گروه نرم افزاری آسمان

« احکام لباس پوشیدن »







صفحه 50 از 90
« نوع پوشش »
س 361 : استعمال طلاي سفید (پلاتین) براي مردان چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;اشکال ندارد. س 362 : استفاده از کراوات و
پاپیون براي زیبایی ظاهر که بعضاً در جامعه دیده می شود چه صورت دارد؟ ج : هو العالم ;اشکال ندارد.
« لباس شهرت »
س 363 : لطفاً بفرمایید پوشیدن لباس هایی که آرم دار هستند یا تصاویر خوانندگان یا شکل و شمایل آنها یا بازیگران، چه غربی و
چه ایرانی بر روي آنها وجود دارد اشکال دارد یا خیر؟ ج : هو العالم ;در صورتی که عنوان محرمی بر آن منطبق نشود اگر چه لباس
شهرت بشود اشکال ندارد. س 364 : اگر بر لباس شمایل آلات موسیقی یا حیوانات باشد پوشیدن آن چطور است؟ حرام است یا نه؟
ج : هو العالم ;حرام نیست. س 365 : لطفاً لباس شهرت را تعریف نمایید؟ ج : هو العالم ;لباس شهرت آن لباسی است که کاشف از
نقص عقل پوشنده باشد و یا اینکه عنوان محرمی بر آن منطبق شود مثلا به حدي نازك باشد که ساتر عورت نباشد.
« تشبه به کفار »
س 366 : پوشیدن لباس هاي کفار، یهود، غربی ها اگر به قصد تشبه به آنها نباشد چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;اشکال ندارد،
فعلا ظاهراً که لباس مختص به غیر مسلم نداریم همه در لباس یکسان هستند. س 367 : اخیراً در میان برخی از جوانان بعضی از مدل
مو و پوشیدن لباس هایی به صورت مد در آمده است که از کشورهاي اروپایی و بلاد بیگانه ارائه می گردد، نظر به این که پوشیدن
این لباس ها و انجام اینگونه آرایش ها، عرفاً از مصادیق تشبه به کفار است، آیا شرعاً حرام است یا حلال؟ ج : هو العالم ;حلال
است و تشبه به کفار شامل این امور نیست. س 368 : انجام بعضی از آداب یهود و کفار، اگر به قصد تشبه به آنها نباشد چه حکمی
دارد؟ ج : هو العالم ;اشکال ندارد.
« ریش تراشی »
س 369 : تراشیدن ریش با تیغ و ماشین شبیه تیغ چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;حرام است. س 370 : آیا تیغ انداختن قسمتی از
معروف است اشکال دارد؟ ج : هو العالم ;بلی! اشکال دارد، یعنی حرام است. س 371 : لطفاً دلیلی « گونه » صورت که به حق النساء
محکم و مستند در صورتی که ریش تراشی را حرام می دانید بیان نمایید؟ ج : هو العالم ;دلیل آن روایات است به کتب اخبار
رجوع کنید. س 372 : اگر دو طرف محاسن صورت را بتراشد و محاسن چانه را باقی بگذارد آیا حلق لحیه صدق می کند؟ و چه
حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;تراشیدن ریش ولو مختصر آن جایز نیست. و ریش بر موي دو طرف صورت صدق می کند پس جایز
نیست. س 373 : آیا گذاشتن مدل هاي مختلف ریش همانند ریش پرفسوري، نوك مدادي وغیر آن، اشکال دارد یا خیر؟ ج : هو
العالم;اگر مستلزم تراشیدن مقداري از ریش نباشد اشکال ندارد و الا حرام است. س 374 : زدن موهاي صورت که به صورت
پراکنده یا غیر پراکنده در صورت در می آید اشکال دارد یا خیر؟ ج : هو العالم ;مادامی که صدق لحیه نکند اشکال ندارد. س
375 : تراشیدن قسمت هایی از ریش به اصطلاح غربی ها پرفسوري یا طرز دیگر آن مثل ستاري چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم;
تراشیدن ریش ولو بعض آن جائز نیست و حرام است.
« احکام لهو و لعب »



صفحه 51 از 90
س 376 : حضرتعالی لهو را چگونه تعریف می کنید؟ ج : هو العالم ;مشغول بودن نفس به لذائذ شهویه بدون قصد و غرض عقلائی،
که البته احتیاج به تفصیل دارد. س 377 : لطفاً بفرمایید لهو و طرب چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;لهو و طرب به این عنوان حرام
نیست.
« لغو »
س 378 : حضرتعالی لغو را چگونه معنا می کنید؟ ج : هو العالم ;اللغو هو الفعل الخالی عن الغایۀ( ) و اگر تالی فاسدي از قبیل هتک
حرمت مردم مثل سخریه نمودن مؤمن مترتب بر آن نشود حرام نیست. س 379 : با توجه به اینکه قرآن کریم در وصف مؤمنین می
آیا سوت کشیدن و کف زدن لغو محسوب می شوند؟ ج : هو العالم ;اللغو هو الفعل ( ) « والذین هم عن اللغو معرضون » : فرماید
الخالی عن الغایۀ، پس شامل کف زدن نمی شود. به علاوه آیه اطلاق ندارد که بر حرمت جمیع افراد دلالت کند، قدر متیقن آن غنا
است، به علاوه آیه دلالت بر رجحان اجتناب از لغو دارد نه لزوم، به علاوه آیه دلالت دارد بر رحجان مرور به لغو مرور الکرام، و به
عبارت دیگر آیه در مقام بیان آنچه که مترتب بر اعراض از لغو است می باشد.
« رقص »
س 380 : رقصیدن در مجلس عید الزهرا و ولادت اهل بیت حرام است یا نه؟ ج : هو العالم ;رقصیدن مرد براي زن نامحرم و زن
براي مرد نامحرم جائز نیست. تذکر: در انتهاي این کتاب رساله اي استدلالی در حکم رقص نوشته شده است، مراجعه فرمایید.
« کف زدن »
می گویند چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم; « بَطَر » س 381 : کف زدن اگر از روي شدت فرح و سرور باشد که در لغت عرب به آن
چنانچه کف زدن توأم با حرکات دیگر لهو و لعبی نباشد، جائز است. س 382 : کف زدن در مجالس، اعم از مجالس جشن عروسی
یا جشن میلاد ائمه اطهار (ع)، توسط طلاب علوم دینی و روحانیون چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم;کف زدن بدون ضم کارهاي
دیگر فی نفسه اشکال ندارد، ولی اگر به نحوي باشد که توأم با کارهاي خلاف دیگر و یا توهین به روحانیت باشد جائز نیست و
فرقی بین روحانی و غیر روحانی نیست. س 383 : دست زدن در مجلس عید الزهرا و میلاد اهل بیت و مجلس عروسی چه حکمی
دارد؟ هر یک را توضیح بفرمایید؟ ج : هوالعالم;اگرتوأم باکارهاي خلاف دیگرنباشد،اشکال ندارد. س 384 : بر فرض این که کف
زدن به حد لهو نرسد و با امور حرام دیگر هم همراه نباشد، سؤال این است که آیا نفس این عمل و انجام این نوع حرکات در موالید
ائمه (ع) در شأن انسان شیعه است؟ آیا این کارها و حرکات براي شیعه سبک نیست و او را از وقار نمی اندازد؟ و نسبت به مقام
است و هیچ اشکالی ( )« یفرحون لفرحنا » حضرات معصومین (ع) اهانت نیست؟ ج : هو العالم ;کف زدن بدون منضمات از مصادیق
ندارد و باین عنوان سبک نیست. س 385 : خلاصه نظر مبارك را صریحا در موارد ذیل بیان فرمایید ولو تکراري باشد. 1 کف زدن
در اعیاد مربوط به اهل بیت (ع)؟ ج : هو العالم ;فی نفسه اشکال ندارد. 2 کف زدن در جشنها و شادیها؟ ج : هو العالم ;بی اشکال
است. 3 کف زدن در اعیاد مربوط به اهل بیت (ع) در مسجد؟ ج : هو العالم ;کار خلافی نیست. 4 کف زدن در اعیاد مربوط به
اهل بیت علیهم السلام در غیر مسجد مثل حسینیه ها، هیأت ها و منازل ؟ ج : هو العالم ;به شرط عدم انضمام کارهاي لهو دیگر
عیب ندارد. 5 بفرمایید که حضور طلبه در اماکن کف زنی صحیح است یا خیر؟ ج : هو العالم ;در صورت عدم انضمام کارهاي
آیا ( )« والذین هم عن اللغو معرضون » خلاف صحیح است. س 386 : با عنایت به این که قرآن کریم در وصف مؤمنین می فرماید
س « دف زدن » . شمرده می شود؟ ج : هو العالم ;خیر، لغو عبارت است از کاري که بدون غرض انجام می شود « لغو » کف زدن



صفحه 52 از 90
387 : دف زدن در مجالس عید الزهرا و میلاد اهل بیت (ع) حرام است یا خیر؟ ج : هو العالم ;دف زدن جایز نیست.
« غنا و موسیقی »
س 388 : آیا موسیقی حرام است؟ ج : هو العالم ;بلی موسیقی مطرب حرام است. س 389 : گوش دادن به موسیقی هایی که شبیه
موسیقی غربی است و از صدا و سیماي ایران پخش می شود چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;حرام است و پخش از صدا و سیماي
1 لطفاً بفرمایید که موسیقی غنا و طرب آور که حرام است چیست؟ ج : هو العالم ;موسیقی : ایران موجب جواز نمی شود. س 390
محرم عبارت است از صوت لهوي که فی نفسه موجب خفت می شود و حالت رقص پیدا می شود . 2 بفرمایید آیا شنیدن موسیقی
خاصی اشکال دارد، و یا اسلام به طور کلی موسیقی را رد می کند و حرام می داند؟ ج : هو العالم ;اسلام به طور کلی موسیقی
مطرب را که فعلا در اذهان موسیقی، آن است حرام می داند. س 391 : گوش دادن به موسیقی هاي سنتی که فاقد لهو و لعب است
چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;موسیقی سنتی و غیر سنتی فرق ندارد، گوش دادن به موسیقی مطرب حرام است. س 392 : آیا در
اسلام چیزي به نام موسیقی عرفانی وجود دارد که شرعاً مجاز باشد؟ ج : هو العالم ;موسیقی مطلقاً حرام است عرفانی و غیر عرفانی
فرق ندارد. س 393 : وزارت ارشاد مجوز تشکیل هر نوع کلاسهاي موسیقی را صادر کرده است و جوانان به دلیل این که وزارت
ارشاد اجازه داده، پس حتماً قانونی و شرعی است، در این گونه کلاس ها شرکت می کنند، نظر حضرتعالی چیست؟ ج : هو العالم;
اجازه وزارت ارشاد حرام را جائز نمی نماید. س 394 : لطفاً بفرمایید که حکم شنیدن سرودهایی که از صدا و سیما پخش می شود
یا نوارهاي کاست موجود آنها با مجوز وزارت ارشاد جمهوري اسلامی ایران، چیست؟ ج : هو العالم ;مجوز وزارت ارشاد حرام را
حلال نمی کند. س 395 : برخی از آقایان مراجع می فرمایند موسیقی حرام است، لطفاً دلیل آن را بیان فرمایید؟ ج : هو العالم ;من
موسیقی را حرام می دانم و در کتاب فقه الصادق دلیل آن را مفصلا نوشته ام. س 396 : اکثر موسیقی ها مطرب است حال چه داراي
مجوز باشد یا نباشد، حکم شنیدن آنها چیست؟ ج : هو العالم ;حرام است.
« احکام نمایش

« احکام نمایش و فیلم »
« بازیگري و هنرپیشگی »
س 397 : در صورتی که نمایش زندگی و چهره معصومین (ع) در فیلم مستلزم هیچ گونه اهانتی به مقام مقدس آن حضرات نباشد و
مردم را به تأسی و الگو پذیري از روش ها، منش ها و اخلاقیات آن بزرگواران ترغیب نماید بفرمایید: بازي هنرپیشگان در نقش
معصومین (ع) چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;چون معصومین (ع) مجسمه روحانیت و معنویت می باشند و بازي هنر پیشگان نمی
تواند کاشف از مقام آنان باشد، جایز نیست. س 398 : نشان دادن چهره هنرپیشه به جاي چهره معصوم (ع) و نمایش حرکات و
سکنات معصوم مثل راه رفتن، نشستن، برخاستن، و غذا خوردن چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;چون نشان داده نمی شود، جائز
نیست. س 399 : آیا می توان به منظور آب و تاب دادن و جذابیت بخشیدن به داستان، سخنانی را که از معصومی(ع) صادر شده، از
زبان معصوم(ع) دیگر بیان کرد؟ ج : هو العالم ;چون دروغ است، جایز نیست. س 400 : آیا می توان براي به تصویر کشیدن مواضع
فکري معصوم(ع)، واقعیتی را به تصویر کشید که اتفاق نیفتاده، مثلا می دانیم که همه معصومین(ع) در مقابل ستمگران محکم و
استوار بوده اند، حال اگر فرض کنیم در زندگی یکی از معصومین اتفاقی نیفتاده که آن حضرت در مقابل ستمگري ایستادگی کند،
یا تاریخ آن را براي ما نقل نکرده باشد، آیا می توان داستانی را ساخت و تصویر کرد تا روحیه ظلم ستیزي معصوم(ع) نمایش داده
شود. ج : هو العالم ;نمی شود و شرعاً حرام است. س 401 : به منظور تنبیه و توجه تماشاچی به نتیجه اعمال، آیا می توان صحنه هاي



صفحه 53 از 90
روز قیامت را به تصویر کشید و از آنجا که نمایش این صحنه مستلزم نمایش چهره فرشتگان رحمت و عذاب است، بازي
هنرپیشگان در نقش فرشتگان چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;چنانچه به آن نحوي باشد که با سند صحیح رسیده است، جایز است
و الا جایز نیست. س 402 : نگاه کردن به فیلم زنان بی حجاب چه حکمی دارد و آیا در این مسأله بین مسلمان و کافر و بین فیلم
مستقیم و غیر مستقیم تفاوتی هست؟ ج : هو العالم ;نگاه کردن به فیلم زن بی حجاب مسلمان جایز نیست و غیر مسلمان به مقداري
که به خود زن کافر می شود نگاه کرد جایز است. س 403 : آیا زن می تواند با کلاه گیس به طوري که موهاي خودش کاملا
پوشیده باشد نقش زنان بی حجاب را بازي کند؟ و آیا در این مسأله بین موي انسان، و موي حیوان و موي مصنوعی تفاوتی هست؟
ج : هو العالم ;اشکال ندارد، و فرقی بین اقسامی که اشاره شده نیست، البته جواز آن در صورتی است که موجب اغواء دیگران و
وهن محرمات نباشد و الا جایز نیست. س 404 : در صورتی که زنان غیر مسلمان بدون مراعات حجاب اسلامی به ایفاي نقش
بپردازند لطفاً بفرمایید:
نگاه کردن عوامل تولید به این زنان چه حکمی دارد؟
ج : هو العالم ;به مقداري که غیر عوامل تولید می توانند نگاه کنند، اشکال ندارد. س 405 : نگاه کردن تماشاچیان به فیلم آنها چه
حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;فرقی بین تماشاچیان و عوامل تولید نیست. س 406 : رعایت حجاب براي دختران نابالغ درفیلموغیرفیلم
تاچه حدلازم است؟ ج : هو العالم ;حد ندارد، بلی! به عورت آنها نمی شود نگاه کرد. س 407 : در صورت جواز تا چه حدي از
بدن ایشان را می توان نمایش داد، آیا جواز منحصر به موي سر است یا شامل سایر اعضاي بدن مثل پا و دست و بازو نیز می شود؟
و در صورت دوم آیا عورتین را نیز شامل می شود یا خیر؟ ج : هو العالم ;به مقداري که کشف آن در زمان سابق متعارف بوده
است مانند گردن و مقداري از سینه و مانند آنها جایز است، و به عورتین آنها جایز نیست، و بنابر احتیاط لزومی به بقیه اعضاء نگاه
نکنند. س 408 : لمس کردن دختران نابالغی که در نقش زنان بالغ بازي می کنند براي مردان نامحرم، و لمس پسران نابالغی که در
نقش مردان بالغ بازي می کنند براي زنان نامحرم چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم;لمس مرد نامحرم، دختر غیر بالغ را در صورتی
که در معرض ثوران شهوت باشد، جایز نیست و الا جایز است. و همچنین لمس پسران نابالغ زنهاي نامحرم را. س 409 : آیا زن و
مرد محرم مثل زن و شوهر می توانند در فیلم، همدیگر را لمس کنند، ببوسند یا در آغوش بگیرند؟ آیا حکم این مسأله در
صورتی که زن و مرد محرم، نقش دو محرم یا دو نامحرم را بازي کنند متفاوت است؟ دیدن این گونه روابط براي بیننده فیلم چه
حکمی دارد؟ ج : هو العالم;در صورتی که موجب تهیج شهوت نشود، جایز است. مگر آنکه اشاعه فحشاء شود و یا سبب بی
اهمیت جلوه دادن محرمات گردد که در این دو صورت جائز نیست. س 410 : ساختن فیلم در ارتباط با آموزش مسائل جنسی چه
حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;جایز نیست. س 411 : بازي کردن مرد در نقش زن و زن در نقش مرد چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم;
مانعی ندارد. س 412 : نمایش زنان بی حجاب با هنر پیشه هاي مصنوعی (نقاشی متحرك و تصاویر کامپیوتري) چه حکمی دارد؟ ج
1 مونتاژ بدن : : هو العالم ;فی نفسه اشکال ندارد مگر آنکه موجب ثوران شهوت. یا موجب استخفاف به محرمات گردد. س 413
برهنه زنان کافر با چهره هنرپیشه هاي مسلمان به وسیله کامپیوتر به طوري که خیال شود همان زن است که برهنه شده چه حکمی
دارد؟ ج : هو العالم ;جایز نیست. 2 و اگر به جاي بدن زن کافر با تصاویر کامپیوتري مونتاژ شود چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم;
اشکال ندارد. س 414 : به تصویر کشیدن تخیلات و داستان هایی که دستمایه آنها تخیل و اوهام می باشد، چه حکمی دارد؟ ج : هو
العالم ;جایز نیست. س 415 : ساخت فیلم هاي ترسناك براي سرگرمی چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;فی نفسه اشکال ندارد. س
416 : نمایش صحنه هاي ترسناك یا صحنه هاي فجیح کشتار و شکنجه در فیلم به عنوان بخشی از داستان و ماجراي یک فیلم چه
حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;فی نفسه بی مانع است. س 417 : نمایش رقص بر فرض این که اصل رقص را حرام بدانیم یا در



صفحه 54 از 90
خصوص موارد حرام، در فیلم چه حکمی دارد؟ و آیا بین رقص هاي آیینی و غیر آیینی تفاوتی هست؟ ج : هو العالم ;اشکال دارد.
و فرقی بین آیینی و غیر آیینی نیست. س 418 : نمایش محرمات بدون این که در واقع حرامی انجام شود، مثل نمایش شرب خمر به
وسیله آب، یا نمایش قمار بدون شرط بندي و قصد بازي، چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;در صورتی که موجب موهون شدن
محرم شود، مانند اشاعه فحشا شود، جائز نیست. س 419 : نمایش مجامعت حیوانات در فیلم هاي مستند چه حکمی دارد؟ ج : هو
العالم ;اگر موجب ثوران شهوت نشود جایز است. س 420 : گوش دادن به صداي زن خواننده براي مردان چه حکمی دارد (در
صورتی که آواز از باب غنایی حرام نباشد)، مونتاژ این گونه تصنیفات بر روي فیلم یا تصویر خود خواننده چه حکمی دارد؟ ج : هو
العالم ;گوش دادن به شرط آنکه موجب ثوران شهوت نشود جایز است و همچنین مونتاژ آن.
« تلویزیون »
س 421 : لطفاً بفرمایید که حکم دیدن برنامه هاي صدا و سیما در مواردي که بی حجابی یا بدحجابی دارد، و یا اختلاط زن و مرد
یا پسر و دختر می باشد، چیست؟ در صورتی که در بیننده تغییر پیدا شود یا خیر؟ ج : هو العالم ;جایز نیست مطلقاً.
« ماهواره »
س 422 : نگاه کردن به برنامه هاي ماهواره اي کلا (چه خوب و چه بد) چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;برنامه هاي خلاف شرع
آن از قبیل موسیقی، دیدن بدن لخت زنان و از این قبیل امور، حرام است.
« سی دي »
س 423 : در صورتی که کسی شرط کند که این نوار سی دي کامپیوتر داراي قفل است و تا مقداري از آن را می توان ببیند، لکن
بعد از آن نباید قفل را بشکند چون امتیاز او به این قفل است، و اگر شکسته شود از بین می رود، حال اگر این شرط مراعات نشد و
گیرنده سی دي قفل را شکست، آیا حرام است یا نه؟ بعد از شکستن او آیا دیگران می توانند استفاده کنند یانه؟ و آیا ضمان دارد
یا نه؟ ج : هو العالم ;شکستن او و استفاده خود او و دیگران حرام است و ضمان هم دارد. س 424 : در مدارسی که الزاماً فیلم هاي
جنسی به عنوان تعلیم و تعلم مسائل آن، نشان می دهند، دیدن این فیلم ها چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;با توجه به مفاسدي که
بر این فیلم ها مترتب شده و می شود یقیناً جایز نیست. اخیراً غربی ها هم در صددند که به واسطه آن مفاسد نمایش آن فیلم ها را
در مدارس خودشان ممنوع کنند.
احکام بازي
س 425 : بازي هاي ورزشی سخت و خطرناك همانند کاراته، کون فو، تکواندو، کشتی، بوکس و غیره، از نظر « بازي هاي ورزشی »
اسلام چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;چنانچه احتمال عقلائی در بازي مخصوص باشد که آن عمل منجر به هلاکت نفس یا فلج
عضو مهمی از اعضاء بشود جایز نیست والا جایز است. س 426 : ورزش هایی در حال حاضر وجود دارد که ضرب و شتم در آنها
در حد بسیار زیادي است بطوري که در موارد بسیاري باعث جراحت، سرخ شدن، کبودي و غیره می شود، بفرمایید این ورزش ها
چه حکمی دارند؟ ج : هو العالم ;ورزش هاي مشتمل بر سب و شتم و ایراد جرح بر طرف، همه اینها حرام است، و جراحات وارده
نیز دیه دارد به نحوي که در کتب فقهاء مقادیر آنها ذکر شده است. س 427 : ورزش یا بازي با حیوانات که در بسیاري از موارد در
حد فجیع باعث کشته شدن حیوانات می شود، مثلا ورزش بُزکشی، ورزشی است که در آن سوارکارانی با اسب به دنبال حیوان



صفحه 55 از 90
زنده (مثل بز) می روند وآن را گرفته در صدد انداختن در یک نقطه خاص هستند و این عمل به صورتی است که در بسیاري از
موارد حیوان جان می سپارد، بفرمایید این بازي ها چه حکمی دارند؟ ج : هو العالم ;به نظر ما این نوع ورزش ها که موجب ایذاء
س 428 : بفرمایید آیا بازي بیلیارد حرام است؟ ج : هو العالم ;چنانچه با برد و « بازي هاي قماري » . حیوانات می شود، جایز نیست
باخت باشد، بلی! حرام است. س 429 : آیا به نظر حضرتعالی شطرنج از آلت قمار خارج شده است؟ ج : هو العالم ;خیر، بازي با
شطرنج ولو بدون برد و باخت از محرمات اکیده استولوازآلت قمارهم خارج شود،که نشده است. س 430 : آیا بازي هاي کاغذي
مانند اسم فامیل، منچ، شطرنج، دوز و غیره حرام است یا نه؟ ج : هو العالم ;با برد و باخت حرام است، و بدون برد و باخت بازي با
بعضی از آنچه ذکر شده است مانند شطرنج حرام است و در موارد دیگر جایز است. س 431 : این که در رساله هاي عملیه چنین
سؤال اینجانب این است که: « در صورتی که بازي یا ورزشی از آلات قمار بودن خارج شده باشد اشکال ندارد » : نوشته شده است
ملاك خروج از آلات قمار بودن چیست؟ 1 آیا ملاك همه مردم دنیا هستند یا اکثریت آنها؟ 2 آیا ملاك همه مردم مسلمان
هستند یا اکثریت آنها؟ و نیز سؤال این است که: آیا نباید احدي در این دنیا با این آلات، قمار کند؟ ج : هو العالم ;قمار محرم
عبارت است از لعب به هر چیزي که معد براي برد وباخت است، و یا براي این کار معد نیست، لکن با برد و باخت بازي شود. و اما
اگر بدون برد و باخت بازي کنند که از آن در اصطلاح به مغالبه بغیر عوض و مسابقه بغیر رهان تعبیر می شود. این مغالبه چند مورد
دارد: 1 مغالبه به آلات غیر معد بر قمار ;این عمل در بعضی موارد مستحب است همانند موارد سبق و رمایه و در بقیه موارد فی حد
نفسه جایز است، اگر عنوان اضرار به نفس یا غیر بر آن صادق نباشد. اگر عنوان اضرار بر آن منطبق شود حکم آن بدین گونه
مترتب می شود، که به نظر ما اگر اضرار به نفس به نحو هلاکت و یا فلج شدن عضوي باشد، حرام است و الا حرام نیست. و اما
اضرار به غیر اگر ابتدایی باشد حرام است، و اگر در مقابل اضرار شخص به حد مماثل آن به او باشد اشکال ندارد، مثل کسی به
شما سیلی بزند شما حق دارید به همان گونه که او سیلی زده است، سیلی بزنید. 2 مغالبه با آلت معد بر قمار باشد بعضی از موارد
آن مانند شطرنج و همچنین نرد به مقتضاي روایات کثیره حرام است. و در بقیه موارد جماعتی از فقهاء به حرمت فتوي داده اند
مادامی که صدق آلت قمار بکند. اما به نظر ما اگر عنوان محرمی بر آن لعب و بازي صدق نکند، حرام نیست. س 432 : آیا برد
وباختی که موجب حرمت انواع بازي ها می شود تنها به گرفتن و دادن مبلغی پول و...محقق می شود؟ و آیا بازي هایی که هیچ
فایده اي بر آنها نیست و ثمره اي جز تضییع اوقات و اتلاف نیروها ندارند و بعضاً باعث ایجاد بغض و عداوت که مقصود اصلی
شیطان است می شود و صرفاً جهت برد وباخت انجام می شود ولو پولی مبادله نشود آیا محکوم به حلیت اند؟ و آنگاه مفهوم مسأله
اگر بازي هاي بیهوده و بی فایده موجب شادي و غفلت مفرطی شود که انسان را از » : اي که مرحوم شیخ در مکاسب می فرماید
چیست؟ ج : هو العالم ;بازي هاي بدون برد وباخت با آلات، حرام نیست و جواب ،« خدا بی خبر و لا ابالی سازد حکم قمار را دارد
فرمایشات شیخ اعظم را در کتاب فقه الصادق و منهاج الفقاهۀ نوشته ام، بلی در خصوص بازي با شطرنج بدون برد و باخت هم
حرام است.
« احکام زمین ها »
س 433 : زمین هاي ایران جزو مفتوحۀ عنوة است یا انفال؟ و آیا داراي احکام شرعی خاصی می باشد؟ ج : هو العالم ;مفتوحۀ عنوة
بودن معلوم نیست، به هر حال حکم آنرا ندارد. و انفال هم اولا مختص به اراضی موات است وثانیا به شیعه در تملک به احیاء بلا
عوض اجازه داده شده، بنابراین حکم خاصی ندارد. س 434 : آیا زکاة همان خراج و مقاسمه اي است که به امام (ع) باید بابت
زمین هاي مفتوحه عنوه داده شود؟ ج : هو العالم ;خیر، زکات غیر خراج و مقاسمه است. س 435 : چراگاهی (قطعه زمینی) بین دو
قریه از قدیم الایام مشترك بوده و هست و نیز در کاغذهاي دولتی هم بنام هر دو قریه می باشد.وچراندن گوسفندان، آوردن چوب



صفحه 56 از 90
سوختنی و بردن گاوها در تابستان به آنجا به صورت مشترك صورت می گرفته است. اکنون با توجه به موارد ذکر شده فوق لطفاً
بفرمایید: آیا اهالی یک قریه می توانند دیگري را از آوردن چوب و چرانیدن گاوها و گوسفندان منع کنند؟ ج : هو العالم ;خیر
نمی توانند. س 436 : در فرض نزاع آیا بعضی از افراد اهل قریه می توانند بدون اجازه همه اهل قریه از حقشان دست بردارند یا
خیر؟ ج : هو العالم ;مانعی ندارد. س 437 : اگر طرفین در حین نزاع به عالم آن منطقه رجوع کنند. آیا آن عالم حق دارد یکی را
مجبور به دست برداشتن از حقشان کند؟ یا خیر؟ ج : هو العالم ;می تواند تقاضاکند،ولی مجبورنمی تواندبنماید. س 438 : اگر
عالمی بدون ثابت شدن حق یکی، علی الاعلان طرف مقابل را حمایت کند. دراین صورت آیا عدالتش باقی می ماند یا نه؟ نماز
خواندن پشت سر آنها جایز است یا خیر؟ ج : هو العالم ;چنانچه احتمال بدهید که بر آن عالم ثابت شده است، این عمل موجب
سلب عدالت نمی شود. س 439 : اگر حیوانی را بکشند، قیمت آن را ضامن می شوند یا خیر؟ ج : هو العالم ;بلی ضامن می شوند.
س 440 : به علت نزدیک بودن چراگاه ها، اگر حیوانات در چراگاه هاي یکدیگر بروند در این فرض کشتن و اذیت کردن حیوانات
جایز است یاخیر؟ ج : هو العالم ;جایز نیست. س 441 : آیا اهل قریه یا چراگاه یا مالک راه را می توانند از آمدن حیوانات به
ملکشان ببندند و یا دیوار بزنند؟ ج : هو العالم ;اشکال ندارد. س 442 : چراگاهی در دفاتر دولت بنام یک قریه مخصوص می باشد
و در تصرف آن قریه است. قریه دیگري در مقابل آن چراگاه و آن طرف رودخانه است. فقط در زمستان که رودخانه کم آب می
شود براي عبور پل چوبی به رودخانه می زنند حالا گروهی از آن قریه دعوي می کنند که، ما قبلا چون وقت خریف گوسفندان می
چرانیدیم پس چراگاه مال ماست. آیا اهالی آن قریه چنین حقی را دارند یا خیر؟ ج : هو العالم ;خیر ندارند. س 443 : پل زدن در
زمستان براي عبور مردم، حق کلی را ثابت می کند یا خیر؟ ج:هوالعالم;پل زدن فی نفسه اشکال ندارد.ولی حقی ایجادنمی کند. س
444 : با وجود عدم رضایت مالکین چراگاه، پل زدن روي رودخانه جایز است یا خیر؟ ج : هو العالم ;چنانچه از سابق چنین بوده،
جایز است. س 445 : بر فرض گفته آنان، چرانیدن و چوب بردن در غیر وقت مخصوص جایز است یا خیر؟ ج : هو العالم ;جایز
نیست. س 446 : تقسیم بندي دولت و در دفتر آنان به نام یک قریه بودن اثري در حکم شرعی دارد یا خیر؟ ج : هو العالم ;بلی دارد.
« احکام وقف »
س 447 : شخصی یک میلیون تومان را وقف می کند که درآمد آن از راه مضاربه به مصرف مسجد برسد: 1 آیا این وقف صحیح
است؟ اگر وقف نباشد انصراف به چه معامله اي دارد؟ 2 آیا وصیت حساب می شود؟ 3 برفرض صحت، اگر پول مزبور درآمد
نداشت تکلیف چیست؟ ج : هو العالم ;در وقف شرط است که مال موقوفه تبدیل نشود، پس وقف پول به عنوان ذکر شده، باطل
است. و وصیت هم حساب نمی شود و اگر هم وصیت باشد چون کار شرعی مورد وصیت نیست، در صورت نداشتن درآمد قهراً
باطل است و بنابراین مال ورثه است. س 448 : زمینی است که براي امور خیریه وقف شده. و حال به خاطر خشکسالی و کم آبی و
بعضی مسائل دیگر، هیچ کس حاضر نیست این زمین وقفی را احیاء نماید، در نتیجه بعد از چند سال این زمین از بین می رود. آیا
مجاز هستیم این زمین را بفروشیم و وجه آن را صرف امور خیریه بنماییم؟ ج : هو العالم ;جایز است به فروش برسانید. چون موقوفه
از حیز انتفاع افتاده است. س 449 : ظروفی هستند که وقف عمومی محل شده، حال تبدیل به احسن کردن این ظروف و ظروف
کهنه شده دیگر چه صورت دارد؟ ج : هو العالم ;اشکال ندارد. س 450 : به عرض حضرتعالی می رساند شخصی در یک روستا باغ
مشجري را وقف کرده که عاید آن را هر سال در مسجد محل خرج نمایند و آن باغ وصل به همان مسجد است. و از طرفی، آن
روستا غسالخانه ندارد آیا می شود در زمین آن باغ غسالخانه ساخت یا نه؟ ج : هو العالم ;چنانچه غسالخانه مضر به عایدي آن باغ
باشد، ساختن آن جایز نیست، ولی اگر مضر نباشد ولو به اینکه مبلغی را از اولیاء اموات براي مصرف در مسجد بگیرند، در این
صورت اشکال ندارد مگر آن که در آن وقف نامه تصریح شده باشد که باید درخت کاشته و از عایدي خصوص درخت کاري



صفحه 57 از 90
صرف مسجد شود که در این صورت مطلقاً جایز نیست. س 451 : قطعه زمینی موقوفه به حدود هزار متر است، که به بهاي بسیار
ناچیز اجاره داده شده است. و وجه الاجاره آن توسط متولی، صرف روضه خوانی حضرت خامس آل عبا (ع) می شود. وضعیت
موقوفات در بعضی از شهرها این گونه است که ثلث قیمت رقبه آن را اداره اوقاف از مشتري می گیرد و مابقی آن را به خود
مشتري اجاره می دهد. اما موقوفه مشارالیها چنین موقعیتی ندارد. از طرفی، اداره برق در نظر دارد در آن زمین دکل تقویت و توزیع
برق نصب نماید، با توجه به مطالب فوق، فروختن مقداري لازم از این موقوفه و صرف وجه آن در روضه خوانی یا احداث بناء در
باقیمانده زمین، به صورتی که این عمل موجب افزایش اجاره بها هم خواهد شد، چگونه است؟ لطفاً به طور مشروح نظر مبارك را
بیان فرمایید؟ ج : هو العالم ;چنانچه ممکن است اجاره طویل المدت به اداره برق بدهید و پول تمام مدت را جلو بگیرید، و اگر
ممکن نیست اجازه می دهم بفروشید و پول آن را به همان مصرفی که معین شده است برسانید و اگر معلوم نیست به چه مصرف
باید برسد در مطلق وجوه بِرّ صرف شود و بهتر این است که به همان روضه و احداث بناء در باقی مانده زمین اختصاص یابد. س
452 : آیا شخصی که ملکی را وقف می کند باید وقف نامه جداگانه داشته باشدکه در آن نوشته باشد که در حال حیات عمل به
وقف نموده است یا عمل به وقف در حال حیات شرط نیست همین که در وصیت نامه نوشته است که وقف بر امام حسین (ع) کردم
کافی است؟ ج : هو العالم ;همان که در حال حیات وقف کند ولو چیزي ننویسد وقف صحیح است و عمل به آن هم شرط نیست.
س 453 : شخصی از دنیا رفته است که اولادي ندارد و ورثه او عیال ومادرش می باشند. متوفی در زمان حیات یک باب خانه براي
عیالش خریده وسند آن را به نام او زده است و یک خانه دیگر نیز داشته که در آن زندگی می کردند. شخص متوفی وصیت نامه
اي با خط و امضاي خودش دارد که دو نفر را وصی خود قرار داده و دو نفر را هم ناظر تعیین نموده و در آن وصیت نامه نوشته
است که این خانه مسکونی خود را وقف بر امام حسین (ع) قرار دادم که بعد از فوتم وصی هاي من آن را بفروشند و پولش را در
هر سال در عزاداري ابا عبدالله الحسین و سایر ائمه اطهار (ع) خرج بنمایند، اینک در این موضوع چند سؤال داریم، از جنابعالی
تقاضا می شود جواب آن را مرقوم بفرمایید.
آیا این وقف صحیح است یا نه؟
ج : هو العالم ;چنانچه در زمان حیات وقف نموده و شرط نموده که وصی بعد از موت او بفروشد و صرف نماید هم وقف صحیح
است و هم شرط. س 454 : آیا وصیت به مازاد بر ثلث نافذ است یا نه؟ ج : هو العالم ;وصیت زاید بر ثلث نافذ نیست، ولی آن نحو
که در سؤال نوشته شده وصیت به وقف نیست. بلکه در حال حیاة خودش وقف نموده و وصیت کرده است آن را بعد از مردن
خودش بفروشند، بنابراین هیچ مانعی از عمل به وصیت نیست. بعد بفروشند و صرف در عزاداري کنند. س 455 : بر فرض صحیح
بودن وقف منزل آیا باید همان را باقی گذاشت و در آمد اجاره آن را صرف در عزاداري نمود یا به همان نحو که در وصیت نامه
است، وصی ها موظفند بفروشند و پولش را در عزاداري خرج نمایند؟ ج : هو العالم ;با فرض آن که در وقف شرط کرده وصی
بفروشد، باقی گذاشتن ملک وجهی ندارد. باید بفروشند و صرف عزاداري بنمایند. س 456 : اگر فروش خانه درست باشد آیا تمام
پول خانه را صرف در عزاداري بنمایند یا ثلث پول آن را؟ ج : هو العالم ;باید تمام پول خانه را صرف در عزاداري بنمایند بلی اگر
در حال حیات وقف نکرده است و وصیت نموده، که باید ثلث قیمت را صرف در عزاداري بنمایند و بقیه را به ورثه بدهند ولی این
در شهر «( ایرانی اسلامی امام علی (ع » خلاف فرض سؤال است. س 457 : شخص مسلمانی انبار بزرگی را به مؤسسه اي به نام مرکز
تورنتو کانادا واگذار می نماید به این منظور که جهت امور عبادي و اجتماعی جامعه ایرانیان مسلمان ساخته و مورد بهره برداري
آقاي....، مادام العمر به عنوان متولی از ،«( ایرانی اسلامی امام علی (ع » قرار گیرد. در حین انجام صیغه وقف دائم، مسؤول مرکز
سوي واقف تعیین می شود. ایرانیان هم از روي اعتمادي که به مسؤول مرکز مذکور داشته و دارند کمک هاي خود را در اختیار



صفحه 58 از 90
مؤسسه ایشان قرار داده وایشان شخصاً اقدام به ساختن بنایی شامل مسجد، کتابخانه، سالن اجتماعات، سالن غذاخوري، آشپزخانه،
بخش آموزشی، سالن ورزشی و همچنین غسالخانه می نماید. اینک حدود دو سال است که مورد بهره برداري قرار گرفته و مورد
استقبال ایرانیان مسلمان می باشد و تاکنون افراد کثیري از ادیان و یا مرتدین را به اسلام آشنا نموده ومسلمان کرده است. با توجه به
مقدمه فوق خواهشمند است نظر خود را راجع به سؤالات ذیل اعلان فرمایید: آیا نماز خواندن و عبادت در مسجد ساختمان مزبور
منوط به رضایت واقف زمین می باشد و یا آنکه پس از خروج از ملکیت به دلیل وقف، تابع رضایت او نمی باشد؟
ج:هوالعالم;نمازخواندنوعبادت منوط به رضایتواقف نیست. س 458 : آیا جایز است ساختمان مزبور که با صرف حدود یک میلیون
ایرانی اسلامی » دلار توسط مرکز مذکور بنا شده است توسط واقف زمین (مالک پیشین) باز پس گرفته شود و یا از تصرف مرکز
و مسؤولش خارج شده، و بدون رضایت مسؤول مرکز در اختیار گروه دیگر قرار گیرد؟ ج : هو العالم ;واقف چنین «( امام علی (ع
اختیاري ندارد. س 459 : آیا دخالت واقف زمین (مالک پیشین) یا نمایندگان او در ساختمان مزبور شرعاً جایز می باشد؟ ج : هو
العالم;جایز نیست، مگر آنکه آن مؤسسه در اول أمر در ضمن عقد چنین اختیاري به او داده باشند که ظاهر سؤال این است که نداده
اند، پس جایز نیست. س 460 : آیا تصرف گروه هاي دیگر اعم از ایرانی و غیر ایرانی در ساختمان مزبور که توسط مرکز مذکور بنا
شده است، بدون اجازه مسؤول مرکز جایز است یا خیر؟ ج : هو العالم ;جایز نیست. س 461 : با توجه به اهمیت و خدمات چشمگیر
مرکز که یکی از موفقترین مراکز دینی در امریکا و کانادا محسوب می شود و محل وحدت مسلمانان در جهت احیاي اهداف دینی
و عبادي بوده است، آیا ایجاد شکاف و تفرقه بین مسلمانان از گناهان صغیره یا کبیره می باشد؟ ج : هو العالم ;ایجاد شکاف و
تفرقه بین مسلمانان با اعمال خلاف وظیفه شرعیه، مسلماً جایز نیست و گناه کبیره است. س 462 : شخص نیکوکاري قصد دارد
منزلش را حسینیه کند، لکن طبقه فوقانی آن را براي خود و فرزندانش نگهدارد، نحوه وقف او باید به چه نحوي باشد؟ ج : هو
العالم ;وقف را به همانگونه که قصد دارد اظهار می کند و طبقه فوقانی وقف نمی شود . س 463 : در خرمشهر رسم است یک اتاق
منزل را به عنوان حسینیه در نظر می گیرند آیا با اقامه عزاي حسینی در آن، وقف خواهد شد و از ملکیت آنها بیرون خواهد رفت یا
مثل نمازخانه در منزل خواهد بود؟ ج : هو العالم ;به مجرد این جهت، وقف محقق نمی شود مگر این که قصد وقفیت بنماید ولو به
عمل اظهار هم بنماید. س 464 : زمینی موقوفه (امام حسین (ع)) است که فرزندان مرحوم واقف قصد اجاره دادن به شهرداري،
فروختن آن زمین و در عوض آن، خرید زمینی که از موقعیت بهتري در شهر برخوردار است، جهت ساخت و ساز دارند که منافع
در هر دو صورت جهت مصارف حسینیه و عزاداري امام حسین (ع) صرف خواهد شد. خواهشمندیم در صورت شرعیت این اعمال
تصریح بر مطلب بفرمایید و ضمناً در صورت عدم جواز شرعیت این اعمال، شهرداري اقدام به مصادره آن خواهد نمود که در این
صورت جزء اموال عمومی خواهد شد که بر خلاف نظر مرحوم واقف بوده است؟ ج : هو العالم ;با اطمینان به اینکه موقوفه در
معرض مصادره است فروختن آن و خرید محلی دیگر براي صرف در عزاداري امام حسین (ع) و در بناي حسینیه جایز است.
« احکام مسجد و حسینیه »
س 465 : استعمال سیگار در مکانهاي مقدس همانند مسجد، حسینیه، حرم ائمه اطهار (ع) و حرم امام زادگان چه حکمی دارد؟ ج :
: هو العالم ;در صورتی که اهانت باشد جایز نیست و الا حرمت ندارد، ولی خلاف احترام است که قطعاً ترکش بهتر است. س 466
: آیا وقایع معصومین (ع) یا وقایع کربلا و مسلم بن عقیل را می توان در مسجد نمایش داد؟ ج : هو العالم ;مانعی ندارد. س 467
پولی از مردم مثلا جهت خرید بلند گوي مسجد جمع آوري می شود و چون همان ایام شخصی بلند گویی به مسجد هدیه می کند،
نیاز به خرید آن برطرف می شود. آیا با آن پول می توان وسیله دیگري مثل فرش براي مسجد خرید؟ با توجه به اینکه به بسیاري از
کسانی که اعانات از آنان جمع آوري شده دسترسی نیست تا استرضاء شود، وظیفه چیست؟ ج : هو العالم ;می توان وسیله دیگري



صفحه 59 از 90
براي مسجد خرید، نهایتاً در صورت امکان احتیاطاً از پول دهنده ها اجازه گرفته شود، البته لازم نیست. س 468 : از حضرتعالی
استدعا می شود جواب شرعی سؤالات زیر را مرقوم فرمایید: آیا در صورت عدم امکان گسترش ساختمان یک مسجد، می توان
مسجد را در محل دیگري غیر از مکان مسجد فعلی بنا نهاد یا خیر؟ ج : هو العالم ;ساختن مسجد در محل دیگري مانعی ندارد، ولی
آن مسجد کوچک را نمی توان به آنجا منتقل نمود. س 469 : در صورت مجاز بودن آیا تخریب مسجد جایز است یا خیر؟ در
صورت بدون استفاده ماندن مسجد قبلی به علت عدم تکافوي جمعیت، چه حکمی خواهد داشت؟ ج : هو العالم ;اگر ممکن است
همان مسجد را توسعه دهند بهرحال مسجد با موقوفه هاي دیگر فرق دارد و قابل خروج از مسجدیت نیست ولی استفاده هاي دیگر
می توان از آن نمود. س 470 : در صورت تخریب مسجد به هر علتی، آیا زمین همان مسجد حکم مسجد را دارد یا خیر؟ ج : هو
العالم ;بلی حکم مسجد دارد ولی معلوم نیست ازاله نجاست واجب باشد و نمی شود فروخت، ولی استفاده دیگر ولو به اجاره دادن
: مانعی ندارد. س 471 : آیاهیأت امناءمسجداجازه فروش زمین به منظوردفن افرادرادارندیاخیر؟ ج : هو العالم ;نخیر ندارند. س 472
اگر زمین مذکور توسط فرد خیري به منظور ایجاد قبرستان وقف براي صرف در مصالح مسجد شده باشد، در این صورت فروش
زمین قبرستان چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;باید به نحوي که وقف شده است عمل شود و اگر نمی شود استفاده از آن زمین
نمود، می توانند با اجازه حاکم شرع بفروشند و خرج مسجد نمایند. س 473 : به محضر مبارك می رسانیم که ما یک مسجد قدیمی
به نام انصار المهدي داریم اما چندین سال است که شهرداري از نوسازي و تعمیر این مسجد جلوگیري کرده است. به همین جهت
بعضی جوان ها می گویند که نماز خواندن در این مسجد جایز نیست، شهرداري می خواهد مسجد را خراب کند و خیابان درست
کند بفرمایید که فعلا وظیفه ما چیست؟ ج : هو العالم ;نماز خواندن در آن مسجد صحیح است و تخریب بر شهرداري تا مجوزي از
یک مجتهد نداشته باشد حرام است. س 474 : از قدیم الایام در روستایی مسجدي بوده که چند سال پیش بر اثر زلزله دیوارهاي آن
ترك خورده بود و اخیراً بر اثر بارندگی خراب گردیده است، از طرف وزارت راه و جهاد و بخشداري زمین آن حریم جاده تعیین
شده است که به متراژ هفت متر و نیم در محدوده جاده قرار می گیرد با این حال اهالی روستا براي نوساز نمودن آن پول جمع
آوري نمودند و خودشان به متراژ پانزده متر و نیم براي جاده از زمین مسجد بیرون انداخته و در تهیه آن ستون ها را گذاشته اند و
دیوارها را بالا آورده اند، لکن از طرف وزارت راه مانع احداث آن شده اند و می گویند باید خراب شود. حضرتعالی بفرمایید آیا
اجازه دارند این مقدار بناي مسجد که با پول مردم با زحمت ساخته شده است را خراب کنند، آیا تخریب مسجد جایز است؟ ج :
هو العالم ;در فرض سؤال حق ندارند مسجد را خراب کنند، و اگر هم این خلاف را مرتکب شوند، ضامن هستند و باید مصارفی
که مردم کرده اند برگردانند. س 475 : عده اي از مؤمین محل جمع شدند زمینی را به عنوان حسینیه خریده اند و براي احداث آن
در اولین جلسه عده اي پول نقد دادند و عده اي هم نسیه اسم نویسی کردند اما پس از پی ریزي کردن عده اي از همان مؤمنین
گفته اند اینجا را مسجد کنیم، پس اکثر اهل محل به مسجد شدن رأي دادند و ساختمان آن به اسم مسجد علی اکبر با کمک هاي
مردمی به اتمام رسیده و اکنون پنج سال است بناي آن به اسم مسجد دایر و مورد استفاده می باشد، حال چند نفر می گویند ما به
اسم حسینیه پول دادیم تا این بناء حسینیه باشد لطفا نظرتان را مرقوم فرمایید؟ ج : هو العالم ;مسجد بودن با حسینه که مراد عزاداري
امام (ع) درآنجا باشد منافات ندارد، بنابراین مسجد است ولی باید مانع از عزاداري هم در آنجا نشوند. س 476 : به یکی از مساجد
بازار تبریز گازرسانی شده و چندین مغازه هم که متصل به همان مسجد هستند و از نظر ملک هم مال همان مسجد هستند، می
خواهند از مسجد انشعاب گاز بگیرند. حال بفرمایید: آیا صاحبان مغازه ها که سرقفلی مغازه ها براي خودشان است، شرعاً می توانند
از شبکه گاز مسجد، براي مغازه ها انشعاب ببرند و استفاده کنند؟ ج : هو العالم ;چنانچه فوائد آن مغازه ها درمسجدصرف می شود
و به واسطه انشعاب دادن گاز، نفعی ولو به زیاد کردن اجاره عائد مسجد می شود، انشعاب مانعی ندارد، والا جایز نیست.
« احکام نذر »



صفحه 60 از 90
« احکام نذر »
س 477 : اگر شخصی از طرف دیگري بدون آن که آن شخص دیگر خبر داشته باشد نذر کند سپس قبل یا بعد از قبولی نذ به
آن شخص اطلاع دهد، آیا عمل به نذر بر آن شخص واجب است؟ ج : هو العالم ;بلی، در صورت قبولی عمل به نذر لازم است. و
اگر قبول نکرده واجب نیست. س 478 : اگر کسی نذر کند که چند روز اول ماه محرم را روزه بگیرد و درماه محرم یادش برود و
بعد یادش بیاید لکن از روي ندانستن مسئله روزه را نگیرد به امید اینکه سال آینده آن را می گیرد. اما حالا که روزها طولانی شده
نمی تواند روزه بگیرد با اینکه شخص می توانسته مسئله را بپرسد تکلیف او چه می باشد؟ ج : هو العالم ;شخص مذکور چنانچه
یادش برود خلاف شرع نکرده والا خلاف شرع است. به هر حال باید قضاء نماید و در فرض دوم کفاره هم لازم است. یعنی اگر
یادش نرفته و از روي جهل روزه نگرفته کفاره هم لازم است چون به آن نحو که سؤال شده جاهل مقصراست. (ت) س 479 : اگر
کسی به جاي نامعلومی برود که خانواده اش نگران شوند و یکی بگوید: اگر پیدا شد به زیارت مشهد مقدس برود، آیا براي شخص
مذکور که برایش نذر شده است عمل به نذر واجب است یا نه؟ ج : هو العالم ;خیر واجب نیست. س 480 : اگر کسی براي امام یا
امام زاده یا زوار آنها چیزي مانند گوسفند، شیرینی و غیره، نذر نمود به چه وجهی باید مصرف شود؟ ج : هو العالم ;خرج هر کار
خیري می شود نمود که ثوابش عاید همان کسی باشد که نذر شده است. (جواب گنگ) س 481 : لطفاً بفرمایید باقیمانده نذورات
یا هدایاي مجلس امام حسین (ع) را چه باید کرد؟ ج : هو العالم ;باید صرف در مطلق وجوه بریه نمود. (گنگ) س 482 : کسی که
نذر کرده روز پنج شنبه روزه بگیرد اگر روز جمعه یادش بیاید و شک کند آیا پنج شنبه را روزه گرفته است یا نه؟ در این فرض از
قاعده حیلوله؟ ج : هو العالم ;قاعده فراغ جاري است و به « الوقت حائل » شک آیا قاعده اشتغال ذمه جاري است یا به دلیل اینکه
مقتضاي قاعده بنا می گذارد که گرفته است جاي قاعده اشتغال و قاعده حیلولۀ نیست. س 483 : شخصی گوسفند معینی را نذر
کرده که در فرض برآورده شدن حاجت قربانی کند، اما مدت طولانی است که حاجتش روا نگردیده و از طرفی این گوسفند
مشکل آفرین شده و تولید دردسر می کند. آیا می تواند آن را بفروشد و در فرض قضاي حاجت، مشابه آن را بخرد و اداي نذر
نماید؟ ج : هو العالم ;خیر، مگر آنکه نگه داشتن آن موجب ضرر و حرج گردد، در این صورت می تواند بفروشد و به معادل قیمت
آن در فرض قضاء حاجت گوسفندي را خریده ذبح نماید.
« احکام قسم »
س 484 : اگر شخصی شخص دیگري را وادار کند که این داروها را به مریض بدهد و قسم هم بدهد که حتما به مریض داده شود،
ولی شخص دیگر می داند که داروها مضر به حال مریض می باشد، آیا می تواند تخلف کند و به مریض ندهد؟ ج : هو العالم;
نباید بدهد و اگر بدهد خلاف کرده است. (جواب گنگ) س 485 : در موقع صلح دادن میان مترافعین و متنازعین، آیا گرفتن بیان
از طرفین ودر صورت نیاز قسم دادن آنها براي صلح دهنده جایز است یا خیر؟ ج : هو العالم ;قسم دادن اشکال ندارد، ولی گرفتن
بیان را نفهمیدم یعنی چه.
« احکام



« احکام اموال »
« اموال پیدا شده »
س 486 : لطفاً بفرمایید مالی که پیدا شده درباره آن مال چگونه عمل کنیم؟ ج : هو العالم ;چنانچه مانند اسکناس بی علامت است
6 نخود نقره سکه دار / پیدا کننده تملک نماید یعنی بقصد اینکه ملک خودش شود بردارد. و اگر نشانه دار است و قیمت آن از 12
کمتر است چنانچه صاحبش معلوم نیست می تواند به قصد این که ملک خودش شود بردارد، و در صورت باقی بودن مال اگر



صفحه 61 از 90
6 نخود نقره سکه دار / صاحب آن پیدا شد به او برگرداند، و اگر باقی نیست لازم نیست عوض آن را بدهد. و اگر قیمتش از 12
بیشتر است باید تا یک سال اعلام کند و مقتضاي احتیاط این است که از روزي که پیدا کرده است تا یک هفته روزي چند مرتبه و
بعد تا یکماه، هفته یک مرتبه و بعد تا یک سال ماهی یک مرتبه در محل اجتماع مردم خودش یا کسی که به او اعتماد دارد اعلان
کند چنانچه صاحبش پیدا شد به او دهد، اگر پیدا نشد سه نحو می تواند عمل کند: 1 مال را براي خودش بردارد بقصد آنکه وقتی
که صاحبش پیدا شد عوض آن را به او بدهد 2 براي او نگهداري کند هر وقت صاحبش پیدا شد عوض آن را به او بدهد 3 از
طرف صاحبش صدقه بدهد. س 487 : اگر براي مدیون صاحب دین مجهول شد آیا می تواند از طرف او صدقه بدهد یا به حاکم
شرعی بدهد؟ ج : هو العالم ;با اجازه حاکم شرع صدقه بدهد، مشروط به اینکه اگر صاحبش پیدا شد به او بدهد.
« اموال نامشروع »
س 488 : زنی که در دوران جهل و بی بندوباري از راه نامشروع پول هایی به دست آورده والان توبه کرده و ازدواج نموه و آن
پولها را به دست انسان خیري سپرده، گرچه سپردن این مبلغ داعی براي کمک نمودن او شده، لکن شخص خیر اظهار داشته که این
مبلغ را که به تو می دهم براي این است که دیگر خلاف ننمایی یعنی فی الواقع به عنوان سود پول ها نیست، حال بفرمایید: آیا
گرفتن این مبلغ براي او جایز است؟ ج : هو العالم ;پولی که به این عنوان گرفته حلال است. س 489 : با اصل پول با توجه به اینکه
بعضی ها را فریفته و به عنوان مهرمتعه دریافت نموده چه کند؟ با آنکه فی الواقع بغیه بوده ولو احتمالا متدینین فریب خورده راضی
باشند که به هر حال مبلغ براي خودش باشد لکن بعضی هم که اهل خلاف بوده اند: اولا پیدا کردن آنها مشکل است؟ ج : هو
العالم ;چنانچه متدینین فریب خورده راضی باشند که مال او باشد حلال است و آن دیگران چنانچه نتوانند آنها را پیدا کنند باید به
عنوان مجهول المالک به دست مجتهد یا وکیل او به مصرف برسانند. س 490 : بر فرض یافتن، ایشان با توجه به آن سوابق از او
تقاضاي خلاف می کنند و براي او دردسر درست می کنند، در این صورت چه وظیفه دارد؟ ج : هو العالم ;آن پول ها را چنانچه
نمی تواند رضایت مالکین را جلب کند به هر وسیله ممکن به آنها برگرداند. و یا رضایت آنها را ولو در همان وقت عمل احراز کند
که در این صورت اشکال ندارد.
« اموال غصبی »
س 491 : شخصی از پشت بام همسایه اش چند عدد موزاییک ساختمانی بدون اجازه برداشته است که البته این مقدار مصالح براي
همسایه مازاد و بلا استفاده بوده، بعد از آن این شخص منزل همسایه را خریداري می کند که فروشنده آن مقدار مصالح ذکر شده
را با خود می برد آیا در حال حاضر این شخص (خریدار فعلی منزل) قبلا فعل حرام انجام داده و باید رضایت صاحب قبلی منزل را
جلب کند با وجود این که الان خودش مالک می باشد؟ ج : هو العالم ;چنانچه در آن وقتی که مصالح را برداشته، علم به اعراض
مالک یا به رضایت او داشته و او هم تملک نموده، و یا فعلا علم به رضایت دارد لازم نیست جلب رضایت او، والا لازم است. س
492 : در صورت غصب مال غیر آیا غاصب علاوه بر خود مال ضامن منافع آن نیز می باشد؟ ج : هو العالم ;هم ضامن منافع مستوفی
است وهم ضامن منافع غیر مستوفاة. یعنی هم ضامن منافعی است که استفاده کرده است و هم منافعی که هدر رفته مثلا در خانه
زندگی نموده یا درب خانه را بسته و استفاده نکرده است. س 493 : آیا می توان در خانه هاي نیمه مخروبه که شهرداري براي
احداث خیابان، خراب کرده است واز مالک خریده است موقتاً تصرف و سکونت کرد؟ ج : هو العالم ;چنانچه خریده است، لابد
مالک می شود، پس بدون اجازه اونمی شودسکونت نمودمگردرصورت علم به رضا.



صفحه 62 از 90
« احکام وصیت »
س 494 : میتی وصیت کرده است که من یک قرآن قیمتی دارم با خودم دفن کنید لکن وارث ها در این امرنزاع دارند بعضی آن را
قبول ندارند، وصیت میت به لحاظ شرعی چه حکمی دارد؟ ج : هو العالم ;اگر همان یک قرآن را دارد آن حبوه و مال پسر بزرگتر
است و چنانچه او قبول ندارد وصیت باطل است. س 495 : میت وصیت کرده که تا فرزند عقب افتاده او زنده است خانه اش را که
تنها ماترك اوست نفروشند و این فرزند از سکنا یا کرایه او استفاده کند لکن ورثه راضی نیستند و می گویند خانه فروخته شود و
سهم الارث هر وارثی داده شود لطفا حکم شرعی مسئله را بیان کنید؟ ج : هو العالم ;چنانچه وصیت را قبول نموده اند باید به آن
عمل کنند و اگر از اول قبول نکرده اند چون وصیت در یک سوم مال صحیح است این فرزند نسبت به یک سوم به اضافه آن حصه
که خودش به ارث می برد حق دارد و در مازاد آن حق ندارد. به هر حال ورثه حق فروش همه خانه را ندارند. س 496 : آیا نذورات
میت را از اصل مال او می دهند یا از ثلث مال؟ ج : هو العالم ;از اصل مال.
« احکام ارث »
س 497 : آیا زوجه از زمین مسکونی و غیر مسکونی ارث می برد، آیا بین ذات ولد و غیر آن در این مورد تفاوتی هست؟ در
صورت ارث نبردن از عین و عرصه آیا می تواند از قیمت آن برخوردار شود؟ ج : هو العالم ;زن از زمین و نیز از قیمت آن مطلقا
ارث نمی برد. س 498 : اگر وارث منحصر به زوجه بود علاوه بر فرض ارث می توان در عصر غیبت مابقی ما ترك را به او رد
نمود؟ ج : هو العالم ;در زمان غیبت هم مانند زمان حضور در صورت انحصار وارث به زوجه مابقی ماترك مازاد بر حصه زوجه
مال امام (ع) است و به زوجه رد نمی شود و از جمله انفال است و مختار در انفال آن است که در خصوص اراضی به مقتضاي
: روایات بر شیعه اباحه شده است ولی در غیر اراضی حکم سهم امام (ع) را دارد که باید با نظر مجتهد به مصرف برسد. س 499
لطفاً حکم این مسأله را بیان فرمایید: که پسري در جنگ تحمیلی مفقود شد. پدر و همسر و فرزندانش به امید حیات او سالها اقدام
به تقسیم اموالش ننمودند تا اینکه پدر هم فوت کرد و از اموال پدر هم سهم پسر مفقود کنار گذاشته شده، حال پس از گذشته چند
ماه از نابودي رژیم بعثی عراق و ناامیدي از وجود اسراي ایرانی در عراق، تکلیف ارث پدر از پسر یا پسر از پدر چیست؟ در حالی
که پدر وصیت به ثلث اموال خود نموده، و علم وظن وصی پدر وبازماندگان هم بیش از علم وظن نوعی دیگران نیست؟ ج : هو
العالم ;چنانچه از قرائن اطمینان پیدا کنند که پسر قبل از پدر شهید شده است او از پدرارث نمی برد، بلکه پدر از او ارث می برد، و
اگر اطمینان پیدا نکنند، چنانچه از موقع مفقود شدن پسر که قهراً راهی براي کشف فوت او نداشته اند، تا وقتی که پدر درگذشته
است، چهار سال تمام گذشته باشد، از ارث پدر به او نمی رسد، بلکه پدر ارث می برد، واگر کمتر از چهار سال باشد او از پدر
ارث می برد و پدر از پسر ارث نمی برد. س 500 : چنانچه فرزند و پدر هر دو در یک زمان رحلت کنند ارث پدر به اولاد و فرزند
مرحوم به چه صورت می باشد نظر مبارك را بفرمایید؟ ج : هو العالم ;چنانچه معلوم نباشد که کدام یک قبل از دیگري فوت شده
است، هر کدام از دیگري ارث می برد یعنی فرض می شود بعد از او فوت شده است. و اگر می داند که در یک زمان و یک آن
فوت شده اند هیچ کدام از دیگري ارث نمی برد. س 501 : اگر زوجه دائمی تنها وارث مرد باشد و مرد همه مایملک خود را براي
همان زوجه اش وصیت کند این وصیت تا چه میزان نافذ است؟ ج : هو العالم ;در فرض سؤال ربع مال میت از باب ارث به زوجه
می رسد و وصیت نیز تا ثلث مال نافذ است و در مازاد باید وارث تنفیذ کند. و در مورد سؤال وارث امام (ع) است بنابراین مازاد بر
ثلث به امام (ع) می رسد، که در حال غیبت باید به مجتهد پرداخت شود، یا او وصیت را تنفیذ نماید. س 502 : اگر وصیت کننده
وارث نداشته باشد و همه مایملک را به نفع غیر وصیت کند این وصیت تا چه میزان نافذ است؟ ج : هو العالم ;در فرض سؤال دو



صفحه 63 از 90
ثلث مال به امام (ع) می رسد و یک ثلث به همان کسی که وصیت شده داده می شود و در دو ثلثِ امام (ع) به مجتهد رجوع شود.
پدري. 2 دو پسر عمه پدر و مادري. « دایی » س 503 : شخصی فوت کرده و وارثش در طبقه سوم به این قرار است: 1 سه نفر خال
3 یک پسر عموي پدر و مادري. حال کدام گروه مقدم است بیان فرمایید؟ ج : هو العالم ;این مسأله معرکه آراء و اقوال مختلفه
ارث غرقی و » است. 2 « دایی » است، به نظر اینجانب با وجود خال، پسرهاي عمه و پسر عمو ارث نمی برند. تمام ما ترك مال خال
س 504 : در ارث غرقی و مهدوم علیهم که با شرائطی بین آنها توارث است لکن مشهور توارث را فقط از اصل ترکه « مهدوم علیهم
می دانند نه از آنچه به ارث از طرف آخر به آنها منتقل شده ولی شیخ مفید و سلار توارث را هم از اصل ترکه و هم از ارثیه احد
هما من الاخر می دانند که یکی از ادله آنها تقدیم اضعف و اقل نصیباً بر اقوي و اکثر ارثاً هست که فرموده اند: فائده اش تنها در
این صورت ظاهر می شود که از ما ورث احد همامن الاخر نیز توارث باشد. حال سؤال این است که: درتفسیر تقدیم اضعف می
فرماید مثلا اگر زوج و زوجه اي یا اب و ابنی با یکی از این دو سبب بمیرند باید موت اکثر نصیباً را مقدم بداریم و حال آنکه وقتی
محاسبه می کنیم در این فرض به ضرر اضعف خواهد بود، در صورتی که اگر موت اضعف را مقدم بداریم به نفعش می شود. مثلا:
اگر زوجه 60 دینار و زوج 100 دینار داشته باشد، اگر زوج را میت اول فرض بگیریم و ربع مال او را به زوجه منتقل کنیم، یعنی 25
دینار، با مال زوجه مجموعا 85 دینار می شود، و بعد که زوجه را میت فرض می کنیم ونصف مال او را به زوج می دهیم نصف 85
دینار می شود 42 دینار و نیم که با 75 دینار که قبلا داشت 117 و نیم دینار می شود و کل نصیب زوجه می شود 42 و نیم. ولی اگر
به عکس عمل کنیم اول زوجه را میت بدانیم، نصف 60 می شود 30 و با 100 دینار زوج می شود 130 دینار، و بعد ربع 130 را به
زوجه می دهیم یعنی 32 و نیم دینار که با 30 دینار خودش 62 و نیم دینار می شود، و حال آنکه سهم زوجه در فرض قبلی می شد
42 و نیم دینار. لطفاً رفع شبه فرمایید که چرا مع الوصف فرموده اند مرگ اکثر نصیباً را اول فرض می گیریم با آنکه با این محاسبه
به ضرر اضعف تمام می شود. ج : هو العالم ;اولا: ما اصل فرمایش را قبول نداریم و در فقه الصادق جلد 24 مفصلا بحث کرده ایم.
ثانیا: آنهایی که فتوي داده اند استناد به سه روایت نموده اند: خبر صحیح محمدبن مسلم عن الامام الباقر (ع): عن رجل یسقط علیه
خبر 2 و 3 نیز مثل آن است، و ما هم در « تورث المرئۀ من الرجل ثم یورث الرجل من المرئۀ » : فقال علیه السلام « و علی أمرئته بیت
آن کتاب از این دلیل جواب داده ایم. بنابراین بحث دراین مسئله دراینجاموردندارد.
« حبوه »
س 505 : آیا عینک، موتور و اسلحه که از وسایل اختصاصی پدر است، جزو حبوه محسوب می شود؟ ج : هو العالم ;خیر، جزء حبوه
نیست. س 506 : آیا رحل قرآن، مفاتیح الجنان، ساعت مچی، دوچرخه، و ماشین که از وسایل اختصاصی پدر است جزء حبوه
محسوب می شود؟ ج : هو العالم ;خیر جزء حبوه محسوب نمی شود. س 507 : آیا در زمان ما به جاي شمشیر و اسب، می تواند
تفنگ و ماشین، حبوه باشد. ج : هو العالم ;نخیر نمی تواند باشد. س 508 : در توضیح المسائل معظم له در باب ارث قید گردیده که
قرآن، انگشتر، شمشیر و لباسی که میت پوشیده، متعلق به پسر بزرگتر است. آیا اسلحه شکاري که پدر دارد می تواند به جاي همان
شمشیر باشد یا بین ورثه تقسیم شود؟ ج : هو العالم ;خیر، اسلحه شکاري از حبوه نیست حبوه مختص به شمشیر و آن سه مورد دیگر
است.
« مسائل متفرقه ارث »
س 509 : زنی فوت نموده و از او همسر و یک پسر سیزده ساله و پدر و مادر ارث می برند حال تقاضا داریم تکلیف چند امر را بیان
فرمایید: 1 زن متوفی دین شرعی (نماز و روزه) به عهده دارد و از طرفی هم مقداري طلا و جهیزیه از او باقی مانده، آیا از این اموال



صفحه 64 از 90
می شود دین او را داد؟ ج : هو العالم ;بلی، می شود دین او را پرداخت کرد. س 510 : تکلیف مهریه اش چیست آیا جزو ارث او
است، اگر مهریه هم از ارث او است آیا با اینکه عقد در شانزده سال پیش واقع شده است به نرخ روز پرداخت شود؟ ج : هو العالم;
مهریه جزو ارث است و به نرخ همان شانزده سال پیش می باشد. س 511 : اگر شوهر توان پرداخت مهریه را نداشت، آیا می توان از
حق ارث او کسر کرد؟ ج : هو العالم ;بلی، می توان کسر نمود و مهریه حکم مابقی اموال او را دارد. س 512 : تکلیف ارث او
چیست و پس از پرداخت دین او چه مقدار به وارث می رسد؟ ج : هو العالم ;شوهر یک چهارم می برد و بقیه مال شش قسمت می
شود پدر و مادر هر کدام یک قسمت از آن و پسر چهار قسمت دیگر را می برد. س 513 : آیا نذورات میت را از اصل مال او می
دهند یا از ثلث مال؟ ج : هو العالم ;از اصل مال باید پرداخت شود.
« احکام حدود »
س 514 : بفرمایید اگر شخصی که در مظان اتهام قرار گرفته است اتهام مورد انتساب را تکذیب نماید و در جهت توجه اتهام به وي
نیز بینه شرعیه اقامه نشده باشد، آیا به استناد قول مدعی و ادعاي او مستوجب کیفرومستحق عقوبت خواهد بود؟ در صورت ایقاع
سوگند چطور، آیااز اتهام بري واز عقوبت معاف می شود؟ ج : هو العالم ;چنانچه مدعی نتواند بر مدعاي خود بینه اقامه نماید، حق
قسم به منکر داده می شود، چنانچه قسم خورد بري می شود و هیچ گونه استحقاق عقوبت ندارد. و اگر رد قسم نمود مدعی قسم
می خورد، اگر او قسم خورد متهم مستحق عقوبت است و اگر او هم رد کرد و قسم نخورد، متهم را نمی شود عقوبت نمود. س
515 : کسی که آشکارا و در حضور مردم روزه خواري کند، حدود اسلامی در رابطه با او چیست؟ ج : هو العالم ;چنین شخصی
متجاهر به فسق است، غیبت او جایز است و حاکم شرع در صورت ثبوت می تواند او را تعزیر کند، و در خصوص افطار به جماع
روایت است که بیست و پنج تازیانه به او بزنند، تعزیر در صورتی که انکار وجوب صوم نکند و افطار را حلال نداند و الا مرتد و
واجب القتل است.
« احکام