گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
قرآن






س 1228 چرا بعضی آیات قرآن نسخ شده و به پیغمبر(صلی الله علیه وآله) امر نمی شده است که حکم واقعی گفته شود؟ ج
باسمه تعالی ;آیۀ الله خوئی منکر نسخ می باشند. ولی اگر قائل شویم ;می توان گفت چون در اول امر، یا در بیان آن حکم
مصلحت نبوده است یا مفسده بر آن مترتب می شده است. س 1229 اولین نویسنده وحی که بوده است؟ ج باسمه تعالی ;حضرت
امیر(علیه السلام). س 1230 آیا قرآن به خصوص در دست حضرت امیر(علیه السلام) بوده غیر از قرآن هایی که خلیفه غاصب وقت
جمع آوري کرده است و این قرآن موجود از آن ها است؟ ج باسمه تعالی ;امتیاز قرآن حضرت، به اشتمال آن در تفسیر و تأویل و
شأن نزول می باشد که همه را خود پیغمبر بیان کرده بوده اند والا خود آن قرآن، همین قرآن ما است بدون زیاده و کم. س 1231
تفسیر قرآن براي غیر مجتهد چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;تفسیر قرآن براي مجتهد و غیر مجتهد حرام است. ولی بیان معنی



صفحه 112 از 199
ظاهري قرآن، تفسیر نیست و اشکال ندارد. س 1232 پا دراز کردن در مقابل قرآن حرام است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;دراز کردن پا
مقابل قرآن چون اهانت تلقی می شود ;نباید انجام گیرد. چنانچه اهانت نباشد ;اشکال ندارد. س 1233 در قرآن کدام یک (سلام
علی ال یاسین یا آل یاسین) درست است؟ ج باسمه تعالی ;ظاهراً اولی درست است.
استخاره
س 1234 آیا در قرآن استخاره ثابت است؟ ج باسمه تعالی ;چند کتاب در این موضوع نوشته شده است یکی از آن ها که اخیراً
چاپ شده است ;به نام فتح الابواب تألیف سید بن طاووس کتاب خوبی است به آن مراجعه کنید. من معتقد به استخاره هستم و
زیاد هم استخاره می کنم و اثرات محیر العقولی هم دیده ام. س 1235 آیا در استخاره، تعیین مصلحت واقعی می شود؟ ج باسمه
تعالی ;حتماً. س 1236 کسی نسبت به استخاره آگاهی نداشته باشد و در اثر استخاره ایشان به کسی ضرر وارد شود آیا ضامن است
یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;خیر، ضامن نیست ولی کار شرعی انجام نداده است.
لعن
س 1237 در اثر ناراحتی و عصبانیت لعن مؤمن جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;لعن مؤمن جایز نیست ولی اگر عصبانیت سلب
قدرت نماید حرام نیست. آنچه حرام است لعن مؤمن به ماهو مؤمن است والا لعن او به واسطه کار خلافی که انجام می دهد نمی
دانم جایز نباشد در قرآن به کاذب لعن شده و در روایات به تعداد زیادي از مرتکبین معاصی لعن شده است. س 1238 لعن و ناسزا
گفتن بر فرزندان ائمه مانند جعفر کذاب و امثال او چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 1239 در بعضی از اخبار
وارد شده که آتش بر فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها حرام شده است، حتی اگر آن ها از مخالفین باشند. البته بعضی که
ادعاي امامت کاذب کنند از این حکم مستثنی شده اند ;آیا مسئله همین طور است؟ چرا؟ لعن آنان چطور است؟ ج باسمه تعالی;
خیر روایت صحیح نیست و روایات کثیره و ادعیۀ وارده از ائمه(علیهم السلام) دلالت دارد بر این که سادات عاصی و یا کافر مانند
غیر ساداتند و فرقی بین آن ها نیست. لعن آنان نیز جائز است. س 1240 آیا لعن و نفرین و اظهار عداوت با غاصبین حق حضرت
امیرالمؤمنین(علیه السلام) و فاطمه زهرا سلام الله علیها علناً جایز است؟ ج باسمه تعالی ;در مجتمع شیعه، بلی جایز و راجح است
و در جایی که خوف فتنه و تشتت و اذیت شیعه بشود ;باید مراعات نمود.
توبه
س 1241 مراد از فوریت توبه چیست و اگر کسی هنگام انجام معصیت قصد توبه داشته باشد آیا به توبه ضرر می رساند یا خیر، آیا
وجوب توبه تعبدي است یا ارشادي؟ ج باسمه تعالی ;فوریت معنایش آن است که در اول وقت ممکن، باید توبه را انجام دهد و
چون واجب است ;باید فرمان بردار باشد و عاصی نباشد و فوراً توبه کند و قصد توبه حقیقی، با انجام معصیت سازگار نیست.
س 1242 آیا انجام فعل متجري به، مثل سفر براي کشتن فردي که ظاهر شود کشته، شده حرام است؟ براي رفع اثر آن احتیاج به
توبه است؟ ج باسمه تعالی ;تجري حرام است ولی به حکم عقل قبیح است و از مواردي است که قاعده ملازمه، در آن جاري
نیست. س 1243 در توبه انشاء صیغه و عزم بر ترك شرط است؟ ج باسمه تعالی ;انشاء لازم نیست. عزم بر ترك و پشیمانی از
گذشته شرط است. س 1244 کسی که به ظلم، عده زیادي را به قتل رسانده باشد و تمکن از اداي دیه ندارد ;چگونه توبه در حق
او محقق می شود؟ ج باسمه تعالی ;از رحمت الهی نباید مأیوس شد. س 1245 اگر یک شیعه مذهب که معتقد به ولایت
امیرالمؤمنین(علیه السلام) است و از اصول دین خود می داند از این عقیده برگردد کافر می شود یا محکوم به اسلام است؟ ج



صفحه 113 از 199
باسمه تعالی ;خیر، کافر نمی شود. منکر توحید و رسالت و یا ضروري دین کافر است. س 1246 در مثل قضیه حمید بن قحطبه که
60 سید را کشت بعداً هم نماز و روزه انجام نمی داد و هر ظالمی عده اي را با ظلم بکشد و سپس اگر نادم شد راه تحقق توبه
چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;توبه ظالم به رد حقوق مردم و تصمیم قطعی بر ترك گناه و پشیمانی از آن گناه و گذشته خویش
می باشد و هیچ کسی نباید از رحمت حق مأیوس باشد. س 1247 کافر بودن شخص به چه وسیله است؟ آیا با خبث باطنی یا بی
عقیده بودن اوست؟ ج باسمه تعالی ;کافر بودن یک مرحله ظاهري و یک مرحله واقعی دارد. مرحله ظاهر با هر دو سازش دارد.
چون با گفتن شهادتین حکم به اسلام او می شود هرچند او خبث باطنی داشته باشد یا بی عقیده باشد.
محرمات
س 1248 در مورد استفاده از گوشت و مرغ و خرید آن ها از مغازه در ایران و کشورهاي غربی چگونه است؟ ج باسمه تعالی;
آنچه در ممالک اسلامی است و در بازار مسلمانان است و یا در دست مسلمان است و فروشنده می گوید ذبح شرعی شده است و
شما هم احتمال بدهید درست می گوید حلال است و اگر از کافر در بلاد کفر گرفته حرام است. س 1249 نفس جدل کردن آیا
حرمت شرعیه دارد. ج باسمه تعالی ;خیر ندارد. س 1250 نفس ملامت و سرزنش حرمت دارد؟ ج باسمه تعالی ;ندارد. س 1251
غضب کردن و کینه توزي حرمت دارد؟ ج باسمه تعالی ;غضب حرام نیست عمل بر طبق آن گاهی حرام است. س 1252 قهر
کردن از برادران دینی حرمت دارد و مراد از روایتی که در ارشاد القلوب و کتب دیگر است که می فهماند کسی که سه روز با
برادر دینی هجرت کند از دایره اسلام خارج است چیست؟ ج باسمه تعالی ;روایت سند معتبري ندارد و فقهاء هم فتوا نداده اند.
س 1253 آیا لعن مؤمن به اطلاق کریمه (یوم ینادي المنادي الا لعنۀ الله علی القوم الظالمین و یا المحتکر ملعون و شارب الخمر
ملعون) و غیره جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;اشکالی ندارد. فیلم، عکس، رادیو و تلویزیون س 1254 بدن زن کافر با تصاویر
مونتاژ شود چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 1255 به تصویر کشیدن تخیلات و داستان هایی که دستمایه آن
ها تخیل و اوهام می باشد چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست. س 1256 نمایش محرمات بدون این که در واقع حرامی
انجام شود (مثل نمایش شرب خمر به وسیله آب یا نمایش قمار بدون شرط بندي و قصد بازي) چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی;
در صورتی که موجب موهون شدن محرم شود و یا مانند اشاعه فحشاء شود ;جایز نیست. س 1257 نمایش رقص بر فرض این که
اصل را حرام بدانیم در فیلم چه حکمی دارد و آیا بین رقص هاي آیینی و غیر آیینی تفاوتی هست؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد
و فرقی بین آن دو نیست. هر دو جایز است. س 1258 ساخت فیلم هاي ترسناك براي سرگرمی چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی;
فی نفسه اشکال ندارد. س 1259 نمایش صحنه هاي ترسناك یا صحنه هاي فجیع کشتار و شکنجه، در فیلم، به عنوان بخشی از
داستان و ماجراي یک فیلم چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;فی نفسه بی مانع است. س 1260 نمایش مجامعت حیوانات در فیلم
هاي مستند چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اگر موجب فوران شهوت نشود جایز است. س 1261 گوش دادن به صداي زن
خواننده براي مردان چه حکمی دارد؟ (در صورتی که آواز از باب غناي حرام نباشد) مونتاژ این گونه تصنیفات بر روي فیلم یا
تصویر خود خواننده چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز است. س 1262 آیا دیدن برخی فیلم ها که در آن شئونات اسلامی
رعایت نشده و مدتی است با اجازه از وزارت ارشاد در سینماها پخش می شود جایز است در صورت اشکال راه حل شرعی را بیان
فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;اجازه وزارت ارشاد، حرام را حلال نمی کند. باید موازین شرعی در دیدن و شنیدن رعایت شود.
س 1263 نگاه کردن به فیلم هاي خارجی و ایرانی بدون قصد لذت چگونه است، لطفاً بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;نگاه کردن
به فیلم هاي ایرانی که زن بی حجاب را نشان می دهد و فیلم هاي خارجی که بدن عریان زن را نشان دهد ;حرام است و نیز گوش
دادن به آواز موسیقی در ضمن آن جایز نیست. س 1264 در صورتی که سوژه یا قالب اقتضاء نماید که کارگردان یا بازیگران



صفحه 114 از 199
مؤنث (مسلمان یا غیر مسلمان) حجاب کامل یا اصلا حجاب را رعایت نکنند ساخت و نمایش و تماشاي چنین فیلم ها چه صورت
دارد؟ ج باسمه تعالی ;از بازیگر غیر مسلمان اشکال ندارد. س 1265 براي آن که مقام معنوي و شئون ائمه و پیامبران محفوظ
بماند، در ساختن فیلم زندگی آنان چه نکات و ضوابطی لازم است رعایت شود؟ ج باسمه تعالی ;مقامات معنوي آنان قابل درك
نیست و با ساختن فیلم نمی توان آن را ارائه کرد ولی اگر بنا باشد فیلمی ساخته شود ;باید فیلمی باشد که مظهر مقام عبودیت و
تسلیم آن ها در برابر حق و صبر در برابر مشکلات و استقامت و مبارزه با ظالمین و جنایت کاران و حکام جور و دستگیري از
مستمندان و طرفداري از حق و مستضعفین و یا مشابه آن باشد، همچنین در مورد زندگی خصوصی آن ها نباشد (و در این صورت
چند سؤال پیش می آید). س 1266 اول: در صورتی که نمایش زندگی و چهره معصومین(علیه السلام) در فیلم مستلزم هیچ گونه
اهانتی به ساحت مقدس آن حضرات نباشد و مردم را به تأسی و الگو پذیري از روش ها، منش ها و اخلاقیات آن بزرگواران ترغیب
نماید؟ اولا: بازي هنرپیشگان در نقش معصومین(علیه السلام) چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;چون معصومین(علیه السلام)
مجسمه روحانیت و معنویت می باشند ;بازي هنرپیشگان نمی تواند کاشف از مقام آنان باشد. س 1267 ثانی: نشان دادن چهره
هنرپیشه به جاي چهره معصوم(علیه السلام) و نمایش حرکات و سکنات معصوم(علیه السلام) مثل راه رفتن، نشستن و برخاستن و
غذا خوردن و خوابیدن چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست. چون نشان داده نمی شود. س 1268 ثالث: آیا می توان به
منظور آب و تاب دادن و جذابیت بخشیدن به داستان سخنانی را که از معصومین(علیه السلام) صادر شده از زبان معصوم(علیه
السلام) دیگري بیان کرد؟ ج باسمه تعالی ;چون دروغ است جایز نیست. س 1269 رابع: آیا می توان براي به تصویر کشیدن
مواضع فکري معصوم(علیه السلام)، واقعه اي را به تصویر کشید که اتفاق نیفتاده ;مثلا می دانیم که همه معصومین(علیه السلام) در
مقابل ستمگران محکم و استوار بوده اند، حال اگر فرض کنیم در زندگی یکی از معصومین(علیه السلام) اتفاقی نیفتاده که حضرت
معصوم(علیه السلام) در مقابل ستمگري ایستادگی کند یا تاریخ آن را براي ما نقل نکرده باشد آیا می توان داستانی را ساخت و
تصویر کرد تا روحیه ظلم ستیزي معصوم(علیه السلام) نمایش داده شود؟ ج باسمه تعالی ;نمی شود و شرعاً حرام است. س 1270
به منظور تنبیه و توجه تماشاچی به نتیجه اعمال، آیا می توان صحنه هاي روز قیامت را به تصویر کشید و از آنجا که نمایش این
صحنه مستلزم نمایش چهره فرشتگان عذاب و رحمت است ;بازي هنرپیشگان در نقش فرشتگان چه حکمی دارد؟ ج باسمه
تعالی ;چنانچه به آن نحوي باشد که با سند صحیح باشد جایز است. س 1271 نگاه کردن به فیلم زنان بی حجاب چه حکمی دارد،
و آیا در این مسأله بین مسلمان و کافر و بین فیلم مستقیم و غیر مستقیم تفاوتی هست؟ ج باسمه تعالی ;نگاه کردن به فیلم زن بی
حجاب مسلمان جایز نیست و به فیلم زن غیر مسلمان جایز است البته به مقداري که به خود زن کافر می شود نگاه کرد. س 1272
در صورتی که زنان غیر مسلمان بدون مراعات حجاب اسلامی به ایفاي نقش بپردازند؟ اولا: نگاه کردن عوامل تولید به این زنان
چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;به مقداري که در رساله ها نوشته شده است ;جایز است. س 1273 ثانیاً: نگاه کردن تماشاچیان
به فیلم آن ها چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;فرقی بین تماشاچیان و عوامل تولید نیست. س 1274 ثالثاً: در صورت جواز تا چه
حدي از بدن ایشان را می توان نمایش داد، آیا جواز منحصر به موي سر است یا شامل سایر اعضاي بدن مثل پا و دست و بازو نیز
می شود و در صورت دوم آیا عورتین را نیز شامل می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;کشف آن به مقداري که متعارف است جایز
می باشد ولی کشف عورتین آن ها جایز نیست. س 1275 آیا زن و مرد محرم مثل زن و شوهر می توانند در فیلم همدیگر را
لمس کنند، ببوسند یا در آغوش بگیرند؟ آیا حکم این مسأله در صورتی که زن و مرد محرم، نقش دو محرم یا دو نامحرم را بازي
کنند متفاوت است؟ دیدن این گونه روابط براي بیننده فیلم چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی جایز است که موجب
تهییج شهوت نشود. س 1276 رعایت حجاب بر دختران نابالغ در فیلم و غیر فیلم تا چه حدي لازم است؟ ج باسمه تعالی ;حد
ندارد نمی توان به عورت آن ها نگاه کرد. س 1277 لمس کردن دختران نابالغی که در نقش زنان بالغ بازي می کنند براي مردان



صفحه 115 از 199
نامحرم و لمس پسران نابالغی که در نقش مردان بالغ بازي می کنند براي زنان نامحرم چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;لمس
دختر غیربالغ توسط مرد نامحرم در صورتی جایز نیست که مرد در معرض طغیان شهوت باشد و در غیر این صورت جایز است.
س 1278 ساختن فیلم در ارتباط با آموزش مسائل جنسی چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست. س 1279 بازي کردن مرد
در نقش زن و زن در نقش مرد چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;مانعی ندارد. س 1280 نمایش زنان بی حجاب با هنرپیشه هاي
مصنوعی (نقاشی متحرك و تصاویر کامپیوتري) چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;فی نفسه اشکال ندارد ;مگر آنکه موجب
طغیان شهوت باشد. س 1281 مونتاژ بدن برهنه زنان کافر با چهره هنرپیشه هاي مسلمان به وسیله کامپیوتر به طوري که خیال شود
همان زن است که برهنه شده چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست. س 1282 دیدن زن هاي بی حجاب آرایش کرده در
فیلم ها، در صورتی که بازیگر مسلمان یا غیر مسلمان باشد چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;به قصد ریبه و تلذذ مطلقاً حرام
است و اما بدون ریبه دیدن زن غیر مسلمان جایز است و دیدن زن مسلمان چنانچه بدن و موي او پوشیده باشد ولو صورتش باز
باشد ;جایز است و در غیر این صورت جایز نیست. س 1283 دیدن عکس نامحرم بدون ریبه و با وجود آن چه صورت دارد و فرقی
بین آشنا و ناشناس وجود دارد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;نگاه کردن به عکس زن نامحرم با قصد لذت حرام است و بدون قصد
لذت جایز است در این صورت نیز بهتر است به عکس زن نامحرمی که می شناسد ;نگاه نکند. س 1284 دختران می پرسند آیا می
توانند در حرفه بازیگري یا کارگردانی فعالیت داشته باشند چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مستلزم تماس غیر مشروع با
مرد نامحرم باشد یا او را بدون حجاب شرعی در سینما یا تلویزیون نشان دهند ;جایز نیست. س 1285 گرفتن عکس براي زن چه
حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه عکس گیرنده زن باشد ;اشکال ندارد و همچنین است اگر عکس گیرنده مرد باشد و زن
حجاب شرعی را رعایت بنماید. س 1286 آیا دیدن فیلم هاي سکس و مبتذل حرام است؟ ج باسمه تعالی ;بلی. س 1287 آیا
استماع تمام برنامه هاي صدا و سیما جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;خیر، ساز و آواز موسیقی، نظر به زن هاي مسلمان
بدحجاب و... جایز نیست. س 1288 آیات یا اسماء حسنی که در صفحه تلویزیون به نمایش در می آید آیا مس آن ها بدون
طهارت جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اگر هتک نباشد ;جایز است زیرا خط مس نمی شود و شیشه مانع است. س 1289 نظر
مبارکتان درباره فرموده آیت الله بروجردي که گوش دادن به قرآن از رادیو و تلویزیون حرام است ;چیست؟ ج باسمه تعالی ;خیر،
حرام نیست و خیال نمی کنم که ایشان فرموده باشند. س 1290 اگر در مجلسی که حضور داریم رادیو یا تلویزیون را روشن کنند
وظیفه ما چیست؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه موسیقی پخش کند ;باید نهی نمود و اگر نتواند نهی کند باید از مجلس خارج شود.
س 1291 نظر مبارکتان در مورد ویدئو و ماهواره چیست؟ ج باسمه تعالی ;بلاشک منشأ فساد است. ولی اگر می توانید فقط از
برنامه هاي غیر فاسد آن استفاده نمایید و خانواده هایتان از این برنامه ها استفاده نکنند ;اشکال ندارد. س 1292 نگاه کردن به فیلم
هاي کاراته یا مذهبی و فیلم هاي آموزنده جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;فی نفسه اشکال ندارد البته در صورتی که زن بی
حجاب و ساز و آواز در آن نباشد. س 1293 آهنگ هاي پخش شده در صدا و سیما چه حکمی دارد؟ دیدن زن مسلمان بی
حجاب در تلویزیون حکمش چیست؟ نگهداري تلویزیون در منزل چطور است؟ ج باسمه تعالی ;آهنگ هایی که در تلویزیون و
رادیو پخش می شود چون موسیقی و غنا با آلات لهو و لعب است مطلقاً حرام است و دیدن نامحرم در تلویزیون، مانند دیدن در
کوچه و بازار است و حرام است و نگهداري تلویزیون در منزل، چنانچه سبب شود که خودتان یا خانواده تان مرتکب حرام بشوید;
نباید نگه دارید ولی استفاده براي قرآن و سخنرانی و مدح اهل بیت و نوحه خوانی جایز است و نگهداري براي این امور جایز است
و مانعی ندارد. اشاعه فحشاء س 1294 آیا نقل عمل زشت و جنایات، بدون تعیین شخصی، از موارد اشاعه فحشا می باشد یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;اظهار معصیت خود انسان یا دیگران، فی نفسه قبیح است ;ولی اشاعه فحشاء که در آیه کریمه از آن نهی شده است
مربوط به نسبت زنا به کسی دادن است که حد هم دارد. س 1295 مجلات سکسی که به طور قاچاق وارد شده و پخش می گردد و



صفحه 116 از 199
بسیار موجب فساد و فحشاء است ;اگر راه جلوگیري از آن منحصر باشد که آن ها را بخرند و از بین ببرند آیا از سهم امام(علیه
السلام) جایز است بخرند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 1296 حکم پخش و نشر و خرید و فروش و نگاه و نگهداري
عکس هاي رنگی زن هاي هنرپیشه که با چهره اي جذاب و چشمگیر و در بعضی موارد موهاي نمایان چاپ و تکثیر شده چیست؟
با توجه به این که افراد نامبرده معروف و سرشناس هستند و راضی هستند که مردم به عکس آن ها نگاه کنند آیا باز هم نگاه کردن
به آن ها حرام است؟ ج باسمه تعالی ;نظر به این که نشر و تکثیر چنین عکس هایی موجب تحریک جوانان می شود ;قبیح است و
جایز نیست. راضی بودن و نبودن آنان دخیل در حکم نیست.
موسیقی
س 1297 رفتن به مجالس عروسی که ساز و آواز و موسیقی استفاده می شود چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست.
س 1298 نوارهاي موسیقی که ارشاد اسلامی اجازه داده است ;چطور است؟ ج باسمه تعالی ;اجازه ارشاد موجب جواز محرم نمی
شود. س 1299 مراد از آلات مختصه به لهو چه می باشد و طبل چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;مراد از آلات مختصه به لهو آن
است که منفعت مهمه آن آلت، لهو باشد و اگر چیزي مانند رادیو دو قسم منفعت دارد آلت لهو نیست. بنابر این طبل از آلات لهو
نیست. س 1300 معروض می دارد با گسترش فساد و فحشاء در جامعه و ترویج غنا و موسیقی، عده اي از افراد مغرض و منحرف
دامنه این کار را به محافل و مجالس مذهبی کشانده اند و در صدد به ابتذال در آوردن این گونه مجالس هستند، خصوصاً در اعیاد
و موالید ائمه اطهار سلام الله علیهم اجمعین که به طرز خیلی عجیب، سرود و مولودي خوانده می شود که گاهی از خود مردم
شنیده شده که می گویند: خواندن این ها به سبک ترانه هاي عاشقانه خواننده هاي غیر مذهبی می باشد که هیچ تناسبی با شئون
مجالس مربوط به اهل بیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم اجمعین ندارد ;بلکه خود نوعی اهانت به ساحت مقدس آن ها
محسوب می شود، مخصوصاً که همراه با چنین نغمه هایی، به شکل خیلی زننده دست زده می شود ;به طوري که مجلس از هر
جهت شبیه به مجالس لهو و لعب می شود و گاهی هم از مداح ها شنیده شده که می گویند دست زدن با سینه زدن هیچ فرقی
ندارد و کسانی که دست نمی زنند مخالف اهل بیت(علیهم السلام) هستند حال با توجه به روایات وارده در حرمت غنا و آیه شریفه
سوره انفال آیه 35 ) که در تفسیر برهان و تفسیر نور الثقلین و سایر تفاسیر معتبر ) « و ما کان صلاتهم عند البیت الا مکاء و تصدیه »
شیعه در ذیل این آیه شریفه، روایت وارد شده که عبادت کفار در زمان جاهلیت دست زدن در کنار خانه خدا بوده است آیا
حضرت عالی غنا را در موقع خواندن اشعار و سرود و مولودي و همچنین دست زدن به همراه آن را جایز می دانید یا خیر؟ مستدعی
است که نظر مبارکتان را در این زمینه به طور صریح مرقوم فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;غنا حتی در روضه خوانی و قرآن خواندن
مطلقاً حرام است و کسی که بگوید سینه زدن در مصائب اهل بیت(علیهم السلام) که از شعائر مذهبی و از جمله اموري است که
بقاء مذهب و دین به واسطه این اعمال است با دست زدن در اعیاد مذهبی فرقی نمی کند بسیار حرف غیر مربوطی زده است
خداوند همه را از شرور و آفات حفظ نماید ولی کف زدن فی نفسه حرام نیست و روایتی که به آن اشاره کرده اید معنایش همان
است که از ظاهر آیه صدراً و ذیلا استفاده می شود و آن وعده عذاب به مشرکین می دهد زیرا آنان با بازي کردن و کف زدن و
سوت کشیدن به جاي نماز خواندن و عبادت کردن مانع از ورود مؤمنین به مسجدالحرام می شدند. روایات دیگري هم در تفسیر
آیه شریفه وارد است که مقام، گنجایش تعرض به آن ها را ندارد. س 1301 اگر شغل کسی مطربی باشد ;درآمد حاصله از
خوانندگی یا مطربی وي که شامل (زدن کلیه آلات موسیقی از قبیل نی، تار، ضرب) می شود چه حکمی دارد؟ آیا درآمد حاصل
حلال است یا حرام؟ ج باسمه تعالی ;درآمد موسیقی و خوانندگی غنائی حرام است. س 1302 اگر کسی به قصد تفریح و
سرگرمی، از آلت موسیقی استفاده کند مثلا (نی یا تار) بزند حکم عمل وي چیست؟ ج باسمه تعالی ;حرام الهی، با قصد تفریح و



صفحه 117 از 199
سرگرمی حلال نمی شود. س 1303 آیا تمام نوارهایی را که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (خصوصاً مداحی و موسیقی) مجوز
تکثیر و پخش می دهد از نظر شرعی مجاز می باشد؟ ج باسمه تعالی ;موسیقی مطلقاً حرام است و با مجوز وزارت ارشاد حلال
نمی شود. س 1304 گوش نمودن به سرودها و موسیقی هاي شرعی، در روزهاي عزا و اندوه ائمه(علیه السلام) در محرم و رحلت
نبی اکرم(صلی الله علیه وآله) و حضرت معصومه(س) و غیره جایز می باشد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه آوازي، غنا و موسیقی باشد;
گوش دادن جایز نیست والا جایز است. س 1305 اخیراً در شهرها رسم شده است کنسرت موسیقی برگزار می کنند ;توسط گروهی
خواننده و با وسایل نوازندگی مانند پیانو، ویولون، ارگ، گیتار، تار، سه تار، اجرا می شود. اخیراً در شهر شاهرود نیز در چند مکان
برگزار شده است و در بعضی مراسم زن و مرد به طور مشترك خوانندگی می کنند و می گویند ما مجوز داریم و از نظر قانون
مجاز شده است و این موسیقی عرفانی است. جمع کثیري نیز به خیال این که شرعاً بلا اشکال است ;بلیط تهیه کرده و در مجلس یاد
شده شرکت کرده و استماع می نمایند. ضمناً مستمعین زن و مرد مشترکاً می باشند. لطفاً حکم اجراي موسیقی مزبور و حکم
شرکت در آن مجلس و خرید و فروش بلیط آن و حکم پول تهیه شده از این را و پولی که خواننده ها می گیرند به عنوان اجرت
چیست؟ آیا چیزي در اسلام به نام موسیقی عرفانی وجود دارد که شرعاً مجاز باشد؟ ج باسمه تعالی ;موسیقی عرفانی که در اسلام
جایز باشد ;نداریم. این اصطلاح از صوفیه است و مسلماً مانند بقیه موسیقی ها حرام است ;خصوصاً که با وسایل نوازندگی باشد.
عجیب است که مصادر امر هم شنیده ام که تصریح می کنند به جواز، و مجریان امر چنین می کنند. خداوند تعالی هدایت شان
کند. س 1306 شنیدن هر گونه آلات موسیقی چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;حرام است. س 1307 نظر حضرت عالی در مورد
به کارگیري آلات و ادوات موسیقی و معامله بر آن ها چیست؟ ج باسمه تعالی ;چون موسیقی را حرام می دانم ;چنانچه آن
آلات، منفعت دیگري نداشته باشد معامله بر آن باطل است و اگر منفعت دیگر دارد ;معامله صحیح است و استفاده در آن منفعت
نیز، جایز است. س 1308 با توجه به کثرت علاقه مندان زن براي فراگیري انواع سازها در سطح کشور، چگونه می توان با حفظ
موازین فقهی امکان ارائه این هنر، را توسط ایشان فراهم کرد؟ ج باسمه تعالی ;مراد از این هنر، اگر موسیقی است با هیچ میزان
فقهی، و اگر هنر جایز است ;خانم شوهردار باید رضایت شوهر را جلب کند و یا در حین عقد، شرط شود که شوهر باید اجازه دهد
و اگر بی شوهر است محدودیتی غیر از رعایت موازین عام شرعی ندارد. س 1309 خلاقیت و تحول در موسیقی در گروه تربیت
متخصص (نوازنده، آهنگساز، خواننده و...) است و نظر به این که امروزه موسیقی از مقوله علم و هنر و فرهنگ به شمار می آید;
چگونه می توان با حفظ معیار فقهی به این مهم پرداخت؟ ج باسمه تعالی ;راهی به ذهن من خطور نمی کند. س 1310 با توجه به
این که ایران یکی از پنج تمدن بزرگ موسیقی بشري به شمار می آید و به دلیل مشکلات فقهی در بخش آموزش و اجرا، هم
اکنون اغلب سازها و دستگاه هاي موسیقی و اجراي آن با معضل مواجه است آیا فقه اسلام در این زمینه رهنمودي دارد که در عین
استفاده از این پدیده، ممنوعیت هاي فقهی را به دنبال نداشته باشد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه از موسیقی، همان غناء ارائه شده باشد
که فعلا ظاهراً مراد همان است ;فقه اسلامی رهنمودي ندارد و چنانچه مراد اعم از آن باشد که براي آن مقاماتی، مانند حسینی و
منصوري و بقیه مقامات ذکر نموده اند و آن مقامات تباین با غناء دارد در فقه اسلامی منعی از آن نیست. س 1311 نظر مبارك
راجع به موسیقی سنتی و غیر سنتی چیست؟ ج باسمه تعالی ;موسیقی مطرب حرام است ;سنتی و غیر سنتی ندارد. س 1312 معنی
غنا و حکم آن را بیان کنید؟ ج باسمه تعالی ;غناء صوت لهوي است. س 1313 نگاه کردن به فیلم هاي تلویزیون که گاهی زن
هاي بی حجاب نیز دارد و گوش دادن به صداي تاري که نواخته می شود چه صورتی دارد؟ ج باسمه تعالی ;حرام است.
س 1314 صاحب عروسی خواننده هایی می آورد و با آنان شرط می کند در جلو مردم ساز و سرنا و دایره بزنند و هر قدر پول از
مردم گرفتند ;مثلا یک صد هزار تومانش مال خواننده ها و بقیه مال صاحب عروسی باشد. آیا این پول به خواننده ها و صاحب
جشن حلال است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;خیر حلال نیست. س 1315 با توجه به ترویج موسیقی از طرف برخی مراکز فرهنگی،



صفحه 118 از 199
بعضی ها می گویند غنا حرام است و موسیقی اشکال ندارد اولا فرق بین غنا و موسیقی را بیان فرمایید و ثانیاً برخی می گویند
موسیقی سنتی و اصیل اشکالی ندارد لطفاً نظرتان را بفرمایید؟ ج باسمه تعالی ;صوت مطرب و نواختن آلات مناسب با آن حرام
است، اسم آن هرچه باشد فرق نمی کند. دعوي آن که موسیقی سنتی حرام نیست ;ادعاي عامیانه است و همه نوع موسیقی حرام
است. س 1316 موسیقی چیست و به چه چیزي اطلاق می شود آیا می توان تعریف جامعی از آن داشت یا خیر؟ ج باسمه تعالی;
موضوع علم موسیقس، صوت به ما هو صوت است و در عرف این زمان همان غنا است که عبارت از صوت لهوي مطرب است که
موجب خفت در بدن می شود البته اگر مانعی نباشد. س 1317 ملاك در حرمت و حلیت هر کدام از غنا و موسیقی چیست؟ و اگر
ملاك لهوي بودن آن است ملاك تشخیص لهو چیست؟ به عبارت دیگر تشخیص لهو به عهده خود مکلف است یا این که باید به
عرف مردم رجوع کند؟ و اگر ملاك عرف مردم است در زمان که عرف مردم اکثر موسیقی ها را لهو محسوب نمی کنند آیا
وظیفه مکلف تغییر می کند؟ ج باسمه تعالی ;معناي لهوي و مطرب بودن معناي واضحی است و چیزي نیست که با قرار دادن مردم
عوض شود. س 1318 نظر شما در مورد موسیقی غنا مواردي که جایز است حکم تولید و تعلیم و تعلم و اجراء براي زن یا مرد،
صرف نظر از محرمات قطعیه اختلاط زن مرد چیست؟ ج باسمه تعالی ;غنا، بر زن در عروسی جایز است و لذا اجرت آن حلال
است، و مستثنایات دیگري نیز دارد که تعلیم و تعلم آن، از نظر ما اشکال ندارد. نها باید تعلیم و تعلم به تغنی و استماع نباشد.
س 1319 آیا براي اعتلاي هنر موسیقی ایرانی در سطح جهان می توان کنسرت هاي مستمر و مرتب برگزار کرد؟ ج باسمه تعالی;
کنسرت ها با تغنی خیر، بدون آن اشکال ندارد. س 1320 با توجه به کثرت علاقمندان موسیقی، اعم از خواننده و نوازنده و
آهنگساز با حفظ حدود فقهی چگونه می توان تولیدات موسیقی را توسعه داد و در عین حال اصول موسیقی را در تولیدات رعایت
کرد؟ ج باسمه تعالی ;با تغنی محرّم، فعلا چیزي به ذهن نمی رسد و به غیر آن مانعی ندارد. س 1321 آیا آواز خوانی زن حرام
است؟ حتی اگر رقص آور هم نباشد؟ ج باسمه تعالی ;در حرمت غنا، بین زن و مرد فرقی نیست. بلی، در شب زفاف غنا جایز
است که آن هم شرایطی دارد و آواز خوانی زن، به غیر نحو غنا جایز است. س 1322 جدیداً خانه هاي موسیقی در قلب هنرستان،
در بعضی از شهرستان ها تأسیس شده است که متأسفانه مسئولین امر چندان توجهی به این امر نداشته اند آیا به نظر حضرت عالی
تأسیس این خانه هاي موسیقی جایز است؟ یادگیري و تعلیم موسیقی چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست. س 1323
شرکت کردن در برنامه هاي جشن و عروسی که با موسیقی همراه است چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;حرام است، مگر در
موقعی که موسیقی نواخته نمی شود. س 1324 اخیراً برخی مراسم جشن تکلیف با موسیقی و رقص همراه می شود ;آیا اشکال
ندارد؟ ج باسمه تعالی ;شنیدن موسیقی مطلقاً حرام است و رقص مرد براي زن نامحرم و زن براي مرد نامحرم جایز نیست ولی
رقص مرد براي مرد و زن براي زن، حرام نیست. س 1325 آیا آلات لهو از قبیل طبل و دف و تار و... مالیت دارد یا نه؟ ج باسمه
تعالی ;چنانچه منفعت حلال نداشته باشد ;مالیت ندارد. س 1326 در زمان فعلی که مبتلا به اکثر می باشد در وسائل صوتی و
تصویري، برنامه هاي علمی و اخبار با موسیقی پخش می شود و موسیقی جزء لاینفک رادیو و تلویزیون شده، وظیفه ما مکلفین
چیست؟ می توانیم بگوییم برنامه هاي رادیو و تلویزیون تحت اشراف دولت اسلامی است مشکلی ایجاد نمی کند سماع و استماع
حلال است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;تحت اشراف حکومت اسلامی بودن، موجب حلیت محرمات الهی نمی شود. س 1327 در مورد
جشن عروسی در منطقه ما مرسوم است در این عروسی براي شادي، از نوازندگان سنتی محلی دعوت می کنند و براي تشویق آن
ها، میهمان ها مقداري پول براي درخواست سرود یا ترانه خود و یا براي سلامتی یکی از اقوام خود می دهند و بعد از آن شیرینی
خورانی هرکس دعوت شده است مقداري پول به عنوان کمک براي عروس و داماد می دهند در این مورد لطفاً جواب حلال و
حرام و شرایط آن را مرقوم فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;غنا و موسیقی مطلقاً حرام است و پول دادن به آن ها، به هر شکل که تشویق
بشوند یا نشوند جایز نیست. ولی کسانی که عروسی می روند به هر نحو که به عروس و داماد کمک بکنند خوب است.



صفحه 119 از 199
قمار و شطرنج
س 1328 بازي با شطرنج چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;حرام است. س 1329 اگر شطرنج آلات قمار بودن خود را به کلی از
دست داده باشد و تنها به عنوان یک ورزش فکري از آن استفاده شود ;بازي با آن چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;بازي با
شطرنج مطلقاً حرام است و آلات قمار بودن آن هم از بین نرفته است ;دنیا را ملاحظه کنید. س 1330 احتراماً با عرض اعتذار به
جهت تصدیع اوقات شریف. لطفاً نظر فقهی شریف در زمینه بازي بیلیارد چیست؟ ج باسمه تعالی ;آن گونه که در تمام دنیا
مرسوم است از آلات و بازي قمار است و بلا اشکال حرام است ولی چنانچه برخلاف متعارف بازي باشد یعنی در آن برد و باخت و
پول و یا امثال آن نباشد و فقط براي سرگرمی اشکال ندارد. خلاصه، این بازي، مانند بازي شطرنج نیست که حتی بدون برد و
باخت حرام باشد. س 1331 بازي کردن با آلات قمار به هر شکل از آن، مخصوصاً نرد و شطرنج از نظر مبارك شما چه صورتی
دارد؟ ج باسمه تعالی ;با برد و باخت حرام است و بدون برد و باخت، بازي کردن با شطرنج از محرمات مسلم فقه است و با نرد نیز
حرام است و بقیه آلات قمار، محل خلاف است مقتضاي احتیاط لزومی، عدم بازي با آن ها است. س 1332 به نظر شما شطرنج با
چه معیاري حلال و با چه معیاري حرام است؟ ج باسمه تعالی ;برحسب روایت معتبر با هیچ معیاري حلال نخواهد بود. س 1333
نگاه کردن به افرادي که بازي با شطرنج می کنند چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;در دو روایات وارد شده است به کسی که به
بازي شطرنج نگاه می کند ;سلام نکنید. س 1334 شطرنج بازي بدون پول حرام است یا نه و اگر حرام است چرا؟ ج باسمه تعالی;
از محرمات اکیده است. دلیل آن هم روایات معتبر است، متجاوز از 30 روایت متضمن نهی از بازي با شطرنج است. س 1335 بازي
هاي انفرادي مثل ورق بازي چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;ورق بازي بدون برد و باخت نیز، بی اشکال نیست. س 1336 در
میان مردم شایع است که نگاه کردن و دست زدن به شطرنج موجب بطلان وضو است؟ ج باسمه تعالی ;نشستن در محلی که با
شطرنج بازي می کنند جایز نیست. ولی دست زدن به آن موجب بطلان وضو نیست.
مسائل پزشکی
س 1337 اگر طبیب زن نباشد و دکتر مرد براي اختبار حال زن مریض که چرا حامله نمی شود و چرا خون ریزي زیاد در حال
حیض دارد مجبور است به عورت زن نگاه کند آیا این نگاه کردن براي طبیب جایز است؟ ج باسمه تعالی ;نگاه نامحرم در
صورت ضرورت و عدم وجود جانشین، جایز است. س 1338 پیوند عضو بدن انسان به دیگري چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی;
عضوي را که از مرده و یا زنده ;جدا نموده اند پیوند آن به دیگري جایز است ;ولی چنانچه زنده است باید با اجازه او باشد و در
مرده یا باید وصیت کرده باشد و یا ولی او اجازه دهد. س 1339 آیا تشریح بدن میت جایز است؟ ج باسمه تعالی ;تشریح بدن
میت و قطعه قطعه کردن آن حرام است و دیه هم دارد ولی در چند مورد جایز است و دیه ندارد یکی از آن موارد در صورتی که
پیشرفت علم پزشکی و معالجه بیماران بر آن توقف داشته باشد که در این صورت جایز خواهد بود. زیرا هر امري که مقدمه یک
امر مهم تر باشد ;مانند تشریحی که مقدمه پیشرفت علم طب و نجات دادن مردم و حفظ حیات آن هاست ;چنین امري جایز خواهد
بود. س 1340 به استحضار می رساند در علم پزشکی جدید امروزي عمل تلقیح مرد و زن صورت می پذیرد ولی اسپرم مردي را
نگهداري نموده تا عمل تلقیح صورت گیرد که مرد یعنی صاحب اسپرم فوت می کند که بعد از تمام شدن عده زن اسپرم مرد
متوفی را به این زن تلقیح می نمایند در این خصوص چه حکمی دارد؟ و در هر صورت در مورد ارث این فرزند چه حکمی دارد؟
لطفاً نظر مبارك را هم بفرمایید. ج باسمه تعالی ;تلقیح اشکال نداشته و بچه هم منتسب به صاحب نطفه و آن زن می باشد و از
پدر ارث نمی برد ولی از مادر ارث می برد و تمام احکام اولاد به غیر از ارث از پدر مترتب می شود. والله العالم. س 1341 آیا



صفحه 120 از 199
اصول تلقیح مصنوعی شرعاً عملی مباح و مجاز است یا اقدامی حرام خواهد بود؟ ج باسمه تعالی ;تلقیح مصنوعی جایز است
تفصیل در ذیل مسائل بعد می آید. س 1342 تلقیح نطفه یا اسپرم زوج در رحم زوجه از طریق شوهر یا پزشک معالج جایز است یا
نه؟ ج باسمه تعالی ;تلقیح نطفه از طریق شوهر اشکالی ندارد و از طریق پزشک نیز، اگر مستلزم نظر و یا لمس عورت و بدن زن
نباشد جایز است و اگر مستلزم موارد فوق الذکر باشد حرام است. س 1343 تلقیح نطفه با اسپرم بیگانه (غیر از زوج) در رحم زن
شوهردار شرعاً مجاز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;زن شوهردار و غیر شوهردار، اگر اجنبی باشد ;فرقی ندارد و هر مورد به حسب
ادله جایز است و آنچه بعضی خیال کرده اند که روایات دلالت بر حرمت ادخال منی در رحم اجنبی می کند، اشتباه است. قرائنی
در روایات هست که دلالت دارد بر این که حرام آن است که این عمل به واسطه جماع باشد ;ولی به مقتضاي اصالۀ الاحتیاط، در
فروج انجام داده نشود و اگر این احتیاط لازم نباشد قطعاً حرام نیست. س 1344 کودکانی که در دستگاه مصنوعی یا دستگاه
آزمایشگاهی به وجود آیند از نظر شرع چه رابطه اي با صاحبان نطفه و تخمک دارند (صاحب نطفه و تخمک زن و شوهر باشند یا
نباشند)؟ ج باسمه تعالی ;کودکان، فرزند صاحب نطفه یعنی مرد می باشند ولی به زن ملحق نمی شوند یعنی بچه اي است که
مادر ندارد. س 1345 اگر نطفه مردي (زوج) با تخمک زوجه اش بعد از ترکیب در رحم اجاره یا عاریه اي (زن دیگري غیر از
صاحب تخمک) پیوند شود و جنین در رحم اجاره اي یا عاریه اي رشد پیدا کند و متولد شود شرعاً جایز است یا خیر و چه رابطه
اي از نظر نسب و آثار حقوقی و شرعی با صاحب اسپرم و تخمک و صاحب رحم اجاره اي یا عاریه اي و فرزندان وي و یا شوهرش
پیدا می کنند؟ ج باسمه تعالی ;شرعاً با رعایت جهات دیگر جایز است و بچه به صاحب نطفه ملحق می شود یعنی پدر او صاحب
نطفه است و اما مادر ظاهراً آن زن دیگري است که اجیر شده است چون (ان امهاتهم الا اللائی ولدنهم). س 1346 آیا کاشتن نطفه
مرد توسط طبیب به رحم زن تا حامله شود و راه دیگري براي آن نیست، جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست مگر آن
که نه نگاه کند و نه لمس نماید.
کالبد شکافی
س 1347 از آن جایی که امروزه نظریه پزشکی قانونی به عنوان یکی از طرق مطمئن در امورات و مسائل قضایی به شمار می رود و
عمدتاً تشخیص و تعیین علت تامه مرگ یکی از وظایف آن هاست و در اکثر موارد تشخیص و تعیین دقت علت فوت با کالبد
شکافی مقدور است و با انجام این عمل حقیقت کشف و حق اولیاء دم احقاق می گردد لطفاً نظر مبارك را پیرامون کالبد شکافی و
تشریح جسد حتی عند اللزوم جدا کردن بعضی از اعضاء بدن از همدیگر را بیان فرمایید. ج باسمه تعالی ;کالبد شکافی و تشریح و
جدا کردن بعضی از اعضاي بدن میت فی نفسها حرام است ولی چنانچه حیات یک انسان متوقف بر آن باشد یا تعلم طب موجب
حفظ حیات مسلمین و نجات آنان از امراض باشد و یا کشف جریمه موجب نجات متهمین به قتل یا معرفت قاتل شود تا آن که
حکم الله اجرا شود یا غیر این امور از اغراض ضروري بر این امر توقف داشته باشد همه این امور جایز می باشد و دیه هم ثابت نمی
شود. س 1348 در صورتی که قاضی پرونده تشخیص دهد تشریح جهت کشف حقیقت لازم و ضروري است ولی اولیاي دم راضی
به تشریح نباشند یا بعضی راضی باشند و بعضی دیگر راضی نباشند و یا میت بر عدم تشریح وصیت کرده باشد تکلیف چیست؟ ج
باسمه تعالی ;در موارد جواز تشریح و لزوم آن که در مسأله قبل گفته شد ;عدم رضایت اولیاي دم، مانع نیست و وصیت هم وصیت
غیر مشروع است. س 1349 تشریح کالبد شکافی امروزه، یکی از رشته هاي پزشکی است که در دنیا داراي اهمیت فراوانی است و
مراکز مهم علمی و پژوهشی در این زمینه مشغول فعالیت هستند که عمدتاً به اثبات نسب، به قصد کشف جرم و هر هدف عقلایی
دیگر یا صرفاً به قصد آموزش هاي پزشکی اجسادي را کالبد شکافی می نمایند لطفاً نظر مبارك را در جواز و عدم جواز توضیحاً
مرحمت فرمایید. ج باسمه تعالی ;در تمام مواردي که اشاره نموده اید ;تشریح جایز است و در رساله مسائل مستحدثه آن را



صفحه 121 از 199
مفصلا نوشته ام. س 1350 از آن جایی که احترام میت مسلمان لازم است در صحنه قتل و یا در سالن تشریح عمدتاً این مسئله مورد
توجه قرار نمی گیرد و از طرفی در جهت ارتقاء دانش پزشکی و کشف علمی جرم و بررسی صحنه قتل و احقاق حق ضرورت
تشریح مشخص می شود که به نظر می رسد تشریح و احترام در تزاحم با هم هستند در این صورت تکلیف چیست؟ ج باسمه
تعالی ;در صورت امکان، جمع بین حقین متیعن است و در صورت تزاحم تشریح مقدم واهم است.
حجامت
حکم حجامت در حال احرام را در موارد زیر بیان فرمایید. س 1351 صرفاً جهت اجراي سنت و بهداشت باشد؟ ج باسمه تعالی;
حجامت بر محرم مطلقاً حرام نیست ولی مکروه است. س 1352 اگر طبیب معالج براي درمان و یا جلوگیري از مرض لازم می داند؟
ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد و مکروه هم نیست. س 1353 حکم تراشیدن محل حجامت در صورت ضرورت چیست؟ ج باسمه
تعالی ;در حال احرام، تراشیدن مو جایز نیست و کفاره هم دارد که در مناسک بیان شده و اگر بودن مو باعث زحمت و یا بیماري
دیگري شود در صورت ضروري بودن مطلقاً جایز است. س 1354 آیا جایز است حجامت کننده و یا حجامت شونده شرط اجرت
کنند؟ ج باسمه تعالی ;بعضی از فقهاء حکم به کراهت کرده اند. بعید نیست که فقط بر حجّام مکروه باشد. س 1355 فرد حجامت
شونده اجرت متعارف بدون شرط بدهد چطور است؟ ج باسمه تعالی ;هیچ گونه اشکال ندارد. س 1356 اگر حجام طبیب نباشد
ضرري بر حجامت شونده وارد آمد در صورتی که مقصر نباشد بلکه قاصر باشد حکم طبیب دارد در ضمانت یا خیر؟ ج باسمه
تعالی ;چنانچه خطاء و ضرر از حجام باشد ضامن است ولی اگر منشأ ضرر در خود حجامت شونده باشد ;ضامن نیست. س 1357
در محل حجامت اثر خون باقی است براي نماز عنوان جرح بر محل صدق می کند؟ ج باسمه تعالی ;بلی صدق می کند. س 1358
آیا تطهیر موضع جرح با احتمال ضرر جایز و لازم است؟ ج باسمه تعالی ;اگر احتمال ضرر معتد به نباشد لازم نیست ;ولی جایز
است. س 1359 اگر نداند که آیا تطهیر مضر است یا خیر و جرح باقی است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;تطهیر لازم نیست. س 1360
اگر حجامت موجب ضعف به حد بطلان روزه نباشد آیا تأخیر حجامت به شب یا بعد از ماه رمضان لازم است؟ ج باسمه تعالی;
بلی، اگر حجامت در ایام روزه موجب ضعف شدید بشود ;مکروه است. س 1361 اگر طبیب معالج، حجامت را در روزه رمضان
لازم بداند به طوري که تأخیر آن موجب مرض یا شدت آن و یا تأخیر آن شود؟ ج باسمه تعالی ;لازم نیست ;مگر این که مرض
شدید را نوید دهد.
سیگار و مواد مخدر
س 1362 امروزه سیگار کشیدن علاوه بر ضرر به جان موجب اذیت دیگران نیز می شود. اولا: آیا ضرر داشتن سیگار دلیل حرمت
آن نیست؟ ج باسمه تعالی ;خیر. س 1363 آیا سیگار کشیدن (ابتداءاً) از باب اضرار به نفس حرام است یا از باب اسراف مال و
اگر ضرر جزیی باشد استفاده از سیگار جایز است؟ ج باسمه تعالی ;حرام نیست. اسراف هم نیست و مضر به نفس نیست تا حرام
باشد. س 1364 حکم دود یا توجه به آیات قرآن چیست؟ ج باسمه تعالی ;مراد از دود اگر سیگار و قلیان باشد جایز است.
س 1365 نظر کلی جناب عالی در مورد مصرف دخانیات سیگار و خرید و فروش آن را بفرمایید؟ ج باسمه تعالی ;سیگار کشیدن
دو جنبه دارد ;اصل کشیدن نسبت به کسانی که ضرر معتنی به نداشته باشد ;جایز است و چنانچه به آن مرحله از ضرر برسد جایز
نیست ;ولی چنانچه سیگار موجب مفاسدي در مجتمع بشود در چنین موردي، یکی از حکام شرع باید حکم به ترك آن و عدم
جواز بکند و پس از حکم او کشیدن حرام است بالتبع خرید و فروش آن هم جایز نیست. س 1366 فتواي حضرت عالی در مورد
استعمال و یا خرید و فروش حشیش و یا بنگ و یا گراس چیست؟ ج باسمه تعالی ;هر چیزي که موجب هلاکت یا فلج شدن



صفحه 122 از 199
عضوي از اعضا شود و یا مجتمع را به فساد بکشاند جایز نیست. س 1367 فتواي حضرت عالی در مورد استفاده جوانان و یا افراد
مسن از تریاك، براي درمان یا خوشی چیست؟ ج باسمه تعالی ;تریاك کشیدن براي درمان جایز است. س 1368 براي نجات از
وضعیتی که امروز مانند مفاسد و اعتیاد دامنگیر کشور اسلامی گردیده چه توصیه اي دارید؟ ج باسمه تعالی ;با وضعی که در
مملکت از فساد و تباهی و مفاسد عظیمی که از رواج مواد مخدر (تریاك، هروئین) رسیده است و با اهمیتی که اسلام به اجتماع
امت اسلامی و سلامت افراد می دهد من به عنوان حاکم شرع استعمال مواد مخدر را مطلقاً حرام می کنم و لازم می دانم بر افرادي
که مبتلاي به این بلاي اجتماعی هستند ;حتی المقدور آن را ترك نمایند و اگر امکان ترك نیست ;کم کنند و بر دولت لازم است
به هر نحو ممکن براي جلوگیري و ترك اعتیاد اقدامات لازم را انجام دهد. و چنانچه بودجه مملکت وافی نباشد من اجازه می دهم
از سهم مبارك امام ارواحنا فداه و سایر وجوه شرعی از مؤمنین گرفته و مصرف نمایند همچنین از ارشاد و راهنمایی دریغ ننمایید
خداوند تبارك و تعالی به همه توفیق عنایت فرماید. اسراف س 1369 روشن کردن شمع در جایی که چراغ باشد، مثل حرم
ائمه(علیه السلام) جایز است؟ ج باسمه تعالی ;روایتی در مورد عدم اسراف در چراغ و روشنایی وجود دارد ولی اگر هیچ اثري
ندارد ;روشن نکردن آن بهتر است. س 1370 مراد از تبذیر که حرام است چیست آیا آب را به صورت فواره اي در آوردن، یا
روشن گذاشتن چراغ درب منزل، که غرض عقلائی ممکن است داشته باشد ;اسراف است و اساس اغراض عقلائی که از موضوع
اسراف خارج می کند بیان فرمایید. ج باسمه تعالی ;اغراض عقلایی عبارت است از هر اثر و ثمره اي که انسان بالطبع میل به آن
دارد و عنوان حرام بر آن منطبق نیست. چنانچه فواره موجب لذت بردن باشد و طراوت به زندگی بدهد و ضرر به دیگران هم نزند
جایز است و اشکالی ندارد و چراغ درب منزل هم اشکال ندارد. س 1371 آیا پوشیدن لباسی که در زيّ انسان است و براي حفظ
آبرو می باشد و متعدد بودن لباس اسراف محسوب می شود یا نه؟ روشن گذاشتن چراغ و باز کردن فواره آب بیش از حد اسراف
است یا عنوان عقلائی دارد؟ ج باسمه تعالی ;در مورد چراغ، به خصوص روایت ضعیفی دال بر عدم اسراف است و درباره لباس
نیز روایاتی هست که اجازه داده شده و تعداد و حسن لباس اشکال ندارد. س 1372 استفاده از مواد مخدر اعم از تریاك، هروئین،
حشیش، بنگ، ماري جوانا، ال اس دي، کوکائین، مرفین به صورت خوردن و آشامیدن، دود کردن تزریق و استنشاق چگونه است؟
ج باسمه تعالی ;استعمال هر چیزي که موجب هلاکت یا قطع و فلج شدن عضوي از اعضاء شود یا موجب ضرر مالی شود و عنوان
تبذیر و اسراف بر آن صدق کند و یا موجب بیماري صعب العلاج و مسري باشد که جمله این امور ذکر شده از این قبیل است حرام
است.
اراضی موات
س 1373 بنده چند سال قبل مقداري زمین را از آن زمین هاي موات که مردم قریه می خواستند بین خود تقسیم نمایند با همکاري
مردم آنجا براي مدرسه علمیه آنجا احیا کردم و حتی از یک سال کشت زراعت صرف نظر کردیم بعد از مدتی مسافرت کرده و
سپس آمدم دیدم آن زمین را بعضی ها تصاحب کرده اند آیا جایز است یا خلاف شرع است؟ ج باسمه تعالی ;زمین مذکور متعلق
به شماست و براي آن مصرف ذکر شده است و تصاحب آن خلاف شرع است ;باید تحویل دهند. س 1374 چاه عمیق و زمین را
آباد کردیم باغ و چاه و درختان و همه چیز را درست کردیم این ها را در معرض تجارت و خرید و فروش قرار می دهیم این ها
زکات سهم امام(علیه السلام) و سهم سادات دارند یا ندارند؟ ج باسمه تعالی ;مانند اموال می باشد شرایط زکات در محصول آن
و شرایط خمس، اگر محقق شود ;واجب است. س 1375 این زمین ها بایر بود ما آباد کردیم شرعاً براي نماز اشکال دارد یا ندارد و
براي تجارت حلال است یا حلال نیست؟ ج باسمه تعالی ;زمین بایري که مالک ندارد هرکس از شیعیان آن را احیاء کند ;مالک
می شود و براي نماز و تجارت و زندگی حلال است.



صفحه 123 از 199
ادعاي مالکیت
س 1376 زید ادعا می کند این ملک مال من است و عمرو هم مدعی است اگر هر دو اقامه بیّنه نمایند قول کدام مقدم است؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه مال، تحت ید یکی از آن دو نفر باشد ;بیّنه آن کسی که مال دست او نیست مقدم است و اگر دست هر دو
است مال بین آن دو نفر تقسیم می شود و اگر مال تحت ید هیچ کدام نیست به مرجّحات رجوع می شود. س 1377 آب رودخانه
اي، از قدیم الایام بین اهالی دو قریه بنا به اظهار اهالی و طبق دلالت اسناد دولتی و رسمی، مشترك بوده و طرفین سال هاي متمادي
از این آب استفاده نموده اند. اهالی یکی از روستاها چندین سال به دلیل مکفی نبودن آب که در اثر لوله کشی و وسایل انتقال به
قریه نمی رسید از آب استفاده نکرده اند آیا مالکیت و حق آب روستاي فوق، محفوظ است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;با
خصوصیاتی که مرقوم شده است و با فرض آن که، اهالی آن قریه حق خود را منتقل نکرده اند ;مالکیت آن ها محفوظ است و نمی
شود از استفاده آن ها جلوگیري نمود. س 1378 املاك و زمین هاي زراعی که با دستور حکومت طاغوتی براي کشاورزان تقسیم
شده و تحت تصرف آنهاست شرعاً چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه زمینی را صاحب آن دو سال معطل گذاشته و با
وجود توانایی زراعت، در آن زراعت ننموده و چنین زمینی به دست کشاورزان رسیده باشد و زراعت کرده باشند ;مالک می شوند
و اشکالی ندارد و اگر زمینی مزروعی بوده و دو سال معطل نشده است ;دستور حاکم جور، موجب ملکیت کشاورزان نمی شود.
چنانچه صاحبان آن زمین ها و یا ورثه آنان می شناسند باید رضایت آن ها جلب شود والا حکم مجهول المالک دارد. بیت المال
س 1379 آیا پول جزء بیت المال است، سوزاندنش چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;بیت المال محل اجتماع اموال مربوط به
جمیع مردم است و پول جزء آن نیست ;ولی آتش زدن پول اسراف است و لذا جایز نیست.
مالکیت دولت
س 1380 با توجه به این که حضرت عالی دولت را مالک می دانید، آیا اگر حق کارمند دولتی به نحوي ضایع شود و مطالبه اش
پرداخت نشود آیا می تواند به همان اندازه در دارائی دولت به نحوي که در اختیار اوست تصرف کند؟ ج باسمه تعالی ;به عنوان
تقاص جایز است ولی باید شرائط آن رعایت شود. س 1381 شما دولت را مالک می دانید یا آن که مالک نیست پس بیمه اموال
دولتی مجهول المالک است؟ ج باسمه تعالی ;به همان نحو که افراد مالکند دولت نیز مالک است. س 1382 آیا استفاده کردن از
وسایل بیت المال به صورت شخصی مثل اتومبیل اداره و... جایز است؟ و آیا استفاده کننده مسؤول است؟ ج باسمه تعالی ;جایز
نیست و استفاده کننده هم مسؤل است. س 1383 منطقه ما در کشور هندوستان است کارمندان، معلم مهندسی، پیمانکار جهت
تعمیر مدارس و غیره از دولت که دولت کفر است پول می گیرند. آیا اجازه حاکم شرع در تصرف حقوق لازم است؟ اگر لازم
است اجازه عمومی مرحمت فرمایید. ج باسمه تعالی ;اجازه لازم نیست. ولی احتیاط خوب است ;لذا اجازه می دهم. س 1384 در
کشور هندوستان از طرف دولت دفترچه خواربار و کوپن داده می شود. از روي آن به مردم اشیاء خوردنی، برنج، نمک، شکر، نفت
و... می دهند آیا تحویل گرفتن این اشیاء اجازه حاکم شرع لازم است؟ اگر لازم باشد اجازه عمومی مرحمت کنید. ج باسمه
تعالی ;اجازه لازم نیست. مع ذلک اجازه عمومی داده می شود. س 1385 آیا دولت سنی یا کافر هم مثل دولت شیعه است؟ یا
معامله با آن ها به صورت مجهول المالک و با اذن حاکم شرع باید باشد؟ ج باسمه تعالی ;دولت اگرچه کافر باشد مالک است و
نمی توان با اموال او معامله مجهول المالک نمود. س 1386 با توجه با این که دولت شخصی نیست و عنوان است آن را مالک
دانسته اید دلیل آن چیست؟ ج باسمه تعالی ;مالکیت امري اعتباري است و اعتبار، حفیف المؤن است ;در صورت مصلحت، اعتبار
بر عنوان، مانعی ندارد. کما این که عقلاي عالم عمل می کنند شارع مقدس هم در زکات و ما شاکل، ملتزم شده است.



صفحه 124 از 199
اطاعت پدر