامی هستند شرعاً چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 1173 آیا صحیح است که ام
کلثوم را امیرالمؤمنین(علیه السلام) به عقد عمربن خطاب در آوردند ولی از او بچه دار نشد و می گویند اگر حضرت به او نمی داد
عمر تهمت دزدي به حضرت می زد؟ ج باسمه تعالی ;دروغ است. س 1174 چرا امیرالمؤمنین(علیه السلام) در حیات حضرت
زهرا(س) تزویج دیگري نکرد و عدم تزویج آن حضرت براي چه بود آیا حق تزویج نداشت؟ ج باسمه تعالی ;حق نداشتن اکراماً
و تعظیماً للزهراء(س) بود. س 1175 خداوند در قرآن می فرماید: یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیماً معنی آیه چیست؟ ج
است. س 1176 چرا در چهار سوره ي قرآن قل، که « اللهم صلی علی محمد و آل محمد » گفتن « صلوا علیه » باسمه تعالی ;معنی
خطاب به پیغمبر است تکرار شده است؟ ج باسمه تعالی ;تکرار نیست. چند مورد است که در هر مورد کفّار سؤال هایی می
کردند و خداوند به پیغمبر خطاب می کند به آن ها بگو. س 1177 آیا عدم تقبل توبه از قتله ي ائمه(علیه السلام) از عمومات و
اطلاقات تقبل توبه خارج می باشد؟ ج باسمه تعالی ;قاتلین ائمه طاهرین(علیهم السلام) هیچ کدام موفق به توبه نشدند بنابراین این
بحث اثري ندارد و به عقیده من توبه ي آن ها قبول نیست. س 1178 قیام سیدالشهداء با توجه به علم به شهادت، چگونه موضوع
براي القاء نفس بر تهلکه ي منهیه نمی باشد و عزم رفتن حضرت علی(علیه السلام) به مسجد با علم به شهادت چگونه باید عنوان
شود؟ ج باسمه تعالی ;قیام حضرت سیدالشهداء (صلوات الله علیه) با علم به شهادت چون سبب بقاي دین شد در حالی که دین در
شرف اضمحلال بود امري لازم بود. به عبارت دیگر حسین بن علی(علیه السلام) خود را فداي دین کرد. کاري که نظیرش را البته با
مرتبه ي نازله، انبیاء و ائمه موظف به انجام آن بودند ;اگر این شرایط براي خود حضرت امیر(علیه السلام) هم بود ;چنین می کرد، و
امّا مسجد رفتن حضرت امیر(صلوات الله علیه) به واسطه ي آن بود که آن ها موظف بودند در عمل، به طریق متعارف عمل کنند نه
از راه علم غیب. مسئله محتاج تفصیل است. س 1179 تاریخ شهادت سبط اکبر حضرت امام حسن مجتبی(علیه السلام) هفتم



صفحه 108 از 199
صفرالمظفر سنه 49 ق و 28 صفرالمظفر 49 ق نوشته اند کدام صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;آن چه من در ذهنم است 4 روایت
است سومی 25 ربیع الاول و چهارمی 5 ربیع الاول. ولی عمده همان دو روایت است که ذکر کرده اند و چه خوب است شیعیان هر
دو روز را ارج نهند اگر روز هفتم را بیشتر اهمیت نهند بهتر است چون روایتش اقوي است. س 1180 آیا این روایت صحیح است
(کذب الوقاتون) تعیین وقت ظهور براي حضرت جایز نیست؟ ج باسمه تعالی ;چون وقت ظهور، بیان نشده است هرکس تعیین
کند دروغ گفته است و حدیث قطع نظر از سند، مطابق قواعد هم می باشد. س 1181 آیا امام زمان(علیه السلام) فقط معاندین را به
قتل می رساند؟ در صورتی که یاران امام(علیه السلام) منحصر به 313 نفر باشد چگونه بر مستکبرین جهان با این قدرتشان غلبه
خواهد کرد؟ ج باسمه تعالی ;در این که حضرت(علیه السلام) با ظهور خود دنیا را پر از عدل می کند تردیدي نیست. همچنین
تعداد اصحاب ( 313 ) بیش از این است و مدتی هم جنگ می کند که در آن تردیدي نیست. ظاهراً رجال دولت و اولین گروه
همراه آن حضرت به این تعداد است. س 1182 منظور از انتظار فرج چیست؟ ج باسمه تعالی ;کسی که منتظر مهمان بزرگی باشد
لابد تمام وسایل پذیرایی را فراهم نموده و کاري که موجب ناراحتی مهمان شود انجام نمی دهد. بنابر این کسی که انتظار فرج و
ظهور امام(علیه السلام) را دارد قهراً باید به وظایف شرعیه، خوب عمل کند ;چون انتظار فرج افضل اعمال است. س 1183 آیا
اعتقاد به غیبت حضرت(علیه السلام) از ضروریات دین است؟ یا از ضروریات مذهب یا هیچ کدام؟ ج باسمه تعالی ;از ضروریات
مذهب نیست و ظاهراً از ضروریات دین، بلکه ادیان آسمانی می باشد. س 1184 آیا رجعت از ضروریات مذهب است و حکمت
آن چیست و آیا همه ي ائمه تشریف می آورند بعد قیامت می شود؟ ج باسمه تعالی ;اصل رجعت به نظر من ضروري است شاید
بیش از 200 روایت بر آن دلالت دارد و رجعت حضرت امیر(علیه السلام) و حسین بن علی(علیه السلام)از مسلمات است. رجعت
بقیه به این واضحی نیست و اما حکمت رجعت چه هست مقام گنجایش بیان آن را ندارد. س 1185 آیا شفاعت از ضروریات دین
است و حکمت آن چه می باشد؟ ج باسمه تعالی ;شفاعت از ضروریات است و آیات و روایات دال بر آن است. س 1186 مراد از
عصمت وارده درباره ي حضرت زینب(علیه السلام) و حضرت ابوالفضل چه مرتبه اي است؟ ج باسمه تعالی ;عصمت به معناي
علم است. معصومین(علیه السلام) به کنه معاصی علم پیدا می کنند و آن مانع صدور معصیت است. کما این که خود ما اگر علم به
خباثت چیزي داشته باشیم ;مانند خوردن کثافات، ممکن نیست آن عمل را انجام بدهیم. ائمه اطهار(علیه السلام) به همه ي معاصی
چنین علمی دارند. مرحوم مامقانی راجع به حضرت زینب(س) معقتد است معصوم بوده است و من معصومین را چهارده تن می
دانم ولی نمی توانم راجع به آن مخدّره قضاوت کنم و فقط آن را می گویم که آیت الله خوئی فرموده است: هی لا تخشی غیر الله
سبحانه، تقول حقاً و صدقا، لا تحرکها العواصف و لا تزیلها القواصف، فحقاً هی اخت الحسین(علیه السلام) و شریکه. س 1187 ایام
شهادت ائمه(علیه السلام) مثل عاشورا و شهادت هاي دیگر عروسی کنند جایز است یا خیر؟ اگر قصد بی اعتنایی کنند چطور؟ ج
باسمه تعالی ;شخص شیعه ي محب اهل بیت، ممکن نیست چنین کاري بکند. اگر کسی مرتکب شود لابد شیعه ي خالص نیست.
س 1188 آیا عصمت درجاتی دارد که چهارده معصوم(علیه السلام) در درجات عالیه واقع شده باشند؟ ج باسمه تعالی ;مسلماً
درجاتی دارد و ائمه(علیه السلام) درجات عالیه را دارا بودند. س 1189 آیا جایز است اسم مبارك پیامبر(صلی الله علیه وآله) با کنیه
ي حضرت با هم به بچه نامگذاري شود؟ ج باسمه تعالی ;حرمت ندارد ولی مستحسن نیست. س 1190 چه اعمالی موجب رضایت
و یا دیدن امام زمان(عج) فراهم می شود؟ ج باسمه تعالی ;انجام واجبات، ترك محرمات، کمک به بیچارگان و دستگیري از
مستمندان و اعمال مستحبه و... س 1191 پولی که توسط هیئت عزاداري ائمه اطهار(علیه السلام) جمع آوري شده آیا می شود بدون
اجازه ي بزرگان هیئت در جاي دیگر خرج کرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اختیار آن پول هاي جمع شده، با کسی است ك هیئت او
را متصدي قرار داده است و بدون اجازه ي او نمی توان خرج کرد. س 1192 آیا در احادیث و روایات از معصومین درباره صلوات،
بیان شده است که آل محمد، شامل فقط حضرت زهرا، امامان معصوم است و یا شامل سادات نیز می شود؟ ج باسمه تعالی ;آل



صفحه 109 از 199
محمد(صلی الله علیه وآله) حضرت زهرا(س) و ائمه معصومین(علیه السلام)می باشند و شامل سادات نیست. س 1193 آیا لعنت و
فحش نسبت به بنی امیه و آل سفیان جایز است یا به خاطر این که بنی امیه و بنی هاشم از یک پدرند لعنت نسبت به آن ها بازگشت
به پیامبر می کند؟ ج باسمه تعالی ;جایز است بلکه از بهترین عبادات است. س 1194 چرا به حضرت مهدي(عج) کنیه اباصالح
یا » و یا بگو « یا صالح » داده اند؟ ج باسمه تعالی ;ابو بصیر می گوید: حضرت به او فرمودند چنانچه در بیابان گرفتار شدي ;بگو
غیر از این ظاهراً مدرك دیگري نیست. س 1195 وقتی می گوییم امام حسین(علیه السلام) براي حفظ اسلام کشته شده به « اباصالح
دین خدا اهانت کرده ایم و یا در حقیقت پذیرفته ایم نابودي و بقاء اسلام منوط به بود و نبود یک انسان است؟ ج باسمه تعالی;
دنیا دار تکلیف و اختیار است ;یعنی امام براي حفظ اسلام کشته شد. چون بر حسب موازین دنیوي وضع اسلام به جایی رسیده بود
که به جز اسم، چیزي از آن نبود و وسیله اي جز قیام و کشته شدن امام براي رساندن حقایق به مردم نبود، امام دست به این کار زد
که پس از کشته شدن امام قیام ها شروع و مردم به اسلام هدایت شدند. س 1196 به چه علت امیرالمؤمنین با ابوبکر بیعت کردند؟ با
توجه به این که بیعت با وي تأیید خلافت و دلیل به حق بودن او شمرده می شود؟ ج باسمه تعالی ;به خطبه هاي نهج البلاغه و به
خصوص خطبه شقشقیه رجوع کنید. س 1197 در صورت امکان، اسامی علمایی را که اجازه می فرمایید از کتب ایشان نقل روایت
شود مرقوم فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;در این زمان اجازه ي نقل روایت از کتب لازم نیست و همه می توانند از هر کتاب چاپی نقل
کنند. س 1198 اگر سیدي به معصومین(علیه السلام) فحش دهد، آیا از اهل جهنم است و ضمناً کشتن او واجب است یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;در هر دو سؤال بلی. س 1199 اگر کسی اهانت به انبیاء سلف کند آیا واجب القتل است؟ و عصمت در حق آن ها
ضروري است؟ ج باسمه تعالی ;سبّ موضوع حکم است نه اهانت و در آن دو قول است ;اقوي و جوب قتل است ;للنبوي
الخاصی: من سبّ نبیاً قتل و من سبّ صاحب نبیّ جلد (وسائل باب 25 من ابواب حد القذف) و عصمت انبیاء ضروري است.
س 1200 در روایتی هست که در مسجد کوفه هزار وصی پیغمبر نماز خوانده است و در روایت دیگر گوید که کوفه را عمر بنا
کرده است لطفاً توضیح را به طور اجمالی بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;مسجد کوفه از اوائل خلقت بشر موجود بوده، جاي قبول
توبه ي آدم و استقرار کشتی نوح در آن جا است. بعضی از حضرات معصومین علیهم السلام از مدینه مسافرت نموده در آن جا
نماز خوانده اند. بنابر این هیچ مانعی تصور نیست از صحۀ روایت ذکر شده اولا و روایت دوم مجعول است قطعاً. س 1201 سؤال
می کنند که چرا خداوند حضرت آدم(علیه السلام) را از درخت منهیه نهی فرمود و چرا حضرت آدم(علیه السلام) از درخت مذکور
به معنی نسی امرر به لغوایۀ الشیطان وارد شده است. حضرت رضا(علیه السلام) در « عصی آدم ربه ففوي ;» خورد؟ ج باسمه تعالی
روایتی می فرماید: ان الله عزّوجلّ آدم حجۀ فی ارضه و خلیفۀ فی بلاده لم یخلقه للجنۀ و کانت المعصیۀ من آدم فی الجنۀ لا فی
الارض. س 1202 با این که هجرت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) در اول ماه ربیع الاول اتفاق افتاده چرا اول سال قمري، اول ماه
محرم است؟ ج باسمه تعالی ;چون اول محرم در نزد عامه مردم اول سال بوده است ;نخواستند این عادت را به هم بزنند. ولی مبدأ
تاریخ چون مختلف فیه بوده است هجرت پیغمبر(صلی الله علیه وآله)گرفته اند که عموم مسلمین با این امر موافق می باشند.
س 1203 با این که خارج کردن تیر از پاي مبارك امیرالمؤمنین(علیه السلام) در حال نماز و متوجه نشدن حضرت به آن، در عروة
الوثقی و رساله هاي آیات عظام و جامع السادات علامه نراقی(ره) ج 3 ص 328 چ قم، مذکور است یکی از علماي متأخر نوشته
خبر مذکور را به علت اشتهارش نقل کرده اند و تا به حال کسی سندي معتبر ارائه نکرده است؟ نظر حضرت عالی چیست؟ ج
باسمه تعالی ;بزرگانی که اسم برده اید اجل از آن هستند که خبر نادیده نقل کنند. س 1204 چنانچه کسی به حضرت عباس(علیه
السلام) و حضرت زینب(علیه السلام) سبّ و اهانت کند آیا واجب القتل است و آن بزرگواران در چه درجه قرار داشته اند؟ ج
باسمه تعالی ;در صورتی که سبّ آن ها، بالالتزام سبّ امام باشد ;بلی و بعض فقهاء در سبّ مادر و دختر پیغمبر(صلی الله علیه
وآله)البته غیر از حضرت زهرا(علیه السلام)، ملتزم شده اند و در خصوص حضرت زینب(علیه السلام) من فتواي صریح نمی دهم.



صفحه 110 از 199
س 1205 روایتی که می گوید زینب(علیه السلام) بالاي سر نعش برادرش امام حسین(علیه السلام)رسید ;عرض کرد آیا تو برادر
منی آیا تو فرزند مادر من هستی ;می شود نسبت به حضرت زینب(س) داد؟ ج باسمه تعالی ;بلی، اشکال ندارد. وعاظ آن را به
حضرت زینب سلام الله علیها نسبت بدهند. س 1206 روایتی که می گوید حضرت زینب(علیه السلام) در قتلگاه این جمله را به
خدا عرض کرد (الهی تقبل منا هذا القربان)؟ ج باسمه تعالی ;از جواب مسأله قبل جواب این مسأله و سه مسأله بعد معلوم می شود.
س 1207 روایتی که می گوید وقتی حضرت زینب(علیه السلام) بر سر نعش مطهر امام حسین(علیه السلام) رسید عرض کرد: السلام
علیک یا ذبیحاً من القفا اختک لک الفدا یابن محمد المصطفی و یا قرة عین فاطمۀ الزهراء)؟ در کجا نقل شده است؟ ج باسمه
تعالی ;اللهوف فی قتلی الطفوف ص 130 ، المناقب ج 4 ص 113 ، بحارالانوار ج 45 ص 59 . س 1208 روایتی که می گوید حضرت
زینب(علیه السلام) در قتلگاه خطاب به بدن امام حسین(علیه السلام) کرده و عرض کرده: اگر تمام مصیبت هاي تو را فراموش کنم
این مصیبت تو از یاد نمی رود، تو را میان دو نهر آب با لب تشنه شهید کرده و هرچه آب خواستی ندادند. و روضه اي که نقل شده
در کجاست؟ ج باسمه « الا یا اهل العالم جدي الحسین(علیه السلام) قتلوه عطشاناً » : امام زمان ارواحنا فداه موقع ظهور می خواند
و مثل من خرج منا اهل البیت قبل قیام القائم(علیه » تعالی ;شجره طوبی ج 2 الحائري ص 397 . س 1209 روایتی که می گوید
در کجاست؟ ج باسمه تعالی ;این روایت از امام باقر(علیه السلام) است « السلام) مثل فرخ طار و وقع من و کره فتلاعبت به الصبیان
در غیبۀ نعمانی ص 199 ، مستدرك الوسائل ج 11 ص 37 و قریب به این مضمون روایتی از امام سجاد(علیه السلام) نقل شده است
در کافی ج 8 ص 264 و وسائل ج 15 ص 51 . س 1210 با این که محدث نوري در لؤلؤ مرجان از شیخ مفید و شیخ طوسی و شیخ
کفعمی و علامه حلی رضوان الله علیهم اجمعین روایت فرموده که اهل بیت پیامبر روز اربعین از شام به طرف مدینه حرکت
کردند و ورود اهل بیت(علیه السلام) به کربلا را در روز اربعین علمائی مانند علامه مجلسی(ره) در زاد المعاد ;فاضل بیرجندي(ره)
در وقایع الشهور ;محدث قمی(ره) در منتهی الامال ;دکتر آیتی(ره) در بررسی تاریخ عاشورا آن را رد فرموده اند نظر حضرت عالی
چیست؟ ج باسمه تعالی ;این امر مورد اختلاف است. ولی به نظر من ورود به کربلا همان اربعین اول بوده است. س 1211 این که
مشهور است شریح قاضی فتوا به قتل امام حسین(علیه السلام) داد ;آیا سند مشهور دارد؟ ج باسمه تعالی ;ظاهر این است که چنین
نیست و لذا مختار تعرض شدید به او نکرد. فرد دیگري به نام شریح بوده است که او فتوا داده است. س 1212 حدیثی از امام
در کجاست؟ ج باسمه تعالی ;در « من اخذ دینه من افواه الرجال رده الرجال » : کاظم(علیه السلام) مروي است که می فرماید
الفصول المهمه شیخ حر عاملی ص 125 و شیخ صدوق روایت را از امیرالمؤمنین(علیه السلام) نقل نموده است. س 1213 آیا عکس
در حال جوانی پیامبر که در دست مردم است صحت دارد؟ ج باسمه تعالی ;نمی دانم. ولی خود من به احتمال درست بودن نگه
داشته و به آن تبرك می جویم. س 1214 آیا ملاقات با حضرت ولی عصر(عج) را در زمان غیبت کبري قبول دارید؟ ج باسمه
تعالی ;کسانی که مشرّف به لقاء آن حضرت شده اند خیلی زیاد هستند. مرحوم مجلسی در بحارالانوار جلد 52 صفحه 1 تا 77
جماعت زیادي را نقل می فرماید که مشرف شده اند، حاجی نوري در النجم الثاقب صد قصه را نقل می کند و کتب زیادي در این
لسید « تبصرة الولی فی من راي القائم المهدي » موضوع یعنی کسانی که به لقاء آن حضرت مشرف شده اند تألیف شده است. مانند
للنهاوندي و « العبقري الحسان فی تاریخ صاحب الزمان » لسلماسی الاصفهانی و « البهجۀ فی من فاز بلقاء الحجۀ » هاشم البحرانی و
و تشرف سید بحرالعلوم و شیخ انصاري و غیرهما من « دارالسلام فی من فاز بلقاء الامام » و « تذکرة الطالب فی من رأي الامام الغائب »
الاساطین از مسلمات است. بنابر این مراد از روایتی که اشاره فرمودید ظاهراً این است که کسی به عنوان نائب خاص ادعا کند مانند
سیدعلی محمد باب باید او را تکذیب کرد. س 1215 حکمت عدم جواز تصریح اسم مبارك امام زمان چیست؟ ج باسمه تعالی;
در روایات متعدد منع ذکر نام آن حضرت است و فقهاي بزرگ آن ها را حمل بر تقیه در زمان هاي سابق نموده اند که آن حضرت
متولد شده بود و چون شیعه و سنی روایت کرده اند که آن حضرت خواهد آمد و اسم او موافق اسم پیامبر است و چون آن حضرت



صفحه 111 از 199
را مخفی کردند ;جبابره آن عصر در تفحص حال حضرت بر می آمدند لهذا منع شده که اسم آن حضرت برده شود. س 1216 می
گویند که روز عاشورا امام حسین(علیه السلام) به حضرت عباس(علیه السلام) پناه برد ;آیا صحیح است یا خیر؟ ج باسمه تعالی;
عیالات بلی، ولی خود امام حسین(علیه السلام) خیر. س 1217 با توجه به این که پایبند بودن به دین در فطرت بشر است ;پیامبر قبل
از نبوتش به چه دینی عمل می کردند؟ ج باسمه تعالی ;اقوال مختلفی است. به نظر من، به دین خودشان عمل می کردند که بعد
از سال ها مأمور به ابلاغ، مردم شدند. س 1218 نظر جناب عالی درباره کسی که غصب فدك را منکر شده چیست؟ ج باسمه
تعالی ;این شخص یا بی سواد و بی اطلاع است یا معاند و مخالف. س 1219 حکمت در رجعت ائمه(علیه السلام) چیست؟ ج
باسمه تعالی ;مسئله محتاج به تفصیل است. آنچه بر ما لازم است اعتقاد به رجعت است چون از طریق حضرات معصومین علیهم
السلام بیان شده است. س 1220 اگر شب لیلۀ القدر تمام مقدرات خداوند متعال بر امام زمان(علیه السلام) نازل می شود ولی در
روایت می فرماید در هر شب جمعه به علم ما افزوده می شود آن چه علمی است؟ ج باسمه تعالی ;علم ائمه(علیه السلام)
مخصوص به مقدرات نیست تا زیاد نشود. س 1221 نوشتن اسماء جلاله و یا اسامی معصومین و القابشان جهت تبرك روي لباس
ورزشی چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;فی نفسه اشکال ندارد.
دعا و زیارت
س 1222 آیا خواندن دعاها و زیارات کتاب مفاتیح الجنان به قصد ورود یا رجاء، مستحب است؟ ج باسمه تعالی ;بلی، مستحب
است. س 1223 آیا خواندن زیارت عاشورا در ایام غیر از روز عاشورا، مثلا در ماه مبارك رمضان یا روز جمعه به قصد ورود یا
رجاء مستحب است؟ ج باسمه تعالی ;بلی، مستحب است. س 1224 درجه وثوق دعاي معروف به علوي مصري و صنمی قریش در
چه حد است؟ ج باسمه تعالی ;به هر تقدیر مستحب است. س 1225 آیا در زیارت عاشورا گفتن یک بار سلام به جاي صد بار
سلام و گفتن یک بار لعن به جاي صد بار لعنت به قصد ورود یا رجاء جایز و مستحب است؟ ج باسمه تعالی ;خیر، جایز نیست
زیارت عاشورا که بسیار فضیلت دارد به این نحو خوانده شود بلی فی نفسه اگر به قصد ورود نباشد خوب است. س 1226 بعضی
می گویند در زیارت عاشورا تمام لعن و سلام صد مرتبه گفتن لازم نیست بلکه همان جمله اخیر در لعن (اللهم العنهم جمیعا و در
سلام (السلام علی الحسین تا آخر) صد مرتبه گفته شود کافی است؟ ج باسمه تعالی ;این کیفیت هم کافی نیست ;بلکه باید تمام
لعن و سلام را صد مرتبه گفت. س 1227 آیا زیارت عاشورا را به نحوي که اخیراً متداول شده است که لعن و سلام را هر کدام
یک مرتبه می گویند و بعد از هر کدام می گویند مأة مرة، قبول دارید یا نه؟ ج باسمه تعالی ;زیارت عاشورا که آن ثواب هاي
محیر العقول براي آن ذکر شده است به این نحو نیست. بلکه باید هر کدام از لعن و سلام صد مرتبه تکرا شود.
قرآن