گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد دوم
پیشگفتار







اشاره
أثنی علی الله احسن الثناء، و احمده فی السّراء و الضّراء، و الصلاة و السلام علی رسوله خیر الوري، محمّد (صلی الله علیه و آله) و آله
افضل الاوصیاء، و لعنۀ الله علی اعدائهم اجمعین، من الآن الی قیام الدین.
ضرورت دانستن و فراگیري، و سپس عمل به احکام شرعی و فروعات فقهی، که هر روزه در تمام زوایاي زندگی با آن سر و کار
نشده است و طبیعتاً هنگامی که « باور » در بسیاري از موارد گویا « ضرورت » داریم، امري روشن و بدیهی است؛ امّا متأسّفانه این
نکند، براي تحصیل آن اقدامی نمیکند، همان گونه که اگر شخص بیمار، بیماري خود را باور نکند به « باور » خود را « نیاز » انسان
سراغ درمان آن نمیرود، و از این رهگذر چه بسا متحمّل ضررهاي جسمی و روحی و مادّي و معنوي فراوانی میگردد؛ بلکه گاهی
تمام هستی خود را از دست میدهد و تسلیم مرگ میگردد.
ناآگاهی از احکام و مسائل شرعی، گاهی باعث از بین رفتن یک عمر طاعت و عبادت انسان میگردد، و برخی از اوقات موجب به
زحمت افتادن و تلخ شدن زندگی خودِ شخص و دیگران میگردد، و در پارهاي از موارد بنیان خانوادهاي را متلاشی میکند! به
گونهاي که هیچ راهی جز جدایی زن و شوهر براي آن دیده نمیشود؛ در حالی که اگر قبلًا از حکم شرعی آن اطّلاع داشتند، به
چنین سرنوشتی دچار نمیگشتند.
ص: 18
همان گونه که بسیاري بر اثر ناآگاهی از این احکام نورانی اسلام به راحتی به حرام میافتند و گوشت و پوست خود و دیگر
اعضاي خانواده را آلوده به آن میکنند و به همین جهت از بسیاري از برکات معنوي محروم میگردند. در حالی که با دانستن یک
صفحه 19 از 323
مسأله شرعی میتوان از محیط ظلمانی حرام به حریم نورانی حلال منتقل شد.
چه کسانی مقصّرند؟
راستی چه کسانی مق ّ ص رند؟ چرا در یک جامعه اسلامی باید چنین حوادث تلخی رخ دهد؟ چگونه میتوان پذیرفت که برخی از
مردم با سادهترین مسائل شرعی خود آشنا نباشند؟
باید اعتراف کرد که ما طلّاب و روحانیّون، که وظیفه خطیر و بسیار با ارزش تبیین احکام الهی را داریم، شاید در این جهت
بیتقصیر نباشیم و امکان دارد در بعضی موارد این وظیفه مهم را به فراموشی سپرده باشیم! و متأسّفانه عدّهاي، هرچند کم، این
عبادت بزرگ را دون شأن خود میدانند! و این راستی عجیب است.
البتّه گروهی از مکلّفین نیز در این راستا بیتقصیر نیستند و کوتاهی آنها نیز قابل انکار نیست؛ ولی همان گونه که گذشت، کوتاهی
مردم غالباً به این مطلب برمیگردد که احساس نیاز نمیکنند.
ارزش فوقالعاده تعلیم و تعلّم احکام شرعی
براي روشن شدن ارزش این کار مهم و سرنوشتساز (فراگیري احکام و مسائل شرعی) و اجر و قرب فراوانی که براي بیانکننده این
احکام نورانی و مسائل شرعی و شنونده آن وجود دارد، کافی است در روایتی که از وجود مقدّس حضرت صدّیقه کبري، فاطمه
زهرا (علیها السلام) به ما رسیده است، توجّه و دقّت لازم را بنماییم:
ص: 19
زنی به خدمت صدّیقه کبري، حضرت فاطمه زهرا (علیها » : امام حسن عسکري (علیه السلام) روایت فوق را چنین نقل میفرماید
السلام) مشرّف شد و عرض کرد: مادر ضعیف و ناتوانی دارم که در مورد نماز مشکلی برایش پیش آمده است، مرا خدمت شما
فرستاده تا مشکل او را حل فرمایید و سؤالش را پاسخ دهید (سپس مسأله را مطرح کرد و در روایت، شرح مسأله نیامده است)
حضرت فاطمه (علیها السلام) پاسخ سؤالش را بیان فرمود. آن زن سؤال دیگري مطرح کرد، حضرت نیز پاسخ داد. براي بار سوّم
سؤالکننده مسأله سوّمی مطرح نمود، حضرت صدّیقه (علیها السلام) نیز با صبر و حوصله پاسخ فرمود. این سؤالها و جوابها تا ده بار
تکرار شد سپس زن سائل، که از تکرار سؤال خود شرمنده و خجل گشته بود، عرض کرد: اي فرزند رسول خدا، اي حبیبه پیامبر
(صلی الله علیه و آله) شما را به زحمت انداختم، حضرت فرمودند: (نه! بازهم) بیا و هر مشکلی که برایت پیش آمد بپرس (سپس به
بیان ارزش تبیین مسائل شرعی و احکام مورد نیاز مردم پرداخت و فرمود:) اگر از کارگري بخواهند که یک بار سنگین را به پشت
بدهند، آیا این کار براي او سنگین و سخت است؟ آن زن گفت: نه (این کار با «1» بامی ببرد و براي این کار به او صد هزار دینار
این مزد بسیار زیاد کار مشکلی نیست!) حضرت صدّیقه (علیها السلام) فرمودند: براي هر سؤالی که تو میپرسی و من جواب
میدهم بیش از آنچه در زمین و آسمان گنجایش جواهرات و لؤلؤ و مرجان دارد اجر میبرم، پس سزاوار است که (چنین کاري با
چنان اجري) بر من سنگین نباشد! (سپس فرمودند:) از پدرم حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) شنیدم که فرمودند: علما و
دانشمندان شیعیان ما هنگامی که در روز قیامت محشور میشوند به مقدار علم و دانشی که داشتهاند و تلاش و کوششی که در راه
ارشاد و هدایت بندگان خداوند کردهاند به آنها از بهترین نعمتها و
______________________________
1). هر دینار یک مثقال شرعی طلاست و هر مثقال شرعی 43 مثقال معمولی است؛ بنابراین یکصد هزار دینار شرعی معادل هفتاد )
/000 / و پنج هزار مثقال طلاي معمولی میشود که اگر هر مثقال طلا بیست هزار تومان باشد، قیمت طلاي فوق به پول امروز 000
صفحه 20 از 323
1 تومان میشود!. /500
ص: 20
«1 …» خلعتها داده میشود؛ به گونهاي که به یک عالِم هزار هزار لباس از نور! داده میشود
کتاب حاضر
و استقبال شایسته شما خوانندگان محترم و تقاضاي مکرّر بسیاري از « مجموعه استفتائات جدید » به دنبال انتشار جلد اوّل کتاب
کشور به ما « خارج » و « داخل » عزیزان خواننده، مبنی بر انتشار جلد دوّم این کتاب، از میان نامههاي فراوان و بسیار زیادي که از
میرسید هزار و هشتصد سؤال تازه و نو انتخاب شد، و مرجع عالیقدر تمام سؤال و جوابهاي آن را با صبر و حوصله مورد مطالعه و
بررسی مکرّر قرار دادند، قسمت مهمّی از این کار در تابستان امسال ( 1378 ) در کنار بارگاه هشتمین امام شیعیان جهان، حضرت
علیّ بن موسی الرّضا (علیه السلام) انجام شد، و به صورت کنونی در اختیار شما عزیزان قرار گرفت. امید است که این کتاب
راهگشاي مشکلات بسیاري از مؤمنین و مؤمنات، به ویژه فضلا و دانشمندان، و ذخیرهاي براي عالم قیامت ما باشد، و مورد قبول
خداوند متعال و نمایندهاش، حضرت ولیّ عصر، عجّل الله تعالی فرجه الشّریف، قرار گیرد.
تقاضا از خوانندگان
همان طور که در جلد اوّل این کتاب اشاره شد هر روز، نامههاي فراوانی از داخل و خارج از کشور به دست ما میرسد که یک
جلسه استفتا در روز پاسخگوي آن نیست، به همین جهت روزانه دو جلسه برگزار میشود و مرجع عالیقدر حضرت آیۀ اللّه العظمی
مکارم شیرازي (مدّ ظلّه) در هر دو جلسه حضور دارند، و به آنها پاسخ
______________________________
. 1). بحار الأنوار، جلد 2، صفحه 3، حدیث 3 )
ص: 21
میدهند و در صورت لزوم تحت مطالعه قرار خواهند داد؛ ولی بازهم جوابگوي سیل عظیم نامههاي شما خوانندگان گرامی نیست،
که برخی از اوقات این امر باعث تأخیر زیاد در پاسخ نامههاي شما میشود. براي تسهیل در پاسخگویی به استفتائات و استفاده بهتر
از وقت آن مرجع عالیقدر در این دو جلسه روزانه، از خوانندگان عزیز خواهشمندیم نکات زیر را در نامههاي ارسالی حتماً مراعات
فرمایند:
-1 لطفاً سؤالات دینی خود را با خطّی خوش و خوانا بنویسید؛ چون گاهی قسمتی از وقت جلسه صرف خواندن نامههاي بدخط و
ناخوانا میشود.
-2 قبل از طرح سؤالات و ارسال آن، حتماً به رساله توضیح المسائل و استفتائات جدید جلد اوّل و دوّم مراجعه کنید، تنها سؤالاتی
را که در این کتابها نیافتید براي ما ارسال کنید.
-3 لطفاً در هر نامه بیش از پنج سؤال مرقوم نفرمایید، تا نوبتها طولانی نشود و به سؤالات دیگر عزیزان نیز زودتر پاسخ داده شود.
-4 در مسائل اختلافی که سؤال مربوط به دو نفر یا بیشتر میشود سؤال با امضاي طرفین دعوا طرح شود، تا جواب روشنتري داده
شود.
-5 سعی شود در نامهها از مسائل کلّی سؤال شود و از سؤال در مورد اشخاص پرهیز شود.
در پایان از تمام عزیزانی که به شکلی در پدید آمدن این اثر با ارزش سهیم بودهاند، مخصوصاً اعضاي محترم شوراي استفتاي مرجع
صفحه 21 از 323
عالیقدر حضرت آیۀ اللّه العظمی مکارم شیرازي (مدّ ظلّه) و سایر عزیزانی که در مراحل دیگر، تنظیم، تصحیح و نشر همکاري
نمودهاند تشکّر و سپاسگزاري مینمایم و برایشان آرزوي موفقیّت و بهروزي دارم.
پیشاپیش از خوانندگان گرامی که با دقّت این کتاب را مورد مطالعه قرار میدهند
ص: 22
و پیشنهادات خود را براي ما ارسال میدارند نیز تشکّر میکنم.
خداوندا، به ما توفیق تفقّه در دین و آیین خود را عنایت فرما!
پروردگارا، به ما توفیق درك و شناخت احکام نورانی اسلام، و سپس عمل بر طبق آن را عنایت کن، تا مشمول آن دسته از کسانی
باشیم که در روایت حضرت صدّیقه طاهره (علیها السلام) به آن اشاره شد.
مِنّ إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ
􀀀
ا تَقَبَّلْ ا 􀀀 رَبَّن
قم حوزه علمیّه
أبو القاسم علیاننژادي
آبان 1378 ه- ش مطابق با بیست و پنجم رجب 1420 ه- ق
سالروز شهادت حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام)
ص: 23
فصل اوّل: احکام تقلید
سؤال 1- این جانب پیرو مذهب اهل حق هستم، البتّه اعتقاد ما نسبت به بعضی از افراد این گروه، که حضرت علی (علیه السلام) را
(نعوذ باللّه) خدا میدانند، متفاوت است؛ این شاخه از اهل حق، که ما پیرو آن هستیم، از بسیاري جهات با مذهب شیعه مشابه است؛
ولی در تحقیقاتی که انجام دادهام برایم ثابت شده که مذهب شیعه کاملترین مذاهب است، به همین علّت تصمیم گرفتهام که تغییر
مذهب دهم؛ با توجّه به این که در مذهب شیعه باید از کسی تقلید نمود، لذا بنده بر سر دوراهی قرار گرفتهام که از کدام یک از
مراجع بزرگ شیعه تقلید کنم؟ و با توجّه به اطّلاعاتی که کسب کردهام شما را به عنوان مرجع تقلید خود انتخاب کردهام، در ابتداي
کار سؤالاتی به شرح زیر برایم پیش آمده است:
الف) چرا باید از کسی تقلید کنیم؟ آیا در این زمینه، حدیث یا آیهاي وجود دارد؟
جواب: تقلید به معناي رجوع غیر متخ ّ صص به متخ ّ صص است؛ به همان دلیل که شما در مسائل طبّی، به طبیب و در مسائل
ساختمانی، به مهندس ساختمان و در سایر کارها، به اهل خبره آن کار مراجعه میکنید، در احکام اسلام نیز باید به فقیه، که
یعنی اگر چیزي را ؛«1» * ا تَعْلَمُونَ 􀀀 فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ ل » : متخ ّ صص در دین است، مراجعه شود، قرآن مجید میفرماید
.« نمیدانید، از اهل اطّلاع سؤال کنید
______________________________
. 1). سوره نحل، آیه 43 )
ص: 24
ب) آیا تمام مسائلی که در رساله مراجع تقلید وجود دارد، برگرفته شده از احادیث و آیات قرآنی است؟ یا این که میتوان بعضی
از مسائل را با دلیل عقلی بیان کرد؟
جواب: معمولًا تمام مسائل مزبور، از قرآن و اخبار اسلامی گرفته شده است؛ ولی دلیل عقلی نیز یکی از ادلّه چهارگانه فقهی است.
صفحه 22 از 323
سؤال 2- آیا در احتیاط واجب میتوان به هر مجتهدي مراجعه کرد؟
جواب: رجوع به مجتهدي که اعلم یا حدّ اقل مساوي دیگران باشد، مانعی ندارد.
سؤال 3- اگر براي انسان طبق فتواي مرجع تقلید قبلی، احکامی از قبیل خمس و مانند آن، واجب و یا بعضی از اعمالش باطل و یا
مشکوك به نظر برسد، ولی طبق فتواي مرجع فعلی، اعمالش صحیح و یا خمس و مانند آن واجب نباشد، آیا میتواند طبق فتواي
مرجع بعدي خود عمل و در نتیجه اعمالش صحیح و خمس و امثال آن را پرداخت ننماید؟
جواب: خالی از اشکال نیست.
سؤال 4- طرح مسائل قومی و نژادي در باب مرجعیّت چه حکمی دارد؟
جواب: مرجعیّت هیچ ارتباطی با مسائل قومی و نژادي ندارد؛ شرایط و ضوابط آن در رسالههاي عملیّه نوشته شده است.
سؤال 5- وظیفه مکلّفی که از چند مجتهد، یکی پس از فوت دیگري، تقلید نموده و از هر کدام مسائلی را در زمان حیاتشان یاد
گرفته، نسبت به بقاي بر تقلید در موارد ذیل چیست؟
الف) هر یک از مراجع میّت قبلی، اعلم از بعدي بودهاند و هر یک، اعلم از حیّ بودهاند.
جواب: باید در مسائلی که از مرجع اوّل تقلید کرده است، بر تقلید او باقی بماند.
ص: 25
ب) دو نفر از این مراجع متوفّی با هم مساوي یا مشکوك الاعلمیّه بودهاند و هر دو، از میّتِ سوّم و از حیّ اعلم بودهاند.
جواب: مانند جواب سابق است.
ج) هر سه میّت با هم مساوي یا مشکوك الاعلمیّه و اعلم از حیّ بودهاند.
جواب: بر تقلید اوّل باقی بماند.
سؤال 6- اگر مکلّفی از مرجعِ میّتِ اعلمِ از حیّ تقلید نموده باشد؛ ولی بعد از فوت ایشان، حیّ، اعلم از میّت و یا مشکوك الاعلمیّه
گردیده باشد، در این صورت نظر مبارك را راجع به بقاي بر تقلید بیان فرمایید. و نیز هرگاه این موضوع فقط در بین امواتی که
مکلّف از آنها تقلید میکرده، پیش آمده باشد، آیا اعلمیّت سابق بر بقاي تقلید متعیّن است یا اعلمیّت لاحق؟ حکم مشکوك
الاعلمیّه را نیز بیان فرمایید.
جواب: در صورتی که اعلمیّت حیّ محرز شود، باید در مسائل اختلافی به او عدول کند.
سؤال 7- آیا طلبههایی که سالهاي اوّل طلبگی را میگذرانند، میتوانند با استفاده از معیارهاي فکري خودشان، مجتهد اعلم را
انتخاب کنند؟
جواب: کافی نیست؛ بلکه لازم است از افراد سابقهدار حوزه، که مورد وثوق هستند، سؤال کنند.
سؤال 8- آیا کسی که در میان مراجع کنونی، فقط درباره اعلمیّت مثلًا سه نفر شک دارد، میتواند رساله هر سه نفر را بگیرد و بدون
توجّه به نظر مراجع دیگر، که احتمال اعلمیّت آنها را نمیدهد، احتیاط کند؟
جواب: اشکالی ندارد
سؤال 9- آیا شلوغ بودن درس خارج یک مجتهد، با توجّه به سوّمین راه شناخت مجتهد اعلم (اشتهار در محافل علمی)، و با توجّه
به این که کسانی که درس
ص: 26
خارج میخوانند عموماً از اهل علم هستند، میتواند دلیل اعلمیّت او باشد؟
جواب: میتواند یکی از قرائن باشد؛ ولی به تنهایی دلیل قطعی نیست.
صفحه 23 از 323
سؤال 10 - تقلید از کدام یک از این دو مرجع رجحان دارد، عالمِ اعدل، یا عادلِ اعلم؟
جواب: عادِل اعلم مقدّم است.
سؤال 11 - اگر دو مجتهد مساوي باشند، آیا مکلّف میتواند در یک مسأله از یک مجتهد و در مسأله دیگر از مجتهد دیگر تقلید
کند؟
جواب: تبعیض در تقلید، در صورت تساوي دو مجتهد مانعی ندارد؛ ولی در عملِ واحد از یک نفر تقلید کند؛ زیرا در بعضی از
موارد مبتلا به اشکال میشود.
سؤال 12 - شخصی از مجتهد زندهاي تقلید میکند، ولی اعلمیّت آن مجتهد برایش محرز نیست، همان طور که اعلمیّت سایر مراجع
نیز بر وي پوشیده است، آیا میتواند در بعضی از مسائل عمل به احتیاط نماید؟
جواب: مانعی ندارد.
سؤال 13 - در زمان مراجع و علماي گذشته- رضوان الله تعالی علیهم- انتخاب مرجع تقلید، به جهت شهرت آن بزرگواران آسان
بود؛ ولی در این زمان تشخیص اعلم و حتّی آشنایی با مراجع حیّ، براي مردم مشکل است، در این صورت طاعات و عبادات و
اعمال کسانی که مرجعشان از دنیا رفته و بدون رجوع به مجتهد حیّ، بر تقلید میّت باقی ماندهاند، چه حکمی دارد؟
جواب: به حمد الله مشکلی در کار نیست، جنابعالی با مراجعه به اهل خبره و علماي آگاه میتوانید مرجع خود را تعیین کنید و
آشنایی با مراجع کار سختی نیست، و باقی ماندن بر تقلید میّت باید به نظر مجتهد حیّ باشد و مراجع فعلی بقاي بر تقلید را معمولًا
جایز میدانند، در گذشته نیز مسأله به همین منوال بوده است.
سؤال 14 - بعضی از فقها در مسأله سودهاي بانکی و نیز چند مسأله دیگر، که
ص: 27
محلّ ابتلاي من است، با مرجع این جانب اختلاف نظر دارند، آیا در این چند مسأله میتوانم به مرجع دیگري رجوع کنم؟
جواب: در مسائلی که از کسی تقلید کردهاید، باید باقی بمانید؛ مگر این که ثابت شود نفر دوّم اعلم است و یا مرجع شما در آن
مسأله احتیاط کند، که در این مورد رجوع به غیر جایز است.
سؤال 15 - الف) با توجّه به این که ما در مسأله تقلید با مشکلاتی مواجه میشویم، مثلًا بعضی میگویند: فلانی اعلم است و بعضی
دیگر بر خلاف آنها نظر میدهند، در این صورت تکلیف ما چیست؟
جواب: هر کس وظیفه دارد در صورت علم به اختلاف، نسبت به اعلم، از اهل خبره- یعنی علما و مدرّسین مورد وثوق- تحقیق
کند، اگر اعلم براي او ثابت نشد، در میان آن عدّه که مطرح هستند مخیّر است.
لازم است؟ «1» « الاعلم فالاعلم » ب) در جاهایی که شما احتیاط واجب فرمودهاید، آیا در مراجعه به غیر، رعایت
جواب: در مورد علم به اختلاف، رعایت این شرط لازم است.
سؤال 16 - بنده از ابتداي تکلیف، مقلّد یکی از مراجعی که اکنون از دنیا رفتهاند بودهام. البتّه فتاواي ایشان را ندیده بودم و به
دستورات ایشان نیز عمل نکرده بودم، فقط در حدود شش ماه ایشان را مرجع قرار داده بودم که متأسّفانه به رحمت ایزدي پیوستند؛
پس از ایشان به شما رجوع کردم؛ آیا عمل من صحیح است؟
جواب: چون به فتاواي معظّم له عمل نکردهاید، رجوع شما اشکالی ندارد.
چیست؟ اگر مجتهدي از این الفاظ « اشکال دارد » سؤال 17 - معناي جمله
______________________________
1). منظور از این جمله این است که در احتیاطات میتوانید از مجتهدي که پس از مرجع شما از بقیّه اعلم است- هرچند نسبت به )
صفحه 24 از 323
مرجع شما اعلم نباشد- تقلید کنید و اگر او هم در آن مسأله فتواي صریح نداشت از مجتهد سوّمی که- با قطع نظر از دو مرجع
فوق- از بقیّه مراجع اعلم است میتوانید تقلید کنید.
ص: 28
استفاده کند و مقلّد آن عمل را انجام دهد، آیا عملش باطل و مرتکب عمل حرامی شده است؟
در فتاواي ما، به معناي احتیاط واجب است؛ که یا باید مطابق آن رفتار کنید و یا به مجتهدي دیگري « اشکال دارد » جواب: تعبیر به
مراجعه نمایید.
ص: 29
فصل دوّم: احکام آبها
سؤال 18 - شرکتی در نظر دارد فاضلابهاي ناشی از خطّ تولید نوشابه (شامل آبهاي شستشو، آبکشی کف سالنها و دستگاهها را) به
همراه فاضلابهاي بهداشتی (ناشی از حمامها و دستشوییها را) تصفیه نماید، در تصفیهخانه جریان مخلوط فاضلاب صنعتی و انسانی
مراحل مختلفی را طی میکند و در مرحله اصلی تبدیل به حالتی خواهد شد که با حالت اوّلیّه فاضلاب تصفیه نشده، کاملًا متفاوت
است و مایعی ایجاد میشود که حالت آب مضاف را دارد. در ادامه خطّ تصفیه، با جداسازي مایع مذکور دو فاز ایجاد میشود، که
یک فاز آن کاملًا زلال و شبیه آب معمولی بدون رنگ و بو و بدون آثار آلودگی است؛ چنانچه آب خروجی از تصفیهخانه داراي
مشخّصات ظاهري آب معمولی باشد، آیا پاك است؟ در صورت منفی بودن پاسخ، آیا اتّصال آن با آب جاري یا کر یا باران،
باعث طهارت آن میشود؟
جواب: آب مزبور نجس است؛ ولی اگر به آب کر یا باران متّصل و سپس ممزوج گردد پاك خواهد شد.
سؤال 19 - گاهی از اوقات که آب شلنگ را باز میکنیم آب وقتی به سوراخ توالت میریزد ترشّح میکند، آیا این ترشّح نجس
است؟ با علم به این که در سوراخ مدفوع و ادرار وجود دارد.
جواب: چنانچه با آن ترشّح نجاست همراه نباشد، نجس نیست؛ زیرا آب جاري با ملاقات نجاست نجس نمیشود؛ مگر این که بو،
یا رنگ، یا طعم نجاست به خود گیرد.
ص: 30
سؤال 20 - گاه آبی که از لوله خارج میشود کاملًا به رنگ سفید است؛ ولی هرگاه چند لحظه در ظرفی بماند صاف و بیرنگ
میشود، آیا این آب در ابتدا مضاف است؟
جواب: مضاف نیست و حبابهاي هواست که آن را به این صورت درآورده است.
ص: 31
فصل سوّم: احکام تخلّی
سؤال 21 - آبی که بعد از بول بیرون میآید گاه چسبندگی دارد، آیا در وقت تطهیر باید دست کشید؟ یا ریختن آب روي آلت
کفایت میکند و دست کشیدن لازم نیست؟
جواب: هرگاه بدون دست کشیدن برطرف نمیشود، دست بکشید.
سؤال 22 - در کشورهاي غیر مسلمان که احکام اسلام را در ساخت دستشوییها رعایت نمیکنند و توالت رو به قبله است، وظیفه
مسلمانان چیست؟
صفحه 25 از 323
جواب: باید طوري بنشینند که رو به قبله و پشت به قبله نباشند، و وظیفه شرعی آنها ساقط نمیشود.
ص: 33
فصل چهارم