گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد اول
فصل سیزدهم: احکام زکات






زکات غلات
سؤال 365 - مقدار زکات گندم آبی و حد نصاب آن را بیان فرمایید.
جواب: زکات آن 201 است ( 5 درصد) و مقدار نصاب آن مانند سایر موارد 847 کیلوگرم است.
سؤال 366 - معیار قیمت بذري که از حاصل کسر میشود چه زمانی است؟ روز بذرافشانی یا روز برداشت محصول؟
جواب: معیار قیمت روز بذرافشانی است ولی به فتواي ما بنابر احتیاط واجب نباید قیمت تخمی را که براي زراعت پاشیده از حاصل
کسر کند ولی میتوانید در این مسأله به مراجع دیگر مراجعه کنید.
مستحقّین زکات
سؤال 367 - فقیر به چه کسی گفته میشود؟
جواب: کسی که مخارج سال خود را مطابق معمول ندارد فقیر است.
زکات فطره
سؤال 368 - اگر شخصی هنگام غروب شب عید فطر بیهوش باشد آیا زکات فطره از او ساقط است؟
ص: 114
جواب: بیهوش بودن باعث سقوط زکات فطره نمیشود.
سؤال 369 - زکات فطره سربازي که نانخور دولت است بر عهده چه کسی است؟
جواب: بر دولت واجب نیست و اگر فقیر است بر خود او نیز واجب نیست، امّا اگر غنی باشد احتیاط آن است که خودش زکات را
بپردازد.
مسائل متفرّقه زکات
سؤال 370 - آیا پرداخت مالیات در نظام جمهوري اسلامی از وجوه شرعیّه کفایت میکند؟
جواب: مالیات مانند سایر هزینههاي کسبوکار است و جاي وجوه شرعیّه را نمیگیرد.
سؤال 371 - آیا کارگران کشاورزي که سهمی از زراعت را به عنوان حق الزّحمه میگیرند، موظّف به دادن زکات هستند؟
صفحه 60 از 282
جواب: اگر گرفتن سهمی از زراعت در مقابل همه کارهاي کشاورزي باشد (آن چنان که در میان مالک و رعیّت در بلاد ما معمول
است) زکات به سهم آنها تعلّق میگیرد به شرط اینکه سهم آنها به حدّ نصاب برسد. امّا اگر سهم را فقط در مقابل درو کردن یا
مانند آن بگیرد- یعنی بعد از وقت تعلّق زکات- در این صورت چیزي بر کارگر نیست.
سؤال 372 - به جز نه مورد زکات آیا موارد دیگري نیز مشمول آن میگردد؟
جواب: موارد زکات واجب همان موارد نهگانه است ولی زکات مستحب شامل غیر آن نیز میشود.
سؤال 373 - شخصی زکات نمیدهد، آیا پسرش میتواند بدون اینکه پدر بفهمد مقدار زکات را جدا کند و به مستحق برساند؟
جواب: با اجازه حاکم شرع میتواند این کار را انجام دهد.
ص: 115
فصل چهاردهم: احکام حج
شرایط وجوب حج
سؤال 374 - شخصی مستطیع است ولی چون ثبتنام نکرده، استطاعت رفتن به حج را نداشته است ولی اکنون به نیابت از پدرش-
که ثبتنام کرده بود و فوت کرده- عازم حج است، آیا این نیابت صحیح است؟
جواب: چنانچه استطاعت مالی داشته ولی بر اثر موانعی موفّق به ثبتنام نشده نیابت او صحیح است.
سؤال 375 - خدمهاي که در کاروان به حج میروند با توجّه به عدم استطاعت مالی خود، حج را چگونه انجام دهند آیا باید نیّت
واجب کنند؟
جواب: خدمه کاروان مستطیع هستند (به شرط اینکه نفقه همسر و فرزندان خودرا در مدّت حج داشته باشند) و باید نیّت حجّ واجب
کنند و اگر مرتبه اوّل آنهاست نمیتوانند به قصد نیابت کسی حج بجا بیاورند همچنین اگر کسی به عنوان کمک کسی به حج
برود.
سؤال 376 - آیا شخصی که به منزل شخصی احتیاج دارد مستطیع میشود؟
جواب: چنانچه احتیاج به منزلی داشته باشد میتواند آن پول را صرف خرید منزل کند و در این صورت مستطیع نخواهد بود.
سؤال 377 - مهریه خانمی چند برابر استطاعت اوست آیا بعد از فوت زن بر ورثه لازم است که قبل از تقسیم ترکه مخارج حج را
کسر کنند؟
ص: 116
جواب: چنانچه زن در حیات شوهر، طبق عرف و عادت میتوانسته مهریه را از شوهر بگیرد، مستطیع بوده باید از ترکه او برداشته
شود و چنانچه نمیتوانسته، مستطیع نبوده است.
سؤال 378 - در سفر حج، سازمان حج و زیارت از زن مستطیعه اجازه رسمی شوهرش را میخواهند و شوهرش اجازه نمیدهد، حال
زن چه باید بکند؟
جواب: بعید است آنها در حج واجب اجازه شوهر را بخواهند، زیرا شرعاً اجازه شوهر شرط نیست.
سؤال 379 - کسی پنج سال پیش مثلا مستطیع بوده و در ثبت نام حج شرکت کرده، ولی الآن فقیر شده آیا حج بر چنین شخصی
واجب است؟ و اگر سیّد باشد میشود از خمس آل محمّد (صلی الله علیه و آله) به او داد تا به مکّه برود؟
جواب: اگر موقعی که نوبت او میرسد فاقد بعضی از شرایط باشد حج بر او واجب نیست.
صفحه 61 از 282
سؤال 380 - شخصی حدود ده سال قبل براي حجّ بیت الله الحرام ثبتنام نموده لیکن در سال 66 به رحمت ایزدي پیوست امسال
نوبت حجّ آن مرحوم رسیده است مستدعی است تکلیف ورثه و بري شدن ذمّه آن مرحوم را بیان فرمایید از طرف دیگر تصرّف در
این وجه چگونه است؟
جواب: اگر راهی براي رفتن به مکّه جز بودن در نوبت نداشته است چنین کسی مستطیع نشده و وجه مزبور جزء مال الارث است و
اگر بخواهند احتیاط کنند میتوانند حجّ میقاتی به مبلغ کم بگیرند مشروط بر اینکه صغیر نداشته باشد یا اگر صغیر دارد از سهم
کبیر بردارند.
سؤال 381 - اگر خانمی قبل از ازدواج نذر کرده باشد که حجّی بجا آورد و بعد از آن ازدواج کند، آیا بازهم جهت انجام فریضه
حج اجازه شوهر لازم است؟ و آیا شوهر حقّ ممانعت دارد؟
ص: 117
جواب: اجازه شوهر لازم است و شوهر حق ممانعت دارد.
سؤال 382 - تمام مخارج حج را شوهرم بر عهده گرفته است، ولی میدانم که اهل خمس نیست و من از خود مالی ندارم، تکلیف
من در ارتباط با هزینه رفت و برگشت، ارز، لباس احرامی و قربانی چیست؟ خمس اینها بر عهده کیست؟
جواب: خمس اینها بر عهده شماست و اگر توانایی ندارید مستطیع نیستید.
سؤال 383 - اگر زنی نیاز به همراه داشته باشد و همراه هم مزد میگیرد و او توانایی پرداخت مزد را ندارد آیا مستطیعه است؟
جواب: مستطیع نیست.
سؤال 384 - شخصی در حج اجیر کس دیگري بوده است، بعد از انجام عمره تمتع، به سکته قلبی دچار شده و از برگزاري اعمال
حج معذور گردید و به ایران مراجعت کرده است و در سال آینده میخواهد مشرّف شود، آیا اعلام این وضعیت به اولیاي منوبٌ
عنه و اجازه مجدّد به نیابت از منوبٌ عنه در سال آینده لازم است؟
جواب: چنانچه براي سال معینی اجیر شده، اعلام و اجازه لازم است.
سؤال 385 - در صورتی که کسی بر تهیه فیش حج به قیمت آزاد قدرت داشته باشد ولی این قیمت با نرخ متعارف خیلی متفاوت
باشد و مستلزم به تأخیر افتادن نوبت دیگران شود، آیا حج بر او واجب است؟
جواب: در صورتی که تفاوت قیمت به صورت اجحاف کلّی بوده باشد و یا مایه ضایع شدن حقّ دیگران گردد مستطیع نیست.
سؤال 386 - آیا خانمی که به لحاظ مالی و بدنی و راه مستطیع است ولی طفل شیرخواري دارد که با غیر او آرام نمیگیرد مستطیع
است؟
جواب: چنانچه جدا شدن از آن طفل داراي خطر جانی یا بیماري شدید یا سبب عسر و حرج براي دیگران شود مستطیع نیست.
ص: 118
حجّ نیابتی
سؤال 387 - کسی که بیسواد است و نماز او چندان کامل نیست یعنی خوب یاد نگرفته، در عین حال الآن به نیابت از پدر
مرحومش به حج میرود آیا حج او درست است؟
جواب: در صورتی که بتواند در خلال این مدّت تا موقع نماز طواف، نمازش را کامل کند مانعی ندارد، ولی در غیر این صورت
نیابت او مشکل است.
سؤال 388 - کسی که خود مستطیع نیست ولی پدرش ثبتنام کرده و الآن فوت کرده فیش بانکی او را به نام خود کرده و به نیابت
صفحه 62 از 282
او حج انجام میدهد مخارج اعمال بعدي از جمله فراهم کردن ارز به عهده کیست؟ آیا از ثلث مال او میتواند بگیرد؟
جواب: هرگاه پدرش در اوّلین فرصت استطاعت ثبتنام کرده و قبل از رفتن به حج فوت نموده، نیابت از او واجب نیست و تنها در
صورتی که ورثه راضی باشند میتواند حج به جا آورد و اما اگر قبلا مستطیع شده و در ثبت نام و رفتن به حج کوتاهی نموده، باید
حجّ میقاتی براي او انجام بدهند مگر اینکه وصیّت کرده باشد که حجّ بلدي انجام دهند و اگر بتوانند فیش بانکی او را طبق موازین
قانونی بفروشند با قسمتی از آن اجیر بگیرند احتیاط واجب آن است که چنین کنند.
سؤال 389 - پدري چند فرزند دارد و تمام اموال خود را به دو تن از فرزندانش به عنوان مصالحه داده است ولی شرط کرده که بعد
از مرگ از طرف وي کسی را حدّ اکثر ظرف چهار سال براي اداي حَجّۀ الاسلام بفرستند، فرزند او طبق شرط عمل کرده و در سال
چهارم کسی را براي حج از بلد خویش روانه کرده است ولی این نایب وقتی به شهر دیگر رسید خودش نرفت و کسی دیگر را
براي حجّ میقاتی فرستاد و حجّ میقاتی انجام گرفته است در حالی که فرزندان این میّت از این جریان خبر نداشتند (ناگفته نماند که
حجّ میقاتی براي مردم آنجا شناخته شده نیست و از
ص: 119
نیابت براي حجّ بلدي انصراف دارد) سؤال این است که:
الف) آیا نایب، حقّ نایب ساختن شخص دوّم را دارد؟
ب) آیا حجّ انجام گرفته از طرف میّت صحیح است و میّت بريء الذّمّه شده است؟
ج) حکم مصالحه چیست؟
د) آیا به شرط عمل شده؟ زیرا فرزندان دیگر میّت، مدعی هستند که به شرط عمل نشده است لذا باید ماترك به عنوان ارث بین
ورثه تقسیم شود.
جواب: الف) نایب حقّ نایب قرار دادن دیگري را ندارد
ب) حجّ انجام گرفته صحیح است و میّت بري الذّمّه شده است.
ج) مصالحه به قوّت خود باقی است.
د) پسر باید پول حجّ را از نایب اوّل بازپس بگیرد و بهتر آن است که میان ورثه تقسیم کند.
سؤال 390 - مردي براي انجام حج وصیّت کرده است، آیا دختر و یا همسر او هم میتوانند به نیابت از او حج بجا آورند؟
جواب: اگر شخص معیّنی را در وصیّتنامه قید نکرده باشد دختر و یا همسر او هم میتوانند نیابت کنند.
سؤال 391 - پیرزنی هستم که توانایی انجام اعمال حج را به علت کهولت سن ندارم با این که مستطیعه هستم، آیا میتوانم در حال
حیات کسی را به نیابت خود به حج بفرستم و حال آنکه امید بهبود در آینده نیز ندارم؟
جواب: باید نایب بگیرید.
سؤال 392 - زنی هستم که نیابتاً به حج مشرف شدهام آیا نذر احرام قبل از میقات براي من جایز است؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 393 - زنی که روز دهم و یازدهم و دوازدهم قادر به رمی جمرات نیست، ولی
ص: 120
میتواند شبها رمی جمره نماید و یا در روز سیزدهم قضاي هر سه روز را به جا آورد آیا میتواند از طرف کسی نایب شود؟ و در
صورت امکان آیا همه صور مذکوره یکسانند و یا آنکه فرق دارند؟
جواب: نیابت او صحیح است و باید شبها به جاي روز رمی کند.
صفحه 63 از 282
سؤال 394 - آیا زن به نیابت از دیگري میتواند نماز طواف بخواند؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 395 - کسی که نماز او چندان کامل نیست اگر براي خود یا به نیابت از کسی به حج برود آیا در انجام نماز طواف میتواند
دیگري را نایب کند؟
جواب: در مورد حجّ خودش باید به اندازهاي که توانایی دارد انجام دهد و کوشش کند تا آنجا که میتواند قرائت نماز را اصلاح
کند ولی اگر قرائتش صحیح نیست نایب شدن او براي دیگران مشکل است.
سؤال 396 - اگر شخصی قبل از درست شدن خدمهگري به نیابت از کسی به انجام حج پذیرفته شده باشد و بعداً مسأله خدمهگري
درست شود حج را براي چه کسی انجام دهد؟ همچنین کسی که مستطیع نیست ولی به عنوان کمک کار کسی به حج میرود؟
جواب: کسی که قبلا اجیر براي نیابت از کسی شده چنانچه بعداً مسأله خدمهگري او درست شود باید حج را فقط به قصد نیابت
انجام دهد ولی اگر اجیر نشده در حکم مستطیع است و حج او حجّ واجب محسوب میشود.
سؤال 397 - فقها میگویند کسی که چندین سال بعد از استطاعت یا در اوّلین سال استطاعت به مکّه مشرف شده و بعد از دخول در
محدوده حرم فوت شده نیابت براي او لازم نیست. حال اگر بعد از تمام کردن عمره تمتّع از دنیا برود هم نیابت لازم نیست؟
جواب: در صورتی که بعد از دخول در حرم با احرام فوت شده باشد یا بعد از
ص: 121
عمره تمتّع، نیابت لازم نیست.
سؤال 398 - آیا نایب حقّ نایب گرفتن دارد و در صورت انجام این عمل آیا میّت بريء الذّمّه میشود؟
جواب: نایب حقّ نایب قرار دادن دیگري را نداشته است ولی حجّ انجام گرفته صحیح است و میّت بريء الذّمّه شده است ولی نایب
نسبت به پولی که گرفته مدیون است.
سؤال 399 - اگر مردي که میتواند در روز رمی کند براي رمی زنی نایب شود آیا میتواند رمی زن را در شب انجام دهد؟
جواب: نمیتواند.
سؤال 400 - اگر زنی که نیابت را پذیرفته، نیز خوف حیض یا مرض داشته باشد آیا میتواند اعمال حج را بر وقوفین و اعمال منی
مقدّم بدارد؟
جواب: میتواند.
سؤال 401 - کسی که حجّ نیابتی انجام میدهد علاوه بر طواف نساء که براي منوبٌ عنه به جا میآورد آیا واجب است که براي
خود نیز طواف نساء انجام دهد؟
جواب: واجب نیست.
سؤال 402 - آیا صرورة (یعنی کسی که تا کنون به حجّ مشرف نشده است) میتواند نایب شود، مرد باشد یا زن از طرف مرد باشد
یا از طرف زن؟
جواب: نیابت صرورة چه مرد باشد و چه زن جایز است، خواه از طرف مرد باشد یا از طرف زن، بله نیابت زن مخصوصاً اگر منوبٌ
عنه مرد باشد کراهت دارد.
ص: 123
عمره تمتّع
صفحه 64 از 282
-1 احرام
سؤال 403 - آیا در حال احرام، پوشیدن لباسهایی که براي تزیین، قسمتهایی از آن توردوزي یا گلدوزي شده براي زنها جایز است؟
و آیا مقنعه جزء لباس میباشد؟
جواب: احتیاط در ترك آن است و مقنعه نیز جزء لباس است.
سؤال 404 - اگر لباس احرامی زنان به قدري نازك باشد که بدن آنها نمایان گردد، آیا به اعمال حج آنان ضرري میرساند؟
جواب: این کار حرام است ولی اگر در غیر طواف و نماز طواف باشد موجب بطلان حج نمیشود.
سؤال 405 - آیا میتوان پوستهاي زاید که از لبها یا کنار ناخنها برآمده است را از بدن جدا کرد؟
جواب: در صورتی که خون نیاید اشکال ندارد.
سؤال 406 - زنی که در پشت ناخن و انگشتهاي او لاك چسبیده و با این کیفیّت اعمال حج را بجا آورده و نمیدانسته که این رنگ
لاك مانع براي وضو و غسل میباشد آیا اعمال او صحیح است و چنانچه پس از انجام اعمال حج متوجّه شود چه وظیفهاي دارد؟
جواب: طواف و نماز او صحیح نیست بنابراین باید این دو عمل را اعاده کند و بنابر احتیاط واجب باید سعی و تقصیر را نیز اعاده
کند و بقیّه اعمال او صحیح است و اگر نمیتواند شخصاً انجام دهد نایب بگیرد.
سؤال 407 - آیا سوار شدن بر ماشین سقفدار در شب به حج یا عمره ضرري وارد میکند و کفّاره دارد؟
ص: 124
جواب: حج و عمره را باطل نمیکند و اگر شبهاي معمولی باشد کفّاره هم ندارد امّا در شبهاي سرد و بارانی کفّاره دارد.
سؤال 408 - این جانب به علّت قطع بودن نخاع و عدم کنترل بول و … نمیتوانم بدن و لباس احرام خود را پاك نگهدارم، وظیفهام
چیست؟
جواب: آن مقدار که میتوانید محافظت کنید و آنچه موجب عسر و حرج است اشکالی ندارد.
سؤال 409 - اگر جامه احرام را از پول خمس یا زکات نداده خریده باشند آیا احرام در آن صحیح است؟
جواب: احرام در آن حرام است.
سؤال 410 - آیا زنها در حال احرام میتوانند جوراب بپوشند یا بایستی روي پاي آنان مثل مردان باز باشد؟
جواب: حرمت پوشیدن پا مخصوص مردان است و براي زنان پوشیدن پشت پا جایز است.
سؤال 411 - در موسم حج یک نفر از کارکنان گروه حج همراه زنها به عنوان راهنما در روز با ماشین مسقّف به مکّه میرود آیا
کفّاره لازم است؟
جواب: در موقع ضرورت رفتن زیر سایه جایز است، ولی کفّاره دارد و کفّاره آن یک گوسفند براي هر احرام است. یعنی براي
مجموع احرام عمره یک گوسفند و براي مجموع احرام حج نیز یک گوسفند کافی است.
سؤال 412 - آیا احرام عمره تمتّع از شهر جدّه جایز است؟
جواب: چون محاذات شهر جدّه با هیچیک از میقاتها مسلّم نیست، براي احرام باید به میقات یا به محاذات میقات رفت و اگر
هیچکدام امکان ندارد، احتیاطاً با نذر محرم میشود و سپس بنابر احتیاط در ابتداي حرم تجدید احرام میکند.
ص: 125
سؤال 413 - بعد از اعمال عمره تمتّع، کارکنان کاروان حج براي تعیین چادر و بردن آذوقه حجّاج چند دفعه بدون احرام حجّ تمتّع
به عرفات و منی رفت و آمد میکنند، حکمشان را بیان فرمایید؟
جواب: جایز است و چنانچه عسر و حرج نباشد محرم به احرام حج شوند. سؤال 414 - طبق فتواي مراجعی که فرمودهاند احتیاطاً زنان
صفحه 65 از 282
هم مثل مردان محرم شوند، آیا زن بعد از پوشیدن حولههاي احرام میتواند حولهها را کنار بگذارد و با لباس معمولی خودش اعمال
حجّ را انجام دهد؟
جواب: زنان میتوانند در همان لباسهاي معمولی محرم شوند و پوشیدن حولههاي احرام لازم نیست.
سؤال 415 - حجّاجی که فعلا از ایران براي عمره مفرده میروند با ماشین مسقّف میروند و در بین راه براي نماز و غذا چند مرتبه
سوار و پیاده میشوند، آیا یک کفّاره کافی است یا براي هر دفعه که پیاده و سوار میشوند کفّاره لازم است؟
جواب: براي تمام مدّت احرام عمره یا تمام مدّت احرام حجّ یک کفّاره کافی است.
سؤال 416 - حجّاجی که اوّل شب در مسجد شجره یا جحفه محرم شده و شبانه وارد مکّه میشوند، آیا میتوانند با ماشین سرپوشیده
مشرّف شوند؟
جواب: جایز است و کفّاره ندارد مگر در شبهاي سرد و بارانی که باید یک گوسفند کفّاره بدهند.
سؤال 417 - آیا استفاده از دست و پاي مصنوعی که با چرمهاي دوخته شده به بدن میبندند، در حال احرام کفّاره دارد؟
جواب: اشکالی ندارد و کفّاره هم ندارد.
سؤال 418 - در مناسک حضرتعالی، قطع شجر حرم، جزء محرّمات احرام ذکر نشده است، آیا این مسأله از محرمات احرام نیست؟
ص: 126
جواب: این مسأله از محرمات احرام نیست بلکه بر همه کس قطع درخت حرم، حرام است.
سؤال 419 - آیا بلند گفتن تلبیه توسط بانوان به گونهاي که مرد نامحرم بشنود جایز است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 420 - آیا پوشاندن قسمتی از صورت براي زن نیز حکم تمام آن را دارد؟
جواب: پوشیدن بعض صورت به طوري که به آن نقاب و برقع نگویند جایز است.
سؤال 421 - آیا احرام در کفش دوخته شده که پشت پا را نگیرد جایز است؟
جواب: آري جایز است، ولی بهتر است مردان در حال احرام چنین کفشی نپوشند.
-2 طواف
سؤال 422 - اگر بچّههاي کوچک در حال طواف یا سعی به خواب روند یا در حال طواف نوزاد در قنداقه خود بول کند چه حکمی
دارد؟
جواب: در هر دو صورت صحیح است ان شاء الله.
سؤال 423 - در موسم حج کارکنان مسجد الحرام، اشخاص پیر و مریض را با سریر روي سرشان طواف میدهند و نوعاً در بیرون
دایره طواف کنندگان حرکت میکنند آیا حجّ اینها صحیح است؟
جواب: طواف آنها اشکالی ندارد زیرا در طواف رعایت محدوده معروف واجب نیست بلکه احتیاط مستحب است و اتّصال به
صفوف شرط نمیباشد.
سؤال 424 - کسی که ختنه او به طور ناقص انجام شده و با این حال حج به جا آورده تکلیف او چیست؟
جواب: چنانچه ختنه به طور ناقص انجام شده، احتیاط واجب آن است که بعد
ص: 127
از ختنه صحیح، طوافها و نماز طوافها را اعاده کند و احتیاط آن است که سعی را هم به دنبال طواف عمره و طواف حجّ اعاده کند و
صفحه 66 از 282
اگر قادر به رفتن مکّه نیست نایب بگیرد.
جواب: نایب باید تمام طواف را انجام دهد.
سؤال 426 - نسبت به اینکه زن میتواند طواف را مقدّم بدارد آیا صرف شک در وقوع طواف در ایّام حیض کفایت میکند یا اینکه
باید احتمال قوي بدهد که عادت میشود؟
جواب: خوف حاصل از مجرّد احتمال عقلایی کفایت میکند.
سؤال 427 - تکلیف زن مضطربه در طواف چیست؟
جواب: باید به دستور زن مضطربه در نماز عمل کند و آن چنین است: مضطربه یعنی زنی که چند ماه خون دیده ولی عادت معینی
پیدا نکرده است- و اگر ده روز یا کمتر خون ببیند همهاش حیض است و اگر بیشتر از ده روز ببیند چنانچه بعضی نشانه حیض داشته
باشد و از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد حیض محسوب میشود و اگر همهاش یک جور باشد مطابق عادت خویشاوندان
خود عمل میکند (اگر عادت همه یا اکثریّت قاطع آنها یکسان باشد) و هرگاه عادت آنها مختلف باشد احتیاط آن است که عادت
خود را هفت روز قرار دهد.
سؤال 428 - شخصی با علم به حرمت تماس با بدن زن در حین طواف از روي شهوت با بدن زنی تماس حاصل مینماید از این
تماس متلذّذ میگردد، آیا طواف او اشکال پیدا میکند؟ تکلیف او چیست؟ آیا طواف مستحبّی با واجب فرق دارد؟
جواب: مضرّ به طواف نیست و اگر از روي لباس لمس کرده است کفاره ندارد
ص: 128
ولی مسلّماً گناه کرده است.
سؤال 429 - حکم کسی که طوافش قطع شده یا طوافش را براي نماز واجب قطع کرده است؛ در دو صورت تجاوز از نصف طواف
و قبل از تجاوز چیست؟
جواب: جایز بلکه مستحب است که طواف را براي نماز واجب در وقت فضیلت آن یا براي درك نماز جماعت قطع کند و بعد از
اتمام نماز، طواف را تمام کند و بقیّه دورهاي آن را انجام دهد و تجاوز از نصف معتبر نیست.
سؤال 430 - شخصی بعد از اتمام اعمال حجّ تمتّع، متوجه شده که یک غسل مسّ میّت بر او واجب بوده و غسل واجب دیگري هم
انجام نداده است، آیا حجّش صحیح است؟
________________________________________
شیرازي، ناصر مکارم، استفتاءات جدید (مکارم)، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم - ایران، دوم،
1427 ه ق استفتاءات جدید (مکارم)؛ ج 1، ص: 128
جواب: حج او صحیح است ولی احتیاط واجب آن است که طوافها (و سعی و تقصیر) را اعاده کند و اگر قادر نیست نایب بگیرد.
سؤال 431 - شخصی در عمره مفرده یا عمره تمتّع بعد از تقصیر از احرام خارج شده است و بعد از چند روز قبل از احرام دوّم متوجّه
شده در طواف و نمازش طهارت نداشته، آیا باید دوباره لباس احرام بپوشد یا اعاده طواف و نماز آن با لباس معمولی جایز است؟
جواب: واجب نیست لباس احرام بپوشد و احتیاط آن است که سعی و تقصیر را نیز اعاده کند.
سؤال 432 - آیا براي کسی که نیّت احرام حج کرده و نیّت او محقق شده است، جایز است که طواف مستحبّی انجام دهد؟
جواب: احتیاط آن است که طواف مستحبّی را ترك کند امّا اگر انجام داد ضرري براي حج او ندارد.
سؤال 433 - آیا مطاف حتماً باید در حدّ بیت و مقام ابراهیم باشد یا در حال غیر اضطرار هم میتوان در خارج حدّ، طواف نمود؟
ص: 129
صفحه 67 از 282
جواب: مطلقاً جایز است.
سؤال 434 - با توجّه به اینکه همراه خود کیسه مخصوص بول دارم و چون با حرکت بدن بول خارج میگردد براي طواف و نماز
طواف چه کنم؟
جواب: یک وضو براي طواف و یک وضو براي نماز کافی است
سؤال 435 - نسبت به اعمالی که زن در حال تقدیم طواف انجام میدهد آیا فقط طواف مقدّم میشود یا طواف و سعی هر دو مقدّم
میشوند؟
جواب: همه اعمال مکّه مقدم میشود، یعنی طواف زیارت و نماز طواف زیارت و سعی و طواف نساء و نماز طواف نساء را قبلا
انجام میدهد.
سؤال 436 - در مسأله نیابت در نماز طواف آیا فرقی بین کسی که میتواند قرائتش را به تدریج تصحیح کند بین کسی که اصلا
قدرت بر تصحیح ندارد هست؟
جواب: اگر قادر بر تصحیح به تدریج هست بر او واجب است به تدریج تصحیح کند و الّا جایز است به همان مقدار که قدرت دارد
نماز را بخواند و لازم نیست که نایب بگیرد و یا آن را با جماعت به جا آورد.
سؤال 437 - مختون بودن انسان در طواف شرط است بنابراین اگر انسانی را ختنه کرده باشند به طوري که ختنهاش ناقص است به
این معنا که حشفهاش کاملا در نیامده و مقدار کمی در آمده است و در حال نعوظ کاملا در میآید، آیا این شخص مختون
محسوب و طوافش صحیح خواهد بود؟ اگر مختون محسوب نشود و ختنه نمودن بر آن شخص بار دیگر براي طواف لازم باشد و
آن شخص به علّت سن زیاد از ختنه نمودن خجالت بکشد، نسبت به طوافش چه وظیفهاي دارد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که طواف و نماز آن را بعد از ختنه کردن اعاده کند و همچنین سعی را، و در اینگونه مسائل
خجالت کشیدن معنا ندارد، میتواند به طور پنهانی نزد طبیب آگاهی برود و ختنه کند، ولی طلاق دادن در این حال اشکالی ندارد.
ص: 130
سؤال 438 - زن و شوهري به مکّه رفتند و مناسک حج را بجا آوردند، لکن چون زن شوهرش را نمیخواست طواف نساء و نماز
آن را بجا نیاورد و شوهر هم این طواف و نماز را ترك کرده و به وطن خود برگشتهاند اکنون وظیفه آن زن از نظر محرمیّت و
بودنش در خانه شوهر چیست؟
جواب: این زن و شوهر به همدیگر نامحرم هستند تا زمانی که برگردند و طواف نساء و نماز آن را بجا آورند و اگر نمیتوانند لازم
است براي طواف نایب بگیرند یعنی از کسانی که به مکّه میروند خواهش کنند که به نیابت آنها طواف نساء و نماز آن را بجا
آورند.
سؤال 439 - اگر کسی طواف نساء را در حج بجا نیاورد زن بر او حرام میشود، آیا مقصود فقط مقاربت است و یا سایر استمتاعات
نیز حرام خواهد بود و اگر اولادي به وجود آید حلال زاده است یا نه، ارث میبرد یا نمیبرد؟
جواب: سایر استمتاعات نیز حرام است و اگر این مسأله را عمداً هم ترك کند و فرزندي به وجود آید حلالزاده است و از او ارث
میبرد.
سؤال 440 - کسی که طواف نساء را انجام نداده و در این حال عقد ازدواج بسته است، آیا عقد او صحیح است؟
جواب: عقد او باطل است و چنانچه علم به حکم داشته باشد آن زن براي او حرام ابدي است.
سؤال 441 - در اثر کثرت ازدحام، مقام حضرت ابراهیم (علیه السلام) در موسم حج وسط طواف کنندگان قرار میگیرد، اگر کسی
آنجا نماز طواف واجب بخواند مشکل و دیگران اعتراض میکنند، آیا تا آخر مسجد الحرام پشت مقام ابراهیم میتواند نماز
صفحه 68 از 282
بخواند؟
جواب: مانعی ندارد عقبتر نماز بخواند و اگر مزاحم طواف کنندگان است نماز خواندن وسط آنها خالی از اشکال نیست.
ص: 131
سؤال 442 - اگر زن تکبیرة الاحرام یا قرائت را در نماز طواف بلند بگوید به طوري که نامحرم بشنود جایز است یا خیر؟ و بر فرض
عدم جواز آیا اعاده لازم است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 443 - در مقام ابراهیم (علیه السلام) به واسطه ازدحام ممکن نمیشود که در موقع نماز طواف مردها و زنها طوري بایستند که
محاذي هم نباشند، یا زن جلوتر از مرد مشغول نماز نباشد، آیا در این صورت نماز آنها صحیح است؟
جواب: اشکالی ندارد.
-3 سعی
سؤال 444 - شخصی در سعی صفا و مروه بعد از چند روز، قبل از احرام دوّم متوجّه شده سعی را از مروه شروع و در صفا ختم
کرده، آیا اعاده سعی لازم است؟
جواب: چنانچه به خاطر ندانستن مسأله باشد، باید سعی را از نو بجا آورد و اگر از روي سهو و فراموشی باشد، بعید نیست که بجا
آوردن یک دور از صفا به مروه کافی باشد ولی احتیاط آن است که هفت دور به قصد ما فی الذّمه بجا آورد.
سؤال 445 - شخصی در سعی صفا و مروه، در صفا متوجّه شد دور هشتم است، وظیفه او چیست؟ آیا غیر از این سعی صفا و مروه،
سعی صفا و مروه مستحبّی نیز داریم؟
جواب: باید به زیادي اعتنا نکند و سعی او صحیح است و سعی صفا و مروه مستحب نداریم.
سؤال 446 - در اثر تعمیرات فعلی آخر کوه صفا و مروه معلوم نیست، کارکنان مسجد الحرام با گرفتن حقّالزّحمه از حجّ اج پیر و
مریض آنها را با چرخ سعی میدهند و زودتر از دور حجّاج، با چرخ دور میزنند، تکلیف آنها چیست؟
جواب: قسمت سربالایی مفروش جزء کوه است و مسیري را که چرخها طی
ص: 132
میکنند قطعاً روي کوه صفا و مروه است و هیچ اشکالی ندارد.
سؤال 447 - حکم شک در تعداد دورهاي سعی چیست، آیا بنا را بر کمتر بگذارد یا بیشتر؟
جواب: اگر شک کند که این دور هفتم است یا بیشتر به شکّش اعتنا نکند. بله اگر قبل از رسیدن به مروه شک کند که دور هفتم
است یا کمتر، ظاهراً سعی او باطل است و همچنین اگر شک او به کمتر از هفت دور تعلّق بگیرد مثل این که بین یک دور و سه دور
یا دو و چهار و غیر اینها شک بکند.
سؤال 448 - وظیفه کسی که سعی را از مروه آغاز کرده است چیست؟
جواب: در صورتی که شوط اوّل را اسقاط کند سپس بقیّه را تکمیل کند تا اینکه دور هفتم به مروه خاتمه پیدا کند بعید نیست که
سعی او صحیح باشد.
-4 تقصیر
سؤال 449 - شخصی بعد از احرام حج در عرفات یقین کرده در عمره تقصیر نکرده است، چه کند؟
صفحه 69 از 282
جواب: هرگاه تقصیر را فراموش کند و به سراغ اعمال حجّ برود (یعنی احرام ببندد و به عرفات برود) عمره و حجّ او صحیح است و
چیزي بر او نیست ولی بهتر آن است که یک گوسفند به عنوان کفّاره ذبح کند.
واجبات حجّ تمتّع
-1 احرام حجّ تمتّع
سؤال 450 - آیا احرام بستن در حجّ تمتّع باید در مکّه قدیم باشد یا در هر کجاي مکّه باشد اشکالی ندارد؟
جواب: فرق نمیکند.
ص: 133
سؤال 451 - آیا از محلّات جدید الإحداث مکّه مثل محلّات قدیم، بستن احرام حجّ جایز است؟
جواب: مانعی ندارد ولی احتیاط واجب این است که از مناطقی که بعد از مسجد تنعیم در بیرون حرم واقع شده، احرام نبندد.
-2 رمی جمرات
سؤال 452 - رمی جمرات در طبقه فوقانی چه حکمی دارد؟
جواب: هنگام ازدحام جایز است.
سؤال 453 - آیا در رمی جمرات میتوان به نیابت از افرادي که سالم هستند عمل رمی را انجام داد؟
جواب: جایز نیست.
سؤال 454 - آیا خانمها براي اینکه بدنشان با نامحرم برخورد نکند میتوانند در رمی جمرات مردان را نایب کنند؟
جواب: خود زن باید رمی کند.
سؤال 455 - براي امثال من رمی جمرات در روز مقدور نیست، آیا در شب میتوانیم رمی جمرات کنیم و در صورت مثبت بودن،
آیا همراهان من هم میتوانند در شب رمی جمرات کنند؟
جواب: میتوانید در شب رمی کنید امّا همراهان اگر توانایی دارند در روز رمی کنند.
سؤال 456 - آیا رمی به غیر از دست مثل رمی با دهان و پا و یا سنگ قلاب و مانند اینها جایز است؟
جواب: با غیر دست کفایت نمیکند
ص: 134
-3 قربانی
سؤال 457 - آیا حاجی میتواند به جاي قربانی کردن، در صورت نابود شدن گوشت آن توسط بولدوزر در قربانگاه، پول آن را
براي اماکن خیریّه در نظر گیرد؟
جواب: باید در محلّ دیگري مانند شهر خودش در ذي الحجّه قربانی کند و صرف پول آن در جاي دیگر کافی نیست.
سؤال 458 - در چه صورتی حاجی موظّف است در وطنش قربانی کند؟
جواب: در شرایط فعلی قربانی سه حالت دارد:
الف) در صورتی که بتواند در آنجا قربانی کند و در آنجا قربانی را به مصرف برساند این مقدّم بر هر چیز است.
صفحه 70 از 282
ب) در صورتی که آنجا قابل مصرف نباشد امّا مسلمین بتوانند آن را بستهبندي کرده به خارج منی و بلد دیگر بفرستند تا مصرف
نیازمندان شود. در صورت عدم امکان روش اوّل، روش دوّم واجب است.
ج) اینکه هیچکدام از آن دو صورت ممکن نباشد و قربانی ضایع میشود و از بین میرود پول آن را کنار بگذارند و در ماه ذي
الحجّه هنگام بازگشت قربانی کرده و در مصارف آن مصرف کنند هیچ اشکالی براي حج آنها نخواهد داشت و اگر نمیتوانند پول
قربانی را کنار بگذارند بر ذمّه بگیرند.
سؤال 459 - محل توزیع گوشت در مکّه مکرّمه حدود یک کیلومتر بعد از مسجد تنعیم قرار دارد با توجّه به اینکه عوامل خدماتی
مجبورند براي گرفتن سهمیه کاروان به آن محل تردد کنند، آیا به عمره تمتّع یا حجّ واجب آنها اشکالی وارد میشود؟ حکم مسأله
در خصوص کسانی که حجّ مستحبّی یا نیابتی بجا میآورند چگونه است؟
جواب: بعد از انجام عمره تمتّع میتواند به اینگونه مناطق رفت و آمد کند و در عمره مفرده هرگاه قبل از گذشتن ماهی که در آن
عمره انجام داده است خارج
ص: 135
شود و بازگردد تکرار عمره لازم نیست امّا اگر در ماه بعد برگردد باید از همان مسجد تنعیم محرم شود و عمره بجاي آورد.
سؤال 460 - در منی فقیر نیست به مجرّد ذبح قربانی مأمورین گوشت قربانی را از بین میبرند یا تلف میشود آیا لازم است قبل از
سفر از یک نفر فقیر وکالت بگیریم و
بعد از ذبح از سهم او مثل سهم خودمان اعراض کنیم یا لازم نیست؟
جواب: در این صورت قربانی کردن در آنجا، چه با اخذ وکالت و چه بدون وکالت، اشکال دارد و باید به روشی که در مسائل قبل
گفته شد عمل شود.
سؤال 461 - دولت سعودي چندین محلّ ذبح، در خارج از منی تعیین کرده، وظیفه حجّاج را بیان فرمایید؟
جواب: غالب قربانگاههاي امروز خارج منی است ولی ذبح در آنها در شرایط فعلی اشکالی ندارد.
سؤال 462 - اگر کسی به قصد ما فی الذّمه در ماه ذي الحجّه در وطن خود قربانی کند آیا پوست و روده آن باید تماماً به فقیر داده
شود یا ممکن است یک سوّم آن به فقیر داده شود و دو سوّم دیگر به عنوان سهم دوستان و خودش صرف شود و اگر خلاف عمل
شده باشد آیا قیمت روز کشتن گوسفند را بدهکار است یا موقع اداي دین؟
جواب: میتواند آن را به عنوان سهم خود صرف کند یا به دوستان یا فقرا بدهد ولی دادن به قصّاب به عنوان عوض کاري که انجام
داده مشکل است و احتیاط مستحب آن است که اگر خودش از آن استفاده کرد قیمت آن را صدقه بدهد و ملاك قیمت همان روز
ذبح است.
-4 بیتوته در منی
سؤال 463 - افراد پیر و داراي عذر را بعد از نیمه شب دوازدهم از منی به جمرات
ص: 136
آورده، اعمال فردا را انجام میدهند و سپس به مکّه برده شده و اعمال بعدي را همان شب انجام میدهند و غیر داراي عذر نیز چنین
کردهاند جز انجام رمی جمرات که فردا براي انجام آن بازگشتهاند، آیا اعمال آنها درست است؟
جواب: انجام دادن اعمال مکّه (طوافین و سعی) براي غیر داراي عذر در شب دوازدهم بلکه در شب یازدهم بعد از نیمه شب نیز
جایز است.
صفحه 71 از 282
سؤال 464 - آیا حجّاج میتوانند شب دوازدهم، بعد از نیمه شب شرعی به مکّه بیایند و عصر روز دوازدهم فقط براي رمی جمرات
به منی برگردند و عمل خویش را انجام دهند؟
جواب: براي بیتوته در منی کافی است نیمه اوّل یا نیمه دوّم شب را بمانند.
سؤال 465 - آیا زنها میتوانند شب دوازدهم رمی جمرات نمایند و همان شب به مکّه بروند و دیگر به منی برنگردند یا باید مانند
مردان تا ظهر در منی بمانند؟
جواب: باید مانند مردان تا ظهر در منی بمانند مگر اینکه از ماندن معذور باشند.
سؤال 466 - شب عید کارکنان کاروانها بعد از نصف شب با خانمها به منی میروند و دوباره به مشعر بازنمیگردند، آیا کفّاره دارد
و حجّشان صحیح است؟
جواب: چنانچه براي راهنمایی و اداره وضع آنها لازم است با آنها بروند مانعی ندارد و کفّاره هم لازم نیست.
سؤال 467 - در اثر کثرت حجّاج چادرهاي بعضی از حجّاج را خارج از منی نصب میکنند تکلیف چیست؟
جواب: در مقام ضرورت اشکال ندارد و در غیر این صورت جایز نیست.
سؤال 468 - در شب عید بعد از نیمه شب زنان را به منی میبرند، آیا مردي که با زنش در آن گروه است میتواند با زنش به منی
برود؟
جواب: اگر ضرورتی داشته باشد که همراه همسرش باشد جایز است و الّا جایز نیست.
ص: 137
سؤال 469 - کسی که نیمه اوّل شب را در خارج از منی بیتوته کرده است، آیا جایز است که به مسجد الحرام برود و نیمه دوّم شب
را آنجا بیتوته کند بدون اینکه به منی جهت بیتوته برگردد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که براي بیتوته نیمه دوّم شب به منی برگردد.
سؤال 470 - آیا تلاوت قرآن یا دعا و یا نماز در مسجد الحرام یا نگاه کردن به کعبه از عبادات محسوب میشود که حاجی هنگام
بیتوته در مسجد الحرام باید انجام دهد یا این که حتماً در هنگام بیتوته باید طواف کند؟
جواب: همه موارد ذکر شده عبادت محسوب میشود و کفایت میکند.
احکام مصدود و محصور
سؤال 471 - وظیفه کسی که به خاطر بیماري و مانند آن قادر به انجام اعمال منی یا طواف و سعی و اعمال مکّه نیست چه میباشد؟
جواب: این شخص در حکم محصور است ولی اگر میتواند نایب بگیرد این کار از اعاده حج کفایت میکند و لازم نیست در سال
آینده حج را مجدداً بجاآورد.
سؤال 472 - حکم کسی که حجّش را فاسد کرده سپس مصدود و یا محصور شده است چیست؟
جواب: واجب است که اعمال مصدود و محصور را انجام دهد و سپس در سال آینده حج بجا آورد.
سؤال 473 - وظیفه کسی که محصور شده و قربانی خود را به منی فرستاده، سپس مرض او خفیف شده است چیست؟
جواب: بر او واجب است که ملحق به بقیّه حجّاج شود و تمام اعمال را انجام دهد و هدي خود را قربانی کند. در این صورت حج او
صحیح است.
ص: 138
سؤال 474 - کسی که همراه خود قربانی آورده و سپس محصور یا مصدود شده است، آیا قربانی کردن همین هدي که همراه دارد
صفحه 72 از 282
کفایت میکند یا علاوه بر این، قربانی دیگر نیز بر او واجب است؟
جواب: قربانی دیگري بر او واجب نیست.
سؤال 475 - اگر مانع دیگري غیر از حصر و صدّ- مثل اینکه پایش بشکند یا وسیله نقلیّهاش خراب شود یا راه را گم کند- پیش
آید، آیا احکام محصور و مصدود را دارد؟
جواب: نسبت به کسی که پاي او شکسته است احکام محصور و نسبت به موانع دیگر مثل خراب شدن وسیله نقلیّه یا مانع دیگر
احکام مصدود جاري میشود.
سؤال 476 - کسی که دعاي شرط را که قبل از نیّت احرام مستحب است بخواند در صورتی که محصور یا مصدود شود احکام
مصدود و محصور بر او جاري میشود یا اینکه به مجرّد صدّ و حصر و بدون هدي از احرام خارج میشود؟
جواب: احوط، بلکه اقوي این است که قربانی بر او واجب است.
متفرّقات حج
سؤال 477 - اگر بعضی از ورّاث بدون پرداختن سهم ورّاث دیگر (یعنی با تصاحب کلّ ارث) به حج بروند حکم حجّشان چگونه
است و صله رحم با آنها چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه سهم ارث بعضی از ورّاث پرداخته نشود و به صورت مشاع در اموال بقیّه بماند تصرّف در آن حرام است و اگر با
همان پول حج بروند و لباس احرام و قربانی را از آن تهیّه کنند حج آنها نیز اشکال دارد و تا سهم ارث بقیّه را نپردازند آن مال
حکم مال غصبی را دارد و اگر صله رحم با این اشخاص سبب
ص: 139
جرأت و جسارت آنها بر حرام شود جایز نیست و اگر ترك صله رحم باعث نهی از منکر شود واجب است و اگر صله رحم و ترك
آن تأثیري در نهی از منکر نداشته باشد نباید صله رحم را ترك نمود.
سؤال 478 - در موسم حج مردم به امام جماعت اهل سنّت اقتدا میکنند، آیا در وسعت وقت اعاده لازم است؟
جواب: نماز آنها صحیح است و اعاده لازم نیست.
سؤال 479 - آیا مسافر در محلّات قدیم و جدید الإحداث مکّه و مدینه مثل مسجد النّبی و مسجد الحرام بین قصر و تمام مخیّر است و
یا باید قصر بخواند؟
جواب: مسافران مخیّرند در مکّه و مدینه نماز خود را در مسجد الحرام و مسجد النّبی بلکه در تمام شهر مکّه و مدینه تمام یا قصر
بخوانند و نماز تمام افضل است و فرقی میان مکّه و مدینه قدیم و امروز نیست.
سؤال 480 - حجّاجی که در مکّه قصد اقامه کردهاند آیا در عرفات و مشعر و منی هم میتوانند نمازشان را تمام بخوانند؟
جواب: در شرایط فعلی که فاصله مکّه از عرفات به مقدار مسافت شرعیّه نیست نمازشان تمام است.
سؤال 481 - بعضی از اشخاص که از اوّل عمرشان حساب و کتابی نسبت به خمس محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) ندارند و با
همین وضع به حجّ تمتّع و عمره مفرده میروند، حج اینها چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که پول قربانی و احرام آنها از آن نباشد صحیح است و الّا اشکال دارد و در هر حال گناه کرده است.
سؤال 482 - شخصی مستطیع نبوده ولی چند سال قبل در مرض موتش چند نفر او را مجبور میکنند در وصیّت به پرداخت پنج هزار
پول افغانی به عنوان حجّ میقاتی، آیا این وصیّت صحیح است و اگر صحیح است از آنجا که آن مبلغ براي
ص: 140
صفحه 73 از 282
حجّ میقاتی کافی نیست تکلیف چیست؟
جواب: اگر واقعاً وصیّت از روي اجبار بوده، نافذ نیست و اگر بعد از اصرار افراد او راضی به وصیّت شده و وجه مزبور براي حجّ
میقاتی کفایت نکند، باید آن وجه را در کارهاي خیر مصرف کنند.
سؤال 483 - آیا خریدوفروش فیش حج جایز است؟
جواب: هرگاه خودش مستطیع نباشد یا حجّ واجب را انجام داده است و این کار مخالف مقرّرات حکومت اسلامی نباشد مانعی
ندارد.
سؤال 484 - سال گذشته یکی از دوستان در مراسم حجّ دو قطعه سنگ از کوه حرا به من هدیه کرد و بنده هم سنگها را در محلّ
مناسبی قرار دادم و هر چند روز یک بار به عنوان تبرّك آن سنگها را میبوسم و زیارت میکنم، آیا این عمل بنده کفر و شرك
نمیباشد؟
جواب: این کار ذاتاً حرام نیست امّا تکرار آن ممکن است منشأ برداشتهاي سوء یا بدعت شود، بنابراین از این کار خودداري کنید.
سؤال 485 - چندین سال قبل شوهرم براي حج مرا نامنویسی کرد و هم اکنون که نوبتم رسیده، شوهرم فوت کرده است، نمیدانم
آیا خمس مبلغ ثبت نامی را داده یا نه، تکلیف چیست؟
جواب: اگر شک دارید، بگویید ان شاء الله داده است.
سؤال 486 - زنی که اعمال عمره تمتّع خود را به جهت عادت شدن انجام نداده است صبح روز نهم در عرفات پاك میشود ولی
آمدن به مکّه جهت انجام اعمال عمره تمتّع به دلیل ازدحام در مسیر و یا نداشتن همراه امکان ندارد، وظیفهاش چیست؟
جواب: حجّ او تبدیل به افراد شده است و باید ادامه دهد و بعد از اتمام حج، عمره مفرده بجا آورد.
ص: 141
سؤال 487 - خانمی که وظیفهاش حجّ افراد است، عمره مفرده را تا چه وقتی بدون عذر میتواند تأخیر بیندازد؟
جواب: احتیاط واجب آن است که بلافاصله بعد از حجّ بجا آورد و اگر ناچار به تأخیر شد، قبل از پایان ذي الحجّه بجا آورد.
سؤال 488 - وظیفه زنی که در عمره در حال احرام یا قبل از احرام یا بعد از آن حائض شده است، چیست؟
جواب: احرام این زن در هر حال صحیح است، لکن صبر میکند تا پاك شود سپس طواف و نماز طواف را بجا میآورد و بعد بقیه
اعمال عمره را انجام میدهد.
سؤال 489 - آیا حجّاج کفّارات عمره و حجّ تمتّع را میتوانند بعد از مراجعت در شهرهاي خودشان پرداخت نمایند؟
جواب: مانعی ندارد ولی تمام آن را به نیازمندان بدهند.
سؤال 490 - وظیفه ما در مراسم حج زمانی که قاضی اهل سنّت حکم به رؤیت هلال میکند چیست در صورتی که در نظر شیعه یا
رؤیت هلال مشکوك است یا اینکه خلاف آن ثابت است؟
جواب: باید با سایر مسلمانان هماهنگی کنید و حج شما صحیح است.
ص: 143
فصل پانزدهم: احکام قضا
سؤال 491 - آیا عهدهدار شدن منصب قضا براي غیر مجتهد در صورت فقدان مجتهد جامع الشرایط در آن محل جایز است؟
جواب: در صورتی که مجتهد جامع الشرایط در آن شهر نباشد باید از اهل علم که به مسائل قضایی و حقوقی آشنا هستند- و لو از
راه تقلید- استفاده شود.
صفحه 74 از 282
سؤال 492 - آیا قاضی میتواند حکم قاضی دیگر را باطل کند؟ و در صورت عدم جواز، چه راه حلّی براي نقض حکم یک قاضی
توسط دیوان عالی کشور وجود دارد؟
جواب: تنها راهی که از طریق عناوین اوّلیه میتوان براي تجدید نظر در پروندهها پیدا کرد این است که به قضات مرحله اوّل در
مسائل مهمّه (مانند دِما و اموال مهمّه و ) … دستور داده شود که در مرحله اوّل انشاي حکم نکنند بلکه نظر مشورتی خود را ثبت
نمایند یا به تعبیر دیگر انشاي حکم در اینگونه مسائل از حوزه اجازه قضاي آنها خارج است و به این ترتیب راه براي تجدید نظر
بازخواهد بود و حاکم دوّم میتواند تمام کارهاي قضایی را روي پرونده انجام دهد، در ضمن از نظر مشورتی قاضی اوّل نیز استفاده
کند. البتّه این در صورتی است که ارباب دعوا تقاضاي تجدید نظر بکنند و اگر تقاضاي تجدید نظر نکنند قاضی اوّل میتواند
انشاي حکم کند (یعنی در این صورت مجاز به انشاي حکم است).
سؤال 493 - احکامی که قضات محترم جمهوري اسلامی بر اساس علم صادر میکنند آیا در آثار و احکام چون آراي صادره بر
اساس اقرار است یا ملحق به آراي
ص: 144
صادره بر اساس بیّنه است و یا راه سوّمی است که ملحق به هیچکدام نخواهد بود؟
جواب: در هر موردي باید تابع دلیل آن مورد بود مثلا در مسأله فرار از حفیره ادلّه شامل علم قاضی نمیشود و حدّ ساقط نمیگردد.
سؤال 494 - در شرایط کنونی جمهوري اسلامی که اکثر قضات محترم مأذون و منصوب هستند و حتّی با اجتهاد مطلق هم باید
نصب شوند و طبعاً احکام برخی از قضات استحکام لازم را نداشته یا ضعفهایی خواهد داشت، اگر تمام احکام قابل تجدید نظر
باشد اطاله دادرسی چند برابر شده و حقوق مردم ضایع میشود و اگر منحصر به همان سه مورد معروف باشد- که تجربه نشان داده
در طول بیش از یک دهه حکومت اسلامی حتّی موارد انگشت شمار هم از آن موارد سهگانه رخ نداده و بقیّه قطعی باشد، بیشتر
حقوق ضایع میشود بخصوص در دما و اموال مثل (احکام اعدام و مصادره اموال). به نظر میرسد قابل تجدید نظر دانستن احکام
این قضات در بخشی از احکام با محدود کردن حوزه اجازه و نصب، بلااشکال باشد. مقصود از تجدید نظر یعنی پس از حکم
کردن قاضی، مجدداً قاضی دیگري پرونده را به شکل ماهوي بررسی کند اگر به همان نظر رسید تأیید وگرنه نقض کند و خود
حکم کند؟
جواب: در اینگونه موارد میتوانند مطابق آنچه در جواب سؤال 492 آمد عمل نمایند.
سؤال 495 - هرگاه کسی دیگري را بکشد و بعداً مدّعی شود که او را به این علّت کشتم که سبّ خدا و پیامبر یا ائمّه (علیهم السلام)
کرده بود، آیا این ادّعا بدون دلیل و بیّنه پذیرفته میشود؟
جواب: نافذ و معتبر نیست و اگر اثبات نکند محکوم به قصاص خواهد شد.
سؤال 496 - با توجّه به مطالبی که در ذیل میآید آیا قاضی در زمان فعلی میتواند به اسناد رسمی اعتماد نموده و آنها را مستند
حکم خود قرار دهد:
الف) اوضاع و احوال و اماراتی وجود دارد که عرفاً باعث اعتماد به تنظیم
ص: 145
کنندگان این اسناد و نیز باعث اعتماد به اسناد رسمی میشود مانند وجود مجازاتهاي حقوقی و کیفري براي سردفتران متخلّف،
وجود بازرسان دائمی که دفاتر اسناد رسمی را بازرسی مینمایند و از طرفی سردفتران براي اعتماد نمودن مراجعین به آنها دقّت
زیادي در کار خود به خرج میدهند.
ب) قسمت اعظم روابط حقوقی و اقتصادي مردم و مسائل قضایی بر مبناي اسناد رسمی قرار گرفته به طوري که بدون وجود این
صفحه 75 از 282
اسناد (مانند شناسنامه، سند ازدواج، اسناد مالکیّت زمین، خانه، اتومبیل و امثال آن) این قسم از نظام معیشتی جامعه مختل میگردد.
جواب: امضاي کتبی، حکم انشاي لفظی را دارد؛ بنابراین اسناد معتبر فعلی حجّت است و ما در آخر جلد دوّم تعلیقه عروة الوثقی
دلایل کافی براي این مسأله نوشتهایم.
سؤال 497 - نظر خودتان را در مورد مرور زمان حقوقی (گذشت مدّتی که پس از آن دعوا دیگر در محکمه شنیده نمیشود) و
مرور زمان کیفري (گذشت مدّتی که پس از آن دیگر مجرم مورد تعقیب قرار نمیگیرد یا اگر مورد تعقیب قرار گرفته دیگر تعقیب
ادامه نمییابد یا اگر حکم قطعی صادر شده دیگر حکم اجرا نمیشود) بیان فرمایید؟
جواب: ظاهراً در قوانین فقهی اسلام اصلی به نام مرور زمان نداریم، تنها چیزي که در اینجا وجود دارد این است که گاه مرور زمان
دلیل قطعی یا حجّت شرعی بر اعراض صاحب حق و ابراي او میشود و گاه ممکن است عناوین ثانویّه مانع از رسیدگی به اینگونه
جرایم یا حقوق گردد امّا در غیر این دو صورت ظاهراً
ص: 146
مسألهاي به نام مرور زمان وجود ندارد.
سؤال 498 - گاهی، مواردي از ارتباط نامشروع دختر و پسر گزارش میشود امّا پس از تشکیل پرونده، طرفین منکر هرگونه رابطهاي
هستند، یا به رابطه و تماس بدنی اعتراف میکنند لیکن نسبت به مقاربت منکر میباشند، در این صورت قاضی، دختر را جهت
روشن شدن موضوع به پزشک قانونی میفرستد و دکتر وي را قُبلا و دُبُراً مورد معاینه قرار میدهد. سؤال این است که:
الف) آیا لازم است دختر به پزشک (مرد یا زن) جهت معاینه معرفی شود یا نه؟ چنانچه خانواده دختر ابراز نگرانی و درخواست
معاینه نمایند چطور؟
ب) آیا نظر پزشک میتواند در حکم تأثیر نماید؟ چنانچه پزشک قانونی گزارش نماید که جسم سختی با قُبل یا دُبر دختر برخورد
کرده و صریحاً مشخص نگردد چطور؟
جواب: الف) قاضی مأمور به فحص در اینگونه از مسائل نیست و معاینه کردن جایز نمیباشد مگر اینکه ضرورتی ایجاب کند.
ب) نظر پزشک قانونی به تنهایی در فرض بالا کافی نیست.
سؤال 499 - آیا دادن رشوه براي استخدام در یک مؤسّسه در صورتی که بدون پرداخت آن استخدام امکانپذیر نباشد جایز است؟
جواب: چنانچه با دادن پول، باطلی را حق و حقّی را باطل نکند و حقّ کسی یا نوبت کسی را ضایع نکند اشکال ندارد و رشوه
محسوب نمیشود ولی براي گیرنده اگر انجام این کار جزء وظایفش باشد حرام است.
سؤال 500 - در هنگام بازي، بچّه غیر مکلّفی جنایتی بر همبازي خود وارد میکند (ضربتی به چشم وي میزند) اولیاي طفل به
معالجه وي پرداخته و به امید آنکه بهبود پیدا میکند از اقامه دعوا شکایت خودداري میکنند. پس از چند سال و پس از بهبود
مبادرت به شکایت میکنند. اینک که جانی مکلّف و کبیر شده، چنانچه
ص: 147
بیّنهاي نباشد و متّهم منکر قضیّه باشد چگونه باید فصل خصومت کرد؟
جواب: در فرض عدم بیّنه منکر قسم یاد میکند، احتیاط آن است که ولیّ او نیز قسم یاد کند.
سؤال 501 - نظر مبارك را در خصوص قضات مأذون بیان فرمایید؟
جواب: آنها که مجتهد عادلند قضاوت آنها قطعی است و غیر مجتهد مسألهدان، در صورت عدم دسترسی به مجتهد جامع الشرایط
نیز قضاوت او مقبول است.
سؤال 502 - آیا متّهم نمودن فردي بدون تفهیم اتّهام و عدم احضار وي به دادگاه و عدم اجازه دفاع، و بازداشت با جرم نامعلوم به
صفحه 76 از 282
2 سال و نبودن مدرك اتّهام در پرونده، میتواند شرعی و اسلامی باشد؟ / مدّت 5
جواب: لازم است طبق مقرّرات شرع گناه متّهم به او تفهیم شود و اجازه دفاع را به او بدهند و سپس بر طبق موازین عدل اسلامی و
طبق آنچه در احکام مقدّس فقهی آمده است داوري شود.
سؤال 503 - در دعواي بر میّت که علاوه بر بیّنه، قسم هم لازم میباشد، آیا تنها اختصاص به دیون دارد و یا شامل هر ادّعایی
میشود مثل اینکه کسی بگوید که فلان زمین میّت از من بوده یا فلان زمین یا فلان چشمه و فلان جوي آب را با هم شریک
بودیم؟
جواب: این حکم اختصاص به دیون دارد.
سؤال 504 - شخصی عازم سفر ایران بوده، فرد دیگري قبل از ورود به مرز از او میخواهد که در این سفر با هم باشند، در گمرك
خسروي هنگام بازدید اسبابهاي او معلوم شد مقدار زیادي اشیاي ممنوع الورود همراه دارد که تمامی آنها را اداره گمرك مصادره
کرد و شخص اوّل فقط تعدادي سمباده ایتالیایی همراه داشت و مأمور گمرك به گمان آنکه سمبادهها هم راجع به شخص دوّم
است آن را هم
ص: 148
مصادره کرد و توسّلات و التماسات شخص اوّل نتیجهاي نداد لاجرم شخص اوّل معادل قیمت سمبادهها را از شخص دوّم که به او
بدهکار بود از بابت قیمت سمبادهها تقاص کرد، آیا این کار اشکال دارد؟
جواب: اگر صاحب اموال قاچاق سبب شده است که اموال غیر قاچاق مربوط به شخص اوّل نیز از بین برود ضامن است و میتوان
تقاص کرد.
سؤال 505 - شخصی فوت کرده و داراي چند وارث صغیر است، خواهر این میّت ادعا میکند که فلان زمین میّت ملک من است
ولی ورثه میّت سندي مبنی بر اینکه خواهر، آن زمین را به برادرش هبه کرده است ارائه میدهند ولی خواهر این هبهنامه را
نمیپذیرد و حاضر به قسم خوردن شده است، آیا از جانب صغیر طرف مقابل را میتوان قسم داد؟
جواب: آنها باید نزد حاکم شرع بروند و مدارك خود را ارائه دهند اگر قسم لازم بشود ولیّ صغیر میتواند براي دفاع از حق آنها
قسم بخورد.
سؤال 506 - آیا تعدّد قضات با موازین اسلامی مطابقت دارد؟
جواب: در قاضی تحکیم، تعدّد قضات ممکن است ولی در قاضی منصوب حکم نهایی به وسیله یک نفر صادر میشود ولی مانعی
ندارد قاضی با قضات دیگر مشورت کند بلکه مستحب است.
سؤال 507 - در صورتی که بین چند قاضی رسیدگیکننده به یک پرونده اختلاف حاصل شود، آیا رأي قاضی که اعلم است در
اولویّت میباشد؟
جواب: در یک پرونده باید یک قاضی دخالت کند هرچند میتواند با دیگران مشورت کند.
سؤال 508 - اگر در بین چند قاضی که به یک پرونده رسیدگی میکنند یک نفر مجتهد باشد، آیا ایشان در انشاي رأي با دیگران
تفاوتی دارد؟
جواب: قاضی مجتهد مقدّم است.
ص: 149
سؤال 509 - آیا در فقه اسلامی نظام تعدّد قاضی در محکمه وجود دارد و مورد تأیید قرار گرفته است؟ در صورت مثبت بودن شیوه
دادرسی و صدور رأي به چه طریق است؟ رأي اکثریت ملاك است یا رأي مجتهد اعلم ملاك است؟
صفحه 77 از 282
جواب: هرگاه قضات با هم اتّفاق نظر داشته باشند مانعی ندارد ولی در صورت اختلاف نظر باید یک نفر در قضیّه دخالت کرده و
حکم صادر نماید.
سؤال 510 - علم قاضی که از اقاریر متّهم و کیفیّت اظهارات متخاصمین و محتویات پرونده و امارات و قراین موجود در آن حاصل
میشود، آیا حجّت شرعی است و قاضی میتواند استناداً به چنین علمی حکم حدود و قصاص و سایر حقوق شرعی را صادر نماید؟
جواب: هرگاه علم قاضی از مبادي حسّیّه یا قریب به حسّ حاصل شود حجّت است.
سؤال 511 - بین عمرو و زید درباره ملکی نزاع شده است و هرکدام مدّعی است که آقاي خالد آن ملک را به او داده است. هر دو
شاهد دارند امّا زید علاوه بر شاهد نوشتهاي هم دارد ولی عمرو نوشته خود را گم کرده است و شاهدان عمرو میگویند که خالد
چندین سال قبل از تاریخ نوشته زید، ملک را به عمرو داده و ما شاهد هستیم لطفاً بفرمایید شهادت کدام یک از این دو مقدّم
است؟
جواب: اگر ملک در دست یکی از آن دو میباشد بیّنه و شاهد او مقدّم است و اگر ملک در دست هر دو میباشد یا در دست هیچ
کدام نیست باید تقسیم کنند.
سؤال 512 - اگر به خاطر نزاع و اختلاف، کسی بر شاهدي جرح نماید مثلا بگوید که فلان شاهد با من نزاع داشته بنابراین علیه من
شهادت میدهد، آیا این جرح نافذ است؟
جواب: اگر بتواند عدم وثاقت او را ثابت کند جرح او پذیرفته است وگرنه مجرد ادّعا پذیرفته نیست.
ص: 151
فصل شانزدهم: احکام خریدوفروش
معاملات باطل و بخشی از کارهاي حرام
-1 خریدوفروش میته
سؤال 513 - آیا جایز است ماهیهاي حرام را به کفّار بفروشند و پول حاصل آن را مصرف کنند یا به حکومت اسلامی بدهند؟
جواب: فروختن به کسانی که آن را حلال میدانند جایز است و همچنین بیع میته و غذاي نجس و بعضی از حیوانات غیر مأکول،
ولی فروختن شراب و مانند آن جایز نیست.
-2 موسیقی
سؤال 514 - حکم موسیقی سنّتی و غیر سنّتی چیست؟
جواب: آهنگهایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام است و غیر آن اشکالی ندارد.
سؤال 515 - طبل زدن در مراسم عزاداري امام حسین (علیه السلام) چه حکمی دارد؟
جواب: تعظیم شعائر حسینی از افضل قربات است و از هر وسیله معقول میتوان استفاده کرد، استفاده از طبل اگر با آهنگهاي مناسب
مجالس فساد نباشد اشکالی ندارد.
سؤال 516 - استفاده از طبل و سنج در مراسم عزاداري و غیر آن چه حکمی دارد؟
ص: 152
جواب: استفاده از طبل و سنج در این مراسم آن چنان که معمول است و آهنگ لهوي در آن نیست اشکالی ندارد.
صفحه 78 از 282
سؤال 517 - بعضی از موسیقیهاي تلویزیون همان موسیقی غربی است که تنها آوازش برداشته شده است پخش و گوش دادن به
آن چه صورت دارد؟
جواب: اگر در محیط ما نیز جزء موسیقی مناسب مجالس لهو و فساد حساب شود حرام است.
سؤال 518 - بعضی از اهل خبره میگویند: برخی از موسیقیهاي رادیو و تلویزیون، موسیقی رقص است. خریدوفروش نوار آنها و
استماع آن چه صورت دارد؟
جواب: در صورتی که این امر ثابت شود، جایز نیست.
سؤال 519 - چه نوع موسیقی حرام است؟
جواب: موسیقیهایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام میباشد و غیر آنها حلال است و تشخیص آن با مراجعه به عرف
عام امکانپذیر است.
سؤال 520 - آیا هر نوع موسیقی حرام است؟ حکم آن در موارد مشکوك چیست؟
جواب: کلّیّه صداها و آهنگهایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام و غیر آن جایز است و در مصادیق مشکوك اصل برائت
است و احتیاط مستحب اجتناب است.
سؤال 521 - نی زدن اگر موجب فساد نباشد چه حکمی دارد؟
جواب: اگر از قبیل آهنگهایی باشد که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام است.
سؤال 522 - خواندن سرود توسط زنان به صورت دسته جمعی همراه با مردان اگر موجب مفسده نباشد چه حکمی دارد؟
جواب: خالی از اشکال نیست.
ص: 153
سؤال 523 - بنابر قول بعضی از فقها غنا در مجالس عروسی استثنا شده است، نظر مبارك حضرت عالی چیست؟
جواب: فرقی میان مجالس عروسی و غیر عروسی (بنابر احتیاط) نیست.
سؤال 524 - چه نوع آلات موسیقی حرام است، آیا آهنگهایی که همراه با رژه نظامی نواخته میشود حرام است؟
جواب: منظور آلاتی است که غالباً از آن براي حرام استفاده میشود، امّا آهنگهاي رژه نظامی حرام نیست.
سؤال 525 - حکم شرعی وسایل موسیقی از قبیل سه تار و سنتور و … که در مجالس لهو و لعب مانند مجالس عروسی از آنها
استفاده نمیشود چیست؟
جواب: ساختن و خریدوفروش هرگونه وسیلهاي که غالباً براي حرام از آن استفاده میشود حرام است و اگر وسیله مشترك باشد
جایز است.
سؤال 526 - گوش دادن به آواز زن نامحرم براي مرد در صورتی که اشعار مذهبی بخواند و موجب مفسده هم نباشد چه حکمی
دارد؟
جواب: اشکال دارد.
سؤال 527 - اساساً چه ملاکی براي تشخیص غناي حرام از حلال وجود دارد؟ حکم شنیدن موسیقی و ترانه چیست؟ و آیا بین
موسیقی نوین و سنّتی یا بین موسیقی فرحانگیز و حزنانگیز از نظر شرعی تفاوتی وجود دارد؟
جواب: همانگونه که در مسائل سابق اشاره شد، موسیقیهاي مناسب مجالس لهو و فساد حرام است و غیر آن حلال است و تفاوتی
میان موسیقی سنّتی و نوین و یا فرحانگیز و غیر آن نیست.
سؤال 528 - دایره زدن در مجالس عروسی و غیر عروسی چه حکمی دارد؟
صفحه 79 از 282
جواب: حکم دایره زدن حکم سایر آلات موسیقی است و فرقی میان مجالس عروسی و غیر آن نمیباشد (بنابر احتیاط واجب).
ص: 154
سؤال 529 - آواز خواندن زن براي زنان و براي شوهرش چه به صورت غنا و چه بدون غنا چه حکمی دارد؟
جواب: براي شوهرش و براي سایر زنان بدون غنا و بدون آهنگهاي مناسب لهو و فساد اشکال ندارد.
سؤال 530 - قرآن خواندن زن در حضور مردان غریبه چه حکمی دارد و آیا میتواند بدون حالت غنا اشعاري را به صورت
تکخوانی براي مردان بخواند؟
جواب: اگر با آهنگ بخواند اشکال دارد.
سؤال 531 - زنان در کشمیر در مراسم ازدواج براي استقبال داماد و عروس در خیابانها و در جمع نامحرمان ترانههاي محلّی
میخوانند، این عمل چه حکمی دارد و آیا شرکت در این مراسم شرعاً اشکال دارد؟
جواب: خواندن این ترانهها جایز نیست و شرکت در اینگونه مجالس اشکال دارد.
سؤال 532 - آیا تلاوت قرآن به صورت سرود و همراه با آهنگ جایز است؟
جواب: جایز نیست.
سؤال 533 - گوش دادن به موسیقی تند در نوارهاي جدید که از طرف ارشاد تکثیر میشود چه حکمی دارد؟
جواب: همانگونه که گفته شد کلّیّه صداها و آهنگهایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام و غیر آن حلال است و تشخیص
آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود و فرقی میان نوارهایی که از طرف ارشاد پخش میشود و غیر آن نمیباشد.
-3 رقص
سؤال 534 - رقص زن در مجلس زنان چه حکمی دارد؟
ص: 155
جواب: رقص زن جز براي همسر خود جایز نیست.
سؤال 535 - آیا رقص در مجالس عروسی جایز است؟
جواب: رقص منشأ فساد است و اشکال دارد خواه رقص زن براي زن یا مرد براي مرد و یا زنان براي مردان باشد ولی رقص زن براي
همسرش اشکال ندارد.
سؤال 536 - آیا نگاه کردن به رقص جایز است؟
جواب: نظر کردن به رقص حکم خود آن را دارد.
سؤال 537 - آیا جایز است زن در میان زنان برقصد و اگر جایز نیست حکم نشستن زنان در تالارها و یا در چنین مجالسی چگونه
است؟
جواب: همانگونه که گفته شد تنها رقص زن براي شوهرش جایز است و بقیّه اشکال دارد و رقصیدن زن در بین زنها و یا مرد در
بین مردها جایز نیست و در مجالس معصیت نباید شرکت کنید.
-4 دست زدن
سؤال 538 - دست زدن همراه با مدّاحی در مجالس شادي ائمّه معصومین (علیهم السلام) و روزهاي تولّد آنها از نظر شرعی چه
حکمی دارد؟
صفحه 80 از 282
جواب: دست زدن اگر با امور حرام دیگري مقرون نباشد حرام نیست، ولی در مساجد و حسینیّهها از آن پرهیز کنید.
سؤال 539 - در تهران و بعضی از شهرهاي دیگر، برخی از گویندگان و مدّاحها در تولد ائمّه اطهار (علیهم السلام) مردم را به کف
زدن تشویق مینمایند. لطفاً مرقوم فرمایید اصلا کف زدن جایز است؟
جواب: کف زدنهاي معمولی حرام نیست ولی رعایت احترام مساجد و حسینیّهها لازم است.
ص: 156
-5 قمار
که مشکوك به نظر میرسد رواج « رُمینو » سؤال 540 - چه نوع بازیهایی قمار محسوب میشود؟ اخیرا در این مناطق بازیهایی به نام
یافته، آیا میتوان بازي فوق را انجام داد؟
جواب: آنچه در میان مردم به عنوان قمار شناخته میشود حرام است و موارد مشکوك اشکالی ندارد به شرط اینکه پول یا چیز
دیگري برد و باخت نکنند.
سؤال 541 - آیا بازي با پاسور بدون برد و باخت جایز است؟
جواب: اگر پاسور در عرف عام از آلت قمار خارج شده و صرفاً به عنوان یک سرگرمی استفاده میشود بازي با آن بدون برد و
باخت مالی اشکال ندارد.
سؤال 542 - مؤسّسههایی در کشور اتریش با عنوان بدون درد سر صاحب 30000 دلار شوید فرمهایی را به ترتیب زیر در اختیار
متقاضیان قرار میدهند:
الف) متقاضی مثلا زید فرم را از شخص نامبرده در ردیف پنجم به مبلغ 30 دلار میخرد.
ب) سپس 30 دلار چک تضمینی به نام شخص ردیف اوّل و 30 دلار چک تضمینی به نام مؤسّسه به همراه فرم خریداري شده که
در آن نام و مشخصات خود را درج نموده است براي آن مؤسّسه میفرستد (یعنی در مجموع 90 دلار میپردازد).
ج) پس از مدتی چهار عدد فرم که در آن نام ردیف اوّل حذف گردیده و نامهاي ردیفهاي پایین هر یک، به یک ردیف بالاتر
ارتقا نموده به دست آقاي زید میرسد البتّه به این ترتیب نام آقاي زید در ردیف پنجم قرار میگیرد.
د) آقاي زید 4 فرم واصل شده را به چهار نفر متقاضی جدید به قیمت هر فرم 30 دلار میفروشد به این ترتیب علاوه بر 90 دلار
پرداختی 30 دلار اضافه نیز دریافت میکند.
ه-) افرادي که فرمهاي آقاي زید را خریدهاند هرکدام به ترتیب سابق عمل نموده
ص: 157
(به ترتیبی که در شماره 2 توضیح داده شد) و هر یک 4 فرم جدید دریافت مینمایند کمکم نام زید از ردیف پنجم به ردیفهاي
بالاتر ارتقا مییابد تا به ردیف اوّل میرسد و در اینجا هر متقاضی جدید موظّف است 30 دلار به حساب آقاي زید واریز نماید که
جمعاً حدود 30000 دلار خواهد شد، بعد نام ایشان نیز از لیست خارج شده و ردیفهاي بعد به ترتیب بالا میآیند. آیا شرکت در
این مؤسّسه جایز است؟
جواب: شرکت در این کار حرام و پول عاید از آن مباح نیست و در واقع این نوعی کلاهبرداري مرموز براي تصاحب اموال دیگران
است.
-6 شطرنج
صفحه 81 از 282
سؤال 543 - آیا بازي با شطرنج در عصر حاضر اشکال دارد؟
جواب: اگر شطرنج در عرف عام از آلات قمار محسوب شود بازي با آن حرام است و اگر از حالت قمار خارج و جزء ورزشهاي
فکري در آمده باشد اشکالی ندارد.
سؤال 544 - نظر حضرت عالی در مورد بازي با آلات قمار همچون شطرنج و پاسور بدون برد و باخت چیست؟
جواب: در مورد بازي با آلات قمار بدون برد و باخت احتیاط واجب اجتناب است و امّا در مورد شطرنج و پاسور همانگونه که در
بالا ذکر شد چنانچه در عرف عام واقعاً به عنوان ورزش یا سرگرمی شناخته شود جایز وگرنه حرام است.
-7 مجسمهسازي
سؤال 545 - این جانب مدّتی است که بعضی از تصاویر را بر روي چوب به صورت برجسته حک میکنم و از این طریق امرار معاش
مینمایم چون شنیده بودم که ساخت مجسمه کامل داراي روح حرام میباشد نه بخشی از حجم بدن، آن هم به
ص: 158
صورت حک بر روي چوب، آیا امرار معاش این جانب از این راه شرعاً جایز میباشد؟
جواب: این قبیل نقوش برجسته شرعاً اشکالی ندارد ولی سعی کنید نقشهایی که موجب ترویج ادیان و مذاهب غیر اسلامی میشود
و یا تصویرهایی که موجب فساد اخلاق است نبوده باشد.
سؤال 546 - مجسمهسازي تمام تنه یا نیمتنه انسان یا حیوان چه حکمی دارد، نقّاشی آنها چطور؟
جواب: مجسمهسازي اشکال دارد و نقّاشی جایز است.
سؤال 547 - خریدوفروش مجسمههایی که از گچ یا مواد ساخته میشود و به عنوان اسباب بازي و یا براي نگهداري در منازل به کار
میرود، چه حکمی دارد؟ مثل انواع عروسکها و سگها و گربهها و مرغها که از گچ یا مواد ساخته میشود؟
جواب: هرگاه به صورت اسباببازي باشد مانعی ندارد ولی بهتر آن است که از آنها براي تزیین استفاده نشود.
سؤال 548 - با توّجه به اینکه ساختن مجسمههاي داراي روح مطابق اجماع فقها حرام است، چرا در کشور اسلامی ما مجسمه
میسازند و در میادین شهرها نصب میکنند و پارکها را مزیّن به آن میکنند و بیت المال را صرف ساختن آن مینمایند، آیا حرمت
به حال خود باقی است یا حکم ثانوي بر آن مترتّب شده است؟
جواب: مجسمهسازي اشکال دارد و شایسته است از نگهداري این گونه مجسمهها پرهیز شود.
سؤال 549 - آیا حرمت نقّاشی و مجسمهسازي به دلیل برداشت شركآمیز از آنها و جنبه بتپرستی آن است؟ در این صورت امروز
که این امور ذهنیّت بتپرستی را در عموم مردم ایجاد نمیکند و به عنوان هنر شناخته شده و به کار گرفته میشود، پرداختن به آن
چه حکمی دارد؟
ص: 159
جواب: مجسمهسازي و خریدوفروش آن در هر حال اشکال دارد مگر در مواردي که جنبه اسباببازي دارد.
سؤال 550 - از آنجا که رشته نقّاشی و مجسمهسازي در تعدادي از دانشگاههاي ایران اسلامی تدریس میشود، این رشتهها چه
حکمی دارد؟
جواب: رشته نقّاشی اشکالی ندارد.
سؤال 551 - استفاده از هنر مجسمهسازي در ترویج شعائر اسلامی چه حکمی دارد و اصولا آیا موضوع اینگونه کارهاي هنري در
کیفیّت حکم تأثیري دارد؟
صفحه 82 از 282
جواب: از جوابهاي بالا روشن شد.
-8 غیبت
سؤال 552 - معناي غیبت را بیان فرمایید؟
جواب: غیبت آن است که عیب پنهانی کسی را پشت سر او بگویند ولی در مواردي که مسأله مهمّی مطرح است مانند موارد
مشورت و اصلاح ذات البین و امثال آنها استثنا شده است.
« همه » سؤال 553 - شخصی به رفیق خود میگوید: شما اگر فلان کار را انجام بدهید همه بر ضدّ تو حرف میزنند، آیا پشت سر
غیبت است؟
جواب: این عبارت غیبت محسوب نمیشود.
سؤال 554 - شخصی را میشناسیم که هر وقت با او برخورد میکنیم و گفتگو و صحبت را آغاز میکنیم بسیار وسواس دارد و با
کوچکترین حرف و صحبتی میگوید: غیبت نکن، لطفاً معناي غیبت را مختصراً توضیح فرمایید؟
جواب: غیبت آن است که عیب مستور کسی را پشت سر او بگویند و اگر از این قبیل نباشد نباید مردم را نهی کرد و نسبت غیبت به
آنها داد.
سؤال 555 - آیا غیبت کردن مسئول اداره و یا کارمندي که خلافی مرتکب شده، جایز است؟
ص: 160
جواب: اگر به قصد نهی از منکر باشد و اثر داشته باشد لازم است.
سؤال 556 - آیا گفتگو درباره رسوم، آداب، گفتار، کردار، طرز لباس پوشیدن، شکل ظاهري، ادا درآوردن روستایی، شهريها و
قبایل گوناگون ایران و سایر کشورها غیبت محسوب میشود؟
جواب: اگر به قصد عیبجویی و مسخره کردن نباشد اشکالی ندارد.
سؤال 557 - آیا بررسی کارهاي مسئولی از مسئولین نظام مقدّس جمهوري اسلامی در غیاب او با عنایت به مفاد حدیث شریف
از نظر شرع مقدّس اسلام غیبت محسوب میشود؟ « کلّکم راعُ و کلّکم مسئول عن رعیته »
جواب: بررسی مسائل اجتماعی و انتقادهاي سازنده و مثبت غیبت محسوب نمیشود.
-9 دروغ
سؤال 558 - داستانهایی که ساخته میشود و طبعاً دروغ هستند و واقعیّت ندارند (امّا براي آموزش مثبت به مخاطبین ساخته و گفته
میشود) از لحاظ فقه و شریعت مقدّس اسلام چه حکمی دارد؟
جواب: اگر قرینهاي بر تخیّلی بودن آن وجود داشته باشد مانعی ندارد.
-10 هیپنوتیزم
سؤال 559 - آیا هیپنوتیزم از نظر اسلام حرام است؟
جواب: براي مقاصد طبّی و مانند آن مانعی ندارد ولی براي کشف امور پنهانی یا خبر از گذشته و آینده و حال جایز نیست.
-11 خریدوفروش موادّ مخدّر
صفحه 83 از 282
سؤال 560 - آیا صحیح است که بگوییم خریدوفروش موادّ مخدّر مانند خریدوفروش
ص: 161
شراب است به این معنا که خریدار مالک مواد نمیشود و فروشنده مالک ثمن و مبلغ آن مواد نمیباشد؟
جواب: آري صحیح است و معامله این مواد باطل است.
سؤال 561 - فرمودهاید استفاده از موادّ مخدّر حرام است آیا براي اشخاصی که مدّت 20 سال یا بالاتر از تریاك استفاده میکنند و
سنّ آنها بالاست نیز حرام است؟
جواب: استفاده از موادّ مخدّر براي هیچکس جایز نیست مگر این که اگر کسی بخواهد آن را ترك کند جانش به خطر بیفتد.
-12 شعبدهبازي
سؤال 562 - شعبدهبازي را به عنوان کسب قرار دادن چه حکمی دارد؟ آیا شرکت در مجلس یا محفلی که در آنجا شعبدهبازي
میشود اشکال دارد؟
جواب: بازیهایی که به عنوان نمایش و سرگرمی و تفریح در بعضی مجالس مشاهده میشود که تردستی و زرنگی شخص را نشان
میدهد و غرضی جز آن در کار نیست اشکالی ندارد. امّا اگر براي اغفال مردم باشد نوعی از سحر است که کسب آن حرام و
حضور در آن مجلس هم حرام است.
-13 فال گرفتن
سؤال 563 - بعضی از اشخاص در خارج با فالگیري از جامع الدّعوات و یا دوازده برج، از آینده و گذشته و مرض مراجعین خبر
میدهند و میگویند: فلان گرفتاري داري یا خواهی داشت، فلان مقدار باید بدهی تا دعاي حسابی بنویسم و دعاي محبّت مابین
دخترها و پسرها و زوجها و براي دیوانهها و جنزدهها مینویسند و پولهاي زیادي دریافت میکنند و در ضمن نماز جمعه و نماز
جماعت میروند، بفرمایید پول گرفتن در مقابل این کارها چه حکمی دارد؟
ص: 162
جواب: پول گرفتن در برابر این کارها جایز نیست.
سؤال 564 - آیا رجوع به فالگیرها و جادوگران براي معالجه جایز است در حالی که گاهی از اوقات امراض سختی را معالجه
میکنند؟
جواب: رجوع به آنها حرام است.
سؤال 565 - آیا دعانویسی و پول گرفتن در مقابل آن به عنوان کسب یا هدیه جایز است؟
جواب: اگر دعاهاي مشروعه مأثوره باشد مانعی ندارد ولی دعانویسی خرافی حرفهاي جایز نیست.
-14 تراشیدن ریش
سؤال 566 - آیا روایات مربوط به این که ریشتراشی مُثله است دلالت بر حرمت تراشیدن ریش نمیکند؟
جواب: این روایات شاید ناظر به جایی است که کسی به اجبار محاسن دیگري را بتراشد و امّا اگر با موافقت او بتراشد داخل عنوان
مُثله نیست، هرچند احتیاط واجب ترك آن است.
سؤال 567 - تراشیدن موي صورت و گلو و گونه با تیغ یا ماشینهاي برقی چه حکمی دارد؟
صفحه 84 از 282
جواب: در مورد موهاي صورت اشکال دارد ولی در مورد موهاي گونه و گلو اشکال ندارد.
سؤال 568 - آیا زیر گردن پشت گردن و قسمتی از پایین چشمها را با تیغ زدن اشکال دارد؟
جواب: اشکال ندارد.
سؤال 569 - چندي پیش در جریان مسألهاي از احکام معظّم له مبنی بر عدم جواز
ص: 163
نظر به اینکه بعضی از علما » شرعی غیبت شخص ریشتراش (در خصوص تراشیدن ریش قرار گرفتیم) مضمون مسأله چنین بود که
بفرمایید کدام « و مجتهدین تراشیدن ریش را حرام نمیدانند جایز نیست از شخص ریشتراش در خصوص این عمل غیبت شود
یک از علما این کار را مجاز میدانند؟
جواب: بعضی از مراجع گذشته که الآن در قید حیات نیستند و بعضی از مراجع زنده، حکم به حرمت نمینمایند، شاید شخص
مزبور مقلّد آنها باشد.
سؤال 570 - انسان در اوایل جوانی داراي ریشهاي کمپشت و بعضی از قسمتهاي صورت او خالی از مو میباشد، آیا تراشیدن
صورت به قصد اینکه ریشها پرپشت شود و قسمتهاي خالی از ریش هم پر شود حرام است؟
جواب: اگر موهاي صورت نوجوان کم بوده باشد به طوري که صدق ریش بر آن نکند تراشیدن آن مانعی ندارد.
-15 مسائل عزاداري
سؤال 571 - آیا زنجیر زنی و قمهزنی و شمشیر زنی در عزاي امام حسین (علیه السلام) جایز است؟
سؤال 572 - آیا تعزیه و شبیهخوانی اشکال دارد و اگر اشکال نداشته باشد بفرمایید که اگر مرد لباس زنان را در تعزیه بپوشد و به
جاي او بخواند اشکال دارد؟ و آیا صداي شیپور و طبل و دهل در تعزیه حرام است یا خیر؟ در پایان مستدعی است شرایط
تعزیهخوانی را بیان فرمایید.
جواب: شبیهخوانی اگر با دروغ و آلات لهو توأم نباشد و موجب توهین به مقام شامخ حسین بن علی (علیه السلام) یا سایر شهدا
نشود اشکالی ندارد و احتیاط آن است که
ص: 164
مردان لباس زنان را نپوشند.
سؤال 573 - آیا شبیهخوانی- که نمایش مذهبی است و درباره واقعه عاشورا یا اربعین حسینی (علیه السلام) برگزار میگردد- جایز
است؟
جواب: اگر امر خلاف شرعی در آن نباشد و موجب هتک مقدّسات نشود اشکالی ندارد.
سؤال 574 - سینه زدن با تیغ و یا زنجیر زدن با زنجیري که داراي چاقو و یا تیغ میباشد و منجر به زخمی شدن بدن و جاري شدن
خون میشود، چه حکمی دارد؟
جواب: همانگونه که قبلا نیز اشاره کردهایم مسأله عزاداري حضرت سیّد الشهداء (علیه السلام) در هر زمان و در هر مکان از افضل
قربات و مایه تقویت روح ایمان و شهامت اسلامی و ایثار و فداکاري و شجاعت در مسلمین است ولی کیفیّت عزاداري باید چنان
باشد که بهانهاي به دست دشمنان اسلام ندهد و موجب سوء استفاده از آن نشود و این مراسم عظیم و پرشکوه تضعیف نگردد و به
همین جهت از کارهایی که موجب وهن مذهب است باید پرهیز شود.
سؤال 575 - نظر مبارك را در رابطه با کیفیّت مطلوب نحوه برگزاري عزاداري سالار شهیدان (علیه السلام) بیان فرمایید؟
صفحه 85 از 282
جواب: بهترین شیوه عزاداري، تشکیل مجالس با شکوه و ذکر اهداف مقدّس امام حسین (علیه السلام) و تاریخچه کربلا و تحلیل
فرازهاي آن و مراسم سوگواري، و همچنین تشکیل دستهجات عزاداري با شکوه، توأم با شعارهاي بیدارکننده و سازنده و پخش
جزوهها و پوسترهاي حساب شده و پرمحتوا و استفاده از پلاکاردها یا شعارهاي جالب و جذاب و روشنکننده اهداف عزاداري
حضرت سیّد الشهداء (علیه السلام) و مانند آن است.
سؤال 576 - در آستارا، سنّتی است که مردم به آن اعتقاد راسخ دارند، مسأله بدین صورت است که: روز تاسوعا و عاشورا عَلَمی که
در تمام مناطق مرسوم است در
ص: 165
دست افراد خاصّ ی میدهند که آن فرد با حرکتهاي مخصوص و حتی گاهی با حملهور شدن به زنان و مردان و ترساندن بچّهها و به
تعبیر مردم علم را جوش میآورند و آن را نسبت به امام حسین (علیه السلام) میدهند، مردم دور آن جمع میشوند و میگویند عَلَم
فرد را دنبال خود میبرد، وقتی عَلَم بعضی از افراد را زخمی میکند به معناي آن است که آن فرد، انسان بدي است و با دیده تردید
به عَلَم نگاه کرده است. متأسفانه عَلَم در دست افراد معلوم الحال به جوش میآید و گاهی افراد متدیّن و وجیه را زخمی میکند،
نظر شما را در این مورد خواستاریم؟
جواب: عزاداري حضرت خامس آل عبا (علیه السلام) از موجبات مهمّ تقویت دین است ولی نباید آن را آلوده به اینگونه کارهاي
نادرست کرد که موجب اذیّت و آزار عزاداران و هتک حرمت افراد آبرومند شود.
سؤال 577 - در شرایطی که دشمنان اسلام سعی در منزوي کردن مسلمانان دارند و با حیلههایی میخواهند اسلام را خرافی و
مسلمانان را بیمنطق معرفی کنند، انجام برخی اعمال که در متن دین وجود نداشته و در بعضی مناطق عدّهاي در تظاهر به اسلام و
تعظیم شعائر، مرتکب آن میشوند که احیاناً موجبات وهن شیعه و عزاداري را فراهم آورده است، چه حکمی دارد؟
جواب: لازم است در این شرایط و اوضاع پیروان اهل بیت (علیهم السلام) و عاشقان مکتب حسینی از هرکاري که موجب وهن این
مراسم میشود بپرهیزند و به جاي آن به سراغ مراسمی بروند که عظمت اهداف حسینی را بیش از پیش آشکار میسازد و اگر
جمعی از بزرگان فقهاي پیشین (رحمه الله) در عصر و زمان خود بعضی از این کارها را به دلایلی اجازه فرمودهاند، هرگاه در عصر
و زمان ما بودند مسلّماً نظر دیگري داشتند. خداوند همه ما را از پیروان مکتب آن بزرگوار و جاننثاران او قرار دهد.
سؤال 578 - در شهرستان ما مراسم عزاداري تاسوعا و عاشورا و سایر ایّام بصورت
ص: 166
تعزیهخوانی برگزار میشود، تا شش سال قبل که فقط در محلّ ما برگزار نمیشد اهالی محل به محلّات دیگر جهت دیدن تعزیه
میرفتند و در آن محلّات با مشکلات زیادي مواجه میشدند لهذا تصمیم گرفتیم این مراسم را در محلّ خودمان برگزار کنیم نظر
شما چیست آیا در این شرایط تعزیهخوانی جایز است؟
جواب: چنانچه تعزیهخوانی مشتمل بر امر حرامی مانند دروغ یا هتک حرمت امامان بزرگوار و بزرگان دیگر و امثال اینها نباشد و
مانع مجالس سخنرانی و نماز نگردد اشکالی ندارد.
سؤال 579 - آیا استفاده از وسایلی که به شکل صلیب هستند و در ماه محرم الحرام در جلوي صف عزاداري حمل میشود جایز
است؟
جواب: این علامتها تداعی صلیب را نمیکنند ولی عزاداري هرچه سادهتر باشد بهتر است.
سؤال 580 - آیا پول دادن به مرثیهسرایانی که در لابهلاي اشعار و سخنان خود بعضی از مصایب بیمدرك یا ضعیف السّند را نقل
میکنند و یا با غنا میخوانند جایز است و آیا نقل اینگونه مطالب به عزاداري ضربه نمیزند؟
صفحه 86 از 282
جواب: پول را در برابر کارهاي مشروع آنها بدهند و نسبت به کارهاي خلاف نهی از منکر کند.
-16 ربا
سؤال 581 - ربا گرفتن و دادن به کفّار و بانکهاي اسلامی چه حکمی دارد؟
جواب: ربا گرفتن از کفّار و از بانک حکومت غیر اسلامی جایز است و امّا ربا دادن به آنها مجاز نیست مگر در صورت ضرورت
که نگرفتن وام از آنها باعث عسر و حرج و یا ضعف و ذلّت مسلمین در آن گونه کشورها شود.
سؤال 582 - بهره 13 درصدي که بانکها در ازاي وام میگیرند، یا بهره 10 درصدي
ص: 167
که در برابر سپردههاي درازمدت میدهند و از اوّل چنین شرطی میکنند، آیا ربا محسوب میشود؟
جواب: اگر آییننامههاي بانک که در زمینه عقود شرعیّه و راههاي نجات از رباست عملی شود اشکالی ندارد.
سؤال 583 - آیا محاسبه نرخ تورم در دیون و مطالبات، ربا محسوب میشود؟
جواب: مسأله تورّم در عصر ما با این شدّت و وسعت که زاییده پولهاي کاغذي است هرگاه در عرف عام به رسمیّت شناخته شود
در فرض مسأله ربا نخواهد بود (همان طور که از بعضی کشورهاي خارجی نقل میکنند که آنها نسبت به سپردههاي بانکی هم نرخ
تورّم را محاسبه میکنند و هم سود را) در چنین شرایطی محاسبه نرخ تورّم ربا نیست ولی سود زاید بر آن رباست امّا در محیط ما و
مانند آن که در عرف عام نرخ تورّم در بین مردم محاسبه نمیشود کلا ربا محسوب میشود زیرا اشخاصی که به یکدیگر وام
میدهند بعد از گذشتن چند ماه یا بیشتر عین پول خود را مطالبه میکنند و تفاوت تورّم محاسبه نمیشود و اینکه در محافل علمی
تورّم به حساب میآید به تنهایی کافی نیست زیرا مدار بر عرف عام است، ولی ما یک صورت را استثنا میکنیم و آن در جایی
است که مثلا بر اثر گذشتن سی سال تفاوت بسیار زیادي حاصل شده باشد و لذا در مورد مهریههاي قدیم زنان یا مطالباتی از این
قبیل احتیاط واجب میدانیم که باید به نرخ امروز حساب شود، یا لااقل مصالحه کنند.
شرایط خریدار و فروشنده
سؤال 584 - با توجّه به مسأله 1776 رساله شریفه حضرت عالی در مورد بالغ بودن فروشنده، چنانچه میدانید در کنار خیابانها و یا
ترمینالها و … بچّهها سیگار، شیرینیجات و … میفروشند، آیا میتوان از آنها خرید کرد؟ در صورت منفی بودن
ص: 168
جواب بفرمایید اگر کسی بدون آگاهی خرید کند وظیفهاش چیست؟
جواب: در دو صورت اشکال ندارد: نخست اینکه طرف معامله در واقع ولیّ طفل باشد و طفل وسیله رساندن جنس یا پول گردد،
دیگر اینکه طفل طرف معامله است ولی یقین داشته باشیم که این کار با رضایت ولی انجام میگیرد در این صورت تصرّف در
چنین اجناسی شرعاً جایز است.
سؤال 585 - ولایت بر مال غایب در صورت فقدان ولی به عهده چه کسی است؟
جواب: در صورت نبودن ولی، ولایت بر مال شخص غایب با حاکم شرع یا کسی که حاکم شرع تعیین کرده است میباشد بلکه در
صورت وجود ولی نیز احتیاط واجب اجازه گرفتن از حاکم شرع است.
سؤال 586 - به نظر حضرت عالی اختیارات فقیه در باب ولایت چگونه و چقدر است، مثلا آیا میتواند در شئون زندگی امّت
دخالت کند و آیا باید فقیه حاکم بر نظام اسلامی باشد یا خیر؟
صفحه 87 از 282
جواب: در کتاب أنوار الفقاهۀ، در بحث ولایت فقیه، مفصّل نوشتهایم.
معامله نقد و نسیه
سؤال 587 - اگر جنسی که داراي قیمت مشخصی است به صورت نسیه به بیشتر از آن قیمت فروخته شود، چه حکمی دارد؟
جواب: معمولا قیمت جنس در صورت فروش نقدي و نسیهاي متفاوت است و این تفاوت شرعاً اشکالی ندارد و ضمیمه کردن
دستمال و کبریت و امثال آن لازم نیست.
سؤال 588 - اگر کسی به فروشنده یخچال بگوید: از تو صد عدد یخچال میخرم و بعد از یک هفته پول آن را میپردازم آیا چنین
معاملهاي صحیح است؟
جواب: اگر یخچالهاي مورد معامله در اختیار خریدار قرار گیرد مانعی ندارد.
ص: 169
سؤال 589 - شخصی متاعی را فروخته و به صورت مجزّا آن را نگهداري میکند ولی هنوز از خریدار خبري نشده است اکنون با
اینکه در کیفیّت ساخت و تهیّه آن جنس ظرافت خاصّ ی قائل شده است بایع درباره آن جنس چه وظیفهاي دارد (و اگر پول آن را
قبلا دریافت کرده باشد چطور)؟
جواب: هرگاه مشتري تا سه روز پول جنسی را که نقداً خریداري کرده نیاورد فروشنده حق فسخ دارد و اگر پول آن متاع را داده
آن چیز در نزد شما امانت است.
خریدوفروش طلا و نقره
سؤال 590 - معامله طلا با طلا با افزایش قیمت چه حکمی دارد؟ راه حلّ شرعی این نوع معاملات چیست؟
جواب: بهترین راه براي معامله طلا در اینگونه موارد این است که دو معامله جداگانه انجام شود مثلا یک کیلو طلا را با پول نقد
یک میلیون و یک صد هزار تومان بفروشند و در مجلس ردّ و بدل شود سپس یک کیلو طلا را که در رأس یک سال تحویل داده
شود به یک میلیون از او خریداري کند، نتیجه آن میشود که صاحب طلا با این دو معامله طلاي خود را در رأس سال خواهد
گرفت به اضافه یک صد هزار تومان.
سؤال 591 - آیا معامله طلا با طلا در صورت تفاوت وزن اشکال دارد؟
جواب: معامله طلا با طلا با تفاوت وزن جایز نیست هرچند یکی از نوع مرغوب و دیگري از نوع نامرغوب باشد، راه صحّت معامله
آن است که نوع مرغوب را تبدیل به پول کنند و بخرند و سپس نوع دوّم را به همین طریق بفروشند.
سؤال 592 - بسیاري از خانوادهها بر اساس یک سنّت غلط به داماد خود انگشتري یا ساعت یا گردنبند یا حلقه طلا هدیه میدهند و
آنها نیز از آن استفاده میکنند و
ص: 170
در نتیجه زشتی این کار از بین میرود. مستدعی است نظر مبارك را در مورد استفاده مردها از انگشتر و دیگر زیور آلات و
همچنین هدیه دادن آن به دامادها و جوانان و همچنین ساختن و خریدوفروش آن که مقدّمه و زمینهساز این منکر است صریحاً
مرقوم فرمایید تا جوانان و دیگر طبقات جامعه وظیفه شرعی خود را بدانند.
جواب: زینت طلا براي مردان مطلقاً حرام است و مسلمانان و پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السلام) باید به پیروي از دستورات آن
بزرگواران از این امر اجتناب ورزند و فرقی در میان هدیه و غیر هدیه و داماد و غیر داماد نیست. ساختن و خریدوفروش آنها نیز اگر
صفحه 88 از 282
استفادهاش مخصوص مردان باشد اشکال دارد و اگر زینت طلا به صورت صلیب باشد پوشیدن و ساختن و خریدوفروش آن گناه
مضاعف دارد.
موارد فسخ معامله
سؤال 593 - اگر مشتري نیمی از پول خود را طلب کرد و بایع هم با رضایت، کلّ مبلغ درخواست شده را پرداخت کند، با وجود
اینکه درخواست پول و پرداخت با رضایت طرفین بوده است، آیا این دلالت بر فسخ دارد؟
جواب: اگر دهنده و گیرنده پول کارشان در ارتباط با آن معامله بوده، نیمی از معامله فسخ میشود و اگر قصد دیگري مانند وام
داشته باشند معامله به قوّت خود باقی است.
سؤال 594 - آیا براي فسخ معامله علاوه بر فسخ لفظی لازم است کاري کند که دلالت بر فسخ داشته باشد؟
جواب: فسخ لفظی به تنهایی کافی است همانگونه که فسخ عملی نیز به تنهایی کافی است.
سؤال 595 - شخصی باغی را از دیگري میخرد نیمی از قیمت را میپردازد و نیم
ص: 171
دیگر را به وقت محضر موکول میکند و شرط میکنند که هرکس پشیمان شد یک میلیون تومان به دیگري بپردازد. پس از چند
روزي فروشنده پشیمان میشود و معامله را فسخ میکند، آیا این فسخ صحیح است؟
جواب: فسخ او صحیح است و باید یک میلیون تومان را به خریدار بدهد.
مشروط بر اینکه چکهاي اقساطی » : سؤال 596 - زید عمارتی را به اقساط با دیگري معامله میکند و بین طرفین چنین مقرر میگردد
پرداخت یا رضایت حاصل شود در غیر این صورت معامله فسخ است و پس از پرداخت تمام بهاي ساختمان، فروشنده در محضر
سؤال این است که اگر خریدار مقداري از بدهی خود را که به موجب چک بوده در موعد « حاضر و سند را به خریدار انتقال دهد
مقرر پرداخت نکرده باشد، آیا فروشنده میتواند بیع را فسخ کند و یا به مناسبت شرط نتیجه بیع منفسخ میباشد و یا آن که مجالی
براي فسخ و انفساخ وجود ندارد؟
جواب: در فرض مسأله که در صورت تخلّف شرط، فروشنده حقّ فسخ براي خود قائل شده است، حقّ فسخ دارد اما اگر به صورت
شرط نتیجه گفته است معامله طبق نظر کسانی که شرط نتیجه را صحیح میدانند منفسخ است و چون ما در شرط نتیجه احتیاط
میکنیم احوط آن است که در اینجا مصالحه کنند.
سؤال 597 - کسی قرآنی را به دیگري فروخته بعد از مدّتی آمده و میگوید آن نسخه خطی بوده و من ضرر کردهام، آیا بر خریدار
لازم است آن را برگرداند؟
جواب: اگر مشمول یکی از خیارات مانند غبن، خیار عیب و یا غیر آن بوده باشد میتواند، در غیر این صورت حقّ فسخ ندارد.
سؤال 598 - در قولنامههاي عادي که پیش از معاملات رسمی و قانونی بین متعاملین مرسوم است مبلغی بابت حقّ فسخ معامله شرط
میشود:
الف) آیا این شرط از لحاظ شرع مقدّس اسلام صحیح است؟
ب) آیا هرکدام از طرفین معامله را به هم زد طرف دیگر میتواند مبلغی که بابت
ص: 172
حقّ فسخ در نظر گرفته است از او أخذ کند؟
ج) آیا اینگونه قولنامهها جنبه معاملات شرعی و قطعی دارد و کلا از لحاظ شرعی صحیح است و طرفین معامله ملزم به رعایت آن
صفحه 89 از 282
هستند؟
جواب: الف) در صورتی که معامله قطعی شده باشد و این شرط را گذاردهاند که هر یک از دو طرف حقّ فسخ را دارند به شرط
اینکه فلان مبلغ را بپردازند این شرط صحیح است ولی اگر بیع قطعی صورت نگرفته است گرفتن وجه مزبور جایز نیست.
ب) از جواب بالا معلوم شد.
ج) قولنامهها مختلف است در بعضی تصریح میشود که بیع قطعی انجام گرفته است و بعضی چنین نیست و هرکدام حکم خاص
خودرا دارد که در بالا ذکر شد.
مسائل متفرقه بیع
سؤال 599 - خریدوفروش کلیه براي مقاصد پزشکی چه حکمی دارد؟
جواب: خریدوفروش کلیه براي مقاصد پزشکی جایز است ولی بهتر آن است که پول را در مقابل اجازه برداشتن کلیه از شخص
بگیرند نه در مقابل خود آن.
سؤال 600 - آیا فروختن اجناس طبق نرخ مصوّب لازم است؟
جواب: نرخهاي مصوّب حکومت اسلامی را رعایت کنید.
سؤال 601 - آیا مشتري قبل از اتمام قرارداد (قرارداد بیع شرط) حق دارد نصف ثمن یا کلّ ثمن را طلب کند؟
جواب: حق ندارد.
سؤال 602 - آیا حقّ خیار را میتوان ساقط کرد؟
جواب: جایز است.
سؤال 603 - اگر کسی بنابراین که زمینی فلان مقدار مساحت دارد آن را بفروشد
ص: 173
و پس از معامله مشتري متوجّه شود که مساحت این زمین کمتر است، آیا کلّ معامله باطل است یا مشتري میتواند به میزانی که
کمتر است مقداري از ثمن را از فروشنده بگیرد؟
جواب: معامله نسبت به مقدار موجود صحیح است ولی اگر طرفین خبر نداشتهاند هر دو خیار فسخ دارند.
سؤال 604 - در معامله فضولی، مالک اصلی حقّ رجوع به کدام یک از بایع و مشتري را دارد؟
جواب: مالک میتواند مثل یا قیمت را از مشتري بگیرد و اگر دسترسی به او پیدا نکرد میتواند از بایع بگیرد و در صورت اوّل
مشتري میتواند وجهی را که داده پس بگیرد و اگر قیمتی را که به مالک پرداخته بیش از آن وجه باشد تفاوت را نیز میتواند از
بایع بگیرد مگر اینکه آگاهانه این کار را کرده باشد که در این صورت تفاوت را نمیتواند بگیرد.
سؤال 605 - خرید زمینهاي کشاورزي از کشاورزان بدون رضایت آنها توسط زمینشهري یا نهاد دیگر چه صورت دارد؟
جواب: هیچکس حق ندارد ملک شرعی دیگري را بدون رضایت او از او بگیرد و در فرض معامله مبلغ با توافق طرفین تعیین
میشود و چنانچه به زور بگیرند آن زمین غصبی است و نماز در آن اشکال دارد و هرگاه ضرورتی ایجاب کند که ملکی را براي
مصلحت مسلمین از صاحبش بگیرند باید با او توافق کنند یا لااقل قیمت عادلانه روز را بپردازند و اگر در مالکیّت ملک اختلافی
هست باید به محاکم صالحه مراجعه شود.
سؤال 606 - حکم املاك به جا مانده از فراریان رژیم طاغوت چیست؟
جواب: هرگاه ملک مزبور از طریق مشروع به دست آمده است نمیتوان آن را از مالک یا ورثه مالک گرفت، همچنین است اگر
صفحه 90 از 282
مشکوك باشد، امّا اگر با ادلّه
ص: 174
شرعیّه ثابت شود که نامشروع بوده اگر مالک اصلی آن شناخته شده باشد باید آن را به مالک اصلی داد اگر مجهول المالک است
باید از طریق حاکم شرع به فقرا برسد.
سؤال 607 - شخصی براي پرداخت قیمت ماشینی که خریده بود به صد هزار تومان پول احتیاج داشت، به یکی از دوستانش مراجعه
کرده و این پول را از او گرفته است و براي این که پول او به هنگام بازگشت ارزش خود را از دست ندهد او را در یک دانگ
ماشین شریک میکند، این کار چه حکمی دارد؟ و آیا میتواند این معامله را فسخ کند؟
جواب: هرگاه معامله او نسبت به یک دانگ ماشین جدّي بوده معامله صحیح است و نمیتواند آن را پیش خود فسخ کند و اگر
معامله صوري بوده بیش از مقدار پول خود (صد هزار تومان) چیزي طلبکار نیست.
سؤال 608 - حدود شانزده سال پیش، چند قواره زمین طیّ قولنامه به چند نفر فروخته شد، و مبلغی دریافت گردید، طبق روال
معمولی بقیّه وجه زمین موکول به انتقال رسمی سند در یکی از دفاتر شد. به خاطر انقلاب اسلامی برنامهها در هم گردیده و مسأله
انتقال مسکوت ماند، در نتیجه به خریداران مراجعه گردید، یک نفر از آنان مبلغی پرداخت کرد. لکن بقیّه با بهانههایی بقیّه مبلغ را
پرداخت نکردند ولی جهت أخذ اسناد خود به سازمان زمینشهري و اداره ثبت اسناد و املاك رفته، تقاضاي سند نمودند با توجّه به
مصوبه مجلس شوراي اسلامی از طرف اداره ثبت اسناد، موافقت مالک عنوان گردید به همین جهت از این جانب دعوت به عمل
آورده شد. پس از حضور در وقت معیّن اظهار داشتم: خریداران مبلغی که در ابتدا پرداختهاند به نرخ تعیین شده قبول است، لکن
مقدار پولی که نپرداختهاند با توجّه به ارزش ریالی پول و نرخ قیمتها و جریان روز از مقامات مسئول اداره ثبت اسناد و املاك
تقاضا دارم کارشناس معرفی فرمایند تا با نرخ روز بلکه مقداري هم به نفع
ص: 175
خریداران کارشناسی فرموده محاسبه گردد، در غیر این صورت از امضاي اسناد خودداري مینمایم. حکم شرعی مسأله را بیان
فرمایید.
جواب: اگر خریداران در پرداخت بقیّه وجه کوتاهی کردهاند و مالک آمادگی براي قبول آن و انتقال رسمی داشته است و بر اثر
گذشت زمان قیمت تفاوت بسیار فاحش پیدا کرده باید فروشنده را راضی کنند ولی اگر مالک کوتاهی کرده است بیش از آن مبلغ
طلبکار نیست.
سؤال 609 - سالها قبل، اشخاصی سرقفلی مغازههایی را با رؤیت تمام خصوصیّات موجود از جمله وجود بالکن (نیم طبقه) در
قسمتی از مغازه، از مالک خریداري کردهاند و معامله شرعاً و قانوناً محقق شده است. پس از گذشت بیش از بیست سال شهرداري
به خاطر وجود بالکن (نیم طبقه) مبلغی مطالبه میکند.
الف) آیا این مبلغ را مستأجرین باید پرداخت کنند یا به عهده مالک است (در توضیح عرض میشود که عند المعامله اگر بالکن
نیمه طبقه نبود مشتري یا خریداري نمیکرد یا ثمن معامله تفاوت میکرد).
ب) اگر مغازه موقع معامله بالکن نداشته و بعداً مستأجر با اذن مالک بالکن ساخته است در این صورت پرداخت مطالبات شهرداري
به عهده کیست (مالک یا مستأجر)؟
جواب: الف) چنانچه مالک تعهّدي در برابر اینگونه امور از اوّل داشته و یا عرف و عادت بازار نیز تعهّدي بر عهده مالک میگذارد
ملزم به این امر است در غیر این دو صورت الزامی بر او نیست.
ب) در این صورت بر عهده مستأجر است.
صفحه 91 از 282
سؤال 610 - منافع حاصل از مال رشوه که نتیجه عمل مرتشی است، متعلّق به چه کسی است؟
جواب: متعلّق به مالک اصلی یعنی صاحب پول است.
ص: 176
سؤال 611 - اگر فروشنده، جنس را به صورت نقد به خریدار بفروشد و خریدار هم در اثر سهلانگاري پول فروشنده را ندهد و تا ده
یا پانزده سال پول فروشنده را نگهدارد و در این مدّت قیمت جنس چند برابر شود، آیا فروشنده میتواند خود جنس را از خریدار
مطالبه کند؟
جواب: فقط حق دارد پول خود را مطالبه کند، ولی چون مدّت زیادي گذشته و ارزش پول بسیار تغییر کرده، احتیاط واجب آن
است که او را راضی کند و یا تفاوت را محاسبه نماید.
سؤال 612 - شخصی منزلی را دو میلیون تومان فروخته است و براي خودش خیار فسخ نگذاشته، جهت انتقال سند به شهرداري
مراجعه کرده، کارشناس شهرداري به علّت اضافه بنا در طبقه بالا چهل هزار تومان جریمه نوشته و دستور تخریب بالکن را داده
است، با تخریب بالکن یک متر از اطاق طبقه بالا که روي بالکن واقع است خراب میشود. شهرداري به فروشنده گفته است بدون
تخریب بالکن اجازه انتقال سند داده نمیشود، ولی اگر خودت بنشینی شهرداري کاري به اخذ جریمه و تخریب بالکن و قسمتی از
اطاق بالا ندارد. حال آیا فروشنده باید جریمه را بپردازد و بالکن و یک متر از اطاق بالا که روي بالکن واقع است را خراب کند و
منزل را با قیمت کمتري از قیمت مذکور در اختیار خریدار بگذارد؟ یا اینجا قاعده لا ضرر جاري است و این ضرر را از فروشنده
نفی میکند و فروشنده حق دارد معامله را به هم بزند و پول خریدار را پس بدهد؟ لطفاً جواب بفرمایید.
جواب: اگر بایع متعهّد شده که ملک را در محضر واگذار کند باید به تعهّدش عمل کرده و خسارتها را نیز متحمّل شود و بعداً
تفاوت قیمت را به مشتري برگرداند و مشتري مخیّر است تفاوت قیمت را بگیرد یا معامله را فسخ کند.
سؤال 613 - این جانب کار قسطیفروشی را انجام میدهم اگر اقساط را نیاورند بابت مطالبات از وقت و کار خود در این راه صرف
میکنم و مخارجی از قبیل کرایه
ص: 177
راه و یا مخارجی مانند استهلاك موتور و ماشین میپردازم، آیا میتوانم آنها را از ایشان مطالبه کنم؟
جواب: هزینههاي معمولی و متعارف را که براي گرفتن مطالبات در میان مردم رایج است نمیتوانید بگیرید ولی اگر هزینههاي
فوقالعادهاي بپردازید میتوانید بگیرید، البتّه در صورتی که طرف مقابل دیون خود را به موقع نپردازد.
سؤال 614 - پایگاه مقاومت یکی از مساجد تهران، مسابقهاي به قرار ذیل برقرار کرده است: اگر کسی از سی سؤال علمی و فرهنگی
به بیست و پنج سؤال پاسخ صحیح بدهد با اهداي یکصد تومان به پایگاه با قید قرعه جوایزي را برنده میشود، لیست جوایز در
برگه مسابقه نوشته شده است، قرار مسئولین مسابقه این بوده است که پس از کسر سرمایه، از ما بقی پولهاي اهدایی جوایز تهیّه
شود، ولی متأسفانه پولهاي اهدایی به مقدار اجناس نبوده است، آیا ما بقی را مسئولین از جیب خود باید بدهند یا به همان مقدار
پولهاي اهدایی، دادن جایزه کافی است؟
جواب: این نوع مسابقه از اصل اشکال دارد مگر اینکه پول را در مقابل فروش اوراق سؤالات بگیرند و در این صورت باید طبق
قراردادي که کردهاند عمل کنند.
سؤال 615 - آیا فروش روزنامههایی که معمولا نام خدا و معصومین و آیات قرآنی دارد به مغازهداري که از آن براي بستهبندي
استفاده میکند جایز است؟
جواب: اگر موجب بیاحترامی شود اشکال دارد.
صفحه 92 از 282
سؤال 616 - خرید و نصب آنتنهاي ماهوارهاي در منازل چه حکمی دارد؟
جواب: آوردن اینگونه وسایل در منازل که غالباً موجب فساد است جایز نیست و خریدوفروش آن حرام است.
سؤال 617 - فروش تمبرهاي پستی که قیمت معینی دارند به قیمت بیشتر چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که غرض عقلایی داشته باشد مانعی ندارد.
ص: 178
سؤال 618 - کاسبی هستم که نزدیک بیست سال به فروشندگی قطعات یدکی اتومبیل اشتغال دارم، امّا به جهت عدم پرداخت
پورسانت به تعمیرکاران دچار مشکلات مالی عدیدهاي شدهام از حضرت عالی استدعا دارم نظر مبارك خود را در مورد پرداخت
درصدي از سود حاصله از فروش اجناس به تعمیرکاران اعلام بفرمایید (لازم به ذکر است که قریب به اتّفاق فروشندگان و مصرف
کنندگان اعمّ از تعمیرکاران و ناظران خرید شرکتها، سازمانها و ادارات، قرارداد از قبل تعیینشدهاي مبنی بر تهیّه لیست و فاکتور از
سوي تعمیرکار یا ناظر خرید و پرداخت مبلغی از سوي فروشنده به وي تنظیم نمودهاند) این امر موجب کسادي بیش از حد و رکود
در کسب حقیر شده، زیرا به علّت خوف از شبهه شرعی آن تاکنون ریالی به عنوان پورسانت به احدي پرداخت نکردهام؟
جواب: این کار شما در صورتی صحیح است که فروشنده مقداري از منافع عادي خود را به واسطه واگذار کند بیآنکه چیزي بر
مبلغ جنس بیفزاید، مثلا جنس را معمولا با ده درصد میفروشند ولی در این مورد قسمتی از ده درصد منافع را به واسطه واگذار
میکنند و امّا تنظیم فاکتور دروغین با اضافه بر مبلغ، حرام است و خداوند رازق است.
سؤال 619 - شخصی سند زمینی را به دیگري منتقل کرده است امّا زمین در تصرّف شخص سوّمی است حکم شرع در اینجا
چیست؟
جواب: ملک متعلّق به صاحب سند است.
سؤال 620 - این جانب بنگاه معاملات املاك دارم، مدّتی قبل آقاي زید جهت خرید منزلی براي برادرشان به بنگاه مراجعه کردند و
بنده منزل فروشی را به ایشان و برادر محترمشان نشان دادم و ایشان منزل را بازدید کرده و موردپسندشان واقع شد. پس از مدّت
کوتاهی خریدار و فروشنده بدون مراجعه به بنگاه منزل را قولنامه کرده و معامله کردند و در حال حاضر این دو برادر که به عنوان
خریدار مراجعه
ص: 179
کردهاند قبول نمیکنند که حقّ بنده را بدهند. سؤال این است که آیا شرعاً باید بنگاه را در جریان میگذاشتند تا قولنامه نوشته شود
و حقّالزحمه بنگاه را بپردازند (ناگفته نماند که ما هم باید مالیات بپردازیم و اگر قرار باشد به هرکس خانهاي معرفی کنیم و خودش
برود و معامله کند پس ما از کجا تأمین شویم)؟
جواب: حقّ بنگاهدار را شرعاً باید بپردازند و نمیتوانند با این کار حقّ او را از بین ببرند.
سؤال 621 - بازرگانی به تاجري پیشنهاد میکند که از تجارت پنیر و یا گندم و یا ذرت فلان منطقه صرف نظر کن، من فلان مبلغ را
به تو پرداخت میکنم توضیح اینکه قبلا استفاده از مواد لبنیاتی و حبوبات در طیّ سالها به عهده زید بود و منافع اینگونه معاملات را
او میبرد، اکنون در عالم خیال اینگونه منافع احتمالی را با عمرو دادوستد مینماید و بهره را به عمرو واگذار میکند آیا شرعاً این
معامله جایز است؟
جواب: نظر به اینکه در واقع از فعّالیّت آزاد خود در مقابل گرفتن آن وجه صرف نظر کرده است مانعی ندارد.
سؤال 622 - اگر خانوادهاي پدر خود را از دست داده باشد و سرپرستی آنها را والدهشان عهدهدار شود و طفل صغیري هم داشته
باشند، چنانچه از طرف دستگاه دولتی مستمرّي ماهانه براي تمام اعضاي خانواده حتّی طفل صغیر هم برسد میهمان شدن بر این
صفحه 93 از 282
خانواده چه حکمی دارد؟
جواب: چنانچه با اجازه ولیّ صغار که از طرف حاکم شرع تعیین شده است باشد مانعی ندارد و لکن باید از حد معمول و متعارف
خارج نباشد و براي صغیر نفعی داشته باشد یا معادل حقّ صغیر را بپردازد.
سؤال 623 - شخصی زمین خود را میفروشد و قیمت تعیین شده را میگیرد ولی در سند زیادتر از آن قیمت معیّن را ثبت میکند،
آیا شرعاً این زیاد نوشتن که بعد
ص: 180
فروشنده آن را ادّعا کند چه حکمی دارد؟
جواب: قیمت معامله همان است که هنگام خواندن صیغه یا دادوستد ثمن و مثمن بر آن توافق شده است.
سؤال 624 - این جانب از اداره زمینشهري زمینی دریافت کردهام و لکن گفته میشود که قسمتی از این زمینها ملک اشخاصی بوده
و اکنون نمیدانم صاحبش به این تصرّف راضی است یا خیر وظیفه ما در این مورد چیست، آیا احراز رضایت مالک لازم است؟
جواب: رضایت مالک را به نحوي احراز کنید.
جواب: اشکال دارد.
سؤال 626 - شخصی زمینی را به ارزش یکصد و سی هزار تومان فروخته است و خریدار فقط پنجاه هزار تومان از مبلغ فوق را تسلیم
فروشنده نموده است حال با گذشت چهارده سال که زمین گران شده است مشتري ادعاي مالکیّت نموده، در صورتی که از همان
روز اوّل هشتاد هزار تومان که قسمت اصلی ارزش زمین بوده است را به بایع پرداخت ننموده است در نتیجه بایع مدّعی است چون
حقّ خیار تأخیر ثمن بلکه عدم پرداخت ثمن در کار است ملک برگشت کرده و متعلّق به خودش است و مشتري مدّعی است که
تمام ملک متعلّق به ایشان است حکم مسأله چیست؟
جواب: خیار تأخیر مربوط به این موارد نیست و زمین متعلّق به مشتري است ولی احتیاط واجب آن است که به خاطر تفاوت
فوقالعاده زمین در این مدّت
ص: 181
معادل مبلغ هشتاد هزار تومان را با توجّه به قیمت امروز زمین بدهد و یا بایع را راضی کند.
سؤال 627 - آیا فروش قرآن به کفّار و اهل کتاب جایز است بخصوص اگر بدانیم آنان قصد توهین ندارند، بلکه جهت مطالعه آن
را تهیّه میکنند؟
جواب: در صورتی که امید تأثیري در آن باشد و مایه هتک و توهین نگردد جایز است.
سؤال 628 - خریدوفروش زینت آلات طلا- اعم از انگشتر، گردن بند و دستبند- مخصوص آقایان چه حکمی دارد؟
جواب: اگر این گونه زینت آلات معمولا در غیر مورد مردان به کار نرود جایز نیست.
یخچال در مغازه » : سؤال 629 - قبل از پذیرش قطعنامه 598 شخصی یک دستگاه یخچال دست دوّم را به شرح زیر معامله میکند
بوده و خریدار پس از پرسش از وضع آن و تعیین قیمت به فروشنده تلفنی اعلام میکند که یخچال براي من، آن را نفروشید.
فروشنده که فرد موثّقی است با وجود مشتري آن را نمیفروشد، امّا نه یخچال تحویل مشتري شده و نه قیمت پرداخت شده است.
پس از چند روزي که قطعنامه پذیرفته میشود و قیمت کاهش مییابد، خریدار اعلام میکند یخچال را نمیخواهم. فروشنده هم به
خاطر رفاقت و امثال آن چیزي نمیگوید ولی راضی به این کار نبوده و به هر حال پس از چند روز آن را به قیمت ارزانتر
میفروشد. بفرمایید آیا خریدار در قبال فروشنده ضامن است، چه مبلغ؟ تفاوت قیمت آن زمان یا امروز؟
جواب: احتیاط واجب آن است که خسارت وارده را به قیمت امروز جبران کند و یا با هم مصالحه کنند.
صفحه 94 از 282
سؤال 630 - یک نفر که در کنار نهر، زمین دارد با شخص دیگري که زمین او در
ص: 182
کنار نهر واقع نشده است زمینشان را مبادله میکنند، با این شرط که شخصی که در کنار نهر زمین دارد تعهّد میکند هر ساله نهر را
تمیز کند و خاكبرداري کند و براي همیشه این کار را تا قیامت انجام خواهد داد. او به این شرط عمل میکند. بعد از او پسرهاي او
هم به این شرط عمل میکنند. الآن بعد از پسرها نوبت نوهها رسیده که آنها به این شرط عمل نمیکنند، آیا بر این نوهها واجب
است که به شرط جدّ پدري خود عمل کنند؟
جواب: گذاشتن شرط بر عهده غیر مشتري یا طرف معاوضه مشروعیّت ندارد.
سؤال 631 - شخصی یک باب مغازه در سال 1360 (ه-. ش) به مبلغ معلومی طبق قرارداد منعقده فیما بین مالکین و خریدار به
مورد معامله سرقفلی و حقّ » سرقفلی خریده و مبلغ قرارداد آن روز را پرداخت نموده است. در پایین قرارداد عبارت ذیل آمده است
اولویّت و انتقال به دیگري است ولی باید در موقع فروش رضایت مالکین اصلی را طبق قانون سرقفلی از سود مورد معامله جلب
با توجّه به شرایط ذکر « نماید و در ضمن اجاره از زمان تحریر لغایت دو سال تمام به مبلغ ماهیانه یکصد تومان منظور و مقرر گردید
شده فوق:
الف) آیا مالکین یا مالک از نظر شرعی میتواند بدون رسیدن به توافق با صاحب سرقفلی مبلغ مال الاجاره را هر سال افزایش دهد؟
ب) در صورت افزایش فرق بین سرقفلی و اجاره چه خواهد بود؟
جواب: الف) در مواردي که سرقفلی گرفته شده و مدتی براي اجاره تعیین گردیده بعد از گذشتن مدّت، مالک میتواند در مال
الاجاره تجدید نظر کند ولی بیش از عرف بازار نسبت به این گونه اموال نمیتواند از مستأجر بگیرد.
ب) فایده سرقفلی این است که در عرف بازار مال الاجاره کمتري به آن تعلق میگیرد و حق اولویّت براي تجدید اجاره همواره
وجود دارد.
ص: 183
فصل هفدهم