گروه نرم افزاری آسمان

امر به معروف و نهی از منکر







س 1443 آیا امر به معروف و نهی از منکر وظیفه حکومت است یا آحاد مردم؟ توصیه حضرت عالی در این زمینه چیست؟ ج
باسمه تعالی ;امر به معروف و نهی از منکر بر هر مسلمان واجب است ولی در بعضی موارد، نهی از منکر مختص حکومت است;
مانند منکر اجتماعی که فرد نمی تواند نهی کند ولی حکومت می تواند، در بعضی موارد نهی مختص به علماء است مانند ظهور
بدعت در دین. س 1444 شرایط امر به معروف و نهی از منکر را بیان نمایید؟ ج باسمه تعالی ;اولین شرط، احتمال تأثیر است و
این شرط لازم نیست. چنانچه در دین بدعت گذاشته شود و سکوت عالم موجب هتک دین و ضعف عقاید مسلمین شود در این
صورت نهی از منکر واجب است ولو یقین به عدم تأثیر داشته باشد. ولی اگر منکر چنین نباشد و فردي باشد ;اولین شرط، احتمال
تأثیر است. شرط دوم معرفت به منکر است و شرط دیگر این که ضرري مترتب بر نهی از منکر نشود و شرایط دیگري هم دارد که
در ذیل بیان می شود. س 1445 طریقه صحیح امر به معروف و نهی از منکر چیست؟ ج باسمه تعالی ;رعایت مراتب نمودن با
خصوصیات آن ها. س 1446 مراتب امر به معروف و نهی از منکر را بیان نمایید؟ ج باسمه تعالی ;اول: انکار به قلب، دوم: انکار به
لسان، سوم: انکار به ید به ضرب و مانند آن و هر مرتبه، مراتبی از حیث شدت و خفت دارد. س 1447 در مدارسی که به اسلام و
مقدسات و یا مراجع عظام اهانت گشته وظیفه ما نسبت به اهانت کنندگان چیست؟ ج باسمه تعالی ;وظیفه شما نهی از منکر است



صفحه 129 از 199
و اگر توانایی ندارید قطع معاشرت است. س 1448 آیا در جایی که نهی از منکر، تأثیر در عاصی نداشت و منکر هم اهم نیست
خاموش کردن اصل ماده منکر، مثل رادیو و گرامافون بدون رضایت آنان، واجب است؟ ج باسمه تعالی ;بلی، واجب است. ولی
نهی از منکر مورد سؤال به غیر این طریق لازم نیست. س 1449 خاموش کردن برق، بدون رضایت صاحب آن در صورت عدم تأثیر
نهی، در مورد اسراف و غیره لازم است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه مفسده آن منکر، اقوي نباشد لازم نیست. س 1450 چنانچه
واعظی حدیث نقل می کند که حکم وجوب فهمیده شود، در صورتی که حکم شرعی آن حدیث، وجوب نیست آیا لازم است به
آن واعظ تذکر داده شود و نهی از منکر نمود؟ ج باسمه تعالی ;بلی، باید تذکر دهید والاّ امضاء بیان حکم، برخلاف واقع می
شود ;که جایز نیست. س 1451 اگر کسی نخواهد صداي مشتبه بشنود یعنی احتمال غیبت بدهد، می تواند بگوید این صدا را
خاموش کنید یا جایز نیست؟ ج باسمه تعالی ;حرام نیست. در صورتی که مفسده مترتب نشود، می تواند بگوید. س 1452 اگر
کسی صحبت مشتبهی کند و شخص محترمی است اگر نهی او بی احترامی و هتک حرمت باشد چگونه از آن صحبت پرهیز کند؟
ج باسمه تعالی ;در صورتی که یقین به غیبت بودن ندارد ;نهی کردن جایز نیست خصوصاً اگر موجب هتک حرمت شود.
س 1453 اگر به کسی نسبت حسد و بخل و خسیس بودن و امثال این ها را بدهند جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;نسبت دادن
صفات رذلیه به شخصی در صورتی که امر مخفی باشد و آن شخص راضی نباشد غیبت و حرام است. س 1454 آیا امر به
معروف و نهی از منکر در جائی که اثري مترتب نباشد واجب است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;با علم به عدم تأثیر، حتی به مقدار
اظهار حق، واجب نیست مگر در مورد بدعت گذاشتن در دین، که بر علما واجب است حتّی با علم به عدم تأثیر، از آن نهی کنند.
س 1455 آیا وظیفه داریم افرادي که از علماي نالایق تقلید می کنند راهنمایی و ارشاد بنماییم یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، ارشاد
جاهل و جلوگیري از عَلَمْ شدن افراد نالایق واجب است. مرتد س 1456 آیا مرتد توبه اش قبول می شود یا نه؟ آیا حد از او ساقط
می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بین او و بین الله قبول است و در آخرت رستگار است ;ولی حد ساقط نمی شود. س 1457 آیا به
مجرد فهمیدن زن که شوهرش منکر پیغمبر(صلی الله علیه وآله) شده، باید کناره بگیرد و عده نگه دارد یا این که به حکم شرع باید
موضوع اثبات گردد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه انکار قبل از دخول باشد و یا بعد از دخول و مرتد فطري باشد ;بلافاصله از یکدیگر
جدا می شوند و اگر مرتد ملی باشد ;جدا شدن، متوقف است بر این که در وسط عده برنگردد. س 1458 آیا کسی که منکر ولایت
فقیه است می شود آن را مرتد خواند یا نه؟ وظیفه ما در مقابل این افراد چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;خیر، ولایت فقیه از
ضروریات دین نیست. س 1459 مجري حکم مرتد فطري چه کسی است؟ ج باسمه تعالی ;هر کسی می تواند مجري باشد نیازي
به اذن حاکم شرط نیست. س 1460 آیا توبه مرتد فطري مانع از اجراي حکم او می شود؟ ج باسمه تعالی ;خیر.
هبه
س 1461 شخصی در محضر، خانه خود را به اسم زن ثبت کند ولی صیغه هبه نخواند و منزل هم تحویل نداده و فعلا هم اختیار
منزل با شوهر است خود او، و اولاد و همسرش در آن خانه می نشینند تا این که زن فوت می کند آیا ملک مال زن حساب می شود
یا مال شوهر است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه در موقع امضاء دفتر، قصد انشاء ملکیت زن را بنماید و همسرش به قصد قبول، امضاء
نماید، منزل، مال همسر است و اگر موقع امضاء به این امر توجه نداشته است (که ظاهراً چنین است) در فرض این که صیغه هبه
خوانده نشده و اقباض به قصد هبه هم نبوده، خانه مال شوهر است. س 1462 در مورد سؤال قبل در صورتی که مالک خانه، که
خانه را به همسرش بخشیده چند سال خانه نشین شد و در معیشت زندگی محتاج به همسر و فرزندان باشد در این صورت منزل مال
زن است یا مال شوهر می باشد؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که صیغه هبه خوانده نشده است عملی که هبه به آن محقق می شود
انجام نگرفته است و مجرد خانه نشین شدن مرد موجب نمی شود خانه مال زن بشود ;بلکه مال شوهر است. س 1463 زید مقداري



صفحه 130 از 199
از مزرعه ي خود را به عمرو هبه نمود ولی عقد و قبض واقع نشده و قبلا هم در دست عمرو بوده و مقدار باقی مانده از هبه را به
عمرو فروخته ;حالا بین آن ها نزاع است. عمرو می گوید همه را فروخته ولی زید منکر است اگر اثبات نشود هبه و بیع هر دو باطل
است یا بیع صحیح است؟ ج باسمه تعالی ;عمرو باید هبه را اثبات کند والاّ به حسب ظاهر حق با زید است ولی معامله و بیعی که
بر بقیه واقع شده است به همان مقدار، صحیح است. س 1464 تقریباً بیست و پنج سال قبل از چند نفر که ذي حق بودند براي
شخصی، هبه عمري نموده اند تا این که موهوب له، نما و ثمره منفصل را براي مخارج احیاي موهوب فیه صرف کند و موهوبه را
زنده نگه دارد و عمل طبق نوشته انجام شده و بعد از فوت واهب، برادرزادگان واهب، مال الموهوبه را غصباً و قهراً گرفته اند و
عمل به نوشته و هبه نامه که فی سبیل الله بود ترك کردند حکم مسأله را بیان فرمایند؟ ج باسمه تعالی ;هبه مذکور چون فی سبیل
الله بوده، لازم است و ورثه حق گرفتن مال موهوب را ندارند. س 1465 دائی بنده مبلغی وجه نقد، براي ساخت منزل قدیمی، براي
رفاه حال خواهرش داده است آیا هبه صدق می کند یا نه؟ ج باسمه تعالی ;ظاهر حال، به خصوص به قرینه سؤال بعد، این است
که هبه نکرده است. س 1466 دائی بنده بعداً گفته است: چون خواهر زاده ام براي خواهرم زحمت زیاد متحمل شده، پول مرا به او
بدهید قول او نافذ هست و هبه است و همه ورثه ها حاضر شدند و قبول کردند که سهم مادرم را به خواهرم بدهیم و حالا نمی
دهند؟ ج باسمه تعالی ;قول او نافذ است البته به مقداري که مصرف کرده چنانچه صیغه ولو به فارسی خوانده شده است ;هبه،
صدق می کند والا مجرد رضایت خصوصی و راضی شدن به این که بعداً هبه نمایند ;هبه صدق نمی کند. س 1467 خواهرم در اثر
حادثه اي فوت شده و سهم الارث که از مال او به پدرم می رسد به دختر دیگرش که به جاي متوفی رفته، بخشیده است. شاید یک
ملیون می شد ;آیا حج براي پدرم واجب شده یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;اگر این پول میراثی، تا ماه شوال همان سال فوت در اختیار
پدر بوده ;بلی، مستطیع است، و در غیر این صورت نیست. س 1468 اگر استطاعت محرز شود، هبه و بخشش صحیح است یا نه و
بعد از هبه، حج از او ساقط می شود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بخشیدن صحیح است ;ولی حج ساقط نمی شود. باید ولو به گدایی
کردن باشد حج انجام دهد. س 1469 در فرض وجوب حج، قدرت انجام حج را ندارد و می تواند نایب بگیرد؟ ج باسمه تعالی;
در فرض استطاعت مالی، بلی باید نایب بگیرد. س 1470 اگر کسی یکصد هزار تومان به دیگري هبه کرد به شرط این که یک سال
بعد دویست هزار تومان بدهد آیا این شرط درست است؟ ج باسمه تعالی ;این شرط لازم الوفاء است و اشکالی ندارد. س 1471
شخصی دو دانگ از زمینی به زوجه اش بخشیده و به شرط این که اگر خواست زمین را بفروشد زوجه مانع نشود و اجازه فروش
بدهد و در ضمن شرط دیگر بعد از فروش، پول سهم زوجه مدتی پیش او باشد. آیا با فروش زمین، براي زوجه اش حج واجب می
شود یا نه، هبه قبض و اقباض هم لازم دارد یا خیر؟ اگر نوشته هاي عادي به زوجه بدهد قبض صدق می کند یا خیر؟ ج باسمه
تعالی ;هبه صحیح است. ولی زن با آن واجب الحج نمی شود و شرط صحت هبه، قبض است ;ولی قبض زمین به این است که
زمین در اختیار او باشد و مجرد نوشته عادي، کافی نیست. س 1472 مادري خانه مسکونی دارد. خودش با دو دخترش فقیر می
باشند و پسرش به آن ها رسیدگی نمی کند ;مثلا ماهی هزار تومان کمک خرجی می دهد و مادر و دختران مذکور صدقه می
خورند و یک دخترش شوهر کرده است. اگر دختر شوهردار از مال خود صرف نظر کند و چون پسر، به مادر و خواهرهایش
رسیدگی نمی کند آیا مادر می تواند خانه را به نام دو دختر مذکور که پیش خود هستند به ثبت برساند تا بعد از مرگش خانه
مذکور مال مطلق دو دختر باشد یا مدیون پسر می شود؟ ج باسمه تعالی ;بلی می تواند در زمان حیات خود به آن ها ببخشد یا
مصالحه کند ;در این صورت هیچ اشکالی پیش نمی آید و بعد از مرگش به پسرش نمی رسد.
عقاید انحرافی
س 1473 تعدادي از دراویش از مردم پولی تحت عنوان عشریه اخذ می نمایند (به جاي خمس آل محمد(صلی الله علیه وآله) اولا



صفحه 131 از 199
آیا اخذ عشریه، به این کیفیت بدعت محسوب می شود یا خیر؟ و ثانیاً فعل حرام محسوب می شود یا نه؟ لطفاً ارشاد فرمایید. ج
باسمه تعالی ;و اما عشریه اي که دراویش می گیرند ;چنانچه به عنوان سهم مبارك امام ارواحنا فداه باشد و با اجازه مجتهد باشد
حلال است، والا حرام و بدعت است. س 1474 یکی از اهداف دشمن ایجاد مکتب هاي انحرافی است ;اخیراً فرقه هاي مختلف
صوفیه مراکزي را به عنوان پایگاه جهت فعالیت خود می سازند. ایجاد بنا و مراکز تبلیغی و شرکت در مجالس آنان چه صورت
دارد؟ ج باسمه تعالی ;با تصریح شما به این که انحرافی است ;قطعاً، شرکت حرام است مگر این که کسی براي اطلاع از حرف
هاي آن ها به جلسات برود و شرکت کند تا این که حق را تشخیص دهد. در این صورت اشکال ندارد. س 1475 در شمال پاکستان
مذهبی به نام شیعه اسماعیلیه وجود دارد که رهبرشان یونس کریم آغاخان است، در دفتر آن ها ثبت نام کردن و براي آن ها کار
کردن و از امتیازات این گروه استفاده نمودن چه صورت دارد؟ چون اهالی منطقه فقیرنشین هستند در ادارات و مؤسسه آن ها
مشغول به کار می شوند و از خود آغاخان تاکنون برخلاف اسلام و مسلمانان حرفی شنیده نشده است. کمک گرفتن کشاورزان و
مردم فقیر از همچو مؤسسه و مذهب چه صورت دارد و شنیده شده است که پول ها را مردمان ثروتمند از کشورهاي دیگر می دهند
اگر براي اهالی مفسده و رسوخ در عقیده شان نباشد و به انحراف کشیده نشوند گرفتن این پول ها جایز است یا خیر؟ ج باسمه
تعالی ;فرقه اسماعیلیه فرقه اي است ضاله و امام آن ها امام جائر است و هر گونه کمک به آن فرقه، خلاف شرع است. ولی دخول
در مؤسسات آن ها، مانند دخول در خدمات دولت ظالم است و در صورت استخدام براي خدمت به مسلمین و رفع حوائج آن ها و
دستگیري از مستضعفین، با رعایت عدم تقویت آن فرقه جایز است و اشکال ندارد. خصوصاً چون اصل پول مال دیگران است و آن
هائی که استخدام می شوند آماده اند که هیچ گونه کمک هایی به آن فرقه نکنند و در صورت تقاضاي کمک از آن ها دوري
نمایند. س 1476 حکم برخورد مسلمین با اعضاي فرقه شیخیه که مؤسس آن شیخ احمد احسائی است و همچنین برخورد با اعضاي
فرقه صوفیه فرق نعمت اللهی و سلطانعلی شاهی نابادي را بیان فرمایید و تقلید از قطب آن ها چه صورتی دارد؟ ج باسمه تعالی;
استفاده کنید و مباحثات « ادع الی سبیل ربک بالحکمۀ و الموعظۀ الحسنۀ » تقلید از آن ها جایز نیست و در برخورد با آن ها از شیوه
و برخورد ائمه طاهرین(علیه السلام)با فرق ضاله و روایات متضمنه را متابعت بنمائید. س 1477 شرکت در مجالس و معاشرت با اهل
تصوف چه صورتی دارد و مرام آن ها چیست؟ ج باسمه تعالی ;مرام اهل تصوف بسیار متفاوت است کتاب هایی که اخیراً چاپ
عارف و » و یا به کتبی که قبلا چاپ شده است مانند « کتاب خیراتیه علامه بهبهانی و تحفۀ الأخیار ملاطاهر قمی » شده است مانند
مراجعه شود. س 1478 آیا داشتن عقیده راسخ (بما جاء به النبی) کافی است و « صوفی چه می گویند مرحوم میرزا جواد آقاتهرانی
یا تحقیق بیش تر لازم است؟ ج باسمه تعالی ;کافی است. س 1479 نظر مبارکتان درباره فرقه بهائیت و معاشرت با آن ها چه
صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;فرقه بهائیت ضاله است و معاشرت با آنان جایز نیست و از یهود و نصاري بدترند. س 1480 شرکت
در مجالس و محافل صوفیه و انجام اعمال آن ها در خانقاه چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;مجرد حضور در مجالس آنان،
اشکال ندارد و انجام اعمال و گفتار آنان، اگر مخالف شرع است جایز نیست. س 1481 خداوند متعال که تکلم ندارد به چه وسیله
وحی به پیامبران می رساند، با کلمه (کن) ایجاد کلام می کند؟ یا وسیله دیگر؟ کسی که معتقد است خدا بدون واسطه تکلم می
کند عقیده اش چطور است؟ ج باسمه تعالی ;خداوند، گاهی با ایجاد کلام در یک جسم و گاهی به وسیله جبرائیل با مخلوقات
تکلم می کند و مراد از کلمه کن اراده است و اتصاف خدا به تکلم که حادث است غیرمعقول است. س 1482 نظر مبارکتان
درباره قیام جناب زید(علیه السلام) چیست و قیامش طبق دستور امام، بود یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;برحسب روایات معتبره قطعاً به
امر امام(علیه السلام) بوده است. س 1483 آیا عقاید مردم نسبت به چهارشنبه سوي و یا نحس بودن روز 13 منشأیی دارد یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;همه از اوهام است. س 1484 کسانی که خود را اهل نیاز می دانند به این عقیده هستند: در سال 3 روز یا 6 روز روزه،
آن هم در غیر ماه رمضان می گیرند و نماز هم نمی خوانند و می گویند علی(علیه السلام) دو جنبه دارد ;اول، مظهر الله است و



صفحه 132 از 199
جنبه دوم، بشر است پس ذات او ازلی و ابدي است و علی(علیه السلام) عین ذات خدا بوده در عصر خود بهیکل بشر با مردم تماس
داشته و می گویند که خدا در هفت جسد حلول می کند و این حلول به منزله لباس پوشیدن انسان است و هر بار که حلول می کند
چهار یا پنج ملک نیز با او ظاهر می شوند این دسته از یاران ملک هستند. می گویند علی(علیه السلام) در جامه سلطان اسحاق ظاهر
شده و ذات سلطان اسحاق تکمیل تر از جامه علی(علیه السلام) است و در امام حسین(علیه السلام) و بابا یادگار و عالی قلندر فرقی
ندارند و می گویند علی(علیه السلام) شهید نشده و اگر علی(علیه السلام) را بپرستند اهل نجاتند صدها مورد از این خرافات را
دارند ارتباط با این جور افراد چه صورت دارد؟ مأکولات و مشروبات و لبنیات که دست آن ها در کار است و زن گرفتن و زن
دادن به آن ها و کار کردن براي آن ها که تقویت بنیه مالی آن ها شود چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;دسته اول فاسقند امّا
کافر نیستند مگر آن که بدانند پیغمبر(صلی الله علیه وآله)غیر از این فرموده و آن را قبول نداشته باشند دسته دوم مشرك، دسته سوم
کافر و دسته چهارم نیز از اسلام به دور هستند. س 1485 نظر مبارکتان درباره ئ منصور حلاج چیست؟ ج باسمه تعالی ;منصور
حلاج مرد فاسد و بسیار ضال و مضلّ بوده و توقیع شریف در لعن او وارد شده است. س 1486 در منطقه کرند و اسلام آباد که
مرکز اهل حق است حدود 150 هزار نفر پیرو این مذهب در آنجا زندگی می کنند معروف به علی اللهی هستند ولی از آن ها شنیده
نشده که بگویند علی خداست. جلسه اي با رهبرانشان داشتم ;می گفت علی(علیه السلام)نزدیک ترین فرد است به خدا، قرآن و
نهج البلاغه را قبول داشتند و عمل به آن ها را سفارش می کردند مردم منطقه اعتقاد به خدا و پیغمبر و امام دارند ;ولی نماز نمی
خوانند به جاي نماز نیاز می دهند. انجام دادن نذري با آداب مخصوص، سالی یک مرتبه روزه می گیرند آن هم سه روز در فصل
زمستان، اعتقاد به تناسخ و حلول دارند و طهارت و نجاست را رعایت نمی کنند و غسل هاي واجب را انجام نمی دهند و ذبیحه
هاي آن ها شرعی نیست آیا با این وصف پاکند یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;ذاتاً پاك هستند و چنانچه نجاست عرضی، مانند خوردن
میته، ملاقات با بول پیدا شود، با آب کشیدن می شوند. س 1487 خرید و فروش این گونه کتب و مطالعه آن ها چه حکمی دارد؟
وصیت معنی ندارد، من مخالفم که می گویند پیغمبران معصومند، الکل خوردن بهتر از مال موقوفه » عنوان کتاب این طور است
خوردن است، پست ترین مرد را کسی می دانم که دو زن دارد، در زمانی که زن و شوهر اختلاف دارند اگر داراي اولاد شوند به
منزله حرام زاده است، زندگانی خود را با علی(علیه السلام) یکی می داند شریعت را محمد(صلی الله علیه وآله) و علی(علیه السلام)
ولایت را کامل کرد و سلطان اسحاق هم آمد حقیقت را تمام کرد. ما کاري با کسی نداریم علی(علیه السلام) به من فرمود: دین تو
ج باسمه تعالی ;این حرف ها به هذیان شبیه است. چنانچه ؟!.« ابداعی است ولی نیک ابداعی است تا قیامت دین همان است
گوینده و نویسنده به هوش باشد و چنین جملاتی بگوید منحرف است و بی دین. به هر حال، کتاب از کتب ضلال است و خرید و
فروش آن حرام است. س 1488 وظیفه طلابی که براي تبلیغ به مناطق می روند و با آن ها معاشرت دارند اگرچه مجبور نباشند می
توانند از تبلیغ منصرف شوند؟ ج باسمه تعالی ;وظیفه طلاب آن است که به آنجا بروند و با بحث به نحو احسن آن ها را ارشاد
کنند. اگر یک نفر هم هدایت شود و یا اقلا حق ظاهر شود ;ارزش زیادي دارد. به گونه اي که بیان من، از اظهارش قاصر است.
س 1489 اگر کسی را دیدیم اهل نماز و روزه و ظاهر دین را مراعات می کند ولی خود را پیرو اهل حق می داند با او چطور رفتار
شود؟ ج باسمه تعالی ;معادل یک مسلمان منحرف و باید ارشاد شود. س 1490 رفتن به مجالس دراویش چه حکمی دارد؟ در
صورتی که این افراد چهارده معصوم(علیه السلام) را قبول دارند؟ ج باسمه تعالی ;دراویش فرق مختلفی دارند ;همه را نمی توان
در تحت یک قاعده بیان کرد. س 1491 رفتن به خانقاه و اعمال خاصی که در آنجا صورت می گیرد چه حکمی دارد و براي
حصول زهد، از نظر شارع مقدس چگونه زهد و علم و عدم رغبت به دنیا می شود؟ ج باسمه تعالی ;در صورتی که با ترویج باطل
منطبق نشود ;رفتن اشکال ندارد و کارها هم اگر از شرع رسیده است جایز می باشد والا به قصد مطلق ذکر باشد نه به عنوان ورود،
اشکال ندارد. س 1492 این که عده اي معروف به مرتاض اعمال شاقه اي انجام می دهند ;آیا انسان می تواند براي تزکیه نفس



صفحه 133 از 199
چنین اعمالی انجام دهد و یا عنوان حرام دارد و از نظر شرع مقدس تزکیه نفس چگونه حاصل می شود؟ ج باسمه تعالی ;تزکیه
نفس از راه عباداتی که دستور داده اند متعین است و به کتب اخلاق مراجعه کنید.
ذبح
س 1493 آیا کشتن حیوان حلال گوشت با ضربت شمشیر و قطع رگ هاي اربعه با شرایط، حلال می شود یا نه؟ ج باسمه تعالی;
بلی، حلال می شود. س 1494 ذبح حیوان با چاقوي غیرآهنی مثل استیل و غیره جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;در صورت
امکان، با غیرآهن جایز نیست ولی ظاهراً استیل از همان معدن محسوب است و در این صورت جایز است. س 1495 آیا گوسفند
کفاره را می توان در شهر خود ذبح کرد؟ آیا خود حاجی می تواند از آن بخورد یا منحصر است به فقرا؟ ج باسمه تعالی ;کفاره
را می توان در شهر خود ذبح نمود و خود شخص، می تواند مقدار کمی از آن بخورد ;به شرط آنکه قیمت آن را به فقیر بدهد و
احتیاط آن است که در غیر حال ضرورت، نخورد. ولی قربانی را باید در محل مخصوص، در مکه ذبح نمود. س 1496 ذبح
حیوانات روزمره، در ترکیه به وسیله دستگاه مخصوص انجام می شود. اطلاعی هم از کیفیت و شرعی بودن و نبودن آن نداریم
وظیفه ما مسلمانان در استفاده و خرید و خوردن این گونه گوشت ها از بازار چیست آیا اشکال دارد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;ذبح
با دستگاه مخصوص، اشکال ندارد و چنانچه شرایط از قبیل تسمیه و استقبال رعایت بشود ;ذبیحه حلال است و چنانچه متصدي
ذبح، مسلمان یا مؤسسه منتسب به مسلمین باشد ;ذبیحه حلال است، ولو نداند که شرائط رعایت می شود یا نه. همچنین است اگر
متصدي دولت شد در صورتی که اسلامی باشد. س 1497 اگر یکی از اهل حق بگوید این گوسفند ذبح شرعی شده، می شود
اطمینان به حرف او کرد و استفاده از آن جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، در صورتی که بگوید ذبح شرعی مسلمانان شده
نه ذبح شرعی اهل حق، جایز است. س 1498 اگر گوسفند یا گاو را اشتباهاً بالاتر یا پایین تر از محل تعیین شده ذبح کنند آیا حیوان
حرام می شود؟ عمدي باشد چطور؟ ج باسمه تعالی ;حرام نمی شود. بلکه تا زنده است اگر از محل شرعی ذبح کنند حلال است.
اذیت
س 1499 کسی که در مکان هاي عمومی مثل ماشین و غیره سیگار بکشد و عده اي ناراضی و ناراحت شوند جایز است یا خیر؟ ج
باسمه تعالی ;تا حدي که به ایذاء مؤمن منجر نشود اشکال ندارد. س 1500 آیا اگر معلم در میان شاگردان فرق بگذارد و تبعیض
قائل شود جایز است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. مگر آنکه موجب اذیت دیگران شود. س 1501 دو نفر طلبه در حجره
اي زندگی می کنند. یکی باعث ناراحتی دیگري می شود ;مثل گوش دادن به صداهاي مشکوك آیا رفیق او می تواند در جایی
که رضایت ندارد جلوگیري کند؟ معیار کلی بین دو نفر هم حجره در صورت تضاد چیست؟ ج باسمه تعالی ;به صورت تقاضا
اشکال ندارد. ولی با تحکم و زور حرف خود را بقبولاند صحیح نیست.
اعسار
س 1502 آیا اعسار یک عنوان کلی قابل انطباق بر مجموعه فقه است یا فقط حاکم بر امورات مالی و محدود به مسائل مالی است؟
ج باسمه تعالی ;به این عنوان خاص، مختص به امور مالی است. تحت عنوان اعم، در موارد دیگر غیرقابل انطباق است. س 1503
راه هاي اثبات اعسار چیست آیا فقط راه تشخیص منحصر به طرق بینه و قسم است یا استظهار و کشف و علم و امثال آن را نیز در
ثبوت آن می توان استفاده کرد؟ ج باسمه تعالی ;اطمینان و علم هم راه تشخیص است. س 1504 آیا حجر معسر مطلق است یا
محدود به تصرفات مالی است و آیا سایر اقدامات غیرمالی ;مثل ازدواج، قبول هدایا، استیفاي قصاص،... و عفو نافذ است یا خیر و



صفحه 134 از 199
آیا حاکم می تواند اضافه بر حجر مالی او را از جمیع تصرفات منع نماید یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;مختص به امور مالی است آن
هم به تصرف مخرج مال از ملک. س 1505 آیا براي صدور حکم اعسار شرائطی از قبیل: 1 ثبوت دین نزد حاکم 2 عدم کفاف
دارائی جهت اداء دین 3 حال بودن دین 4 درخواست غرماء مبنی بر صدور حکم حجر مدیون را شرط می دانید یا خیر؟ ج باسمه
تعالی ;هر چهار امر شرط است. س 1506 با توجه به این که احکام ظاهري در شبهات موضوعی احتیاج به فحص و کشف ندارد;
در ثبوت اعسار اشخاص، محض تحقیق، بناي شرعی دارد یا خیر؟ آیا این مورد نیز فقط باید از قاعده البینۀ للمدعی و الیمین علی من
انکر استفاده نمود یا راه هاي دیگري از قبیل علم قاضی، استظهار از حال معسر و تحقیق از افراد و توجه به مستندات و ادله ارائه شده
نیز، طرق شرعی هستند؟ ج باسمه تعالی ;سؤال غیرمنظم است. حجر از احکام ظاهري نیست و علم قاضی هم کافی است.
س 1507 آیا معسر و مفلس داراي یک حکم اند؟ آیا جمیع تصرفات معسر حین الاعسار حتی در مستثنیات دین نافذ و صحیح است
یا خیر؟ در این مورد بین قبل و بعد حکم حاکم به اعسار، فرقی است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بین دو عنوان فرقی نیست و منع از
تصرفات موقوف بر حکم حاکم شرع است. س 1508 شخص معسري که معامله، هبه و صلح معوض و غیر معوضی را قبل از صدور
حکم اعسار انجام داده و مشخص نیست که به قصد فرار از پرداخت دین بوده است یا قصد تبرع و خیرخواهانه و بیع حقیقی و غیره
داشته که نهایتاً این معاملات در حال حاضر ضرر طلبکاران را به دنبال داشته است ;حکم آن معاملات از نظر نفوذ و عدم نفوذ و
صحت و عدم صحت چگونه است؟ ج باسمه تعالی ;قبل از حجر حاکم، تصرفاتش مطلقاً نافذ است. س 1509 کسی طی
درخواستی از دادگاه تقاضاي گرفتن طلب خود را از فردي نموده و ایشان با مراجعه به دادگاه ادعاي اعسار نموده: 1 آیا دادگاه می
تواند مدعی اعسار را حبس کند؟ چه مدت و آیا این حبس تعزیري است؟ 2 اگر اعسار او بر حاکم ثابت شد تکلیف دادگاه نسبت
به مطالبات وي چیست و نسبت به تقاضاي او چگونه باید عمل نماید؟ 3 محدوده تحقیق دادگاه در اصل دعوي اعسار چقدر است؟
آیا صرفاً دارائی و عدم دارائی وي را بررسی می کند یا این که حق فحص در نحوه صرف اموال و غیره را نیز دارد؟ ج باسمه
تعالی ; 1 مجرد درخواست، مجوز حبس نیست. ج باسمه تعالی ; 2 دادگاه موظف است به آنچه حاکم شرع دستور داده ;عمل کند
و مستقل در عمل نیست. ج باسمه تعالی ; 3 شرایط اربعه گذشته، ملاك حجر حاکم است. س 1510 معسر به چه کسی می
گویند؟ آیا به صرف نداشتن مال به کسی معسر گفته می شود یا این که باید امکان تحصیل مال نیز نداشته باشد تا به او معسر
اطلاق شود؟ ج باسمه تعالی ;به کسی که مال ندارد معسر می گویند ;ولو توانایی تحصیل مال داشته باشد. ولی حاکم شرع می
تواند او را ملزم به تکسب بر اداء دین کند. خودکشی س 1511 کسی می خواهد خودکشی کند آیا جلوگیري از خودکشی او
واجب است؟ ج باسمه تعالی ;بله، واجب است. مگر آن که متوقف بر بذل مال معتنابه باشد و کسی هم آن وجه را نمی دهد یا
آنکه آن شخص که خیال خودکشی دارد ;کافر حربی باشد و یا آن که بازداشتن او از خودکشی، مستلزم استقبال از خطر جانی
شخص نجات دهنده باشد که در این سه مورد، جلوگیري واجب نیست. س 1512 وعده دروغ دادن، به شخصی که می خواهد
خودکشی کند براي جلوگیري جایز است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بله جایز، بلکه واجب است. س 1513 آیا در روایات و آیات بیان
، شده کسی که خودکشی کرده همیشه در آتش جهنم است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بله زیاد. به وسائل الشیعه ج 29 ، ص 24
مراجعه کنید.
سؤالات گوناگون
توسط رسانه هاي جمعی، در بسیاري از شهرها و مراکز « هماي رحمت » و « ارمغان بهزیستی » س 1514 به دنبال ترویج طرح هاي
استان ها نیز طرح هاي مشابهی به اجرا درآمده است که مجریان آن ها جمع آوري وجوه خیریه مردم، راي براي تأسیس مراکز
قرآنی و خیریه تبلیغ می کنند لطفاً حکم شرعی آن را به طور روشن بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;جایز نیست. این همان بخت



صفحه 135 از 199
آزمایی است که همه گفته اند حرام است. س 1515 شوخی نمودن با حرف هایی که گفتن این گونه حرف ها از نظر اخلاقی و
ادبی خوب نباشد آیا جایز است؟ ج باسمه تعالی ;گفتن بعضی الفاظ رکیک حرام است مانند ذکر عورت مگر بین زن و شوهر.
س 1516 آیا پوشش لباس موقت، براي طلاب مبتدي اشکال ندارد، به طور کلی معظم له چه مقطعی را براي ملبس شدن کافی می
دانید؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد و مقطع معینی براي ملبس شدن وجود ندارد. س 1517 مردم پول یا چیزهاي دیگر براي
ریختن در ضریح امامزاده اي می دهند و یا وقف می کنند و آن امامزاده نیاز ندارد آیا می شود مصرف امامزاده دیگر کرد براي
تعمیر یا توسعه آن؟ ج باسمه تعالی ;بلی می شود. س 1518 معاشرت با افرادي که با ما هم مذهب نیستند و رادیو تلویزیون
متناسب با عقاید خودشان را دارند چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;در صورت امکان باید نهی از منکر نمود والا ترك مراوده
کرد. س 1519 رفتن دانشگاه، با وجود فساد براي دختران و پسران، چه حکمی بار می شود؟ ج باسمه تعالی ;بر فرض سؤال،
چنانچه رفتن دختران و پسران به دانشگاه باعث فساد آنان گردد، رفتن به دانشگاه حرام است. س 1520 تحصیل علوم دینی براي زن
در خانه چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;بسیار خوب است. س 1521 خواندن فلسفه و کلام چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی;
براي افراد فرق می کند و آن ها مختلف اند. بعضی از افراد چون ممکن است موجب انحراف آن ها شود باید آن را ترك کنند.
س 1522 اگر اهل علم و طلاب مرتکب معصیت شوند کیفر و عذاب شان مضاعف می شود؟ ج باسمه تعالی ;عالم علی اختلاف
مراتبه، قهراً موأخذه اش بیش تر و شدیدتر است. س 1523 آیا براي سادات انجام واجبات و یا ارتکاب معاصی، ثواب و کیفر در
حق آن ها مضاعف می شود؟ ج باسمه تعالی ;خیر، در این مورد، سید و غیرسید فرقی ندارند. س 1524 چرا خداوند براي عده اي
سیادت داده و سهم سادات را به آن ها اختصاص داده آیا این تبعیض نیست؟ ج باسمه تعالی ;براي مستمندان غیر سید زکات
تعیین شده است یعنی خداوند دو صندوق دارد که براي هر گروه مصرف معینی مشخص کرده است. لذا هیچ گونه تبعیض نیست.
س 1525 آیا رد مظالم را می شود در امور خیریه مصرف کرد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;رد مظالم را باید به فقیر بدهند و او می تواند
در امور خیریه صرف کند. س 1526 اگر کسی استمناء کند یا از خواب بیدار شود و متوجه شود که می خواهد منی خارج شود و
جلو خارج شدن منی را بگیرد بعد با فاصله کمی رطوبتی خارج شود که هیچ کدام از نشانه هاي خروج منی را ندارد تکلیف
شخص مزبور چیست؟ ج باسمه تعالی ;جنب نیست وضو بگیرد و نماز بخواند. س 1527 یکی از دوستان این جناب را اعتقاد بر
این است که تمام بندگان خداوند اعم از کافر و مسلمان وارد بهشت می شوند منتها رتبه زمانی دارد و یک عده زودتر و عده اي
بعد از چند سال، شمر و معاویه بعد از هزار سال، استدلال به عطوفت و مهربانی و گذشت امیر مؤمنان علی(علیه السلام) می نماید
که اضافه شیر را به قاتل می دهد پس فضل و رحمت پروردگار بالاتر از این است. همه را مورد عفو قرار می دهد همه بنده او
هستند و آیات قرآن که خلاف این مطلب را می گوید قبول ندارند و می گوید قابل توجیه است. باید آیات توجیه و تفسیر شود آیا
چنین اعتقادي به عدالت شخصی خدشه اي وارد می کند و آیا می شود در نماز به او اقتداء کرد یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;این
اعتقاد، به عدالت ضرر نمی رساند ولو موافق با موازین شرعی نباشد ;چون به هر حال از ضروریات دین نیست. س 1528 لباسی را
که دولت به سربازان می دهد اگر بعد از اتمام دوره سربازي تحویل نگیرد آیا لباس مزبور به شخص مذکور حلال است یا نه؟ ج
باسمه تعالی ;اگر دولت وقت به دادن لباس، تملیک بکند ;حلال است. س 1529 دارویی که براي ضدعفونی به آب می ریزند و
رنگ آب سفید می شود آیا آب مذکور حکم آب مضاف را دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;حکم مضاف ندارد. س 1530 شخصی
می گوید راضی نیستم از من تعریف کنید در فرض مذکور تعریف از خوبی هاي او چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال
ندارد. س 1531 آیا سرمه کشیدن مرد، بلند گذاشتن موي سر و روغن زدن به مو، براي مرد در این زمان هم، مستحب است؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه تشبه به زن نباشد و موجب اهانت به خودش نباشد بلی جایز است. س 1532 اگر کسی بدهکار باشد یا براي
کسب سرمایه نداشته باشد آیا می تواند با فروختن بعضی از اعضاي بدنش مانند کلیه و... بدهی را پرداخته یا براي کسب سرمایه



صفحه 136 از 199
درست کند؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه خطر هلاکت نباشد ;جایز است. س 1533 آیا حقوقی که کارمندان می گیرند و دولت
مالیات هم از آن کم می کند آیا اشکال دارد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 1534 بلند کردن شارب و موي سر براي
مردان چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;حرام نیست ولی زدن شارب مستحب است. س 1535 اجناسی مانند آبلیمو و کمپوت و...
که تاریخ انقضا دارند ;اگر شخصی جنس تاریخ گذشته بفروشد آیا مأموران بهداشت می توانند اجناس مذکور را از شخص مزبور
گرفته و دور بریزند یا چنین حقّی ندارند؟ ج باسمه تعالی ;اگر راهی براي جلوگیري نباشد و اجناس منقضی شده، مضرّ به حال
اجتماع باشد ;بلی، می توانند. س 1536 اگر دامداران یا چوپان ها گوسفندان را بدون اجازه داخل ملک مردم بکنند و زراعت مردم
را پایمال بکنند و جلوگیري از آن ها به هیچ نحو ممکن نباشد و حرف کسی را گوش نکنند آیا در این صورت براي از بین بردن
گوسفندان آن ها می توان در زراعت سمّ گذاشت؟ ج باسمه تعالی ;بلی، البته با اعلام به صاحبان گوسفندان. س 1537 خانم
هایی که براي دیگران قرآن ختم می کنند آیا در ایّام عادت می توانند سوره هاي بعد از سوره هاي سجده دار را بخوانند و بعد از
پاك شدن و غسل نمودن سوره هاي سجده دار را بخوانند؟ ج باسمه تعالی ;بلی، بی اشکال است. س 1538 آیا جواب سلام منافق
واجب است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;بلی واجب است. س 1539 اگر کسی نزد دکتري برود و پول نسخه را بدهد به گمان این که
دارویی به او بدهد که دکتر اولی نداده باشد و بعد از دادن نسخه بفهمد مانند اولی داده ;آیا می تواند پول نسخه را پس بگیرد؟ ج
باسمه تعالی ;خیر نمی تواند. س 1540 آیا اگر کسی قرآن مجید را قبول دارد ولی در مقام عمل قبول ندارد کافر است؟ ج
باسمه تعالی ;چنانچه بگوید قرآن از طرف خداست ;ولی من عمل نمی کنم مانند همه فساق است و کافر نیست و اگر بگوید از
طرف خدا نیست ;کافر است. س 1541 اگر یکی از علماء چیزي را حلال بداند و مردم نمی دانند و در واقع حرام است ;آیا می
توان به مردم گفت که او چنین نگفته و او اهل این حرف ها نیست تا مردم به واقع عمل کنند و از حرام اجتناب کنند؟ ج باسمه
تعالی ;خیر، نمی شود گفت. س 1542 اگر کسی به طوري در تنگی معاش باشد که نتواند زندگی خود را اداره بکند و به هر امري
بزند با شکست مواجه شود آیا می تواند براي غیرمسلمان کار بکند؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه کافر ذمی باشد ;مانعی ندارد. ولی
براي بهائی، کافر حربی و کمونیست، خیر نمی تواند. س 1543 حد و مرز و شادي در میلاد ائمه چیست؟ ج باسمه تعالی ;هر
شادي که حرام نباشد و اهانت به آن بزرگواران نباشد جایز است. س 1544 صحبت کردن مردان با صداي تقلیدي زنان و بالعکس
چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 1545 یکی از کفارات مقرر در شرع مقدس اسلام بنده آزاد کردن است و در
حال حاضر این امر معمول نیست، از طرفی عده اي ناخواسته، نظیر تصادف یا بدهی و یا دیه و امثال آن، در زندان ها به سر می برند
و خانواده هایشان پریشان و مستأصل می باشند آیا اجازه می فرمایید به جاي آزاد کردن افرادي که کفاره به ذمه دارند یک یا چند
نفر از زندانیان بی گناه را آزاد نمایند؟ ج باسمه تعالی ;در مطلق واجبات تخییریه که بنده آزاد کردن در کفارات، یکی از
مصادیق آن است ;اگر یک فرد ممتنع شد باید آن فرد دیگر اختیار شود و اگر همه افراد ممتنع شدند ;اگر در شرع، بدل تعیین شده
است آن را باید اختیار نمود. که به هر تقدیر، صرف در مورد مذکور، وجهی ندارد. س 1546 فرق بین تزکیه نفس و تکبر حرام چه
می باشد؟ ج باسمه تعالی ;وجه اشتراك بین آن ها نمی بینم تا محتاج به بیان فرق باشد. س 1547 آیا دوست داشتن و عشق
ورزیدن به کسی، بدون قصد لذت و شهوت، که نمی دانیم ازدواج نموده و یا حتی می دانیم ازدواج ننموده است جایز است؟ ج
که مؤلفش دقیقاً معلوم نیست چگونه معتبر می باشد؟ ج باسمه « جامع الاخبار » باسمه تعالی ;جایز است. س 1548 کتبی مانند
تعالی ;در مستحبات اکتفاء به روایات آن می شود در احکام لزومیه خیر. س 1549 توضیح مختصري درباره تسامح در ادله سنن که
آیا چه اخباري را می توان با استفاده از قاعده تسامح نقل کرد ;بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;این مسأله، مبحث مفصلی دارد و
مختار این است که اگر یک روایت ضعیفی از حدیث سند، از معصوم(علیه السلام) برسد و بر مطلوبیت یک امري دلالت کند مانند
غسل شب مخصوصی یا نماز خاصی یا یک عمل دیگري، استحباب آن عمل، با همین روایت ثابت می شود. س 1550 آیا عدم



صفحه 137 از 199
مفسده در خوردن مال یتیم به نظر مبارك جایز است یا مصلحت لازم دارد؟ ج باسمه تعالی ;عدم مفسده کافی است. س 1551
مرد یا زنی حواس پرتی پیدا کرده، حتی بچه هاي خود را به طور کامل نمی شناسد چنانچه در خیابان، بدون همراه باشد سردرگم
است و خانه را تشخیص نمی دهد و نماز را به طور منظم از جهت عدد رکعات نمی فهمد آیا چنین فردي می تواند مال خود را به
یکی از وراث بی اذن ورثه دیگر بدهد یا نه؟ ج باسمه تعالی ;چنین کسی نمی تواند در اموال خود، تصرف به نحو نقل و انتقال یا
بخشش و امثال آن بنماید. س 1552 اگر کسی جنسی را عاریه بگیرد ;بدون تضمین قولی و آن چیز از بین برود و عاریه گیرنده،
بدون آنکه عاریه دهنده عوض جنس را طلب کند خودش عوض جنس را بدهد آیا عاریه گیرنده عوض مزبور را می تواند قبول
کند؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه عاریه گیرنده با علم به این که عاریه دهنده استحقاق ندارد پول را می دهد ;می تواند بگیرد و اگر
خیال می کند ضامن است ;نمی تواند بگیرد. س 1553 درباره روایت عشرة (ابوبکر، عمر و عثمان جزو ده نفري هستند که در قرآن
به آن ها بشارت بهشت داده شده و عمر از بیعت کنندگان زیر درخت است که خدا از آن ها اعلام رضایت کرده) نظر خود را بیان
فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;روایت عشرة از مجعولات عامه است. مرحوم مجلسی(ره) در بحارالانوار حتی جاعل را تصریح کرده
است. محدث قمی هم در سفینۀ البحار اشاره نموده و محل آن را ذکر کرده است و مأمون عباسی تصریح نموده به جعلی بودن آن.
مراجعه کنید به منابع. س 1554 تعریفی از عارف و عرفان اگرچه به طور اختصار هم بوده مرقوم فرمایید و روشن نمایید که آیا مقام
عرفان چون مقام اجتهاد است که شامل عده اي شود و عده دیگري از آن بی بهره باشند یا هر شیعی اعم از ضعیف و قوي، عالم و
جاهل به اندازه دریافت خود از عرفان بهره دارند. پیرزن گفت خدا را به گردش کردن این چرخ می شناسم تا آن را نگردانم نمی
گردد به این مقدار، دانشمندي که عمرش را در کسب معرفت و تفکر و اندیشه گذرانده و به مقدار دریافت خود و امام علی(علیه
همه از عرفان بهره ورند منتهی شدت و ضعف دارد؟ ج باسمه تعالی ;عرفان « لو کشف الغطاء مازدت یقیناً » : السلام) که می فرماید
حقیقی، اختصاص به کسی و جمعیتی ندارد مقول به تشکیک است و اساس آن، عرفان به حق تعالی است و اما به اصطلاح
متأخرین، اطلاق بر جمعیت خاصی می شود که اصیل آن دو قسم است: عرفان عملی و عرفان علمی و این دو قسم، شعب مختلف
دارد و باید در محل خاص بحث شود. س 1555 علت این که عمامه آقایان سادات مشگی و آقایان شیوخ سفید می باشد چیست؟
ج باسمه تعالی ;پوشیدن عمامه فی الصلاه بلکه مطلقاً مستحب است و اما پوشیدن عمامه سیاه و سفید یک امر عرفی است براي
تمیز سادات از غیر سادات. س 1556 با این که علامه حلی(ره) و شهید ثالث(ره) به فقیه بودن شیخ صدوق تصریح کرده اند چرا
بعضی ها می گویند شیخ صدوق اول فقیه و پسر (شیخ صدوق(ره)) محدّث می باشد؟ ج باسمه تعالی ;صدوقان و به خصوص
پسر از مفاخر علماء اسلام و از فقهاء بزرگند و محدث بودن، منافی فقیه بودن نیست هم محدّثند هم فقیه. س 1557 مأخذ معتبري
. براي حدیث قدسی معروفی (عبدي اطعنی حتی اجعلک مثلی) می دانید؟ ج باسمه تعالی ;الجواهر السنیۀ شیخ حر عاملی ص 360
شجره طوبی ج 1 ص 33 . س 1558 آیا در نقل احادیث غیر معلوم الصدور که قصد جدي اسناد را ندارد و مجملا بگوید روایت
در کافی می باشد و خواندن زبان حال جایز است؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 1559 چسباندن اعلامیه ها بر در و دیوار
منزل مردم که در آن ها نام خدا و معصومین(علیه السلام) نوشته شده که قهراً زیر پا می افتد آیا جایز است؟ ج باسمه تعالی;
چنانچه اهانت باشد جایز نیست و در غیر این صورت جایز است. س 1560 تماشا کردن به دو نفر که مشغول دعوا و منازعه هستند
آیا حرام است؟ و وظیفه چه می باشد؟ ج باسمه تعالی ;حرام نیست. وظیفه، اصلاح ذات البین است. س 1561 در حال حاضر که
جامعه اسلامی با تهاجم فرهنگی روبه رو است براي جوانان چه توصیه اي دارید؟ ج باسمه تعالی ;اولین وظیفه جوانان درس
خواندن، محکم نممودن عقاید مذهبی و انجام وظایف شرعی و نهی از منکر فردي است و چنانچه وظیفه یک مسئله اجتماعی باشد
که مراجع تقلید دستور داده اند باید شرکت کنند. س 1562 مدتی است که من نماز درستی نمی خوانم و همیشه سردر گم هستم.
فکر می کنم که دنیا به آخر رسیده و بهترین راه را براي خودم خودکشی می دانم که باید انجام دهم و مشکل مالی هم ندارم لطفاً



صفحه 138 از 199
راهنمایی و نصیحتی بفرمایید؟ ج باسمه تعالی ;خودکشی از معاصی کبیره است و در آن دنیا، مبتلا به عذاب الیم خواهید شد. بنابر
این بدترین راه است و بهترین راه آن است که نماز را درست کنید و مردانه در مقابل مشکلات استقامت کنید و این گونه ضعف از
خود نشان ندهید. س 1563 در آشپزخانه چند حبه برنج به فاضلاب برود حرام است؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه عمدي نباشد حرام
نیست و عمداً این کار را نکنند. س 1564 نظر شما در مورد نگاه کردن به فوتبال چیست؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. البته خانم
ها به بدن برهنه آقایان نگاه نکنند. س 1565 شرط بستن در فوتبال و دیگر ورزش ها چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;شرط
بستن به گرفتن مال، جایز نیست و آن مال حرام است. س 1566 بهترین راه خودسازي براي انسان چیست؟ ج باسمه تعالی ;انجام
واجبات و ترك محرمات و همچنین اخلاق حسنه را در خود ایجاد کردن. س 1567 یکی از اقرباء معتقد به خداوند است و روزه
می گیرد ولی نماز نمی خوند و بعضی از اعمال دین را سبک می شمارد حکم معاشرت جهت صله رحم چیست؟ ج باسمه تعالی;
چنانچه با معاشرت می توانید او را از این کار برگردانید این کار را بنمائید والا اگر مفسده اي پیش نیاید با او قطع ارتباط کنید.
س 1568 آیا کینه توزي به منظور بخل حرام است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;عمل کردن بر طبق آن صفت نفسانی جایز نیست و
خود آن صفت مذموم است ولی حرام نیست و باید با دستورات شرعی، آن صفت را نابود کرد. س 1569 به نظر شارع مقدس
اسلام درباره تفأل به نحو کلی در کتاب هاي شعر و غیر آن چه صورت دارد؟ ج باسمه تعالی ;تفأل فی نفسه اشکال ندارد.
س 1570 مراد از یقین و اطمینان در رساله عملیه چه می باشد؟ آیا اطمینان در حکم یقین است؟ ج باسمه تعالی ;بلی، اطمینان در
بنابر این ایمان آوردن و مؤمن شدن « و ما کان لنفس ان تؤمن الاّ باذن الله » حکم یقین است. س 1571 در آیه ( 100 ) سوره یونس
طبق آیه غیر اختیاري است؟ ج باسمه تعالی ;اجمال معنی آیه ولو به قرینه ي قبل از آن، این است که ایمان به خدا از روي اختیار،
امري است که تحقق آن احتیاج به سبب خاص دارد و آن سبب، مؤثر نیست مگر به اذن الهی. تفصیل بحث را در محل دیگر
ملاحظه کنید. س 1572 اگر ولایت معصومین(علیهم السلام) از اصول دین می باشد پس در احادیث، نماز عمود دین معرفی شده
در حالی که عمود کل اعمال مکلفین ولایت معصومین(علیه السلام)است نه نماز؟ ج باسمه تعالی ;تنافی در بین نیست، چه منافاتی
دارد نماز نیز عمود دین باشد. س 1573 براي شخصی ختنه شدن میسور نیست وظیفه آن نسبت تکالیف شرعی مثل حج، ازدواج
چیست؟ ج باسمه تعالی ;اگر قدرت ندارد و یا میسور نیست ;مانع تکالیف شرعی نمی باشد. س 1574 خوردن خاك تربت
چهارده معصوم غیر از سیدالشهدا چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;چنانچه در غذا و آب ریخته و مستهلک شود ;اشکال ندارد.
س 1575 در مورد ناد علیاً مظهر العجائب و 14 هزار و 80 هزار صلوات براي برآمدن حاجات از معصوم روایتی وجود دارد؟ ج
باسمه تعالی ;چنین منقول است. س 1576 آیا اقرار به ولایت بر مؤمن واجب است؟ ج باسمه تعالی ;چیزي زاید بر اعتقاد به امامت
ائمه اثناعشر(علیه السلام) واجب نیست. س 1577 غذا خوردن در منزل کسی که تارك الصلاة و اهل خمس نیست چه حکمی
دارد؟ ج باسمه تعالی ;اشکال ندارد. س 1578 آیا ریا که در عبادت حرام است ;در غیر عبادات هم حرام است؟ ج باسمه تعالی;
ریاء حرام، مختص به عبادات است. س 1579 دقت زیاد در غیر عبادت که (صورت وسواس پیدا کند حرام می شود و تابع شیطان
است) علاج آن چیست؟ ج باسمه تعالی ;حرمت معلوم نیست ;ولی کار درستی نیست و علاج آن بی اعتنائی است. س 1580 خال
کوبی بدن چه حکمی دارد؟ ج باسمه تعالی ;خال کوبی روي بدن، به غیر از آیه قرآن اشکال ندارد و چنانچه بعد از خال کوبی
روي پوست بدن چیزي مانع از رسیدن آب به پوست بدن شود باید براي وضوء یا غسل آن را محو کرد وگرنه اشکال ندارد.
س 1581 طلابی که شاغل هستند از شهریه استفاده کنند یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی. می توانند در صورتی که درس می خوانند
و یا تبلیغ می کنند می توانند از شهریه استفاده کنند. س 1582 در بعضی از دهات اماکن مخروبه اي به نام امامزاده مشهور و
معروف است اما آثاري از قبر و نام و نشانی مشهود نیست آیا احیاء و تجدید بناي چنین اماکن به عنوان امامزاده اصیل جایز است یا
نه؟ ج باسمه تعالی ;با عدم علم و عدم دلیل، به عنوان امام زاده اصیل جایز نیست ولی به عنوان احتمال مانعی ندارد ;بلکه خوب



صفحه 139 از 199
است. س 1583 مراد از تجسس که شرعاً حرام است چیست؟ ج باسمه تعالی ;مراد، تفحص از اسرار مردم است ;یعنی کاري که
در خفا می کنند و آن کار موجب نقص شرعی یا عرفی است. س 1584 خواندن شعر در روز یا شب جمعه چه صورت دارد؟ ج
باسمه تعالی ;اشکال ندارد. آنچه در روایت وارد شده، مراد شعر مصطلح نیست بلکه مراد، کلام شعري است. س 1585 فرق بین
فعل غضب و مقت چیست بیان فرمایید؟ ج باسمه تعالی ;اگر غضب به خدا نسبت داده شود مراد عقاب است و اگر به خلق باشد;
مراد جوشش خون انتقام است و اما مقت عبارت است از بغض و نفرت قوي. س 1586 آیا اغماض از رحمی که در مقابل خوبی و
احسان، بدي و ظلم روا دارد مستحسن است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;بلی، همان گونه که ائمه طاهرین(علیه السلام) عمل می
کردند. س 1587 آیا عشق ورزیدن به خدا حرام است؟ (مراد محبت به خداست). ج باسمه تعالی ;ولو در روایت تعبیر به عشق به
خدا نیست ;ولی دلیلی بر حرمت نیست. س 1588 خلقت انسان چگونه بوده و چه طور به وجود آمده است؟ ج باسمه تعالی;
خلقت انسان فعلی به نحوي که ظاهر قرآن کریم بیان کرده ;از گل بوده است و هیکل آدم از آن ریخته شده و بعد خداوند به آن
روح دمیده است و این مطلب به بحث مفصل محتاج است. س 1589 با توجه به این که بنده طلبه هستم و مشغول تحصیل می باشم;
اگر بخواهم معمم شوم رضایت والدینم شرط است یا خیر؟ ج باسمه تعالی ;سعی کنید بدون رضایت آن ها معمم نشوید چون
اذیت آن ها حرام است. س 1590 عرف در اصطلاح فقهاء به چه معنی می باشد؟ ج باسمه تعالی ;مراد از عرف معنایی است که
در بین اهل لسان رایج است مثلا غناء که حرام است مراد از آن چیزي است که در بین اهل لسان به آن غنا می گویند ;یعنی صوت
لهوي آوازي که مناسب با رقص و آواز و آلات لهو است. س 1591 کسی که معلول جسمی است آیا طهارت چرخ و زیرانداز وي
براي نماز شرط است یا نه؟ ج باسمه تعالی ;لازم نیست. س 1592 اول نامه ها (باسمه تعالی) نوشته می شود آیا حکم نام خداوند
را دارد و آیا می توان بدون طهارت به آن دست زد؟ ج باسمه تعالی ;حکم نام خدا را ندارد و دست زدن به آن بدون طهارت
حرام نیست.
احکام تقلید
مسئله 1 بر هر مکلفی که مجتهد نباشد واجب است در احکام دین تقلید کند یا عمل به احتیاط نماید. مسئله 2 عمل شخص عامی
بدون تقلید و احتیاط باطل است مگر آنکه با واقع یا با فتواي مجتهدي که فعلًا باید از او تقلید کند مطابق باشد، و اگر عبادت است
با قصد قربت هم به جا آورده باشد. مسئله 3 تقلید در احکام عمل کردن به دستور مجتهد است. مسئله 4 تقلید میّت جایز نیست
اگر مجتهدي که از او تقلید می کند از دنیا برود باید از مجتهد زنده تقلید کند. مسئله 5 باید از مجتهد اعلم تقلید نمود. مسئله 6
مجتهد اعلم کسی است که در به دست آوردن حکم شرعی از قواعد و مدارك آن از سایرمجتهدین استادتر باشد. مسئله 7 اجتهاد
مجتهد و اعلم بودن او را از سه راه می شود به دست آورد: اول آنکه خود مقلد علم پیدا کند مثل اینکه خودش از اهل خبره باشد و
بتواند اجتهاد و اعلمیت را تشخیص دهد. دوم از شهادت یک نفر موثق از اهل خبره که بتواند اعلم بودن و اجتهاد را تشخیص دهد
مگر آنکه یک نفر ثقه دیگر از اهل خبره بگوید دیگري اعلم است. سوم از راه شیاع و شهرتی که علم یا اطمینان به آن حاصل
گردد. مسئله 8 مجتهدي که از او تقلید می شود باید داراي این چند شرط باشد: اول - بالغ باشد. دوم - عاقل باشد. سوم - شیعه
اثنی عشري باشد. چهارم - عادل باشد. پنجم - مرد باشد. ششم - ولدالزنا نباشد. هفتم - اعلم باشد. هشتم - زنده باشد.
احکام آبها
مسئله 9 آب بر دو قسم است: مطلق و مضاف. آب مضاف آبی است که به واسطه ممزوج شدن چیز دیگر به آن، آن را آب
نگویند. و یا از چیزي مثل سیب و انار به فشردن بگیرند. آب مطلق آبی است که این طور نباشد و عرف بگویند آب است و آن بر



صفحه 140 از 199
چند قسم است: 1 آب کر 2 آب قلیل 3 آب باران 4 آب چاه 5 آب جاري مسئله 10 آب کر مقدار آبی است که اگر در ظرفی
که درازا و پهنا و گودي آن هر یک سه وجب است بریزند آن ظرف پُر شود به عبارت دیگر مساحت آن بیست و هفت وجب باشد
و وزن آن از صدو بیست و هشت من تبریز بیست مثقال کمتر که تقریباً 377 کیلوگرم باشد. مسئله 11 آب مطلق اگر کر یا جاري
باشد نجس نمی شود، مگر آنکه به سبب ملاقات با نجاست رنگ یا بو یا مزه آن تغییر کند به رنگ یا بو یا مزه نجس نه متنجس.
مسئله 12 آبی که از شیر یا دوش متصل به کر بیرون می آید در حکم کر است که به ملاقات با نجس، نجس نمی شود مگر به
تغییر یکی از اوصاف سه گانه که در مسئله قبل ذکر شد. مسئله 13 آبی که به اندازه کر بوده، اگر انسان شک کند که از کر کمتر
شده یا نه محکوم به کر بودن است و آبی که کمتر از کر بوده اگر انسان شک کند که به مقدار کر شده یا نه محکوم است به کر
نبودن. مسئله 14 آب قلیل آبی است که از زمین نجوشد و از کر کمتر باشد. مسئله 15 اگر آب قلیل ملاقات با نجس کند نجس
می شود مگر آنکه از بالا روي نجس ریخته شود که در این صورت مقداري که ملاقات با نجس می کند نجس است و بالاتر از آن
پاك است. مسئله 16 آب جاري آبی است که از زمین بجوشد و جریان داشته باشد مثل آب قنات و چشمه. مسئله 17 آب جاري
به ملاقات با نجاست نجس نمی شود هر چند کمتر از کر باشد مگر آنکه بو یا رنگ یا مزه آن به بو یا رنگ یا مزه نجاست تغییر
کند. مسئله 18 آب باران در موقع باریدن حکم آب جاري را دارد. مسئله 19 لباس و فرش که نجس شده و عین نجاست در آن
نباشد اگر باران بر آن ببارد به مقداري که به همه آن برسد پاك می شود و فشار دادن لازم نیست و اگر باران به قسمتی از آن
برسد به قسمتی نرسد آن قسمت که باران به آن رسیده پاك است. مسئله 20 زمینی که نجس شده به محض رسیدن باران از
آسمان بر آن تا مقداري که باران در آن نفوذ کرده پاك می شود به شرط آنکه عین نجاست در آن نباشد. مسئله 21 هرگاه آب
باران در جایی جمع شود اگر چه کمتر از کر باشد موقعی که باران می بارد چیز نجس را اگر در آن بشویند و آب بو یا رنگ یا
مزه نجاست نگیرد آن چیز نجس پاك می شود. مسئله 22 آب چاه که از زمین می جوشد حکم آب جاري را دارد که به ملاقات با
نجس، نجس نمی شود مگر آنکه رنگ یا بو یا مزه آن به نجاست تغییر پیدا کند و تا جوشش دارد اگر تغییر آن به خودي خود
برطرف شود پاك می شود به شرط امتزاج با آنچه به جوشش بیرون آمده و متغیر نشده و حاجتی به کشیدن مقداري از آب آن
نیست. مسئله 23 آب مضاف که با نجاست ملاقات نکرده پاك است ولی نجس را پاك نمی کند هرچند کثیر یا جاري باشد و
وضوء، و غسل هم با آن باطل است. مسئله 24 آب مضاف مثل آب قلیل به محض ملاقات با نجس، نجس می شود هرچند کثیر
باشد یا جاري مگر آنکه از بالا به پایین جاري باشد که در این صورت بالا نجس نمی شود به واسطه ملاقات پایین با نجس و
همچنین اگر از محلی به قوت بالا رود مثل فوّاره که پایین آن به سبب ملاقات بالا با نجس، نجس نمی شود. مسئله 25 آبی که
معلوم نیست مطلق است یا مضاف و حالت سابقه آن هم معلوم نیست نجاست را پاك نمی کند و وضوء و غسل هم با آن باطل
است و اگر نجاست به آن برسد حکم به نجس بودن آن می شود ولو به اندازه کر یا بیشتر باشد و اگر حالت سابقه آن معلوم باشد
محکوم به حکم سابق است. مسئله 26 آبی که به سبب ملاقات با نجاست رنگ یا بو یا مزه آن عوض شده باشد هرگاه به حال
خود برگردد پاك نمی شود، مگر آنکه آن آب جاري باشد، یا از زمین بجوشد، و یا متصل به آب باران باشد در حال باریدن، و یا
باران در آن ببارد، و یا متصل باشد به آب کر طاهر که در این پنج صورت همین که تغییرش برطرف شد و به حال اول برگشت و با
آب پاکی که به آن متصل است ممزوج گشت پاك می شود. مسئله 27 آب غیر جاري مثل آب حوض که به مقدار کر نباشد و با
نجس ملاقات کند نجس می شود و با اتصال به کر یا جاري به شرط امتزاج پاك می گردد همچنین اگر باران از آسمان یا از
سوراخ سقفی بر آن ببارد و آن آب با آب باران در حال باریدن ممزوج شود پاك می شود. و شرط امتزاج که در مسائل مذکوره
گفته شد بنا بر احتیاط لازم است و بعضی از علماء مجرد اتصال را کافی می دانند. مسئله 28 آبی که نجس بودن آن معلوم نیست
محکوم به پاك بودن است مگر آنکه معلوم باشد که سابق نجس بوده که در این صورت محکوم به نجاست است تا وقتی که علم



صفحه 141 از 199
به تطهیر آن حاصل شود. مسئله 29 آشامیدن آب نجس حرام است مگر در حال ضرورت و همچنین است هر چیز نجسی. اقسام
نجاسات مسئله 30 نجاسات یازده چیز است: اول و دوم بول و غایط انسان و هر حیوان حرام گوشتی که خون جهنده دارد. اصلی
باشد مثل درندگان یا عارضی مانند حیوان نجاست خوار، و حیوانی که انسان آن را وطی کرده باشد و گوسفندي که شیر خنزیر
خورده تا گوشت در آن روییده باشد و استخوانش محکم شده باشد، و اما فضله پرندگان حرام گوشت بنا بر اقوي پاك است و
بهتر اجتناب از آن است خصوصاً از بول و فضله خفاش. مسئله 31 سوم منی هر حیوانی که خون جهنده دارد. مسئله 32 چهارم
مردار هر انسان و حیوانی است که خون جهنده دارد خودش مرده باشد یا به غیر دستور شرعی ذبح شده باشد مگر اجزایی که روح
در آنها حلول نمی کند مثل پشم وکرك و مو و پر و دندان و استخوان که نجس نیستند و لازم است تطهیر هر کدام از آنها که با
رطوبت میتۀ ملاقات کرده باشد. مسئله 33 اگر از بدن انسان یا حیوانی که خون جهنده دارد در حالی که زنده است گوشت یا چیز
دیگري را که روح دارد جدا کنند نجس است. مسئله 34 اگر پوستهاي مختصر لب و جاهاي دیگر بدن را بکنند پاك است. مسئله
35 خرید و فروش مردار و چرم و پیه و گوشت آن جایز نیست. مسئله 36 پنجم خون انسان و هر حیوانی که خون جهنده داشته
باشد. مسئله 37 حیوان حلال گوشت که به طور شرعی ذبح شده و به مقدار متعارف خون آن خارج شده خون باقیمانده در بدنش
پاك است ولی اگر به سبب آنکه سر حیوان در بلندي بوده یا به سبب نفس کشیدن حیوان خون خارج شده به بدن حیوان برگردد
آن خون نجس است. مسئله 38 اگر خونی در بدن یا لباس یا چیز دیگر ببیند و شک داشته باشد که آن خون از حیوان است یا نه یا
آنکه شک داشته باشد که از حیوانی است که خون جهنده دارد یا از غیر آن، آن خون پاك اند. مسئله 39 ششم و هفتم سگ و
خوك صحرایی است که حتی مو و استخوان و همه اجزاء آنها نجس است، ولی سگ و خوك دریایی پاك اند. مسئله 40 هشتم
از نجاسات کافر است، و مشهور بین فقهاء آن است که فرقی بین اهل کتاب و غیر آنها نیست. ولکن اظهر به حسب روایات آن
است که اهل کتاب یعنی یهود و نصاري و مجوس پاکند. و اما منکر ضروري دین اظهر طهارت او است و همچنین مجسمه و مجبرة
و امثالهم. مسئله 41 کسی که دشمن یکی از چهارده معصوم(ع) باشد یا ناسزا به یکی از آنها بگوید نجس است هر چند اظهار
مسلمانی کند. مسئله 42 نهم از نجاسات شراب است بلکه هر مست کننده اي که به خودي خود روان باشد نجس است. مسئله 43
اگر انگور و آب انگور به خودي خود جوش بیاید حرام و نجس است و اگر به واسطه پختن جوش بیاید خوردن آن حرام است ولی
نجس نیست. مسئله 44 خرما و مویز و کشمش و آب آنها به جوش آمدن نجس نمی شوند و خوردن آنها حلال است. مسئله 45
دهم از نجاسات فقّاع است که آن را آبجو می گویند و مسکر و حرام است و در اخبار تأکید در اجتناب از آن شده. مسئله 46
ماءالشعیري که اطباء آن را به جهت معالجه دستور می دهند فقّاع نیست و پاك و حلال است. مسئله 47 یازدهم از نجاسات عرق
شتر نجاست خوار است. بلکه بنا بر احتیاط واجب باید از عرق هر حیوانی که به خوردن نجاست انسان عادت کرده اجتناب کرد.
مسئله 48 عرق جنب از حرام پاك است، ولی نماز خواندن در آن مکروه است چه در موقع جماع بیرون آید و چه بعد از آن و چه
از زن باشد و چه از مرد و چه از زنا جنابت حاصل شده باشد یا از لواط یا با وطی حیوانات و یا به واسطه استمناء یا جماع با حلیله.
خود در حال حیض ولی اگر در روز روزه واجب معین مثل ماه رمضان با زن خود جماع کند با عرق خود مکروه نیست نماز
بخواند. مسئله 49 اگر انسان اول با حلال خود نزدیکی کند بعد از حرام جنب شود نماز با عرق خود خواندن مکروه نیست. و
همچنین اگر محتلم شود بعد حرام مرتکب شود. مسئله 50 اگر انسان از حرام جنب شود بعد با حلال خود نزدیکی کند با عرق خود
مکروه است نماز بخواند.
مسائل مربوط به نجاسات
مسئله 51 نجس بودن یا نجس شدن چیزي ثابت می شود به چند چیز: اول - علم پیدا کردن شخص به نجاست. دوم - آنکه خبر



صفحه 142 از 199
بدهد به نجاست آن کسی که آن چیز در دست او است. سوم - به شهادت یک مرد عادل بلکه ثقۀ. مسئله 52 وسواسی در ثابت
شدن نجاست باید رجوع به متعارف کند و به علمی که برایش حاصل می شود نباید حکم به نجاست کند، و در طهارت هم لازم
نیست علم به طهارت چیزي پیدا کند که سابق نجاست آن را می دانسته بلکه باید رجوع به متعارف کند هر چند علم برایش حاصل
نشود. مسئله 53 واجب است ازاله نجاست از مسجد و تأخیر در آن جایز نیست و نجس کردن مسجد حرام است. مسئله 54 مشاهد
مشرفه حکم مسجد را دارد که نجس کردن آنها حرام و تطهیر آنها واجب است در صورتی که نجس کردن موجب اهانت شود.
مسئله 55 نجس کردن ورق و خط قرآن مجید بلکه جلد آن جایز نیست در صورتی که بی احترامی به قرآن باشد و هر یک از آنها
نجس شود تطهیر آن واجب است. مسئله 56 اگر تربتی که از قبر حضرت سید الشهداء(ع) یا از قبر مطهر حضرت رسول(ص) یا
سایر ائمه(ع) برداشه شده باشد نجس شود واجب است آن را تطهیر نمایند. در صورتی که تطهیر نکردن بی احترامی به آن باشد.
مسئله 57 اگر شخص چیزي را که می خواهد بخورد نجس شده باشد باید آن را تطهیر نماید و همچنین ظرف غذا را اگر طوري
باشد که غذا را نجس نماید.
مطهرات چند چیز است
مسئله 58 اول آب و آن پاك کننده هر چیز است که نجس شده باشد غیر از مایعات با شرایطی که ذکر می شود و اگر آب نجس
شود به اتصال پیدا کردن با آب کر یا پاك جاري می شود، و همچنین اگر باران در آن ببارد، و بنابر احتیاط واجب معتبر است در
هر سه قسم اختلاط و امتزاج حاصل شود. و غیر از آب مایعات دیگر به آب پاك نمی شود، مگر آنکه در آب کر یا جاري
مستهلک و نابود شود. مسئله 59 در تطهیر به آب چند چیز شرط است: اول - پاك باشد. دوم - مطلق باشد و به رسیدن به محل
نجس مضاف نشود. سوم - عین نجاست حتی اجزاء ریزه و کوچک آن از محل برطرف شود، بلی برطرف شدن رنگ یا بو یا طعم
لازم نیست. چهارم - آنکه در بین استعمال رنگ یا بو یا مزه آن تغییر پیدا نکند به نجاست. مسئله 60 اگر لباس یا بدن یا چیز دیگر
غیر از ظروف به بول نجس شده باشد. در تطهیر به آب قلیل باید آن را دو مرتبه آب بکشند، مگر از بول پسر شیرخوار که هنوز
غذاخور نشده باشد و شیردهنده آن مسلمان باشد که در این صورت یک مرتبه آب بر آن بریزند بس است. و در تطهیر به آب کر
یا جاري یک مرتبه شستن کافی است. مسئله 61 ظرف نجس را با آب قلیل بنا بر احتیاط سه مرتبه بشویند و در کر و جاري یک
مرتبه کفایت می کند ولی ظرفی را که سگ لیسیده یا از آن آب یا چیز روان دیگر خورده اول باید با خاك با ریختن مقداري آب
خاك مال کرد بعد یک مرتبه در کر یا جاري یا سه مرتبه بنا بر احتیاط با آب قلیل شست، و ظرفی را که آب دهان سگ در آن
ریخته بنا بر احتیاط لازم باید پیش از شستن خاك مال کرد به همان نحو که بیان شد. مسئله 62 در پاك شدن به آب قلیل شرط
است جدا شدن غساله از محل نجس به طور متعارف: پس در مثل بدن و چیزهایی که آب در آن فرو نمی رود کفایت می کند
ریختن آب بر آن و جدا شدن بیشتر آب از محل نجس: و مثل لباس و فرش که آب در آن فرو می رود باید آب بر آن بریزند و آن
را فشار دهند و یا کاري مانند آن از مالیدن و لگد کردن انجام دهند. مسئله 63 دوم از مطهرات زمین است، و آن پاك می کند
کف پا و ته کفش را به راه رفتن بر روي آن، یا مالیدن پا بر زمین. به شرط آنکه زمینی که بر روي آن راه می رود یا پا بر آن می
مالد پاك و خشک باشد. و شرط دیگر آنکه نجاست در پا یا کفش حاصل شده باشد از راه رفتن بر زمین نجس، و اما آنچه حاصل
شود از نجاست خارج باید تطهیر شود با آب. و فرق نیست در زمین بین آنکه خاك باشد یا سنگ یا ریگ یا سنگ فرش و
آجرفرش بلی با راه رفتن روي آسفالت و چوبی که زمین به آن فرش شده باشد کف پا و ته کفش پاك نمی شود. مسئله 64 بهتر
آن است که احتیاطاً براي پاك شدن کف پا و ته کفش پانزده قدم بر روي زمین راه برود، ولی کمتر از این مقدار هم کفایت می
کند در صورتی که صدق راه رفتن بر زمین و یا بر زمین مالیدن بنماید. مسئله 65 سوم از مطهرات آفتاب است که زمین و چیزهاي



صفحه 143 از 199
دیگر را که منقول نیستند پاك می کند مثل بنا و دیوار و هر چه به آنها متصل است از در و چوب و میخ و گچ یا چیزي را که به
ساختمان مالیده باشند و ظرفهایی که در بنا یا در زمین قرار داده باشند و همچنین درخت و نباتات که قطع نشده و به زمین متصل
هستند. مسئله 66 در تطهیر به آفتاب چند شرط باید رعایت شود: اول - آنکه محل نجس باید داراي تري و رطوبت سرایت کننده
باشد تا آفتاب آن تري را خشک کند. دوم - آنکه اگر در آن عین نجاست غیر از رطوبت باشد باید قبل از تابیدن آفتاب آن را
برطرف نمایند. سوم - آن چیز به واسطه تابیدن آفتاب بر آن خشک شود. چهارم - آفتاب در موقع تابیدن در زیر ابر یا مانع
دیگري نباشد. پنجم - آفتاب به خود چیزي که نجس شده بتابد پس اگر مانعی بر آن باشد باید برطرف نمایند ;و اگر از پشت
شیشه بر محلّ نجس بتابد در پاك شدن آن اشکال است، و همچنین در منعکس شدن نور در وقت تابیدن به شیشه. مسئله 67
آفتاب باطن چیز نجس را هم پاك می نماید، ولی به سه شرط: اول - آنکه باطن و درون آن چیز نچس به ظاهر و برونش متصل
باشد. دوم - در آن رطوبتی باشد که آفتاب آن را بخشکاند. سوم - آفتاب باطن و ظاهر را در یک زمان بخشکاند. مسئله 68
چهارم از مطهرات استحاله یعنی مبدل شدن حقیقت چیزي به حقیقت چیز دیگر است مثلًا اگر عذره خاك شود، یا چوب خاکستر
شود ;یا بول یا آب نجس بخار شود استحاله حاصل شده ;و استحاله پاك می کند عین نجاست و هر چیزي که نجس شده باشد.
مسئله 69 عین نجس یا متنجس که بخار می شود اگر بعد از بالا رفتن مبدل به عرق و آب شود لازم نیست اجتناب از آن آب و
عرق مگر آنکه بر خود آن عنوان نجس صدق کند مثل عرق خمر که مسکر است. مسئله 70 عرق حمام که معلوم نیست از آب
نجس است محکوم به طهارت است. بلکه عرق معلوم از آب نجس هم پاك است. مسئله 71 هر گاه اوصاف نجس یا چیزي که
نجس شده عوض شود استحاله نیست مثلا اگر گندم نجس آرد شود یا خمیر گردد یا نان شود پاك نمی شود و یا شیر نجس را پنیر
نمایند پاك نمی گردد. مسئله 72 پنجم از مطهرات انقلاب است مثل آنکه شراب سرکه شود چه به خودي خود سرکه شود یا به
علاج مثل آنکه کمی نمک یا سرکه در آن بریزند تا سرکه شود. مسئله 73 آب انگوري که به آتش جوش آمده پاك است ولی
حرام و اگر آنقدر بجوشد که دوثلث آن کم شود به آتش حلال می شود و اگر به آفتاب یا به خودي خود یا به هوا جوش آید
حلال نمی شود، مگر اینکه سرکه شود. مسئله 74 خوردن کشمش و مویز و خرما که در بعض غذاها مثل پلو و آش می گذارند
جایز است هرچند به جوش بیاید. مسئله 75 آب کشمش و خرما به جوش آمدن نجس نمی شود و حرام نیست بنا بر اقوي. مسئله
76 هفتم از مطهرات انتقال است مثلاً اگر خون انسان یا حیوانی که خون جهنده دارد منتقل شود به بدن حیوانی که خون جهنده
ندارد ;به طوري که خون آن حیوان حساب شود پاك می شود. مسئله 77 هشتم از مطهرات اسلام است که پاك می کند بدن کافر
و آب دهان و بینی و عرق و چرکی که در بدن او است. مسئله 78 همین که شخص کافر شهادتین را بگوید: یعنی اشهد ان لااله
الاالله و اشهد ان محمداً رسول الله(ع) کافی است در حکم نمودن به مسلمانی او: مگر اینکه ضد این شهادت را هم بگوید. و مرتد
ملی و فطري در صورتی که توبه کنند بدن آنها پاك می شود بنا بر اقوي و عبادات آنها نیز قبول می شود. مسئله 79 نهم از
مطهرات تبعیت است یعنی پاك می شود بعض چیزهاي نجس به واسطه پاك شدن چیز نجس دیگر مثل آب دهان و بینی و عرق و
چرك بدن کافر غیر کتابی که وقتی مسلمان شود پاك می شود. و فرزند صغیر کافري که یکی از ابوین او یا هر دو اسلام آورده
باشند بالتبع پاك می شود. و ظرف شراب که به تبع سرکه شدن آن پاك می شود. مسئله 80 دهم از مطهرات از بین رفتن عین
نجاست است از بدن حیوان نه انسان چه به خودي خود از بدن برود یا به سببی زائل شود پس منقار مرغ و دهان گربه اگر آلوده به
نجاست شود به واسطه از بین رفتن عین آن و خشکیدن رطوبت آن پاك می شود. و همچنین پاك می شود به واسطه برطرف شدن
عین نجس از باطن انسان بنا بر قول به نجاست آن مثل باطن دهان و بینی و گوش پس اگر دوا یا غذاي نجس بخورد همین که آن
را از دهان فرو برد دهان پاك می شود و حاجت به شستن دندان و دهان نیست مگر اینکه دندان مصنوعی باشد و آن دوا یا غذا به
آن رسیده باشد که باید آن را تطهیر نمایند. و همچنین حاجت به شستن دهان نیست اگر در بُن دندان و ریشه آن یا جاي دیگر از



صفحه 144 از 199
دهان خونی پیدا شود و برطرف شود. مسئله 81 یازدهم از مطهرات استبراء حیوان نجاست خوار است یعنی جلوگیري حیوان حلال
گوشتی که عادت به نجاست خوردن کرده به واسطه دادن علف پاك به آن به قدري که دیگر او را حیوان نجاست خوار نگویند
بلکه او را علف خوار بگویند. و باید شتر را چهل روز و گاو را سی روز و گوسفند را ده روز و مرغابی را پنج روز و مرغ خانگی را
سه روز منع کنند از خوردن نجاست و در حیوانات دیگر زوال اسم کافی است. مسئله 82 دوازدهم سنگ استنجا است به شرحی که
ذکر می شود. مسئله 83 سیزدهم بیرون آمدن خون است به مقدار متعارف از حیوانی که آن را ذبح نموده اند که بیرون آمدن این
مقدار خون پاك کننده بقیه خونی است که در اجزاء و اعضاي حلال حیوان ذبح شده باقی می ماند. مسئله 84 چهاردهم غایب
شدن مسلمان است چنانچه احتمال دهد آن مسلمان آن چیز را تطهیر نموده است.
احکام ظرفها
مسئله 85 جائز نیست استعمال ظرفی که از پوست نجس العین مثل سگ و خوك و پوست مردار ساخته شده در خوردن و
آشامیدن در صورتی که ظرف یا غذا رطوبت داشته باشد، و نباید آن ظرف را در وضوء و غسل استعمال کنند. مسئله 86 حرام
است از ظرف طلا یا نقره خوردن و آشامیدن بلکه حرام است هرگونه انتفاعی مثل آنکه آن را زینت اتاق قرار دهند و بلکه
نگهداري آنها جایز نیست.
احکام تخلی
مسئله 87 در حالی تخلی بلکه در هر حال واجب است پوشانیدن عورت از شخص نگاه کننده محترم حتّی پدر و مادر و اولاد، بلکه
واجب است پوشانیدن آن از دیوانه و طفل ممیز، و حرام است بر هر مکلفی نظر نمودن به عورت دیگران در هر حال مگر زن و
شوهر که نظر کردن آنها به عورت یکدیگر جایز است و کنیز مملو که هم حکم زوجه را دارد، و از طفل غیر ممیز پوشانیدن عورت
لازم نیست. مسئله 88 حرام است در حال تخلی رو به قبله یا پشت به قبله باشد هرچند عورت خود را از قبله بگرداند و هرگاه بدنش
رو به قبله یا پشت به قبله نباشد عورت خود را نیز نمی تواند رو به قبله نماید ولی پشت به قبله مانعی ندارد. مسئله 89 واجب است
مخرج بول را دومرتبه با آب قلیل بشویند و افضل سه مرتبه شستن است و در کُر و جاري اگر بعد از برطرف شدن بول یک مرتبه
بشویند کافی است و تطهیر آن به غیر آب کفایت نمی کند. مسئله 90 مخرج غایط را به دو جور می شود تطهیر کرد: اول با سنگ
یا کلوخ یا پارچه و امثال آنها که پاك کننده محل باشند غیر از استخوان و سرگین، و شرط است در تطهیر به آنها اینکه پاك باشند
و رطوبت سرایت کننده نداشته باشند، و باید کمتر از سه مرتبه نباشد هرچند به یک مرتبه یا دومرتبه عین نجاست از محل برود و
اگر با سه دفعه برطرف نشد باید بر عدد سنگ یا کلوخ یا کهنه آنقدر علاوه نماید که محل به خوبی نظیف شود ولی باقی بودن
ذرات کوچک نجاست که پیدا نیستند ضرر ندارد. دوم با آب. مسئله 91 چنانچه غایط اطراف مخرج را به طور غیر متعارف آلوده
کرده باشد باید آن را با آب تطهیر نمود و باید نجاستی هم از خارج به مخرج غایط نرسیده باشد یا خونی از او خارج نشده باشد
که در این دو صورت هم باید با آب تطهیر نماید. مسئله 92 تطهیر مخرج با آب بهتر از سنگ و کلوخ و پارچه است و در شستن
مخرج چند دفعه بودن شرط نیست بلکه باید به قدري آن را شست که اثري از نجاست باقی نماند حتّی ذرات کوچک هم برطرف
شود.
استبراء