گروه نرم افزاری آسمان

فصل دهم: احکام نماز







اشاره
سؤال 104 - تأخیر نماز در شبهاي مهتابی به نظر شما چگونه است؟
جواب: شبهاي مهتابی و غیر مهتابی تفاوت نمیکند.
سؤال 105 - چرا شیعیان نمازهاي ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا را با هم میخوانند ولی سایر مسلمین این نمازها را از هم جدا و در
پنج نوبت میخوانند؟
صفحه 29 از 282
جواب: جدا خواندن نمازها به عقیده ما هم مستحب و سنّت است ولی جمع میان آنها جایز میباشد حتّی در روایات اهل تسنّن نیز
دلیل بر جواز داریم بنابراین جمع رخصت است ولی جدا کردن فضیلت است.
سؤال 106 - آیا نماز مستحبی که کیفیّت خاصّی دارد، مانند نماز وحشت را میتوان به جاي نافله یومیه حساب کرد؟
جواب: هرگاه قصد نافله با آن بکند نافله محسوب میشود و امید است ثواب آن نماز مخصوص را نیز داشته باشد.
سؤال 107 - اینکه گفته شده نماز شب اگر نشسته به جا آورده شود احتیاطاً به جاي یک رکعت، دو رکعت خوانده شود این احتیاط
لازم است یا مستحب؟
جواب: این احتیاط مستحب است.
سؤال 108 - نوافلی که در سفر منع شده، انجام دادن آن به عنوان کمبودن ثواب است یا بدعت؟ چه نوع بدعتی؟
جواب: انجام این نوافل مشروع نیست.
ص: 54
احکام قبله
سؤال 109 - مسلمانان مقیم لوسآنجلس که در غرب آمریکا زندگی میکنند به کدام جهت باید نماز بگذارند که نمازشان صحیح
و روبه قبله انجام شده باشد البتّه قبلهنماهاي موجود مثل قبلهنماي رزم آرا و غیره قبله نیویورك را که در شرق آمریکاست مشخص
میکند ولی قبله لوسآنجلس را که شش ساعت با هواپیما از نیویورك فاصله دارد معین نکرده و مردم دقیقاً تکلیف خود را
به یک جهتی نماز میخوانند لطفاً وظیفه آنها را معین کنید. «1» ( اللّ
􀀀
ما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ هِ 􀀀 نمیدانند و به استناد (فَأَیْنَ
جواب: به همان طرفی که در میان مسلمانان آنجا مشهور به قبله است بایستید اشکالی ندارد.
سؤال 110 - اگر شخصی به غیر جهت قبله به نماز ایستاد ما نیز میدانیم که جهت قبله بر عکس است آیا وظیفه داریم به وي اعلام
کنیم؟ امر به معروف و نهی از منکر در اینجا لازم است؟
جواب: لازم نیست ولی بهتر است.
سؤال 111 - برادران مجروح و یا معلولی که نمیتوانند در هیچ صورت رو به قبله نماز بخوانند آیا جهتهاي غیر قبله براي آنان
یکسان است؟
جواب: فرقی با هم ندارد.
سؤال 112 - آیا صحیح است که میگویند وقتی که حضرت حجّت (عج) ظهور میکند قبله را به مزار امام حسین (علیه السلام)
تغییر میدهد؟
جواب: این روایت مخالف قرآن و روایات ثابت از طرف معصومین (علیهم السلام) است و باید طرح و دور انداخته شود. سؤال
-113 هنگامی که کشتی یا قطار در حال حرکت میباشد و اشخاص اقامه نماز میکنند در صورتی که از قبله منحرف شوند وظیفه
آنها چیست؟
جواب: باید فوراً به سوي قبله تغییر جهت دهند.
______________________________
. 1). سوره بقره، آیه 115 )
ص: 55
صفحه 30 از 282
لباس نمازگزار
سؤال 114 - اگر در حال نماز، دهان نمازگزار خون بیاید آیا نمازش باطل میشود؟
جواب: اگر خون در دهان بوده باشد موجب بطلان نماز نیست ولی اگر به ظاهر لب به مقدار درهم و بیشتر رسیده باشد باید نماز را
رها کند و دهان را آب بکشد و سپس نماز بخواند و اگر کمتر از درهم باشد و با آب دهان آمیخته شود و خارج شود آن هم براي
نماز اشکال دارد.
سؤال 115 - پوشیدن مانتو چه حکمی دارد؟ آیا جزء لباسهاي زینتی است؟
جواب: پوشیدن لباسهاي زینتی اشکال دارد ولی مانتوهاي معمولی زینتی نیست و لباسی که تمام بدن جز صورت و کفّین را بپوشاند
کافی است هر چند چادر محفوظتر و بهتر است.
سؤال 116 - نماز در لباسی که در نجاست آن شک داریم چه حکمی دارد؟
جواب: مادامیکه یقین به نجاست آن نداشته باشید میتوان با آن نماز خواند
سؤال 117 - حکم استفاده از طلاي زرد، سفید و پلاتین را براي مردان بیان فرمایید.
جواب: آنچه طلا نامیده میشود زینت کردن با آن بر مردان حرام است خواه طلاي زرد باشد یا سرخ یا سفید، ولی باید توجّه داشته
باشید که پلاتین طلا نیست و فلز دیگري است.
سؤال 118 - آیا پلاتین همان طلاي سفید است؟ و در صورتی که غیر آن است حکم آن چیست؟
جواب: پلاتین و طلاي سفید- طبق شهادت اهل خبره- دو چیز است پلاتین فلزي است و طلاي سفید فلز دیگر، دوّمی حرام است و
اوّلی حرام نیست هر چند بعضی بدون توجّه پلاتین را طلاي سفید میدانند.
سؤال 119 - آیا کراهت لباس سیاه براي نماز شامل چادر مشکی خواهران و
ص: 56
همچنین عباي سیاه میشود؟
جواب: معروف کراهت لباس سیاه در نماز است و دلیلی که براي آن ذکر شده زن و مرد را شامل میشود، ولی عبا از آن استثنا
شده و بعید نیست چادر زنان نیز مشمول استثنا باشد.
سؤال 120 - چنانچه زن هنگام نماز یا پس از آن دریابد برخی از اندامش که پوشیدن آن لازم بوده است عریان مانده، تکلیفش
چیست؟
جواب: نمازش صحیح است.
سؤال 121 - استفاده از زینتآلات طلا اعمّ از انگشتر و گردنبند براي مردان چه صورتی دارد؟
جواب: حرام است.
سؤال 122 - آیا نگاه کردن به وجه و کفّین زن نامحرم بدون قصد لذت اشکال دارد؟ و منظور از قصد ریبه و لذّت چیست؟
جواب: اشکال ندارد و منظور از ریبه آن است که بترسد به گناه بیفتد و منظور از لذّت هم لذّت جنسی است.
سؤال 123 - لباس شهرت چیست؟ و استفاده از آن چه صورتی دارد؟
جواب: منظور از لباس شهرت آن است که لباسی بپوشد که مشهور به زهد و قدس شود و جنبه ریاکاري داشته باشد و استفاده از
چنین لباسی شرعاً اشکال دارد.
سؤال 124 - اگر شیء مسروقه در جیب لباس نمازگزار باشد، آیا نماز او باطل است؟
سؤال 125 - بعضی از مجروحین، زخمهاي بدنشان به گونهاي است که در مدّت شبانه روز خون میآید این افراد براي نماز چه باید
صفحه 31 از 282
بکنند؟
ص: 57
جواب: باید در صورت امکان زخم را ببندند تا به جاي دیگر سرایت نکند و با همان حال نماز بخوانند.
سؤال 126 - فرد مریضی که بنا به عللی نتواند بعد از بول خود را با آب بشوید اگر با پارچهاي خود را تمیز نماید میتواند نماز
بخواند؟
جواب: در فرض مسأله که محلّ ضرورت است اشکالی ندارد.
سؤال 127 - کسی که ادرار و مدفوع او غیر ارادي است با توجّه به اینکه هر لحظه امکان دارد از او ادرار یا مدفوع خارج گردد و
اطراف عورتین و لباس او اکثر اوقات نجس است حتی اگر عوض کند مجدّداً نجس میشود چگونه نماز بخواند؟
جواب: با همان حال نماز بخواند و در مورد وضو گرفتن مطابق دستوري که در رساله توضیح المسائل مسأله 329 دادهایم عمل کند.
سؤال 128 - چنانکه نپوشاندن وجه و کفّین (صورت و دستها تا مچ) فسادي را براي زن در جامعه به بار آورد آیا پوشاندن وجه و
کفّین واجب میشود؟
جواب: اگر موجب فساد باشد لازم است.
سؤال 129 - دندانهاي غیر طبیعی (مصنوعی) اگر از اجزاي غیر حلال گوشت باشد آیا براي نماز اشکال دارد؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 130 - آیا پوشش زن در نماز باید طوري باشد که از هیچ طرف، بدن او دیده نشود؟ و آیا پوشاندن زینت و زیورهاي صورت
و دست در نماز در جایی که نامحرم نیست لازم است؟
جواب: پوشاندن تمام بدن در نماز به استثناي وجه و کفّین و پاها تا مچ از چهار طرف لازم است و زینتآلات اگر روي لباس باشد
براي نماز اشکال ندارد.
سؤال 131 - در جایی که نامحرم به قصد ریبه و تلذّذ به زن نگاه میکند و یا صورت و کفّین او زینت دارد و بدون پوشاندن آنها
نماز میخواند، نمازش چه حکمی دارد؟
ص: 58
جواب: نمازش اشکال ندارد ولی احتیاط واجب آن است که خود را در معرض دید نامحرم قرار ندهد.
سؤال 132 - منظور از اینکه فرمودهاند پوشیدن لباس مخصوص مرد براي زن و بالعکس اشکال دارد چه نوع لباسی است لطفا
توضیح فرمایید؟
جواب: منظور لباسی است که در عرف عام میگویند لباس زنانه است (ولی هرگاه فسادي بر آن مترتب نشود حرام نیست).
سؤال 133 - پوشیدن لباس سیاه در عزاي امام حسین و دیگر ائمه (علیهم السلام) چنانچه صاحب حدائق فرموده رجحان شرعی دارد
یا خیر؟
جواب: هرگاه جنبه تعظیم شعایر داشته باشد رجحان دارد.
سؤال 134 - از آنجا که مسأله حجاب یک امر ضروري اسلام است و از آنجا که باید حدود و قوانین اسلامی در کشور جمهوري
اسلامی خصوصا در شهرهاي مذهبی از جمله شهر مقدّس قم رعایت شود که بحمد اللّه این قوانین اسلامی تا به امروز در شهر
مقدّس قم رعایت شده اما متأسفانه این روزها در این شهر مقدّس اعمال ناشایستی مشاهده میشود که در شأن و مقام و منزلت این
شهر مقدّس نیست لذا کراراً مشاهده میشود که اعمال ناشایستی در وسایل نقلیّه خصوصاً در کاروانهاي عروسی که از مقابل حرم
مطهّر حضرت معصومه (علیها السلام) عبور میکنند انجام میشود و یا به طور کلّی در مکانهاي مقدّسی از جمله در مسجد مقدّس
صفحه 32 از 282
جمکران که مورد لطف و مرحمت پروردگار و حضرت بقیه اللّه الاعظم (عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) بوده صورت میگیرد که
واقعاً جاي تأسف و نگرانی است چرا که مقام و منزلت این شهر بالاتر و والاتر از آن است که اجازه بدهد این گونه اعمال در آن
صورت گیرد لذا از آنجا که مراجع بزرگوار همیشه و در هر حال به فریاد و کمک انقلاب و اسلام میرسند و با فتاواي دندانشکن
خود مشت محکمی بر دهان استکبار جهانی میزنند بر آن شدیم که فتواي صریح حضرتعالی را در خصوص این مسأله در شهر
مقدس قم بدانیم.
ص: 59
جواب: بدون شک حجاب از مسلّمات اسلام است و تمام فقهاي اسلام در آن اتّفاق نظر دارند و هر گونه بدحجابی و بیحجابی بر
خلاف شریعت مقدّسه است مخصوصا در شهرهاي مذهبی و از آن بالاتر در اماکن مقدّسه دینی باید مراعات بیشتري شود و گناه
بدحجابی و بیحجابی در این اماکن بیشتر است و بدون شک پوشیدن چادر همه جا مخصوصاً در این اماکن اولی است.
سؤال 135 - اشخاصی که عمل جرّاحی روده بزرگ انجام دادهاند و محلّ خروج مدفوع را بسته و مدفوع توسط کیسهاي جمعآوري
میگردد در موقع نماز تکلیفشان چیست؟
جواب: اگر کیسه به صورت محمول است اشکالی ندارد و اگر بدن آلوده شود چنانچه عسر و حرجی نباشد آن را بشویند و اگر
عسر و حرجی هست به همان حالت نماز بخوانند.
سؤال 136 - مدالهاي طلا که ورزشکاران میگیرند و به گردن آنها میآویزند چه حکمی دارد؟
جواب: گرفتن مدال اشکال ندارد لکن براي مردان به گردن انداختن اشکال دارد مگر در موارد ضرورت.
سؤال 137 - حجاب از نظر اسلام چیست و چه نوع پوششی براي زن و مرد حجاب است آیا موهاي مصنوعی که بعضی از زنها بر
سر میگذارند حجاب موهاي طبیعی آنها حساب میشود؟
جواب: حجاب شرعی در مورد زنان پوشیدن تمام بدن به جز صورت و دستها تا مچ میباشد، امّا بعضی از انواع پوششها که زینت
ظاهري محسوب میشود مثل موهاي مصنوعی کافی نیست و همچنین لباسهایی که لباس زینت محسوب میشوند نیز کافی نیست و
حجاب براي مردان پوشیدن قسمتهایی از بدن است که در بین مردم مسلمان پوشیدن آن مرسوم است بنابراین پوشیدن سر و دستها و
ص: 60
مقداري از بازو (در پیراهنهاي آستین کوتاه) و مانند آن بر مردان واجب نیست.
سؤال 138 - آیا اشکال دارد که مردها در خانه دمپاییهاي زنان را بپوشند و یا بالعکس؟
جواب: اشکالی ندارد بلکه لباسهاي مخصوص هر کدام را نیز اگر دیگري بپوشد و مفاسدي بر آن مترتب نشود اشکالی ندارد امّا
آنجا که فسادانگیز است حرام است.
مکان نمازگزار
اشاره
سؤال 139 - آیا بودن پرده و دیوار بین زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه کردن لزومی دارد؟
جواب: بودن پرده بهتر است ولی واجب نیست مشروط بر این که موازین شرعی رعایت شود.
سؤال 140 - آیا گذشت زمان حکم زمین غصبی را عوض میکند؟
جواب: مسلّم است که نماز در زمین غصبی حرام است و مرور زمان هرگز حکم آن را تغییر نمیدهد.
صفحه 33 از 282
سؤال 141 - خواندن نماز در اماکن و ادارات دولتی که استیجاري میباشد و مالکش مصرّ به تخلیه است و اظهار عدم رضایت
میکند در صورتی که به علت ناچاري ساختمان هنوز تحت اختیار ارگانهاي دولتی میباشد چه حکمی دارد؟
جواب: در صورت ضرورت قطعی اشکالی ندارد.
سؤال 142 - آیا میتوان روي فرشی که قسمت کمی از آن با پول حرام رفو شده است نماز خواند یا همان قسمت خاص اشکال
دارد؟
جواب: همان قسمت خاص اشکال دارد.
سؤال 143 - در دانشگاه معمولا مکانی را براي نماز اختصاص میدهند آیا بر
ص: 61
دانشجویان لازم است که به خاطر نماز خواندن در این مکانها مبلغی به فقرا بدهند به اعتبار این که این مکانها مجهول المالک است
و آیا این مسأله در مورد تدریس در دانشگاه هم صادق است؟
جواب: اگر مکانی که براي نماز اختصاص داده شده است در دست حکومت است و وضع آن براي شما روشن است نماز خواندن
در آن با اجازه مسئولین مانعی ندارد و لازم نیست چیزي بدهید و اگر واقعا مجهول المالک است و راهی براي شناخت مالک آن
نیست در این صورت میتوانید نماز بخوانید و وجهی را در مقابل آن به فقرا بپردازید.
سؤال 144 - شخصی در زمان طاغوت یک عدد بلیط بختآزمایی به قیمت 5 تومان خرید و مبلغ 100 هزار تومان برنده شد و با آن
خانهاي تهیه کرد، آیا نماز خواندن در این خانه جایز است؟
جواب: باید آن را به عنوان مجهول المالک با اجازه حاکم شرع صدقه دهد و اگر خودش مستحق باشد میتواند با اجازه حاکم شرع
تصرف کند.
احکام مسجد
سؤال 145 - آیا در ساختن مسجد رضایت همسایگان شرط میباشد؟
جواب: رضایت آنها شرط نیست ولی نباید ایجاد مزاحمت براي آنها بشود مثلا بلندگوي مسجد یا پارك ماشینها در اطراف مسجد
نباید مزاحم همسایهها باشد.
سؤال 146 - در یکی از روستاهاي لارستان به نام شرقویه یک حمّام قدیمی بوده که حدود بیست سال است مورد استفاده قرار
نگرفته بود یکی از مؤمنین آن را خراب کرده و اکنون به صورت زمین میباشد چنانچه اجازه بفرمایید چون در حریم مسجد جامع
روستاي مذکور قرار گرفته مقداري از این زمین براي احداث توالت و
ص: 62
دستشویی براي مسجد و بقیّه، راه عبور مردم گردد؟
جواب: چنانچه امیدي براي تجدید بناي آن نیست و همچنین نیاز به حمّام دیگري در آن آبادي نمیباشد که این زمین را بفروشند و
صرف آن کنند، در این صورت میتوانید طبق آنچه نوشتهاید عمل نمایید.
سؤال 147 - آیا تطهیر ظاهر مسجدي که از مصالح متنجّس ساخته شده کفایت میکند؟
جواب: کافی است و در دل مؤمنان وسوسه نکنید.
سؤال 148 - آیا در زمینی که وقف عزاداري سیّد الشّهداء (علیه السلام) شده است میتوان مسجدي احداث کرد؟
جواب: اگر ممکن است از متولّی و در صورت نبودن متولّی، از حاکم شرع زمین را براي ساختن مسجد اجاره کنند و عدّهاي از
صفحه 34 از 282
معتمدین محل پاي این سند را امضا نمایند که فراموش نشود و هر ساله مال الاجاره آن را صرف مجالس عزاداري سیّد الشّ هداء
(علیه السلام) بنمایند و مدّت اجاره نیز مشخص و محدود باشد که بعد از پایان مدّت، مجدداً اجاره کنند.
سؤال 149 - آیا وسایلی را که متعلّق به مسجد است ولی مورد نیاز نیست، میتوان فروخت و پول آن را خرج مسجد کرد؟
جواب: چنانچه آن وسایل مورد نیاز نباشد بفروشید و صرف همان مسجد کنید زیرا در این گونه موارد آنچه اقرب به نظر واقف یا
باذل است صرف در همان مسجد است و اگر آن مسجد احتیاج ندارد میتوانید در سایر مساجد صرف کنید.
سؤال 150 - اگر با وام بانک زمینی را براي احداث مسجد بخرند اقساط وام پرداخت نشود آیا بانک میتواند براي استیفاي وام خود
در زمین مسجد تصرف نماید؟
جواب: بانک حق ندارد زمین را به ملک خود درآورد، تنها حق مطالبه وام خود را دارد، مگر اینکه در وام شرط شده باشد که اگر
اقساط پرداخت نشود زمین را
ص: 63
در اختیار بانک بگذارند، در ضمن باید توجّه داشته باشید که وام باید طبق عقود شرعیّه باشد نه وام توأم با ربا.
سؤال 151 - آیا نمایش فیلم در مساجد جایز است؟
جواب: این کارها مناسب شأن مسجد نیست بلکه باید محلّ جداگانهاي براي این کار در نظر گرفت.
سؤال 152 - آیا تخریب مسجد قریه متروکه جایز است؟
جواب: تخریب مسجد جایز نیست امّا اگر خودش خراب شود مصالح آن را میتوان به مسجد آن قریه یا قریه دیگر منتقل نمود.
سؤال 153 - پولهاي ختم و فاتحهخوانی باید به چه مصرفی برسد؟ آیا خادم هم حقّی دارد؟
جواب: پولهاي ختم و فاتحهخوانی باید زیر نظر متولّی یا امام جماعت (هرکدام که نظارت بر این کار دارند) صرف مصالح مسجد
گردد. خادم مسجد نیز میتواند به مقدار متعارف با نظر آنها مصرف کند ولی توجّه داشته باشید پولی در مقابل استفاده از مسجد
نمیتوان گرفت مگر اینکه افراد با رضایت خود چیزي بدهند و یا در برابر خدماتی که انجام میشود بگیرند.
سؤال 154 - مساجدي که در خیابانها واقع میشود و همچنین مساجدي که در بیابانها و قراي متروکه واقع شده و به هیچوجه براي
نماز قابل استفاده نیست و گاه مرکزي براي حیوانات نجس و آلودگیهاي دیگر میشود حکمش چیست؟
جواب: در مورد مساجدي که در خیابان افتاده امید بازگشتی در آن نیست هم حکم مسجد بودن زایل میشود و هم حکم وقف
بودن و شخصی که چنین کرده باید معادل ثمن آن را صرف ساختن مسجد دیگر یا تعمیر سایر مساجد کند و در حقیقت از قبیل
اتلاف عین مال است ولی تا ضرورت فوقالعاده شدیدي نباشد تخریب مسجد به هیچوجه جایز نیست و در مورد مساجد متروکه در
بیابانها و
ص: 64
قراي متروکه باید آنها را طوري محفوظ کرد که هتک و بیاحترامی نسبت به آنها نشود.
سؤال 155 - آیا منع دخول کفّار در مساجد لازم است؟
جواب: احتیاط واجب آن است که از ورود کفّار در مساجد جلوگیري شود مگر در جایی که براي تحقیق اسلام و مانند آن باشد.
سؤال 156 - آیا کارهایی چون هبه و بخشش در مسجد جایز است در صورت جواز آیا نیاز به حکم حاکم شرع دارد؟
جواب: انجام اینگونه کارها در مسجد حرام نیست و نیازي به اجازه حاکم شرع ندارد ولی انجام کارهاي دنیوي در مسجد مکروه
است و اگر مزاحمت براي نمازگزاران داشته باشد حرام است.
سؤال 157 - مسجدي است سه طبقه و طبقه سوّم آن چندان مورد استفاده براي نماز نمیباشد مگر در ایّام ماه مبارك رمضان و امثال
صفحه 35 از 282
آن، حال آیا میتوان طبقه سوّم این مسجد را قسمتبندي نموده هر قسمتی را براي یک واحد فرهنگی از قبیل دار القرآن، مرکز
تحقیقات و مطالعات دانشجویی به طور محصور اختصاص داد؟ جواب: چنانچه با وسایل متحرك، جداسازي شود که براي نماز در
موارد لزوم قابل جابهجا کردن باشد و کارهاي دینی در آن منظور باشد مانعی ندارد.
سؤال 158 - از قدیم حایلی مثل پرده بین زنان و مردان بوده و اکنون عدّهاي میگویند پرده و دیوار بین زنان و مردان در حال نماز
خواندن و موعظه کردن لزومی ندارد، نظر شما چیست؟
جواب: اگر صفوف زنان پشت سر مردان باشد پرده لازم نیست ولی اگر در کنار هم باشد احتیاط واجب نصب پرده است.
سؤال 159 - آیا داخل شدن کفّار در مسجد براي شنیدن مطالب اسلامی اشکال دارد؟
جواب: هرگاه براي تحقیق جدّي از اسلام باشد مانعی ندارد.
ص: 65
سؤال 160 - چرا برنامههاي مسجد را در حسینیّه و برنامههاي حسینیّه را در مسجد نمیتوان انجام داد؟ چون در صورت جواز
میتوانیم یکی از این دو را داشته باشیم تا از اسراف از نظر زمین و مخارج ساختن جلوگیري شود.
جواب: مسجد محدودیّتی براي زنان و گاه براي مردان دارد و در حسینیّه آزادي بیشتري وجود دارد، البتّه ثواب نماز در مسجد
نسبت به حسینیّه بسیار تفاوت دارد و همین امر سبب تأسیس دو بنا شده است.
سؤال 161 - ایجاد شبستان بخصوص در طرف قبله در مسجدي که شبستان نداشته باشد چه صورت دارد؟
جواب: در صورت نیاز اشکالی ندارد.
سؤال 162 - اگر مسجدي چند متر بالاتر از زمین واقع شده باشد و زیر زمین هم نداشته باشد آیا میتوانند زیر مسجد را مغازه
درست کرده و سرقفلی آن را بفروشند و خرج مسجد بکنند؟
جواب: جایز نیست ولی اگر واقف از اوّل این کار را میکرد جایز بود ولی اگر این کار براي مرافق مسجد مانند کتابخانه و غیر آن
انجام گیرد مانعی ندارد.
سؤال 163 - اگر مسجدي فرش یا لوازم اضافی داشته باشد آیا در صورت نیاز نداشتن مساجد دیگر، میتوانند به مستحق بدهند؟
جواب: جایز نیست ولی میتوان آن را فروخت و در نیازمندیهاي مشابه آن مسجد مصرف کرد.
سؤال 164 - اگر دو مسجد کنار هم و چسبیده به هم بنا کنند یک مسجد تابستانی و یک مسجد زمستانی و مسجد زمستانی به علّت
کوچک بودن در مواقع ضروري از جمله ماه محرم جوابگوي مردم نباشد آیا میتوانند از مسجد تابستانی جزء مسجد زمستانی کرده
و دیوار را عقب بکشند؟
جواب: اشکال دارد، ولی میتوانید دربی از یک مسجد به دیگري باز کنید
ص: 66
سؤال 165 - اگر مسجد دربی داشته باشد که مردم از آن رفت و آمد میکنند و در مواقعی مثل ماه محرّم که خانمها نیز مسجد
میروند نیاز به درب دیگري هم باشد آیا میتوانند درب دیگري نیز از یک طرف مسجد بگذارند تا در مواقع ضروري از آن
استفاده بکنند و بعد از رفع نیاز باز از همان درب اوّل رفت و آمد بکنند؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 166 - اگر مسجد نیاز به آبدارخانه داشته باشد و آشپزخانه مسجد کوچک باشد آیا میتوان از خود مسجد، آبدارخانه درست
کرد و آشپزخانه را بزرگ کرد؟
جواب: اگر مزاحم نمازگزاران نباشد و جا را بر آنها تنگ نکند و از نیازهاي مسجد محسوب شود اشکالی ندارد.
صفحه 36 از 282
سؤال 167 - شخص سرمایهداري یک مسجد را حدود پانزده سال قبل بنا کرده است و فعلا آن مسجد درست و تکمیل شده است و
قسمتی از مسجد پایگاه نیروي مقاومت بسیج میباشد. بانی مسجد راضی نیست که پایگاه بسیج در قسمتی از آن مسجد باشد در
حالی که پایگاه براي امنیّت آن محل زحمت زیادي میکشد آیا نماز خواندن و فعالیتهایی که در آنجا صورت میگیرد صحیح
است؟
جواب: چنانچه کارهاي فرهنگی مثبت اسلامی انجام دهند و مزاحمتی براي نمازگزاران نداشته باشند جایز است و رضایت بانی
اصلی شرط نیست.
سؤال 168 - در تهران بانوان در مجالس ترحیم مساجد شرکت میکنند و بعضی از آنها عادت زنانگی دارند و در اثر جهل به مسأله
با همان حال به مسجد میروند و گاهی پس از پایان مراسم مشاهده میشود که فرش مسجد نجس شده است اکنون نظر مبارکتان
را مرقوم فرمایید.
جواب: زنان در حال عادت زنانه حرام است که در مسجد توقّف کنند و اگر فرش مسجد آلوده شود باید تطهیر کرد و افراد ناآگاه
را باید به این مسائل آشنا کرد.
ص: 67
سؤال 169 - عمارتی را کنار مسجد در طبقه فوقانی جهت بانوانی که از ورود به مسجد معذورند، ساختهاند و آن را فاطمیّه نامیدهاند
اما صیغه وقف بر آن خوانده نشده است، البتّه با پولی که از مردم جمعآوري شده است، و اکنون ساختمان وسیعی به نام حسینیّه
جنب مسجد احداث شده است نظر به اینکه خادم مسجد که پنج نفر عائله دارد و از نظر جا و مکان در مضیقه است اجازه
میفرمایید آن عمارت قبلی را به خادم اختصاص دهند؟
جواب: جایز نیست، باید محل دیگري براي او در نظر گرفته شود و آن محل در حکم وقف است.
سؤال 170 - در حیدرآباد کرج زمینی وقف مسجد گردیده و مردم به نیّت ساختن مسجد کمک کردهاند چندین سال در زیرزمین
این مسجد نماز برگزار میگردید اکنون که طبقه همکف ساخته شده است از زیرزمین براي نگهداري وسایل مسجد استفاده
میشود و در ایّام محرّم و صفر به عزاداران أبا عبد اللّه (علیه السلام) غذا داده میشود و افراد معذور وارد آن نمیگردند آیا میتوان
از این زیرزمین براي مکان ورزشی جوانان و نوجوانان استفاده و عواید حاصل را صرف بناي همان مسجد کرد؟
جواب: جایز نیست بلکه باید براي مسجد و کارهاي مناسب مسجد استفاده شود.
سؤال 171 - مسجدي در زمین مشاعی که بین مالکین مسلمان و ارمنی مشترك بوده است با اجازه خودشان بنا شده است، اهل
کتاب مراسم ختم امواتشان را در مسجد مسلمانان برگزار میکنند و واعظ مسلمان در آن مجلس سخنرانی مینماید و خود ایشان
هم در مجلس حضور دارند و همچنین در مراسم مسلمین که در مسجد منعقد میشود شرکت میکنند آیا حضور آنها در مسجد
هتک مقام مسجد محسوب میشود؟
جواب: اگر آمدن آنها به مسجد سبب علاقه بیشتر آنها به اسلام گردد مانعی ندارد.
ص: 68
سؤال 172 - در بعضی از مساجد شهر اردکان تعدادي قرآن خطّی و حزب قرآن مجید وجود دارد که اکثر آنها خراب و ناقص
گردیده و بقیّه در حال از بین رفتن است و حتی ممکن است به سرقت برود آیا جایز است که به عنوان امانت به نام همان مسجد در
موزه اردکان نگهداري شود؟
جواب: اگر در مسجد قابل استفاده نیست یا در حال از بین رفتن است میتوان آن را تبدیل به احسن کرد یعنی به موزه یا غیر موزه
بفروشند و به جاي آن قرآن نو خریداري کنند و وقف آن مسجد کنند.
صفحه 37 از 282
سؤال 173 - در بعضی از مساجد و تکایا تعداد زیادي چراغ نفتی (لامپا و غیره) وجود دارد که فعلا بدون استفاده میباشد و اکثر
آنها در انبار مسجد افتاده و شکسته یا در آینده ممکن است شکسته شود و بعضی از آنها نیز توسط مسئولین به فروش رسیده و به
اصطلاح تبدیل به احسن گردیده آیا نگهداري این قبیل اجناس به نام همان مسجد در موزه جایز میباشد؟
جواب: از جواب بالا روشن شد.
سؤال 174 - در اردکان نظرکردهاي بوده به نام فاطمیّه که در مسیر خیابان قرار گرفته و تعدادي چراغ قدیمی و آیینه و غیره از آن
باقی مانده که در انبار مخروبهاي نگهداري میشود و موردي براي استفاده ندارد و ممکن است بر اثر فروریختن سقف انبار، کلّیه
آنها از بین برود آیا نگهداري آنها در موزه جایز میباشد؟
جواب: مطابق مسأله سابق عمل کنند و اگر پول آن قابل مصرف در آن فاطمیه نیست در حسینیهها یا مساجد مصرف خرید اجناس
مشابه نمایند.
سؤال 175 - ما یک مسجد قدیمی در روستایی به نام خولیخان از شهرستان مبارکه اصفهان داریم به علّت این که چند مسجد جدید
و بزرگ بعد از انقلاب اسلامی ساخته شده دیگر از این مسجد به طور کلّی استفاده نمینمایند، در ضمن صیغه وقف هم براي این
مسجد خوانده نشده است، ولی چند سال است که عدّهاي از
ص: 69
ورزشکاران این روستا چون جایگاه ورزشی نداشته از این مسجد به عنوان باشگاه ورزش باستانی استفاده مینمایند حال با توجّه به
اینکه ورزش باستانی یکی از ورزشهاي سنّتی است از اوّل تا آخر این ورزش فقط ذکر یا علی (علیه السلام) و صلوات بر محمد
(صلی الله علیه و آله) و امثال اینها یاد میشود آیا ورزش کردن و تصرف در این مسجد صحیح است؟
جواب: مسجد را به هیچ وجه نمیتوان از مسجد بودن خارج کرد یا تبدیل به ورزشگاه نمود امّا ورزش در آن اگر موجب وهن
مسجد نباشد و مزاحمت براي نمازگزاران نداشته باشند جایز است.
سؤال 176 - آیا شعار مذهبی دادن و نعره حیدري گفتن که در بعضی از مساجد پاکستان گفته میشود از مکروهات است؟
جواب: شعارهایی که داراي محتواي صحیح و مذهبی بوده باشد مانعی ندارد به شرط اینکه مزاحمتی براي نمازگزاران تولید نکند و
صداهایی که موجب وهن مسجد شود در آن نباشد.
سؤال 177 - آیا زینت کردن مساجد و حسینیهها جایز است؟
جواب: اگر تزیین به طلا یا با عکس موجودات زنده نباشد و جنبه اسراف نیز پیدا نکند اشکالی ندارد.
سؤال 178 - یک باب مسجد قدیمی واقع در گوشه روستاست که حریم آن مقداري زمین بایر و بدون استفاده میباشد حدود 30
سال قبل چند جنازه کودك در آن دفن گردیده و هیچ گونه مدرکی مبنی بر وقف بودن آن وجود ندارد، لذا هیأت محبّان چهارده
معصوم (علیهم السلام) با رضایت اهالی محل تصمیم گرفتند که دور این زمین را حصار کشی نموده حسینیّهاي در آنجا احداث
کنند و آن مسجد قدیمی که در حال تخریب است را بازسازي و توسعه دهند آیا از نظر شرعی این کار جایز است؟
جواب: اگر دلیلی بر وقف بودن آن زمین در دست نیست و بناي حسینیّه
ص: 70
موجب نبش قبر نمیشود مانعی ندارد.
سؤال 179 - مسجدي در حدود 60 یا 70 سال پیش ساخته شده ولی از نظر مکانی در جاي مناسب نیست یعنی در زمستان به قدري
سرد است که مردم محله قدرت رفتن به مسجد و نماز خواندن را ندارند این مسجد در نزدیک زمین فردي است که خودش فوت
کرده اما فرزندان او ادّعا دارند که مسجد به زور اربابان محل ساخته شده در حالی که آنها زمینهاي اطراف مسجد و زمین خود
صفحه 38 از 282
مسجد را که زمین موات بوده احیا کردهاند، به طوري که تا نزدیک درب مسجد زمین کشاورزي درست کردهاند به همین جهت
مردم محل مدتی است که در یک جاي مناسب مسجد دیگري ساختهاند و مسجد قبل به مخروبه تبدیل شده، تکلیف مردم در این
زمینه چیست؟ آیا میتوانند مسجد را خراب کنند و جاي آن را درخت بکارند و حاصل آن درختان را مصرف مسجد جدید بکنند
در ضمن تعداد مردم این محل زیاد نیست که دو مسجد داشته باشند؟
جواب: مسجد را نمیتوان خراب کرد ولی اگر خودش خراب شود و مصالح آن در معرض خطر باشد میتوان آن را در مسجد
دیگر مصرف کرد و اگر خراب شد و زمین آن به هیچوجه قابل استفاده نبود استفاده از آن زمین به نفع مسجد دیگر اشکالی ندارد
و قول مالکین اطراف زمین بدون مدرك شرعی پذیرفته نیست.
سؤال 180 - مسجدي است که داراي پایگاه فرهنگی است، این پایگاه گاهی به خاطر جذب نونهالان و نوجوانان به مسجد و آشنا
کردن آنها با تعالیم اسلام، اقدام به آوردن ویدیو و نمایش فیلمهاي مجاز (جمهوري اسلامی) در مسجد میکند آیا این عمل جایز
است؟
جواب: نمایش دادن فیلمهاي سالم و مفید براي هدایت جوانان و نوجوانان مانعی ندارد، ولی محلّ دیگري غیر از مسجد را انتخاب
کنید مگر اینکه در سالن مخصوص کتابخانه مسجد باشد.
ص: 71
سؤال 181 - آیا اعضاي هیأت امناي مسجد میتوانند براي تعمیر مسجد و سایر تصرّفات بدون اجازه متولّی اقدام کنند؟
جواب: احتیاط آن است که از متولّی اجازه بگیرند ولی اگر متولّی نسبت به مصالح مسجد مخالفت یا بیاعتنایی کند از حاکم شرع
اجازه بگیرند.
سؤال 182 - آیا میشود از طبقه زیر ساختمان مسجد جهت استفادههاي مطلوب براي مسجد مثل ساختن موتورخانه شوفاژ استفاده
کرد؟
جواب: اشکال ندارد.
سؤال 183 - آوردن میز تنیس به فضاي مسجد از قبیل زیرزمین، حیاط و … جهت انجام فعالیتهاي سالم فرهنگی ورزشی در کنار
آموزش تعالیم دینی (آموزش قرآن، احکام و عقاید) چه حکمی دارد؟
جواب: استفاده از وسایل فوق در شبستان یا فضاي مسجد مجاز نیست ولی اگر سالنهایی براي کتابخانه یا فعالیتهاي فرهنگی در
مسجد ساخته شده، از فضاي آن میتوان براي این کار استفاده کرد.
اذان و اقامه
سؤال 184 - شهادت به ولایت امیر مؤمنان مولاي متقیان حضرت علی بن أبی طالب (علیه آلاف التحیّۀ و الثّناء) از چه زمانی در
جامعه شیعیان در اذان گفته شده است؟
جواب: از بعضی روایات استفاده میشود که این کار از عصر ائمّه (علیهم السلام) شروع شد ولی در آن عصر جنبه عمومیّت نداشته
است، سپس به صورت شعار شیعه درآمد (براي توضیح بیشتر به کتاب نفیس مستمسک، بحث اذان و اقامه رجوع شود).
سؤال 185 - آیا بلند کردن صداي اذان مسجد مخصوصاً اذان صبح در صورتی که
ص: 72
همسایگان مسجد اعتراض میکنند و اظهار مینمایند که صداي اذان موجب اذیّت و آزار آنها میشود جایز است؟
جواب: بلند کردن صداي اذان در حدّ معمولی مانعی ندارد و همسایگان نمیتوانند مانع صداي اذان شوند.
صفحه 39 از 282
در اذان، اختراع و بدعت است؟ « اشْهَدُ انَّ عَلیّاً وَلِیُّ اللّه » سؤال 186 - آیا گفتن
جواب: بدعت آن است که به قصد جزئیّت اذان بگویند، و اگر به این قصد نباشد بدعت نیست و اشکالی ندارد و شیعیان به این
قصد نمیگویند.
واجبات نماز
سؤال 187 - برادران معلولی که از پاي مصنوعی استفاده میکنند و به وسیله آن نماز را ایستاده میخوانند، گاهی به علّت خستگی پا
و یا احتمال زخم شدن آن، پاي مصنوعی را درآورده و نشسته نماز میخوانند؛ آیا بر این افراد واجب است که همواره به کمک
پاي مصنوعی نماز را ایستاده بخوانند یا میتوانند در اینگونه موارد نماز را نشسته بخوانند؟
جواب: اگر عسر و حرج نداشته باشد ایستاده نماز بخوانند و لو با تکیه بر عصا و مانند آن باشد و اگر موجب عسر و حرج و ناراحتی
است نشسته نماز بخوانند.
سؤال 188 - آیا بلند خواندن قرائت نماز ظهر در روز جمعه جایز است؟
جواب: اگر در حضر نماز بخوانند بلند خواندن مستحب است و اگر در سفر باشد در صورتی مستحب است که با جماعت بخواند نه
فرادي.
سؤال 189 - آیا مطابق همه قرائات میتوان قرائت نماز را انجام داد؟
جواب: اگر قرائت مشهور در میان مسلمین باشد مانعی ندارد، ولی از آنجا که در زمان ما، مشهور همان قرائت عاصم مطابق روایت
حفص است که در قرآنهاي معمولی موجود است گرفتن از قرائات دیگران خالی از اشکال نیست.
ص: 73
سؤال 190 - آیا قرائت مَلِکِ یَوْمِ الدّین در نماز صحیح است؟
جواب: احتیاط گفتن مالک یوم الدین است.
سؤال 191 - منظور از این که باید قرائت و ذکر نماز صحیح خوانده شود چیست؟
جواب: تلفّظ صحیح به مقداري که عرب آن را عربی صحیح بداند لازم است ولی مراعات دقّتهاي علماي تجوید لازم نیست.
را با ضمّه یاء تلفظ کرده با وجودي « یوم » کلمه « مالک یوم الدین » سؤال 192 - کسی که در موقع قرائت سوره حمد نماز در جمله
که میتوانسته صحیح آن را تلفظ کند امّا جاهل به مسأله بوده، آیا نمازهاي او صحیح است یا باید دوباره اعاده و قضا کند؟
سؤال 193 - حکم نماز پیرزنی که در نمازش غلطهاي زیادي است و قادر به تصحیح آنها نیست چیست؟
جواب: اگر قادر به یادگرفتن نباشد به همان شکل که میتواند بخواند.
سؤال 194 - اگر آیه سجده را از رادیو یا تلویزیون بشنویم آیا سجده واجب است؟
جواب: اگر قرائت قرآن به طور مستقیم پخش شود سجده کردن واجب است و اگر مستقیم نباشد احتیاط است.
سؤال 195 - آیا سجده بر دستمال کاغذي و کاغذي که روي آن خطکشی شده جایز است؟
جواب: سجده بر دستمال کاغذي و همچنین ورق خطکشی شده جایز است در صورتی که خطها مانع رسیدن پیشانی بر کاغذ
نباشند و یا بین خطها به مقداري که سجده صحیح است فاصله باشد.
سؤال 196 - آیا سجده نمودن بر طرف نوشته شده مهرها (مثل اینکه مینویسند
ص: 74
(تربت اعلا مال کربلا) جایز است یا احتیاط میفرمایید؟ جهت احتیاط چیست؟
صفحه 40 از 282
جواب: اشکالی ندارد مگر در مواردي که دستاویزي به دست دشمنان بدهد.
سؤال 197 - آیا سجده بر سیمان و موزاییک و سنگ مرمر جایز است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 198 - کسی که سجده را روي صندلی بجا میآورد اگر با کفش نماز بخواند چه صورتی دارد؟
جواب: اشکالی ندارد ولی بهتر است کفش را بیرون آورد.
سؤال 199 - آیا سجده بر کاغذ رنگی که در اصل عکس رنگی است (مثل اسکناس) جایز است؟
جواب: رنگی که جرم نداشته باشد مانع نیست ولی بهتر است از سجده بر اسکناس خودداري شود.
سؤال 200 - آیا شهادت بر ولایت امیر المؤمنین (علیه السلام) در تشهد نماز جایز است؟
جواب: نظر به اینکه ائمه معصومین (علیهم السلام) اجازه اضافه کردن شهادت ثالثه را ندادهاند، این کار صحیح نیست و وظیفه ما در
اینگونه موارد تبعیّت از دستورات معصومین (علیهم السلام) است.
سؤال 201 - اگر شخصی تشهد نماز را فراموش کند، آیا بعد از قضاي تشهد، سلام نماز را هم باید بخواند؟
جواب: احتیاط آن است که سلام را نیز بخواند و باید سجده سهو نیز بجا آورد.
سؤال 202 - از روشهاي مختلف نشستن هنگام تشهد، آیا نشستن به روش معمولی افضل است یا نشستن برخی از برادران که به قصد
قرار دادن سنگینی بدن (بیش از حدّ معمولی) در سمت چپ، شبیه اهل سنّت علی الخصوص حنفیها مینشینند؟
ص: 75
جواب: صورت دوّم تورك نامیده میشود جزء مستحبات شمرده شده است.
سؤال 203 - آیا برگرداندن انگشتر در قنوت نماز ثواب دارد؟
جواب: از بعضی از روایات استحباب آن استفاده میشود.
سؤال 204 - فرستادن صلوات بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) چه حکمی دارد؟
جواب: مستحب مؤکّد است.
سؤال 205 - شخصی در حال رفتن به سجود طوري تعادلش به هم خورد که به پشت سر افتاد، آیا نماز او باطل است؟
جواب: هرگاه قبل از آنکه صورت نماز به هم بخورد به حال اوّل برگردد مانعی ندارد.
سؤال 206 - اگر نمازگزار در رکعت اوّل یک سجده و در رکعت دوّم، تشهد و در رکعت سوّم رکوع را فراموش کند وظیفهاش
چیست؟
جواب: چنانچه در سجده اوّل رکعت سوّم متوجّه شود، آن رکعت را رکعت دوّم خود قرار میدهد و تشهد میخواند و بعد از نماز
سجده فراموش شده را قضا میکند و سپس سجدههاي سهو را طبق دستور رساله انجام میدهد و احتیاطاً نماز را اعاده کند و اگر
بعد از هر دو سجده متوجّه شود، نماز او باطل است.
سؤال 207 - کسی که زیاد فراموشکار است مثلا غالباً در نمازها فراموش میکند که 2 یا 3 یا 4 رکعت خوانده، وظیفهاش چیست؟
جواب: کثیر الشّک بنا را بر طرفی میگذارد که مفید به حال اوست
نماز مسافر
سؤال 208 - آیا تهران یا مانند آن از بلاد کبیره است؟
جواب: حکم بلاد کبیره و غیر کبیره یکسان است مگر در جاهایی که هر محلّه
صفحه 41 از 282
ص: 76
از آن عرفاً یک شهر مستقل محسوب شود.
سؤال 209 - مبدأ و منتهاي سفر در مسافت نماز قصر کجا محسوب میشود؟
جواب: معیار فاصله بین دو شهر یعنی آخرین خانه مبدأ حرکت و اوّلین خانه مقصد میباشد.
سؤال 210 - آیا خروج زن از وطن الزاماً به تبعیّت از شوهر اعراض محسوب میشود یا بستگی به قصد و نیّت او دارد؟
جواب: بستگی به قصد و نیّت خود زن دارد چنانچه امیدوار باشد که شوهر را بازگرداند اعراض نیست و اگر امیدي ندارد اعراض
قهري حاصل است.
سؤال 211 - مقصود از بلاد کبیره چیست؟ در ایران چند شهر کبیره داریم و در بلاد کبیره مسافت را از آخر شهر باید حساب کرد یا
آخر محلّه؟
جواب: همانگونه که در بالا آمد تفاوتی میان شهرهاي بزرگ و کوچک نیست و بلاد کبیره و صغیره در احکام مسافر یکسان
است مگر اینکه شهري به قدري بزرگ شود که هر محلّه از آن یک شهر مستقل محسوب شود مثل شمیران و شهر ري که در عین
اتصال به تهران شهرهاي مستقلّی محسوب میشوند ولی محلّات مختلف تهران جزء تهران محسوب میشوند و در مواردي که هر
محلّهاي شهر مستقلی است اگر بین آنها فاصله نماز قصر باشد نماز شکسته میباشد و در غیر این صورت تمام است و معیار در
مسافت، آخرین خانههاي شهر است.
________________________________________
شیرازي، ناصر مکارم، استفتاءات جدید (مکارم)، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم - ایران، دوم،
1427 ه ق استفتاءات جدید (مکارم)؛ ج 1، ص: 76
سؤال 212 - حکم نماز کسی که مدّت طولانی در شهري مانده است چیست؟
جواب: در صورتی که مدّتی طولانی در آن محل بماند در حکم وطن او خواهد بود.
سؤال 213 - آیا محلّ تحصیل دانشجویان در دورههاي 2 و 4 ساله یا بیشتر جزء وطن محسوب میشود؟
جواب: آري در حکم وطن است هرچند وطن نیست.
ص: 77
سؤال 214 - کسی که دائم السفر بین دو شهر مثلا قم و کرج است ولی هر روز از کرج که وطن او نیست به دو فرسخی جهت
تدریس یا کار دیگري میرود و برمیگردد آیا چنین شخصی در قم و کرج و اطراف آن نمازش را باید تمام بخواند؟
جواب: باید تمام بخواند.
سؤال 215 - اگر محلّ کار شخصی به اندازه مسافت قصر از وطنش دور باشد و هر روز به محل کار میرود و برمیگردد یا یک
هفته در محل کار میماند، حکم نماز خانوادهاش که همراهش هستند چیست؟
جواب: هرگاه خانوادهاش مرتباً با او همراه هستند نماز همه آنها تمام است.
سؤال 216 - طلّابی که قریب 15 سال در قم ساکنند ولی آن را وطن قرار نداده و قصد اقامت دائم هم ندارند لکن در مورد زمان
بازگشت به وطنشان مردّد هستند و نمیدانند چه زمانی برمیگردند، نماز و روزه این افراد چگونه است؟ آیا در این مسأله تفاوتی
بین طلّاب ایرانی و خارجی هست؟
جواب: در فرض مسأله قم نسبت به همه آنها حکم وطن را دارد.
سؤال 217 - آیا اعراض قهري براي زنی که قصد جدایی و طلاق از همسرش ندارد و همسرش هم تصریح کرده است که به وطن
صفحه 42 از 282
زوجهاش براي سکونت حتّی به صورت موقّت نمیرود، حاصل میشود یا اینکه آنجا وطن او خواهد بود؟ وظیفه فرزندان چیست؟
جواب: این مصداق اعراض قهري است همچنین نسبت به اولادشان تا زمانی که با آنها زندگی میکنند.
سؤال 218 - اگر محلّ دانشگاه نسبت به روستاي دانشجو کمتر از چهار فرسخ باشد ولی مرکز دوّم دانشگاه بیشتر از مسافت شرعی
است و دانشجو در ماه یکی دو بار به آنجا میرود، حکم نماز و روزهاش چیست؟
جواب: نسبت به مرکز دوّم دانشگاه، نماز و روزهاش قصر است.
ص: 78
سؤال 219 - محلّ تحصیل دانشجویی در چهار فرسخی محلّ سکونت اوست، نماز و روزهاش را چگونه انجام دهد؟
جواب: اگر رفت و آمد مستمر دارد نمازش را تمام میخواند و روزهاش را میگیرد.
سؤال 220 - این جانب طلبهاي هستم اهل ساري که بر حسب موقعیّت شغلی مدّتی است که در رشت مشغول خدمت میباشم و
مدّتی که باید در اینجا بمانم معلوم نیست، امّا بر حسب وظیفه شغلی و نیز براي منبر باید به طور مرتّب به شهرستانهاي استان گیلان
سفر کنم. و به ندرت و به طور استثنایی اتفاق میافتد که ده روز در محل سکونتم بمانم و لذا اقامه ده روز میسر نمیباشد، وضعیت
نماز و روزهام چگونه است؟
جواب: وظیفه شما اتمام نماز و روزه است و اگر ده روز اقامت کردید در اوّلین سفر شکسته میباشد.
سؤال 221 - انسانی به خیال اینکه مسافر است نماز را شکسته خوانده و یا به خیال اینکه مسافر نیست نماز را تمام و روزه گرفته است
بعد از چندي متوجّه اشتباه خود شده است، نماز و روزه گذشته او چه حکمی دارد؟
جواب: در هر دو صورت بنابر احتیاط واجب اعاده کند.
سؤال 222 - شرکتی در کوه و بیابان، محلّی را براي استراحت و زندگی کارکنان خود تعیین نموده است؛ کارکنانی از شهرهاي
مختلف دور دست براي کار به این شرکت میآیند به این کیفیت که 14 روز در اینجا مشغول کار بوده و 14 روز دیگر به شهرهاي
خود مراجعت میکنند. در مدّت 14 روز کاري نحوه کارشان به شرح زیر است لطفاً تکلیف نماز و روزه هر دسته را بیان فرمایید.
الف) عدهاي همه روزه یا اغلب روزها از جایگاه مذکور (استراحتگاه) به فاصله کمتر از مسافت شرعی که محلّ کار آنهاست
میروند و شب برمیگردند.
ص: 79
جواب: اگر فاصله میان محلّ استراحت و محلّ کار آنها سه یا چهار کیلومتر باشد قصد اقامه در دو محل صحیح است و نماز و روزه
آنها کامل است و اگر فاصله زیاد است قصد اقامه درست نیست نماز آنها قصر است و نمیتوانند روزه بگیرند.
ب) عدهاي دیگر یک هفته روز به محلّ کار میروند و شب برمیگردند و یک هفته شب به محل کار میروند و روز برمیگردند،
فاصله استراحتگاه این عدّه تا محلّ کارشان نیز کمتر از مسافت شرعی است.
جواب: مانند مسأله سابق است.
ج) عدّهاي دیگر فاصله محلّ کارشان تا استراحتگاه فوقالذّکر به اندازه مسافت شرعی است اینها هم بعضی همه روزه یا اغلب
روزها به محلّ کار میروند و بر حسب وضع کاري خود قبل از ظهر یا بعد از ظهر به استراحتگاه برمیگردند.
جواب: اینها کثیر السّفر هستند.
د) بعضی دیگر از عدّه فوق که فاصله محلّ کارشان تا استراحتگاه به اندازه مسافت شرعی است یک هفته، روز به محل کار
میروند و شب برمیگردند و هفتهاي دیگر، شب میروند و روز به استراحتگاه برمیگردند.
جواب: مانند مسأله قبل است.
صفحه 43 از 282
ه-) عدّهاي محلّ کارشان همان استراحتگاه است ولی اتّفاقاً ممکن است به طور موقّت مسافت شرعی را بپیمایند و مجدّدا جهت
ادامه کار به محلّ کار خود یعنی استراحتگاه برگردند.
جواب: در صورتی که قصد ده روز اقامت در آن محل نداشته باشند نماز و روزه آنها قصر است.
و) آیا بین اشخاصی که مدّت زیادي به این کار مشغول هستند و کسانی که جدیداً مشغول این کار شدهاند فرقی هست؟
ص: 80
جواب: فرقی نیست.
سؤال 223 - آیا زن در وطن، تابع شوهر است؟
جواب: اگر قصد زن تبعیّت از شوهر بوده باشد، از نظر وطن تابع است.
سؤال 224 - اگر محلّ تحصیل جزء وطن حساب نشود و دانشجو قصد ده روز کند آیا قبل از ده روز میتواند بیش از دو ساعت از
حدّ ترخّص بگذرد. قابل ذکر میباشد که دانشکده بیرون از حدّ ترخّص میباشد و خوابگاه داخل شهر است و مجبوریم هر روز
(غیر از روزهاي تعطیل) از حدّ ترخّص عبور کنیم؟
جواب: محلّ تحصیل مستمر به حکم وطن میباشد و نماز و روزه در آن کامل است و قصد ده روز لازم نیست و خارج شدن از
محلّ اقامت و رفتن به مناطق نزدیک (مثلا 3 الی 4 کیلومتر) نیز اشکال ندارد.
سؤال 225 - آیا محلّ اقامت طلّاب و دانشجویانی که دو سال و یا بیشتر در آنجا اقامت کرده و یا خواهند کرد از نظر حضرت عالی
در حکم وطن حساب میشود؟ آیا در صورتی که از آنجا به وطن اصلی خود یا جایی دیگر که موقّتاً جهت تفریح و استراحت سفر
کرده و باز به همان محلّ اقامت بر میگردند چه حکمی دارد؟
جواب: اینگونه اقامتگاهها در حکم وطن محسوب میشوند.
سؤال 226 - شخصی که کثیر السّ فر است اگر در یکی از سفرها، انگیزه سفرش چیز دیگري باشد همانند معلّمی که همواره جهت
تدریس میرفته و این بار براي عیادت مریض و در غیر مسیر همیشگی خود سفر کرده است از لحاظ افطار و قصر چه وظیفهاي
دارد؟
جواب: حکم او مانند سایر مسافرین قصر و افطار است.
سؤال 227 - در هر سال جمع کثیري از دانشجویان غیر مشهدي وارد دانشگاه مشهد میشوند. برخی از آنها از شهرهاي استان
خراسان میباشند که معمولا هر هفته به وطن خود برمیگردند و فاصله محلّ تحصیل تا وطن آنها هم بیش از
ص: 81
مسافت شرعی است و در دوران تحصیل این رفت و آمدها ادامه دارد مثلا از شنبه تا چهارشنبه را در مشهد هستند و دو روز دیگر را
به وطن خود برمیگردند وظیفه شرعی این گروه از دانشجویان در ارتباط با نماز و روزه چیست؟
جواب: محلّ درس خواندن طولانی در حکم وطن است بنابراین مسأله مربوط به کثیر السّ فر نمیباشد، اینگونه دانشجویان هم در
وطن و هم در محلّ تحصیل خود نماز و روزه را تمام بجا میآورند ولی اگر در راه سفر بین این دو محل که هفتهاي یک بار انجام
میشود نماز و روزه بجا آورند شکسته است.
سؤال 228 - به نظر حضرت عالی وظیفه کسی که شغل او سفر است با کسی که شغل او در سفر است فرق میکند؟
جواب: فرق نمیکند.
سؤال 229 - محلّ خدمت من در بندر عباس است ولی وطنم شیراز است در هنگام مرخصی نمازهایم را در هر دو شهر (شیراز و
بندر عباس) چگونه بخوانم؟
صفحه 44 از 282
جواب: شما در بندر عباس و شیراز نماز را تمام و روزه هم بگیرید امّا در بین راه نماز و روزه شما شکسته است.
سؤال 230 - کسی که محل سکونت او تا ملکی که دارد اندازه مشخّصی ندارد و کیلومتري بر آن مشخص نکرده است ولی به طور
معمول دو ساعت راه است حکم نماز او و فرزندانش در آن ملک چیست؟
جواب: اگر ممکن است تحقیق کند و اگر راهی براي تحقیق نیست و مقدار مسافت مشکوك است نماز را تمام بخواند.
نماز استیجاري و قضا
سؤال 231 - آیا کسی که خودش نماز و روزه قضا دارد میتواند از طرف شخص دیگر اجیر شود؟
ص: 82
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 232 - آیا دو نفر یا بیشتر میتوانند در یک روز براي یک میّت روزه بگیرند و همینطور آیا امام و مأموم میتوانند هر دو به
نیّت یک نفر نماز بخوانند؟
جواب: اشکال ندارد ولی نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا مربوط به یک روز باید به ترتیب انجام گیرد.
سؤال 233 - آیا انسان به دلیل عدم حضور قلب و توجّه در نماز میتواند مجدّداً آن را بجا آورد؟
جواب: اگر در نماز ظاهراً نقصانی نبوده اعاده نکند و با تعقیبات آن را جبران کند.
سؤال 234 - اگر شخصی نماز قضاي میّتی را از عالمی به عهده بگیرد و بعد از گذشت مدتی قادر به انجام آن نشود و آن عالم هم
از دنیا برود، آیا میتواند شخص دیگري را اجیر کند؟
جواب: چنانچه صاحب پول را نمیشناسد میتواند با اجازه مجتهد دیگري کسی را براي این کار اجیر کند.
سؤال 235 - کسی که نمیداند دقیقاً چقدر نماز قضا دارد تکلیفش چیست؟
جواب: به مقداري که میداند در سفر یا در حضر فوت شده قضا کند و آنچه شک دارد واجب نیست، در ضمن ترتیب در نماز قضا
لازم نیست مگر نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشایی که از یک روز فوت شده باشد.
سؤال 236 - نمازهایی را که در سفر قضا شده است در وطن چگونه قضا کند؟
جواب: نمازهایی را که در سفر قضا شده شکسته میخواند خواه در سفر باشد یا حضر و نمازهایی که در حضر قضا شده تمام
میخواند خواه در سفر باشد یا در حضر.
سؤال 237 - نمازهاي زیادي از من فوت شده است و قدرت بر انجام همه آنها
ص: 83
را ندارم، وظیفه من چیست؟
جواب: نمازهاي گذشته را به تدریج به مقداري که توانایی دارید قضا کنید.
سؤال 238 - اگر نماز و روزه قضاي پدر و مادر زیاد باشد یا در بعضی موارد از روي نافرمانی باشد، وظیفه فرزندان چیست؟
جواب: آنچه از روي عمد و نافرمانی بوده قضاي آن بر فرزند بزرگتر واجب نیست ولی بهتر است انجام دهد و آنچه از روي عذر
بوده باید فرزند بزرگتر به مقدار توانایی قضا کند.
سؤال 239 - آیا نمازها و روزههاي قضاي میّت بر هر پسر بزرگتر از هر یک از همسرانش واجب است یا فقط به عهده یک نفر از
آنان است؟ و در صورتی که ولد اکبر نخواهد خود بخواند آیا پول نماز و روزهها را از سهم خود بدهد یا از اصل مال کم کند؟
جواب: به پسر بزرگتر از نظر سن تعلق میگیرد از هر زنی که باشد، و او میتواند از مال خودش با شرایط اجیر بگیرد و اگر دو
صفحه 45 از 282
فرزند از نظر سن کاملا مساوي باشند تقسیم میکنند.
سؤال 240 - این جانب پسر بزرگ خانواده هستم پدرم مدّت زیادي نماز و روزههایش را بجا نیاورده است و در وصیّتنامهاش
نوشته که هیچ قضاي نماز و روزه نمیخواهد و قضاي این عبادات به خودش مربوط است، با توجّه به این مطلب وظیفه من چیست؟
جواب: شما نماز و روزههایی را که به خاطر عذر از پدر فوت شده (و همچنین از مادر بنابر احتیاط واجب) باید قضا کنید و غیر از
آن واجب نیست ولی احتیاط مستحب است.
ص: 84
نماز جماعت
سؤال 241 - آیا در یک نماز میتوان به دو نفر اقتدا کرد؟
جواب: در یک نماز به دو نفر در غیر موارد ضرورت نمیتوان اقتدا کرد.
سؤال 242 - نماز کسانی که در طبقه سوّم مسجد به جماعت اقتدا کردهاند چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که با جماعتی که در پایین منعقد است یک جماعت حساب شود اشکال ندارد.
سؤال 243 - لطفاً براي این جانب که امام جماعت مسجدي هستم اجازهاي صادر فرمایید.
جواب: اگر منظور اقامه جماعت در مسجد است اجازه لازم ندارد و اگر چیز دیگري است مرقوم بدارید تا جواب داده شود.
سؤال 244 - آیا مقلّد مرجعی میتواند به امام جماعتی که مقلّد مرجع دیگر است اقتدا کند؟
جواب: مقلّد هرکس به هرکس میتواند اقتدا کند مگر اینکه علم به بطلان نماز او داشته باشد.
سؤال 245 - آیا امام راتب صاحب اختیار مسجد یا محراب است؟ به گونهاي که نماز خواندن غیر او در آنجا اشکال داشته باشد یا
اینکه اولویت امام راتب به نحو افضلیّت است؟ لطفاً توضیح دهید.
جواب: رعایت حقّ امام راتب، واجب نیست بلکه مستحب است؛ ولی براي این که مفاسدي به وجود نیاید سزاوار است اینگونه
مسائل رعایت گردد.
سؤال 246 - آیا کسی که یک دست او قطع شده است میتواند امام جماعت بشود؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 247 - یک نفر از اهل علم وارد شهر یا روستایی میشود که اهالی او را
ص: 85
نمیشناسند، آیا میتوانند به او اقتدا کنند؟
جواب: چنانچه اطمینان به عدالت او داشته باشند کافی است.
سؤال 248 - آیا اقتدا به امام جماعت وسواسی که مثلا کلمهاي را چند بار تکرار میکند جایز است؟
- جواب: خالی از اشکال نیست ولی توجّه داشته باشید رعایت احتیاط به تکرار یکی دو بار دلیل بر وسواسی بودن نیست. سؤال 249
شخصی امام جماعت را در حال تشهّد دید، ظنّ یا علم پیدا کرد که تشهد آخر است. از جهت دریافت ثواب اقتدا کرد و نشست،
بعد معلوم شد که تشهد اوّل بوده، تکلیف او چیست؟
جواب: احتیاط آن است که نمازش را همراه امام تمام کرده و بعداً اعاده نماید.
سؤال 250 - امام جماعت مقلّد مرجعی است که اعاده جماعت را در مسجد دیگر با جماعت دیگر جایز میداند ولی مأمومین مسجد
دوّم مقلّد مرجعی دیگرند که جایز نمیداند، آیا مأمومین مسجد دوّم میتوانند به آن امام اقتدا کنند؟
صفحه 46 از 282
جواب: نمیتوانند ولی اگر آنها خبر ندارند بر امام لازم نیست مطلب را براي آنها شرح دهد.
سؤال 251 - امام جماعتی در دو محل نماز میخواند. آیا شخصی که همیشه ملازم اوست میتواند به همین امام در هر دو محل اقتدا
کند؟
جواب: نماز دوّم مأموم اشکال دارد مگر اینکه احتمال دهد در نماز اوّلش خللی بوده یا قصد نماز قضا براي خودش یا شخص میّتی
نماید.
سؤال 252 - شخصی در مسجد جهت نماز جماعت جانمازي گذاشته و بیرون رفته و جماعت برپا شده و صاحب آن مراجعت نکرده
است، در این صورت به محض منعقد شدن نماز جماعت حقّ او از آن مکان ساقط شده و دیگري میتواند جاي او را تصرف کند؟
ص: 86
جواب: احتیاط آن است که تا رکوع رکعت اوّل مهلت دهد اگر نیاید حق دارد.
سؤال 253 - یک پاي امام جماعتی در اثر حادثهاي شکسته، حال در اثر شکستگی، پاي او درست جمع نمیشود که براي تشهّد و
سجود و سلام زانو بزند و باید آن پاي شکسته را در سجود و تشهد کمی دراز کند، ولی شرایط دیگر موجود است، آیا جایز است
که با این حال امامت نماید؟
جواب: جایز است.
سؤال 254 - امامت جماعت زن براي زنان چه حکمی دارد؟
جواب: جایز است.
سؤال 255 - امام راتب مسجدي غیر روحانی است. اگر فردي روحانی به طور اتّفاقی به آن مسجد برود و بخواهد امام جماعت بشود
آیا باید از امام راتب غیر روحانی اجازه بگیرد؟ و آیا با وجود روحانی، غیر روحانی میتواند امام جماعت بشود؟
جواب: اجازه گرفتن واجب نیست ولی به اخلاق مؤمن نزدیکتر است امّا در جایی که آقایان روحانی هستند امامت غیر روحانی
خالی از اشکال نیست.
بگوید؟ « کذلک الله ربّی » سؤال 256 - آیا براي مأموم جایز است که در رکعت دوّم بعد از آنکه امام سوره توحید را خواند
جواب: به قصد ذکر مطلق مانعی ندارد.
سؤال 257 - امام جماعتی از مردم و مأمومین مقداري پول و قدري سهم مبارك امام (علیه السلام) جهت ساختن مسجدي گرفته ولی
در این مورد اقدامی نکرده است. اکنون صاحبان پول، پول خود را طلب میکنند ولی او میگوید شما حقّ مطالبه ندارید، من وکیل
حاکم شرع هستم و خودم میدانم چه کنم آیا نماز خواندن پشت سر این عالم جایز است؟
جواب: اگر وجوه مزبور را به عنوان سهم مبارك امام (علیه السلام) دادهاند، او باید با نظر مجتهد یا نماینده او عمل کند و اگر به
عنوان تبرع بوده باید نظر مردم را تأمین کند.
ص: 87
سؤال 258 - نماز کسانی که به هنگام انعقاد نماز جماعت در محلّ اقامه جماعت به صورت فرادي میخوانند چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه هتک امام جماعت مسجد شود اشکال دارد.
سؤال 259 - اگر امام جماعت بعد از نماز بفهمد که به علّتی نمازش باطل بوده آیا لازم است که به مأمومین اطّلاع بدهد تا آنان
نماز خود را اعاده کنند؟
جواب: لازم نیست.
سؤال 260 - آیا شرکت بانوان در نمازهاي جماعت یومیّه کراهت دارد؟
صفحه 47 از 282
جواب: در شرایط فعلی شرکت آنها بهتر و گاهی لازم است.
سؤال 261 - کسی که نماز ایستاده میخواند و رکوع را به طور معمولی انجام میدهد اما براي سجده روي صندلی مینشیند و روي
میز مهر میگذارد و سجده میکند، آیا چنین کسی میتواند امام جماعت بشود؟
جواب: احتیاط واجب در ترك آن است.
سؤال 262 - اگر انسان شک کند که قرائت امام جماعت مطابق فتواي مرجع او میباشد آیا میتواند اقتدا کند؟ و در صورت جواز
اقتدا؛ آیا اعاده نماز به عنوان احتیاط لازم است؟
جواب: تا زمانی که یقین به خلاف ندارید اقتدا جایز است و اعاده نماز احتیاطاً لازم نیست.
سؤال 263 - اگر در مسجد جامع شهري نماز جماعت برگزار گردد و عدّه قلیلی در هنگام اقامه نماز جماعت به قصد تضعیف،
تشکیل نماز فرادي بدهند نمازشان چه حکمی دارد؟
جواب: نمازشان اشکال دارد.
سؤال 264 - در صف اوّل نماز سه نفر که لباسشان نجس است، نماز میخوانند آیا اتصال سمت راست خود را به هم میزنند؟
ص: 88
جواب: هرگاه شخصی نداند لباس یا بدن او نجس است و نماز بخواند نماز او صحیح است و اتّصال برقرار میباشد.
سؤال 265 - مردم روستا به این جانب پیشنهاد امامت جماعت را مینمایند که در صورت نبودن روحانی نماز جماعت برقرار باشد و
روحانیون محترم هم که براي تبلیغ به این روستا تشریف میآورند نیز پیشنهاد نمودهاند ولی بنده به واسطه ضعیف بودن دید چشمم
احتیاط میکنم، چنانچه اجازه فرمایید این مسئولیّت را به عهده میگیرم.
جواب: در صورتی که مردم به عدالت شما عقیده دارند و قرائت شما صحیح است و روحانی براي اقامه جماعت حضور ندارد
میتوانید امام جماعت شوید.
نماز جمعه و عیدین
سؤال 266 - اگر مسافر با طهارت فقط دو خطبه نماز جمعه را استماع کند آیا از دو رکعت ظهر کفایت میکند و اصولا آیا مسافر
میتواند در نماز جمعه شرکت کند؟
جواب: مسافر میتواند در نماز جمعه شرکت کند و نماز او مجزي است ولی تنها استماع دو خطبه کافی نیست و باید دو رکعت
نماز جمعه را بخواند.
سؤال 267 - در بعضی مناطق خطبههاي نماز جمعه را پیش از اذان میخوانند در این صورت آیا بازهم شرکت در نماز جمعه واجب
تخییري است و اگر کسی در نماز جمعه شرکت کند نماز ظهر را نیز باید بخواند؟
جواب: در فرض مسأله احتیاط آن است که نماز ظهر را هم بخواند.
سؤال 268 - مسافتی که بین دو نماز جمعه معتبر است آیا از راهی که مردم رفت و آمد میکنند محاسبه میشود و یا اینکه از راه
هوایی محاسبه میشود، دلیل بر این مسأله چیست؟
جواب: معیار راه زمینی است و دلیل بر این مطلب انصراف اطلاقات به راه
ص: 89
عادي و معمولی است مخصوصاً که راه مستقیم هوایی از راه عادي که مردم رفت و آمد میکنند معمولا کوتاهتر است و اگر مدار
بر راه مستقیم بود باید در روایات به آن تصریح میشد.
صفحه 48 از 282
سؤال 269 - آیا اقتدا به نماز عصر امام جمعه صحیح است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 270 - آیا شرکت بانوان در نماز جمعه کراهت دارد؟
جواب: شرکت آنها در نماز جمعه با توجه به عناوین ثانویه در عصر و زمان ما اولی است.
سؤال 271 - آیا نماز عید را میتوان به جماعت در دو مکان انجام داد؟
جواب: مشکل است، ولی در نمازهاي یومیّه دو بار با دو گروه مختلف میتوان خواند.
مسائل متفرّقه نماز
سؤال 272 - آیا سلامهاي سهگانهاي که نمازگزاران بعد از نماز میخوانند نصّ خاصّی دارد؟
جواب: سلامهاي سهگانهاي که به سه طرف خوانده میشود دلیل خاصّی ندارد ولی به نیّت اوامر مطلقه زیارت مانعی ندارد.
سؤال 273 - آیا میتوان نماز فریضه را به صورت تعلیمی خواند؟
جواب: هرگاه قصد قربت داشته باشد مانعی ندارد.
جواب: خوابیدن با علم به اینکه نماز قضا میشود اشکال ندارد ولی تا ممکن است این کار را انجام ندهد.
سؤال 275 - چنانچه فرد مسلمانی در مأموریتهاي فضایی به خارج از جوّ کره زمین برود با توجّه به اینکه در خلأ قرار گرفته و هیچ
ایستایی و سکونی نمیتواند داشته باشد و نمیتواند وضو بسازد، زیرا آب نیز در آنجا به حالت معلّق میباشد و همچنین به واسطه
حساسیّت دستگاههاي فضاپیما کوچکترین ذرّه غباري نیست که حتّی بتواند تیمّم کند و اگر باشد آن هم معلّق است و حتّی برایش
افق معنا ندارد و قبلهاي نیست، تکلیف وي چه میباشد؟
جواب: نماز خود را به همان حالت بخواند و اگر مدّت کوتاه است احتیاطاً بعداً قضا کند و اگر مدّت طولانی است قضا ندارد.
سؤال 276 - نظر شما در مورد سن و شرایط بلوغ دختران و تکالیف شرعی آنها چیست؟
جواب: دختران پس از تمام شدن 9 سال قمري بالغ میشوند ولی اگر نتوانند بعضی از وظایف را مانند روزه بر اثر ضعف انجام
دهند از آنها ساقط میشود و به جاي آن براي هر روز یک مد طعام (تقریبا 750 گرم گندم یا مانند آن) به فقیر میدهند.
سؤال 277 - شخصی که به طریقی یا براي سفر یا به عنوان کاري که ایجاب کرده است به قطب سفر کرده و مدّت مدیدي را قصد
اقامت کرده (قابل توجّه اینکه در قطب شش ماه روز و شش ماه شب میباشد) با توجّه به این مطلب نماز و روزه و قبله این شخص
چگونه میباشد؟ حال اگر شخصی قصد سفر کره ماه را داشته باشد نماز و روزه و قبله او در طول راه (و داخل سفینه) و در روي
کره ماه چگونه میباشد؟
جواب: باید مطابق مناطق معتدله عمل کند شرح این مطلب را در کتاب نماز و
ص: 91
روزه در قطبین نوشتهایم امّا قبله در مناطق قطبی مشکل ندارد، به سمتی میایستد که نزدیکترین فاصله را با مکه داشته باشد و از
اینجا حکم نماز و روزه در سفرهاي فضایی روشن میشود و قبله مسافران فضا آن سمت است که زمین و امتداد آن در آسمان قرار
دارد.
سؤال 278 - تبعیّت از مدیران تارك الصلاة چگونه است؟
جواب: تبعیت از دستورات نامشروع آنها جایز نیست ولی از دستورات صحیح و مشروع آنها باید تبعیّت کرد و باید افرادي را در
رأس کارهاي جامعه اسلامی بگذارند که ملتزم به احکام شرع باشند.
صفحه 49 از 282
سؤال 279 - کسی که میداند یا احتمال قوي میدهد که به جهت شبنشینی و یا مطالعه و غیره نماز صبحش قضا میشود آیا شرعاً
براي شبنشینی یا مطالعه مجاز است؟
جواب: این کار بر خلاف احتیاط است و اگر موجب وهن نماز شود حرام میباشد.
سؤال 280 - دعا کردن به زبان غیر عربی و به غیر ادعیّه مأثوره در قنوت نماز چه حکمی دارد؟
جواب: به زبان غیر عربی اشکال دارد و خواندن هر دعایی که مضمون صحیحی داشته باشد در قنوت اشکالی ندارد.
سؤال 281 - برخی از دانشجویان عقیده دارند از آنجا که حکم مصافحه بعد از نماز در احادیث نیامده است این کار بدعت
محسوب میشود و باید ترك کرد و از طرفی در صورت ترك مصافحه بعد از نماز اهداف خاصّ نماز جماعت آن چنان که
شایسته است به اجرا در نمیآید حال تمنّا دارد حکم مصافحه بعد از نماز را بیان بفرمایید؟
جواب: بدعت آن است که چیزي را به قصد جزئیّت در دین انجام دهد و یا در
ص: 92
عمل معرّف چنین مطلبی باشد بنابراین اگر مصافحه را به نیّت مطلوبیّت مطلقی که دارد انجام دهند و گاهی نیز آن را ترك کنند
اشکالی حاصل نمیشود.
سؤال 282 - آیا کسی که قادر به اصلاح قرائت نیست ولی در صورت مراجعه به گفتار درمانی به احتمال قوي موفّق به اصلاح
میگردد آیا این درمان برایش واجب خواهد بود؟
جواب: احتیاط آن است که درمان کند.
سؤال 283 - آیا بستن چشمان در نماز جهت تواضع و تمرکز حواس جایز است؟
جواب: بستن چشمها در نماز مکروه است ولی اگر راه حضور قلب منحصر به آن گردد مستحب بودن آن بعید نیست.
ص: 93
فصل یازدهم: احکام روزه
مبطلات روزه
سؤال 284 - آیا فرو بردن وسایل غیر خوراکی (مانند وسایل معاینات پزشکی) در دهان به هنگام روزه باعث بطلان روزه میگردد؟
جواب: موجب بطلان روزه نمیشود مگر اینکه آلوده به آب دهان شود و آن را بیرون آورد و سپس وارد دهان کند و رطوبت آن
ابزار به قدري باشد که در آب دهان مستهلک نشود و آن را فرو برد.
سؤال 285 - فردي مبتلا به نفس تنگی شدید است و از یک نوع وسیله طبّی استفاده مینماید که با فشار دادن سوزن آن داروي مایع
به صورت پودر گاز از راه دهان به ریهها پاشیده میشود باعث تسکین میگردد (این عمل چندین بار در روز تکرار میگردد) آیا
میتواند با وجود استفاده از این وسیله روزهدار هم باشد با توجّه به این که بدون استفاده از این دستگاه روزه گرفتن مشقّتی غیر قابل
تحمل دارد؟
جواب: اگر به صورت گاز رقیق وارد بدن میشود مانعی ندارد و روزهاش صحیح است و ما نمونههاي معمول آن را دیدهایم
اشکالی ندارد.
سؤال 286 - آیا فرو بردن چرك گلو باعث باطل شدن روزه میگردد؟
جواب: اگر به فضاي دهان وارد نشود یا بدون اختیار فرو رود مانعی ندارد.
صفحه 50 از 282
سؤال 287 - آیا فرو بردن اخلاط سینه موجب ابطال روزه میشود؟
جواب: اگر به فضاي دهان نرسد موجب ابطال نیست.
ص: 94
سؤال 288 - آیا در بیدار شدن جنب در شب ماه مبارك رمضان مختصر بیداري کافی است (مثلا ساعت زنگ بزند و او مست
خواب بوده فوراً زنگ ساعت را خاموش کرده و خوابیده است)؟
جواب: این مقدار کافی نیست.
احکام روزه قضا و کفّاره
سؤال 289 - آیا شخصی که احتمال میدهد روزه قضا دارد میتواند روزه مستحبی بگیرد و اگر براي روزه مستحبی مانند اعتکاف
نذر کند چطور؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 290 - آیا با اجازه فقها (دام بقائهم) و یا مأذونین از طرف آنها میتوان کفّارات غیر عمدي روزه را در حوایج عمومی فقرا
(غیر از اطعام) صرف نمود؟
جواب: مصرف آن فقط اطعام است.
سؤال 291 - قیمت کفاره روزه ماه رمضان که به عذر شرعی مثل مرض و غیر آن افطار شده است چقدر است؟ و آیا معیار قیمت
شهري است که در آن زندگی میکنیم یا معیار 750 گرم گندم یا خرما یا نان است بدون در نظر گرفتن شهري که در آن هستیم؟
جواب: ملاك قیمت شهري است که کفّاره در آن پرداخت میشود و مقدار آن 750 گرم است ولی قیمت آن را میتوانید به
شخص مستحق بدهید بشرط این که اطمینان داشته باشید مصرف نان میکند.
سؤال 292 - آیا میتوانم کفّاره قضاي روزه ماه رمضان را به برادرم که قصد ازدواج دارد و براي این امر به آن نیازمند است
بپردازم؟
جواب: احتیاط آن است که فقط مصرف نان شود.
سؤال 293 - بنده الآن حدود 22 سال دارم و تقریبا از 4 سال پیش تمامی
ص: 95
روزههایم را گرفتهام ولی قبل از آن چند روزي از روزههایم را به دلایلی نگرفتهام و نمیدانم که تعداد آن روزها چقدر بوده است
وظیفه من چیست؟
جواب: همان مقدار که یقین دارید روزه نگرفتهاید قضا کنید و اگر روزه نگرفتن عمدي بوده کفّاره نیز واجب است مگر اینکه
جاهل به مسائل روزه بودهاید.
سؤال 294 - تکلیف شخصی که روزههاي زیادي را افطار کرده است چیست؟
جواب: تا آنجا که بتواند روزههاي گذشته را قضا کند و نسبت به کفّاره آنها مطابق مسأله 1401 و 1402 توضیح المسائل ما عمل
کند و هر چه توانایی ندارد از او ساقط است.
سؤال 295 - کسی که فقط 28 روز از ماه رمضان را درك بکند چون که در اوّل ماه مبارك در ایران است و آخر ماه مبارك در
یک کشور عربی است که ماه شوّال یک روز زودتر دیده میشود و لهذا 28 روز را درك کرده است آیا قضاي یک روز بر او
واجب است یا هیچ قضا لازم نیست؟
صفحه 51 از 282
جواب: قضاي یک روز بر او واجب نیست ولی احتیاط مستحب است.
سؤال 296 - دادن کفّاره به واجب النّفقه جایز است؟
جواب: احتیاط آن است که کفّاره را مطلقاً به واجب النّفقه ندهد.
سؤال 297 - وظیفه خانمی که سال اوّل تکلیف روزهاش را خورده است چیست؟ و اگر باید قضا کند چگونه قضا نماید؟
جواب: کفّاره ندارد خواه جاهل مقصر بوده یا قاصر ولی اگر عمداً و عالماً روزه نگرفته کفّاره دارد و در تمام صور مسأله، قضا لازم
است.
سؤال 298 - شخصی چند روز از ماه رمضان را عمداً افطار کرده است امّا تعداد دقیق آن را نمیداند وظیفه او چیست؟
جواب: به مقداري که یقین دارد، روزههایی را که خورده باید هم قضا کند و هم براي هر روز کفّاره بدهد و چنانچه بار او سنگین
شود و نتواند، مطابق آنچه در
ص: 96
مسأله 1402 توضیح المسائل گفتهایم عمل کند.
سؤال 299 - آیا افطار روزه استیجاري بعد از ظهر جایز است؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 300 - این جانب مقلد امام خمینی (رحمه الله) بودهام و به فتواي حضرتعالی بر تقلید از ایشان باقی هستم، ایشان در باب روزه
مستحبی میفرماید اگر سبب اذیّت پدر و مادر و جدّ شود جایز نیست با توجّه به این مطلب که این جانب قادر به ازدواج نمیباشم و
گرفتن روزه مستحبی را تنها راه جلوگیري از فعل حرام یافتهام و از طرفی هم پدر و مادرم راضی به گرفتن روزه مستحبی توسط من
نمیگردند و نمیتوانم آنان را به این امر راضی کنم آیا با وجود چنین شرایطی میتوان بدون در نظر گرفتن رضایت پدر و مادر
روزه گرفت؟
جواب: در فرض مسأله گرفتن روزه مستحبی براي شما جایز است ولی سعی کنید رضایت آنها را تا آنجا که میتوانید جلب کنید.
سؤال 301 - چنانچه دکتر مریض را از روزه گرفتن منع کند (با توجّه به اینکه بعضی از دکترها نسبت به مسائل شرعی بیاطّلاع
هستند) آیا نظریّه او در این مورد قابل قبول است؟
جواب: اگر دکتر مورد اطمینان باشد نظریّه او قابل قبول است.
احکام رؤیت هلال
سؤال 302 - اگر اوّل ماه شوّال در مشهد رؤیت شود که با افغانستان نیم الی یک ساعت تفاوت افق دارد آیا اوّل ماه در افغانستان هم
ثابت میشود؟
جواب: کافی نیست.
سؤال 303 - در شهري که اکثریّت با اهل سنّت است و شیعهها در اقلیّت هستند اگر در عید قربان و عید فطر قطع به خلاف نداشته
باشیم آیا میتوانیم با آنها عید
ص: 97
بگیریم و اگر در نجف اشرف ماه را دیده باشند و بیست و نه روز روزه گرفتهاند ولی در استانبول دیده نشده و سنّیها سی روز
روزه میگیرند و یک روز بعد از نجف عید مینمایند وظیفه ما شیعهها چیست؟
جواب: اگر موازین تقیّه وجود داشته باشد میتوانید با آنها عید کنید و اگر ماه در نجف ثابت شود براي استانبول کافی است.
صفحه 52 از 282
سؤال 304 - اگر هلال ماه رمضان در شهري دیده شود آیا براي شهرهاي دیگري که افق آنها یک یا دو ساعت فرق دارد اوّل ماه
ثابت میشود؟
جواب: اگر شهري که ماه در آن دیده شده نسبت به شهر مورد بحث غربی باشد ماه ثابت نمیشود و اگر شرقی باشد ثابت میشود.
ص: 99
فصل دوازدهم: احکام خمس
ارباح مکاسب
سؤال 305 - آیا هدیه خمس دارد؟
جواب: بنابر احتیاط واجب خمس به آن تعلّق میگیرد.
سؤال 306 - اگر خانمی داراي طلاي ساخته شده براي زینت باشد و بعضی از آن هدیه باشد و سال بر آن بگذرد، آیا خمس دارد؟
جواب: چنانچه زینت آلات مزبور مورد نیاز یا جزء شئون او بوده باشد خمس ندارد.
سؤال 307 - آیا هبه پدر به فرزند نابالغ خمس دارد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که اگر پدري به فرزند نابالغ خود چیزي ببخشد فرزند پس از بلوغ خمس آن را بپردازد.
سؤال 308 - علما میگویند انسان باید حساب سال داشته باشد، اگر کسی درآمد او کمتر از مخارجش باشد بازهم واجب است
حساب سال داشته باشد؟
جواب: منظور علما نیز کسی است که درآمد اضافی و پسانداز داشته باشد نه کسی که درآمد اضافی و پساندازي نداشته باشد.
سؤال 309 - آیا خمس به حقوق بازنشستگی تعلق میگیرد؟
جواب: پولی که از دولت بعد از بازنشستگی دریافت میکند درآمد همال سال محسوب میشود و اگر از مخارج آن سال اضافه
باشد خمس دارد.
ص: 100
سؤال 310 - آیا باغی که با پول مخمّس خریده شده خمس دارد؟
جواب: باغ مزبور خمس ندارد ولی میوهها خمس دارد و نسبت به قیمت اضافی در موقع فروش باید خمس آن را بپردازد.
سؤال 311 - شخصی مقداري پسانداز دارد که حاصل وام، حقوق و اضافه کاري است آیا خمس دارد؟
جواب: آنچه وام بوده و اقساط آن را نپرداخته خمس ندارد و امّا آنچه به عنوان حقوق و اضافه کار گرفته یا وامی که اقساط آن را
پرداخته خمس دارد.
سؤال 312 - آیا سپردههاي بلند مدّت بانکها که توسط بانک در گردش کاري میباشد مشمول خمس میشود؟
جواب: چنانچه خمس آن را نپرداخته باشد باید بپردازد.
سؤال 313 - آیا خانهاي که پدرم به من بخشیده و خود نیز مقداري خرج آن کردهام متعلّق خمس است؟
جواب: چنانچه خانهاي که پدر به شما بخشیده مورد نیاز براي سکونت بوده است خمس ندارد ولی احتیاط این است که خمس
مبلغی را که کار کرده بودید بپردازید، نسبت به کار پدرتان نیز حمل بر صحت کنید و بگویید ان شاء اللّه کارش درست بوده است.
سؤال 314 - آیا به پول حاصل از فروش زمین و وسایل زندگی و طلاجات خمس تعلق میگیرد؟
جواب: چنانچه زمین مورد نیاز براي منزل مسکونی بوده حتّی بعد از فروشش خمس ندارد و آنچه از طریق فروش وسایل زندگی و
صفحه 53 از 282
طلا و امثال آن بوده آن هم خمس ندارد.
سؤال 315 - آیا حیوانات اهلی چون گاو و گوسفند خمس دارند؟
جواب: چنانچه از شیر و پشم آنها و مانند آن براي مصارف شخصی استفاده
ص: 101
میکنند خمس ندارد اگر تنها براي کود زراعت و خرد کردن خرمن است حکم سرمایه و ابزار کار دارد و همچنین اگر از آنها به
عنوان بهرهبرداري کسبی استفاده میکنند.
سؤال 316 - در جلسات ترحیم و هفته و چهلم، گلهاي گران قیمتی به صورت تاج گل به این مجالس میبرند که این گلها پس از
مدّتی به سطل زباله ریخته میشود اوّل این که آیا بردن چنین گلهاي گرانی از مصادیق اسراف میباشد و دوّم این که آیا خمس
دارد؟
جواب: اگر قیمت زیادي براي آن میپردازند بعید نیست که مصداق اسراف و مشمول خمس باشد مگر اینکه براي امر مهمّی تهیّه
شود.
سؤال 317 - آیا بر هیزمهایی که براي سوخت و مصارف دیگر ذخیره میشود خمس تعلّق میگیرد؟
جواب: آنچه براي مصارف سوخت و سایر مصارف آن سال است خمس ندارد و آنچه براي سالهاي آینده است خمس دارد.
سؤال 318 - آیا پولی که به عنوان دیه خون گرفته شده با گذشت سال خمس به آن تعلق میگیرد؟
جواب: دیه خمس ندارد.
سؤال 319 - اگر شخصی چهار ماه قبل از اینکه حساب سالش برسد پولی را که کار کرده به شخصی قرض بدهد و بعد از دو سال
شخص قرضگیرنده پول را بپردازد آیا مدّت دوسالی که بر این پول گذشته، خمس به این پول تعلّق میگیرد؟
جواب: بعد از وصول طلب باید خمس آن را داد.
سؤال 320 - شخصی بیست سال قبل سرقفلی مغازهاي را به مبلغ صد هزار تومان خریده و خمس آن را پرداخته است اینک آن را به
مبلغ پانزده میلیون تومان فروخته، با توجّه به تورم و پایین آمدن ارزش پول آیا خمس به آن تعلّق میگیرد؟
ص: 102
جواب: به مازاد یک صد هزار تومان خمس تعلّق میگیرد.
سؤال 321 - مردم بلتستان براي مؤونه خودشان درخت مثمر و غیر مثمر میکارند و بعد از رسیدن زمان قطع درخت غیر مثمر
شاخههاي آن را قطع میکنند و براي مؤونه خودشان و عیالات و … استفاده میکنند و اصلش را میگذارند باز همین طور دو سال
سه سال و گاهی بیشتر از این میماند بعد شاخهها را باز قطع میکنند و خرج میکنند و از میوه درخت مثمر براي مخارج استفاده
میکنند آیا بر اینها خمس تعلّق میگیرد و بنابر تعلّق به چه کیفیت باید ادا شود؟
جواب: هرگاه غرض از کاشت درختان تأمین مصارف شخصی باشد خمس ندارد و اگر براي کسب و کار و تجارت باشد خمس
دارد.
سؤال 322 - مردم بلتستان حیوانات را هم براي مؤونه نگهداري میکنند و اگر حیوانات در خانه نباشند بري زراعت کود لازم است
و شیر و روغن و گوشت براي خوردن و مو و پشم آنها براي لباس و فرش و غیره استفاده میکنند و هکذا لوازمات خانه را عموماً از
حیوانات تهیّه میکنند آیا این حیوانات خمس دارند؟ و اگر دارند طریقش را بیان فرمایید.
جواب: مانند مسأله سابق است.
سؤال 323 - ابتداي عمل، چه درخت باشد و چه حیوان، قصد تجارت ندارد بلکه قصد مؤونه دارد و گاهی نه قصد مؤونه دارد و نه
صفحه 54 از 282
قصد تجارت بلکه مطلق میگذارد و بعد از به دست آوردن ثمره و رشد و … هم تجارت و هم در خرج مؤونه استعمال میکنند
اینجا درباره خمس چه حکم میفرمایید؟
جواب: نسبت به مقدار مورد نیاز براي مؤونه و مصارف شخصی خمس ندارد و نسبت به مازاد آن خمس دارد.
سؤال 324 - طلّاب در حال تحصیل در حوزه علمیّه کتابهاي تاریخی و … آنچه لوازم خودشان هست میخرند و اگر نخرند بعداً
نمیتوانند تهیّه کنند یا مثلا خیلی
ص: 103
گران میشود به هر حال بعداً مشکلاتی به وجود میآید لذا حتّی الإمکان کوشش میکنند که ارزانتر بخرند امّا همه را الآن
نمیتوانند مطالعه کنند لااقل یک سال یا دو سال بدون مطالعه میماند، آیا خمس دارد؟ اگر دارد قیمت زمان خرید را حساب کند
یا قیمت روز را؟
جواب: آنچه مورد نیاز نبوده خمس دارد و ملاك قیمت امروز است.
سؤال 325 - در بعضی مناطق سردسیر به علّت کمبود نفت و مانند آن، از هیزم استفاده میکنند به همین منظور درختانی میکارند
که از شاخههاي آنها براي سوخت استفاده کنند مردم این مناطق خمس هیزمهایی که از سال اضافه میآید را میپردازند آیا این
کار صحیح است؟
جواب: اشکالی ندارد، بلکه لازم است.
سؤال 326 - طلبهاي از پدرش خانهاي را به ارث برده است که متعلّق خمس است در حالی که این طلبه قادر به پرداخت خمس
نیست و بدهکار نیز هست چه کار کند که تصرّفش در این خانه جایز باشد؟
جواب: میتواند به حاکم شرع مراجعه کند و چنانچه مستحقّ گرفتن خمس باشد با او دستگردان نماید.
سؤال 327 - زمینی در حدود سی سال قبل جهت تأمین مسکن مجّاناً به گروهی از فرهنگیان واگذار شد، ولی چون موقعیّت زمین
مذکور جهت تهیه مسکن تا سالها بعد اجازه نمیداد که در آن ساختمان مسکونی به وجود آید ناچار پس از چندین سال اقدام به
خرید منزل نمودهاند اکنون زمین مذکور چنانچه به فروش برسد یا تبدیل به ساختمان شود وجهی که از بابت فروش زمین مذکور
عاید میگردد مشمول پرداخت خمس میگردد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که خمس آن پرداخت شود.
سؤال 328 - کسی که سال خمس او در پایان اسفند ماه بوده است اگر در نیمه
ص: 104
11 ماه)، سال قبل میباشد / اسفند فوت کرد آیا بر وجوه باقیمانده وي که به عنوان ارث باقیمانده و مربوط به یازده ماه و نیم ( 5
خمس تعلق میگیرد؟ و همچنین این مرحومه قالی کهنه خود را تبدیل به یک قالیچه به قیمت ( 25000 تومان) نموده بوده که زیر پا
انداخته نشده آیا به قیمت این فرش خمس تعلّق میگیرد؟
جواب: به درآمد آن سال خمس تعلّق میگیرد ولی قالیچه اگر مورد نیاز بوده خمس ندارد.
سؤال 329 - اگر میّتی تعداد 171 رأس گوسفند داشته باشد آیا خمس به آنها تعلّق میگیرد یا زکات؟ در صورتی که گوسفند
سرمایه میّت بوده است؟
جواب: در صورتی که شرایط زکات در آنها بوده اوّل باید زکات گوسفندان را بدهد و چنانچه در آخر سال چیزي از مخارج سال
اضافه بماند باید خمس آن را نیز بپردازد.
سؤال 330 - در منطقه ما بعضی از خانوادهها داراي حدود 100 الی 200 رأس گوسفند هستند که به وسیله آنها امرار معاش میکنند
صفحه 55 از 282
مستدعی است صورتهاي مسأله را در رابطه با خمس این گوسفندان بیان فرمایید؟
جواب: خمس به سرمایه تعلّق میگیرد و آنچه نوشتهاید شکل سرمایه دارد، ولی اگر با کمتر از آن مقدار سرمایه، زندگی او اداره
نشود از خمس معاف است.
سؤال 331 - اگر کاسبی در سال گذشته یک تن آلومینیوم به ارزش سیصد و پنجاه هزار تومان سرمایهاش بوده و خمس آن را
حساب کرده و پرداخته باشد، ولی اکنون ارزش هر تن آلومینیوم حدود یک میلیون تومان است در صورتی که مقدار تغییر نکرده
است ولی قیمت آن ششصد و پنجاه هزار تومان بیشتر از سال قبل است با توجّه به اینکه سودي در کار نیست و این کار اگر دو یا
سه سال تکرار شود دیگر سرمایهاي باقی نمیماند که کاسب بتواند کار خود را ادامه دهد.
الف) نظر جنابعالی در این مورد چیست؟
ص: 105
ب) اگر کسی یک پنجم اصل سرمایه را (نه قیمت آن را) به صورت خمس بدهد سال بعد میتواند مقدار را ملاك قرار دهد؟
جواب: الف) افزایش قیمت بازار موجب خمس است ولی اگر به جایی برسد که سرمایه او براي اداره زندگیش بعد از دادن خمس
کافی نباشد از دادن خمس معاف است.
ب) ملاك قیمت است نه مقدار.
سؤال 332 - مبناي سال خمس کارمند اوّلین حقوق دریافتی است یا زمان دیگر، سال شمسی مورد نظر است یا قمري؟
جواب: مبدأ آن، اوّلین درآمد است سال قمري و شمسی هر دو جایز است.
سؤال 333 - آیا مردم میتوانند مالیاتی که به دولت اسلامی پرداخت مینمایند را بابت خمس حساب نمایند؟
جواب: مالیات شبیه سایر هزینههاست و جزء هزینه سال محسوب میشود و بابت خمس محسوب نمیشود.
سؤال 334 - خانه مسکونی را که زمانی با مقدار کم خریدهام اکنون قیمت آن زیاده شده است آیا مازاد قیمت آن خمس دارد؟
جواب: خانه مسکونی هر اندازه هم قیمتش بالا برود خمس ندارد
سؤال 335 - از طرف بنیاد شهید حقوقی به خانواده محترم شهدا پرداخت میشود و عدّهاي از خانوادهها هزینه زندگیشان از سوي
دیگر تأمین میشود سؤال این است که به این حقوقی که از بنیاد میگیرند خمس تعلق میگیرد؟
جواب: بنابر احتیاط لازم در سر سال خمس زیادي را بدهند.
سؤال 336 - در شهر ما اکثر خانمها قالیباف هستند و در کنار خانهداري فرش نیز میبافند ولی معمولا خرید لوازم فرش و همچنین
فروش فرش و تصرّف در پولش به عهده شوهر است و از آنجا که بافتن این فرشها چند سال طول میکشد تا تمام
ص: 106
شود افراد سر سال خود چگونه حساب کنند؟ و اگر بعد از چند سال که فروخت و موقع وصول پول آن در سال بعد باشد بفرمایید
جزء درآمد سالی که پول را وصول میکند حساب میشود یا به مجرّد این که پول را وصول کرد باید خمس آن را پرداخت کند؟
جواب: فرش هنگامی که آماده فروختن شد جزء درآمد آن سال محسوب میشود که با گذشت سال خمسی اگر چیزي اضافه بماند
باید خمس آن را بپردازد.
سؤال 337 - این جانب بدون داشتن خانه شخصی رنج میبرم و بدون وام قدرت خرید خانه ندارم فلذا با دریافت وام دولتی (و یا
شخصی) خانهاي خریدهام با این حال اوّل این که در مبدأ سال خمسی که دارم به مازاد بر مایحتاج که خواهم داشت خمس تعلق
میگیرد یا نه و دوّم این که به هنگام پرداخت اقساط بانکی و یا شخصی تخمیس قسطها را واجب میدانید؟
جواب: تخمیس قسطها واجب نیست امّا زاید بر قسطها اگر داشته باشید خمس دارد.
صفحه 56 از 282
سؤال 338 - کسانی که تاکنون خمس ندادهاند آیا تنها پول نقد آنها محاسبه میشود یا ضروریات زندگی نیز محاسبه میشود و یا
باید مصالحه شود؟
جواب: تمام اموالشان را باید حساب کنند و نسبت به ضروریات و وسایل زندگی با حاکم شرع مصالحه نمایند.
سؤال 339 - اگر ارثیهاي را که متعلّق خمس نیست بفروشند و تبدیل به نقد کنند آیا بعد از تبدیل مشمول خمس خواهد بود؟
جواب: مشمول خمس نیست.
سؤال 340 - آنچه بعضی از فقها (رضوان اللّه علیهم) از جمله امام (قدس سرّه) فرمودهاند که در هدیه خمس نیست آیا تملیکهاي
کلان اعمّ از زمین و خانه و مغازه و اتومبیل و
ص: 107
را نیز شامل میشود و یا آنها حساب دیگري دارند؟
جواب: فرقی بین هبه کلان و غیر کلان نیست، ولی طبق فتواي ما همه اینها بنابر احتیاط واجب خمس دارد.
سؤال 341 - آیا تعیین سال روز خمسی اختصاص به مردها دارد که به عنوان نانآور و مدیر خانواده هستند و یا زنان خانهداري که
تحت سرپرستی مردها به سر میبرند و عایدات جزئی و محقر دارند را نیز شامل میشود؟ اگر عایدات آنها نیز متعلّق خمس باشد
آیا کیفیت تخمیس اموال آنان با مردان متفاوت است یا نه (توضیح اینکه گویا بعضی از آقایان گفتهاند زن شوهردار باید به محض
دریافت تخمیس کند)؟
جواب: هر کس درآمدي زاید بر مخارج دارد باید سال خمس داشته باشد و بعد از گذشتن سال اموال خود را تخمیس کند.
سؤال 342 - شخصی به طور متناوب از درآمدش که مخلوط از نقد و نسیه و ارثیّه و احیاناً مخلوطی هم از پول حرام است براي خود
خانه مسکونی و اثاثیه آن را فراهم کرده و از ابتداي تکلیف تا این ساعت تصفیه حساب خمس نکرده است و حال میخواهد تصفیه
کند آیا به این خانه و اثاثیّه آن خمس تعلّق میگیرد و یا جزء مئونه سال و مستثناست مضافاً اینکه فرضاً خمس تعلّق بگیرد تخمینی
حدود یک میلیون بدهکار میشود و از عهده پرداخت آن (چه فعلا و چه به تدریج) عاجز است چون درآمدي بسیار کم دارد با
این وضع آیا میتواند با حاکم شرع و یا نماینده او به مبلغی که قادر به پرداخت باشد مصالحه کند؟
جواب: در صورتی که در حال و آینده مطمئنّا قادر به پرداخت نیست میتواند مصالحه کند.
سؤال 343 - حقیر در خریدوفروش عمده سبزي و باربري با یک ماشین با چند نفر شریک هستم یکی از آنها برادرم هست که در
پرداخت خمس کوتاهی میکند
ص: 108
ایشان تصمیم به این کار دارد حتّی یک بار هم انجام داده ولی فعلا چند سال است که خمس نداده است موقعیّت ما هم طوري
است که کنار زدن او از شراکت نه از نظر فامیلی و نه از نظر وضع شغلی در محل به صلاح ما نیست تکلیف من چیست؟
جواب: ما به شما اجازه میدهیم که خمس خود را بدهید و نسبت به سهم خود تصرّف کنید و سعی کنید برادرتان را نیز امر به
معروف کنید.
سؤال 344 - این جانب ملک موروثی پدري را فروخته و جهت تحصیل فرزندانم در شهر، منزلی خریداري نمودهام آیا به پول به
دست آمده از فروش ملک ارث پدري خمس تعلّق میگیرد و در صورت تعلّق، آیا مجاز هستم به صوت اقساط بپردازم؟
جواب: اگر آن ملک بعد از فوت پدر ترقّی نکرده خمس ندارد و اگر ترقّی کرده احتیاط واجب آن است که خمس تفاوت را
بدهید مانعی ندارد به صورت اقساط بپردازید.
مصرف خمس
صفحه 57 از 282
سؤال 345 - کسی که خود را در معرض خطر دشمنانش میبیند آیا میتواند از سهم امام (علیه السلام) و سایر وجوهات شرعیّه
اسلحه و ابزار جنگی تهیّه نماید؟
جواب: با اجازه حاکم شرع یا نماینده او مجاز است.
سؤال 346 - تبدیل وجه خمس به اجناس دیگر از قبیل پوشاك و وسایل زندگی و دادن آنها به سادات چگونه است به ویژه
هنگامی که سیّد از پذیرفتن سهم سادات جداً ناراحت میشود؟
سؤال 347 - آیا سیادت از طریق مادر به فرزندان او منتقل میشود؟
ص: 109
جواب: بعضی از احکام سیادت از جمله گرفتن خمس منتقل نمیشود و سبب آن در کتب فقهیّه بیان شده است.
سؤال 348 - آیا سیّد غنی که مجتهد یا نماینده حاکم شرع نیست میتواند صرفاً به عنوان سیادت خویش در مواردي که پیش
میآید، با فقراي مؤمنین دستگردان و امهال نماید؟
جواب: بدون اجازه مجتهد جامع الشرایط اشکال دارد.
سؤال 349 - آیا لازم است که هر مقلّدي خمس اموالش را به مرجع تقلید خودش بدهد؟
جواب: اعطاي خمس به مرجع مقلّد در صورتی لازم است که معلوم نباشد مجتهدین دیگر در همان مصارفی که مرجع مقلّد لازم
میداند مصرف میکنند و نیز در صورتی که مرجع به عنوان حکم حاکم از مقلّدین خود خمس را طلب کند، لازم است. در غیر
این دو صورت میتوان به نظر مجتهدین دیگر مصرف کرد.
سؤال 350 - صرف سهم امام در زیارات چگونه است؟
جواب: اگر جزء شئون اوست و اسراف نیست جایز است.
سؤال 351 - آیا طلّاب میتوانند از سهم امام (علیه السلام) استفاده کنند؟
جواب: اخذ سهم امام براي آنان با اجازه حاکم شرع در صورتی که مشغول تحصیل علم مفید اسلامی هستند جایز است.
سؤال 352 - اگر میّتی مدیون باشد و خمس نیز بدهکار باشد و ترکه، وافی به هر دو نباشد ورثه کدام را مقدّم کنند؟
جواب: هرگاه مالی که به آن خمس تعلّق گرفته موجود باشد باید خمس را مقدم بدارند و اگر آن مال موجود نیست احتیاط آن
است که آن مال را میان هر دو طلبکار تقسیم کنند.
سؤال 353 - آیا تغییر زمان حساب سال جایز است؟
ص: 110
جواب: جلو انداختن حساب سال به هر اندازه هیچ مانعی ندارد ولی تأخیر آن جز با اجازه حاکم شرع جایز نیست.
سؤال 354 - اگر سیادت شخصی از طریق خبر دادن یکی از علماي انساب ثابت شود و عدّه زیادي از علما به وثاقت و خبره بودن و
عدالت آن عالم شهادت بدهند آیا قول آن عالم حجّت است؟
جواب: سیادت با شرایط ذکر شده ثابت میشود.
سؤال 355 - آیا اجازه حاکم شرع در مصرف سهم امام (علیه السلام) و سادات لازم است؟
جواب: در مورد سهم امام (علیه السلام) اجازه حاکم شرع واجب است و در مورد سهم سادات بنابر احتیاط واجب باید اجازه
گرفت.
سؤال 356 - الف) اگر شخصی به دیگري که مستحقّ خمس است مقداري پول به عنوان سهم امام (علیه السلام) بدهد که چیز
صفحه 58 از 282
معینی بخرد ولی آن شخص این پول را صرف خرید چیز مهمتري که ارزانتر است میکند آیا این کار جایز است؟
ب) اگر شخصی بر اثر شرم و خجالت به نام شخص دیگري طلب سهم امام کند و خود مصرف کند چه حکمی دارد؟
جواب: الف) در مورد سهم مبارك امام (علیه السلام) هرگاه مالک مصرف خاصّی را تعیین کند پیروي از او لزومی ندارد و امّا اگر
حاکم شرع تعیین کند احتیاط رعایت آن است.
ب) هرگاه به نام زید بگیرد و در مورد عمرو مصرف کند اشکال دارد و اگر براي یک عنوان کلّی بگیرد در هر یک از مصادیق آن
صرف شود مانعی ندارد.
مسائل متفرّقه خمس
سؤال 357 - حکم گنجی که افراد در زمین خود پیدا میکنند چیست؟
جواب: با شرایطی که در مسأله 1535 توضیح المسائل گفتهایم میتواند آن را
ص: 111
تملّک کند و خمس آن را بپردازد.
سؤال 358 - آیا صِرف نیّت باعث جداسازي اموال و پولهایی که خمس آنها داده شده از غیر آنها میشود؟ به هر حال راه جداسازي
چیست؟ مخصوصاً اگر در صندوقی یا بانکی باشد.
جواب: نیّت کفایت نمیکند و جداسازي خارجی لازم است یا اینکه مخمّس در حساب مشخصی باشد و غیر مخمّس در حساب
دیگر.
سؤال 359 - به طوري که میدانیم فقهاي اسلام در اصل خمس اتفاق نظر دارند، ولی در موارد و مصارف آن اختلاف است، فقهاي
اهل سنّت مورد خمس را منحصر به غنایم جنگی دانستهاند ولی فقهاي امامیه به سودها و بازیافتها تعمیم دادهاند، سؤال این است که
آیا از فقها و علماي طراز اوّل هر دو مذهب کسی یا کسانی هستند که نظر طرف مقابل را داشته باشند؟
جواب: ظاهراً مخالف معروفی نیست، به کتاب خلاف شیخ، کتاب الزکاة و الخمس، مسأله 138 مراجعه کنید.
سؤال 360 - کسی که حساب سالانه جهت تعیین خمس قرار داده باشد و به منازل کسانی که وجوه شرعی خود را نمیپردازند به
میهمانی برود و از غذاي آنها استفاده کند یا با آب منزل آنها وضو بگیرد و در منزل آنها نماز به جا آورد چه صورتی دارد؟
جواب: هرگاه یقین داشته باشد که مال خمس در آن خانه یا غذا وجود دارد تصرّف در آن جایز نیست مگر این که از حاکم شرع
اجازه بگیرد.
سؤال 361 - آیا پرداخت عشریّه، ریشه اسلامی دارد کفایت از خمس میکند؟
جواب: عشریّه دراویش، ریشه اسلامی ندارد و عشریّه در اسلام فقط مربوط به زکات غلّات چهارگانه است به شرط این که با آب
باران و قنات و مانند آن آبیاري شود.
ص: 112
سؤال 362 - آیا کسی که در خانه پدري زندگی میکند باید خمس بدهد؟
جواب: اگر درآمد اضافی دارد باید خمس بدهد.
انفال
سؤال 363 - آیا بر جنگلها حکم ملک، جاري میشود و میتوان مسأله ارث، وقف، اجاره و … را بر آن مترتّب کرد؟
صفحه 59 از 282
جواب: ظاهر این است که بر این گونه جنگلها حکم ملک، جاري میشود و مسأله ارث و وقف و اجاره و … صحیح است ولی بعد
از تشکیل حکومت اسلامی و نهی حکومت از تملّک جنگلها بدون رضایت حکومت نمیتوان اقدام کرد.
سؤال 364 - طبق ظاهر آیات و روایات، انفال شامل همه دشتها و کوهها و جنگلها و دریاها و … در سراسر جهان است؛ امّا در
شرایط فعلی که مرزهاي جغرافیایی بین المللی مورد قبول همه حکومتهاست آیا انفال هم به این مرزبندیها محدود میشود؟
جواب: ظاهر روایات انفال، بلکه صریح بسیاري از آنها، شامل تمام منافع روي زمین است ولی پر واضح است که حاکم اسلامی و
ولیّ فقیه میتواند طبق مصالح مسلمین ضوابط جهانی را ملحوظ دارد.
ص: 113
فصل سیزدهم