گروه نرم افزاری آسمان

حیض و نفاس






س 69 : خانم مضطربه اي که پنج روز اول خون دیدنش تمام صفات را دارد ولی شش روز بعدي تنها قرمزست و دیگر نشانه ها را
ندارد، تکلیفش براي تعیین استحاضه چیست؟ باسمه جلت اسمائه پنج روز اول حیض، شش روز بعد استحاضه است. س 70 : در
تحفظ، گذاشتن پنبه در دهانه رحم کافی است یا حتماً باید در مجرا قرار داده شود؟ باسمه جلت اسمائه ظاهراً گذاشتن پنبه در دهانه



صفحه 13 از 122
رحم کافی است. س 71 : خانمی حائض که هفت روز خون دیده است و هشتم و نهم لکه هاي قهوه اي می دیده که قاعدتاً باید
حیض باشد، ولی به خاطر جهل (قصوري) به مسئله روز هفتم غسل می کرده است و بعد از آن نماز و روزه را انجام می داده است،
آیا با توجه به این که تعمد در بقاي بر حیض نداشته بود، می توان گفت روز دهم به بعد روزه ایشان صحیح است؟ باسمه جلت
اسمائه غسل روز هفتم باطل بوده ;و چنان چه روز دهم غسل حیض دوباره انجام داده باشد، صحیح است. س 72 : خانمی که در
مسجد معتکف شده است لکه هاي خونی می بیند و ایام عادت او نیز نمی باشد، اما از پاکی آخر او ده روز گذشته است، آیا بر او
واجب است از مسجد خارج شود یا این که از شرایط حیض استمرار سه روز است می تواند در مسجد بماند تا یقین کند؟ (جواب
سؤال را در دو فرض اعتکاف نذري و مستحبی بیان فرمایید) باسمه جلت اسمائه خونی که زن بعد از گذشتن ده روز پاکی می بیند،
چنان چه صفات حیض دارد محکوم به حیض است ولو سه روز نگذشته باشد ولی اگر تا سه روز ادامه پیدا نکرد، احکام استحاضه
بر آن مترتب می شود. س 73 : خانم مضطربه اي که پنج روز خون قرمز و هفت روز قهوه اي می بیند، تکلیف او براي تعیین
استحاضه چیست؟ باسمه جلت اسمائه چنین مضطربه اي باید رجوع به عادت اقوامش بنماید، چنان چه در ایام عادت اتفاق دارند یا
اقلا علم به مخالفت ندارد، ایام عادت بستگان را حیض، و بقیه را استحاضه قرار دهد. س 74 : خانمی که می خواهد عادت پیدا
کند، در روز اول ماه ساعت 7 صبح حیض می شود و در روز اول ماه دیگر، بعد از ظهر حیض می شود، آیا چنین خانمی صاحب
: عادت وقتیه می شود یا خیر؟ باسمه جلت اسمائه بلی می شود ;اما میزان ساعت واحد دو دفعه نیست ;بلکه روز میزان است. س 75
خانم براي مستحاضه اي اختیارش به این صورت بوده که از نوار بهداشتی استفاده می کرده و پنبه را داخل دهانه رحم نمی گذاشته،
لذا شک دارد که استحاضه او از چه نوع بوده است و مدتی به این حال نماز خوانده است، وظیفه او چیست؟ باسمه جلت اسمائه
: اگر نمی داند آن چه از وظائف مستحاضه براي شرط صحت نماز است، انجام داده یا نه، باید آن نمازها را قضا کند. س 76
خانمی که وقت عادت او مشخص نیست و عدد عادتش ده روز است، سه روز اول اتصال دارد و روز چهارم به بعد صفات غالبی
حیض پیدا می کند و خون او سیزده روز طول کشیده، سه روز اول را استحاضه قرار دهد یا سه روز آخر را؟ باسمه جلت اسمائه سه
روز آخر را باید استحاضه قرار دهد. س 77 : خانمی سوم ماه خون می بیند تا هشتم ماه و بعد از بیست روز دوباره هفت روز خون
می بیند و بعد دوباره بیست روز پاك می باشد و هفت روز دیگر خون می بیند، یعنی مدت پاکی به هم نمی خورد، آیا این خانم را
می توان صاحب عادت وقتیه به شمار آورد؟ باسمه جلت اسمائه این خانم، هم صاحب عادت عددیه است و هم صاحب عادت
وقتیه. س 78 : خانمی مستحاضه کثیره است، در سحر خود را پاك می بیند و براي نماز شب غسل می کند و پاکی او ادامه پیدا می
کند، آیا واجب است براي نماز صبح غسل کند؟ باسمه جلت اسمائه غسل براي نماز صبح در این صورت لازم نیست. س 79 : زنی
صاحب عادت وقتیه است، اگر ترشح خونی زرد رنگ و کدر می بیند و شک در خون بودنش دارد، آیا می تواند خود را حائض
بداند؟ باسمه جلت اسمائه در ایام عادت خون زرد هم مانند خون قرمز علامت حیض است. س 80 : خانمی چهار روز خون حیض
دیده است، بعد از چهار روز به مدت دو روز لکه هاي سفید که قطعاً خون نیست دیده است و بعد از دو روز به مدت دو روز دیگر
لکه هاي زرد رنگ می بیند که شک در خون بودن آن دارد. آیا به خاطر این که سابقاً لکه هاي سفید دیده است، استصحاب
طهارت لکه هاي زرد رنگ می شود یا خیر؟ (و بقیه آن پاك است) یا این که بنا بر قاعده امکان بنا را بر حیض بگذارد؟ آیا این
خون حیض محسوب می شود یا استحاضه یا غیر این مورد؟ باسمه جلت اسمائه اگر لکه هاي زرد رنگ قبل از ده روز ببیند همان
گونه که سؤال شده تمام آن هشت روز همه اش محکوم به حیض بودن است، حتی آن دو روز که لکه هاي سفید دیده است. س
81 : اگر خانمی بعد از شصت سالگی خون ببیند که تمام شرایط حیض را دارد آیا براي ازدواج نیاز به عده دارد؟ آیا این خون
حیض محسوب می شود، یا استحاضه و یا غیر این مورد؟ باسمه جلت اسمائه خون بعد از شصت سالگی حیض نیست و براي ازدواج
هم نیازي به عده نیست، چون عده ندارد. س 82 : آیا زن در حال حیض می تواند غسل مستحبی یا به نذر انجام بدهد؟ باسمه جلت



صفحه 14 از 122
اسمائه زن در حال حیض تمام غسل هاي واجب و مستحب را می تواند انجام دهد و آثار آن ها هم مترتب می شود ;فقط حدث
حیض با غسل مرتفع نمی شود مادامی که حیض باقی است. س 83 : س.آیا حیض از موانع احصان است؟ باسمه جلت اسمائه خیر،
از موانع احصان نیست. س 84 : زنی که براي پیشگیري از حیض قرص خورده، حکم لکه هاي خونی که در ایام عادت می بیند
چیست؟ باسمه جلت اسمائه احکام حیض را دارد. س 85 : در ترشحات زرد رنگی که یقین به عدم خون وجود دارد (وقتی در ادامه
عادت یا پاکی پس از عادت در ظرف ده روز دیده می شود) چه حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه خون استحاضه به حسب غالب
زرد رنگ است بنابراین زرد بودن ترشحات نه تنها مانع جریان احکام استحاضه نیست بلکه مؤید آن است. س 86 : خانم صاحب
عادت عددیه اي که در این ماه با لکه بینی هاي منقطع مواجه گشته و بعد از سه روز خون را با شرایط تحقق حیض (استمرار و
توالی) تا ده روز بعد دیده، آیا حکم تجاوز از عشره بر موضوع منطبق است؟ با فرض این که عدد این خانم شش روز بوده است؟
باسمه جلت اسمائه سه روز اول حیض نبوده است، ده روز بعد حیض است. س 87 : لکه ها و ترشحاتی که خانم در ابتداي ماه می
بیند و شک دارد خون است یا فضلات دیگر، چه حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه این خانم حکمش حکم غیر حائض و غیر
مستحاضه است. س 88 : زنی حامله است به بچه اي سه ماهه که در شکم مرده است و نمی شود او را کورتاژ کرد و پزشکان گفته
اند باید با حال طبیعی خارج شود اما جفت بچه را (آن چه محل اتصال بچه به رحم مادر است براي تغذیه) را قطعه قطعه کرده اند و
خارج نموده اند خونی که همراه آن خارج می شود چه حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه حکم آن حکم خونی است که مردد
است بین حیض و جراحت ;چنان چه از سمت چپ خارج شود، حیض است ;و الا حیض نیست. س 89 : زنی حائض، شب پاك
شده و حمام رفته، در روز ماه رمضان در حال روزه شک دارد آیا غسل انجام داده است یا خیر؟ حکم نماز و روزه او چیست؟
باسمه جلت اسمائه نماز و روزه او صحیح است بنا به قاعدة الفراغ ;ولی براي اعمال بعد باید غسل کند. س 90 : فتواي مشهور
درباره حائض آن است که استمرار دم در ثلاثه ایام شرط تحقق حیض است مگر فترات یسیره که به وحدت عرفی ضرر نرساند و
متعارف بین نساء یا بعض نساء هست حسب تعبیر عروة الوثقی مقصود از فترات یسیره چه مقدار است؟ آیا شامل یک ساعت یا
بیش تر می شود یا نه؟ لطفاً تحدید زمانی فترات یسیره را بیان فرمائید. باسمه جلت اسمائه بلی شامل یک ساعت در هر روز یا
مختصري بیش تر می شود. س 91 : اگر شک کردیم که فترة مزبوره مضر به وحدت و استمرار دم هست یا نه، وظیفه زن چیست؟
باسمه جلت اسمائه وظیفه زن به حکم استحباب عمل به وظائف حائض است. س 92 : آیا براي خانم حائض دائم الوضو بودن
مستحب است؟ باسمه جلت اسمائه دلیلی بر این حکم نیست ;چون آن چه روایات دلالت می کند بر آن استحباب وضوء الصلاة
عند وقت کل صلاة است ;و زائد بر این دلیلی نیست.
احکام نماز
س 93 : دانشجویی که در هفته یک یا دو بار مسافت شرعی را طی می کند، مثلا پنج روز در شهري براي تحصیل سکونت دارد و
دو روز آخر هفته را به شهر خود باز می گردد، آیا حکم دائم السفر را دارد؟ باسمه جلت اسمائه نسبت به این گونه افراد من احتیاط
لزومی می کنم;در این مسأله می توانند به غیر رجوع کنند. س 94 : شخصی مسجدي را بنا کرد و تنها کاشی کاري باقی بود. مردم،
آن مسجد را مدت بیش از بیست سال در اختیار داشته و امام جماعتی را در این بیست سال براي ایام رمضان، محرم و صفر قرار داده
و اقامه نماز جماعت داشته اند. بانی مسجد جهت یک سري تعمیرات و کاشی کاري مسجد را گرفته و همه تعمیرات را انجام داده
است و ایام محرم مردم جمع شده در این ایام، ده روز عاشورا عزاداري کرده اند، ولی بانی مسجد ورود بعضی از مؤمنین را منع می
کند که فلان و فلان حق ورود به مسجد را ندارد و هزینه عزاداري به عهده مردم است ;و در این زمینه، بانی مسجد قدمی برنمی
دارد ;آیا مردم می توانند در این مسجد نماز بخوانند و روحانی دعوت کنند؟ آیا روحانی بدون اجازه بانی مسجد می تواند اقامه



صفحه 15 از 122
نماز کند که مدت دو سال است ایام ماه رمضان و محرم مسجد خالی از روحانی و مردم می شود و امسال هم باز بانی کلید مسجد
را گرفته و حضور مردم را محدود کرده است. حکم این مسأله چیست؟ باسمه جلت اسمائه ظاهر سؤال این است که در موقع وقف
مسجد، شرطی نکرده است ;بنابراین، حال نه حق دارد جلوي خواندن نماز مردم را در این مسجد بگیرد، و نه بگوید روحانی بیاید یا
جماعت منعقد بکنند. خلاصه، در آن چه سؤال کرده اید، همه آن ها بدون اجازه بانی جائز است. س 95 : آیا محل تحصیل وطن
محسوب می شود؟ باسمه جلت اسمائه در صورتی که چند سالی بنا داشته باشند براي ادامه زندگی در آنجا بمانند، بلی، در حکم
وطن است. س 96 : گذاشتن موي مصنوعی که از جنس ابریشم خالص است براي مرد چه حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه
اشکالی ندارد چون لباس از حریر براي مرد جائز نیست و نماز در آن باطل است، مطلق استعمال آن حرام نیست. س 97 : اگر الفاظ
نماز میّت را سهواً یا عمداً غلط بخواند، آیا باید آن را تکرار کند؟ باسمه جلت اسمائه چنان چه مسماي دعاي صحیح باشد، کافی
است ;ولو بقیه را غلط بخواند. س 98 : مسجدي که فقط جمعه ها در آن نماز جمعه اقامه می شود، آیا حکم مسجد جامع پیدا می
کند؟ باسمه جلت اسمائه بلی، حکم مسجد جامع را دارد. س 99 : آیا با توجه به اضطرار و عدم ظرفیت مساجد شهر می توان در
علیّاً » مصلاي شهر که محل اقامه نماز جمعه است، اعتکاف را برگزار نمود؟ باسمه جلت اسمائه خیر، نمی شود. س 100 : آیا گفتن
در اذان و اقامه « أشهد أن علیاً امیرالمؤمنین و ولی الله » در اذان و تشهد واجب است؟ باسمه جلت اسمائه در این که گفتن « ولی الله
مأموربه است، جاي شبهه نیست و نیز از شعائر تشیع است ;و اگر کسی حکم به وجوب بنماید، من اعتراضی به او ندارم ;ولی این
که خودم صریحاً فتوا به وجوب بدهم، هنوز دلیل محکمی بر آن پیدا نکرده ام. س 101 : این که در ثلاثه بعد از سلام نماز، سر را
به سمت راست و چپ برمی گردانند، آیا مستند روایی دارد؟ باسمه جلت اسمائه بلی، روایات مختلفه دارد ;براي مأموم بهتر است
یک سلام به طرف راست و یک سلام به طرف چپ و بر امام و منفرد بهتر است یک سلام به طرف راست و روایات مختلفه
دیگري هم هست. به هر تقدیر، باید انحراف به نحوي باشد که منافی با استقبال معتبر در نماز نباشد. س 102 : شخصی در مسافرت
است و نماز مغرب و عشاء خود را در مسافرت نمی خواند. در فرض عمداً و سهواً اگر ساعت یک بعد از نیمه شب به منزل برسد،
نماز عشاء را کامل بخواند یا شکسته؟ باسمه جلت اسمائه در فرض عمد باید به عنوان قضاء شکسته بخواند ;و در صورت سهو و
معذور بودن، باید به عنوان اداء تمام بخواند. س 103 : خانه اي را سال گذشته به اجاره باطل، اجاره کردیم ;مثلا فقط قرض الحسنه
داده ایم بدون هیچ اجاره اي. حالا بعد از یک سال فهمیده ایم که این اجاره باطل بوده است ;حکم نمازهایی که آن جا خوانده
شده چیست؟ باسمه جلت اسمائه اگر صاحب خانه راضی بوده است به نمازهائی که در آن خانه می خوانید، همان رضایت براي
صحت نمازها کافی است. س 104 : آیا نمازگزار در حال نماز می تواند تلفن یا موبایل را خاموش کند؟ باسمه جلت اسمائه بلی
می تواند ;این گونه افعال به نماز لطمه نمی زند. س 105 : بنده یقین دارم دائم السفر نیستم و نمازم قصر(شکسته) است ;چون شرط
دائم السفر این است که در خانه نماند و همیشه در سفر باشد. اما من هر هفته یک مرتبه براي تبلیغ به شش فرسخی مسافرت می
رفتم و شب را در آن جا می ماندم و صبح همان شب بر می گشتم ;نمازم را نیز همیشه قصر می خواندم. حدود یک سال همین
طور بودم و براي تبلیغ مسافرت می کردم. آیا نماز بنده قصر بوده یا باید تمام می خواندم؟ باسمه جلت اسمائه البته دائم السفر میزان
است و این دو عنوان هیچ کدام بر شما صدق نمی کند. بنابراین، همان « شغله السفر أو شغله فی السفر » ، صلاة تمام نیست ;میزان
گونه که قصر می خواندید، باید قصر بخوانید نه تمام. س 106 : مردي فوت می کند و فرزندي ندارد ولی خانمش به پسري حامله
است، آیا بعد از به دنیا آمدن، باید قضاي نمازهاي پدر را بجا آورد یا به عهده او نمی باشد؟ باسمه جلت اسمائه ظاهراً به عهده او
می باشد ;چون اولی به میراث او است. س 107 : در مورد نماز ظهر جمعه مستحب است حمد و سوره را بلند بخوانند. آیا این
بلی بلند خواندن ،« إقضِ مافات کما فات » استحباب در مورد قضاي نماز ظهر جمعه هم وارد شده است؟ باسمه جلت اسمائه به حکم
مستحب است. س 108 : اگر کسی به امام جمعه به نیت نماز جمعه اقتدا کند، بعد متوجه شود نماز عصر می خواند، آیا می تواند



صفحه 16 از 122
نیت را از جمعه به ظهر برگرداند؟ باسمه جلت اسمائه می تواند آن را باطل کند و نماز خود را بخواند ;چون به آن نماز به هر حال
نمی تواند اکتفا کند. س 109 : کسی که جهت یک ماه نماز استیجاري اجیر می شود، چند روز نماز بخواند؟ (با توجه به این که 6
ماه اوّل سال شمسی 31 روز، 5 ماه دوم 30 روز و ماه آخر 29 روز است.) باسمه جلت اسمائه میزان ماه قمري است و احتیاط نسبی
زود خواندن است. س 110 : کسی در نماز شک بین سه و چهار کرده و وظیفه او یک رکعت نماز احتیاط است ;اگر اصل نماز را
اعاده کند، آیا کفایت می کند؟ باسمه جلت اسمائه تا مادامی که جائز است یک رکعت احتیاط را بخواند، وظیفه او مبدل شده
است ;خواندن اصل نماز مجدداً صحیح نیست ;چون امر ندارد. س 111 : زنی خانه دار می باشم که می خواهم نماز مستحبی
بخوانم، آیا می توانم در حین راه رفتن و انجام کارهاي خانه نماز بخوانم یا این که چون خانه است و مستقر می باشم، باید رو به
قبله باشد؟ آیا بعد از وضو گرفتن تا آمدن به سر سجاده می توانم مشغول نماز مستحبی شوم؟ باسمه جلت اسمائه در حال استقرار،
رعایت استقبال بشود ;و در حال راه رفتن استقبال لازم نیست. س 112 : در اماکن عمومی مثل پارك ها، کوهستان و... در صورت
عدم دسترسی به روحانی، اقتدا به غیر روحانی در صورتی که واجد شرائط امام جماعت باشد، چه حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه
به عنوان اولی هیچ اشکالی ندارد و صحیح است. س 113 : شخصی معلول است و قادر به ایستادن نیست ;در مورد نماز احتیاط که
شخص قادر مخیر بین ایستادن و نشستن است، وظیفه او چیست، آیا او هم مخیر بین یک رکعت و دو رکعت است ;یا متعین است
دو رکعت بخواند؟ باسمه جلت اسمائه یک رکعت کافی است. س 114 : اگر در سجده متوجه شویم حائلی (مثل چادر یا کلاه و...)
بین پیشانی و مهر واقع شده است و امکان کشیدن آن وجود نداشته باشد و فقط با بلند کردن سر می توانیم سجده اصلی را انجام
دهیم، آیا اعاده سجده و نماز واجب است؟ باسمه جلت اسمائه اعاده سجده لازم است و اعاده نماز لازم نیست. س 115 : در هنگام
نماز زنگ درب خانه زده می شود و شخص نمازگزار در فاصله دو سه قدمی اف اف (درب بازکن) قرار دارد، آیا جائز است
قرائت را قطع کند و درب را باز کند و به جاي خود برگردد و نمازش را ادامه دهد؟ باسمه جلت اسمائه بلی جائز است و نماز باطل
نمی شود. س 116 : کسی که در رکعت دوم امام اقتدا می کند و بعد از سجدتین به حالت تجافی می نشیند، آیا واجب است تشهد
یا ذکري بگوید؟ باسمه جلت اسمائه احوط اختیار تشهد است. س 117 : اگر کسی بین دو و چهار شک کرد، بعد در دو رکعت
احتیاط، شک او منقلب به سه و چهار شد، آیا این جا یک رکعت احتیاط بخواند یا نه؟ باسمه جلت اسمائه عمل به وظیفه اي که
نسبت به شک دوم دارد، واجب است. س 118 : دیده شده است که بعضی از مؤمنین در نماز مستحبی بعضی واجبات را رعایت
نمی کنند، مثلا در سجده سر را به مقدار ده سانتیمتر بلند می کنند و دوباره سجده دوم را انجام می دهند آیا چنین نماز مستحبی
صحیح است؟ باسمه جلت اسمائه خیر، صحیح نیست. س 119 : اگر شخصی مرتبه دوم تسبیحات اربعه را به قصد ورود بگوید و
نمی خواهد تسبیح سوم را بگوید، آیا اشکال دارد؟ باسمه جلت اسمائه خالی از اشکال نیست. س 120 : در هنگام خواندن قنوت
نماز شک می کنیم که این قضاي نماز صبح است یا قضاي عصر، وظیفه چیست؟ باسمه جلت اسمائه نمی تواند که به عنوان صبح یا
عصر تمام کند ;و نمی تواند اگر تا حال به نیت دیگري است عدول کند به آن چه فعلا قصد می کند ;به هر حال، ظاهراً می تواند
نماز را باطل کند. س 121 : اگر شخص در مکان هاي تخییر نصف بدن او داخل آن مکان و نصف دیگر خارج باشد، نماز را
شکسته یا تمام بخواند؟ باسمه جلت اسمائه باید شکسته بخواند ;تمام خواندن کافی نیست. س 122 : در عصر ما می دانید پرچم
هاي عزاداري عکس هاي امام حسین(ع) و ابوالفضل و یا تنها دست هاي قلم شده اي از ابوالفضل را در مساجد نصب می کنند، آیا
نماز خواندن در این مساجد درست است یا باید از مسجد خارج کنند؟ باسمه جلت اسمائه نماز خواندن در آن مساجد صحیح
است. س 123 : اگر کسی بعد از نماز عصر بفهمد نماز ظهرش باطل بوده است، آیا یک نماز چهار رکعتی به نیت ما فی الذمه
کفایت می کند یا خواندن نماز ظهر کافی است؟ باسمه جلت اسمائه یک نماز چهار رکعتی به نیت ما فی الذمه کافی است ;بلکه
مقتضاي احتیاط همین است. روایت صحیحه دلالت دارد بر این که می تواند آن را که خوانده است، ظهر قرار دهد و نماز را به نیت



صفحه 17 از 122
عصر بخواند ;ولی چون اصحاب عمل به آن نکرده اند، خلاف احتیاط است. س 124 : اگر کسی وسط نماز خلط سینه را به دهان
بیاورد و عمداً فرو دهد، آیا موجب بطلان نمازش می شود؟ باسمه جلت اسمائه خیر، فرو دادن خلط سینه موجب بطلان نماز نمی
شود. س 125 : مستحب است بعد از پایان حمد، مأمومین الحمدلله بگویند، اگر وقتی امام بسم الله را گفت مأمومین متوجه پایان
حمد می شوند، باز هم استحباب گفتن الحمدلله باقی است؟ باسمه جلت اسمائه بلی، جائز است. س 126 : شخصی به هنگام نماز در
حالت ایستاده دچار خروج باد می شود که باید احکام مسلوس را عمل کند ;ولی اگر نشسته نماز بخواند دچار این مشکل نمی
شود ;آیا می تواند نشسته نماز بخواند؟ باسمه جلت اسمائه بلی، باید نشسته بخواند. س 127 : در صلوات بعد از تشهد آیا گفتن
صحیح است؟ باسمه جلت اسمائه در تشهد نماز اگر به قصد جزئیت گفته شود، جائز نیست ;و اگر به قصد دعا « وعجل فرجهم »
باشد، جائز است. س 128 : آیا واجب است در شهرهاي مدینه و مکه نماز را با برادران سنی بدون در نظر گرفتن ثواب آن به
جماعت خواند، فقط ملاك اسلام باشد نه چیز دیگر؟ باسمه جلت اسمائه واجب نیست و مستحب است ;و لکن باید خودتان به
صورت فرادا نماز را اعاده کنید و اکتفاء به آن نماز جماعت نکنید. س 129 : اگر نمازگزاري در نماز، دچار یکی از شک هاي
صحیح شد، نماز را قطع کرد و از اول شروع به نماز کرد، آیا گناه کرده و آیا نماز او صحیح است؟ باسمه جلت اسمائه نماز صحیح
است ;ولی به قطع نماز گناه نموده است. س 130 : اگر مکلّف قبل از رکوع رکعت دوم، شک کند حمد و سوره را نخوانده یا
قنوت را نگفته است، آیا باید دوباره بخواند؟ باسمه جلت اسمائه چون شک در قرائت حمد و سوره دارد، باید آن ها را بخواند به
واسطه آن که شک در محل است. س 131 : آیا اذکار مستحبه در نماز را می توان به زبان غیر عربی گفت؟ باسمه جلت اسمائه خیر
نمی شود. س 132 : آیا از یک رکعت احتیاط، می توان عدول کرد و نماز تمام را احتیاطاً اعاده کند؟ باسمه جلت اسمائه خیر نمی
شود ;و اگر نماز را بشکند و تمام نماز را اعاده کند، خلاف شرع است. س 133 : اگر شخصی به گمان این که طی مسافت کرده،
نماز را شکسته خواند ;بعد معلوم شد که طی مسافت نشده است، آیا باید اعاده کند چه در وقت یا خارج وقت؟ باسمه جلت اسمائه
باید نماز را چه در وقت و چه در خارج وقت اعاده کند. س 134 : نماز خواندن براي کسی که روحانی نیست، با عبا و عمامه چه
حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه فی نفسه اشکال ندارد. س 135 : کسانی که شغلشان هم در سفر و هم در حضر است، تکلیف
نمازشان چیست؟ اگر چنان چه در سفر باید نمازشان را تمام بخوانند، تکلیف اشخاص مذکور در بین راه چیست؟ باسمه جلت
اسمائه در سفر نماز تمام است ;و در بین راه هم چون سفر شغلی است، باید نمازش را تمام بخواند. س 136 : اگر کسی چند سال
در ملک غصبی سکونت کند املاکی که زمین شهري از مردم گرفته و به دیگران می فروشد و بعد از چند سال از صاحب زمین
حلیّت بگیرد، عبادات چند ساله وي اعم از نماز و روزه چه صورتی دارد؟ باسمه جلت اسمائه روزه اشکالی ندارد و نماز، اگر احراز
رضایت آن وقت مالک بنماید صحیح است ;و الا باید قضاء کند و رضایتِ بعد، موجب تصحیح نماز نیست. س 137 : اگر کسی
غفلتاً با این که هنوز سوره را تمام نکرده به رکوع رفت و در رکوع سوره را تمام کرد، آیا نمازش صحیح است؟ باسمه جلت اسمائه
بلی، نماز باطل نمی شود. س 138 : کسی که قبول می کند (اجیر می شود) نماز کسی را که از دنیا رفته بخواند، با چه شرایطی باید
آن را بخواند؟ مثلا اقامه بگوید یا نه، براي هر نماز نیّت را تکرار کند و اگر اقامه را فراموش کرد، آن نماز را تکرار کند؟ باسمه
جلت اسمائه نمازي که اجیر می خواند مثل همان نمازي است که خود انسان می خواند، فراموش کردن اقامه موجب اعاده نماز نمی
شود. س 139 : شخصی خانه جدیدي می خرد. در ابتداي امر براي یافتن قبله، از یکی از همسایه ها جهت قبله را می پرسد و به آن
جهت سال ها نماز می خواند، اما بعدها با گذاشتن قبله نما، اطمینان پیدا می کند جهتی را که به طرف آن سال ها نماز می خوانده
اشتباه بوده است ;با توجه به این که این فرد از راه هاي معتبرِ مذکور در رساله براي یافتن قبله در ابتداي امر استفاده نکرده، آیا باید
نمازهایی را که در این سال ها خوانده است اعاده نماید؟ باسمه جلت اسمائه چون اطمینان پیدا کرده بوده است، چنان چه نمازها ما
بین شرق و مغرب بوده است، نمازها همه صحیح است ;قضا و اعاده لازم نیست. س 140 : با توجه به این که براي فرد نمازگزاري



صفحه 18 از 122
که سال ها در یک خانه ساکن است فرصت هایی پیش می آید تا بتواند با سؤال از بعضی از میهمان هاي اهل فن یا با خریدن یک
قبله نماي ارزان قیمت، جهت صحیح قبله را به دست آورد ;آیا چنین فردي می تواند به گمانی که از راه هاي غیر اطمینان بخش
حاصل می شود، سال ها اعتماد نماید؟ تکلیف را در این گونه موارد به روشنی مشخص فرمایید. باسمه جلت اسمائه ظن و گمان به
قبله حجت است ;در صورتی که امکان از تحصیل اطمینان نداشته باشد و الا حجت نیست. بنابراین، اگر از راه اطمینان بخش که
بعداً تفحص کرده و قبله را تشخیص داده، معلوم بشود که رو به قبله بوده، نمازها صحیح است ;و اگر منحرف بوده است، باید اعاده
و قضا نماید. س 141 : در مسأله اوقات نماز، دو وقت در ابتداي شب و دو وقتِ دیگر در انتهاي شب مطرح شده است: الف. غروب
آفتاب (استتار قرص خورشید) ب. اذان مغرب (از بین رفتن حُمره مشرقیه یا گذشتن این سرخی از بالاي سر) ج. اذان صبح د. طلوع
آفتاب با توجه به این که پایان وقت نماز مغرب و عشا، نیمه شب است ;اکنون پرسش مورد نظر این است که در خصوص تعیین
. نیمه شب و محاسبه پایان وقت نماز مغرب و عشا، شب را باید از چه زمان تا چه زمانی حساب نمود؟ باسمه جلت اسمائه ج 1
ابتداي شب که آخر وقت ظهرین و اول وقت عشائین است به حسب ادله، استتار قرص است نه ذهاب حمره ;ولی چنان چه در شروع
به نماز مغرب رعایت احتیاط نموده، تا ذهاب حمره نشده است شروع نشود. 2. نیمه شب را از غروب شمس تا طلوع فجر صادق
باید حساب نمود. بنابراین، تقریباً یازده ساعت و یک ربع بعد از ظهر شرعی، آخر وقت نماز مغرب و عشاء است. س 142 : بعضی
از تقویم ها، غروب آفتاب را حدود بیست دقیقه قبل از مغرب نوشته اند، آیا در این زمان می تواند نماز بخواند یا خیر؟ باسمه جلت
اسمائه خلاف احتیاط است. س 143 : هرگاه کسی پس از خواندن چهار رکعت نماز شب صداي اذان به گوش او رسید، آیا می
شود بقیه نافله شب را به نیت ادا بخواند؟ باسمه جلت اسمائه بلی، به نیت اداء و البته سریع بخواند. س 144 : با توجه به این که قیام
متصل به رکوع رکن است، آیا بعد از تمام شدن حمد و سوره باید کمی مکث کنیم و بعد به رکوع برویم و یا این که نه، لازم
نیست و می شود بلافاصله به رکوع رفت؟ باسمه جلت اسمائه نباید بعد از قرائت کمی مکث کند و از قیام به رکوع رود، یعنی لازم
نیست. س 145 : آیا در نماز، واجب است حمد و سوره را بر حسب قرائت قرآن متداول بخوانیم و یا سایر قرائت ها نیز صحیح
به جاي صراط بگوییم: سراط و به جاي کُفُواً (کُفُوَنْ) بگوییم: ،« مَلک یوم الدین » : بگوییم « مالک یوم الدین » است؟ مثلا به جاي
(کُفُأَنْ). باسمه جلت اسمائه ملک یوم الدین گفتن جائز است ولی مالک یوم الدین ارجح است ;کما این که سراط گفتن جائز
است ولی ارجح با صاد است و در کفواً، کفئون گفتن جائز است، ارجح گفتن با واو، و ضم فاء است. س 146 : شکستن نماز
مستحبی بدون هیچ دلیلی چه حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه حرام نیست. س 147 : اگر نمازگزار در رکعت آخر نماز ظهر، نیّت
: عصر کرد و فراموش کرد، آیا می تواند نیّت را عدول به ظهر کند و نماز را تمام کند؟ باسمه جلت اسمائه بلی می تواند. س 148
اگر زنی به خیال این که عادت ماهیانه او، در عدد به هم خورده چند روز نماز و روزه نگرفت، آیا قضا و کفاره دارد؟ باسمه جلت
اسمائه در صورتی که به حسب موازین شرعیه که بعد بفهمد در آن ایام حائض نبوده، قضاي نماز و روزه لازم است. س 149 : اگر
علم اجمالی پیدا کرد که قنوت خوانده و رکوع رفته و یا این که بدون رکوع به سجود رفته و فقط قنوت انجام داده، نمازش چگونه
است؟ باسمه جلت اسمائه اسم این حالت علم اجمالی نیست، این شک است در حال سجود که رکوع را انجام داده یا نه ;شک بعد
از تجاوز از محل است و مورد قاعده تجاوز می باشد ;و نماز صحیح است. س 150 : شخصی به عنوان وطن دوم روستایی را در
نزدیک شهر به فاصله 30 کیلومتر انتخاب می کند و در روز یک بار به شهر می آید و در همان روز برمی گردد، نماز ایشان در
شهر چه گونه است؟ باسمه جلت اسمائه نماز او در شهر و در راه تمام است ;یعنی باید تمام بخواند. چون هم شهر وطن اوست و هم
دِه، و موجب قصر و شکسته هم محقق نشده است ;بلی، چنان چه از شهر اعراض نموده و بناي زندگی آن جا را ندارد، قهراً عنوان
کثیرالسفر بر او صدق می کند و من چون احتیاط می کنم که کثیرالسفر باید قصر بخواند یا تمام، می توانند به کسی دیگر رجوع
کنند. س 151 : آیا پس لرزه نیاز به نماز آیات دارد؟ باسمه جلت اسمائه هر زمین لرزه مستقلی نماز آیات دارد، اسمش پس لرزه



صفحه 19 از 122
باشد یا زلزله. س 152 : تکبیرات ثلاثه همراه با بلند کردن دست بعد از سلام نماز، آیا اختصاص به نمازهاي یومیه دارد یا مطلق
نمازها (اعم از واجب و مستحب) را شامل می شود؟ باسمه جلت اسمائه اختصاص به نمازهاي یومیه ندارد. س 153 : اگر چه بر زن
ها نماز جمعه واجب نیست، ولی اگر بخواهند در نماز جمعه شرکت کنند، نیت نماز جمعه را وجوب ببندند یا استحباب؟ در
صورت وجوب، احتیاطاً یا لزوماً؟ و در صورت لزوماً، کفایت از ظهرشان می شود یا نه؟ باسمه جلت اسمائه نماز جمعه براي مردها
هم واجب نیست و مجزي از نماز ظهر نیست ;بر زن ها به طریق اولی چنین است. س 154 : آیا می شود به امام جماعتی که با
وضوي جبیره اي نماز می خواند، اقتدا کرد؟ باسمه جلت اسمائه بلی، می توان اقتدا نمود. س 155 : طبق نظر حضرت عالی تحت
الحنک انداختن در نماز استحباب دارد یا خیر؟ باسمه جلت اسمائه عمامه با تحنک در نماز مستحب است. س 156 : اگر کسی به
قصد عام مسافرت تا 15 کیلومتري وطن خود رفته است که در این صورت نماز کامل است، اما قبل از خواندن نماز تصمیم می
گیرد 50 کیلومتر دیگر برود، آیا نماز این شخص در فاصله 15 کیلومتري کامل است یا شکسته؟ باسمه جلت اسمائه باید تمام
خوانده شود. س 157 : در سجده آیا واجب است کل دست زمین باشد حتی انگشتان یا این که فقط کف دست (بدون انگشت)
کفایت می کند؟ باسمه جلت اسمائه باید کف دست به تمامه به زمین گذاشته شود. س 158 : خانمی می داند که بعضی از قسمت
هاي چادرش پاره است و موهاي او پیدا می شود ولی هنگام نماز خواندن این مطلب را فراموش می کند و مشغول نماز می شود و
: بعد از نماز متوجه می شود، حکم نمازهایی که خوانده، چیست؟ باسمه جلت اسمائه نمازهایی که خوانده، صحیح است. س 159
مشغول نماز عشاء شدیم یادمان آمد که نماز غفیله را نخوانده ایم، آیا می توان نماز عشاء را قبل از رکعت سوم به نماز قضاي یقینی
دو رکعتی تبدیل کنیم (یا نماز مستحبی) و بعد از آن نماز غفیله را بخوانیم و بعد مشغول نماز عشاءشویم؟ باسمه جلت اسمائه به
نماز قضاء می شود عدول نمود ;ولی به نافله خیر، نمی شود. س 160 : اگر انسان در قنوت نماز چند تا صلوات بگوید، آیا نمازش
صحیح است؟ باسمه جلت اسمائه اگر به قصد ذکر مطلق صلوات بفرستد، نمازش صحیح است. و اگر به قصد جزئیت نماز باشد،
نمازش باطل است. س 161 : کسی که هفته اي یک روز براي صله رحم از قم به تهران می رود، حکم نماز او در تهران و بین راه
چگونه است؟ باسمه جلت اسمائه نماز او در تهران و بین راه شکسته است. س 162 : معلمی می خواهد در فاصله 25 کیلومتري و
50 کیلومتري به تدریس اشتغال داشته باشد، آیا وقتی به سفر 25 کیلومتري می رود که سفر اول او حساب می شود، می تواند در
سفر به 50 کیلومتري که فرداي آن روز صورت می گیرد، نماز را تمام بخواند؟ باسمه جلت اسمائه بلی، در سفر دوم نماز را باید
آیا این جا ،« إذا ایقنت العشرة فأقم واتمّ » تمام بخواند. س 163 : شخصی قصد اقامت کرد بعد از دو روز مردد شد، به روایت
استصحاب استقبالی به علم تعبدي می شود جاري کرد؟ باسمه جلت اسمائه چنان چه یک نماز چهار رکعتی تمام خوانده با قطع به
عدم بقاء عشرة ایام فضلًا از تردید، باید نماز تمام بخواند. س 164 : کسی که چند ساعت قبل از نماز به قصد آن نماز وضو گرفته
است، آیا نمازهاي خوانده شده قضا دارد یا خیر؟ باسمه جلت اسمائه چون وضوء مستحب نفسی است و قصد نماز مضر نیست، پس
صحیح است و نمازهاي خوانده شده قضا ندارد. س 165 : بچه اي که نماز خود را صحیح می خواند ولی هنوز به بلوغ نرسیده، آیا
می تواند براي نماز میت اجیر شود؟ باسمه جلت اسمائه نماز غیر بالغ بر میت مجزي نیست ;بنابراین، اجیر هم نمی تواند بشود. س
166 : آیا امامت براي نماز عید فطر در دو مکان طبق نظر حضرت عالی جائز است؟ باسمه جلت اسمائه در زمان غیبت مشروعیت
جماعت محل اشکال است ;در دو مکان قطعاً مشروع نیست. س 167 : نماز خواندن با صلیب چه حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه
نماز خواندن با صلیب فی نفسه باطل نیست. س 168 : آیا جانباز قطع عضو می تواند نماز قضاي پدر را بخواند؟ باسمه جلت اسمائه
اگر تمکن دارد که اجیر بگیرد، باید اجیر بگیرد ;وگرنه خودش می تواند بخواند. س 169 : منزل مسکونی ورثه اي می باشد و
همسر مرحوم در آن ملک فعلا سکونت دارد ;در بین ورثه یکی از فرزندان وضع مالی خوبی ندارد، لذا همسر مرحوم اختیاراً می
خواهد یک طبقه از ملک فوق را رهن داده و مبلغ آن را به این فرزند بدهد. آیا می توان بدون اجازه ورثه که یکی از وراث راضی



صفحه 20 از 122
نباشد این کار را انجام داد. در ملک ورثه اي بدون اجازه وراث حتی اگر یک نفر هم راضی نباشد، آیا می توان نماز خواند؟ باسمه
جلت اسمائه ج: تصرف در مال مشترك بدون رضایت همه شرکا جائز نیست ;قهراً نماز هم اشکال دارد.
نماز جماعت
س 170 : در دوران امر بین این که نمازگزار، نماز با توجه مفرد می خواند یا نماز بی توجه با جماعت، کدام یک ترجیح دارد؟
باسمه جلت اسمائه نماز جماعت را باید مقدم نمود ;این که اگر فرادا بخوانی با توجه می خوانی و با جماعت بی توجه وسوسه
شیطانی است. س 171 : آیا می شود به امام جماعتی که نماز قضاي حتمی میتی را تبرعاً می خواند، اقتدا کرد؟ باسمه جلت اسمائه
بلی، می شود اقتدا نمود. س 172 : اگر مأموم در سلام آخر نماز جماعت برسد، آیا می تواند اقتدا کند و به ثواب جماعت برسد؟
باسمه جلت اسمائه خیر، نمی تواند اما در تشهد می تواند اقتداء کند. س 173 : مشغول نماز ادایی هستیم که متوجه شدیم نماز
جماعت برپا شده است، آیا می توان این نماز را به نماز شب قضا شده برگردانیم و بعد آن را شکسته و به جماعت ملحق شویم؟
باسمه جلت اسمائه عدول از نماز ادایی انفرادي به نماز مستحبی و شکستن براي درك جماعت، مطلقا جائز است. س 174 : آیا می
توان به امام جماعتی که در حال نماز جماعت زیاد اشتباه می کند اقتدا کرد؟ باسمه جلت اسمائه چنان چه هنگامی که اشتباه می
کند به وظیفه شرعیه خود عمل می نماید، نماز امام صحیح و اقتدا به او هم جائز است. س 175 : در نماز جماعت وقتی به رکوع
رفتیم و به حالت قیام برگشتیم، متوجه شدیم که امام در حال خواندن نماز آیات است ;اگر نماز را به صورت فرادي ادامه دهیم، آیا
صحیح می باشد؟ باسمه جلت اسمائه بلی، نماز صحیح است ;چون چیزي که موجب بطلان نماز باشد، انجام نگرفته است. س 176
: آیا نماز دایره اي که الآن به صورت جماعت در مسجد الحرام برپا می شود، صحیح است که بعضی از مأمومین جلو یا مقابل امام
جماعت می شوند، و آیا در زمان معصوم بوده یا نه؟ باسمه جلت اسمائه جماعت به استداره حول کعبه صحیح و بهترین دلیل آن
این است که سیره مسلمین در عهد ائمه معصومین علیهم السلام بر آن بوده، بدون انکار احدي ;و میزان در تقدم به لحاظ کعبه
است. س 177 : مسجدي که امام جماعت راتب دارد، در صورتی که مشکلی عارض شود و امام جماعت حتی در یک وعده نتواند
حضور پیدا کند ;در فرضی که روحانی دیگري در مسجد نباشد و حتی به طلبه اي هم دسترسی نباشد براي درك ثواب جماعت،
آیا نمازگزاران می توانند شخصی از مؤمنین عادل را که مقبول ایشان است و شرائط عمومی امام جماعت را واجد است، جهت
امامت مقدم کرده و به او اقتدا کنند؟ باسمه جلت اسمائه در امام جماعت لباس روحانیت پوشیدن شرط نیست ;چنان چه عنوان
ثانوي (فعالیت براي اضمحلال روحانیت) نباشد، هیچ اشکالی در اقتداي شخص مورد سئوال نیست. س 178 : اگر در نماز جماعت
فاصله لازم از بین برود یا فاصله لازم اصلا از اول نماز وجود نداشته باشد و بعد از تمام شدن آن متوجه شود یا متوجه نشود، حکم
نماز جماعت چه می باشد؟ باسمه جلت اسمائه خود نماز صحیح است به عنوان فُرادا نه جماعت. س 179 : آیا خواندن نماز ظهر
روز جمعه با صداي بلند براي فردي که نمازش را فُرادا بخواند یا براي امام در نماز جماعت، واجب یا مستحب است؟ باسمه جلت
اسمائه مستحب است. س 180 : نماز امام جماعت (اجتهاداً یا تقلیداً) صحیح است ولی از نظر مأموم (اجتهاداً یا تقلیداً) نماز امام
صحیح نیست. آیا مأموم می تواند به چنین امامی اقتدا کند؟ باسمه جلت اسمائه بلی، می تواند اقتدا کند و آن چه مأموم لازم می
داند و امام لازم نمی داند، آن را بخواند ;مثلا امام سوره را در دو رکعت اول لازم نمی داند و مأموم لازم می داند، امام سوره نمی
خواند، مأموم بخواند جماعت صحیح است. س 181 : آیا پول دادن به امام جماعت براي اقامه جماعت جائز است؟ و هم چنین براي
مبلّغ و واعظ؟ باسمه جلت اسمائه دادن پول به امام جماعت به ازاي جماعت جائز نیست، ولی پول دادن به مُبَلِّغ و واعظ جائز است.
س 182 : نماز امام جماعت صحیح نیست، البته بنا به نظر مرجع تقلید خودش، ولی از نظر مأموم بنا به نظر مرجع تقلید خودش، نماز
امام جماعت صحیح است؟ الف) آیا مأموم می تواند اقتدا کند؟ ب) آیا فرقی می کند که امام التفات به نظر مرجع تقلید خود دارد



صفحه 21 از 122
یا نه؟ باسمه جلت اسمائه در صورتی که امام التفات به نظر مرجع تقلید خود دارد، قهراً نماز او صحیح نیست و نمی شود اقتدا به او
نمود ;و در صورتی که التفات ندارد و اعتقاد به صحت نماز خود دارد، می شود به او اقتدا نمود. س 183 : اگر مأموم در حال
قرائت امام شک کرد که آیا اقتدا کرده یا نه، آیا قاعده تجاوز جاري است؟ باسمه جلت اسمائه بلی، اگر در آن حالت خود را در
حال اقتدا می بیند، نسبت به اجزاء سابقه شک وارد شده و قاعده تجاوز جاري است. س 184 : این جانب از روحانیون حوزه علمیه
هستم و دست چپ من در اثر انفجار نارنجک ناقص شده به صورتی که یک چهارم از کف دستم به همراه چهار انگشتم از بین
رفته، بنابراین سه چهارم از کف دست به همراه یک انگشتم باقی مانده ;با این احوال، آیا می توانم به عنوان امام جماعت، نماز
جماعت بخوانم؟ باسمه جلت اسمائه بلی، می توانید نماز جماعت بخوانید و امام باشید. س 185 : امام جماعت در رکعت سوم
متوجه می شود وضوي او باطل است، آیا باید نماز را رها کند ;یا می تواند به صورت نمایشی جماعت را ادامه دهد؟ باسمه جلت
اسمائه باید نماز را رها کند. س 186 : آیا می شود به امام جماعتی که به دیوار یا عصا تکیه داده است اقتدا کرد؟ باسمه جلت
اسمائه مورد سئوال لابد کسی است که وظیفه اش تکیه به دیوار یا عصا است ;بلی، می شود به او اقتدا نمود. س 187 : کسی که
زلزله آمده نماز آیات را خوانده ولی حالا می خواهد امام جماعت شود براي کسانی که نماز آیات نخوانده اند، آیا می تواند امام
شود یا خیر؟ باسمه جلت اسمائه اعاده نماز آیات جماعت بر کسی که فرادا خوانده مشروعیت ندارد. س 188 : در امام جماعت آیا
عدالت شرط است یا فسق مانع است؟ در جواز اقتدا، آیا غیر معلوم الفسق بودن کافی است؟ باسمه جلت اسمائه عدالت شرط است;
ولی کاشف و طریق عدالتِ امام، حسن ظاهر است ;و عدالت به شیاع مفید اطمینان و شهادت عادل ثابت می شود، بلکه شهادت ثقه
هم کافی است.
نماز قضاء
س 189 : اگر مریض یک رکعت از نماز را در وقت خواند و مابقی وقت نماز بیهوش بود، آیا قضا دارد یا نه؟ باسمه جلت اسمائه
مختص به وقت است نه تمام نماز. س 190 : مردي فوت کرده و داراي دو پسر می باشد، پسر « من ادرك » بلی، قضاء دارد و قاعده
بزرگ مجنون است و یقین داریم خوب نمی شود که نمازهاي قضاي پدر را بخواند، آیا نمازهاي قضا به عهده پسر بعدي می باشد
یا نمازها ساقط می شود؟ باسمه جلت اسمائه اولی این است که از دوش پسر دوم ساقط است ;و باید از اموال خودش اجیر بگیرند و
او بخواند. س 191 : آیا قضاي نمازهاي پدري که از روي سهل انگاري غلط می خوانده، به عهده پسر بزرگ تر است؟ باسمه جلت
اسمائه بلی، به عهده پسر بزرگ تر است. س 192 : شما فرموده اید اگر انسان در مسافرت شک کند که سفرش هشت فرسخ هست
یا نه، باید نماز را تمام بخواند ;بفرمایید که اگر بعداً معلوم شود که سفرش چهار فرسخ بوده، آیا در این صورت نماز را به طور
قصر قضا کند؟ باسمه جلت اسمائه باید قصراً قضا نماید. س 193 : اگر انسان به قصد چهار فرسخ مسافرت کند و در سر چهارفرسخ
پنج روز بماند، نمازش را در آن مدت پنج روز تمام بخواند و یا قصر؟ باسمه جلت اسمائه چون بناي بر برگشتن دارد، باید نماز را
شکسته بخواند. س 194 : آیا می توان نماز شب هایی که چند سال قبل قضا شده را قضا کرد؟ باسمه جلت اسمائه بلی می تواند. س
195 : اگر پدري در اواخر عمر نمازها را می خواند، در اثر فراموشی، بعضی از کلمات نماز را جا می گذارد و حتی به طرف غیر
قبله نماز می خواند، مشخص نیست چند رکعت نماز می خواند، اما به هر حال، نماز می خواند ;آیا قضاي این نمازهاي پدر که
شاید از 15 سال بیشتر باشد، بر فرزند بزرگ واجب است؟ باسمه جلت اسمائه اگر فراموشی به حدي است که تکلیف از او ساقط
نمی شود، به مقداري که یقین دارند، اشتباه خوانده قضا واجب است و زیادتر واجب نیست ;ولی خوب است همه را قضا نمایند. س
196 : اگر پدر عمداً نماز نخواند و روزه نگیرد، آیا بعد از مرگ وي قضاي نماز روزه چنین شخصی بر پسر بزرگ واجب است؟
باسمه جلت اسمائه بلی واجب است. س 197 : اگر کسی در اثر سکته مغزي حافظه اش کم شود و نتواند نماز بخواند چون فکرش



صفحه 22 از 122
را نمی تواند متمرکز کند، آیا قضاي نمازهاي وي بر وراث واجب است؟ باسمه جلت اسمائه قضاي این نمازها بر خودش هم واجب
نیست چه رسد به ورثه. س 198 : اگر ولی میّت چند نفر بودند، آیا قضاي روزه و نماز بر هر دو می باشد، مانند این که دو پسر
بزرگ دو قلو باشند؟ آیا قضاي نذر و غیره هم واجب می باشد؟ در حال شک نمی دانند آیا قضا دارد یا نه، اصل عدم جاري می
شود یا احتیاط کنند؟ باسمه جلت اسمائه 1 در صورت تعدد ولی، قضاي نماز و روزه بین آن ها توزیع می شود. 2 قضاي نذر
واجب هم واجب است. 3 در صورت شک، قضا واجب نیست. س 199 : پسري شیعه و پدرش سنی است، آیا نمازهاي قضاي او به
عهده پسر است؟ باسمه جلت اسمائه نمازهاي قضاي پدر سنی به عهده پسر شیعه است ;ولی پسر باید نماز را بر حسب تکلیف
خودش یعنی بر طبق مذهب شیعه بخواند. س 200 : اگر قرص خورشید پنهان شد، کسی بین پنهان شدن و اذان مغرب، نماز عصر را
به نیت ادا خواند، آیا کفایت از نماز واجب می کند؟ باسمه جلت اسمائه من چون آخر وقت ظهرین را غروب خورشید می دانم،
پس نماز در وقت مذکور قضا بوده است?. نماز مسافر س 201 : طلبه اي که 7،8 سال به قم آمده و البته قصد اقامت دائم نداشته و
از باب وطن حکمی نماز را کامل می خوانده، چند سال است که از قم خارج شده و قصد دارد چند سال دیگر به قم مراجعه کند
ولی الآن نیز گاهی اوقات براي بعضی کارها به قم می آید (گرفتن شهریه، امور اداري) آیا نماز ایشان کامل است؟ باسمه جلت
اسمائه بلی، کامل است. س 202 : آیا امام جمعه مسافر، می تواند نماز جمعه بخواند؟ باسمه جلت اسمائه ج.خیر س 203 : وطن من
تهران می باشد و محل اقامت من خوابگاهی است که وسط بیابان است. از آن جا هر روز کمتر از مسافت شرعی را براي تحصیل
طی می کنم ;آیا این خوابگاه در حکم وطن من است یا خیر؟ (حکم نماز در خوابگاه و محل تحصیل و در بین راه چگونه است)؟
باسمه جلت اسمائه آن خوابگاه هم حکم وطن دارد ;و نماز در خوابگاه و محل تحصیل و بین راه، همه را باید تمام بخواند. س 204
: محل کار کسی در پانزده کیلومتري شهر خودش می باشد که نماز او کامل است، حال اگر تصمیم دارد بعد از اتمام کار از محل
کار به مسافتی برود که به اضافه مسافت قبلی مسافت شرعی می شود، آیا نماز او در چنین روزي در محل کار شکسته است یا
کامل؟ باسمه جلت اسمائه باید شکسته بخواند. س 205 : کسی که به مدت 30 روز مرتب بین وطن و مسافت شرعی مسافرت کند،
نمازش کامل است یا شکسته؟ باسمه جلت اسمائه به این مقدار، شخص، شغله السفر أو فی السفر نمی شود ;باید نماز را شکسته
بخواند. س 206 : کارمند نیروي انتظامی می باشم، یک ماه در وطن می مانم و مدت 15 روز به محل کار می روم که بیشتر از
مسافت شرعی است و البته قصد ده روز نمی توانم بکنم ;زیرا، در حال مأموریت هستم و نمی دانم که در این مدت چند مأموریت
به من محول می شود، وظیفه نماز و روزه من در حال اقامت و مأموریت چگونه است؟ باسمه جلت اسمائه وظیفه شما در حال اقامت
و مأموریت تمام خواندن نماز است، نه شکسته خواندن. س 207 : دانشجویی که محل تحصیلش شهر دیگري است و در هفت روز
هفته تنها 3 یا 4 روز در آن جا اقامت دارد، نماز و روزه هایش چگونه است؟ باسمه جلت اسمائه آن دانشجو کثیرالسفر است ;نماز
را باید تمام بخواند و روزه را هم باید بگیرد. س 208 : اگر خانمی مسافرت کرده و قصد ماندن ده روز یا بیش تر کند، اما بیش تر
آن روزها ایام عادت وي بوده و سه چهار روز آخر پاك شود، آیا در آن سه چهار روز آخر باید نماز را تمام بخواند؟ باسمه جلت
اسمائه بلی، باید تمام بخواند. س 209 : اگر کسی براي شرکت در عروسی که در آن عروسی سازنده و نوازنده و دیگر معصیت ها
هست، مسافرت کند ;آیا سفر وي سفر معصیت محسوب شده و در آن سفر باید نمازش را تمام بخواند؟ باسمه جلت اسمائه اگر
سفر می کند به قصد شرکت در عروسی که می داند مجلس معصیت است، باید نماز را تمام بخواند ;و اگر مقصد فقط شرکت در
مجلس است و هیچ گونه قصدي نسبت به معاصی ندارد، باید شکسته نماز بخواند. س 210 : براي کثیرالسفر شدن در شغل چند ماه
رفت و آمد چند ماه در سال، چند روز در ماه و چند روز در « من شغله السفر » مداومت در سفر لازم است؟ در تحقق کثرت سفر در
کافی است و این دو « شغله السفر أو شغله فی السفر ;» هفته لازم است؟ باسمه جلت اسمائه کثرت سفر شرط تمام خواندن نیست
عنوان صادق است بر کسی که تصمیم گرفته به عنوان شغل مدتی قابل توجه در سفر باشد و چند سفر هم انجام داده باشد ;بلکه



صفحه 23 از 122
شروع در سفر هم در صدق این دو عنوان کافی است. س 211 : حکم نماز و روزه کسانی که مدتی به عنوان کار از وطن خود به
شهرهاي مختلف و حتی به کشورهاي مختلف سفر می کنند به مدت چند ماه و یا چند سال، چه طور است؟ باسمه جلت اسمائه در
صورتی که براي کار در سفر به شهرهاي دیگر می روند و مدت آن هم اقلا یکی دو سال است، نماز را تمام بخوانند و روزه هم
بگیرند. س 212 : آیا مسافر شغله فی السفر که به طرف محل کار می رود و بعدازظهر می رسد، در بین راه نماز و روزه اش تمام
است؟ باسمه جلت اسمائه بلی، در مسیر راه به طرف محل شغل نماز تمام، و روزه او صحیح است. س 213 : کسی که بعضی از
خصوصیات احکام نماز مسافر را نداند و جهلا بالحکم أو الموضوع، نماز را تمام بخواند، اگر در وقت بفهمد باید اعاده کند و اگر
: بعد از وقت بفهمد مشهور فرموده اند قضا ندارد. نظر حضرتعالی چیست؟ باسمه جلت اسمائه به نظر من قضا هم دارد. س 214
مسافري که به محل اقامت ده روزه می رود، وقتی به حد ترخص رسید، اگر بخواهد نماز بخواند در کتاب عروه و بعض رساله
هاي عملیه نوشته است: تا به منزل نرسیده، احتیاطاً نماز خود را جمع بخواند، مقصود از منزل چیست؟ آیا ورود به شهر مراد است یا
محل سکونت؟ باسمه جلت اسمائه مراد شهر است. س 215 : آیا در تمام خواندن نماز، توطن شرط است یا سفر مانع از اتمام است؟
باسمه جلت اسمائه در چند مورد نماز تمام خوانده می شود ;یکی در وطن، یعنی مسقط الرأس ;و دیگري در جایی که براي
زندگی اختیار شده است ;سوم در جایی که قصد اقامت ده روز نموده باشد ;و بعضی موارد دیگر. س 216 : معیار کثرت سفر،
عرفی است یا شرعی؟ و آیا کثرت از موضوعات است و تشخیص آن به دست عرف است یا از احکام، و تشخیص آن به دست فقیه
است؟ باسمه جلت اسمائه اگر کثرت سفر موضوع باشد، مانند سایر موضوعات، معیار نظر عرف است ;مگر آن که شارع نظري
داشته باشد که در این موضوع نظري ندارد. س 217 : حصول کثرت سفر به چه چیز محقق می شود؟ چند سفر در ماه در چند مدت
از سال؟ باسمه جلت اسمائه اقوال فقها از سه سفر در ماه به مدت دو یا سه ماه گفته اند تا ده روز در ماه به مدت یک یا دو سال و
بینها متوسطات. جواب این سؤال از مطالب گذشته ظاهر می شود. س 218 : کسی داراي دو شغل معلمی و تجارت است که براي
شغل معلمی بین قم و تهران رفت و آمد می کند و براي شغل دیگر بین قم و شیراز رفت و آمد می کند، الآن مدت یک ماه است
براي شغل دوم (تجارت) به شیراز نرفته است، الآن که می رود، آیا نمازش کامل است؟ باسمه جلت اسمائه چنان چه ده روز در قم
مانده است، در سفر اول نماز او شکسته است و اگر ده روز نمانده، نماز کامل است. س 219 : شخصی به طور مرتب از کودکی
سالی چهار ماه در شهري می مانده (وطن اتخاذي) و قصد داشته تا آخر عمر این کار را ادامه دهد، ولی اکنون فقط سالی دو، سه
هفته آن جا رفت آمد دارد، اگر کم تر از ده روز بماند، آیا نماز او کامل است یا شکسته؟ باسمه جلت اسمائه چنان چه بعد از اتخاذ
وطن که با چهار ماه در سال محقق شده است، از زندگی در آن محل اعراض کرده است، نماز او اگر کم تر از ده روز بماند،
شکسته است ;و اگر اعراض نکرده یا مردد است، نماز کامل است. س 220 : مسافري که قصد اقامه عشره کرده و تصمیم دارد دو
ساعت به غروب روز دهم برگردد، آیا نماز و روزه او تمام است یا شکسته؟ باسمه جلت اسمائه اگر از اول می داند که روز دهم دو
ساعت به غروب بر می گردد، نماز او شکسته است و روزه نباید بگیرد. س 221 : اگر مسافر در اقامه عشره تابع دیگري است و
متبوع قصد عشره کامله تا غروب روز دهم را کرده است، ولی تابع به خیال این که عشرة ایام تا بعدازظهر روز دهم محقق می شود
و همان مقدار را قصد کرده است و از قصد متبوع که تا غروب قصد کرده، خبر نداشته است ;معذلک استقلال در ماندن هم ندارد.
آیا قصد عشره از تابع در فرض مزبور محقق شده یا نه، و نماز و روزه اش تمام است یا شکسته؟ حکم نماز و روزه اي که تماماً
انجام داده چیست؟ باسمه جلت اسمائه اقامه محقق نمی شود نماز شکسته باید قضا کند. س 222 : شخصی که وطن او اهواز
است به مدت دو هفته براي کار به عسلویه می رود و مدت یک هفته براي تحصیل به شیراز می رود، بعد به عسلویه بر می گردد;
نماز و روزه او در شیراز چه حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه نماز تمام است. س 223 : کسی که وطنش قم است به مدت دو ماه به
کرج رفته و هر روز مسافت 18 کیلومتر را بیرون می رود و بر می گردد، بعد از دو ماه می خواهد به قم برگردد ;حکم نماز او در



صفحه 24 از 122
کرج چیست؟ باسمه جلت اسمائه در کرج مسافر است. س 224 : بنده ساکن بندر عباس هستم، اما شغل من در زیر دریایی می باشد
که دو هفته در بندر عباس هستم و دو هفته کامل در زیر دریا در حال انجام وظیفه: الف. نماز من در شهر بندر عباس تمام است یا
قصر؟ باسمه جلت اسمائه در بندر عباس تمام است ;چون محل زندگی شما است. ب. در حال انجام مأموریت چه حکمی دارد؟
باسمه جلت اسمائه در حال انجام مأموریت، چه دور از محل سکونت به مقدار مسافت شرعی باشید، چه نباشید، نماز تمام است. ج.
در صورتی که ناخداي زیردریایی باشم، نماز قصر است یا تمام؟ باسمه جلت اسمائه در صورت ناخدا بودن نماز تمام است. د. در
صورتی که مأمور به کاري غیر از ناخدایی باشم؟ (مثلا براي شناسایی مناطق و غیره) باسمه جلت اسمائه در صورتی که مأمور به
کاري غیر از ناخدایی باشید، نماز تمام است ;چون اگرچه شغله السفر صدق نمی کند، ولی شغله فی السفر صدق می کند. ه. در
صورتی که شب ها براي استراحت به پایگاه اسکله برگردم، نماز چه حکمی دارد؟ باسمه جلت اسمائه نماز تمام است. و. در
صورتی که اصلًا پایگاهی نباشد و کل دو هفته را در حال رفتن و انجام کار باشم؟ باسمه جلت اسمائه نماز تمام است. ز. آیا این
کار از باب شغله فی السفر یا شغله السفر می باشد؟ باسمه جلت اسمائه بعضی صور شغله السفر، و بعضی دیگر شغله فی السفر است.
ط. در صورتی که محل کار متغیر باشد یک سال بندر عباس سال بعد مثلًا قشم باشم، چه؟ باسمه جلت اسمائه تغییر محل کار، در
صورتی که نمازتان را در محل کار بخوانید، باعث تغییر در نماز نمی شود ;یعنی نماز تمام است. . در صورتی که محل کار متغیر
است، حکم نماز خانواده چه می شود؟ (بیشتر از پنج سال در شهري نمی توانم بمانم.) باسمه جلت اسمائه بر خانواده، نه شغله السفر
و نه شغله فی السفر صدق نمی کند ;آن ها حکم مسافر عادي دارند. س 225 : نماز کسی که سفرهاي متعدد غیر شغلی به نیات
متعدد انجام دهد، چه حکمی دارد؟ توضیح این که من اهل تهرانم ;این هفته به نیت صله رحم به اصفهان می روم، هفته دوم به
نیت تجارت و کار به شیراز می روم، هفته سوم براي زیارت به قم می روم و غیره ;آیا نماز شکسته است کامل؟ باسمه جلت اسمائه
چنین شخصی در سفر باید شکسته نماز بخواند.
احکام روزه
س 226 : اگر کسی غفلت کرد و مفطري را انجام داد بعد متوجه شد که روزه است، آیا حکم نسیان را دارد؟ باسمه جلت اسمائه
روزه اش صحیح است. س 227 : علما فرموده اند اگر کسی اعتکاف را نذر کرده و روز سوم حیض شده باشد، باید اعتکاف را قضا
کند. حال، اگر روزه را نذر کرده باشد و روز سوم حیض شود، آیا قضاي روزه کفایت می کند یا باید اعتکاف را قضا کند؟ باسمه
جلت اسمائه باید اعتکاف را قضا کند. س 228 : تحقیقات به عمل آمده نشانگر آن است که در عرض هاي زیاد شمالی و جنوبی
کره زمین، گاه طول ماه قمري (از رؤیت هلال تا رؤیت هلال بعدي) کمتر از 29 روز یا بیشتر از 30 روز می گردد. به عبارت دیگر،
وجود ماه هایی با طول (مثلا) 28 و 31 روز در این گونه مناطق، مسلّم است. با توجه به مطلب فوق، آیا در این مسأله باید از ضابطه
باسمه جلت اسمائه باید از صم للرؤیۀ و افطر للرؤیۀ ؟« صم للرّؤیه و أفطر للرّؤیه » تحدید شهور به 29 یا 30 روز تبعیت کرد، یا از
تبعیت نمود. س 229 : اگر کسی احتمال ضرر صوم داشت و بعد شک کرد، آیا استصحاب احتمال ضرر جاري است یا نه، باید
فحص کند؟ باسمه جلت اسمائه شک در بقاي احتمال مساوق است با شک در مضرت صوم، احتیاج به استصحاب نیست ;بلکه
استصحاب مورد ندارد. س 230 : اگر روزه دار بعد از بیدار شدن رطوبتی را در لباس دید و شک داشت که منی است یا نه ;آلت
خود را فشار داد، منی در آمد و معلوم شد جنب شده است، آیا حکم استمناء را دارد؟ باسمه جلت اسمائه خروج منی با فشار و
خرطات استمناء مبطل روزه نیست. س 231 : اگر کسی در قضاي روزه ماه رمضان بعد از ظهر افطار کند، و جهل به حرمت افطار در
بعد از ظهر روزه قضا دارد، آیا کفاره ده نفر سیر کردن بر او واجب است؟ باسمه جلت اسمائه در صورتی که جاهل قاصر باشد،
واجب نیست ;و اگر جاهل مقصر است، واجب است. س 232 : شخصی 20 سال قبل در ایام تابستان کار سنگین و زیان آور می



صفحه 25 از 122
کرده، مثل کوره پز خانه آجري و روزه گرفتن برایش مشکل ساز بوده، توان و قدرت بدنی نداشته روزه بگیرد و در ضمن صاحب
کار مانع بوده و تهدید به اخراج می کرده است، شخص مذکور روزه اش را خورده، آیا ابطال روزه، و خوردن روزه عمدي
محسوب می شود یا نه؟ باسمه جلت اسمائه اگر روزه گرفتن بر او ضرري یا حرجی بوده، افطار او شرعی بوده و کفاره آن روزه ها
کفاره غیر عمدي است ;و اگر ضرري و حرجی نبوده، کفاره آن ها عمدي است. در هر دو صورت، غیر از کفاره دادن باید قضاي
آن روزه ها را که افطار کرده، انجام دهد. کفاره عمدي براي هر روز اطعام شصت فقیر است که می توان به دادن نان اکتفا نمود.
س 233 : آیا براي تشخیص سحر، اکتفاء به ساعت کفایت می کند یا احتیاج به نگاه به افق می باشد؟ باسمه جلت اسمائه میزان
اطمینان به وقت است ;ساعت و نگاه کردن به افق به عنوان کاشف است. س 234 : آیا تبدیل نیت روزه در امور زیر اشکال دارد:
الف) تبدیل نیت روزه نذر مطلق، به نیت روزه قضا ;ب) تبدیل نیت روزه مستحبی به قضا ;ج) تبدیل نیت روزه واجب به مستحب؟
باسمه جلت اسمائه عدول از نیتی به نیت دیگر در روزه جائز نیست ;ولی در بعضی موارد که تا ظهر مثلا وقت نیت است، اگر نیت
روزه مستحبی کرده است می تواند از آن دست بکشد ;و چون وقت نیت دومی تا ظهر است، نیت آن را بکند. این عدول نیست;
ولی روزه دومی صحیح است. س 235 : کسی که می خواهد روزه قضا بگیرد، اگر در تنگی وقت تیمم کند و وارد صبح شود روزه
او صحیح است یا خیر؟ باسمه جلت اسمائه بلی صحیح است. س 236 : خانمی در ماه رمضان به خاطر عذر شرعی هفت روز روزه
را خورده بعد از ماه رمضان بلافاصله از دوم شوال بیمار بوده تا ماه رمضان آینده ;آیا قضاي این روزه بعد از ماه رمضان سال آینده
به او واجب است یا خیر؟ باسمه جلت اسمائه خیر واجب نیست. س 237 : فردي داراي جنون ادواري است، همیشه در بین روز
حالت جنون به او دست می دهد و لایعقل می شود و بدن خود را گاز می گیرد و خون جاري می شود و می خورد، آیا ادامه روزه
بر ایشان واجب است یا خیر؟ اگر ادامه پیدا کند تا ماه رمضان بعدي قضا ساقط است یا باید بگیرد؟ باسمه جلت اسمائه روزه واجب
نیست و در صورت ادامه تا رمضان بعد قضا هم واجب نیست. س 238 : اگر طبق مبانی بعضی مراجع تقلید که می فرمایند روزه
استیجاري را نمی توان بعدازظهر افطار کرد، کسی افطار کند ;آیا کفاره دارد یا خیر؟ اگر کفاره دارد، چقدر است؟ باسمه جلت
اسمائه کفاره ندارد. س 239 : اگر کسی روزه قضا دارد، می تواند نذر کند که در سفر روزه بگیرد؟ باسمه جلت اسمائه بلی، می
تواند چنین نذري بکند و واجب است به آن عمل کند. س 240 : مردي کفاره عمدي روزه به عهده اش آمده بود که باید 31 روز
را پشت سر هم روزه بگیرد، اگر این شخص بمیرد می توان خانمی را اجیر کرد تا بتواند این روزه را بگیرد در حالی که قطعاً در بین
این روزها حیض می بیند، آیا این اجیر شدن صحیح است؟ آیا می شود 31 روز را بین دو نفر تقسیم کرد یا باید حتماً یک نفر انجام
دهد؟ باسمه جلت اسمائه خیر خانم را نمی شود اجیر کرد و لازم نیست اجیر یک نفر باشد. س 241 : اگر پسر بزرگ تر هنگام
فوت پدر از گرفتن روزه هاي پدر عاجز باشد به گونه اي که تا آخر توان گرفتن قضاي آن ها را ندارد، آیا واجب است از مال
خودش فردي را اجیر کند تا قضاي روزه هاي پدر را به جا آورد؟ باسمه جلت اسمائه بلی واجب است از مال خودش اجیر کند که
قضاي روزه هاي پدر را به جا آورد. س 242 : اگر قتل در ماه هاي حرام یا در منطقه حرام صورت پذیرد، آیا روزه اي که به عنوان
کفاره گرفته می شود نیز باید در ماه هاي حرام باشد؟ باسمه جلت اسمائه در قتل در ماه هاي حرام روزه اي که به عنوان کفاره
گرفته می شود، باید در ماه هاي حرام باشد ;و اما کفاره در منطقه حرام، این حکم ثابت نیست. س 243 : هرگاه قاتل و مقتول هر
دو کافر ذمی باشند، آیا بر عهده قاتل، کفاره قتل ثابت می شود؟ در صورت مثبت بودن جواب، نظر به این که یکی از مصادیق
کفاره، صوم شهرین متتابعین است و از سوي دیگر یکی از شرائط صحت صوم، اسلام است، جمع بین آن دو (مکلف نمودن وي به
روزه و شرط صحت صوم) به چه صورت می باشد؟ باسمه جلت اسمائه اشکالی که کرده اید در مورد لزوم القضاء علی الکفار
نموده اند، جواب این است که شرط صحت صوم اسلام است و اسلام بر کافر اختیاري است س 244 : این جانب به مرض قند مبتلا
هستم ;در روزه ماه مبارك رمضان طبق دستور پزشک داروها را می شود قبل از سحر و بعد از افطار استفاده کرد، لکن به این



صفحه 26 از 122
سفارش می کنند که تا قبل از ظهر یا در طول روز دو لیوان آب مصرف شود، آیا می توان در چنین صورتی روزه دار بود یا خیر؟
در معنا می شود این موقعیت دیابت را با کثیرالعطش مطابق نمود، همان طور که می توان به اندازه رفع خطر آب مصرف کرد، آیا
بنا بر دستور پزشک حاذق متدین دو لیوان آب مصرف نمود و روزه دار بود؟ باسمه جلت اسمائه شخص مورد سئوال نمی تواند
روزه بگیرد و آبی که دکتر دستور داده باید بخورد ;اگر حالش خوب شد و بیماریش تا ماه رمضان بعد برطرف شد قضا واجب می
شود ;و مقتضاي احتیاط استحبابی آن است که چیز دیگري غیر از آن مقدار آبی که دکتر دستور داده نخورد و براي هر روز که
افطار می کند، یک مُد طعام صدقه بدهد. س 245 : شخص روزه دار براي چشیدن غذا مقداري آب در دهان گذاشت که مضمضه
کند، قهراً فرو رفت ;آیا افطار عمدي شده یا نه؟ باسمه جلت اسمائه در خصوص داخل کردن آب در دهان و فرو رفتن در جوف،
به صورت قهري، قضا لازم است ;اما کفاره لازم ندارد. س 246 : اگر شخص از چشم یا دماغ یا زیر گلو آب بخورد، مفطر روزه
است یا نه؟ باسمه جلت اسمائه میزان صدق اکل و شرب و دخول در معده است ;در آن صورت مفطر است. س 247 : اگر مکلف
بعضی از ماه رمضان را عمداً روزه نگرفت و تا ماه رمضان بعدي هم قضا نکرد، آیا کفاره جمع دارد یا تأخیر؟ باسمه جلت اسمائه
چون کفاره جمع ممکن نیست، واجب نیست. س 248 : آیا در قضاي ماه رمضان ترتیب در روزها لازم است؟ باسمه جلت اسمائه
خیر، ترتیب لازم نیست. س 249 : اگر زن می داند یا احتمال می دهد در ماه رمضان حیض می شود، روزه را بگیرد یا نه؟ باسمه
جلت اسمائه اگر بداند، روزه واجب نیست ;و اگر احتمال دهد، واجب است. س 250 : اگر کافر قبل از زوال مسلمان شد، آیا
واجب است بقیه روز را امساك کند یا نه؟ باسمه جلت اسمائه امساك بقیه روز واجب نیست. س 251 : اگر روزه دار غفلت کرد و
چیزي خورد، آیا حکم ناسی را دارد؟ باسمه جلت اسمائه بلی، میزان عدم تعمد است. س 252 : اگر روزه دار اخباري از پیامبر
اکرم(ص) نقل کرد و دروغ بود، با این که قصد او بیان خبر صادق است آیا روزه او باطل است؟ باسمه جلت اسمائه خیر، باطل
نیست. س 253 : اگر کسی فراموش کرد که روزه است و چیزي خورد، سپس یکی به او گفت روزه تو باطل شد و او دوباره خورد،
آیا افطار عمدي است؟ باسمه جلت اسمائه خوردن دومی عمدي بوده است و روزه باطل شده است. س 254 : آیا اگر روزه دار
براي تقیه از ظالم، قبل از غروب افطار کرد، روزه اش باطل می شود؟ باسمه جلت اسمائه بلی، باطل می شود ;مگر آن که افطار کند
به چیزي که نزد عامه مضطر نیست و نزد ما مضطر است ;در چنین موردي روزه باطل نمی شود. س 255 : آیا جائز است شخص
روزه دار در روز حجامت کند با این که می داند موجب ضعف شدید می شود؟ در صورتی که طبیب لازم می داند حجامت در
روز باشد، چطور؟ باسمه جلت اسمائه خیر، روزه باطل نمی شود. س 256 : زید مقلد مجتهدي است که می گوید فطره میهمان که
اول غروب وارد می شود و خارج می شود، به عهده میزبان است ;ولی میزبان مقلد کسی است که می گوید این مقدار کافی نیست
و فطره او به عهده خود او است. آیا فطره میهمان ساقط می شود با فرض این که میزبان نیز با استناد به فتواي « عیال » براي صدق
مجتهد، فطره نمی دهد؟ باسمه جلت اسمائه میزبان لازم نیست بپردازد. س 257 : اگر براي بعضی به بیّنه یا شهرت غلبه ظن معتبر
حاصل شد که ماه شب عید فطر یا قربان ثابت شد، ولی احتمال ضعیف می دهد که عید نباشد، آن روز را روزه می گیرد و بعد به
سفر می روند ;نیّت روزه با این غلبه آیا جائز است؟ باسمه جلت اسمائه خیر، جائز نیست. س 258 : زنی جاهل قاصر، نسیاناً در ماه
رمضان چیزي خورد، بعد شخصی جاهل به او گفت روزه تو باطل شد زن دوباره چیزي را خورد، آیا قضا و کفاره دارد؟ باسمه
جلت اسمائه بلی، قضا و کفاره دارد. س 259 : اگر کسی معتقد به این است که روزه ضرر ندارد و انکشف الخلاف ;آیا روزه اش
صحیح است؟ باسمه جلت اسمائه در صحت صوم اشکال است ;احوط قضاء است. س 260 : آیا امساك قبل از فجر به چند دقیقه از
یحلّ » باب مقدمه علمیه لازم است یا مستحب؟ باسمه جلت اسمائه امساك قبل از فجر واجب نیست. س 261 : با استناد به روایت
که از شیخ و شیخه (پیرمرد و پیرزن) وجوب برداشته شد، آیا جواز روزه هست؟ باسمه جلت اسمائه سقوط « لهم یا یسع لهم الإفطار
: صوم از شیخ و شیخه در صورتی که صوم حرجی باشد به نحو رخصت است نه عزیمت ;بنابراین، روزه گرفتن جائز است. س 262



صفحه 27 از 122
اگر کسی در ماه رمضان از حرام روزه اش را خورد مثل زنا و امثال آن، بعضی می فرمایند باید کفاره جمع گرفته شود ; 60 روز
وجود ندارد، باید چکار کند؟ باسمه جلت اسمائه چون بنده موجود نیست، می شود به « بنده » روزه و 60 مسکین طعام دادن، اما
یکی از آن دو ;یعنی روزه و اطعام اکتفا نمود. س 263 : کسی که روزه رمضان را خورده است، در قضایش اگر بعد از ظهر افطار
کند، آیا کفاره دارد؟ باسمه جلت اسمائه بلی، کفاره دارد ;و کفاره آن اطعام ده مسکین و براي هر مسکین یک مُد طعام است. س
264 : اگر اجیر بر مؤجر شرط کند که نفقه اش را بدهد، آیا زکات فطره اجیر شب عید فطر بر مؤجر است؟ باسمه جلت اسمائه خیر،
نان » در رساله لطفاً بفرمایید منظور از « زکات فطره » بر خودش است ;چون عیال او حساب نمی شود. س 265 : با توجه به مسائل
چیست؟ آیا به مجرد صرف یک افطاري در شب عید فطر توسط مهمان، عنوان عیلولت، نان خور بودن و تحت تکفل بودن بر « خور
مهمان صدق می کند؟ باسمه جلت اسمائه انسان باید فطره کسانی که در غروب شب عید فطر نان خور او حساب می شوند، بدهد;
و هم چنین مهمانی که در شب عید فطر قبل از غروب شب عید وارد شده و شام در آن جا می خورد. س 266 : بچه نابالغی که
حدود 12 سال سن دارد، در یک شهر دیگر کار می کند و از دستمزد خودش تمامی مخارج خود را تأمین می کند، آیا فطریه چنین
بچه اي به عهده پدر است؟ باسمه جلت اسمائه نه بر پدر فطریه او واجب است و نه بر خودش. س 267 : اگر زنی به طلاق رجعی از
شوهرش جدا شود و به حکم دادگاه شوهر این زن نفقه در دوران طلاق را پرداخت کرده است و از همدیگر جدا زندگی می کنند،
آیا زکات فطره این زن به عهده شوهرش است؟ باسمه جلت اسمائه بلی، شوهرش باید فطریه او را بدهد. س 268 : آیا زکات فطره
را با وجود مستحق در شهر خود می توان به شهر دیگر منتقل کرد؟ باسمه جلت اسمائه بلی، می توان منتقل نمود. س 269 : آیا می
شود زکات فطره در ماه رمضان را به قرض به فقیر داد و روز عید او را ابراء کرد؟ باسمه جلت اسمائه بلی می شود. س 270 : اگر
کسی در ماه رمضان ادعا کند مریض هستم، الف: آیا می شود به او غذا یا آب داد؟ باسمه جلت اسمائه مانعی ندارد. ب: آیا جاهل
قاصر غیر ملتفت و جاهل قاصر ملتفت و جاهل مقصر در حکم مزبور یکسانند یا نه؟ باسمه جلت اسمائه بلی یکسانند. ج: و حکم
روزه جاهل مذکور چیست؟ باسمه جلت اسمائه حکم روزه، حکم نماز است. س 271 : الف: خانمی که وظیفه او در روزه ماه
مبارك رمضان غسل استحاضه بوده است و عمداً تا تنگی وقت تأخیر می اندازد، به این امید که در تنگی وقت تیمم کند ولی در
تنگی وقت تیمم را فراموش می کند، حکم روزه او چیست؟ باسمه جلت اسمائه غسل روزه شرط صحت صوم است، اگر آن را
ترك کند، روزه اش باطل است. س 272 : ب: اگر غسل براي او ضرر داشته باشد و وظیفه او تیمم بدل از غسل باشد، در این
صورت اگر تیمم را فراموش کند، حکم روزه او چیست؟ باسمه جلت اسمائه روزه اش صحیح نیست. س 273 : خانمی که شب
جنب می شود و به خاطر این که وسواس در غسل دارد عمداً می خوابد تا در تنگی وقت تیمم کند ;اتفاقاً بعد از اذان صبح بیدار
می شود، آیا روزه آن روز صحیح است؟ یا این که علاوه بر قضا، کفاره هم دارد؟ باسمه جلت اسمائه در صوم رمضان اگر عمداً
بخوابد و بناي بر عدم غسل داشته باشد، روزه او باطل است ;خصوصاً که تیمم هم ننماید ;و قضا لازم است و کفاره هم دارد. س
274 : در احکام روزه توضیح المسائل آمده است: اگر کسی بدون اجرت بچه را شیر بدهد، لازم است مادر روزه بگیرد، آیا
تفحص براي پیدا کردن کسی که بدون اجرت شیر بدهد، لازم است؟ باسمه جلت اسمائه ظاهراً تفحص لازم نیست. س 275 : قطره
اي که به چشم می ریزند اما مزه آن در حلق حس می شود، آیا استفاده از آن براي روزه دار اشکال دارد و یا خارج کردن آب
دهان کفایت می کند؟ باسمه جلت اسمائه با خارج کردن آب دهان کفایت می کند ;ولی مکروه است چنین قطره اي به چشم
ریخته شود. س 276 : سرمه اي که خانم به چشم می کشد اگر سیاهی آن در گلو وجود داشته باشد آیا براي روزه مشکل ندارد؟
آیا با یقین به این که که به حلق می رسد، خانم می تواند سرمه بکشد؟ باسمه جلت اسمائه حکم این مسأله، حکم مسأله سابق است.
س 277 : زنی که در ماه رمضان حامله بوده و تا ماه رمضان بعدي به خاطر شیر دادن از گرفتن روزه قضا معذور بوده، آیا کفاره هم
باید پرداخت کند یا خیر؟ باسمه جلت اسمائه وجوب کفاره بعید است ولی موافق احتیاط است. س 278 : خانمی بعد از استفاده از



صفحه 28 از 122
کرم واژینال، در سحر ماه مبارك رمضان خون زیادي می بیند که مردد بین خون زخم و خون استحاضه است، لذا غسل انجام نمی
دهد تا بعد از اذان ظهر ;حکم نماز و روزه او چیست؟ باسمه جلت اسمائه روزه او صحیح است و نماز هم صحیح است ;و براي بعد
هم غسل لازم نیست. س 279 : در سن 9 و 10 سالگی به دلیل بیماري از من روزه هایی قضا شده، الآن نمی دانم آیا بیماري تا ماه
رمضان بعدي استمرار داشته است که روزه هاي گذشته قضا نداشته باشد یا کوتاهی کرده ام که قضا داشته باشد ;وظیفه ام چیست؟
باسمه جلت اسمائه چون وجوب قضا ثابت نیست، مقتضی اصل عدم وجوب است. س 280 : اگر در ماه رمضان در اتاق خود
حدیث دروغ یا ضعیف السند نقل می کند و روایت می کند در کتاب که تألیف کند که بعد از ماه رمضان منتشر شود، آیا مفطر
است یا نه؟ باسمه جلت اسمائه خیر، مفطر نیست. س 281 : آیا ریختن قطره به چشم یا گوش در ماه رمضان که مزه آن به حلق می
رسد جاوز است؟ باسمه جلت اسمائه جائز است به شرط آن که از حلق بیرون ریخته شود و داخل معده نشود ;ولی مکروه است. س
282 : کسی که میگرن و سردرد دارد و اگر روزه بگیرد مقداري بیشتر می شود، آیا می تواند افطار کند؟ باسمه جلت اسمائه چنان
چه تحمل مقدار زیادي درد موجب مشقت باشد، بلی می تواند افطار کند. س 283 : اگر شخص در قضاي ماه رمضان روزه را
نگرفت، و دوباره عذر آمد، آیا کفاره فدیه دارد؟ باسمه جلت اسمائه بلی، کفاره تأخیر دارد. س 284 : کسی که در روزه قضاي ماه
مبارك رمضان یا استیجاري یا نذر معین و غیر معین بدون تحقیق این که صبح شده یا نه، سحري خورده و بعد فهمیده که صبح
شده بود، حکم آن روزه چیست؟ باسمه جلت اسمائه کسی که اعتقاد به بقاي شب ندارد و سحري می خورد بعد می فهمد که صبح
شده بوده، روزه آن روز، روزه صحیحی نیست و قضاي آن لازم است ;و اگر مراعات نموده باشد و اعتقاد به بقاي شب داشته، روزه
او صحیح است ;ولو بعد بفهمد صبح شده بوده. س 285 : کسی که کفاره روزه بدهکار است و قصد دارد اطعام کند، آیا با کنار
گذاشتن پول کفاره می تواند روزه مستحبی بگیرد؟ باسمه جلت اسمائه بدون کنار گذاشتن پول کفاره هم می تواند روزه مستحبی
بگیرد ;چون روزه اي که به عنوان کفاره واجب است، واجب تخییري است. به علاوه اگر تعیینی هم باشد، باز روزه مستحبی صحیح
است. س 286 : آیا می توانیم کفاره روزه را به قیمت 750 گرم نان دولتی بدهیم؟ باسمه جلت اسمائه خیر باید عین نان یا گندم...
اگر روزه دار مسواك را از دهان » : باشد ;و از حیث وزن هم قدري بیشتر باشد. س 287 : در رساله توضیح المسائل نوشته است
بیرون آورد یا نخ را با آب دهان تر کند به دهانش ببرد و رطوبت آن را فرو ببرد روزه اش باطل می شود: مگر این که رطوبت
اولا: معناي از بین رفتن رطوبت مسواك در آب دهان چیست ;آیا «... مسواك در آب دهان به طوري از بین برود که رطوبت خارج
مراد این است که آب دهان خشک شود یا چیز دیگر؟ باسمه جلت اسمائه مراد استهلاك رطوبت مسواك در آب دهان است. س
288 : ثانیاً: آیا حکم مزبور مخصوص به رطوبت مسواك به آب دهان است یا شامل رطوبت دیگر هم می شود؟ باسمه جلت اسمائه
شامل رطوبت دیگر هم می شود. س 289 : اگر شخص در ماه رمضان استمناء کرده و نمی دانست که غسل دارد و روزه را باطل
می کند، و فقط می دانست که استمناء کار خلاف است، آیا نماز و روزه را باید اعاده کند، چه جاهل قاصر یا مقصر باشد؟ باسمه
جلت اسمائه اگر جاهل قاصر باشد، یعنی معتقد باشد به این که استمناء مفطر نیست، بطلان روزه بعید است.
مبطلات روزه
س 290 : درصورتی که مکلف در یکی از مفطرات روزه علم به آن ندارد، اگر قصد افطار آن را کرد، روزه را باطل می کند؟
باسمه جلت اسمائه قصد افطار منافی قصد صوم است ;قهراً روزه باطل می شود. س 291 : کسی که آندوسکوپی کرده و بینی او
زخم شده و خون به گلو می رود و بی اختیار فرو می رود، آیا روزه او باطل است؟ باسمه جلت اسمائه خون بدون اختیار آن هم
اگر از توي دهان فرو برود، روزه را باطل نمی کند. س 292 : عادت خانمی همیشه 10 روزه است که ساعت 8 صبح روز یازدهم
10 روز او کامل می شود سحر روز دهم خود را پاك می بیند ;لذا با غسل وارد صبح می شود و ساعت 10 صبح دوباره خون می



صفحه 29 از 122
بیند، آیا این خون تجاوز عن العشره را دارد؟ بنابراین، روزه او باطل است یا خیر؟ باسمه جلت اسمائه خون مذکور حیض نیست و
استحاضه است ;و در صورت غسل استحاضه، اگر متوسطه یا کثیره باشد، روزه صحیح است.
روزه مسافر