گروه نرم افزاری آسمان

راههایی براي رسیدن به هدف







-1 به هدف خود، امیدوار باشید
صفحه 24 از 85
بسیاري از مردم، خواهانِ رسیدن به مقامات بزرگ، و خواستار پیشرفتهاي ارزنده در علم و معارف هستند؛ تا از این راه همچون
مردان بزرگ، بتوانند در سرنوشت افراد جامعه خود، مؤثّر بوده و مردم را به سوي معنویّت سوق داده و آنان را راهنمایی کنند. این
خواستهاي است که در نهاد بسیاري از افراد نهفته است. اما از آنجا که از راز موفقیّت مردان بزرگی که صفحات تاریخ را با نام خود
روشن ساختهاند، اطلاعی ندارند؛ از رسیدن به این آرزوي بزرگ ناامید بوده و آن را خیالی خام بیش نمیپندارند! با توجّه به
درسهاي انسان سازي که از مکتب اهل بیتعلیهم السلام میآموزیم و با اشعّه تابناکی که از راهنمائیهاي حیاتبخش آن بزرگواران
بر قلوب ما میتابد، این حقیقت را مییابیم که آرمانهاي بزرگ، اهداف و مقاصد عالی، از اموري است که خاندان وحی، همواره
همه دوستان و شیفتگان خود را به سوي آن فرا خواندهاند و آنان را همیشه از یأس و ناامیدي بر حذر داشتهاند. آن بزرگواران نه
تنها در گفتار خود، بلکه در دعاها نیز به ما درس امید و آرزو آموختهاند. از این رو به ما فرمان دادهاند در روزهاي جمعه بخوانیم:
... اَلّلهُمَّ اجْعَلْنا مِنْ أَقْرَبِ مَنْ تَقَرَّبَ إِلَیْکَ.( 40 ) خداوندا، مرا از نزدیکترین کسانی که به تو تقرّب یافتهاند، قرار ده. این گونه دعاها،
درس امید براي همه کسانی است که در خود احساس حقارت میکنند و امید و آرزو را براي رسیدن به هدفهاي عالی و ارزنده، در
قلب همه شیفتگان مکتب اهل بیتعلیهم السلام میپروراند. تذکّر یک نکته : با کسانی که ناامیدند و با تصمیمها و اهداف شما
مخالفند، همنشینی نکنید. مجالست با آنان در ایجاد یأس و ناامیدي و شکست در تصمیم گیريها و رسیدن به اهداف شما مؤثّر
است. اگر مجبور به همنشینی با این گونه افراد هستید، آنان را از تصمیم و هدف خود، آگاه نکنید و آن را همچون راز، در دل
خود پنهان کنید. برخی از افراد میتوانند با پوزخند و تمسخر، آینده دیگران را تغییر دهند و آنان را همچون خود، از رسیدن به
اهداف بزرگ و عالی مأیوس کنند و در نتیجه از موفقیّت باز دارند. این گونه افراد مانع ترقّی شما هستند و میتوانند با گفتن چند
کلمه، موفقیّت را از شما سلب کنند. وظیفه شما این است که این گونه افراد را بشناسید؛ تا در صورت برخورد با آنان، با گفتار
زهرآگین آنان مسموم نشوید.
2 - نقش طلب و جستجو در دستیابی به هدف
از بزرگترین دامهاي شیطان، سخت نشان دادن و محال جلوه دادن کسب مقامات عالیه است. شیطان با وسوسهها و نیرنگهاي خود
این گونه القاء میکند: آیا رفتن به راهی با این همه دشواري امکان پذیر است؟ آیا ممکن است هدف و مقصدي را با همه عظمتی
که دارد، به پایان رساند؟ آیا ... گاهی نه تنها قبل از شروع به فعالیّت، به وسوسه و خطورات گمراه کننده و یأس آور میپردازد،
بلکه گاهی افرادي را که در مسیر قرار گرفتهاند، از راه خارج میسازد. همه جویندگانِ اهداف بزرگ، باید توجّه داشته باشند که
انسان به گونهاي خلق شده است که اگر مدّتی سختیها را تحمّل نماید، با گذشت زمان مشکلات و سختیها براي او به کارهاي سهل
و ساده تبدیل میشود و بر اثر تکرار - اگرچه برنامه در ابتداء مشکل باشد - به آن خو گرفته و عادت مینماید. گذشته از اینها
خداوند بزرگ بسیاري از مشکلات را براي جویندگان آن آسان میکند و براي دستگیري و کمک به دوستان اهل بیت
عصمتعلیهم السلام آنها را سبک میگرداند. چه بسیار است مسائل بزرگ و سنگینی که خداوند ثقل و سنگینی آنها را براي
جویندگان آنها برطرف کرده است. حقیقت، یکی از این گونه مسائل است؛ زیرا حق تلخ است و سنگین، مخصوصاً براي آن کس
که غرق در آلودگیها و تابع هواهاي نفسانی و وسوسههاي شیطانی باشد. براي این گونه افراد حق سنگینتر است. زیرا با
خواستههاي آنان سازگار نیست؛ ولی براي گروه دیگري که جویاي حقیقت و در طلب رسیدن به حقیقت هستند، حق سنگینی
ندارد. حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام میفرمایند: وَالْحَقُّ کُلُّهُ ثَقیلٌ وَقَدْ یُخَفِّفُهُ اللَّهُ عَلی أَقْوامٍ طَلَبُوا الْعاقِبَۀَ.( 41 ) حق همهاش سنگین
است، ولی خداوند آن را بر افرادي که جویاي عاقبت هستند، سبک میگرداند. از این فرمایش به دست میآوریم که طلب، نقش
بسیار مهمّ در آسان شدن مشکلات دارد. آنان که اهداف بزرگ را سخت میشمارند و دسترسی به آن را محال میدانند،
صفحه 25 از 85
کسانیهستند که در مقام طلب و رسیدن به آرزوهاي بزرگ نیستند. آنان که از صمیم قلب در مقام طلب و دست یافتن به
خواستههاي خود بودهاند، به مقصود خود رسیدهاند؛ هر چند خواستههاي آنان بزرگ و سنگین بوده است و از آنجا که کاملًا در
مقام طلب و جویاي رسیدن به اهداف خود بودهاند، سنگینی و سختی آن برایشان تبدیل به سهولت و آسانی شده و به گونهاي که
خود تصور نمیکردهاند به اهداف خود نائل شدهاند. یقین داشته باشید طلب نمودن، در جستجو بودن، جویا بودن و در طلبِ یافتن
گمشدهاي بودن، سرانجامی رضایت بخش و مسرّت آفرین دارد. بنابر این براي کامیابی و رسیدن به اهداف بزرگ، باید در مقام
طلب برآمده و به جستجوي آن بپردازید؛ تا زمینه دستیابی به آن براي شما فراهم شود. به گوشهاي نشستن، تنها به خیال و آرزو بسر
بردن و دست از طلب کشیدن انسان را به مقصد نمیرساند. کسانی در راه رسیدن به آمال و آرزوهاي قلبی خویش کامیاب
میشوند که در طلب و جستجوي دستیابی به آنها باشند. کسی که براي رسیدن به هدف خود به جستجو و طلب میپردازد،
بینصیب نخواهد بود و چنانچه به همه مقصود خویش دست نیابد، مقداري از آن را بدست میآورد. این خود اثر و نتیجه مهمّی
است که در طلب نهفته است. حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام میفرمایند: مَنْ طَلَبَ شَیْئاً نالَهُ اَوْ بَعْضَهُ.( 42 ) هر کس چیزي را طلب
کند، به همه آن یا مقداري از آن نائل میشود. بنابر این باید بزرگترین و ارزشمندترین هدفها را انتخاب کرده و در راه رسیدن به
آن، به تلاش و جستجو بپردازیم. در این صورت یا کاملًا به مقصود خود دسترسی پیدا میکنیم و به مقصد نهایی خود میرسیم، و
یا به مقداري از آنچه را که هدف خود قرار دادهایم، دست مییابیم.
-3 در خدمت مردان بزرگ
در مکتب اهل بیتعلیهم السلام رسیدن به مراحل عالیِ کمال، از عظمت بسیاري برخوردار است. به همین جهت در این باره
راهنمائیهاي فراوانی در کلمات هدایت کننده ائمّه هديعلیهم السلام وارد شده است. یکی از این فرمایشات که در صورت عمل
به آن از آیندهاي بهتر بهرهمند میشوید، همراه بودن با مردان بزرگ و خود ساختهاي است که به اهداف بزرگ نائل شدهاند. در
ضمن شعري که از امام صادقعلیه السلام نقل شده، آمده است: عَلَیْکَ بِأَهْلِ الْعُلی.( 43 ) بر تو باد به شخصیّتهاي والا مقام و
بزرگوار. زیرا دیدن این گونه افراد و بودن با آنان و همنشینی و مصاحبت با آنان در افکار و رفتار انسان تأثیر میگذارد و اراده
آدمی را قوي ساخته و به سوي اهداف بلند سوق میدهد. همّت بلند آنان، افراد ضعیف الإراده را بلند همّت میکند و مقام عالی
آنان، افراد بیهدف را بیدار مینماید. آري در محضر مردان بزرگ با هدفهاي ارزنده آشنا میشوید و شور و اشتیاق رسیدن به آنها
در شما شعلهور میشود.
-4 مخالفت با نفس یا راه رسیدن به اهداف عالی
کسی که میخواهد به هدفهاي بلند دست یابد، باید ضعف و سستی را کنار بگذارد و با هواهاي نفس، مردانه به مبارزه برخیزد.
حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام میفرمایند: مَنْ أَحَبَّ نَیْلَ الدَّرَجاتِ الْعُلی فَلْیَغْلِبِ الْهَوي.( 44 ) کسی که دوست دارد به درجات
عالی برسد، باید بر هواي نفس خود غالب باشد. این فرمانِ ملکوتی که از زبان صاحب ولایت ملک و ملکوت حضرت
امیرالمؤمنینعلیه السلام صادر شده است، درسی آموزنده براي همه انسانهایی است که خواهان رسیدن به مقامات بزرگ دینی و
معنوي هستند و براي دست یابی به اهداف عالی تلاش میکنند. این فرمان آسمانی، پیامی است بزرگ براي همه انسانها بالاخصّ
نوجوانان و جوانان عزیزي که در آرزوي آیندهاي درخشان بسر میبرند.
-5 توسّل به اهل بیتعلیهم السلام براي رسیدن به هدفهاي بزرگ
صفحه 26 از 85
- همان گونه که خواهیم گفت، انسان براي انجام هر کار نیک و پسندیده احتیاج به داشتن سه چیز دارد: 1 - تصمیم و اراده. 2
قدرت بر انجام هدفی را که در نظر دارد. 3 - توفیقی که از جانب خداوند او را دستگیري نماید. در هر یک از این سه مورد اگر
ضعفی رخ دهد، انجام برنامه از پیشرفت باز میماند و کار متوقّف میشود. براي داشتن این سه شرط و ادامه آن تا رسیدن به هدف
و مقصود، باید خاندان وحی را وسیله قرار دهیم. در زیارت حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام میخوانیم: بِکَ اَتَوَسَّلُ إِلَی اللَّهِ فی بُلُوغِ
مَقْصُودي.( 45 ) براي رسیدن به هدف و مقصودم، شما را وسیله بسوي خداوند قرار میدهم. نه تنها در ابتداء کار و براي بدست
آوردن شرایطی که گفتیم، بلکه تا هنگام رسیدن به هدف و مقصود، باید متوسّل باشیم و جانشینان خدا و امیران جهان هستی را
واسطه فیوضات الهی و رسیدن به اهداف خود قرار دهیم.
نتیجه بحث
عالیترین و بهترین هدف را شناسایی کنید و آن را انتخاب نمائید و با اراده قوي براي رسیدن به آن تلاش کنید. از مردمی که
داراي همّت نیستند پرهیز نمائید و با افرادي که اهداف بلند را در سر میپرورانند، همنشینی کنید؛ تا به این وسیله عالیترین و
پرارجترین هدف براي شما مشخّص شود. در صورتی که واقعاً در جستجوي رسیدن به بهترین هدف باشید، خداوند مهربان سختیها
و مشکلات آن را براي شما آسان میکند. از هم اکنون مواظب باشید دنیاي رنگارنگ کنونی شما را از هدف عالی انسانی دور
نسازد و سراب را آب جلوه ندهد. هدف از خلقت انسانها، عبادت و بندگی خداوند و رسیدن به مقام عبودیّت است و این در
صورتی تحقّق پذیر میباشد که از شناخت مقام ولایت و کسب معارف الهی که نتیجه آن تقرّب به خداوند است، بهرهمند باشید.
یقین داشته باشید در صورت دست یافتن به مقام عبودیّت و کسب معارف الهی، بهتر میتوانید به مکتب حیاتبخش اهل بیتعلیهم
السلام و بالأخصّ امام زمان ارواحنا فداه، خدمت کنید. این ارزندهترین راه تقرّب به خداوند بزرگ است. براي نزدیک شدن به
خدا، این راه را هدف خود قرار دهید و براي رسیدن به آن تلاش کنید. تا رشته زندگی به کف میباشد اقبال تو در برج شرف
میباشد عمر تو بود صدف در این بحر وجود درِّ صدف عمر، هدف میباشد
4ارزش اراده
انسان باید نفس خود را بشناسد و با قدرتها، توانائیها و نیروهایی که خداوند مهربان در ذات او به ودیعه نهاده است، آشنایی داشته
باشد و کم کم آنها را از مرحله قوّه و اقتضا به فعلیّت برساند. یکی از نیروهاي مهمّ، قوّه اراده است. اگر انسان اراده خود را پرورش
دهد و به تقویت آن بپردازد، میتواند با استفاده از نیروي باعظمت آن بسیاري از مشکلات روحی و جسمی خود و جامعه خود را
حلّ نماید. زیرا اراده، نیروئی بس پرقدرت و شگفت انگیز است. انسانی که نفس خود را از ناپاکیها پاك ساخته است، ارادهاش نیز
پاك و بیآلایش است و در راههاي خدا پسندانه بکار گرفته میشود. از این رو اگر انسان اراده خود را نیز پرورش داده و از اراده
آهنین برخوردار باشد، میتواند با استفاده از این نیروي بزرگ، آن را در راه احیاء دین و توجّه انسانها به مکتب انسان ساز اهل
بیتعلیهم السلام و خدمت به مردم بکار گیرد. با نگاهی کوتاه به تاریخ بشر، خواهید دید مردان نامی جهان کسانی بودهاند که از
همّت بلند برخوردار بودهاند و از آن در راه خدمت به دیگران استفاده کردهاند. آنان که داراي ضعف روحی هستند و همّتی
ضعیف دارند و یا به عقده حقارت مبتلا میباشند، هیچ گاه نمیتوانند به اهداف بزرگ دست یابند. پس عقده حقارت را کنار
بگذارید و از تضعیف روحیه خود دست بردارید. اراده خود را قوي کنید و یقین داشته باشید خدائی که به مردان بزرگ دین،
توفیق عنایت فرموده، شما را نیز میتواند به پیروزي و موفقیت برساند.
صفحه 27 از 85
اخلاص قبل از تصمیم و اراده
نیروئی که قبل از انجام هر کار و برنامهاي شما را به سوي آن تحریک میکند، باید کاملًا براي شما شناخته شده باشد. آیا یک
نیروي رحمانی شما را به سوي هدفی که دارید، دعوت میکند و یا انگیزه شما یک محرّك شیطانی است؟ و یا عامل نفسانی شما
را به سوي راهی که در نظر دارید، میکشاند؟ براي این که دچار تحریک نفس و یا وسوسه شیطان قرار نگیرید و هیچ یک از این
دو محرّك شما در عمل نباشد، باید قبل از اراده و تصمیم، قلب خود را از همه وسوسهها و تحریکات غیر رحمانی خالی کنید، آن
گاه به خاطر رضاي خداوند درباره برنامهاي که در نظر گرفتهاید، تصمیم گیري کنید. حضرت امام صادقعلیه السلام میفرمایند: إذا
اَرَدْتَ الْحَ جَّ فَجَرِّدْ قَلْبَکَ لِلَّهِ مِنْ قَبْلِ عَزْمِکَ مِنْ کُلِّ شاغِلٍ وَحِجابِ کُلِّ حاجِبٍ.( 46 ) هر گاه اراده کردي به حجّ روي، قبل از
تصمیم گیري قلب را از هر چه تو را به خود مشغول میکند و میان خداوند و تو مانع میشود، براي خدا خالی کن. گرچه این فرمان
در مورد حجّ صادر شده ، ولی یک راهنمایی کلّی است براي همه افرادي که خواهان رسیدن به اهداف بزرگ هستند. قبل از شروع
هر برنامهاي، اول دل را باید از اغراض دنیوي خالی نمائید و فقط خدا را در نظر بگیرید؛ آن گاه تصمیم خود را شروع نموده و
هدف خود را عملی سازید.
به اراده و تصمیم خود جهت دهید
زندگی ما را آنچه در سر میپرورانیم، تحت تأثیر قرار میدهد، نه آنچه که آن را به زبان میآوریم! آرزوهاي عمیق قلبی و افکار و
اعتقاداتی که داریم، در زندگی ما تحوّل ایجاد میکنند، نه آنچه را که به آن تظاهر میکنیم و اعتقاد و ایمان قلبی به آن نداریم.
بسیاري از انسانها هدفی را براي خود تعیین میکنند و همیشه از آن دم میزنند، ولی به دنبال آن نمیروند. از این رو هیچ گاه به
آن دست نمییابند و به وصف العیش اکتفا میکنند! در برابر اینها افرادي هستند که با مرور زمان به هدف خود میرسند و قیل و
قال آنان واقعیّت پیدا میکند و به آرزوي دیرینه خود موفق میشوند. چرا عدّهاي از مردم این گونهاند؟ وتعدادي دیگر تا آخر عمر
به آرزوهاي بیحاصل پرداخته و سرانجام، زندگی خود را بدون آنکه به مقصود خود نائل شوند به پایان میرسانند؟! با این که همه
انسانها از نعمت اراده برخوردارند و میتوانند بوسیله آن به اهداف خود دست یابند؛ حتّی افرادي که خود را بیبهره از نیروي اراده
میپندارند و گمان میکنند اراده آنان نابود شده نیز داراي قدرت اراده هستند. به عنوان مثال افراد معتاد که گمان میکنند در برابر
استعمال مواد مخدّر ارادهاي از خود ندارند و میپندارند که دیگر هر گونه قدرت تصمیم گیري را از دست دادهاند، آن گاه که
درباره به دست آوردن مواد مخدّر میاندیشند، ارادهاي قوي دارند و با قاطعیّت تصمیم میگیرند که به هر صورت شده به مواد
مخدّر دست یابند! همین طور اگر افراد تن پرور را زندانی کنند و در زندان از آنان کار بکشند، حاضر هستند براي فرار از زندان و
به تعبیر دیگر براي فرار از کار، به هر گونه برنامه مشقّت بار و به هر گونه نقشه خطرناك دست بزنند! بنابراین حتّی این گونه افراد
از نعمت اراده برخوردارند؛ ولی اراده آنان جهت ندارد. اینان نیز باید به اراده خود جهت داده و آن را به راه راست هدایت کنند و
در مسیر صحیح از آن استفاده نمایند؛ نه در راه بدست آوردن مواد مخدّر یا فرار از کار و کوشش. کسانی که به اراده خود جهت
میدهند، زمینه پیشرفت خود را فراهم میکنند.
داراي همّت عالی باشید
اگر میخواهید به اهداف عالی خود دست یابید و در فضاي وسیع معنویّت پرواز کنید، باید با همّت مردانه به پا خواسته و در فضاي
عالم معنی سیر کنید. همان گونه که پرندگان با بالهاي خود به پرواز میآیند؛ مردان بزرگ نیز با نیروي همّت و اراده به سوي
صفحه 28 از 85
آسمان نورانیِ عالمِ معنی، پرواز مینمایند و از جهان مادّیت جدا میشوند. بزرگان این واقعیّت را در مثالی کوتاه و پر معنی، این
گونه بیان کردهاند: اَلْمَرْءُ یَطیرُ بِهِمَّتِهِ.( 47 ) مرد به وسیله همّتِ خود، پرواز میکند. هر قدر همّتِ انسان بلندتر باشد، در فضاي معنوي
اوج بیشتري میگیرد، و در صورتی که از همّت عالی برخوردار نباشد؛ نمیتواند آن گونه که باید، به پرواز درآید. بنابراین اگر
انسان هدفی بزرگ و ارجمند داشته باشد؛ ولی براي رسیدن به آن هدف، همّت نداشته باشد و بسوي آن گام برندارد، به هدف
خود نائل نمیشود. انسانی ارزشمند و پرارج است که گذشته از هدف عالی، ارادهاي قوي و همّتی مردانه داشته باشد. بزرگان اولیاء
اللَّه در راه رسیدن به مقامات عالیه از ارادهاي قوي و همّتی بلند برخوردار بودهاند و همیشه در مسیر معنوي خود استقامت ورزیده و
از ضعف و سستی پرهیز نمودهاند. هدف عالی، مقصد بزرگ و همّت مردانه از صفات بارز آنان بوده است. همّت بلند دار که
مردان روزگار از همّت بلند به جایی رسیدهاند ارزش مردان بزرگ که با همّتی بلند بسوي اهداف عالی روان شدهاند، به قدر همّت
آنان است. حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام میفرمایند: قَدْرُ الرَّجُلِ عَلی قَدْرِ هِمَّتِهِ.( 48 ) ارزش هر مردي، به اندازه همّت اوست. زیرا
همّت بلند، ارزش فراوان براي انسان به ارمغان میآورد. بزرگان ما که صاحبان اسرار اهل بیت عصمتعلیهم السلام بوده و در راه
رضاي آنان جانفشانی مینمودند، اگر از همّت بلند برخوردار نبودند؛ چگونه میتوانستند به مقامات عالی دست یافته و از سرچشمه
ظلال معنوي اهل بیتعلیهم السلام سیراب شوند؟! ظرفیّت این گونه افراد بطوري است که الطاف اهل بیتعلیهم السلام به آنان،
هیچ گونه خودبینی و تکبّر در آنان ایجاد نمیکند. زیرا به هر مقامی راه یابند؛ همّتِ عنایاتِ بیشتر را در سر میپرورانند. ولی کسی
که از دیدن یک خواب یا از اتّفاق یک سیر معنوي یا گرفتن یک حاجت مادّي از امامانعلیهم السلام به خود میبالد! آیا از همّتی
بلند برخوردار است؟ یا کسی که از شنیدن یک خواب یا از اتفاق یک سیر معنوي یا گرفتن یک حاجت مادّي تعجّب کرده و به
انکار آن میپردازد! آیا از همّت عالی بهرهاي دارد؟! شکّی نیست که هیچ کدام از همّت بلند برخوردار نیستند و با انجام این گونه
اعمال فضیلت خود را از دست میدهند. حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام میفرمایند: مَنْ صَ غُرَتْ هِمَّتُهُ بَطَلَتْ فَضیلَتُهُ.( 49 ) هر که
همّت او اندك باشد فضیلت او از دست میرود.
به تصمیم خود عمل کنید
در بسیاري از موارد، ممکن است انسان فرصتهاي مناسب را از دست داده و به پشیمانی و افسوس گرفتار شود. براي جلوگیري از
وقوع این گونه پیشامدها باید هر گاه امکانات خوب و پسندیده فراهم شد، از آنها استفاده کنیم و به تصمیم خود عمل کنیم. در
روایتی امام صادقعلیه السلام فرمودند: اِذا هَمَّ اَحَدُکُمْ بِخَیْرٍ فَلایُؤخِّرْهُ.( 50 ) هر گاه یکی از شما تصمیم به انجام کار نیکوئی گرفت،
آن را نباید تأخیر بیندازد. زیرا در صورت تأخیر، امکان پیدا شدن مانع و از دست دادن امکانات بسیار است، و شیطان و نفس، در
ایجاد مشکلات و موانع حریص هستند. در روایتی دیگر امام صادقعلیه السلام میفرمایند: اِذا هَمَمْتَ بِخَیْرٍ فَبادِرْ فَاِنَّکَ لاتَدْري ما
یُحْدَثُ.( 51 ) هرگاه به کار خوبی تصمیم گرفتی، آن را شروع کن؛ زیرا نمیدانی که چه پیش میآید. حوادثی که پیش میآید،
بسیاري از امکانات گذشته را از دست ما میگیرد و در نتیجه موفّق به کارهاي خوبی که اراده انجام آن را داشتیم، نمیشویم.
قدرت در تصمیم گیري، عامل پیروزیو ضعف در آن، عامل شکست است
همان گونه که همّت عالی به کارهاي نیک و ارزشمند، گواه بر عظمت و بلندي مقام انسان است، ضعف در تصمیم گیري دلیلِ
شکست و از دست دادن فضیلتهاي موجود است. مطالعه و بررسی درباره 25000 نفر که در کار خود شکست خورده و به هدفهاي
خود نرسیده بودند، نشان داد که از جمع 31 عامل شکست و ناکامی، ناتوانی در تصمیم گیري از جمله مهمترین دلایل شکست و
ناکامی آنها بوده است. مسامحه و کار امروز را به فردا موکول نمودن، ضدّ تصمیم گیري است. و دشمنِ توانایی میباشد که همه
صفحه 29 از 85
باید بر آن غلبه کنند. بررسی صدها نفر از کسانی که توانستهاند به هدف خود دست یابند، به این حقیقت اشاره دارد که همه آنها
از ویژگی تصمیم گیري سریع برخوردار بودهاند. همه آنها در تصمیمات خود پافشاري کردهاند و به سادگی در مقام تغییر آنها
برنیامدهاند. آنان که به هدف خود نمیرسند، کسانی هستند که نمیتوانند تصمیم گیري کنند، کسانی هستند که تصمیمات خود را
به سرعت تغییر میدهند.( 52 ) پس سعی کنید به قدرت خود در تصمیم گیري بیفزائید؛ زیرا قدرت شما در تصمیم گیري هر چه
بیشتر باشد، آثار بیشتري را براي شما به ارمغان میآورد، و بهتر میتوانید با همّت عالی به سر منزلِ مقصود برسید. حضرت
امیرالمؤمنینعلیه السلام میفرمایند: مَنْ کَبُرَتْ هِمَّتُهُ عَزَّ مَرامُهُ.( 53 ) هر که همّت او بلند باشد، مرام او عزیز و محترم است. نه هر
درخت تحمّل کند جفاي خزان غلام همّت سروم که این قدم دارد بنابراین افرادي سزاوار احترام هستند که از همّت بلند برخوردار
باشند و در سایه قدرت در تصمیم گیري به اهداف بزرگ نائل شده باشند. مردم این گونه شخصیّتها را با دیده عظمت نگاه میکنند
و سزاوار مدح و تعریف میدانند. رفتار، روش و مرام این گونه افراد از عزّت و عظمت برخوردار است و از دید دیگران،
شخصیّتهایی ممتاز و کم نظیر به شمار میآیند. این گونه افراد، اگر همّت عالی و تصمیم جدّي خود را در راه تقرّب به خدا و مسیر
مسائل معنوي قرار دهند، در نزد پروردگار و خاندان رسالت از ارزش و تقرّبی که مورد غبطه دیگران خواهد بود، برخوردار
میشوند. همّت عالی زفلک بگذرد مرد به همّت زملک بگذرد
با قدرت اراده، بر طبیعت خود غالب شوید
طبیعت انسان به گونهاي است که، رفتار و کردار او با مرور زمان جزء خلق و خوي او قرار میگیرد؛ به صورتی که به آنها معتاد
میشود و قدرت جدایی از آنها را ندارد. امام صادقعلیه السلام میفرمایند: اَلْخُلْقُ خُلْقان اَحَ دُهُما نِیَّۀٌ وَالاخِرُ سَجِیَّۀٌ، قیلَ: فَأَیُّهُما
اَفْ َ ض لٌ؟ قالَعلیه السلام: اَلْنِیَّۀُ؛ لِاَنَّ صاحِبَ السَّجِیَّۀِ مَجْبُولٌ عَلی اَمْرٍ لایَسْتَطیعُ غَیْرَهُ، وَصاحِبَ النِّیَّۀِ یَتَ َ ص بَّرُ عَلَی الطّاعَۀِ تَ َ ص بُّراً فَهذا
اَفْضَلٌ( 54 ) خلق و خوي به دو دسته تقسیم میشود: 1- اخلاقی که انسان بوسیله تصمیم و نیّت داراي آن شدهاست. 2- اخلاقی که
طبیعی و ذاتی انسان است. از امام صادقعلیه السلام سئوال کردند: کدام یک از این دو گونه اخلاق، برتر است؟ امام صادقعلیه
السلام فرمودند: اخلاقی که به وسیله نیّت و تصمیم بدست آید ارزندهتر است؛ زیرا کسی که اخلاق وي از طبیعت او سرچشمه
میگیرد، خلقت او به گونهاي است که بر انجام غیر آن قدرت ندارد؛ ولی کسی که با نیّت و تصمیم داراي اخلاق پسندیده
میشود، خود را به صبر بر اطاعت خداوند وا میدارد؛ پس این شخص برتر است. مردان بزرگ با تصمیمهاي جدّي، اخلاق
پسندیده و نیکو را جزء طبیعت خود قرار میدهند و با نیّتهاي محکم، اخلاق ناپسندي که با طبیعت آنان آمیخته است، از خود دور
میکنند. ذوالقرنین شرق و غرب عالم را طی کرد و اقوام مختلف جهان را از نزدیک دید و رفتار و کردار آنان را مشاهده نمود. در
میان تمام مردم، با گروهی از مردم روبرو شد که سبک زندگی آنان براي او سخت شگفت آور بود. آنان از عالیترین نوع زندگی
و زیباترین شیوه ارتباطات اجتماعی برخوردار بودند. در میان آنها اثري از قتل و خونریزي، چپاولگري و خیانت دیده نمیشد و
زورگویانِ زراندوز، به تزویر زیردستان نمیپرداختند!. از این رو ذوالقرنین بسیار تعجّب کرد و از آنان سئوالات زیادي نمود و
پاسخهاي قانع کنندهاي دریافت کرد. او از آنها پرسید: فَما لَکُمْ لاتَسُبُّونَ وَلاتَقْتَتِلُونَ؟ قالوُا: مِنْ قِبَلِ اَنَّا غَلَبْنا طَبائِعَنا بِالْعَزْمِ وَسَنَّنا اَنْفُسَنا
بِالْحِلْمِ.( 55 ) ذوالقرنین از آنان پرسید: چگونه و چرا فحش، دشنام، قتل و کشتار در اجتماع شما وجود ندارد؟! آنها در پاسخ گفتند:
زیرا ما بوسیله تصمیم بر طبیعت خود غالب شدهایم و با اراده قوي، طبیعتهاي زشت را از میان برداشتهایم و حلم و بردباري را روش
نفسانی خود قرار دادهایم. بنابراین اگر انسان طبیعتاً ظالم و جنایتکار، یا دروغگو و ریاکار، و یا سست و بیحال و یا داراي هر گونه
صفت زشت دیگري باشد، میتواند با تصمیم و عزم مردانه، آنها را برطرف سازد و خود را با صفتهاي نیک و پسندیده زینت دهد.
کوه نتوان شدن سدّ ره مقصود مرد همّت مردان برآرد از نهاد کوه گرد اگر خصلتهاي زشت و ناپسند را در خود همچون کوه،
صفحه 30 از 85
ثابت و استوار میبینید؛ نه تنها میتوانید با قدرت اراده و همّت مردانه، آنها را نابود کنید؛ بلکه قدرت دارید آنها را به صفات
پسندیده تبدیل کنید.
ملّا صالح مازندرانی، مرد تصمیم و اراده
ملّا صالح مازندرانی از افرادي است که با قدرت تصمیم و اراده، به مقابله با کمبودهاي ذاتی خود برخواست و به مقصود خود نائل
شد. او داماد علّامه مجلسیِ اوّل و از علماي نامی شیعه است. او از کسانی است که باید چگونگی حالاتش، مایه عبرت و پند براي
همه کسانی باشد که جویاي رسیدن به مقاصد بلند و اهداف عالی هستند. او میگوید: من حجّت بر دانشجویان علوم دینی هستم؛
زیرا کسی از من فقیرتر نبود و ذهن و حافظهام از همگان بدتر بود؛ بصورتی که گاهی راه خانهام را گم میکردم و نام فرزندانم را
پرداختم! آن قدر کوشش کردم تا خدا آنچه را دارم به من » الف، با « فراموش میکردم. سی سال از عمرم گذشته بود که به آموختن
تفضّل فرمود.( 56 ) او با همه فقر و احتیاج و با کندي ذهن و حافظه، ارادهاي مردانه داشت، تا سرانجام بر اثر تصمیم جدّي دست به
تألیف کتابهاي پرارزشی زد که هنوز مورد استفاده علماء بزرگ شیعه است. معروف است او به قدري کم حافظه بود که خانه استاد
را گم میکرد! و به قدري فقیر بود و لباسهایش به حدّي کهنه و مندرس بود که از خجالت وارد مجلس درس نمیشد. او خارج از
محلّ درس مینشست و مطالب را بر استخوان و برگ چنار مینوشت. یک بار مسئلهاي مورد اشکال قرار گرفت و تا چند روز ادامه
یافت، یکی از شاگردان مرحوم مجلسی دید آخوند ملّا محمّد صالح در برگهاي چنار جواب آن اشکال را نوشته، او در مجلس
درس، جواب مجلسی را گفت. علاّمه مجلسی فهمید جواب از او نیست، به این جهت از او پرسید: این جواب از کیست و در این
باره اصرار نمود تا او ابراز نمود جواب از کسی است که خارج از مجلس نشسته است. مجلسی نگاه کرد دید ملّا صالح بیرونِ در
نشسته است، به او لباس داد و در مجلس درس حاضر نمود و مقرّري برایش معیّن کرد. او به قدري مورد توجّه علّامه مجلسی قرار
گرفت که او را به خانه برد و دختر خود را به تزویجِ او در آورد و او را در کتابخانه خود منزل داد.( 57 ) به هر کاري که همّت بسته
گردد اگر خاري بود، گل دسته گردد اراده و نیّت خود را تقویت کنید ملّا صالح مازندرانی با نیّت قوي و تصمیم جدّي، با تمام
کمبودهایی که در او وجود داشت، به مراحل عالی علمی دست یافت. اگر میخواهید خداوند به شما نیز عنایت کند و از شما
دستگیري نماید، در تصمیم گیري و نیّت خود کوتاهی نورزید. حضرت امیرالمؤمنینعلیه السلام در یکی از نامههاي خود
مینویسند: فَاِنَّ اللَّهَ یُعْطِی الْعَبْدَ بِقَدْرِ نِیَّتَهِ.( 58 ) بدرستی که خداوند هر بندهاي را به قدر نیّتش عطا میفرماید. ارزش نیّت هر انسان
هر قدر باشد، مزدي که خدا به او میدهد به همان میزان است. نیّت شما هر چه بهتر و خالصتر باشد، از اجر و ثوابی افزونتر
برخوردار خواهید شد. بنابراین باید به بها دادن به نیّت خود بیفزائید، نه به زینت دادن به اعمال خود! مردان خدا براي رسیدن به
اهداف بزرگ و ارزنده خود، نیاز کامل به توفیق و عنایات خداوند متعال دارند، و عنایت و کمک خداوند به میزان نیّت آنان است.
در روایتی که میآوریم، امام صادقعلیه السلام پرده از این راز برمیدارند. آن حضرت میفرمایند: اِنَّما قَدَّرَ اللَّهُ عَوْنَ الْعِبادِ عَلی قَدْرِ
نِیَّاتِهِمْ، فَمَنْ صَ حَّتْ نِیَّتُهُ تَمَّ عَوْنُ اللَّهِ لَهُ وَمَنْ قَصُ رَتْ نِیَّتُهُ، قَصُرَ عَنْهُ الْعَوْنُ بِقَدْرِ الَّذي قَصُرَ.( 59 ) خداوند به قدر نیّت مردم، کمک به
آنان را مقدّر میفرماید؛ هر کسی که از نیّت صحیح و کامل برخوردار باشد، کمک خداوند به او به صورت کامل انجام میگیرد و
هر کس در نیّتش قصور داشته باشد، به همان مقدار کمک به او تقلیل مییابد. در این گفتار امام صادقعلیه السلام یکی از رازهاي
کامیابی مردان بزرگ و عدم موفقیت دیگران را بیان میفرمایند؛ زیرا رمز کمکهاي الهی به مردم را، نیّت خود آنان معرفی
مینمایند. نیّت و تصمیم، آن قدر کارساز و پرقدرت است که اگر تصمیم خود را تقویت کنید، ضعف جسمی شما برطرف میشود
و از لحاظ بدنی نیز آمادگی انجام برنامههاي سنگین را خواهید داشت. زیرا قدرت نیّت و قصد، درهم شکننده ضعف بدنی شما
خواهد بود. حضرت امام صادقعلیه السلام میفرمایند: ما ضَعُفَ بَدَنٌ عَمَّا قَوِیَتْ عَلَیْهِ النِّیَّۀُ.( 60 ) هیچ بدنی داراي ضعف از چیزي که
صفحه 31 از 85
نیّت نسبت به آن قوي گشته نشده است. بسیاري از ورزشکاران و آنان که تمرینات رزمی را انجام میدهند، از تقویت نیروهاي
روحی، بیش از تمرینهاي جسمی استفاده میکنند؛ زیرا دریافتهاند که کاربرد تقویت فکر و اراده و قدرت در تصمیم گیري و نیّت،
بیشتر در قوي ساختن اندام اثر دارد. اکنون بسیاري از افراد معتقدند، جوانی و قدرت، یا پیري و ضعف، از یک منشاء غیر جسمی
سرچشمه میگیرد؛ آنان میگویند: هاله اثیري که اطراف بدن همه انسانها را فرا گرفته است، در قوّت و ضعف جسم انسان کاملًا
مؤثّر است. گرچه این موضوع مورد قبول همگان نیست؛ ولی بنابراین فرض، میتوان گفت: فکر و اندیشه در هاله اثیري، و هاله در
صحّت و سقم بدن و یا قدرت و ضعف آن و حتّی در حیات و مرگ بدن، مؤثّر است.
راههایی براي