گروه نرم افزاری آسمان

احکام ارث







احکام ارث
مسئله 621 کسانی که به واسطه خویشاوندي ارث می برند سه دسته اند: دسته اول - پدر و مادر و اولاد میّت و با نبودن اولاد، اولاد
اولاد هر چه پایین روند هر کدام آنان که به میّت نزدیکتر است ارث می برد و تا یک نفر از این دسته هست دسته دوم ارث نمی
برند. دسته دوم - جدّ یعنی پدربزرگ و جدّه یعنی مادربزرگ و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ایشان هر چه پایین
روند هر کدام آنان که به میّت نزدیکتر است ارث می برد و تا یک نفر از این دسته هست دسته سوم ارث نمی برند. دسته سوم -
عمو و عمه و دایی و خاله و اولاد آنان است و تا یک نفر از عموها و عمه ها و دایی ها و خاله هاي میّت زنده اند، اولاد آنان ارث
نمی برند. ولی اگر میّت عموي پدري و پسر عموي پدر و مادري داشته باشد، ارث به پسر عموي پدر و مادري می رسد و عموي
پدري ارث نمی برد. مسئله 622 اگر عمو و عمه و دایی و خاله خود میّت و اولاد آنان و اولاد اولاد آنان نباشند عمو و عمه و دایی
و خاله پدر و مادر میّت ارث می برند و اگر اینها نباشند اولادشان ارث می برند و اگر اولاد نداشته باشند عمو و عمه و دایی و خاله
جدّ و جدّه میّت و اگر اینها هم نباشند ارث به اولادشان می رسد.
ارث دسته اول
مسئله 623 اگر وارث میّت فقط یک نفر از دسته اول باشد مثلًا پدر یا مادر یا یک پسر یا یک دختر باشد همه مال میّت به او می
رسد و اگر چند پسر یا چند دختر باشند همه مال به طور مساوي بین آنان قسمت می شود و اگر یک پسر و یک دختر باشند مال را
سه قسمت می کنند دو قسمت را پسر و یک قسمت را دختر می برد و اگر چند پسر و چند دختر باشند مال را طوري قسمت می
کنند که هر پسري دو برابر دختر ببرد. مسئله 624 اگر وارث میّت فقط پدر و مادر او باشند مال سه قسمت می شود، دو قسمت را
پدر و یک قسمت را مادر می برد، ولی اگر میّت دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر داشته باشد که همه آنان پدري
باشند یعنی پدر آنان با پدر میّت یکی باشد خواه مادرشان هم با مادر او یکی باشد یا نه اگر چه تا میّت پدر و مادر دارد اینها ارث
نمی برند اما به واسطه بودن اینها مادر، شش یک مال را می برد و بقیه را به پدر می دهند. مسئله 625 اگر وارث میّت فقط پدر و

صفحه 192 از 199
مادر و یک دختر باشند، چنانچه میّت دو برادر، یا چهار خواهر، یا یک برادر و دو خواهر پدري داشته باشد، مال را شش قسمت می
کنند پدر و مادر هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت می برد و یک قسمت باقیمانده را چهار قسمت می کنند: یک قسمت را به
پدر و سه قسمت را به دختر می دهند، بنابراین اگر مال میّت را بیستوچهار قسمت کنند ;پانزده قسمت آن را دختر و پنج قسمت را
پدر و چهار قسمت دیگر را مادر می برد، ولی اگر میّت دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و خواهر پدري نداشته باشد مال را
پنج قسمت می کنند پدر و مادر هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت آن را می برد. مسئله 626 اگر وارث میّت فقط پدر و مادر
و یک پسر باشد مال را شش قسمت می کنند پدر و مادر هر کدام یک قسمت و پسر چهار قسمت آن را می برد. ولی اگر چند پسر
یا چند دختر باشند آن چهار قسمت به طور مساوي بین آنان قسمت می شود و اگر پسر و دختر باشند آن چهار قسمت را طوري
تقسیم می کنند که هر پسري دو برابر دختر ببرد. مسئله 627 اگر وارث میّت فقط پدر و یک پسر یا مادر و یک پسر باشد مال را
شش قسمت می کنند یک قسمت آن را پدر یا مادر و پنج قسمت را پسر می برد. ولی اگر وارث فقط پدر و یک دختر یا مادر و
یک دختر باشند مال را چهار قسمت می کنند یک قسمت آن را پدر یا مادر و بقیه را به دختر می دهند. مسئله 628 اگر وارث میّت
فقط پدر یا مادر با پسر و دختر باشند مال را شش قسمت می کنند یک قسمت آن را پدر یا مادر می برد و بقیه را طوري قسمت می
کنند که هر پسري دو برابر دختر ببرد. مسئله 629 اگر وارث میّت فقط پدر و چند دختر یا مادر و چند دختر باشد مال را پنج قسمت
می کنند یک قسمت را پدر یا مادر می برد و چهار قسمت را دخترها به طور مساوي بین خودشان قسمت می کنند. مسئله 630 اگر
میّت اولاد نداشته باشد نوه پسري او اگر چه دختر باشد سهم پسر میّت را می برد و نوه دختري او اگر چه پسر باشد سهم دختر میّت
را می برد مثلًا اگر میّت یک پسر از دختر خود و یک دختر از پسرش داشته باشد مال را سه قسمت می کنند یک قسمت را به پسر
دختر و دو قسمت را به دختر پسر می دهند.
ارث دسته دوم
مسئله 631 دسته دوم از کسانی که به واسطه خویشاوندي ارث می برند جدّ یعنی پدربزرگ و جدّه یعنی مادربزرگ و برادر و
خواهر میّت است و اگر میّت برادر و خواهر نداشته باشد اولادشان ارث می برند. مسئله 632 اگر وارث میّت فقط یک برادر یا یک
خواهر باشد همه مال به او می رسد و اگر چند برادر پدري و مادري، یا چند خواهر پدر و مادري باشند مال به طور مساوي بین آنان
قسمت می شود و اگر برادر و خواهر پدري و مادري با هم باشند هر برادر دو برابر خواهر می برد. مثلًا اگر دو برادر و یک خواهر
پدر و مادري دارد مال پنج قسمت می شود هر یک از برادرها دو قسمت و خواهر یک قسمت آن را می برد. مسئله 633 اگر میّت
برادر و خواهر پدر و مادري داشته باشد برادر و خواهر پدري که از مادر با میّت جدا است ارث نمی برد. مسئله 634 اگر میّت برادر
و خواهر پدر و مادري نداشته باشد و فقط یک خواهر یا یک برادر پدري داشته باشد همه مال به او می رسد و اگر چند برادر یا
چند خواهر پدري داشته باشد مال به طور مساوي بین آنان قسمت می شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدري داشته باشد هر
برادري دو برابر خواهر می برد. مسئله 635 اگر وارث میّت فقط یک برادر یا یک خواهر مادري باشد که از پدر با میّت جدا است
همه مال به او می رسد و اگر چند برادر مادري یا چند خواهر مادري یا چند برادر و خواهر مادري باشند مال به طور مساوي بین
آنان قسمت می شود. مسئله 636 اگر میّت برادر و خواهر پدر و مادري و برادر و خواهر پدري و یک برادر یا یک خواهر مادري
داشته باشد برادر و خواهر پدري ارث نمی برند و مال را شش قسمت می کنند یک قسمت آن را به برادر با خواهر مادري و بقیه را
به برادر و خواهر پدر و مادري می دهند و هر برادري دو برابر خواهر می برد. مسئله 637 اگر میّت برادر و خواهر پدر و مادري و
برادر و خواهر پدري و برادر و خواهر مادري داشته باشد، برادر و خواهر پدري ارث نمی برند و مال را سه قسمت می کنند یک
قسمت آن را برادر و خواهر مادري به طور مساوي بین خودشان قسمت می کنند و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادري می دهند



صفحه 193 از 199
و هر برادري دو برابر خواهر می برد. مسئله 638 اگر وارث میّت فقط یک جدّ یا یک جدّه است چه پدري باشد چه مادري همه
مال به او می رسد و با بودن جدّ میّت پدر جدّ او ارث نمی برد. مسئله 639 اگر وارث میّت فقط جدّ و جدّه پدري باشند مال سه
قسمت می شود دو قسمت آن را جدّ و یک قسمت را جدّه می برد و اگر جدّ و جدّه مادري باشند، مال به طور مساوي بین آنان
قسمت می شود. مسئله 640 اگر وارث میّت فقط یک جدّ یا جدّه پدري و یک جدّ یا جدّه مادري باشند مال سه قسمت می شود دو
قسمت را جدّ یا جدّه پدري و یک قسمت را جدّ و جدّه مادري می برد.
ارث دسته سوم
مسئله 641 دسته سوم عمو و عمه و دایی و خاله و اولاد آنان است به تفصیلی که در مسئله 621 گفته شد که اگر از طبقه اول و
دوم کسی نباشد اینها ارث می برند. مسئله 642 اگر وارث میّت فقط یک عمو یا یک عمه است چه پدر و مادري باشد یعنی با پدر
میّت از یک پدر و مادر باشد یا پدري باشد یا مادري مال به او می رسد. مسئله 643 اگر وارث میّت چند عمو یا چند عمه باشند و
همه پدر و مادري یا همه پدري باشند مال به طور مساوي بین آنان قسمت می شود. مسئله 644 اگر وارث میّت عمو و عمه پدر و
مادري یا پدري باشند عمو دو برابر عمه می برد مثلًا اگر وارث میّت دو عمو و یک عمه باشد مال پنج قسمت می شود، یک قسمت
را عمه می برد و چهار قسمت را عموها به طور مساوي بین خودشان قسمت می کنند. مسئله 645 اگر وارث میّت فقط چند عموي
مادري یا چند عمه مادري یا عمو و عمه مادري باشند مال به طور مساوي بین آنان قسمت می شود. ارث زن و شوهر مسئله 646
اگر زنی بمیرد و اولاد نداشته باشد نصف همه مال را شوهر و بقیه را ورثه دیگر می برند، و اگر از آن شوهر یا از شوهر دیگرش
اولاد داشته باشد چهار یک همه مال را شوهر و بقیه را ورثه دیگر می برند. مسئله 647 اگر مردي بمیرد و اولاد نداشته باشد چهار
یک مال او را زن و بقیه را ورثه دیگر می برند، و اگر از آن زن یا از زن دیگر اولاد داشته باشد هشت یک مال را زن و بقیه را
ورثه دیگر می برند. ولی زن از زمین و از قیمت آن ارث نمی برد، چه زمین خانه باشد و چه زمین باغ و زراعت و زمین هاي دیگر
باشد و بهتر آن است که در زمین غیر خانه سایر ورثه رضایت او را تحصیل نمایند احتیاطاً و از خود هوایی خانه مانند ساختمان و
درخت ارث نمی برد و از قیمت آنها ارث می برد و همچنین از خود درخت و زراعت و ساختمانی که در زمین باغ و زراعت و
زمین هاي دیگر است ارث نمی برد اما از قیمت آنها ارث می برد. مسئله 648 اگر زن بخواهد در زمین و چیزهاي دیگري که از
آنها ارث می برد تصرف کند باید از ورثه دیگر اجازه بگیرد. و اگر پیش از دادن سهم زن آنها را بفروشند معامله صحیح است و
اجازه زن شرط صحت معامله نیست. مسئله 649 اگر بخواهند ساختمان و درخت و مانند آن را قیمت نمایند باید حساب کنند که
اگر آنها بدون اجاره در زمین بمانند تا از بین بروند چقدر ارزش دارند و سهم زن را از آن قیمت بدهند. مسئله 650 اگر میّت بیش
از یک زن داشته باشد، چنانچه اولاد نداشته باشد چهار یک مال، و اگر اولاد داشته باشد، هشت یک مال به شرحی که در مسئله
647 گفته شد به طور مساوي بین زن هاي او قسمت می شود اگر چه شوهر با هیچ یک از آنان یا بعض آنان نزدیکی نکرده باشد
ولی اگر در مرضی که به آن مرض از دنیا رفته زنی را عقد کرده و با او نزدیکی نکرده است آن زن از او ارث نمی برد و حق مهر
هم ندارد. مسئله 651 اگر زن در حال مرض شوهر کند و به همان مرض بمیرد شوهرش اگر چه با او نزدیکی نکرده باشد از او
ارث می برد. مسئله 652 اگر زن را طلاق رجعی بدهند( ) و در بین عده بمیرد شوهر از او ارث می برد. و نیز اگر شوهر در بین عده
زن بمیرد زن از او ارث می برد. ولی اگر بعد از گذشتن عده رجعی یا در عده طلاق بائن( ) یکی از آن دو بمیرد دیگري از او ارث
نمی برد. مسئله 653 اگر شوهر در حال مرض، عیالش را طلاق دهد و پیش از گذشتن دوازده ماه قمري بمیرد زن با دو شرط از او
ارث می برد: اول - آنکه در این مدت شوهر دیگر نکرده باشد. دوم - شوهر در مرضی که در آن مرض زن را طلاق داده به واسطه
آن مرض یا به جهت دیگري بمیرد پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت دیگري از دنیا برود زن از او ارث نمی برد. مسئله



صفحه 194 از 199
654 لباسی که مرد براي پوشیدن زن خود گرفته اگر چه زن آن را پوشیده باشد جزء مال شوهر است.
احکام متفرقه ارث
مسئله 655 قرآن و انگشتر و شمشیر میّت و لباسی را که پوشیده یا مهیا شده براي پوشیدن مال پسر بزرگتر است و اگر میّت از سه
چیز اول بیشتر از یکی دارد مثلاً دو قرآن یا دو انگشتر دارد یکی بیشتر مال او نیست، ولی لباس هر چه باشد به او تعلق دارد. مسئله
656 اگر میّت قرض داشته باشد و قرضش به اندازه مال او یا زیادتر باشد باید چهار چیزي هم که مال پسر بزرگتر است و در مسئله
پیش گفته شد به قرض او بدهند و اگر قرضش کمتر از مال او باشد نباید از آن چهار چیزي که به پسر بزرگتر می رسد به نسبت به
قرض او بدهند مثلًا اگر همه دارایی او شصت تومان است و به مقدار بیست تومان آن از چیزهایی است که مال پسر بزرگ است و
سی تومان هم قرض دارد قرض را از چهل تومان باقی می دهند. مسئله 657 مسلمان از کافر ارث می برد ولی کافر اگر چه پدر یا
پسر میّت باشد از او ارث نمی برد. مسئله 658 اگر کسی یکی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بکشد از او ارث نمی برد، ولی
اگر از روي خطا باشد مثل اینکه سنگ را به هوا بیندازد و اتفاقاً به یکی از خویشان او بخورد و او را بکشد از او ارث می برد، ولی
ارث نمی برد از دیه قتل. مسئله 659 هرگاه بخواهند ارث را تقسیم کنند براي بچه اي که در شکم است و اگر زنده به دنیا بیاید
ارث می برد سهم دو پسر را کنار می گذارند. ولی اگر احتمال بدهند زن سه بچه یا بیشتر حامله است سهم سه پسر را کنار می
گذارند و چنانچه مثلًا یک پسر یا یک دختر به دنیا آمد زیادي را ورثه بین خودشان تقسیم می کنند.
احکام حج
مسئله 660 حج زیارت کردن خانه خدا و انجام اعمالی است که دستور داده اند در آنجا به جا آورده شود و در تمام عمر بر کسی
که این شرایط را دارا باشد، یک مرتبه واجب می شود: اول - آنکه بالغ باشد. دوم - آنکه عاقل و آزاد باشد. سوم - به واسطه رفتن
به حج مجبور نشود که کار حرامی را انجام دهد، یا عمل واجبی را که از حج مهمتر است ترك نماید، پس اگر مثلًا مجبور باشد از
راه غصبی برود و راه دیگري هم نباشد نباید حج برود. چهارم - آنکه مستطیع باشد. مسئله 661 مستطیع بودن به چند چیز است:
اول - آنکه توشه راه و مرکب سواري یا مالی که بتواند آنها را تهیه کند داشته باشد. دوم - سلامت مزاج و توانایی آن را داشته
باشد که بتواند مکه رود و حج را به جا آورد. سوم - در راه مانعی از رفتن نباشد و اگر راه بسته باشد، یا انسان بترسد که در راه،
جان یا عرض او از بین برود، یا مال او را ببرند، حج بر او واجب نیست. ولی اگر از راه دیگري بتواند برود اگر چه دورتر باشد، باید
از آن راه برود. چهارم - به قدر به جا آوردن اعمال حج وقت داشته باشد. پنجم - به قدر مخارج کسانی که عرفاً عائله او محسوبند
داشته باشد هر چند شرعاً واجب نباشد. ششم - بعد از برگشتن، کسب، یا زراعت، یا عایدي ملک، یا راه دیگري براي معاش خود
داشته باشد که مجبور نشود به زحمت زندگی کند. مسئله 662 کسانی که بدون خانه ملکی زندگانی آنها مختل می شود وقتی
حج بر آنها واجب است که پول خانه را هم داشته باشند. مسئله 663 زنی که می تواند مکه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش
مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلًا فقیر باشد و خرجی او را ندهد، و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حج بر او واجب نیست.
مسئله 664 اگر کسی توشه راه و مرکب سواري نداشته باشد و دیگري به او بگوید حج برو و من خرج تو و عیالت را در موقعی که
در سفر حج هستی می دهم در صورتی که اطمینان داشته باشد که خرج او را می دهد حج بر او واجب می شود. مسئله 665 اگر
خرجی رفتن و برگشتن و خرجی عیالات کسی را در مدتی که مکه می رود و برمی گردد به او ببخشند و با او شرط کنند که حج
کند و او قبول نماید، حج بر او واجب می شود. اگر چه قرض داشته باشد و در موقع برگشتن هم مالی که بتواند با آن زندگی کند
نداشته باشد. مسئله 666 اگر مخارج رفتن و برگشتن و مخارج عیالات کسی را در مدتی که مکه می رود و برمی گردد به او بدهند



صفحه 195 از 199
و بگویند حج برو ولی ملک او نکنند، در صورتی که اطمینان داشته باشد که از او پس نمی گیرند، حج بر او واجب می شود. مسئله
667 اگر مقداري مال که براي حج کافی است به کسی بدهند و با او شرط کنند که در راه مکه خدمت کسی که مال را داده
بنماید، حج بر او واجب نمی شود. مسئله 668 اگر مقداري مال به کسی بدهند و حج بر او واجب شود، چنانچه حج نماید، هر چند
بعداً مالی از خود پیدا کند، دیگر حج بر او واجب نیست. مسئله 669 اگر براي تجارت مثلًا تا جده برود و مالی به دست آورد که
اگر بخواهد از آنجا به مکه رود مستطیع باشد باید حج کند. و در صورتی که حج نماید ;اگر چه بعداً مالی پیدا کند که بتواند از
وطن خود به مکه رود، دیگر حج بر او واجب نیست. مسئله 670 اگر انسان اجیر شود که از طرف کس دیگر حج کند چنانچه
خودش نتواند برود و بخواهد دیگري را از طرف خودش بفرستد باید از کسی که او را اجیر کرده اجازه بگیرد. مسئله 671 اگر
کسی مستطیع شود و مکه نرود و فقیر شود، باید اگر چه به زحمت باشد بعداً حج کند و اگر به هیچ قسم نتواند حج برود چنانچه
کسی او را براي حج اجیر کند باید به مکه رود و حج کسی را که براي او اجیر شده به جا آورد و تا سال بعد در مکه بماند و براي
خود حج نماید. ولی اگر ممکن باشد که اجیر شود و اجرت را نقد بگیرد و کسی که او را اجیر کرده راضی شود که حج او در
سال بعد به جا آورده شود، باید سال اول براي خود و سال بعد براي کسی که اجیر شده حج نماید. مسئله 672 اگر در سال اولی
که مستطیع شده به مکه رود و در وقت معینی که دستور داده اند به عرفات و مشعرالحرام نرسد، چنانچه در سال هاي بعد مستطیع
نباشد، حج بر او واجب نیست. ولی اگر از سال هاي پیش مستطیع بوده و نرفته، اگر چه به زحمت باشد باید حج کند. مسئله 673
اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیري یا مرض و ناتوانی نتواند حج نماید و ناامید باشد از اینکه بعداً
خودش حج کند، باید دیگري را از طرف خود بفرستد. بلکه اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده، به واسطه پیري
یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند، و ناامید باشد که خودش بتواند حج کند واجب است کسی را از طرف خود بفرستد تا حج کند.
مسئله 674 کسی که از طرف دیگري براي حج اجیر شده، باید طواف نساء را از طرف او به جا آورد و اگر به جا نیاورد، زن بر آن
اجیر حرام می شود. مسئله 675 اگر طواف نساء را درست به جا نیاورد یا فراموش کند، چنانچه بعد از چند روز یادش بیاید و از بین
راه برگردد و به جا آورد صحیح است.
مسائل متفرقه
مسئله 676 اگر ریشه درخت همسایه در ملک انسان بیاید می تواند از آن جلوگیري کند و چنانچه ضرري هم از ریشه درخت به او
برسد می تواند از صاحب درخت بگیرد. مسئله 677 جهیزیه اي که پدر به دختر می دهد اگر مثلًا به واسطه صلح یا بخشش ملک
او کرده باشد نمی تواند از او پس بگیرد. مسئله 678 براي مخارج عزاداري میّت از سهم صغیر نمی شود چیزي برداشت. مسئله
679 اگر انسان غیبت مسلمانی را کرده باشد لازم است اگر مفسده اي پیدا نشود از او خواهش کند که او را حلال نماید و چنانچه
ممکن نباشد باید براي او از خدا طلب آمرزش کند و اگر به واسطه غیبتی که کرده توهینی از آن مسلمان شده در صورتی که
ممکن است باید آن توهین را برطرف نماید. مسئله 680 انسان نمی تواند بدون اذن حاکم شرع از مال کسی که می داند خمس
نمی دهد خمس را بردارد و به حاکم شرع برساند. مسئله 681 آوازي که مخصوص مجالس لهو بازیگري است غنا و حرام می
باشد. و اگر نوحه یا روضه یا قرآن را هم با غنا بخوانند حرام است. ولی اگر آن را با صداي خوب بخوانند که غنا نباشد اشکال
ندارد. مسئله 682 کشتن حیوانی که اذیت می رساند و مال کسی نیست اشکال ندارد. مسئله 683 جایزه اي را که بانک به بعضی
از کسانی که در صندوق پس انداز حساب دارند می دهد چون براي تشویق مردم از خودش می دهد و ضرر آن به کسی نمی رسد
حلال است. و همچنین جایزه اي که بعض فروشندگان اجناس به بعض خریدارها می دهند. مسئله 684 اگر چیزي را به صنعتگري
بدهند که درست کند چنانچه صاحب آن نیاید آن را ببرد و صنعتگر بعد از جستجو از پیدا شدن صاحب آن ناامید شود باید آن را



صفحه 196 از 199
به نیت صاحبش صدقه بدهد. مسئله 685 سینه زدن در کوچه و بازار با اینکه زن ها عبور می کنند ولو در صورتی که سینه زن
پیراهن نپوشیده باشد اشکال ندارد. و اگر جلوي جمعیت عزادار بیرق و مانند آن ببرند مانعی ندارد ولی باید استعمال آلات لهو
نشود. مسئله 686 گذاشتن دندان طلا و دندانی که روکش طلا دارد مانعی ندارد. اگر چه زینت حساب شود ولی براي مرد جایز
نیست پوشیدن طلا ولو با انگشتر دست کردن. مسئله 687 حرام است انسان استمناء کند یعنی با خود کاري کند که منی از او بیرون
آید. مسئله 688 تراشیدن ریش و ماشین کردن آن اگر مثل تراشیدن باشد حرام است و در این حکم تمام مردم یکسانند و حکم
خدا به واسطه مسخره مردم تغییر نمی کند پس اگر هم که اول تکلیف او است یا اگر ریش نتراشد مردم او را مسخره می کنند
چنانچه ریش بتراشد یا طوري ماشین کند که مثل تراشیدن باشد حرام است. مسئله 689 احتیاط واجب آن است که ولی بچه پیش
از آنکه بالغ شود او را ختنه نماید و اگر ختنه نکند بعد از بالغ شدن بر خود بچه واجب است. مسئله 690 اگر پدر و مادر فقیر باشند
و نتوانند کاسبی کنند فرزند آنان اگر بتواند باید خرجی آنان را بدهد. مسئله 691 اگر کسی فقیر باشد و نتواند کاسبی کند پدرش
باید خرجی او را بدهد و اگر پدر ندارد یا نمی تواند خرجی او را بدهد چنانچه فرزندي هم نداشته باشد که بتواند خرجی او را
بدهد جدّ پدري او باید خرجی او را بدهد. و اگر جدّ پدري ندارد یا نمی تواند خرجی او را بدهد مادرش باید خرجی او را بدهد.
و اگر مادر هم ندارد یا نمی تواند خرجی او را بدهد باید مادر پدر و مادر مادر و پدر مادر با هم خرجی او را بدهند. و اگر مادر
پدر و مادر مادر ندارد پدر مادر باید خرجی او را بدهد.
درباره