گروه نرم افزاری آسمان

فصل چهل و هفتم: مسائل متفرّقه






سؤال 1578 - آیا حقالماره مشروع است؟
جواب: آري، جایز است براي مسافر هنگام عبور از کنار باغها از میوه آن به مقدار حاجت بخورد، به شرط آن که به قصد این کار
حرکت نکرده باشد و چیزي با خود حمل نکند و موجب افساد نگردد و احتیاط آن است که در صورت یقین به عدم رضایت مالک
خودداري کند.
سؤال 1579 - نظر شما در مورد تفسیر علی بن ابراهیم چیست؟
جواب: خود علی بن ابراهیم از افراد ثقه است، امّا رجالی که در سلسله سند تفسیر او آمدهاند باید هر کدام مستقلا مورد بحث قرار
گیرند، زیرا در این تفسیر روایات متعدّد از افراد مختلفی، نقل شده است.
سؤال 1580 - نظر شما در مورد محمّد بن سنان چیست؟
جواب: محمّد بن سنان در بین علماي رجال محل اختلاف است مدارکی بر مدح و ذمّ او در دست است، بنابراین قناعت کردن به
روایات او به تنهایی مشکل است.
سؤال 1581 - نظر حضرت عالی در مورد معاویه ثانی چیست؟
جواب: معروف و مشهور در بین افراد موثّق و در بعضی زیارات، این است که همه بنی امیّه مطرودند، هر چند درباره شیعه بودن
معاویه بن یزید روایاتی در منابع معروف نقل شده است.
ص: 486
سؤال 1582 - چرا در بعضی از زیارتهایی که میان مردم معمول است به حضرت مهدي (عج) شریک القرآن گفته شده است؟
جواب: این تعبیر اشاره به حدیث معروف ثقلین است که در میان شیعه و اهل سنّت متواتر است که پیامبر (صلی الله علیه و آله)
فرمود: من از میان شما میروم و دو چیز گرانمایه به یادگار میگذارم که اگر دست به دامن آنها بزنید هرگز گمراه نخواهید شد
کتاب خدا و عترتم.
سؤال 1583 - چرا بعضی محل دفن امام هشتم (علیه السلام) را قبله هفتم نامیدهاند؟
جواب: نظر به این که هفت مدفن براي معصومین (علیهم السلام) وجود دارد:
-1 مدینه محلّ دفن پیامبر (صلی الله علیه و آله) 2- قبرستان بقیع 3- نجف 4- کربلا 5- کاظمین 6- سامرا 7- مشهد) لذا مدفن امام )
علی بن موسی الرضا (علیه السلام) را بعضی از مردم قبله هفتم نامیدهاند. البتّه منظور از قبله در اینجا قبله نماز نیست بلکه قبله به
معناي چیزي است که انسان به آن توجّه میکند.
سؤال 1584 - آیا تنبیه بدنی دانشآموزان از سوي معلّمان جایز است؟
جواب: زدن دانشآموزان جایز نیست، مگر این که این امر به خاطر تربیت آنها لازم باشد و با اجازه ولیّ باشد و با توجّه به این که
در شرایط فعلی آثار منفی آن بیشتر میباشد، لازم است حتّی الإمکان از این کار پرهیز شود.
سؤال 1585 - معناي قیام با سیف (شمشیر) که در روایات مربوط به قیام حضرت مهدي (عج) وارد شده است، چیست؟
صفحه 241 از 282
جواب: قیام با سیف ممکن است اشاره به استفاده از نیروي نظامی و قدرت بوده باشد، زیرا سیف معمولا کنایه از قدرت و قلم کنایه
از علم است، ولی این احتمال نیز وجود دارد که سلاحهاي گرم در آن زمان از کار بیفتد و تنها جنگها با سلاح سرد صورت گیرد،
زیرا سلاحهاي گرم مخصوصاً سلاحهاي سنگین و موشکها و بمبها غالباً بیگناه و با گناه را از بین میبرد.
ص: 487
سؤال 1586 - ماهیّت استخدام دولتی چیست؟ با توجّه به این که حقوق کارمند با گذشت زمان تغییر مییابد و دولت اعتباراتی را در
تعیین زمان بازنشستگی او دارد.
جواب: استخدام دولتی ظاهراً داخل عقد اجاره است و تغییراتی که در جهت سالهاي خدمت و ساعات کار و جدول حقوقی پیدا
میشود، مشکلی در این عقد اجاره ایجاد نمیکند و میتوان آنها را از دو راه تصحیح کرد:
الف) از طریق وکالت، به این معنا که کارمند از آغاز، خود را به عنوان سی سال با حقوق فعلی و ساعات کار مشخص در خدمت
دولت قرار میدهد و عقد اجاره (به صورت انشاي لفظی و یا معاطات) انجام میگیرد، سپس وکالت مطلّقهاي به دولت میدهد که
اگر خواست در 25 سالگی یا کمتر یا بیشتر این قرارداد اجاره را فسخ کندو نیز وکالت میدهد که ساعات کار و حتّی مقدار حقوق
و مزایا را طبق جدولهاي عادلانهاي که خودش تنظیم میکند تغییر دهد و در حقیقت اجاره جدیدي را بر اساس حقوق و مزایاي
چنین وکالتی را در چهارچوبه ضوابط هر زمان به « کارمند » فعلی ترتیب دهد بنابراین در قرارداد ابتدایی باید این مسائل قید شود که
دولت داده است و این مسائل هنگام استخدام باید تفهیم شود و از آنجا که دولت شخصیّت حقوقی دارد، همان گونه که میتواند
مالک بشود، میتواند طرف وکالت نیز واقع شود.
ب) این تغییرات را از طریق شرط ضمن عقد نیز میتوان تصحیح کرد، به این معنا که در قرارداد نخستین، شرط میشود که دولت
در هر زمانی بخواهد، میتواند این قرارداد را (مثلا طبق ضوابطی که در مجلس شوراي اسلامی یا هیأت دولت تصویب میشود)
فسخ کند و کارمند را بازنشست کند و یا این که کارمند شرط میکند که باید مبلغی اضافه بر آنچه در قرارداد آمده طبق
جدولهایی که دولت یا مجلس تصویب میکند به او بپردازد.
درست است که این شرط داراي ابهام است ولی ابهام آن در حدّي نیست که
ص: 488
اهل عرف بر آن اقدام نکنند و ما بیش از این در باب شروط ضمن عقد دلیل نداریم.
سؤال 1587 - ماهیّت بازنشستگی و حقوق مترتب بر آن چیست؟
جواب: مسأله بازنشستگی را نیز میتوان از دو طریق حل کرد:
الف) این که آن را به عنوان یک عقد جدید از عقود مستحدثه که تابع عقد قرارداد خواهد بود منعقد کنند که باید شرایط عمومی
عقود را داشته باشد، یعنی طرفین عقد معیّن، عاقل، بالغ و بوده باشند و ابهاماتی که در گوشه و کنار عقد بازنشستگی است نظر به
این که جنبه سفهی به این عقد نمیدهد بلکه جنبه عقلایی آن محفوظ است ضرري به صحّت این عقد نمیزند و در واقع این عقد
و قرارداد، شبیه عقد و قرارداد بیمه است که به عنوان یک عقد مستقل قابل قبول است و مشمول آیه شریفه (أَوْفُوا بِالْعُقُودِ) میباشد
و ابهاماتی که از نظر مقدار وجه پرداختی یا مانند آن وجود دارد ضرري به آن نمیزند و همچنین مسأله ربا، نه در عقد بیمه جاري
است و نه در عقد بازنشستگی.
ب) این مسأله با تمام ویژگیها و مقرّراتش به صورت شرط ضمن العقد در قرارداد استخدام اخذ میشود و ابهاماتی که در آن وجود
دارد مانع از صحّت آن نیست همان گونه که در بالا نیز اشاره شد.
سؤال 1588 - حضرت آدم (علیه السلام) در کدام بهشت بوده است؟ و چگونه ممکن است کسی از بهشت بیرون رانده شود؟
صفحه 242 از 282
جواب: آنچه در داستان آدم (علیه السلام) آمده است، مربوط به بهشت دنیاست و خلود و جاودانگی مربوط به بهشت آخرت است.
سؤال 1589 - آیا مصادره اموال فراریان جایز است؟ و آیا صرف فرار به خارج، مجوّز مصادره میشود؟
جواب: مصادره اموال باید تحت یکی از عناوین فقهی صورت گیرد و تنها
ص: 489
مسافرت یا فرار مالک به خارج دلیل بر مصادره نمیشود، بلکه باید مثلا از طریق شرعی ثابت شود که همه اموال او از طریق
نامشروع به دست آمده و مجهول المالک است.
سؤال 1590 - وظیفه مسلمانان در مقابل کسانی که به نوّاب اربعه امام زمان (عج) و علماي شیعه توهین میکنند چیست؟
جواب: کسانی که به نوّاب اربعۀ امام زمان (عج) نعوذ بالله- جسارت کنند و یا نسبت به فقها و علماي بزرگ شیعه اهانت روا دارند،
مسلّماً از طریقۀ شیعه منحرفند و از ما نیستند. چنانچه با نصیحت و ارشاد بتوان آنها را هدایت کرد باید اقدام به نصیحت و ارشاد
نمود و در غیر این صورت باید از آنها اجتناب کرد و جوانان شیعه باید مراقب باشند که دستهاي تفرقهافکنان میان آنها تفرقه
نیندازند و در مقابل دشمنان اسلام متّحد و متّفق باشند و اعتقادات اصیل مکتب اهل بیت علیهم السلام را از علماي شناخته شده و
کتابهاي معتبر فراگیرند، تا وسوسههاي منحرفان در آنها اثر نکند.
سؤال 1591 - آیا اخذ شهریه براي طلّابی که به کار دیگري اشتغال دارند جایز است؟ تکلیف شهریههایی که تاکنون گرفته شده
است، چیست؟
جواب: هرگاه دهندگان شهریه، آن را مشروط به ادامه تحصیلات حوزوي کرده باشند باید بازگرداند و اگر مشروط به شرطی
نبوده، ضامن نیستند و در صورت شک باید از آنها سؤال کنید.
سؤال 1592 - آیا مراعات نوبت در اموري که طبق نوبت به کار افراد رسیدگی میشود، یک حقّ عقلایی و شرعی است و تخلّف از
آن حرام است؟
جواب: در حال حاضر که بسیاري از کارها در اجتماع به صورت صف و قرار گرفتن در نوبت انجام میشود این امر، یک حقّ
عقلایی محسوب میگردد، یا به تعبیر دیگر از بین بردن آن نوعی ظلم به حساب میآید و مشمول ادلّه حرمت ظلم
ص: 490
و تعدّي بر حقوق مردم است (میدانیم در همه جا احکام از شرع گرفته میشود و موضوعات از عرف، جز در موضوعات مخترعه)
آري در مواردي که در عرف عقلا استثنا میشود، مثل یک بیمار اورژانسی در مطبّ دکتر و مانند آن، اشکالی ندارد.
سؤال 1593 - در چه روزهایی از هفته نباید به عیادت مریض رفت؟
جواب: در روایات آمده است که همه روز به عیادت مریض نروید بلکه یک روز در میان باشد و اگر بیماري طولانی شود، عیادت
پیدرپی لزومی ندارد (مگر آن مقدار که باعث شادي بیمار یا پیشرفت بهبودي او گردد) و درباره تفاوت ایام هفته در مسأله
عیادت، روایت معتبري نیافتیم.
سؤال 1594 - این جانب در رشته ریاضی دانشگاه اصفهان مشغول تحصیل هستم ولی به علّت علاقه شدید به دروس حوزوي از
خواندن دروس خود بازمیمانم، تکلیف شرعی من در اینجا چیست؟
جواب: بهتر این است که با عزم راسخ و اراده قوي، دروس دانشگاهی را تمام کنید، بعد میتوانید با بصیرت بیشتري دروس حوزوي
را شروع کنید.
سؤال 1595 - تقسیمات ابواب فقهی بر چه مبنایی است؟ اگر مبناي تقسیمبندي، مسائلی از قبیل عبادات، حقوق قضایی جزایی،
اجتماعی، خانوادگی، فردي باشد چگونه است؟ گروهی مبناي تقسیمات را مثلا قصد تقرّب و عدم آن میدانند و گروهی لفظی و
صفحه 243 از 282
غیر لفظی میدانند. در هر صورت آیا میتوان تقسیمی جامع ارائه داد که بابهاي هم سنخ در یک مقوله قرار گیرند؟
جواب: معروف در میان فقها این است که ابواب فقه را به سه الی چهار بخش تقسیم میکنند:
الف) عبادات به معناي اخص، ب) معاملات به معناي اعمّ، ج) عقود و ایقاعات (معاملات به معناي اخص)، د) سیاسات و مرحوم
محقّق در شرایع آن را
ص: 491
به چهار باب تقسیم کرده: عبادات (ده کتاب)، عقود (پانزده کتاب)، ایقاعات (یازده کتاب)، احکام (دوازده کتاب).
سؤال 1596 - آیا حضرت عالی عکسی را که به عنوان تمثال حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) در بازار موجود است و حضرت
را به صورت جوان کمسن کمسنوسالی نشان میدهد، تأیید میفرمایید؟
جواب: هیچ دلیل معتبري بر تأیید این عکس و سایر عکسهاي منتشر شده در دست نیست.
سؤال 1597 - گروهی از متصوّفه به نام اهل حق در استان کرمانشاه و برخی از استانهاي دیگر ایران زندگی میکنند که داراي عقاید
- زیر میباشند: 1- یگانگی ذات لایزال خداوند متعال 2- نبوّت پیامبران پیشین 3- رسالت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) 4
معاد و بهشت و جهنم 5- امامت دوازده امام معصوم (علیهم السلام) از حضرت علی (علیه السلام) تا حضرت مهدي غائب (عج)،
همه فرقههاي متعدّد آنها و سرانشان علاوه بر این که در کلیّه اظهارات شفاهی و مذاکرات حضوري، صریحاً اعتراف به شهادتین و
عقاید فوق نمودهاند، تعدادي از آنها کتباً هم اعتراف نمودهاند که دستخط آنها به پیوست تقدیم میگردد. امّا در عین حال داراي
انحرافات عقیدتی و عملی از قبیل موارد زیر میباشند:
الف) خداوند در بعضی مقاطع تاریخ در برخی اولیا و انسانها، مانند حضرت علی (علیه السلام) و سلطان اسحاق، ظهور و حلول
میکند و به هدایت مردم میپردازد. البتّه آنها گاهی در تعابیر کتب خویش نوشتهاند علی مظهر خداست و گاهی میگویند علی
ذات خداست و ما گرچه از واقع عقیده آنها خبر نداریم امّا وقتی از آنها میپرسیم نظر شما واقعاً چیست؟ میگویند: اصلا عاقلانه
نیست که کسی یک انسان مادي محدود را ذات خداي خالق عالم بداند، خدا لعنت کند کسی که علی را واقعاً ذات خدا بداند.
ص: 492
ب) اعتقاد به تناسخ، یعنی ارواح همه انسانها پس از مرگ وارد بدن انسانهاي بعدي میشوند تا پاداش یا کیفر زندگی قبلی خویش
را ببینند، امّا پس از هزار و یک مرتبه حلول، شخص وارد جهان ابدي و معاد خواهد شد.
ج) بسیاري از آنها نماز نمیخوانند و روزه نمیگیرند و به عموم تکالیف اسلامی بیاعتنا هستند، زیرا معتقدند تمام احکام شریعت
و تکالیف اسلامی قالبهایی هستند که اسرار و روح و باطنی را دارا میباشند، مثلا نماز ظاهرش حرکات و سکنات و اذکار است، اما
باطنش ذکر الله و توجّه قلبی به خداست و باطن شریعت که طریقت نامیده میشود از ظاهرش مهمتر و ارزشمندتر است بنابراین اگر
کسی خود را به بواطن احکام شریعت ملتزم بداند لازم نیست احکام ظاهري را کاملا انجام دهد.
لطفاً بفرمایید: آیا عقاید فاسد و جاهلانه فوق الذّکر، موجب کفر و خروج آنها از اسلام میشود؟ یا این که اعتقاد آنها به ارکان
عقیدتی اسلامی مذکور در اوّل سؤال، براي مسلمان بودن آنها کافی است، گرچه مسلمانان منحرفی هستند که باید هدایت گردند؟
جواب: معتقدان به عقاید فوق بر حسب ظاهر در زمره مسلمانند هر چند انحرافات مهمّی دارند و منکر بخشهاي زیادي از ضروریات
دینند امّا چون به ضروري بودن آنها توجّه ندارند و انکار اینها مستلزم انکار توحید، نبوّت و رسالت نیست حکم کفر بر آنها بار
نمیشود و جان و مال و عرضشان محفوظ است ولی با توجّه به انحرافات شدید آنها از موازین اسلامی، باید کار فرهنگی فراوانی
روي آنها صورت گیرد، و الله العالم.
سؤال 1598 - در بعضی شهرها مجالس مردانه و زنانه به عنوان ختم سوره انعام برقرار میگردد در این رابطه جزواتی نیز منتشر شده
صفحه 244 از 282
در وسط آیههاي مبارکه، اذکاري نیز وارد شده است و همچنین یازده مرثیه؛ نظر مبارك خود را در این مورد مرقوم فرمایید.
ص: 493
جواب: درباره ختم انعام به صورتی که معمول است روایت مستندي نیافتیم هر چند در بعضی کتابها، اشارهاي به آن دیده میشود،
ولی جاي شک نیست که تلاوت این سوره مبارکه و عمل به آن میتواند باعث حلّ مشکلات گردد و شایسته است به هنگام
«1» . تلاوت سوره مطلقاً چیزي به آن نیفزایند و هنگامی که تلاوت سوره تمام شد به سراغ دعاها و مرثیهها بروند
سؤال 1599 - فرق واجب و لازم چیست؟
جواب: لازم و واجب معمولا به یک معناست، ولی گاهی لازم مفهوم وسیعتري دارد و بر غیر احکام تکلیفی نیز اطلاق میشود.
سؤال 1600 - قاعده اقدام یعنی چه؟
جواب: منظور از قاعده اقدام این است که انسان آگاهانه به ضرر خود اقدام کند، مثلا جنسی را که میداند هزار تومان ارزش ندارد
به خاطر ملاحظاتی آن را به این قیمت خریداري کند.
سؤال 1601 - منظور از این که میگویند حکم، دائر مدار موضوع است، چیست؟ جواب: این که میگویند حکم دائر مدار موضوع
است مفهومش این است که مثلا شراب مادامیکه شراب است، نجس و حرام میباشد امّا هنگامی که سرکه شد پاك و حلال
میشود، همچنین سایر احکام شرع، تابع موضوعات آن میباشد و با تغییر و تبدیل موضوعات، ممکن است عوض شود.
سؤال 1602 - منظور از أماره چیست؟
جواب: منظور از اماره هر دلیل ظنّی معتبر است، مانند شهادت شهود عادل و گاه به دلایل قطعی نیز امارات قطعی گفته میشود.
سؤال 1603 - آیا همکاري رابطه یا کمک به دولت غاصب اسرائیل جایز است؟
______________________________
1). درباره فضیلت ختم سوره انعام، مرحوم مجلسی در بحار الأنوار، جلد 87 ، صفحه 341 ، حدیث 54 ، باب اعمال الاسبوع و ادعیتها )
و صلواتها، روایتی نقل کرده است.
ص: 494
جواب: هر چیزي که باعث تقویت اسرائیل غاصب شود، حرام است.
سؤال 1604 - آیا رضایت والدین در مورد طلبه شدن و پوشیدن لباس مقدّس روحانیّت شرط است؟
جواب: در اینگونه موارد رضایت والدین لازم نیست، اصولا اطاعت آنها در جایی لازم است که ترك آن موجب اذیّت و آزار
گردد و در مسائل سرنوشتساز زندگی انسان (مانند ازدواج و طلاق) نباشد و امّا در مورد تحصیل علوم دینی در امثال زمان ما که
نیاز مبرم به دانشمندان و علماي لایق دین است و من به الکفایه وجود ندارد، رضایت آنها شرط نیست. در مورد لباس نیز رضایت
آنها ضرورت ندارد ولی بهتر است تا میتوانید در همه کارها رضایت آنها را تحصیل کنید.
________________________________________
شیرازي، ناصر مکارم، استفتاءات جدید (مکارم)، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم - ایران، دوم،
1427 ه ق استفتاءات جدید (مکارم)؛ ج 1، ص: 494
سؤال 1605 - آیا بوسیدن دست استاد فقه جایز است؟ اصولا روایات مربوط به موارد جواز بوسیدن دست و صورت را بیان فرمایید؟
جواب: بوسیدن دست استاد فقه جایز، بلکه مستحب میباشد، و در مورد روایات مربوط به بوسیدن دست و صورت به بحار الأنوار،
جلد 73 ، صفحه 37 ، حدیث 34 تا آخر و وسایل، ابواب العشره، باب 133 و مستدرك، ابواب العشرة، باب 116 ، مراجعه کنید.
سؤال 1606 - تمام حروف تهجّی در کدام آیه قرآن جمع است؟
صفحه 245 از 282
جواب: در آخرین آیه سوره فتح و آیه 154 آل عمران.
سؤال 1607 - تحصیل علوم دیگر، غیر از علوم دینی، براي طلبه چه صورت دارد؟
جواب: اگر مزاحم تحصیل حوزوي نباشد مانعی ندارد.
سؤال 1608 - تقلّب در سر جلسه امتحان، چه طرف دوّم راضی نباشد و چه طرفین راضی باشند. آن هم در مدرسه یا مکانی که
توسط بیت المال مسلمین هزینه میشود، چه حکمی دارد؟
جواب: تقلّب در امتحانات جایز نیست، خواه در اماکن مربوط به بیت المال
ص: 495
باشد یا اماکن دیگر و خواه طرفی که از او میگیرد راضی باشد یا نه، ولی تقلّب در انجام تکالیف، زیانش متوجّه خود اوست و در
صورتی که در نمرههاي امتحانی تأثیري نداشته باشد، حرام نیست، مگر این که بگوید خودم نوشتهام که از باب دروغ حرام میشود.
سؤال 1609 - نصب آنتن ماهواره براي استفاده از برنامههاي تلویزیونهاي خارجی چه حکمی دارد؟ با توجّه به این که:
الف) در اکثر برنامهها، به خصوص فیلمهاي سینمایی ترویج فساد و فحشا و پخش اعمال جنسی به صورت عریان یا نیمه عریان
مشاهده میشود.
ب) برخی یا اکثر برنامهها بر اساس نیّات سوء یا مقاصد شوم اجانب، علیه اسلام و مسلمین هدفگذاري شده است و جنبه تهاجم
فرهنگی دارد و با مصالح مسلمین هماهنگ نیست.
ج) برخی از برنامهها ناظر به پیشرفت بشري در کلّیه زمینههاست و اطّلاع از آن مفید به نظر میرسد.
جواب: چنانچه نصب این آنتنها موجب اشاعه فساد در سطح جامعه یا در خانواده شود، به یقین حرام است و وجود بعضی از
برنامههاي آموزنده، کافی براي رفع حرمت نمیباشد. مسلمانان باید دقّت داشته باشند که این مسائل جزئی از تهاجم فرهنگی براي
نابود ساختن اخلاق و متزلزل کردن پایههاي ایمان و در نتیجه سلطه سیاسی و اقتصادي و فرهنگی بر کشورهاي اسلامی است،
سلطهاي که باعث نابودي دین و دنیاي آنها، هر دو میشود.
سؤال 1610 - هنگامی که انسان خواب میبیند آیا روح از جسم جدا میشود؟ و آیا وقتی شخص دیگر را خواب میبیند، روح او با
روح آن شخص ملاقات میکند؟
جواب: در موقع خواب، روح جدایی نسبی پیدا میکند و در موقع مرگ رابطه آن به کلّی قطع میشود و با توجّه به این که خوابها و
رؤیاها بسیار متفاوت است،
ص: 496
دیدن دیگري را در خواب دلیل بر ملاقات با روح او نیست.
سؤال 1611 - قضیه مسجد جمکران از ابتدا در خواب بوده، یا در بیداري اتفاق افتاده و آیا سندش صحیح است؟
جواب: داستان مسجد مقدّس جمکران در بیداري بوده و روایت آن در کتب معروف نقل شده است علماي بزرگ اهمیّت خاصی
براي این مسجد قائل بودهاند.
سؤال 1612 - آیا این روایت که به وسیله بعضی از گویندگان در میان مردم منتشر شده، درست است یا نه؟ حدیث است یا عبارت
من طلبنی وجدنی و من وجدنی عرفنی و من عرفنی عشقنی و من عشقنی عشقته و من عشقته قتلته و من قتلته فعلی دیته و من » عرفا
.« علی دیته فانا دیته
جواب: این حدیث در منابع معروف وجود ندارد.
سؤال 1613 - آیا نوّاب اربعه از سلسله سادات بودهاند؟
صفحه 246 از 282
جواب: از میان این بزرگواران، عثمان بن سعید و محمد بن عثمان از طایفه بنی اسد و حسین بن روح از نوبختیهاست و علی بن
محمد سمري نیز سیادتش ثابت نیست، بنابراین هیچ کدام ظاهراً از بنی هاشم نبودهاند.
سؤال 1614 - آیا در بهشت، افراد با هم چنین صحبتهایی دارند، مثلا چگونه از دنیا رفتی، در برزخ به تو چگونه گذشت و یا این که
آیا تو با توجّه به این که گناهکار بودي آیا به وسیله شفاعت به بهشت راه پیدا کردي یا طریق دیگر؟
جواب: بعید نیست اینگونه سخنان میان آنها ردّ و بدل شود.
سؤال 1615 - در روستایی که ما در آن زندگی میکنیم تعدادي سگهاي ولگرد هستند که زمینهاي کشاورزي را آلوده میکنند، آیا
از بین بردن آنها گناه دارد؟
جواب: در صورت ایجاد مزاحمت، مانعی ندارد.
سؤال 1616 - همان طور که حضرات مراجع میفرمایند: اگر کسی به درون خانه دیگري نگاه کند صاحب خانه میتواند به آن
شخص لطمه بزند، آیا ماشین در بازهم هم همین حکم را دارد؟
ص: 497
جواب: ماشین حکم خانه را ندارد این حکم در مورد خانه نیز شرایطی دارد.
سؤال 1617 - طلّاب علوم دینی که مشغول تحصیل دروس حوزه میباشند و دروس جدید (دبیرستان، دانشگاه) را هم تحصیل
میکنند، آیا میتوانند از امکانات حوزه علمیّه (حجره شهریه) استفاده نمایند؟
جواب: اگر به وظایف طلبگی خود عمل میکنند مانعی ندارد.
سؤال 1618 - نظرتان را در مورد کتابهاي دکتر علی شریعتی بیان فرمایید؟
جواب: مطالبی را که خوب است، عمل کنید و آنچه بد است، رها کنید و اگر توانایی جدا کردن ندارید از اهل اطّلاع بپرسید و یا
از کتابهاي دیگري که کاملا شناخته شده است استفاده نمایید.
سؤال 1619 - مدارس دولتی که در شهرهاي ما هست بعضی از افکار مخالف اهل بیت (علیهم السلام) و نیز بعضی اعتقادات فاسد
مثل این که خداوند دیده میشود و زیارت قبور اولیا مانند پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه (علیهم السلام) حرام است و غیر اینها
را نیز تدریس میکنند، آیا فرستادن بچّهها، مخصوصاً دختران به این مدارس با توجّه به این که نرفتن به مدرسه خطرهاي بزرگی
دارد از جمله این که به خاطر بیسواد بودن آنها، پسران حاضر به ازدواج با آنها نمیشوند از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: فرستادن آنها به مدرسه جایز بلکه گاهی از اوقات لازم است، همان طور که بر اولیاي آنها واجب است که به فرزندان
مخصوصاً دختران خود عقاید حقّه را تعلیم دهند و اگر براي آنها امکان دارد که مدارس مخصوص خودشان بسازند، این کار بر
آنها واجب است.
سؤال 1620 - زمینی ملک کسی است که در یک سمت همین قطعه زمین خانه خود مالک بوده، راهی که از شاهراه به خانه خود
مالک منتهی میشد از میان همین قطعه زمین بود و دیگران هم از این راه استفاده میکردند ولی اکنون مالک، خانه خود را در
جاي دیگري ساخته است، لذا از راه مذکور بینیاز شده است ولی از
ص: 498
آنجا که جاي خانه و راه مذکور ملک خود مالک بوده، لذا اکنون میخواهد با انسداد راه مذکور آنجا را به مزرعه خود ملحق کند
و لکن دیگران که قبلا از این راه استفاده میکردند میگویند که: سه نسل از ما گذشته و تاکنون از این راه استفاده میکردهایم لذا
نمیگذاریم شما این راه را مسدود کنید. البتّه براي استفاده دیگران از راه مذکور، علاوه بر گذشتن سه نسل در مدّت استفاده، جواز
شرعی دیگري (مثل خریدوفروش، هبه، عوض و غیر آن) وجود ندارد و بیان گواهان طرفین هم چنین است که میگویند: ما بیش از
صفحه 247 از 282
این نمیدانیم که آنها از راه مذکور از سه نسل گذشته تاکنون استفاده میکردهاند و بس و از جواز شرعی دیگري اطّلاع نداریم آیا
مسدود کردن این راه توسط مالک جایز است؟
جواب: هرگاه آن راه، اختصاصی باشد و در ملک شخص دیگري باشد، باید از او اجازه گرفت و تنها استفاده دو سه نسل در مقابل
سند مالکیّت صاحب آن زمین، دلیل بر حقّ آنها نیست.
با مقداري « نوایگان داراب » سؤال 1621 - یک حلقه چاه عمیق یا نیمه عمیق در حدود 20 سال قبل به تقاضاي اهالی روستاي
خودیاري مردم به منظور تأمین آب آشامیدنی و رفع احتیاجات ضروري اهالی و مردم محل، توسط نظام گذشته جهت این محل
حفر شده است. اکنون به علّت ازدیاد جمعیّت و نبودن زمین، جهت خانه و مسکن تعدادي از اهالی مذکور به فاصله هشت
کیلومتري محل قدیم، روستاي جدیدي را احداث نمودهاند. با توجّه به عدم رضایت اهالی روستاي قدیم، آیا اهالی محل جدید
میتوانند به وسیله لولهکشی از آب چاه مذکور جهت شرب و غسل و وضو استفاده نمایند؟
جواب: هرگاه با خودیاري مردم بوده و الآن آنها راضی نباشند در سهم آنها جایز نیست، ولی در سهم حکومت که اباحه منافع شده
بوده است، اکنون حکومت اسلامی میتواند تصمیم بگیرد.
ص: 499
سؤال 1622 - در صورت جواز در سؤال فوق، آیا اشخاصی که امتیاز و سهمیه آبی که از چاه فوقالذّکر داشتهاند و به دیگري
فروختهاند نیز میتوانند در محلّ جدید از همان آب چاه استفاده نمایند؟
جواب: نسبت به سهمیه حکومت میتوانند تصرّف کنند، یعنی اگر به مقدار سهمیّه مردم روستاي اوّل به آنها آب داده شود و از
مازاد آن براي روستاي دوّم ببرند اشکالی ندارد.
سؤال 1623 - مالک فعلی چاه آبی که رژیم گذشته به اهالی روستایی هبه و واگذار نموده است کیست مردم یا دولت؟
جواب: در این گونه موارد معمولا اباحه منافع است نه هبه اصل، بنابراین مالک، دولت است و اجازه او شرط است.
سؤال 1624 - چنانچه ناشري مجموعه اشعار شاعر یا نوشتههاي نویسندهاي را بدون پرداخت حقّ تّألیف و کسب اجازه مؤلف و در
صورت فوتش بدون موافقت و رضایت ورّاث شرعی و قانونی او منتشر کند و آنها را بفروشد و درآمد حاصله را کلّا به نفع خود
بهرهبرداري کند، چنین عملی از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: حقّ تّألیف یک حقّ عقلایی است که در میان عقلاي جهان به رسمیّت شناخته شده است و تجاوز به آن، مصداق ظلم و
ممنوع میباشد و نشر آثار مؤلّفین و شعرا بدون اجازه آنان جایز نیست و این نکته را باید توجّه داشت که همیشه مصادیق از عرف
گرفته میشود و احکام از شرع مقدّس و مانعی ندارد که با گذشت زمان، حقوق تازه عقلائیّه پیدا شود و مشمول احکام کلیّه اسلام
گردد.
سؤال 1625 - چند سالی است بعضی از هیأتهاي مذهبی توسط بعضی از مداحان، نهم ربیع الأوّل را جشن مفصّلی میگیرند و تا دیر
وقت (شبها) جلسات جشن دارند و متأسفانه کمتر مسائل شرعی رعایت میشود. با توجّه به این مقدّمه به سؤالات زیر پاسخ دهید:
ص: 500
الف) نظر شما راجع به این جلسات چیست؟ آیا شرکت کنیم؟
ب) آیا ائمّه اطهار (علیهم السلام) هم در این ایّام جشن میگرفتند و شادي داشتهاند؟
ج) آیا حدیث رفع قلم نسبت به این ایّام صحیح است و افراد آزادند هر کار خلافی را انجام دهند؟
د) با چه بیان و دلیلی میتوان اینها را قانع کرد؟ با چه مدارکی؟
جواب: در اینجا نکاتی باید مورد توجّه قراد گیرد:
صفحه 248 از 282
الف) تولّی دوستان اهل بیت عصمت (علیهم السلام) و تبرّي از دشمنان آنها، جزء ارکان مذهب ماست.
ب) نباید کاري کرد که شکاف در صفوف مسلمین بیفتد.
ج) نباید به نام مقدّس اهل بیت (علیهم السلام) مجالس مشتمل بر گناه تشکیل داد.
د) حدیث رفع قلم مخصوص به کودکان نابالغ و دیوانهها و حالت خواب است و معاذ الله که ائمّه معصومین (علیهم السلام) اجازه
ارتکاب گناه به افراد در این ایّام یا غیر این ایّام را داده باشند.
سؤال 1626 - مستدعی است نظر مبارك را پیرامون مسأله تحریف و عدم تحریف قرآن بیان کنید؟
جواب: محقّقان و علماي اسلام اعمّ از شیعه و اهل سنّت، قائل به عدم تحریف قرآنند و معتقدند که آنچه در قرآن کنونی است
همان چیزي است که بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نازل شده نه یک کلمه زیادتر و نه کمتر، ولی اقلیّت بسیار ناچیزي از
شیعه و همچنین اهل تسنّن قائل به تحریف قرآنند که علماي معروف اسلام اعتنایی به حرف آنها ندارند. ما شرح این مطلب را در
به طور کامل نوشتهایم. « أنوار الأصول » و در بحث عدم تحریف قرآن در « تفسیر نمونه »
سؤال 1627 - همان گونه که در تفسیر نمونه جلد اوّل، ذیل آیه 124 سوره بقره کلمه ظلم را این گونه تعبیر نمودهاید که: منظور از
ظلم در جمله (لَا یَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِینَ)
ص: 501
تنها ظلم به دیگران نیست بلکه ظلم در برابر عدل است و عدل به معناي گذاردن هر چیز به جاي خودش میباشد، با توجّه به این
مقدّمه، دانشآموزي که نمره نمیآورد و تحت عناوینی چون رضاي خدا و یا آشنایی، نمرهاي که حقّ وي نیست به او داده
میشود، آیا عنوان ظلم درباره این کار صدق میکند؟
جواب: این کار نوعی ظلم و تبعیض است و نه تنها موجب رضاي خدا نیست بلکه مایه نارضایی حق تعالی است، مگر در مواردي
که استحقاق ارفاق دارد که باید آن را نیز درباره همه کسانی که آن ویژگی را دارند اعمال نمود.
سؤال 1628 - اگر گوسفندي مورد تجاوز قرار بگیرد و دامپزشک تأیید کند، آیا قولش حجّت است؟
جواب: اگر یقین یا اطمینان از قول او حاصل شود، کافی است و اگر یقین و اطمینان حاصل نشود کفایت نمیکند.
سؤال 1629 - اگر کارمندي براي کارفرما چندین سال کار کند و کارفرما کلیه حقوق و مزایا، پاداش و مرخصیهاي نامبرده را به
طور مرتب پرداخت نماید و علاوه بر این از هیچ کمکی نیز در حقّ کارگر چشمپوشی نکرده باشد ولی پس از چند سال کارگر به
میل خود میخواهد کار را ترك کند، به همین خاطر به کارفرما اظهار میدارد که سوابق کار این جانب را حساب کرده بپردازید،
یعنی مجدّداً به عنوان سوابق کار میخواهد پول دیگري از کارفرما بگیرد آیا این پول از نظر قوانین اسلام حرام است؟
جواب: چنانچه گرفتن حقّ سوابق قانونی باشد و طرفین با اطّلاع و پذیرفتن این قانون، قرارداد کارمندي را بستهاند کارفرما موظّف
است سوابق را بپردازد.
سؤال 1630 - اگر شخصی حدیثی را که جزم به صحّت آن ندارد از اهل البیت (علیهم السلام) نقل کند ولی چون شنوندگان از
عوام هستند و تمییزي بین حدیث صحیح و غیر آن نمیدهند به این مطلب اشارهاي نکند، آیا اشکال دارد؟
جواب: اگر تصریح به صحّت حدیث نکند و مضمون روایت معروف باشد، جایز است.
ص: 502
سؤال 1631 - اگر انسان اراده کند که پولی را به عنوان ردّ مظالم از طرف پدر مرحومش بپردازد آیا معیار قیمت مظالم به هنگام
پرداخت است یا قیمت آن به هنگام واقع شدن آن ظلم؟
جواب: اگر مظالم مثلی است- مثل گندم و جو و امثال آن باید- خود آن و در صورت توافق طرفین قیمتش را، مطابق روز پرداخت
صفحه 249 از 282
بدهد و اگر مثلی نیست مثل انواع حیوانات باید قیمت وقت تلف را حساب کند.
سؤال 1632 - در بعضی از کشورها، دولت قسمتی از زمینهاي ثروتمندان را گرفته و بین کشاورزانی که در همان زمین کار
میکردند، تقسیم کرده است. اگر صاحبان اصلی این زمینها از محاربین اهل کتاب باشند، آیا تصرف کشاورزان در آن زمینها جایز
است؟
جواب: اگر از محاربین باشند جایز است.
سؤال 1633 - وظیفه کسی که اموال حرام یا موادّ غذایی حرامی در اختیار او قرار گرفته است و قدرت ردّ آن به صاحبش را ندارد و
یا این امر براي او مشکل است، چیست؟
جواب: اگر ردّ آن و لو به حیلههاي عاقلانهاي امکان دارد، باید به صاحب اصلی ردّ کند و الّا به فقرا صدقه دهد.
سؤال 1634 - عدم استفاده از بلیط در مترو و اتوبوس داخل شهري یا بین شهري و یا تصاحب بعضی از اجناس به شکل غیر قانونی
در صورت نیاز به آنها و عدم استطاعت مالی در بلاد کفر چه حکمی دارد؟
جواب: چون این گونه کارها در کوتاه مدّت یا درازمدت موجب وهن اسلام و مسلمین است جایز نیست.
سؤال 1635 - چرا کشورهاي عربی در روز شهادت حضرت امام حسین (علیه السلام) در برنامههاي رادیو، موسیقی شاد پخش
مینمایند، آیا آنها از واقعه عاشورا بیخبرند؟
ص: 503
جواب: آنها غالباً از عاشورا خبر ندارند و ده روز اوّل محرم را آغاز سال نو میدانند و شادي میکنند ولی بسیاري از آنها که از
واقعه عاشورا با خبر شدهاند، در مراسم عزاداري با ما همکاري میکنند.
سؤال 1636 - اگر مردي همسرش را به امور شرعی و وظائف دینی ملتزم نکند، آیا فاسق محسوب میشود؟
جواب: اگر میتواند نهی از منکر کند و ترك نماید، فاسق است.
سؤال 1637 - حکم برخورد و همنشینی اشخاصی که مشکوك به همکاري با دشمنان اسلام هستند چیست؟
جواب: احتیاط ترك آن است و اگر شبهه قوي باشد ترك آن واجب است.
سؤال 1638 - آیا ریا کردن در شعائر و عزاداري امام حسین (علیه السلام) جایز است؟
جواب: ریا در هر عبادتی حرام محسوب میشود ولی تظاهر به عزاداري امام حسین (علیه السلام) و تعظیم شعائر دین به قصد قربت
جایز بلکه مستحب است، مثل این که پرداختن صدقه آشکار قربۀ الی الله براي تشویق دیگران همان طور که در قرآن آمده، مستحب
است.
سؤال 1639 - آیا به هنگام ظهور حضرت حجت (عج) قرآنی غیر از قرآن موجود آورده میشود؟
جواب: قرآن موجود، همان قرآن نازل شده بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) است و هیچ کلمهاي از آن کم و زیاد نشده است و قرآن
موجود در نزد حضرتش نیز همین قرآن است، منتها تفاسیر و شأن نزولهایی که از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده،
نزد آن حضرت است.
سؤال 1640 - نظر مبارك خودتان را راجع به جنگهاي داخلی افغانستان در شرایط فعلی مرقوم فرمایید؟
جواب: جنگهاي داخلی افغانستان مایه تأسّف و تأثّر همه مسلمین جهان است
ص: 504
و شرعاً و عقلا لازم است هر چه زودتر متوقّف گردد و براي حلّ مسائل سیاسی و اجتماعی از مذاکرات دوستانه و توأم با عفو و
اغماض و گذشت، استفاده شود. همه آگاهان از این برادرکشی رنج میبرند و خون دل میخورند، نیمی از این کشور بزرگ
صفحه 250 از 282
اسلامی را کمونیستها ویران کردند، اگر بنا باشد نیم دیگر آن به وسیله گروههاي اسلامی ویران گردد چیزي براي حکومت کردن
باقی نمیماند. خداوند همه را به وظایف شرعی خویش آشنا فرماید و برادران را متوجّه مسئولیّت خطیر خود نماید.
سؤال 1641 - در عصر حاضر طلبه شدن براي افراد مستعد واجب عینی است یا کفایی؟
جواب: واجب عینی بودن براي کسانی که مستعدند و مانعی ندارند، بعید نیست.
سؤال 1642 - وظیفه کسی که پدر و مادرش از رفتن او به حوزههاي علمیّه جلوگیري میکنند چیست؟
جواب: جلب رضایت آنها در خصوص این امر لازم نمیباشد، ولی سعی کند رضایت آنها را جلب کند.
سؤال 1643 - آیا جایز است قوانین مصوّب نظام مقدّس جمهوري اسلامی را از نظر حرمت نقض آنها، به سایر احکام الهی تشبیه
نماییم؟
جواب: اگر مراحل قانونی دقیقاً طی شده باشد مستند به قوانین الهی خواهد بود.
سؤال 1644 - شخصی هست که میتواند رد اشیاي گمشده را به صاحبان آنها به طور دقیق اطّلاع دهد و تا بحال چندین مورد که به
او مراجعه کردهاند به نتیجه رسیدهاند. از طرفی پسر عموي من در جنگ مفقود الاثر شده است و همسر و دو فرزند ایشان قصد و
اصرار بر مراجعه به این شخص را دارند تا از او اطّلاعی کسب کنند، آیا این کار جایز است؟
ص: 505
جواب: ادعاي این گونه اشخاص غالباً صحّت ندارد و رجوع به آنها براي کشف گمشدهها جایز نیست.
سؤال 1645 - آیا استفاده از کراوات و پاپیون اشکال شرعی دارد و اگر شخص داماد براي شب عروسی از آن استفاده نماید حکم
مسأله چیست؟
جواب: در حال حاضر و در کشور ما، این امر به عنوان شعار بیگانگان و همبستگی با آنها محسوب میشود، از آن اجتناب کنید.
سؤال 1646 - آیا قمه زدن جایز است و در صورت عدم جواز اگر کسی نذر کرده باشد چه باید بکند؟
جواب: عزاداري خامس آل عبا علیه السلام از افضل قربات و مایۀ بیداري مسلمین است، ولی از کارهایی که موجب وهن مذهب
میشود و بهانه به دست مخالفان میدهد باید اجتناب کرد.
سؤال 1647 - سیادت پیامبر (صلی الله علیه و آله) از چه کسی براي ایشان به وجود آمده و آیا امام علی (صلی الله علیه و آله) سیّد
بودهاند؟
جواب: سیادت به معناي بزرگی و عظمت است و عظمت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) از سوي خداست و اجداد او تا هاشم به
خاطر پیامبر (صلی الله علیه و آله) همه سادات و داراي عظمت بودهاند و حضرت علی (علیه السلام) علاوه بر عظمت مقام والاي
خودش، از بنی هاشم و سیّد و مولاست.
سؤال 1648 - آیا دراز کردن پاها در حال تلاوت قرآن کریم، موجب بیحرمتی است؟
جواب: در صورتی که قصد بیاحترامی نداشته باشد حرام نیست ولی در هر حال (در غیر صورت ضرورت) بهتر است این کار را
ترك کند.
سؤال 1649 - رانندگی اتومبیل براي زنان چه حکمی دارد؟
جواب: با حفظ حجاب اسلامی و جهات شرعی دیگر، مانعی ندارد.
سؤال 1650 - آیا بانوان میتوانند آموزش فنون نظامی ببینند؟
ص: 506
جواب: اگر مستلزم گناهی نباشد اشکالی ندارد.
صفحه 251 از 282
سؤال 1651 - آب مشترکی بوده که در اثر سیلاب از بین رفته است، بعد از چندین سال شخصی با زحمت آب را پیدا کرده آیا مال
آن شخص است یا مال مشترك؟
جواب: اگر بعد از مدّت طولانی باشد مال کسی است که آن را یافته است اگر مدّت کوتاهی باشد تنها در صورت اعراض صاحبان
قبلی میتواند آن را تملّک کند.
سؤال 1652 - طبق آیه قرآن، ظاهراً خنثی نباید وجود داشته باشد چرا که خداوند میفرماید: (یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ إِنَاثاً وَ یَهَبُ لِمَنْ یَشَاءُ
بنابراین موضوع خنثی را چگونه باید توجیه کرد؟ «1» ( ذکورا
جواب: هر خنثایی در واقع یا مذکر است یا مؤنث خواه شناخته بشود یا نه.
سؤال 1653 - در بعضی از مناطق صاحب حیوان نر، در مقابل جفتگیري از صاحب حیوان ماده پول یا جنسی میگیرند آیا این کار
جایز است؟
جواب: به عنوان حقّالزّحمه مانعی ندارد.
سؤال 1654 - آیا در حیات کسی، میتوان به نیابت از او، اعمال خیر مثل اهداي قرآن به مساجد و … انجام داد؟
جواب: انجام اعمال خیر به نیّت احیا و اموات اشکال ندارد.
سؤال 1655 - پدرم با شوهرم اختلاف پیدا کردهاند در اثر این اختلاف از دست من ناراحت شده و گفته حق نداري به خانه من
بیایی، تکلیف من چیست؟ با این که در آن خانه مادر و برادرم هستند و من میخواهم به آنها سر بزنم، آیا میتوانم بدون اجازه
پدرم به خانه آنها بروم آیا نرفتن من باعث قطع رحم نمیشود؟
جواب: آنها میتوانند به دیدار شما بیایند یا در محلّ دیگري ملاقات کنید، ولی در خانه ملکی پدر بدون اجازه او نمیتوان رفت.
______________________________
. 1). سوره شوري، آیه 49 )
ص: 507
سؤال 1656 - پدر بنده در زمان حیات، مرتکب بسی خطاها شده است و بنده ایشان را ظالم یا فاسد یا میدانم و ایشان را مستحقّ
هیچگونه امر خیري نمیبینم و هیچگونه حقّی را بر گردن خود نمیدانم و تا بحال نیز هیچ امر خیري براي ایشان انجام ندادهام،
تکلیف بنده چیست؟
جواب: پدرتان هر کاري کرده است فعلا از دنیا رفته و دست او کوتاه است و چون مسلمان و شیعه علی بن ابی طالب (علیه السلام)
بوده، سزاوار ترحّم میباشد. از خداوند براي او آمرزش بطلبید و بدانید پدر اگر فاسق هم باشد باز بر فرزند حقوقی دارد، امید است
خداوند همه ما را ببخشد و بیامرزد.
سؤال 1657 - آیا داستان عقد و عروسی حضرت قاسم بن الحسن (علیه السلام) در کربلا صحّت دارد، خواندن و بیان کردن این
داستان چه حکمی دارد؟
جواب: چون در منابع معتبر نیامده است بهتر ترك آن است.
سؤال 1658 - آیا انتقال دادن میّت به عتبات مقدسه ائمّه طاهرین (علیهم السلام) جایز است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 1659 - آیا شبیه قبور ائمّه طاهرین با چوب و سنگ ساختن جایز است؟
جواب: دلیلی بر حرمت این امور نداریم.
سؤال 1660 - تحصیل در حوزه و یا دانشگاه کدام یک واجبتر است، با توجّه به این که عدّهاي از جوانان با استعداد و علاقهمند به
صفحه 252 از 282
علوم اسلامی، بین انتخاب حوزه و دانشگاه مردّد میباشند؟
جواب: تحصیلات حوزوي در شرایط فعلی مقدّم است، البتّه گروهی نیز باید به تحصیلات دانشگاهی بپردازند، تا سایر شئون جامعه
اسلامی به صورت آبرومند اداره شود.
سؤال 1661 - دانشجویان با استعدادي هستند که در رشتههاي پزشکی یا مهندسی مشغول به تحصیلند و به علوم اسلامی نیز علاقه
خاصی دارند، آیا شرعاً وارد شدن
ص: 508
به حوزه و کسب معارف دینی بر آنها واجب است؟
جواب: بهتر این است که تحصیلات دانشگاهی را به پایان برسانند سپس به تحصیلات حوزوي بپردازند.
سؤال 1662 - گرفتن شهریه براي طلّابی که به کارهاي فرهنگی مشغولند با توجّه به این که درس و بحث حوزوي ندارند و از نظر
مادّي هم کاملا تأمین نمیشوند، حرام است یا حلال؟ اگر از نظر مادّي تأمین شوند چطور؟ ملاك حلال بودن استفاده از شهریه
حوزه را بفرمایید.
جواب: شهریه حوزه مربوط به محصّلین حوزه علمیّه است مگر این که دهندگان شهریه در موارد خاصّی اجازه بدهند.
سؤال 1663 - اخیراً در میان برخی از جوانان مدل مو و لباسهایی مد شده که از کشورهاي اروپایی و بلاد بیگانه ارائه میگردد
(مانند رپ و غیره) نظر به اینکه پوشیدن این لباسها و این گونه آرایش کردن عرفاً از مصادیق تشبه به کفّار است آیا شرعاً حرام
است یا حلال؟
جواب: با توجّه به این که این امور بخشی از فرهنگ منحط بیگانگان است، مسلمانان باید از آن پرهیز کنند و فرهنگ خود را زنده
کنند.
مکروه است روایت » از امام صادق (علیه السلام) نقل میکند که « مفاتیح الجنان » سؤال 1664 - مرحوم حاج شیخ عباس قمی (ره) در
حضرت عالی در این مورد چه میفرمایید؟ « شعر براي روزهدار و مُحرم و در حرم و در روز جمعه و شبها و لو شعر حق باشد
یکره روایۀ الشّعر للصائم و للمحرم » : جواب: این مطلب در یکی از روایات معتبره وارد شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود
و فی الحرم و فی یوم الجمعه و ان یروي باللّیل؛ مکروه است نقل شعر براي روزهدار و محرم و در حرم مکّه و در روز جمعه و در
و حتّی در ذیل حدیث آمده است: هر چند شعر حق باشد، ولی ممکن «1» « شب
______________________________
. 1). وسائل الشّیعه، جلد 7، صفحه 121 ، ابواب آداب الصّائم، باب 13 )
ص: 509
است عناوین ثانویّه مهمتري، این کراهت را تحتالشّعاع قرار دهد.
سؤال 1665 - در شهرهاي بزرگ، زنان مسافر به دلیل نبودن جا، بعضاً در صندلی جلو تاکسیها و در کنار مردان به طور فشرده
مینشینند، از لحاظ شرعی این مسأله چه حکمی دارد؟
جواب: اگر چه تماس بدنها از روي لباس حرام نیست، ولی اگر منشأ فساد گردد حرام است.
سؤال 1666 - استفاده از تلفن ادارات و نهادها با پرداخت هزینه آن و یا استفاده از وسایل نقلیّه در ساعات غیر اداري جهت انجام
کارهاي شخصی از قبیل عیادت مریض و تشییع جنازه و یا سخنرانی در مجالس وعظ و سوگواري، توسّط آقایان روحانیون محترم
سیاسی عقیدتی (با اینکه روغن و بنزین و استهلاك اتومبیل را خودشان از جیب خود تأمین مینمایند) چگونه است؟
جواب: جایز نیست، مگر به اجازه مسئولین ذي صلاح.
صفحه 253 از 282
سؤال 1667 - تردّد روحانی در بعضی موارد بدون لباس روحانیّت چه صورتی دارد؟
جواب: اگر موجب وهن روحانیّت نشود اشکالی ندارد.
سؤال 1668 - شانه خالی کردن از زیر بار مواردي همچون مالیات، عوارض، مقرّرات راهنمایی و رانندگی، با لطایف الحیل و
نپرداختن وجه آن و یا کم کردن وجه در نظر گرفته شده، با توجّه به این که خلاف مقرّرات دولت اسلامی است، شرعاً چه حکمی
دارد؟
جواب: اشکال دارد.
سؤال 1669 - از آنجا که نگهداري مجلّات و روزنامههایی که آیات قرآن در آنها نوشته شده مقدور نیست با آنها چه بکنیم؟
جواب: میتوانید آنها را در جایی دفن کرده و یا به رودخانهاي بریزید و یا به مراکزي بدهید که آنها را خمیر میکنند و از آن مقوّا
و مانند آن میسازند.
ص: 510
سؤال 1670 - با توجّه به اینکه هجرت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از مکّه به مدینه در ماه ربیع الأوّل صورت گرفته است، چرا
ماه محرّم به عنوان مبدأ سالهاي قمري و اوّلین ماه آن انتخاب شده است؟
جواب: ماه محرّم قبل از اسلام نیز آغاز سال بوده است و هجرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) مانند سرآغاز انقلاب اسلامی ما بود،
اگر فرضاً ما بخواهیم سال انقلاب را مبدأ تاریخ قرار دهیم بهمن ماه را آغاز سال قرار نمیدهیم بلکه آغاز سال همان فروردین
است.
سؤال 1671 - آیا رعایت حجاب و پوشانیدن بدن در اعمال عبادي غیر از نماز همانند تلاوت قرآن و دعا، فضیلتی براي زن محسوب
میشود؟
جواب: دلیلی بر وجوب یا استحباب آن نداریم ولی اگر مشکلی ایجاد نکند محترمانهتر محسوب میشود.
سؤال 1672 - آیا معیاري براي رؤیاهاي صادقه وجود دارد که آدم رؤیاهایش را با آن بسنجد و رؤیاهاي صادقه را بتواند تشخیص
دهد؟
جواب: معیار مسلّمی ندارد.
سؤال 1673 - مبلغ 15440 تومان بابت سازندگی جبهه نزد شخصی است. این مبلغ را در حال حاضر به چه مصارفی برسانیم؟
جواب: با توجّه به این که هم اکنون نیز در محلّ جبهههاي سابق مرزداران فعّالیّت دارند، به وسیله شخص امینی به آنها برسانید تا در
همان مصرف صرف شود.
سؤال 1674 - این جانب کارمند یک شرکت دولتی و در قسمت صدور چک امور مالی انجام وظیفه مینمایم و از آنجا که ارباب
رجوع جهت دریافت چکشان به این جانب رجوع میکنند گاهی رخ میدهد که یک جعبه شیرینی و یا حتّی پول نقد میآورند، از
نظر شرعی چه صورتی دارد؟
ص: 511
جواب: اگر شما حقّ کسی را ضایع نکنید و کسی را بیجهت بر دیگري مقدّم ندارید و فرقی میان آنهایی که هدیهاي میآورند و
نمیآورند نگذارید، گرفتن آن هدیه مانعی ندارد.
سؤال 1675 - آیا قطع رحم و یا صله رحم که در اسلام بر آن تأکید شده است معیار مشخّصی دارد و آیا محدوده آن از نظر
نصوص و روایات بیان شده است و آیا اگر بنده با نتیجه خواهرم و یا برادرم و یا خالهام و غیره قطع رحم کنم، قاطع رحم محسوب
میشوم؟
صفحه 254 از 282
جواب: منظور، داشتن ارتباط و پیوند با آنها در حدّ متعارف و معمول است، البتّه هر قدر خویشاوندي نزدیکتر باشد رابطه باید بیشتر
باشد.
سؤال 1676 - آیا براي مسئول مدرسه جایز است که به خاطر مراعات نکردن نظافت و یا کوتاه نکردن موي سر و یا مسافرت، از
شهریه طلّاب مدرسه کم کند، مطلب دیگر این که آیا شهریّه گرفتن در سه ماه تعطیل تابستان جایز است؟ و در صورتی که طلبهاي
براي گرفتن شهریّهاش نیاید، آیا مسئول مدرسه میتواند این پول را در جاهایی که خودش میداند مصرف کند؟
جواب: در مسائل مربوط به شهریّه باید نظر بیوتی که شهریّه را میدهند در تمام جهات فوق رعایت شود و با اجازه آنها اقدام گردد.
سؤال 1677 - آیا استفاده از مدارك دیگران مانند دفترچه بیمه درمانی، گذرنامه، کارت شناسایی و غیره با رضایت کامل طرف
مقابل جایز است؟ و در صورت عدم جواز استفاده از این مدارك آیا شرعاً هم عقوبت دارد؟
جواب: اگر بر خلاف قوانین و مقرّرات و قرارداد باشد، جایز نیست و مسئولیّت الهی دارد.
سؤال 1678 - معمول است خانمها هنگام رفتن به مجالس عروسی و جشن، علاوه بر زینتهاي نامرئی، خود را معطّر میکنند، با توجّه
به اینکه نفس خوشبو و معطّر
ص: 512
بودن خود نوعی از زینت و آرایش حساب میشود و معمولا بوي آن را مرد نامحرم در بین راه احساس میکند، آیا اشکال دارد؟
جواب: اشکال دارد و در خبر است که تا به منزل برگردد مورد لعن ملائکه است.
سؤال 1679 - آیا تلاوت قرآن در مجلس ترحیم تارك نماز و یا منکر نماز جایز است؟
جواب: تقاضاي عفو و بخشش و انجام اعمال خیر براي همه مسلمانان هرچند که گناهکار باشند جایز است.
سؤال 1680 - خشک کردن و یا کشتن حیوانات به جهت دکور و غیر آن چه حکمی دارد؟
جواب: اگر باعث اذیّت و آزار خاصّ ی نباشد اشکالی ندارد، ولی در مورد حیوانات موذي مسأله روشنتر است ولی اگر از حیوانات
داراي خون جهنده باشد با توجّه به اینکه ذبح شرعی نمیشود، احتیاط آن است که با دست تر، بدن آنها لمس نشود.
سانَ) وقتی انسان خلق نشده، چگونه به او 􀀀 سؤال 1681 - چرا خداوند در سوره الرّحمن آیه 2 و 3 میفرماید: (عَلَّمَ الْقُرْآنَ* خَلَقَ الْإِنْ
قرآن یاد داده شده است؟
جواب: ترتیب در ذکر و بیان، گاهی به خاطر ترتیب در اهمیّت است و گاه به خاطر ترتیب در وجود خارجی و در اینجا از قبیل اوّل
میباشد.
سؤال 1682 - تقیّه چیست؟
جواب: تقیّه عبارت است از کتمان عقیده در جایی که اظهار آن باعث خطر یا ضرر مهمّی میگردد و این مسأله از قرآن مجید و
روایات اسلامی و حالات اصحاب پیامبر در مقابل مشرکان گرفته شده است.
ص: 513
سؤال 1683 - آیا ساختن خانههاي ضد زلزله کار درستی است؟
جواب: اشکالی ندارد، بلکه گاهی لازم است، زیرا خداوند دفع خطر را بر عهده انسان گذارده تا با استفاده از وسایل مختلف در
برابر خطرات بایستد.
سؤال 1684 - اگر پدر و مادر از انجام کارهاي خوب مثل درس خواندن جلوگیري کنند وظیفه فرزند چیست؟
جواب: اطاعت در این گونه موارد لازم نیست، ولی حتّی الإمکان باید طوري رفتار کرد که رنجیده نشوند و لازم است که فواید کار
خوب را براي ایشان توضیح داد تا مسأله براي آنها روشن شود و ممانعت نکنند.
صفحه 255 از 282
سؤال 1685 - در بین بیماران مراجعهکننده به کلینیکهاي روانپزشکی، بیمارانی وجود دارند که داراي تمایلات همجنسگرایی
میباشند، علم روانپزشکی امروز این بیماران را به دو گروه تقسیم میکند:
گروه اوّل که اصطلاحاً به آنها (اگودیستانیک) میگویند، این افراد از این که داراي تمایلات همجنسگرایی هستند احساس
ناراحتی مینمایند و این احساس را به درون خود متعلّق نمیدانند و خود مایل هستند درمان شوند، علم روانپزشکی این بیماران را
مداوا میکند و درمان اکثر این بیماران موفقیّتآمیز است و پس از درمان، این بیماران به جنس مخالف علاقه پیدا میکنند و
میتوانند ازدواج کنند.
گروه دوّم که اصطلاحاً به آنها (اگوسینتانیک) میگویند، این افراد داراي تمایلات همجنسگرایانه هستند، امّا از داشتن چنین
تمایلاتی ناراحت نیستند و آن را با درون خود موافق و مطابق میبینند و بر عکس نسبت به جنس مخالف احساس کششی ندارند و
بعضاً از جنس مخالف بیزار و متنفّرند، علم روانپزشکی جدید براي این دسته درمانی نیافته است، این نوع بیماران چنانچه جبراً
ازدواج کنند دچار مشکلات جنسی و عاطفی با همسر خود میشوند و معمولا حاصل ازدواجشان طلاق و جدایی است (چنان که
مشاهده گردیده است).
ص: 514
البتّه از نظر پزشکی ثابت گردیده است که سه عامل مهم در ایجاد حالت همجنسگرایی در گروه دوّم نقش دارد که عبارتند از:
الف) ژنتیک ب) هورمونهاي بدن مادر در طی دوران بارداري ج) نحوه تربیت فرد در دوران کودکی و تأثیر پدر و مادر در این
دوران. توصیه روانپزشکی نوین به افراد گروه دوّم این است که رابطه جنسی خود را با یک فرد همجنس برقرار کنند و از اقدام به
ازدواج با غیر همجنس خودداري نمایند زیرا کراراً مشاهده گردیده که این افراد قادر به تحمّل جنس مخالف نبوده و ازدواج آنها به
طلاق میانجامد. حال پرسش حقیر این است که نظر حضرت عالی در مورد درمان گروه دوّم چیست؟
جواب: از نظر موازین شرع اسلام نمیتوان به این گروه اجازه برقرار ساختن رابطه با جنس موافق هر چند در مراحل سطحی و
ابتدایی داد و آن را یک ضرورت شمرد، بلکه باید از طرق مختلف مخصوصاً عواطف مذهبی که بسیار قوي و مؤثّر است، روي
آنان کار کرد تا مشکلشان حل شود و هرگز نباید تسلیم توصیههاي بعضی از روانپزشکان شد که میخواهند کار را بر خودشان
آسان و بر دیگران مشکل کنند، بلکه باید پزشکان مؤمن بکوشند و طرق درمان معقول و مشروع را بیان کنند.
سؤال 1686 - نظر اسلام در مورد اعتصاب غذا که بعضی از زندانیان سیاسی و غیر سیاسی به عنوان اعتراض به وضع نامناسب زندان
و یا اعتراض بر حکمی که دادگاه بر ایشان صادر کرده است یا اعتراض به بلاتکلیفی خود به آن متوسّل میشوند چیست، لازم به
ذکر است که این نوع اعتصاب گاهی منجر به مرگ و گاهی منجر به ضررهایی میشود؟
جواب: در صورتی که باعث ضرر مهمّی در جان یا بدن نشود اشکال ندارد، مگر این که زندانی در معرض خطر مهمّی باشد که
هیچ راهی براي رهایی از خطر، جز اعتصاب غذا نباشد که در این صورت از باب تقدیم اهم بر مهم جایز است.
ص: 515
سؤال 1687 - اعتصاب بعضی از کارمندان دولت ظالم، مثل زندانیان به عنوان اعتراض به احکامی که از سوي دادگاه به عنوان
توهین دین و مذهب یا موهن جلوه دادن دین صادر میشود چه حکمی دارد (با توجّه به این که اعتصابات گاهی به از دست دادن
شغل آنها منجر میشود)؟
جواب: موارد مختلف است، گاهی مسألهاي که به خاطر آن اعتراض کرده است از نظر اسلام مهمتر است مثل این که مقدّسات دین
یا بلاد مسلمین یا خود مسلمین در خطر باشند و گاهی از اوقات آن مسأله نسبت به خطري که براي اعتصاب کنندگان پیش میآید
کماهمیّتتر است، خلاصه این که حکم دائر مدار قاعده اهمّ و مهم است.
صفحه 256 از 282
سؤال 1688 - اگر کسی عمداً به قرآن قسم دروغ بخورد و بعداً پشیمان شود وظیفه او چیست؟
جواب: باید توبه کند و با اعمال صالح، گذشته خود را جبران نماید.
سؤال 1689 - به نظر شما طلّاب علوم دینی، از چه هنگام بهتر است ملبّس به لباس مقدّس روحانیّت شوند؟
جواب: پوشیدن لباس مقدّس روحانیّت از هر زمانی که بتوانند وظیفه آن لباس را ادا کنند خوب است و معمولا اگر خوب درس
زمان مناسبی براي این امر است. « لمعه » خوانده باشند بعد از
سؤال 1690 - آیا پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امام (علیه السلام) به قوّت نبوّت و امامت میتوانند مرده را زنده نمایند یا خیر به چه
دلیل؟
و این امر به اذن الهی و «1» جواب: آري میتوانند و قرآن مجید صریحاً این مطلب را در مورد حضرت مسیح ذکر کرده است
قدرت او انجام میگیرد.
______________________________
. 1). سوره آل عمران، آیه 49 )
ص: 516
سؤال 1691 - اگر شخصی به طوري در تنگی معاش باشد که نتواند زندگی خود را اداره کند و به هر دري هم بزند با شکست
مواجه شود و حاضر هم نباشد زکات یا صدقه قبول کند، آیا میتواند براي غیر مسلمانها کار کند؟
جواب: کار کردن براي غیر مسلمانان حرام نیست مشروط بر این که، کار حلال و آبرومند و مباحی باشد و سبب اهانت و ذلّت
مسلمین نگردد.
سؤال 1692 - آیا درست است که شخص مسلمان فقط از روي قرآن کاري را انجام دهد، مثل نماز خواندن و وضو گرفتن و
کارهاي دیگر؟
جواب: در احکام دینی یا باید درس خواند و مجتهد شد و احکام را از ادلّه چهارگانه (قرآن و سنّت و اجماع و دلیل عقل) استنباط
کرد و یا باید تقلید کرد.
سؤال 1693 - آیا اصلاح کلمات یا حرکات چاپی و یا رسم الخط قرآن که غلط نوشته شده باشد جایز است؟
جواب: اگر یقین به غلط بودن آن داشته باشد خوب است اصلاح کند.
سؤال 1694 - علمی که ائمّه اطهار (علیهم السلام) و رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) به آن تأکید فراوان نمودهاند چیست؟
آیا علوم مختلف امروزي از قبیل ریاضی، فیزیک، شیمی و غیره، نیز در ردیف آن علم هستند؟ آموختن علم در کشورهاي غیر
اسلامی و گاهی مخالف اسلام چه حکمی دارد؟
جواب: قبل از هر چیز باید معارف و احکام دینی را فرا گرفت و علوم دیگري که براي نظام زندگی جامعه اسلامی ضرورت دارد
نیز به عنوان واجب کفایی میباشد و فرا گرفتن آنها براي عظمت و اعتلاي جامعه اسلامی و رفع نیازها، لازم است.
سؤال 1695 - نظر شما در مورد کاندیدا شدن روحانیونی که قدرت راه یافتن به مجالس قانونگذاري را دارند و توسط مردم
انتخاب میشوند چیست؟ در صورتی که اگر این روحانیون شرکت نکنند اشخاصی غیر متعهد به این مجالس راه پیدا
ص: 517
میکنند و احکام غیر اسلامی را تصویب میکنند.
جواب: ظاهر این است که شرکت آن روحانیون و افراد متعهد دیگر با شرایطی که گفتید واجب است.
سؤال 1696 - اخیراً در بعضی مجامع و هیئات مذهبی تهران اشعاري سروده و خوانده میشود که در ضمن آن، لفظ جلاله (الله) را به
صفحه 257 از 282
ذوات مقدّسه عصمت- علیهم صلوات اللّه- و غیره نسبت میدهند، مثلا گفته میشود من علیاللّهیام، یا من حسیناللّهیام و یا
زینباللّهیام، آیا بیان این گونه اشعار جواز شرعی دارد؟
جواب: این تعبیرات مناسب افراد معتقد به مکتب معصومین (علیهم السلام) نیست و لازم است به این اشخاص تذکّر داده شود و آنها
را از این کار نهی کرد و براي بزرگداشت مقام آن بزرگواران راههاي خوب و سنجیده و معقول وجود دارد که نیازي به این حرفها
ندارد.
حقوق طبع براي مؤلّف » : سؤال 1697 - مؤلّفی کتابی مینویسد و با ناشري قرارداد چاپ و نشر منعقد مینماید و در کتاب مینویسد
پس از چندي ناشر دیگري بدون اجازه از مؤلّف، کتاب را تجدید چاپ مینماید. در عرف ناشران چنین است که .« محفوظ است
مقداري از کتاب را به عنوان حقّالتّألیف به مؤلّف میدهند، آیا این چنین حقّی براي مؤلّف وجود دارد و آیا نیاز به اجازه از مؤلّف
در مقام تجدید و افست از روي کتابش میباشد؟
جواب: حقّالتّألیف یک حقّ عقلایی است که در تمام دنیا از سوي همه عقلاي جهان به رسمیّت شناخته شده است و مخالفت با آن
مصداق ظلم شمرده میشود و شرعاً حرام است، بنابراین مؤلّف میتواند حقّ خود را از کسانی که بدون اجازه او تجدید چاپ
کردهاند بگیرد، در ضمن توجّه داشته باشید ناشر نیز نسبت به حروفچینی و مانند آن حق دارد و اگر کسی از روي آن عکسبرداري
کند باید حقّ ناشر را نسبت به آن بپردازد.
ص: 518
سؤال 1698 - در بعضی از مناطق هندوستان در بیست و دوّم رجب شیرینی و چیزهاي خوردنی دیگري به عنوان نذر امام صادق
(علیه السلام) تقسیم میشود، آیا این نذر مشروع است؟
جواب: بیست و دوّم رجب طبق روایات مشهور، ارتباط خاصّ ی با امام صادق (علیه السلام) ندارد ولی اگر به قصد تجلیل مطلق از
مقام شامخ آن حضرت در هر روزي از سال مراسمی برپا کنند، مانعی ندارد.
سؤال 1699 - در روایتی از حضرت امام صادق (علیه السلام) نقل شده که ایشان فرمودهاند: همین که قائم (علیه السلام) بپاخیزد
امري جدید میآورد همانگونه که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در آغاز ظهور اسلام امري جدید آورد، با توجّه به این که ما
مجتهدین را به عنوان کسانی که در هر دوره زمانی دین را از تحریف حفظ میکنند میشناسیم و براي دستیابی به احکام درست و
صحیح به آنها مراجعه میکنیم، تفسیر صحیح این حدیث را بیان کنید؟
جواب: منظور این است که در دین خدا و مفاهیم دینی بدعتهایی گذارده میشود و تحریفهایی صورت میگیرد که وقتی آن
حضرت (عج) بیاید با آن بدعتها مبارزه میکند، تا آنجا که گروهی از مردم تصوّر میکنند که آیین تازهاي آورده است.
سؤال 1700 - اگر انسان در سالهاي اوّل تکلیف به علّت بچّگی دست به کارهایی بزند که در بزرگی براي او مسأله شود، مثلا
وسیلهاي را بدون اجازه صاحبش و بدون اطّلاع او، از جایی بردارد و آن را به دوست خود هدیه بدهد، حال اگر بخواهد اکنون که
بزرگ شده و متوجّه عمل زشت خود شده است، وسیله را به صاحبش برگرداند پاي از میان رفتن آبرو و حیثیّت او در نزد هر دو
طرف در میان باشد، در این مورد چگونه باید عمل کند و به چه نحو وظیفهاش را انجام دهد؟
جواب: اگر بتواند همان وسیله را از دوست خود ظاهراً بخرد و جهت
ص: 519
صاحبش به عنوان هدیه به دست خودش یا توسط دیگري بفرستد، این کار را بکند و اگر نمیتواند، قیمت آن را در حساب بانکی
او یا به وسیله پست به صورت ناشناس جهت او ارسال دارد.
سؤال 1701 - در مسأله اعجاز و انجام کارهاي خارق العاده که یکی از راههاي شناسایی پیامبران است آیا خداوند به پیامبران خود
صفحه 258 از 282
قدرتی میدهد که آنها، یا خود به آوردن معجزه اقدام میکنند و یا معجزه کاملا به وسیله خدا انجام میشود و فقط در قالب کاري
از جانب پیامبران نشان داده میشود؟
جواب: معجزه به هر دو صورت ممکن است انجام شود، گاه خداوند به پیامبرش قدرت این کار را میدهد و گاه پیامبر دعا میکند
و خدا دعاي او را اجابت میکند.
سؤال 1702 - آیا تلاوت قرآن براي کسی که چشم درد دارد و مطالعه براي چشم او ضرر دارد ولی به جهت علاقه به قرآن هر روز
مقداري قرآن تلاوت میکند، جایز است؟
جواب: کاري که موجب ضرر باشد انجام ندهد، ولی میتواند به مقداري که ضرر ندارد همه روزه بخواند و اگر از روي قرآن
نمیتواند بخواند آنچه را حفظ دارد بخواند.
سؤال 1703 - آیا اجرت گرفتن در برابر تلاوت یا ختم قرآن و اهداي ثواب آن، جایز است؟
جواب: اشکالی ندارد.
سؤال 1704 - کسی که علاقه زیادي به تلاوت قرآن دارد ولی نمیتواند آن را کاملا صحیح بخواند و سعی در تصحیح آن میکند،
آیا قرآن خواندن او بهتر است یا ترك آن؟
جواب: بهتر است بخواند و سعی در اصلاح آن نیز بکند.
ص: 520
سؤال 1705 - آیا جایز است از پولی که در ماه محرم و ماه رمضان، براي خرج مسجد و عزاداري جمعآوري میگردد جهت هیأت
قرآن و کلاسهاي مسجدها، قرآن و تخته سیاه و لوازم دیگر خریداري نمود؟
جواب: اگر براي عزاداري باشد نمیشود براي کار دیگري مصرف کرد ولی اگر براي هزینههاي مسجد باشد مانعی ندارد.
آیا « ما راضی به برگزاري کلاس قرآن در مسجد یا حسینیّه نیستیم » : سؤال 1706 - اگر هیئت امناي مسجد یا حسینیهاي بگویند
رعایت نظر آنها لازم است؟
جواب: رعایت نظر آنها در این گونه موارد لازم نیست، ولی بهتر است هماهنگی برقرار گردد و در هر حال مزاحمتی براي
نمازگزاران به وجود نیاید.
سؤال 1707 - آیا سوزاندن قرآنهایی که ورق ورق شده و قابل نگهداري و استفاده نیست، جایز میباشد؟ و آیا جایز است آن را
سوزاند و خاکستر آن را دفن کرد؟ و در صورتی که کسی چنین کرده باشد تکلیفش چیست؟
جواب: جایز نیست، میتوانید آن را در محل پاك دوردستی دفن کنید و یا در نهر آب جاري بریزید، به شرط آن که به جاي
نامناسبی نرود، اگر کسی آن را سوزانده باید تأکید کنید که دیگر مرتکب این کار نشود و از کار خود توبه کند.
سؤال 1708 - اخیراً لباسهایی وارد شده که بر روي آن اسم جلاله (الله) نوشته شده است، آیا پوشیدن چنین لباسهایی جایز است؟ و
در هر صورت، تکلیف کسی که آن را پوشیده چیست؟
جواب: اگر در محلّی نوشته شده که باعث هتک احترام این نام مقدّس نمیشود اشکالی ندارد و در هر حال باید مراقبت کرد که
دست بیوضو بر آن نگذارند و آن را نجس نکنند.
سؤال 1709 - در صورتی که پدر به فرزند بگوید: راضی نیستم در جلسه قرآن شرکت کنی، آیا اطاعت پدر در اینجا هم لازم
است؟
جواب: اطاعت از او در این مورد لازم نیست، ولی سعی کند موافقت او را
ص: 521
صفحه 259 از 282
جلب کند.
سؤال 1710 - اگر به صورت غیر عمد، قرآن از دست انسان به زمین بیفتد وظیفه چیست و آیا کفّاره لازم است؟
جواب: کفّاره ندارد ولی فوراً بردارد و احترام کند.
سؤال 1711 - آیا پدر میتواند یادگرفتن قرآن را بر فرزند واجب نماید و اگر بگوید: من راضی نیستم که در این مسأله کوتاهی
نمایی، وظیفه فرزند چیست؟
جواب: اگر سرپیچی فرزند موجب اذیّت و آزار پدر میگردد، باید از او اطاعت کند.
سؤال 1712 - در مراسم فاتحه در بعضی از شهرستانها رسم است که هنگام تلاوت قرآن افراد شرکتکننده با صداي بلند به
بازماندگان تسلیت میگویند و بازماندگان جواب آنها را میدهند، آیا این عمل جایز است؟
جواب: بهتر است احترام قرآن را بیشتر رعایت کنند و از این کار بپرهیزند.
سؤال 1713 - لطفاً بفرمایید: آیا گرفتن اجرت در مقابل تعلیم قرآن جایز است؟
جواب: جایز است، ولی کراهت دارد.
سؤال 1714 - قراي معروفی که آیاتی از قرآن مجید را با صوت زیبا تلاوت میکنند و آن را بر روي نوار کاست و یا ویدئو ضبط
میکنند، آیا میتوانند امتیاز آن را خریدوفروش کنند و آیا باید دیگران در موقع تکثیر از آنها اجازه بگیرند؟
جواب: در صورتی که در عرف عقلا به عنوان حقّی براي قاري شمرده شود، کسانی که میخواهند تکثیر کنند باید با موافقت او
باشد.
12 ) سالگی است کتک زده باشد و آن بچّه هنوز بالغ نشده باشد، آیا - سؤال 1715 - اگر شخصی، پسر بچّهاي را که در سنین ( 14
باید خود مضروب را راضی کند یا پدر و مادر او را؟
جواب: باید از پدر و مادر او حلّیّت بطلبد و احتیاطاً هنگامی که بالغ شد از
ص: 522
خود او نیز حلّیّت بخواهد.
سؤال 1716 - اگر طلبهاي به علّت مشکلات درسی و یا به عللی دیگر نتواند به تحصیل خود ادامه دهد و از تحصیل منصرف شود،
آیا باید شهریههایی را که در طول مدّت تحصیل دریافت کرده است برگرداند؟
جواب: بازگرداندن شهریه لازم نیست، ولی سعی کند به مقداري که از بیت المال استفاده کرده خدمت دینی کند.
سؤال 1717 - آیا کاتب مطّلع از محتویات کذب مورد کتابتش که شامل اتهام و هتک حرمت گیرنده نامه و دیگران میباشد با این
که آن نوشته با امضاي دیگري براي گیرنده ارسال میگردد، شریک در گناه صاحب امضا میباشد؟
جواب: این مصداق روشن اعانت بر اثم و کمک به گناه است و جایز نیست.
سؤال 1718 - احترام برادر بزرگتر چه حکمی دارد؟
جواب: همه برادران احترام دارند مخصوصاً برادر بزرگتر و در روایت آمده است که برادر بزرگتر به منزله پدر است.
سؤال 1719 - تهمت زدن به مرده چه حکمی دارد؟
جواب: تهمت زدن به هر کسی حرام است و نسبت به مرده و هر کس که نمیتواند از خود دفاع کند، گناهش بیشتر است.
سؤال 1720 - نظر شما در مورد ورزش بُکس با توجّه به خطراتی که دارد چیست؟
جواب: با توجّه به خطراتی که ورزش بُکس دارد مشروعیّت آن مشکل است مگر در موارد ضرورت مثل کسانی که براي آمادگی
رزمی این کار را میکنند.
صفحه 260 از 282
سؤال 1721 - ریشه درخت کسی به ملک همسایه سرایت و شاخه میکند، مدّت سی سال یا بیشتر شاخهها در ملک همسایه
میماند، در این مدّت خسارت و ضرر این شاخهها و درخت را همسایه متحمّل میشود و خسارت و ضرر درختها چنین است:
یک مقدار از ملک را اشغال کرده و به زراعت مقدار دیگري از زمین، خسارت
ص: 523
و ضرر وارد کرده و این درختها مانع از تابش آفتاب به زراعت است و ریشهها هم مانع از رشد و نموّ زراعت میشود، آیا این
درختها حقّ صاحب درخت اوّلی است یا حقّ صاحب زمین و اگر حقّ صاحب درخت اوّلی است، آیا صاحب زمین حقّ مطالبه
خسارت و ضرر وارده را دارد؟
جواب: درختان متعلّق به صاحب ریشه است، ولی صاحب زمین دوّم میتواند آنها را از ملک خود قطع کند و یا مال الاجاره آن را
مطالبه کند و اگر خسارتی بر او وارد شده که نتیجه عمل صاحب درخت بوده، میتواند از او بگیرد.
سؤال 1722 - این جانب یک قطعه زمین دارم که یک اصله درخت گردو از طرف جنوب و سه اصله درخت گردو از طرف شمال
که متعلّق به برادرم میباشد زمین بنده را احاطه کرده است و هر ساله موجب خسارت مالی قابل توجّهی به این جانب میباشد و
تذکّرات بنده مؤثّر واقع نشده، حکم شارع مقدّس اسلام در این مورد چه میباشد؟
جواب: چنانچه وجود آن درختان موجب ضرر و زیان شماست میتوانید به صاحبش تذکّر دهید که شاخههاي آن را قطع کند یا
مال الاجاره مناسبی بپردازد و اگر به هیچ کدام راضی نشد شما حقّ قطع کردن آن را با نظر حاکم شرع و در نبودن حاکم شرع با
نظر معتمدین محل دارید، مگر این که از روز اوّل زمین به همین شکل به شما واگذار شده باشد.
سؤال 1723 - طلّاب علوم دینی در چه زمانی باید مفتخر به پوشیدن لباس روحانیّت شوند؟
جواب: هنگامی که به مرحله قابل ملاحظهاي از معلومات دینی برسند، باید لباس را بپوشند و از نظر مقرّرات فعلی حوزه کسی که
شهریه دروس خارج میگیرد ملتزم به پوشیدن لباس روحانیّت است.
سؤال 1724 - در بعضی از کشورهاي اسلامی قانون جدیدي وضع شده است که طبق آن، غیر مسلمانان در انتخابات میتوانند دو
بار رأي دهند یعنی آنها هم
ص: 524
میتوانند با مسلمانان رأي بدهند و هم با غیر مسلمانان. طبق فقه جعفري آیا میشود به غیر مسلمانان چنین حقّی داد؟
جواب: نباید غیر مسلمانان امتیازي بر مسلمین داشته باشند، مگر این که ضرورتهایی در کار باشد.
سؤال 1725 - کالاهایی که از قاچاقچیان کشف میشود یا کالاهایی که بعد از مدّتی انبار شدن در گمرکات با قیمت مناسب در
اختیار بعضی از افراد قرار میگیرد استفاده از آنها چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه مجتهد جامع الشّرایط به عنوان تعزیر از آنها بگیرد سپس بفروشد، خریدن آن اشکالی ندارد.
سؤال 1726 - وارد کردن کالا به صورت غیر قانونی از مرز چه حکمی دارد؟ پول حاصل از این کالا براي واردکننده چه حکمی
دارد؟
جواب: از کارهایی که بر خلاف مقرّرات حکومت اسلامی است باید اجتناب کرد و هر گونه کمک کردن به این تخلّفات اشکال
دارد و درآمد آن نیز مشکل است.
سؤال 1727 - شخصی فوت شده و وصیّت هم نکرده، در میان اولاد او دو نفر صغیر هم وجود دارد، آیا براي آنهایی که براي تسلیت
و تعزیّت بازماندگان آن مرحوم میروند، جایز است بر روي فرشی که صغیر شرکت دارد بنشینند و همچنین نماز خواندن در آن
خانهاي که ارث آن مرحوم میباشد و آن دو نفر صغیر نیز شریک میباشند در صورت ضرورت یا غیر ضرورت چه صورت دارد؟
صفحه 261 از 282
جواب: در این گونه موارد مبلغ مختصري که جوابگوي آن تصرّف باشد براي صغیر در نظر بگیرید و هزینه او کنید در این صورت
تصرّفات فوق جایز است.
سؤال 1728 - با توجّه به رواج تمسخر بعضی از زبانها در بین مردم و استفاده از تعابیري اهانتآمیز خواهشمند است نظر مبارك را
مرقوم فرمایید؟
جواب: اگر غرض اهانت و تحقیر باشد جایز نیست.
ص: 525
سؤال 1729 - آیا جایز است در ساعات اداري که مراجعهکننده نداشته و بیکار میباشیم از وقت خود جهت درس خواندن و کسب
علم استفاده نماییم؟
جواب: هرگاه هیچ وظیفهاي در آن ساعت ندارید، درس خواندن و مانند آن مانعی ندارد.
سؤال 1730 - انتقاد از کاندیداتورها و بیان نکات منفی آنها در جمع یا بین دو نفر چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که در مقام مشورت براي رأي دادن به آنها باشد اشکال ندارد، ولی باید صفات آنها را بیان کرد نه توهین و
مذمّت و تحقیر و یا خداي نکرده تهمت به آنها زده شود.
سؤال 1731 - آیا اجرت گرفتن براي نطفه نر و باروري حیوان ماده جایز است؟
جواب: احتیاط آن است که در مقابل نطفه چیزي نگیرد، بلکه در مقابل تصرّفاتی که بخاطر مقدّمات باروري در آن حیوان میکند
چیزي بگیرد.
سؤال 1732 - در بعضی از نقاط تا بیست سال قبل بردهداري رایج بوده و هویّت آنان مشخص است و اکنون آنان به عنوان و اسم
معروف هستند و اطمینان موثّق است که تا حالا از طرف موالی آزاد نگردیدهاند، اکنون که آنان براي خود کار میکنند و « غلام »
داراي مایملک هستند حکم چیست؟
الف) آیا آنان آزاد شمرده شده و اموال ایشان براي خود آنان است؟
ب) آیا آنان با مایملک خود براي مولا هستند و حقّ هیچ گونه تصرف در اموال را ندارند؟
ج) در حالی که موالی آزادشان نکردهاند، آیا میتوانند ازدواج کنند و حکم فرزندان آنان بدون اذن مولا چیست؟
جواب: الف) احتیاط واجب آن است که صاحب آنها از طریق مکاتبه و در برابر گرفتن مال الکتابه آنها را آزاد کنند و قبل از آن،
اموالشان متعلق به مولا است
ص: 526
ولی شایسته است مولا با آنها مصالحه کند.
ب) از جواب سابق معلوم شد.
ج) احتیاط آن است که در شرایط فعلی مولا به آنها اجازه دهد و ازدواجشان را امضا کند. اصولا هر نوع بردهداري در عصر و زمان
ما اشکال شرعی دارد.
سؤال 1733 - چهارشنبهسوري و مراسم آتش بازي آن از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: جزء خرافات است و باید از آن اجتناب کرد.
سؤال 1734 - رفت و آمد با اقوامی که مقیّد به قوانین اسلامی نیستند (براي مثال بیحجاب در جلوي ما ظاهر میشوند) با توجّه به
واجب بودن صله رحم چه حکمی دارد؟
جواب: اگر این رفت و آمد مایه نهی از منکر میشود مانعی ندارد در غیر این صورت ترك کنید.
صفحه 262 از 282
سؤال 1735 - آیا تحصیل علم، واجب عینی است یا واجب کفایی یا مستحب؟
جواب: نسبت به معارف و احکام مورد ابتلاي دینی، واجب عینی و نسبت به سایر احکام و همچنین علومی که بقاي نظام جامعه
اسلامی نیاز به آن دارد واجب کفایی است و در غیر این موارد، اگر علوم مفیدي است مستحب است.
سؤال 1736 - حکم دوچرخه سواري و موتور سواري خواهران با مانتو در سطح شهر، با توجّه به آثار و تبعات سوء اجتماعی و
اخلاقی آن چیست؟
جواب: با توجّه به پیامدهاي سوئی که اینگونه امور دارد، لازم است از آن پرهیز شود و به وسوسههایی که این و آن میکنند توجّه
نکنید.
سؤال 1737 - با توجّه به این که افزایش حجم پول با سیاستهاي انبساطی پولی، موجب کاهش قدرت خرید پول در دست مردم
میشود، آیا این اقدامات از سوي دولت مطلقاً مجاز و مشروع است یا در صورت ضرورت و با وجود مصلحت ملزمه و احیاناً با
اعمال ولایت؟
ص: 527
جواب: حقّ احتمال دوّم است، دولت آزاد نیست هر کاري را در این زمینه انجام دهد اصولا دولت در تمام حرکات اقتصادي خود
باید غبطه جامعه و مخصوصاً مستضعفین را در نظر بگیرد، زیرا ولایت یا وکالت او تنها در این محدوده است.
سؤال 1738 - با عنایت به محدودیّت منابع آب قابل شرب و شیرین در سرزمین ما، مصرف بیرویه و غیر ضروري آن چه صورتی
دارد؟
جواب: مصرف بیرویه آب قابل شرب یا آبهاي زراعتی، در هیچ زمانی مجاز نیست باید در این نعمت گرانبهاي الهی، همه مردم
صرفهجویی کنند و جلو هر گونه اسراف را بگیرند.
سؤال 1739 - ریختن فاضلابها در چشمهها، رودها و دریاچهها موجب تلف شدن هزاران هزار جاندار آبزي و صدمات غیر قابل
جبران به طبیعت است نظر مبارك نسبت به انجام چنین کاري چیست؟
جواب: آلوده کردن رودخانهها و دریاچهها به طوري که موجب اتلاف جانداران آبزي شود و در نتیجه مردم گرفتار خسارت و
زیان گردند، جایز نیست.
سؤال 1740 - اگر کسی از وسیلهاي استفاده میکند که موجب آلودگی هواست، در حالی که امکان استفاده از وسایلی که آلودگی
کمتري ایجاد میکنند نیز وجود دارد وظیفه شرعی وي چیست؟
جواب: هوا از مواهب بزرگ الهی است، نباید آن را بیجهت آلوده کرد.
سؤال 1741 - صنایعی که مدّتها بدون اطّلاع کسی، عوامل آلوده کردن محیط زندگی انسانها را فراهم آوردهاند، چگونه بريء
الذمّه میشوند؟
جواب: سزاوار است از طرق ممکن، براي پاك کردن آلودگیها به مقداري که موجبات آن را فراهم ساختهاند، تلاش کنند.
سؤال 1742 - بنابر نظر مبارك، استفاده از بعضی سموم شیمیایی که موجب مرگ
ص: 528
جانداران مفید یا بیضرر طبیعت میشود، چه صورتی دارد؟
جواب: استفاده از هر چیزي که حیات جانداران مفید و بیخطر را به خطر بیندازد اشکال دارد.
سؤال 1743 - در قوانین حقوقی بعضی از کشورهاي غربی، قاعدهاي وجود دارد که به موجب آن زیان دیده پس از ورود خسارت و
ارتکاب خطا از طرف عامل زیان، باید اقدامات متعارفی را در جهت اجتناب یا تقلیل و به حدّ اقل رساندن خسارت به عمل آورد،
صفحه 263 از 282
در غیر این صورت نمیتواند خساراتی را که بدین طریق قابل اجتناب یا تقلیل بوده است، مطالبه نماید مثال مشهور در این مورد این
است که پس از نقض قرارداد توسط فروشنده و عدم تحویل مبیع، خریدار باید سریعاً نسبت به خرید کالاي مشابه جایگزین اقدام
نماید و در نهایت تفاوت قیمت خرید مجدّد و ثمن معامله اوّل را مطالبه نماید. یا در مورد قراردادهاي استخدام، پس از اخراج غیر
قانونی مستخدم، وي موظّف به جستجوي کاري مشابه کار اوّلیّه است و نمیتواند کلّ دستمزد مدّت بیکاري خود را مطالبه نماید.
حال با توجّه به تملیکی بودن عقد بیع در فقه امامیّه و اصل الزام بایع به تسلیم مبیع، آیا میتوان این تکلیف را بر خریدار تحمیل
نمود؟ و آیا چنین قاعدهاي در حقوق اسلامی پذیرفته شده است؟ مبانی آن در فقه امامیّه چیست؟
جواب: از نظر اسلام نیز این گونه خسارتها که ناشی از کوتاهی خود شخص میگردد بر عهده طرف مقابل نیست و دلیل آن، قاعده
جلد اوّل، قاعده اقدام، مراجعه نمایید. « القواعد الفقهیه » اقدام است. براي آگاهی بیشتر بر مفاد قاعده اقدام و ادلّه آن به کتاب ما
سؤال 1744 - یکی از برادران شاعر جوان، اخیراً ترجمه کل قرآن مجید را به شعر و به نظم درآورده است که به عنوان نمونه دو
سوره حمد و کوثر ضمیمه میباشد.
سوره حمد:
ص: 529
سرآغاز صحبت به نام خداست که بخشنده و مهربان کبریاست
ستایش بود خاص آن کردگار که باشد دو گیتی از او برقرار
که بخشنده و مهربان است نیز بود صاحب عرصه رستخیز
تو را میپرستیم تنها و بس نداریم یاور به غیر از تو کس
مرا کن هدایت به راه درست به آن کس که مُنعَم ز نعمات تُست
نه آنان که خشمت بر آنان رواست نه آنان که هستند گمره ز راست
سوره کوثر:
سرآغاز صحبت به نام خداست که بخشنده و مهربان کبریاست
همانا تو را اي پیامبر که ما نمودیم خود حوض کوثر عطا
تو هم پس به شکرانه میخوان نماز براي خدایت بکن ذبح باز همانا
همان کس که عیبت بخواند خودش نسل مقطوع و ابتر بماند
جهت نشر فرهنگ قرآنی با زبان شعر که در بسیاري از مردم اثر عمیق و مثبت دارد، این نهاد مصمّم است آن را تکثیر و ترویج
دهد، چنانچه حضرت عالی مصلحت میدانید مراتب را اعلام فرمایید تا اقدام لازم به عمل آید.
جواب: هرگاه بقیه اشعار مزبور، مانند همین نمونه یا بهتر باشد و در عین حال زیر نظر گروهی از صاحب نظران، مضامین آن کنترل
و تکمیل گردد مقدّمهاي بر آن نوشته شود که ترجمه آیات، ترجمهاي است نسبتاً آزاد، مانعی ندارد.
سؤال 1745 - این جانب باغی دارم، براي ریختن توت، شخصی را با سابقهاي که از ایشان در بالا رفتن از درخت داشتم اجیر کردم،
ولی این بار بعد از ریختن دو درخت توت از بالاي درخت افتاد، بعد از چهار روز که در بیمارستان بود مرحوم شد. آیا به نظر شما
من که صاحب درخت هستم شرعاً در برابر این مرحوم یا ورثه او مسئولیّتی دارم؟
جواب: چنانچه نامبرده نسبت به کار خود آگاهی داشته و این حادثه تصادفاً
ص: 530
واقع شده، شما مسئولیّتی ندارید.
صفحه 264 از 282
سؤال 1746 - در منطقه ما وقتی بین دو نفر یا دو گروه دعوا و ناراحتی واقع میشود، نفر سوّمی براي صلح به طرف متجاوز
میگوید: باید مقداري پول یا حیوان یا چیز دیگري را به طرف دیگر که متجاوز علیه است بدهید تا او راضی شود و ناراحتی
برطرف گردد، آیا این کار جایز است؟
جواب: هرگاه با رضایت داده شود اشکال ندارد و همچنین اگر آن پول به مقدار زیان و خسارتی باشد که به متجاوز علیه وارد شده
است خواه طرف راضی باشد یا نباشد.
سؤال 1747 - لطفاً نظر مبارك را در موارد زیر بیان فرمایید:
الف) ادامه تحصیل مسئولین دولتی با استفاده از وقت و وسیله ایاب و ذهاب دولتی از شهرستانی به شهرستان دیگر؟
ب) پذیرایی از میهمانان دولتی یا غیر دولتی که از طرف مسئول به قصد تفریح دعوت شدهاند؟
ج) استفاده نمودن از وسیله نقلیّه دولت به هنگام مرخّصی جهت مسافرت؟
د) پرداخت هزینه آب و برق و تلفن منزل شخصی و استفاده از وسایل خانگی موجود در اداره جهت منزل و هزینه تعمیر پس از
استفاده آن؟
ه-) استفاده مسئول از کارمندان بیکار به اسم کار اداره در امور شخصی خویش؟
جواب: وسایل و سایر امکانات دولتی را نمیتوان در مصارف شخصی صرف کرد، مگر این که مسئولین مربوط طبق ضوابط و
مقررات اجازه خاصی در مورد یا مواردي بدهند.
سؤال 1748 - در صورتی که فکر کنیم موارد مذکور در سؤال فوق را مسئول ما فوق در استان یا مرکز میداند ولی ما به او نگفته
باشیم، آیا سکوت او دالّ بر اجازه میباشد؟
ص: 531
جواب: سکوت به تنهایی کافی نیست بلکه اجازه لازم است، آن هم طبق ضوابط و مقررات.
سؤال 1749 - دیده میشود که بعضی از متدیّنین به هنگام شنیدن نام مبارك حضرت مهدي امام عصر (عجّل الله تعالی فرجه
الشریف) به احترام آن حضرت دست بر سر میگذارند، آیا این مطلب در روایتی وارد شده است؟
جواب: در روایت معروف دعبل خزاعی شاعر اهل بیت (علیهم السلام)، آمده است که وقتی قصیده مشهور مدارس آیات را خدمت
امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) میخواند، هنگامی که به این بیت رسید:
خروج امام لامحاله خارج یقوم علی اسم اللّه و البرکات
روحی و ارواح العالمین » امام (علیه السلام) دست بر سر نهاد و به عنوان احترام برخاست و از خداوند متعال فرج حضرت ولی عصر
«1» . را در خواست نمود « لتراب مقدمه الفداء
میشود به مرجع « بعید نیست که چنین باشد » و « محلّ تأمّل است » ،« خالی از اشکال نیست » سؤال 1750 - آیا در جملاتی از قبیل
تقلید دیگري رجوع کرد؟
و امّا جمله « محلّ تأمّل است » و جمله « خالی از اشکال نیست » جواب: در احتیاطات، رجوع به غیر جایز است و همچنین در جمله
در تعبیرات ما فتواست. « بعید نیست »
روایت صحیحی است؟ « خطبه البیان » سؤال 1751 - آیا
ظاهراً مجعول است و اعتباري ندارد. « خطبه البیان » : جواب
سؤال 1752 - میدانیم خودکشی در اسلام حرام است؛ لکن اگر رزمندهاي در حال جنگ و در معرض اسارت دشمن باشد و
اطّلاعاتی داشته باشد که اگر لو رود، باعث مرگ عدّهاي از رزمندگان شده، بعلاوه ضایعات دیگري نیز به دنبال خواهد داشت، و
صفحه 265 از 282
این رزمنده میداند دشمن او را شکنجههاي بسیار خواهد نمود تا به آن اطّلاعات
______________________________
1). الغدیر، جلد 2، صفحه 361 و منتهی الآمال، باب چهاردهم، فصل ششم. )
ص: 532
برسد و این شخص تحمّل آن شکنجهها را ندارد؛ آیا میتواند قبل از اسارت خودکشی کند؟
جواب: چنانچه مسلّم باشد طاقت شکنجهها را ندارد و اطّلاعاتی میدهد که ضایعات بزرگی به بار میآورد و موجب مرگ گروهی
میشود، این عمل نوعی ایثار و فداکاري محسوب میشود.
سؤال 1753 - در شهر ما، در هر مسجد، یک عَلَم وجود دارد که هر سال در ایّام عزاداري، مخصوصاً در روزهاي عاشورا این عَلَم را
به حرکت در میآورند، هر یک از این عَلَمها هر چند دقیقه یک بار بر شانه فردي مینشیند و آن فرد پس از بوسیدن آن عَلَم، به
هر کس نذري داشته باشد و عَلَم روي شانهاش نشیند و او به عَلَم پول ببندد » : یکی از پارچههاي آن پول میبندد. مردم میگویند
عَلَم به وسیله کسی که آن را در دست دارد حرکت » : افراد زیادي به عَلَم اعتقاد دارند، آنها میگویند « نذرش قبول میشود
نظر شما در این مورد چیست؟ « نمیکند، بلکه حرکت آن توسّط قدرت الهی است
جواب: پرچمهایی که در عزاداري امام حسین (علیه السلام) حمل میشود، چون متعلّق به عزاداري آن حضرت میباشد محترم
است، امّا حاجت را باید از خداوند با شفاعت امام حسین (علیه السلام) خواست، نه از عَلَم.
سؤال 1754 - اگر کسی با وجود تحقیق در اصول دین، دلیلی بر اثبات اصول دین پیدا نکند، آیا از عذاب جهنّم دور خواهد ماند و
به بهشت خواهد رفت؟ آیا در هر صورت به واسطه احتمال درست بودن اصول دین، باید به واجبات خود عمل کند و از محرّمات
دوري نماید؟ در ضمن اگر بخواهد تحقیق کند، از واجباتش، از جمله کسب رزق حلال، بازمیماند.
جواب: واجب است بر انسان نهایت کوشش خود را در تحقیق آیین خدا بنماید؛ هرگاه بعد از کوششهاي لازم بجاي نرسید، عند الله
معذور است؛ منتها
ص: 533
.« احتیاط را در عمل به واجبات و ترك محرّمات، ترك نکند » : عقل میگوید
سؤال 1755 - من دبیر دبیرستان هستم؛ گاهی اتّفاق میافتد که در امتحان آخر سال دانشآموزي در درس من، براي قبول شدن
محتاج یک یا دو نمره میشود؛ امّا هنگامی که ورقه او تجدید نظر میکنم هیچ جایی براي اضافه کردن نمره به جوابهاي او وجود
ندارد، مگر این که خودم به جوابهاي ورقه او، به میزان نیاز به آن نمره، اضافه، و در واقع به ورقه امتحانی او دست ببریم با توجّه به
این که عمر انسان بسیار با ارزش است و بعضاً این دانشآموزان از خانوادههاي فقیر میباشند و اگر مردود شوند، اثرات منفی در
آنها و زندگی آنها ایجاد میشود و معلّم تشخیص میدهد که اگر این میزان نمره را به او بدهد، نتیجه مثبتی در زندگی و روحیّات
او دارد، آیا این کار جایز است؟
جواب: چنانچه این مقدار ارفاق در میان دبیران متعهّد معمول باشد، مانعی ندارد.
سؤال 1756 - استفاده شخصی از امکانات مدرسه، صرفاً براي امور تحصیلی، با اجازه مدیر آموزشگاه چه حکمی دارد؟ در صورت
ضامن بودن آیا با پرداخت خسارت به بیت المال، رفع ضمان میشود؟
جواب: هرگاه مسئول مدرسه، طبق ضوابط اجازه دهد مانعی ندارد و همین اندازه که بگوید طبق ضوابط است کافی میباشد.
سؤال 1757 - حضرتعالی بارها بر سادهزیستی و پرهیز از تجمّلگرایی تأکید نمودهاید؛ ولی حتّی تجمّلکرها نیز خود را تجمّلگرا
نمیدانند. وقتی از ایشان علّت را جویا میشویم، بحث عرف و شأن را پیش میکشند. لطفاً بفرمایید: ملاك اصلی و مشهود اسراف
صفحه 266 از 282
و تجمّلگرایی چیست؟
جواب: هر گونه هزینهاي که زاید بر نیازهاي مشروع انسان باشد، نوعی اسراف و تجمّلگرایی است؛ البتّه شئون افراد، مختلف است
و براي تشخیص مصداق،
ص: 534
باید به عرف متعهّد و آگاه مراجعه کرد.
سؤال 1758 - با توجّه به تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام و مسلمین که از جمله میخواهند همچون گذشته با لباس مردان، به ویژه
جوانان، چادر و روپوش زنان و یا نازك بودن آن لباسها، جامعه را به فساد بکشانند، تولید و مصرف این گونه لباسها چه حکمی
دارد؟ و نیز عکسهاي برهنه زنهاي بیحجاب و یا مردان بدنام که بر روي بالشها، روفرشیها، ظروف و پارهاي از البسه انداخته
میشود چه صورت دارد؟ و بطور کلّی حکم آنچه در مسیر ترویج فساد اخلاق جامعه و کمک به تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام و
مسلمین باشد، چیست؟ و وظیفه مسلمین در قبال آن کدام است؟
جواب: هر کاري که موجب اشاعه و توسعه فرهنگهاي فاسد و بیگانه باشد جایز نیست؛ ولی تولید لباسهاي نازکی که میتواند در
منزل مورد استفاده زن در برابر همسرش بوده باشد اشکالی ندارد، و دیگران نباید از آن سوء استفاده کنند.
سؤال 1759 - یکی از روحانیون در منطقه گلپایگان مشغول خدمت و ترویج اسلام و احکام فقهی و معارف قرآن و مبانی عقیدتی و
تشکیل گروههاي ورزشی و خدمات فرهنگی، اجتماعی و دینی به مردم آن منطقه و تشویق و ترغیب جوانان به اسلام و شعائر دینی
میباشد و اقدام به تأسیس یک مرکز دینی و پایگاه اسلامی نموده است، وظیفه قاطبه مسلمانان خصوصاً مردم آن منطقه، نسبت به
برنامههاي آن روحانی خدمتگزار چیست؟
جواب: وظیفه مردم علاقهمند به اسلام کمک به برنامههاي اسلامی است، تا از گمراه شدن نوجوانان و جوانان مسلمان جلوگیري
شود و این مسئولیّت تنها بر دوش روحانیون نمیباشد.
سؤال 1760 - آیا استخاره و تفأل با استفاده از کلام الله مجید براي خود و دیگران جایز است.
ص: 535
جواب: استخاره با قرآن اشکالی ندارد ولی بهتر است از تفأل به قرآن خودداري شود.
سؤال 1761 - آیا تعبیر و تفسیر خواب، از روي کتب تعبیر خواب، مثل کتاب تعبیر خواب حضرت یوسف، ابن سیرین و دانیال پیامبر
و مانند آن، براي خود و دیگران جایز است؟
و مفسدهاي هم بر آن مترتّب « در فلان کتاب چنین نوشته شده است » : جواب: اگر به این کتابها نسبت داده شود، مثلا گفته شود
نشود، اشکالی ندارد.
سؤال 1762 - آیا بیان تأثیر خواصّ داروهاي گیاهی، در جهت معالجه امراض، بر اساس روایات و فرمایشات ائمّه (علیهم السلام) و
همچنین سایر کتب داروهاي گیاهی؛ مانند طبّ الرّضا، طبّ الصّادق (علیهما السلام)، نسخه عطّار و مانند آن، جایز است؟
اشکالی ندارد. « در فلان کتاب چنین نوشته شده است » : جواب: در صورتی که بگوید
سؤال 1763 - اگر پدر یا جدّ پدري و یا قیّمی، در رابطه با ظلمی که از طریق فرد کبیري نسبت به صغیر تحت ولایتش شده باشد؛
مثلا با لواط شده و یا او را عمداً کشته باشند، چه با گرفتن پول (دیه) و چه مجّانی، در دادگاه به ظالم رضایت داده باشد، چنانچه
آیا پدر و جدّ « عدول از رضایت مسموع نیست » : بعداً تشخیص دهد که رضایت او به صلاح صغیر نبوده با توجّه به این که میگویند
پدري و یا قیّم این صغیر، میتواند به رضایتی که داده معترض و تقاضاي کیفر ظالم را بنماید؟
جواب: اگر در زمانی که رضایت داده اشتباه کرده است و بر خلاف مصلحت صغیر اقدام نموده، باید برگردد.
صفحه 267 از 282
سؤال 1764 - هنرپیشگی زن، که در فیلمهاي مختلف نقش همسري براي افراد گوناگون را دارد، چه حکمی دارد؟
جواب: اگر موجب فسادي نباشد، اشکالی ندارد.
ص: 536
سؤال 1765 - حجامت از نظر شرعی چه صورتی دارد؟
جواب: طبق روایات متواتره، مستحب است. مگر براي اشخاصی که حجامت براي آنها ضرري داشته باشد.
سؤال 1766 - شرکتها و ادارات معمولا به مناسبتهاي مختلف، پوسترها و آگهیهایی چاپ میکنند، و اسم شرکت خود را در زیر
آن میآورند. آیا از این پوسترها و مجلّات میتوان با حذف کردن نام شرکت مربوطه استفاده نمود؟ (مثلا شرکتی به مناسبت سال
نو، تقویم سال جدید را چاپ میکند و با اسم شرکت خود به بازار میفرستد، آیا میتوان از این تقویم با حذف نام شرکت استفاده
کرد)؟
جواب: در صورتی که خریداري کنید، اختیار آن به دست شماست؛ اما اگر هدیه کنند، تغییر نام آن اشکال دارد.
سؤال 1767 - کشیدن سیگار براي افراد مبتدي، و استمرار آن براي افراد معتاد، اعمّ از این که ترك آن به آسانی ممکن باشد یا
نباشد، چه حکمی دارد؟
جواب: کشیدن سیگار و انواع دخانیّات، حرام است و با توجّه به این که ترك آن براي همه معتادان ممکن است، حالت اضطرار
معمولا در آن تصوّر نمیشود؛ مگر به دستور خاص طبیب آگاه، و فرقی بین افراد مبتدي و معتاد نیست.
سؤال 1768 - مدرسهاي در قم (البتّه بعنوان خوابگاه طلبهها) وجود دارد که، طلبههاي آن مدرسه در کنار درسهاي حوزوي، به سایر
دروس هم مشغولند، مثلا دروس دبیرستان و یا دانشگاه میخوانند، در حالی که مسئول آن مدرسه در ابتداي ورود هر طلبه، با او در
صحبت میکند و به ظاهر ،« طلبهها نباید به درسی غیر از دروس حوزه اشتغال داشته باشند » : مورد این که در وقفنامه ذکر شده که
خود مسئول مدرسه با این کار طلبهها مخالف نیست و براي رفع مسئولیّت شرعی وقفنامه را میخواند، حالا این سؤال پیش میآید
که کار طلبههاي این مدرسه چه حکمی دارد؟
ص: 537
جواب: رعایت شرایط وقفنامه واجب است و بدون آن، ماندن طلّاب در آن مدرسه، اشکال دارد.
سؤال 1769 - خواهري مسألۀ خود را چنین بیان میکند: - در مصرف آب کاملًا زیاده روي میکنم و هر کاري میکنم، نمیتوانم
جلوي این اسراف را بگیرم-. مرتّب با همسرم در این مورد بحث دارم، او میگوید گذشته از این که کار حرامی میکنید و موجب
ضمان میگردید، من که همسر شما هستم، راضی به این عمل تو نیستم، اگر همسرم راضی نباشد، آیا در وضو و نمازم اشکالی
ایجاد میشود و دوّم این که آیا کارم حرام و موجب ضمان میگردد؟ فتواي حضرتعالی موجب میشود نجات پیدا کنم.
جواب: سعی کنید به مقدار متعارف آب مصرف کنید. اگر بیش از آن باشد و همسرتان راضی نباشد حرام و موجب ضمان است و
اگر شیطان وسوسه کند که فلان مقدار آب کافی نیست، اعتنا نکنید و اعمالتان اشکالی نخواهد داشت و ما مسئولیّت آن را به عهده
میگیریم و به فرض که همسرتان هم راضی باشد، اسراف در آب وضو و غسل، جایز نیست.
سؤال 1770 - مالیات چیست؟ و به چه جهت از مردم گرفته میشود؟ و آیا کفایت از خمس میکند؟
جواب: مالیات جهت هزینه تأمین امنیّت و حفظ کشور از داخل و خارج است تا مردم، کشور، ناموس و اموالشان در امنیّت کامل
باشند و همچنین براي کشیدن جادّهها، ساختن مدارس و بیمارستانها و سایر نیازهاي اجتماع میباشد و همان گونه که در سابق گفته
شد، مالیات را نمیتوان به جاي خمس محسوب داشت، بلکه مانند سایز هزینههاي کسب و کار است.
سؤال 1771 - شخصی انگشتري که غصبی بوده به کسی هدیه داده است و مدّتهاست که آن انگشتر دائماً در دست شخص اهدا
صفحه 268 از 282
شده میباشد، اکنون
ص: 538
اهداکننده از این کار پشیمان است، ولی قدرت در آوردن انگشتر از دست آن شخص را ندارد، اگر صاحب انگشتر را بشناسد، آیا
لازم است که پول را به خود او بدهد؟ اگر از لحاظ اجتماعی و ترس از آبرو نتواند این کار را بکند، آیا میتواند پول آن را به فقیر
برساند؟
جواب: چنانچه صاحب انگشتر را بشناسد، و بتواند رضایت او را با دادن مبلغی فراهم کند، مشکلی ندارد، و اگر راضی نمیشود، به
بهانهاي میتواند انگشتر را از او بگیرد، مثلا انگشتر خوبی معادل آن، یا بهتر از آن بخرد و نزد آن شخص ببرد و به او بدهد و
انگشتر را بگیرد، و اگر صاحب آن به هیچ وجه پیدا نمیشود، کافی است قیمت آن را به مستحقّی بدهد.
سؤال 1772 - شخص محترمی است که براي مستحقّین و بیبضاعتها بضاعتها (که آبرومند هستند) کمکهایی جمعآوري میکند و به
آنها میرساند، افراد یا جاهایی که به واسطه این شخص کمک شدهاند، چون فکر میکنند کمکها فقط از ناحیه او میباشد، براي او
چون من در پرداخت آن مبالغ سهمی ندارم و فقط آن را رساندهام، آیا مجاز هستم که » : هدایایی میفرستند؛ شخص خیّر میگوید
هدایاي آن را مصرف کنم؟ چنانچه مجاز نیستم، آیا باید آن هدایا را به پرداخت کنندگان آن برسانم و یا همین هدایا را هم
«؟ میتوانم صرف امور خیریّه بنمایم
جواب: صداقت از هر کاري بهتر است. واسطه این کار خیر باید واقعیّت را به مردم بگوید؛ چنانچه بعد از آن هدیهاي به او دادند
بیاشکال است و نسبت به هدیههاي گذشته نیز همین گونه عمل کند.
سؤال 1773 - فردي داراي ملک موروثی میباشد؛ از میان این ملک آب گرم خدادادي جریان داشته و دارد، فرد مورد نظر آب
گرم را بصورت استخر در آورده و از استحمام کنندگان پول میگیرد و از بقیّه آب در مزرعه خود استفاده میبرد.
لطفاً بیان فرمایید:
ص: 539
الف) آیا مالک زمین، مالک آب گرم هم هست؟
ب) آیا کسی میتواند بدون پرداخت قیمت زمین و آب گرم، آنها را مصادره کند و حوضهاي نامبرده را تبدیل به احسن کرده و
خود مالک شود؟
ج) آیا غسل و استحمام سایر اشخاص مؤمنین از همان حمام احداثی، در ملک مصادرهاي، صحیح است؟ با توجّه به این که صاحب
ملک میگوید: من راضی نیستم کسی در آن استخرها استحمام کند.
جواب: الف) مالک زمین مالک آب گرم است.
ب) کسی نمیتواند بدون رضایت صاحب زمین آن را از ملکیّت او به در آورد.
ج) غسل و استحمام بدون رضایت مالک آن زمین جایز نیست.
سؤال 1774 - عدّهاي از جوانان- از نظر علمی نیز در حدّ بالایی هستند- به طرز خاصّ ی لباس میپوشند و بیش از اندازه محاسن
میگذارند، داشتن محاسن به حدّي که مایه تمسخر شود، چه حکمی دارد؟
جواب: از پوشیدن لباس، یا گذاردن محاسن بیش از اندازه که موجب تمسخر و توهین به شخص باشد باید اجتناب کرد و شخص
مؤمن همیشه باید عزّت خود را حفظ کند.
سؤال 1775 - رانندگی موتور براي کسی که مهارت دارد، ولی گواهینامه ندارد، چه حکمی دارد؟ در مورد ضرورت چطور؟
جواب: مراعات مقرّرات راهنمایی حکومت اسلامی، لازم است.
صفحه 269 از 282
سؤال 1776 - آیا ادعیّه و زیارات مفاتیح الجنان را میتوان به قصد استحباب خواند؟
جواب: به قصد زیارت مطلقه مانعی ندارد، و بهتر است به قصد رجا خوانده شود.
ص: 540
سؤال 1777 - آیا ادعیّه و زیارات زیر نیز مستحب هستند؟
ندبه، کمیل، توسّل، دعاي امام حسین (علیه السلام) در روز عرفه، مناجات خمس عشره، زیارت جامعه کبیره و صغیره، امین الله و
عاشورا.
جواب: این دعاها و زیارات مشهور است و اگر به قصد دعا و زیارت مطلق انجام شود، هیچ اشکالی ندارد.
سؤال 1778 - به موجب برخی از مقرّرات جاري، در طول خدمت افراد شاغل در دستگاههاي دولتی و غیر دولتی، وجوهی از حقوق
دریافتی افراد کسر و به همراه مبالغی که توسّط دستگاه به کارگیرنده افراد، به آن افزوده میشود، به صندوق خاصّ ی واریز و
اندوخته میشود، تا این صندوقها پس از بازنشستگی یا فوت مستخدم، مبالغی را به عنوان حقوق بازنشستگی و یا مستمري به خود
فرد و یا عائله تحت تکفّل او، با سنین و شرایط معیّنی بپردازد. با توجّه به قوانین جاري پس از فوت مستخدم، وجوه مستمري صرفاً به
عائله تحت تکفّل حین الفوت متوفّی و بر اساس موازینی غیر از موازین پیش بین شده در احکام مربوط به ارث پرداخت میشود و
سایر ورثه که تحت تکفّل متوفّی نبودهاند از دریافت آن محروم میباشند؛ با عنایات به مراتب فوق، آیا وجوه مزبور که بصورت
ماهیانه براي مدّتی نامعیّن پرداخت میگردد، جزء ما ترك متوفّی محسوب میگردد یا خیر؟
جواب: جزء ترکه نیست و باید طبق ضوابط بازنشستگی عمل شود.
نامیده میشود، بیمهگر با بیمهگذار قراردادي را منعقد میسازد و « بیمه عمر » سؤال 1779 - در قراردادهایی که امروزه به اصطلاح
طیّ آن تعهّد میکند در قبال مبلغی که ماهیانه دریافت میکند در زمان انقضاي مدّت، مبلغ معیّنی را به بیمهگذار بدهد و هرگاه در
اثناي مدّت قرار داد بیمهگذار فوت کند، بلافاصله تمامی آن مبلغ را به فرد یا افرادي که نام آنها در قرار داد (به عنوان منتفع) ذکر
گردیده- که ممکن است یکی از ورّاث یا غیر از ورثه باشد- بپردازد با عنایت به فرض مذکور بفرمایید:
ص: 541
الف) آیا اساساً انعقاد چنین عقدي صحیح است؟
جواب: عقد بیمه عقد صحیحی است، البتّه باید شرایط کلّی عقد، مانند عقل و بلوغ و اختیار و روشن بودن امور مربوط به قرارداد،
در آن رعایت شود و باید طبق آن عمل شود.
ب) آیا وجه پرداختی بیمه به منتفع، بعنوان ما ترك متوفّی محسوب میشود؟
جواب: وجه مزبور جنبه ارث ندارد و باید طبق ضوابط بیمه، عمل شود.
سؤال 1780 - معلّمین مدارس ابتدایی و راهنمایی گاهی از اوقات مجبور میشوند، جهت نظم کلاس و یادگیري بیشتر بچّهها، آنها
را تنبیه کنند، البتّه لازم به ذکر است که با حفظ مراتب تنبیه، یعنی تذکّر، نگاه تند، تهدید به دادن نمره کم و امثال ذلک میباشد و
در نهایت مجبور به زدن آنها میشوند که این زدن ممکن است در دست یا بدن آنها سرخی و کبودي ایجاد کند، سؤال این است
که آیا حرمت یا ضمانتی در کار است؟ براي مزید اطّلاع عرض میکنم که اگر زدن نباشد، نه معلّم میتواند مطلب درسی را خوب
بیان کند و نه محصّل میتواند از درس بهرهاي ببرد، چون با مشاهده عدم تنبیه از ناحیه معلّم، کلاس را بر سر معلّم ویران میکنند،
مضافاً به این که مزاحمت آنها ممکن است به محیط مدرسه و کلاسهاي دیگر نیز سرایت بکند؟
جواب: همان گونه که قبلا نیز گفتهایم، باید حتّی الامکان از تنبیه بدنی صرف نظر کرد و در صورت ضرورت باید با اجازه خاصّ
یا عامّ ولیّ کودك باشد و کاري که سبب دیه شود انجام ندهند و با توجّه به آثار منفی تنبیه بدنی، تا ممکن است باید از آن پرهیز
صفحه 270 از 282
کرد.
سؤال 1781 - از آنجا که اکثر مردم در کارهاي خود به قرآن کریم استخاره میکنند، یا به آن فال میزنند آیا این استخاره حجیّت
دارد؟ در صورت شکستن آن به چه اثرات ظاهري و باطنی بر آن مترتّب میشود؟ استخاره در چه مواردي شرعاً وارد شده است؟
ص: 542
جواب: استخاره مربوط به موارد تحیّر است که با مشورت و غیر آن مشکل حل نشود و بعد از استخاره، مخالفت با آن صلاح
نیست، هر چند حرام نمیباشد و مسأله استخاره در روایات متعدّدي وارد شده است.
سؤال 1782 - شرکت سهامی مخابرات یکی از استانهاي کشور، در یک اقدام غیر منتظره، تعدادي تلفن موبایل، به رؤساي ادارات و
مراکز به صورت خارج از نوبت و با نرخ دولتی، 620 هزار تومان، واگذار نمود، طی مدّت یک هفته برخی از افراد فوق با فروش
تلفنهاي مذکور به مبلغ یک میلیون و هفتصد هزار تومان سودي معادل یک میلیون و یک صد هزار تومان، نصیب خویش نمودند.
اقدام فوق باعث بدبینی و یأس فراوان در بین مردم، خصوصاً افراد حزب اللّهی و دلسوز انقلاب گردید، حال با توجّه به سود باد
آورده یک شبه از بیت المال و دادن امتیاز خاص به افراد خاص و همچنین با توجّه به این که سال گذشته نیز به تعداد کثیري از
افراد مذکور، خودروي دولتی تعلّق گرفت که اختلاف فروش در بازار با قیمت جدید یک میلیون تومان به بالا بود، متمنّی است نظر
مبارك را درباره این گونه امتیازات، که از بودجه بیت المال داده میشود و نیز معاملات مذکور، مرقوم فرمایید؟
جواب: هر گونه تصرّف در اموال بیت المال، باید طبق مصالح امّت اسلامی و با در نظر گرفتن حق و عدالت باشد و اگر از موازین
فوق تخلّف شود، جایز نیست.
یازده قسم براي تزکیه نفس خورده است، آیا تزکیه و تهذیب نفس را « شمس » سؤال 1783 - با توجّه به این که خداوند در سوره
واجب میدانید.
جواب: مراحلی از تزکیه نفس، به یقین جزء واجبات است و مراتبی جزء کمالات و مستحبّات. شرح بیشتر آن را میتوانید در کتب
اخلاقی مطالعه کنید.
سؤال 1784 - آیا دولت اسلامی میتواند به علّت مصالحی مهم، صحّت بعضی از عقود یا ایقاعات (مثل ازدواج یا طلاق) را منوط به
ثبت در دفاتر رسمی کشور، یا
ص: 543
منوط به گذراندن مراحل خاصّی کند؟
جواب: صحّت عقود منوط به ثبت در دفتر نیست؛ ولی میتوان بخاطر مصالحی براي متخلّفان مجازاتهایی قائل شد.
سؤال 1785 - در مجموعههاي سازمانی که غذا بطور دسته جمعی تقسیم و صرف میشود، غذا زیاد اسراف میشود، بطوري که
بعضی حدود یک سوّم غذایی را که کاملا قابل خوردن است دور میریزند؛ آیا به نظر حضرتعالی جایز است کسانی که غذایشان
اضافه میماند، بیشتر از حدّ خوراکشان از مقسّم، غذا دریافت نمایند؟
جواب: چنانچه ممکن باشد که زیادي را به دیگري واگذار کند و دور ریخته نشود، مانعی ندارد که زیادتر بگیرد، و الّا اسراف
است و حرام میباشد.
سؤال 1786 - الف) آیا موضوع حقّ ارتفاق، آنچنان که در قانون مدنی به عنوان مبحثی مستقل، مورد بحث قرار گرفته، در فقه
اسلامی نیز عنوان مستقلی دارد؟
تدوین کنندگان قانون مدنی، موادّ مربوط به حقّ ارتفاق را، عمدتاً از قانون » ب) حقوقدانان ایرانی در تألیفات خود گفتهاند که
آیا فقه امامیّه به عنوان یک منبع، جهت استفاده قانون مدنی، کافی نبوده است؟ « مدنی فرانسه اقتباس کردهاند
صفحه 271 از 282
جواب: الف) حقّ ارتفاق که در قانون مدنی آمده، به این عنوان در فقه اسلامی مطرح نیست، ولی محتوا و نتیجه آن میتواند داخل
در عمومات و اطلاقات ادلّه عقود و شروط باشد و از روایات خاصّ ی، مانند حدیث معروف سمرة بن جندب، در باب لا ضرر نیز
مالک نخلی در زمین دیگري بود و حقّ عبور از زمین مرد « سمره » استفاده میشود که اسلام آن را به رسمیّت شمرده است؛ زیرا
انصاري براي رسیدگی به درخت خود داشت، ولی چون میخواست از آن حق، سوء استفاده کند پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)
مانع از آن شد.
ب) همان طور که در بالا آمد، اصل این حق در ادلّه عامّه و خاصّه اسلامی وارد شده است، ولی نه به این نام و نه به این عنوان.
ممکن است تدوین کنندگان
ص: 544
قانون مدنی، نام را از جاي دیگري گرفته باشند و محتوا را از ادلّه اسلامی.
صله رحم و قطع رحم، چه مقدار است؟ « حدّ اقل » سؤال 1787 - به نظر جنابعالی
و اگر طوري رفتار کند که « فلان کس با خویشاوندانش ارتباط دارد » : جواب: حدّ اقل صله رحم آن است که در عرف گفته شود
قطع رحم محسوب میشود و بستگان در این رابطه با هم متفاوتند. « قطع رابطه کرده » : بگویند
سؤال 1788 - آیا پرداخت وجه، یا دادن کالاي رایگان از طرف شرکتها یا اشخاص، تحت عنوان عیدي یا هدیه و احیاناً کمک به
کارکنان بانکها و سازمانهاي دولتی مرتبط با آنها، که خود حقوق ماهیانه از مؤسّسه متبوع دریافت میدارند و علاوه بر آن، از
مؤسّسه متبوع خود عیدي و پاداش دریافت میکنند، با توجّه به این که جزء هزینههاي اعطاکننده به حساب آمده و نهایتاً بر افزایش
قیمت مصرفکننده کالا یا خدمات اثر دارد، حلال است یا حرام؟ حکم گرفتن چنین هدایایی را نیز در فرض مذکور، بیان فرمایید؟
جواب: هرگاه گیرنده هدیه، حقّی را باطل و باطلی را حق نکند، و حتّی نوبت دیگران را ضایع ننماید اشکالی ندارد؛ ولی احتیاط
آن است که از این گونه امور که معارض وسوسههاي شیطانی است، اجتناب شود؛ زیرا شیطان غالباً از راههاي ظاهراً مشروع وارد
میشود، تا انسان را به گناه آلوده کند.
سؤال 1789 - آیا این مطلب صحیح است که:
در عصر حضور ائمّه معصومین (علیهم السلام) شیعه به هیچ وجه نیازمند اجتهاد نبوده، لذا هیچ نیازي به علم اصول نداشته است، و »
بنابراین علم اصول را اهل سنّت بوجود آوردهاند و شیعه در عصر غیبت امام زمان- عجّل الله تعالی فرج الشریف- که به اجتهاد روي
؟« آورد، علم اصول را از آنان گرفت، پس اهل سنّت در زمینه علم اصول، هم در تأسیس و هم در تألیف و تدوین پیشتاز بودهاند
جواب: قسمت مهمّی از علم اصول از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمّه معصومین (علیهم السلام) به
ص: 545
ما رسیده است؛ مانند اصل برائت، احتیاط، استصحاب، ابواب تعادل و تراجیح، عامّ و خاص، مطلق و مقیّد و غیر آن، و اصحاب خود
را نسبت به این مسائل آشنا فرمودند و بسیاري از علماي شیعه نیز در این راه پیشگام بودهاند، براي اطّلاع بیشتر میتوانید به کتاب
نوشته مرحوم سیّد حسن صدر مراجعه فرمایید؛ الآن هم علماي شیعه در علم اصول، بسیار مبرّزتر از « تأسیس الشیعۀ لعلوم الاسلام »
دیگرانند.
سؤال 1790 - در برخی از منازل و معابر عمومی و فیلمهاي موجود، تمثال و عکسهاي منسوب به ائمّه معصومین (علیهم السلام) دید
ناظر را به خویش جلب میکند، تا جایی که در پارهاي از برنامههاي تلویزیونی و گاهاً نمایشی، قسمتهایی از اندام نورانی آن
معصومین همام به تصویر کشیده میشود؛ از سوي دیگر در بعضی از محافل که جایگاه مذهبی و حوزوي دارد، نشان دادن صورت
مبارك ائمّه اطهار در فیلمها بلامانع بیان میگردد. البتّه تا حال بطور کامل در فیلمها مشاهده نشده، ولی بیم آن میرود که این کار
صفحه 272 از 282
انجام شود، با توجّه به ذکر این موضوع که در ایّام پربرکت آن بزرگواران معصوم، وسایل عکسبرداري امروزي مرسوم و رایج نبوده
و ایشان مقرّب درگاه الهیاند، نظر مبارك در این مورد چه میباشد؟
جواب: اگر این عکسها را بطور قطع به پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یا ائمّه (علیهم السلام) نسبت بدهند جایز نیست، ولی
بصورت احتمال اشکالی ندارد؛ مشروط بر این که عکس مناسبی باشد و در مورد فیلمها رعایت احترام آن بزرگواران ایجاب
میکند، که چهره مبارك آنها را بطور واضح و آشکار نشان ندهند، ولی حضورشان در صحنهها حفظ کنند.
سؤال 1791 - با توجّه به ضرورت گسترش و تقویت بسیج، در امر پاسداري از آرمانهاي انقلاب اسلامی و تشکیل بسیج مساجد:
الف) آیا نیروهاي بسیج میتوانند در مساجدي که زمین یا ساختمان و امکانات آنها وقفی است، مستقر شوند؟
ص: 546
ب) استفاده از امکانات چنین مساجدي (مانند آب و برق )، … براي بسیج چگونه است؟
جواب: الف) در صورتی که مزاحمتی براي نمازگزاران و سایر امور مسجد ایجاد نشود، مانعی ندارد.
ب) احتیاط آن است که سهم خود را نسبت به آب و برق و … بپردازند؛ مگر این که بانیان این گونه امور از آغاز وقف را توسعه
داده باشند.
فقط به شرطی استخدام رسمی میشوید که ایثارگر » : سؤال 1792 - براي استخدام به یکی از ادارات مراجعه کردم، در جواب گفتند
من دو سال خدمت سربازي را در جبهه گذرانده بودم و در یک بمباران، در منطقه به «( باشید (جانباز- آزاده- خانواده شهید
بیمارستان انتقال یافتم و پروندهاي نیز در بیمارستان تشکیل شد ولی (واقعیّت) کوچکترین جراحتی برنداشته بودم، بعد با توجّه به آن
پرونده توانستم به ناحق 15 درصد جانبازي بگیرم و به واسطه همان گواهی جانبازي در اداره مذکور استخدام شوم طبیعتاً جانباز
بودن مزایاي حقوقی بیشتري نسبت به افراد غیر جانباز دارد به همین جهت، مبالغی هم به ناحق دریافت کردم، اینک پس از گذشت
سه سال از کار خود نادم و پشیمان هستم و مدّتی است که عذاب وجدان رهایم نمیکند، از طرفی شرم دارم که موضوع را با
ریاست محلّ کار و همکاران در میان بگذارم؛ چون ممکن است پس از اطّلاع، مرا از استخدام رسمی به قراردادي تبدیل کنند، که
آن هم کار خیلی مشکلی است و به آسانی صورت نمیگیرد و اگر هم این کار صورت بگیرد، از لحاظ اجتماعی ضربه بزرگی
میخورم. با توجّه به مطالبی که به عرض رساندم خواهشمندم بنده را راهنمایی فرموده تا نزد خداوند متعال و مردم، مسئول نباشم.
جواب: براي حلّ این مشکل شرعی، چارهاي نیست جز این صادقانه به استناد پاسخ ما، با مسئول مربوط تماس گرفته و وضع خود را
در میان بگذارید و از او
ص: 547
خواهش کنید به شما کمک کند و راه حلّی در نظر بگیرد.
سؤال 1793 - آیا یکی بودن چاه آشپزخانه با حمّام، در صورت تنگ بودن حیاط، یا مطلقاً، از نظر شرعی اشکالی دارد؟
جواب: اشکالی ندارد؛ ولی بهتر جدا کردن این دو چاه است.
سؤال 1794 - بنده از کسانی هستم که مایلم شعائر اسلامی در تمام سطوح زندگی زنده باشد؛ بنابراین یکی از علاقهمندان به طرح
« الله » تعویض مسکوکات نیکلی و طلا و اسکناسهاي رایج داخلی و تبدیل آن به شکل طراحی اسلامی هستم، آیا میتوان مثلا کلمه
را روي مسکوکات و اسکناسهاي رایج ترسیم کرد؟ « بسم الله الرّحمن الرّحیم » یا « محمّد » یا
جواب: اشکالی ندارد، ولی بر مردم لازم است که احترام آن را حفظ کنند.
سؤال 1795 - در بعضی از نهادها و ارگانها مانند سپاه، ممکن است پادگانها و مراکزي وجود داشته باشد که در آن براي برخی از
سمتها و پستها، عملا کار چندانی وجود نداشته باشد، و فقط به خاطر مسئولیّت حقوق میگیرند، و یا این که در هفته دو روز کار
صفحه 273 از 282
مفید وجود دارد و یا مثلا در طول روز در ساعات اداري کار محوله را میتوان ظرف دو ساعت انجام داد ولی آن را با طمأنینه و
معطّلی انجام میدهند، چون کار چندانی هم ندارند.
به نظر حضرتعالی، کسی که اکثر اوقات بیکار است و نیز براي تشکیلات مثمر ثمر نیست، آیا حلال است که حقوق خود را تمام و
کمال دریافت نماید و از همه امکانات موجود کمال استفاده را ببرد؟ یا این که به بیت المال مسلمین مدیون است و باید در حدّ و
اندازهاي که کار میکند حقوق بگیرد؟ و همچنین حکم کلیّه ادارات، ارگانها و نهادهاي دیگر کشور جمهوري اسلامی ایران، که
چنین وضعیّتی دارند را بیان فرمایید؟
جواب: این گونه مسائل باید به وسیله کارشناسان مورد وثوق پیگیري شود،
ص: 548
چنانچه ثابت شود بعضی از پستها ضرورتی ندارد، آن را باید حذف کنند و مادام که چنین کاري انجام نشده و مسئولین مربوط؛ از
وضع شما و امثال شما آگاهند، شما مسئولیّتی در برابر حقوقی که میگیرید ندارید.
سؤال 1796 - منظور از دروغ به عنوان یکی از گناهان کبیره چیست؟ آیا هنگامی که انسان، نسبت به درست بودن مطلبی احتمال
زیاد میدهد، یا احتمال بیش از 50 درصد میدهد میتواند آن را بیان کند؟ (به خصوص در مواردي که از سوي شنونده، احتمال
خطاي گوینده در نظر گرفته شده است، مثلا هنگامی که استاد از شاگرد مطلبی را میپرسد و شاگرد احتمال زیاد یا بیش از 50
درصد به درستی جوابش میدهد، آیا میتواند آن را با صراحت بیان کند)؟
جواب: انسان تا یقین نداشته باشد، نباید چیزي را به صورت قطعی بیان کند؛ بلکه باید به عنوان احتمال بیان کند، مگر این که
قرائنی وجود داشته باشد که آن بیان در واقع جنبه احتمالی دارد و در موارد امتحان انسان میتواند جوابی را که احتمال قوي به
صحیح بودنش میدهد، بنویسد.
سؤال 1797 - آیا علاقه به انجام گناه از سوي خود یا دیگري، بدون انجام آن، به تنهایی گناه است؟
جواب: نیّت گناه، گناه محسوب نمیشود، ولی بهتر است کاري کند که این حالت ترك شود.
سؤال 1798 - آیا در زمان غیبت کبري میتوان به خدمت حضرت ولی عصر (روحی فداه) رسید؟
جواب: جمعی از بزرگان که شایستگی و سعادت آن را داشتهاند به خدمت آن حضرت رسیدهاند، ولی کسی نمیتواند پیامی از آن
حضرت، براي دیگران نقل کند.
سؤال 1799 - تعدادي از مسلمانان که به علّت تحصیل و امثال آن، در کشورهاي
ص: 549
غیر اسلامی زندگی میکنند، احیاناً براي اشتغال و امرار معاش، مجبور به کار در فروشگاهها و رستورانهایی میشوند که موادّ
غذایی غیر اسلامی، از قبیل مشروبات الکلی، گوشت ذبح غیر اسلامی و امثال آن دارند، با توجّه به این نکته که مشتریان این نوع
مراکز را غیر مسلمانان تشکیل میدهند و اگر مسلمانی مراجعه داشته باشد، به قسمتهاي گفته شده مراجعه ندارد. یا این که
فروشندگان مسلمان، فروشنده مباشر موادّ غذایی نیستند، بلکه در قسمت مالی یا قسمتهاي دیگر این اماکن اشتغال دارند؛ حکم چنین
اشتغالی در کشورهاي غیر مسلمان، که مشروبات الکلی، ذبایح غیر شرعی و یا گوشتهاي حرام را جایز میدانند چیست؟
جواب: اشتغال در این گونه فروشگاهها در صورت ضرورت اشکالی ندارد؛ ولی در هر حال باید به دقّت مراقب باشند که خودشان
و سایر برادران و خواهران مسلمان آلوده نشوند، و چه بهتر که مسلمانان دست به دست هم دهند و مؤسّساتی بوجود آورند که
بتوانند موازین اسلامی را در همه چیز رعایت کنند.
سؤال 1800 - در بعضی از شهرها مرسوم است که وقتی شخصی از زیارت اماکن مقدّسه (مانند مکّه معظّمه، مدینه منوّره و )…
صفحه 274 از 282
بازمیگردد، دستکشی به دست میکند تا زنان نامحرم نیز، بتوانند به عنوان تبرّك دست او را ببوسند، این کار چه حکمی دارد؟
جواب: شرعاً حرام نیست، ولی از نظر شرع کار خوبی نمیباشد.
ص: 551
نگاهی گذرا بر زندگی پربرکت مرجع عظیم الشّأن…
اشاره
نگاهی گذرا بر زندگی پربرکت مرجع عظیم الشّأن
« دام ظلّه » حضرت آیۀ اللّه العظمی مکارم شیرازي
-1 آغاز پربرکت
حضرت آیۀ اللّه العظمی مکارم شیرازي در سال 1345 هجري قمري در شهر شیراز در میان یک خانواده مذهبی که به فضایل
نفسانی و مکارم اخلاقی معروفند دیده به جهان گشود. معظّم له تحصیلات ابتدایی و دبیرستانی خود را در شیراز به پایان رسانید.
هوش و حافظه قوي و استعداد ممتاز، وي را در محیط مدرسه در ردیف شاگردان بسیار ممتاز قرار داده بود.
-2 حیات علمی
با این که هیچ یک از افراد خانواده معظّم له در کسوت روحانیّت نبود، تنها عشق شدید به معارف اسلامی (طیّ حوادث جالبی)
« مدرسه آقا بابا خان شیراز » سرانجام ایشان را به این رشته پرافتخار کشانید. معظّم له در حدود 14 سالگی رسماً دروس دینی را در
آغاز کرد و در مدّت اندکی نیازهاي خود را از علوم: صرف، نحو، منطق، معانی، بیان و بدیع به پایان رسانید. سپس توجّه خود را به
رشته فقه و اصول معطوف ساخت و به خاطر نبوغ فوقالعادهاي که داشت، مجموع دروس مقدّماتی و سطح متوسّط و عالی را در
مدّتی نزدیک به چهار سال! به پایان رساند. در همین سالها گروهی از طلّاب حوزه علمیّه شیراز را نیز با تدریس خود بهرهمند
میساخت، و گاه در یک روز- علاوه بر درسهایی که خود میخواند- هشت جلسه تدریس داشت!
ص: 552
ایشان در 18 سالگی از شیراز وارد حوزه علمیّه قم شدند و قریب پنج سال از جلسات علمی و درس اساتید بزرگ آن زمان مانند
حضرت آیۀ اللّه العظمی بروجردي و آیات بزرگ دیگر رضوان اللّه علیهم بهره گرفتند.
-3 هجرت در جوانی
معظّم له براي آشنایی با نظرات و افکار اساتید بزرگ یکی از حوزههاي عظیم شیعه در سال 1369 ه- ق وارد حوزه علمیّه نجف
اشرف گردیدند و در آنجا در دروس اساتید عالی مقام و بزرگی همچون آیات عظام آقاي حکیم، خویی، سید عبد الهادي شیرازي
و اساتید برجسته دیگر- قدّس اللّه اسرارهم- شرکت جستند.
-4 رسم دیرینه حوزه
معظّم له در سن 24 سالگی به اخذ درجه اجتهاد مطلق از محضر دو نفر از آیات بزرگ نجف نائل شدند.
صفحه 275 از 282
-5 رجعتی پس از هجرت
معظّم له در ماه شعبان سال 1330 هجري شمسی به ایران بازگشت و در شهر مقدّس قم که آن روز مشتاق رجال علمی بود مأوا
گزید و در جمعی که باید بعداً اثري بس عظیم بوجود آورند وارد شد.
-6 حوزهاي دیگر، درسی دیگر
پرداختند و « فقه » و « اصول » حضرت آیۀ اللّه العظمی مکارم شیرازي بعد از بازگشت به ایران به تدریس سطوح عالی و سپس خارج
قریب 55 سال است که حوزه گرم درس خارج ایشان مورد استقبال طلّاب و فضلاست؛ بسیاري از کتب مهمّ فقهی را تدریس کرده
و به رشته تحریر درآوردهاند. در حال حاضر حوزه درس خارج ایشان یکی از پرجمعیّتترین دروس حوزههاي علمیّه شیعه است و
قریب به دو هزار نفر از طلّاب و فضلاي عالیقدر از محضر ایشان استفاده میکنند. ایشان از آغاز دوران جوانی به تألیف کتاب در
رشتههاي مختلف عقاید و معارف اسلامی و مسأله ولایت و سپس تفسیر و فقه و اصول پرداختند، و یکی از مؤلّفان بزرگ جهان
اسلام محسوب میشوند.
ص: 553
-7 حیات سیاسی
و « مهاباد » ،« چابهار » معظّم له در انقلاب اسلامی حضور فعّال داشتند و به همین دلیل چند بار به زندان طاغوت افتادند و به سه شهر
تبعید شدند، در تدوین قانون اساسی در خبرگان اوّل نیز نقش مؤثّري داشتند. « انارك »
-8 خدمات ارزنده معظّم له
در رژیم طاغوت احساس میشد که حوزه علمیّه قم نیازمند یک نشریه عمومی است تا بتواند با نشریات گمراهکنندهاي که بدبختانه
تعداد آنها نیز کم نبود مبارزه نماید.
که با کمک بزرگان حوزه علمیّه قم تأسیس شده « مکتب اسلام » معظّم له با همکاري جمعی از دانشمندان براي انتشار نشریّه ماهانه
بود، همکاري نمود. این نشریّه در جهان شیعه بیسابقه بود و شاید از نظر وسعت انتشار- در میان مجلّات علمی و دینی- در تمام
جهان اسلام، جزء درجه اوّلها بود.
-9 مجموعه تألیفات و آثار
از معظّم له حدود یکصد و سی و دو جلد کتاب منتشر شده که بعضی از آنها بیش از سی بار تجدید چاپ گردیده است و بعضی به
بیش از ده زبان زنده دنیا ترجمه شده و در کشورهاي مختلف انتشار یافته است که به اسامی آنها اشاره میشود:
-1 ترجمه شیوا و روان قرآن مجید
-2 تا 28 تفسیر نمونه (فارسی، عربی، اردو، انگلیسی و ترکی)
-29 تا 38 تفسیر موضوعی پیام قرآن (عربی و فارسی)
39 و 40 - ترجمه تفسیر المیزان
41 و 42 و 43 - اخلاق در قرآن
صفحه 276 از 282
44 - ا ه ا م ن ف و س ل ی ف ________________________________________
شیرازي، ناصر مکارم، استفتاءات جدید (مکارم)، 3 جلد، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم - ایران، دوم،
1427 ه ق استفتاءات جدید (مکارم)؛ ج 1، ص: 553
-45 مدیریت و فرماندهی در اسلام
-46 زهرا، برترین بانوي جهان
-47 زندگی در پرتو اخلاق
-48 جلوه حق
-49 عود ارواح و ارتباط با ارواح
-50 پرسشها و پاسخهاي مذهبی
-51 خطوط اصلی اقتصاد اسلامی
-52 انگیزه گرایش به مذاهب
ص: 554
-53 خدا را چگونه بشناسیم؟
-54 آفریدگار جهان
-55 رهبران بزرگ و مسئولیّتهاي بزرگتر
-56 قرآن و آخرین پیامبر
-57 معاد و جهان پس از مرگ
-58 عقیده یک مسلمان
-59 مهدي انقلابی بزرگ
-60 ارزشهاي فراموش شده
-61 پایان عمر مارکسیسم
-62 آخرین فرضیههاي تکامل
-63 آیین ما (ترجمه اصل الشّیعه)
-64 پنجاه درس اصول عقاید براي جوانان (فارسی، عربی، انگلیسی، چینی و فرانسه)
-65 سرگرمیهاي خطرناك
-66 نماز مکتب عالی تربیت
-67 معراج، شقّ القمر، نماز در قطبین
-68 معمّاي هستی
-69 فلسفه شهادت
-70 اسرار عقبماندگی شرق
-71 چهره اسلام در یک بررسی کوتاه
-72 در جستجوي خدا
صفحه 277 از 282
-73 مشکلات جنسی جوانان
-74 آنچه از اسلام باید بدانیم (اسلام در یک نگاه)
-75 بحثی درباره ماتریالیسم و کمونیسم
-76 قرآن و حدیث
-77 تقلید یا تحقیق
-78 خمس پشتوانه استقلال بیت المال
-79 مسأله انتظار
-80 تفسیر به رأي
-81 تقیّه سپري براي مبارزه عمیقتر
-82 این مسائل براي همه جوانان مطرح است
-83 اسلام و آزادي بردگان
-84 یکصد و پنجاه درس زندگی (فارسی و انگلیسی)
-85 شیوه همسرداري در خانواده نمونه
-86 طرح حکومت اسلامی
-87 رساله مقدمه وحی یا…
-88 التقاط و التقاطیها
-89 مناظرات تاریخی امام رضا (علیه السلام)
90 و 91 - اخلاق اسلامی در نهج البلاغه
-92 رساله توضیح المسائل (فارسی، عربی، اردو، ترکی، انگلیسی، چینی)
-93 رساله احکام جوانان
-94 رساله احکام بانوان
ص: 555
-95 مناسک حج (فارسی- عربی)
96 و 97 - استفتائات جدید (فارسی و عربی)
98 و 99 و 100 - انوار هدایت
-101 تعلیقات علی عروة الوثقی
102 و 103 - القواعد الفقهیّه
-104 انوار الفقاهه (کتاب التّجارة- مکاسب محرمه)
-105 انوار الفقاهه (کتاب البیع- ولایت فقیه و حکومت اسلامی)
-106 انوار الفقاهه (کتاب الخمس و الانفال)
-107 انوار الفقاهه (کتاب الحدود و التّعزیرات)
( -108 أنوار الفقاهۀ (کتاب النکاح ج 1
109 و 110 و 111 - انوار الاصول (مشتمل بر تقریرات درس خارج اصول)
صفحه 278 از 282
112 و 113 و 114 - پیام امام (علیه السلام) (شرح نهج البلاغه) (عربی)
-115 ربا و بانکداري اسلامی (فارسی و عربی)
-116 بررسی طُرُق فرار از ربا
-117 مثالهاي زیباي قرآن (فارسی و عربی)
-118 یادآوريهاي ماندگار
-119 جامعه سالم در پرتو اخلاق
-120 بحوثٌ فقهیّه هامّۀ (مسائل مهمّ فقهی به زبان عربی)
-121 حکم الأضحیه
-122 عمره مفرده
-123 حج بانوان
-124 مناسک جامع حج
-125 حکومت جهانی مهدي
-126 جوانان را دریابید
110 سرمشق از سخنان حضرت علی (علیه السلام) -127
-128 چند نکته مهم درباره رؤیت هلال (به زبان عربی)
-129 حیلههاي شرعی و چارهجوییهاي صحیح
-130 آیات ولایت (عربی)
-131 مفاتیح نوین
-132 تعزیر و گسترده آن
وفّقه اللّه لمرضاته و ایّده اللّه بتأییداته
ناشر
ص: 556
آدرس و شماره تلفنهاي
دفاتر حضرت آیۀ اللّه العظمی مکارم شیرازي (مدّ ظلّه)
جهت پاسخگوئی به مسائل شرعی
7743110 فاکس: 7743114 -13 ، -1 قم: ابتداي خیابان شهدا تلفن: 7743120
-2 شیراز: خیابان قاآنی کهنه، کوي رحمت تلفن: 2303121 ، فاکس: 2307421
7512241 ، فاکس: -2 ، -3 تهران: خیابان 17 شهریور، ابتداي بزرگراه شهید محلاتی، ضلع جنوبی، پلاك 29 تلفن: 7509697
7638888
-4 اراك: ابتداي خیابان محسنی تلفکس: 2242470 ، تلفن: 2224415
2227879 - -5 مشهد: چهارراه شهدا، خیابان آزادي، آزادي 6 فاکس: 2254970 تلفن: 2256168
-6 اصفهان: چهارراه شکرشکن، خیابان احمدآباد، خیابان شهید توانا، پلاك 105 تلفن: 2253600 ، تلفکس: 2265205
-7 کرج: بلوار امامزاده حسن، بین گلستان سوم و چهارم.
صفحه 279 از 282
تلفن: 2243938 ، تلفکس: 2231033
www. makarem. ir : اینترنت
E- mail: makarem@ makarem. ir
درباره مرکز