گروه نرم افزاری آسمان

پاورقی






[1] Washington post.24 june,1982.
[2] همان.
[3] Wallstreet journal. 4 june, 1980.
[4] Times, 30 December, 1979.
[5] Jun Afriqure, 9 june, 1982.
[6] سمیر الخلیل، جمهوری وحشت، ترجمه احمد تدین، تهران، نشر طرح نو، 1370.
[7] News Week , 19 januaty , 1991.
[8] Eight Days 11 october, 1980.
[9] منوچهر پارسا دوست، زمینه‌های تاریخی اختلاف ایران و عراق، تهران، شرکت سهامی‌انتشار، 1365.
[10] احمد کسروی تاریخ پانصد ساله خوزستان، ص 233.
[11] مأخذ 1، ص 32.
[12] روزنامه کیهان، 12 / 4 / 1352.
[13] روزنامه اطلاعات، 24 / 11 / 1352.
[14] عراق نه تنها تا سال 1932 میلادی به صورت یک واحد سیاسی مستقل در نیامده بود. بلکه بخشی از خاک ایران بود که ابتدا عثمانی‌ها و بعد انگلیسی‌ها آن را از ایران جدا کردند. سوابق تاریخی عراق نیز بیانگر این مسئله است.برای مثال تا ظهور دین اسلام، منطقه عراق کانون عمده فرهنگ ایرانی شمرده می‌شد و گذشته از وجود تیسفون - پایتخت اصلی سلسله‌های اشکانی و ساسانی (به مدت نه صد سال) - دوازده استان بزرگ در بین النهرین قرار داشتند که دل ایرانشهر خوانده می‌شدند. حتی نام کشور عراق یا اراک و نام پایتخت این کشور، بغداد فارسی است. عراق یعنی سرزمین ایرها یا ایرانیان و نیز به معنای کنار رودخانه و بغداد که ترکیبی است از «بغ» به معنی خدا و «داد» یعنی داده‌ی خدا یا شهر خدا. (تجاوز و دفاع، جلد دوم - ص 406، قسمت یادداشت‌ها، به نقل از دکتر شعبانی).
[15] مرکز مطالعات استراتژی ملی امریکا، امریکا و بحران خلیج‌فارس، ترجمه روابط عمومی فرماندهی کل سپاه پاسداران، تهران، انتشارات واحد تبلیغات ستاد مرکزی سپاه پاسدارن، سال 1364، ص 5.
[16] هلن کاردانکوس، نه جنگ نه صلح، ترجمه علیرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشر نو، سال 1367، ص 238.
[17] مأخذ 1، ص 31.
[18] مأخذ 2، ص 2.
[19] مأخذ 1، ص 31.
[20] پیشین، ص 141.
[21] مأخذ 2، ص 13.
[22] پیشین، ص 4.
[23] ژان ژاک سروان شرایبر، تکاپوی جهانی، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران، نشر نو 1362، ص 111.
[24] مأخذ 2، ص 31.
[25] رابرت ژوهابس و مایکل جی رمز، تجدید نبرد در خلیج‌فارس، ترجمه خبرگزاری جمهوری اسلامی، تهران، انتشارات خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1364، ص 2 - 1.
[26] آندره فوتن، یک بستر و دو رویا، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران نشر نو سال 1364، ص 506.
[27] پیشین.
[28] پیشین، ص 601.
[29] مأخذ 2، ص 3.
[30] درباره مساحت ایران آمار و ارقام گوناگونی ارائه شده است:
الف - در کتاب جغرافیای نظامی، تألیف سرلشکر رزم آرا، 1.648.195 کیلومتر؛
ب - در کتاب جغرافیای انسانی، تألیف کاظم ودیعی، 1.640.000 کیلومتر مربع؛
ج - در کتاب جغرافیای کامل جهان، تألیف حبیب الله شاملویی، 1.448.000 کیلومترمربع؛
د - در فرهنگ لاروس (سه جلدی)چاپ سال1961، 1.650.000 کیلومترمربع؛
ه - در فرهنگ لاروس سه جلدی چاپ سال1962 1.645.000 کیلومترمربع؛
و - در فرهنگ جغرافیایی و بستر 1.535.400 کیلومترمربع؛
ز - در دایره المعارف نیوکاکستون 1.647.240 کیلومترمربع؛
ح - در فرهنگ فارسی دکتر معین 1.645.000 کیلومترمربع؛
ط - در نشریه ایران از انتشارات وزارت اطلاعات، سال 1971 مساحت 1.645.000 کیلومترمربع؛ ذکر شده است.
(عباس جعفری، شناسنامه جغرافیایی طبیعی ایران، 1368، ص 71).
[31] محمود محجوب و فرامرز یاوری، گیتا شناسی، نشر کارون،1369، ص60.
[32] ربیع بدیعی، جغرافیایی مفصل ایران، جلد اول، تهران، اقبال، 1362، ص 12.
[33] عزت الله عزتی، جغرافیایی نظامی ایران، امیرکبیر، 1368، ص 27 - 26.
[34] در گیتا شناسی، (1369) ، طول مرزهای ایران با همسایگان این گونه ذکر شده است: شوروی سابق 3013، کیلومتر، افغانستان 945 کیلومتر، پاکستان 978 کیلومتر، ترکیه 486 کیلومتر و عراق 1609 کیلومتر در منابع دیگر نیز تفاوت‌هایی به چشم می‌خورد.
[35] عباس جعفری، شناسنامه جغرافیای طبیعت ایران، سازمان جغرافیایی و کارتوگرافی، تهران، 1368، ص 1 - 3.
[36] The Middle East And North Africa,1948-85.p.354.
[37] مرکز آمار ایران، سال نامه آماری 1359، ص 62.
[38] درصد تغییرات تولیدات ناخالص داخلی در سال 1359 نسبت به سال قبل 16 / 4 و سرانه تولید ناخالص 67 هزار ریال در مقابل 1 / 84 هزار ریال در سال قبل است.(سال نامه آماری 1359).
[39] سازمان برنامه و بودجه (معاونت امور اقتصادی)، مجموعه اطلاعاتی (قوانین و آمار)، شهریور، 1359.
[40] گیتاشناسی کشورها، ص 65.
[41] گزارش اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، سال 1359، ص 10. 75 - 70.
[42] مرکز آمار ایران، سال نامه آماری 1358، تهران: مرکز آمار ایران، 1359، ص 996 و 997، و نیز سال نامه آماری سال 1361، تهران: مرکز آمار ایران، 1362، ص 714.
[43] گزارش اقتصادی سالهای 1357، 1358و 1359و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، به نقل از آمار بازرگانی خارجی ایران.
[44] مرکز آمار ایران، سالنامه آماری 1358 و 1361، نیز تازه‌های آمار ایران، شماره 3 تیر 1363.
[45] گزارش اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، سال 1359.
[46] این گروه‌ها عبارت بودند از: سازمان مجاهدین خلق ایران (منافقین)، سازمان چریک‌های فدایی خلق (جناح اکثریت، جناح اقلیت، جناح اشرف دهقان)، حزب توده اتحادیه کمونیست‌های ایران، حزب دمکرات کردستان، حزب کومله، حزب رنجبران، آرمان مستضعفین، سازمان پیکار در راه آزادی طبقه کارگر و.....
[47] دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران، فصل نامه بررسی‌های نظامی ش 14، ص 161، مقاله ریشه یابی تهاجم عراق به ایران»، نوشته غلامرضا ثانی نژاد.
[48] بنی صدر در برنامه ریزی‌های خود توانست در انتخابات ریاست جمهوری، حمایت تبلیغاتی «جامعه روحانیت مبارز» را به سود خود جلب کند.
[49] روابط عمومی نخست وزیری، چگونگی انتخاب اولین نخست وزیر جمهوری اسلامی ایران، 1360، ص 11.
[50] پنج روز پیش از آن، در 13 مرداد 1359، بنی صدر در اجتماع مردم مشهد گفته بود: «امروز نیز کسانی که بویی از مکتب نبرده‌اند [مقابل] منتخب مردم و فردی که عمر خویش را در مطالعه مکتب گذرانده و کوشیده است نظام پراکنده اسلامی را جمع آوری کند، ایستاده‌اند، و به نام مکتب با او می‌ستیزند». (روزنامه انقلاب اسلامی، 31 / 5 / 1359 ص 2.(.
[51] پیشین، ص 69.
[52] کنعان اورن، رهبر نظامی کودتای ترکیه و رییس ستاد مشترک ارتش، در مورد انگیزه اجرای این کودتا گفت: «مردم ترکیه بیش از این تحمل حمایت از تجدید حیات اسلام و یا نیوفاشیسم را ندارند.» دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی «رویدادها و تحلیل»، نشریه شماره 1، 15 / 6 / 1359، ص 5.
[53] خبرگزاری جمهوری اسلامی، 21 / 1 / 1359.
[54] مأخذ 15، ص 48، مقاله جنگ تحمیلی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی نوشته محمد درودیان.
[55] خبرگزاری جمهوری اسلامی، «نشریه گزارش ویژه»، مورخ 4 / 3 / 1359، ص 20.
[56] دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه معاونت تحقیق و پژوهش، جنگ تحمیلی (مجموعه مقالات) چاپ اول، تهران 1373، ص 200، 143، مقاله «مواضع قدرت‌های بزرگ و جنگ ایران و عراق»، نوشته حسین یکتا.
[57] جهانگیر قائم مقامی، سیر تحولات نظامی در ایران تا سال 1301، تهران، چاپخانه علما، چاپ اول، 1362، ص 294 - 293.
[58] عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تاریخ روابط خارجی ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1362، ص 390.
[59] مأخذ 22، ص 290.
[60] حسین فردوست، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، انتشارات اطلاعات، 1373، ص 76.
[61] مأخذ 23، ص 318.
[62] مرتضی طلوعی، تاریخ نیروی هوایی شاهنشاهی، تهران، ستاد فرماندهی نیروی هوایی، 1355، ص 58.
[63] پیشین، ص 66.
[64] مأخذ 23، ص 394.
[65] مأخذ 22، ص 297.
[66] مأخذ 23، ص 417.
[67] .Cordesman And Mangner, The Lessons of Modem Wars, P.125.
[68] Military Balance, 1980.
[69] روزنامه کیهان، 24 / 11 / 1357، ص 1.
[70] روزنامه اطلاعات، مورخ 14 / 12 / 1357، ص 3.
[71] روزنامه آیندگان، مورخ 20 / 12 / 1357، ص 2.
[72] روزنامه اطلاعات، مورخ 14 / 12 / 1357، ص 6.
[73] روزنامه کیهان، مورخ17 / 2 / 1358.
[74] Cordesman And Mangner, Op.Cit, P.125.
[75] Nikola Schhgaldix, The Iranian Military And The Islamic Republic, New York: Rand Corporation, March 1989.
[76] Military Balance, 1980.
[77] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش ویژه تاریخ 29 / 4 / 1359، به نقل از روزنامه کویتی السیاسه، 23 / 7 / 1980.
[78] مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، حسین یکتا و هادی نخعی، روز شمار جنگ ایران و عراق، جلد اول، پیدایش نظام جدید تهران، / 1376 و نیز دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، گذری بر دو سال جنگ، تهران، 1362 و نیز اسناد مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ و مصاحبه این مرکز با ابراهیم محمدزاده، مسئول سابق دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران.
[79] در تهیه فصل، از چندین منبع انگلیسی و فارسی به ویژه در مورد آمارها استفاده شده است که برای اختصار از ذکر نام همه آنها خودداری می‌شود.
[80] در مورد کشورهای خاورمیانه اختلاف نظر وجود دارد ولی تقریبا تمام کسانی که در این مورد نظر داده‌اند، عراق را جزء کشورهای خاورمیانه می‌دانند.
[81] طول مرزهای عراق برابر با 3719 کیلومتر است: ترکیه 305 کیلومتر، ایران 1515 کیلومتر، کویت 254 کیلومتر، عربستان 985 کیلومتر، سوریه 603 کیلومتر و اردن 147 کیلومتر.
[82] همایون الهی، خلیج فارس و مسائل آن، تهران: نشر قومس، 1368، چاپ اول، ص 133 و نیز:The Middle East And North Africa, yearbook, 1979- 80 Ed:26, Europe London.1981,P386.
[83] Federai Reserch Division Librry, Iraq a Country Study, Edited By Helen Chapin Met 2, Ed:4, Washington. 1988, P.Xiv.
[84] جاسم مرغی، اوضاع معاصر کشورهای اسلامی، ص 56.
[85] The Middle East And North Africa, P.387.
[86] محمد حسین جمشیدی، جنبش شیعیان عراق از 1932 تا 1991 میلادی، ص 12.
[87] Elizabeth Monroe, Britains Moment In The Middle East 1914-56, London , 1963, pp.32-34.
[88] Joyce.N.Wiley, The Islamic Movement Of Iraq - Shias,p.25.
و نیز: نهضت اسلامی شیعیان عراق، ترجمه مهوش غلامی، ص 49.
[89] همایون الهی، ضرروت تداوم دفاع مقدس، ص 8 - 4.
[90] مأخذ آمار از: Opec Annual Statistical Bullention, 1981.
[91] مؤسسه گیتاشناسی، نگاهی نو به کشورهای جهان، 2 ص 72.
[92] علی بیگدلی، تاریخ سیاسی - اقتصادی عراق، مؤسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل، چاپ اول، 1368، ص 114 و نیز:Joyce.N. Wiley, Op. Cit, p.8.
[93] The Middlle East And North Africa, P609.
[94] مأخذ 12، ص 116.
[95] Atlas Of The Middle East,Moshe Baraner - garta, Jensalen.PP.80-85, The International Yearbook And StatementsWhos Who, 1979,PP.219,-220
و سایر منابع ذکر شده در بالا.
[96] مأخذ 12، ص 76 و 81.
[97] محمد حسین جمشیدی،اندیشیه سیاسی امام شهید سید محمد باقر صدر، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه (زیر چاپ) ، فصل دوم.
[98] The Middle East And North Africa,P.109.
[99] The Middle East And North Africa,P.415.
[100] Ibid,p.421.
[101] مأخذ 12، ص 122 - 121.
[102] پیشین، ص 130 - 123.
[103] Opec Annual Statistical Bulletin, 1987.
[104] The middle East And North Africa,1979-80,pp-415-413.
[105] محمود طلوعی، فرهنگ جامع سیاسی، ص 610.
[106] برای اطلاع بیشتر در مورد حزب بعث، ر. ک به میشل عفلق، فی سبیل البعث، (مرام نامه حزب) ، علی بیگدلی، (مأخذ 12)، و Iraq a Country Study و منابع (دیگر در مورد) تاریخ سیاسی عراق.
[107] The International Yearbook Statements Whos Who 1979,p.121 And Ibid 1983pp.250-251.
[108] مأخذ 5 فصل چهارم، ص 48 - 38.
[109] روزنامه کیهان، 21 / 9 / 1359.
[110] حمید رضا شوشتریان، روابط خارجی عراق با امریکا و شوروی، ص 28 - 22.
[111] همان، ص 60 - 48.
[112] در مورد روابط عراق با اسرائیل، کویت و سایر کشورهای عربی ر. ک به: Iraq Country Study Op.Cit P.200-210.
[113] مأخذ 12، پیشین، ص 125.
[114] .Iraq a Country Study Op.Cit P.263.
[115] مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه، راهنمای عملیات جنگ 8 ساله، ص 85 - 80.
[116] The Military Balance 1970-80,
,19And.... Siprl Yerbook1978 , 1379, 1980, 1983, And Son.....
[117] ستاد تبلیغات جنگ، ستیز با صلح، تهران جنگ، 1366 چاپ دوم، ص 25.
[118] پیشین، ص 31.
[119] خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش ویژه، 24 / 2 / 1362، ص 2.
[120] روزنامه کیهان، 11 / 7 / 1357.
[121] روزنامه‌های همان روز ایران.
[122] روزنامه کیهان، 15 / 7 / 1357.
[123] روزنامه کیهان، 27 / 10 / 1357.
[124] روزنامه کیهان، 14 / 11 / 1357.
[125] مأخذ 1، ص 32 - 31.
[126] روزنامه انقلاب اسلامی، 6 / 5 / 1358.
[127] اصغر جعفری ولدانی، اختلافات مرزی ایران و عراق، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی 1367، ص 350.
[128] روزنامه بامداد، 23 / 2 / 1358، به نقل از الثوره، ارگان حزب بعث عراق.
[129] روزنامه انقلاب اسلامی، 24 / 7 / 1358.
[130] بخش عربی رادیو اسرائیل، 15 / 8 / 1358.
[131] روزنامه روزنامه کیهان، 11 / 8 / 1358.
[132] پیشین.
[133] روزنامه کیهان، 18 / 12 / 1358.
[134] خبرگزاری پارس، 7 / 10 / 1358، به نقل از رادیو مونت کارلو.
[135] روزنامه بامداد، 18 / 1 / 1359.
[136] روزنامه کیهان 18 / 1 / 1359.
[137] خبرگزاری پارس، 19 / 1 / 1359.
[138] خبرگزاری پارس، 27 / 1 / 1359.
[139] عبدالمجید تراب زمزمی، جنگ ایران و عراق، ترجمه مژگان نژند، تهران، چاپ نشر سفیر، 1368، ص 54.
[140] نشریه هرالدتریبون، 13 آوریل 1980.
[141] مجله اشپیگل، 21 آوریل 1980.
[142] مجله عربی زبان المستقبل، 19 آوریل 1980.
[143] نشریه هرالدتریبون، 24 آوریل 1980.
[144] مأخذ 24، ص 80.
[145] مأخذ 1، ص 30.
[146] روزنامه جمهوری اسلامی، 23 / 1 / 1359 به نقل از خبرگزاری رویتر.
[147] نسرین مصفا و دیگران، تجاوز عراق به ایران و موضع گیری‌های سازمان ملل متحد، تهران، مرکز مطالعات عالی بین المللی، ص 62.
[148] پیشین، ص 61.
[149] بخش عربی رادیو اسرائیل، 14 / 5 / 1359.
[150] مأخذ 1، ص 25.
[151] روزنامه انقلاب اسلامی، 25 / 5 / 1359.
[152] مأخذ 1، پیشین، ص 81.
[153] خبرگزاری پارس، 23 / 6 / 1359.
[154] خبرگزاری پارس، 20 / 6 / 1359، به نقل از خبرگزاری فرانسه.
[155] مأخذ 1 پیشین، ص 74.
[156] پیشین.
[157] پیشین، ص 92.