گروه نرم افزاری آسمان

فصل سوم: حجاب






پیشینه حجاب
1) بررسی )«. یا بنی آدم قد انزلنا علیکم لباسا یواري سَوْاتکم و ریشا و لباس التقوي ذلک خیر ذلک من آیات اللّه لعلکم یذکرون »
تاریخ زندگی بشر به دو طریق ممکن است : 1. گذشته انسان را از جهت مادّي یعنی سیر تکاملی انسان رااز حیث چگونگی تولید و
صنعت مطالعه کنیم . 2. گذشته انسان را از جهت رشد معنوي ، یعنی عروج و هبوط انسانها در مسیر کسب صفات متعالی ، از
آغاز خلقت تاکنون در پرتو هدایتهاي پیامبران خدا مورد بررسی قرار دهیم . رنسانس و انقلاب صنعتی اروپا همه چیز را دگرگون
کرد و توجه بشر را از علوم عقلی به سوي علوم تجربی و حسی سوق داد و به جاي فلسفه و جهان بینی الهی ، فلسفه و جهان بینی
مادي را مطرح کرد و به جاي اخلاق و مفاهیم با ارزش معنوي و الهی ، مفاهیم اومانیستی را مطرح کرد. در تاریخ نیز به جاي
صفحه 47 از 109
بررسی و تحقیق درباره رشد معنوي انسانها ، بررسی تاریخ رشد و تکامل ابزار تولید را جایگزین کرد. امروز وقتی اسمی از تاریخ
به میان میآید ، مقصود از آن تاریخ تمدن است و مقصود از تاریخ تمدن ، تاریخ ابزار و تولید و رابطه آن با انسانهاست . از
اینرو ، دورههاي تاریخ را بر اساس مبانی مادي نامگذاري کردهاند. حجاب ، امري معنوي و در بر دارنده حیا و عفّت انسانها است
. مقصود از حجاب این است که در وجود و فطرت پیشینه حجاب زنها نیرویی است به نام حیا که او را در مقابل مردان اجنبی به
عفت و پاکدامنی دعوت میکند . از آن جا که ادیان الهی منطبق با فطرت انسانها هستند ، پوشش انسانها نیز ریشه در فطرت و
خواست درونی دارد. پس پوشش زن واکنش است که زنها بر اثر یک نیروي درونی و فطري به نام حیا ، در مقابل مردان اجنبی از
خود نشان میدهند ؛ مثل واکنش سرخ شدن صورت انسانها هنگام خجالت . قرآن کریم میفرماید: وقتی که آدم و حوا از بهشت
هبوط آمدند ، به دنبال ساتري از برگ درختان میگشتند ،( 2) که فطري بودن پوشش را میرساند. آثار به جامانده از انسانهاي
اولیه نشانگر این است که حجاب پیشینهاي به درازاي تاریخ دارد و اختصاص به اسلام ندارد . نقش برجستهاي که در تل العمارنه
و دخترش را نشان « نفرتی تی » (در استان اسیوط مصر) موجود است و مربوط به چهارده قرن قبل از میلاد است ، تصویر ملکه
میدهد که هر دو پوشش به تن دارند.( 3) نقش برجستهاي که مربوط به چهارده قرن قبل از میلاد است ، تصویر فرعون مکاریتوس
و یک زن و دخترش را نشان میدهند که هر سه ، قسمت پایین بدن را پوشانیدهاند.( 4) در تصویري از یک نقاش مصري که با
توجه به اهرام سه گانه مصر ، قدمت آن به سه هزار سال قبل از میلاد میرسد ، دختران تمام بدن خود و پسران نیمه پایین بدن را
پوشاندهاند .( 5) نقش برجستههاي معبدهاي کارناسوس در موزه بریتانیا ، کتیبه معبد زئوس موزه برلین و مجسمه کاونارنس در موزه
ناپل ، همگی نشان دهنده پوشش زنان در قبل از اسلام است . در هر کدام از این موزهها مجسمههایی از زنان با پوشش کامل
وجود دارد که قدمت آنها به سه هزار سال قبل از میلاد میرسد .( 6) از این تصاویر و نقاشیها معلوم میشود که اصل حجاب قبل
از ظهور اسلام بوده و اسلام تنها حدّ و مرز آن را مشخص کرده است. اسلام این عادت قدیمی را که از اعتدال بیرون بوده ، مثل
بسیاري از عادات دیگر ، اصلاح و تعدیل نموده و جزء فریضه دینی قرار داده است . به گواهی تاریخ ، زنان در یونان ، روم ، مصر
و ایران باستان ، به ویژه زنان شهرنشین و زنان طبقه اشراف ، خود را میپوشانیدند و از نظرها دور نگه میداشتند. در یونان، زن
هنگامی که از خانه بیرون میآمد بدن و صورت خود را میپوشانید . زنان آشوري به حجاب، بدن و صورت و سر عادت داشتند.
در روم شرقی (بیزانس) ، حجاب شدیدتر رواج داشت . در میان اروپائیان نیز حجاب معمول بود. در روسیه ، حجاب تا هنگام
سلطنت پطر کبیر معمول بود و در اثر کوشش و مداخله وي حجاب برداشته شد . در ایران ، زنان اشراف بسیار کم از منزل خود
بیرون میرفتند و سخت به حجاب عادت کرده بودند. حجاب از دیر زمان ، جزء عادات و آداب ملل متمدن جهان بوده است و
اسلام آن را به صورت مناسب ، موافق با مصالح اجتماعی و حکم مذهبی قرار داده است.( 7) حجاب در عصر ابراهیم خلیل در
کتاب مقدس تورات آمده است ابی ملک جرار ، پادشاه فلسطین ، به سارا ، زن حضرت ابراهیم علیهالسلام گفت: به ابراهیم هزار
مثقال نقره دادم تا براي تو و همراهانت پرده چشم بگیرد.( 8) فرانکس ، مفسر آمریکایی تورات ، در تفسیر این آیه میگوید : ابی
ملک پول بسیار به ابراهیم ، شوهر سارا ، داد تا این که براي سارا نقاب بخرد که به صورت خود ببندد و جمال خود را ، که محل
خوف ابراهیم علیهالسلام بود ، از تمام سکنه آن جا بپوشاند و هر جا میرود با نقاب باشد.( 9) علت نقاب نداشتن سارا این بود که
از بابل بیرون کرد وآن حضرت نتوانست نقاب و لباس درست براي سارا « بی لباس » حضرت ابراهیم خلیل علیهالسلام را نمرود دوّم
همسرش تهیه کند.( 10 ) ابی ملک ، پادشاه فلسطین ، بت پرست بود ؛ اما براي نقاب سارا ، زن ابراهیم علیهالسلام ، پول داد تا این
که روي خود را از بتپرستان و غیر بت پرستان بپوشاند تا نامحرمان روي آن را نبینند. این کار ابی ملک دلالت میکند که حجاب
و نقاب زنان قبل از ظهور اسلام بوده است . حجاب در قوم یهود حجاب در میان قوم یهود شدیدتر بود. ویل دورانت میگوید: اگر
زنی به نقض قانون یهود میپرداخت ، مثلًا بی آن که چیزي بر سر داشته باشد به میان مردم میرفت ، مرد حق داشت بدون پرداخت
صفحه 48 از 109
مهریه ، او را طلاق دهد.( 11 ) حجاب در عصر جاهلیت حادثه فجّ ار دوم بین قریش و هوازن واقع شد . منشأ آشوب این بود که
گروهی از جوانان قریش در بازار عکاظ ، کنار زنی از قبیله بنی عامر نشسته بودند . آن زن روپوشی به چهره و پیراهن بلند داشت .
جوانان از طرز لباش پوشیدن آن زن تعجب کردند و از او تقاضا کردند که نقاب از چهره بردارد ؛ اما ان زن از کنارزدن پوشش
خود خودداري کرد . یکی از جوانها پیراهن آن زن را از پشت سرش به وسیله خاري به پشتش بست و آن زن متوجه نشد و وقتی
از جایش بلند شد پشت او دیده شد . جوانان خنده کنان ، گفتند : او ما را از نگاه کردن به صورتش منع میکرد ، اما حالا ما پشت
او را دیدیم . آن زن فریاد زد : آل عامر. در نتیجه ، جنگ که با خونریزي همراه بود ، واقع شد.( 12 ) حجاب در روم: رومانیها در
عصر شوکت خود ، به حد کمال ، اهتمام به حفظ قانون حجاب داشتند ؛ حتی قابلهها و دایهها بدون چادر و روپوش از خانه بیرون
نمیرفتند . به این وسیله ، آنان از فساد اخلاقی و اختلال نظام هیأت اجتماعی ایمن بودند.( 13 ) حجاب در یونان در دائرة المعارف
لاروس آمده است: و کان من عادة نساء الیونانیین القدما ان یحجبن بطرف مآذرهن او بحجاب خاص کان یصنع فی جراید کوس و
امرجوس و غیرها شفافا جمیل الصنعۀ ؛( 14 ) عادت زنهاي قدیم یونان بر آن بود که خود را به حجاب مستور میداشتند ، حتی
قابلهها و پیرزنها.
ریشه یابی کلمه حجاب
یعنی ستر و پرده.( 15 ) خداوند در « حجاب » : را چنین معنا میکنند « حجاب » علماي علم ادب و لغویون ، در کتابهاي لغت ، کلمه
داستان حضرت سلیمان علیهالسلام غروب خورشید را این گونه توصیف میکند : حتی توارت بالحجاب ؛ تا آن وقت که خورشید
اذا سئلتموهن متاعا فسئلوهن من وراء » : پشت پرده مخفی شود.( 16 ) خداوند درباره زنان پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم میفرماید
هرگاه سؤال یا متاعی از آنها خواستی ، از پشت پرده بخواهید.( 17 ) خداوند درباره مشرکان که ایمان نمیآوردند ، از قول ؛« حجاب
آنها میگوید: و من بنینا و بنیک حجاب؛ میان ما و تو حجابی وجود دارد . پس تو به دنبال عمل خود باش و ما هم براي خودمان
وما کان لبشر ان » : عمل میکنیم.( 18 ) شایسته هیچ انسان نمیباشد که با خداوند سخن بگوید مگر از راه وحی یا پشت حجاب
19 ) خداوند درباره پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم میفرماید: اذا قرأت القران جعلنا بینک و )«. یکلّمه اللّه الا و حیا او من وراء حجاب
میان خود و آنها .« فأتخذت من دونهم حجابا » : بین الذین لا یومنون بالاخرة حجابا مستورا.( 20 ) خداوند در سوره مریم میفرماید
حجاب افکند تا خلوتگاهش از هر نظر براي عبادت آماده باشد.( 21 ) واژه حجاب 7 بار در قرآن آمده است و معناي آن در همه
موارد چیزي است که از هر جهت مانع دیدن دیگر شود.( 22 ) امام علی علیهالسلام در نامهاي به مالک اشتر مینویسد: فلا تطولنّ
احتجابک عن رعیتک؛ در میان مردم باش و کمتر خود را در اندرون خانه خود از مردم پنهان کن . دربان تو نباید تو را از مردم
جدا کند ، بلکه خود را همیشه در معرض دید مردم قرار بده.( 23 ) واژه حجاب در اشعار نیز آمده است از جمله : حجاب چهره جان
میشود غبار تنم *** خوشا دمی که از این چهره پرده میفکند( 24 ) تملق حجاب است و بی حاصلی *** چو پیوندها بگسلی
واصلی( 25 ) چون سیاره دوید از هر طرف شاه *** تو گفتی در حجاب ابر شد ماه( 26 ) ما در این ره حجاب خویشتنیم *** ورنه
( روي تو برابر ماست( 27
معناي اصطلاحی حجاب
در عصر ما ، به پوشش مخصوص زنان گفته میشود . اصطلاح حجاب در مورد پوشش زن ، یک اصطلاح « حجاب » اصطلاح
که به معناي پوشش است به کار میرفت . فقها در کتابهاي « ستر » جدید است . در قدیم ، مخصوصا در اصطلاح فقها ، کلمه
را ؛ چون معناي رایج و شایع ، لغتِ « حجاب » را به کار بردهاند نه « ستر » صلاة و نکاح ، که متعرّض این مطلب شدهاند ، کلمه
صفحه 49 از 109
است که اگر در مورد پوشش به کار برده میشود به اعتبار پشت پرده واقع شدن زن است و همین امر موجب شده که « حجاب پرده »
عدهاي گمان کنند که اسلام خواسته زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد ، در حالی که وظیفه پوشش که در اسلام براي
زنان مقرر شده بدین معنا نیست که از خانه بیرون نروند. پوشش زن در اسلام این است که زن در معاشرت خود با مردان بدن خود
( را بپوشاند و به جلوهگري و خودنمایی نپردازند . آیات مربوط این معنا را ذکر میکند . فتواي فقها نیز مؤید این مطلب است.( 28
پس مقصود از حجاب زن در اسلام این است که زنان به جز صورت و دو دست و اعضاي بدن و مواضع زینت و زیور خود را در
در اصطلاح اهل دین ، به « حجاب » برابر مردان بیگانه بپوشاند ، تا بدین وسیله به حفظ عفّت و شرافت خود موفق شوند.( 29 ) کلمه
معناي پوشش تمام زن به وسیله چادر و نقاب ، بسیار شایع است و این اصطلاح از معناي لغوي ریشه میگیرد و از آن جهت که
پرده ، سبب پوشیدن هر چیز است که پشت آن قرار گیرد ، زیباییهاي زن هم به وسیله نقاب و چادر مستور میگردد و پشت آن
را در پوشش کامل زنان به کار بردهاند ؛ نه از آن جهت که زن همیشه پشت پرده و « حجاب » واقع میشود و فقها بدین جهت کلمه
در خانه محبوس و زندانی باشد ، بلکه اسلام پوشش را براي زنان مقرر کرد که هنگام بیرون آمدن از خانه پشت پرده حجاب و
نقاب قرار گیرد تا زیور آنان در برابر دیدگان اجانب قرار نگیرد.( 30 ) حجاب ، پوشش مناسب براي زنان است تا قسمتهایی که
تحریک کننده غرایز مردانه است را بپوشانند و این کار به جهت ارزش و احترام زنها میباشد ، تا این که به عفاف شناخته شود و
( مورد آزار و اذیت افراد شرور قرار نگیرند.( 31
حجاب تکلیف شرعی زنان است
پوششِ زنان ، حکمی شرعی است . دلیل این مطلب عبارت است از: 1. عقل؛ 2. سیره عملی؛ 3. آیات؛ 4. روایات . 1. عقل کشف
حجاب مستلزم مفاسد گوناگون است ، بلکه موجب گسیختن ریشه خانواده و فساد در جامعه میشود و دفعِ مفاسد ، عقلًا واجب
2. سیره عملیه اقوام و قبایل مختلف از مسلمانها ، در آداب و رسوم با یکدیگر اختلاف زیاد دارند اما در مورد نماز ، ( است.( 32
روزه ، حج و حجاب اتفاق دارند . زنان مسلمان از صدر اسلام تاکنون حجاب داشتهاند . بنابر این حجاب از ضروریات دین است .
و قل للمؤمنات یغضضن مِن اَبصارهن و یحفظن فروجهن و » « حجاب » 3. قرآن و مسأله ( و انکار آن ، انکار ضروري دین است.( 33
لایبدین زینتهن الا ماظهر منها و لیضربن بِخُمرهن علی جیوبهن و لا یبدین زینتهن الا لبعولتهن.... و لایضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین
و بگو اي محمد صلیاللهعلیهوآلهوسلم به زنهاي مؤمن که بپوشند چشمهاي خود را و محافظت کنند عورتهاي خود «. من زینتهن
را و ظاهر نکنند زینتهاي خود را مگر زینتهایی که قهرا آشکار است و باید بیندازند مقنعههاي خود را بر گریبانهاي خود و
ظاهر نکنند زینتهاي خود خود مگر براي شوهران.... باید نزنند پاهاي خود را به زمین طوري که زینتهاي پنهان آنها شود.( 34 ) در
دوره جاهلیت ، زنان روسريهاي خود را پشت سر میانداختند و قسمتی از سینه و گردن و گردنبند و گوشواره آنها آشکار میشد.
با نزول این آیه ، زنان مأمور شدند روسري خود را به جلو و پیش رو بیاندازند تا اعضاي مذکور پنهان شود.( 35 ) امام باقر
علیهالسلام فرمود : قبل از نزول این آیه ، زنها روسريهاي خود را به عقب میانداختند . جوانی از انصار چشمش به زنی افتاد و
شیفته او شد . آن زن داخل کوچه تنگی شد . جوان که متوجه او بود ، استخوان یا شیشهاي که در دیوار بود صورت او را خونی
زنها «؛ لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها » ( کرد و آن جوان ماجرا را به پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم نقل کرد، این آیه نازل شد.( 36
نباید زینتهاي خود را آشکار کنند مگر آن مقدار از زینت که معلوم است. مراد از زینت که نباید آشکار کند چیست؟ چند معنا
براي زینت ذکر شده است : 1. زینتهاي پنهان و طبیعی یعنی اندام و زیبایی زن . زینتهاي آشکار ، چهره و دو دست تا مچ زنها
2. بعضی زینت را به معناي محل زینت گرفتهاند ، زیرا آشکار کردن خود زینت مثل گوشواره و گردنبند به تنهایی مانع ( است.( 37
ندارد و ممنوعیت مربوط محل قرار گرفتن آنهاست. 3. بعضی زینتهاي آشکار را به معناي زینت آلات گرفتهاند ، البته به این
صفحه 50 از 109
شرط روي بدن قرار گرفته باشد . طبیعی است که آشکار کردن چنین زینتی توأم با آشکار کردن اندامی است که زینت بر آن قرار
دارد. معناي درست ، معناي سوم است. زنها حق ندارند زینتهایی که پنهان است آشکار سازند ، هرچند اندامشان نمایان نشود .
بنابر این نشان دادن لباسهاي مخصوصی که در زیر لباس یا چادر میپوشند مجاز نمیباشند و قرآن کریم از ظاهر کردن چنین
خمر: جمع خمار به معناي پوشش است ، ولی معمولاً به چیزي گفته «. و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن » . زینتی نهی کرده است
میشود که زنها با آن سر خود را میپوشانند . جیوب: جمع جیب به معناي یقه پیراهن است که از آن به گریبان تعبیر میشود و
گاه به قسمت بالاي سینه به تناسب مجاورت با آن اطلاق میشود. از این جمله استفاده میشود که زنان قبل از نزول این آیه ،
روسريهاي خود را به شانهها یا پشت سر میانداختند ، طوري که مقداري از سینه و گردن نمایان میشود . قرآن دستور داد زنان
روسريهاي خود را بر گریبان خود بیفکنند تا گردن و قسمتی از سینه که بیرون است پنهان گردد. ابن عباس میگوید : این دستور
به سبب این است که سینه ، گلو ، مو و گردن زنان از دید بیگانهها محفوظ بماند.( 38 ) زنان نباید زینتهاي خود را آشکار سازند
1. در این آیه ، پوشاندن چشم مقدم شده بر حفظ و پوشش، که دلیل ( مگر براي 12 طایفه که آنها را خداوند استثنا کرده است.( 39
بر اهمیت اصل حجاب است ، چون نگاه ، مقدمه فتنه است . وقتی که پوشیدن چشم از نامحرم واجب باشد ، حجاب نیز واجب
خواهد بود. 2. این آیه حدود و مرز حجاب را مشخص میکند و وظیفه پوشش زن مسلمان را روشن میکند که چگونه لباس
بپوشد و اظهار زینت نکند ، مگر در صورتی که از طرف شرع اجازه داده شده است و آن در دو مورد است: الف) زینتهایی که
آشکارا و معلوموار است واجب نیست بپوشاند. ب) عدهاي از محارم نیز استثناء شدهاند که در این صورت نیز اظهار زینت براي زنها
یا ایّها النبی قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهن من جلابیبهن ذلک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین و » . حرام نمیباشد
اي پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم بگو براي زنان و دختران و زنان مؤمنین که نزدیک کنند بر روي تمام «. کان اللّه غفورا رحیما
بدنشان چادرهایشان را و این شیوه براي این است که به عفاف و نجابت شناخته شوند و مورد آزار و اذیت قرار نگیرند.( 40 ) مراد از
جلابیب چیست؟ سه نظر وجود دارد : الف) پارچهاي بزرگ که از روسري بلندتر است و سرو گردن و سینه را میپوشاند. ب)
مقنعه و خمار (روسري) . ج) پیراهن گشاد. قدر جامع این است که بدن را بپوشانند. بیشتر به نظر میرسد که منظور پوششی است
جمع جلباب است و آن « جلابیب » که از روسري بزرگتر و از چادر کوچکتر است.( 41 ) علامه طباطبایی رحمهالله میفرماید: کلمه
و اذا سألتموهن » ( جامهسرتاسري است که تمام بدن را میپوشاند و یا روسري مخصوص است که صورت و سر را ساتر میشود.( 42
هرگاه حاجتی داشته باشید که از زنان پرسشی نمایید یا متاعی ؛« متاعا فاسئلوهن من وراء حجاب ذلک اطهر لقلوبکم و قلوبهنّ
بخواهید باید از پشت پرده سؤال نمایید که این کار پاکیزهتر است براي دلهاي شما و دلهاي آنان.( 43 ) شأن نزول: اصحاب پیامبر
صلیاللهعلیهوآلهوسلم گاهی براي حوایجی که داشتند وارد خانههاي پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم میشدند و گاهی میشد که پیامبر
تشریف نداشتند ، قهرا طرف تکلّم ، زنهاي پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم بود . آیه مذکور نازل شد که وقتی چیزي لازم شد از پشت
این آیه اگر چه اختصاص به زنهاي پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم دارد ، ولی مورد از » : پرده با آنها تکلّم کنید.( 44 ) وجه استدلال
قبیل مثال است و مانعی از شمول حکم به سایر زنها ندارد و علماي اسلام نیز حکم را منحصر به زنهاي پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم
و از تکالیف آنها ندانستهاند و تخصیص حکم به زنهاي پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم هم دلیلی ندارد. پس اصحاب با فیض حضوري
که نسبت به پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم داشتند اگر استتار و حجاب زن از مرد باعث تطهیر قلوب آنها بشود باقی افراد که از فیض
حضوري پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم بهره نداشتند حجاب زن از مرد بیشتر موجب تطهیر قلوب آنها خواهد بود و هرچه باعث
و القواعد من النساء اللاتی لایرجون » (45)«. صفاي قلب و صدق زبان وحسن عمل باشد امر به آن در شریعت اسلام واجب است
زنهاي بازنشسته که میل به «؛ نکاحا فلیس علیهن جناح ان یضعن ثیابهن غیر متبرجات بزینۀ و ان یستغفعن خیرلهن و اللّه سمیع علیم
نکاح ندارند باکی نیست که کنار بگذارند لباسهاي خود را یعنی جلباب و خمار خود را بیندازند ، البته در حالی که قصد آنها
صفحه 51 از 109
اظهار زینت و جلوهگري نباشد و اگر در حال پیري جانب عفت را نگاه بدارند براي آنها بهتر است ، زیرا خداوند شنوا و دانا
واقع شده است « فا » الف و لام در القواعد به معناي التی است و متضمن معناي شرط است . لذا در خبر او » : است.( 46 ) وجه استدلال
. پس محصل معنا آن باشد که وضع بالاپوش براي زنان که از قواعد هستند و امید به ازدواج ندارند جایز است و مفهوم شرط که
بالاتفاق حجت است این باشد که جایز نیست براي زنهایی که از قواعد نمیباشند و امید به ازدواج دارند ، هنگام بیرون رفتن سر
اگر حجاب بر زنان واجب نبود پیرهزنان را رخصت به بی حجابی غلط بود و تخصیص دادن زنان » (47)«. اندرزهاي خود را فرو نهند
پیر را به جواز عدم حجاب دلیلی است که زنان دیگر واجب است با حجاب باشند ، و الا وجهی ندارد که زنان پیر را تخصیص دهد
این تکلیف رفعش از پیرزنان ، برهان است بر ثبوت تکلیف براي زنهاي جوان ، زیرا اگر همه زنها بیحجاب » (48)«. و استثناء کند
زنها به خانه « و قرن فی بیوتکن و لاتبرّجن تبرّح الجاهلیۀ الاولی » (49)«. بودند اختصاص وضع ثیاب به قواعد از زنان بی محل بود
است یعنی در خانههاي خود بمانند « قرار » یا از ریشه :« قرن » هایشان بمانند و مثل زنهاي عصر جاهلیت زیورنمایی نکنند.( 50 ) واژه
علامه طباطبائی رحمهالله میفرماید : تبرّج به معناي :« تبرّج » یعنی در رفتار و کردار خود باوقار باشند.( 51 ) واژه « وقار » و یا از ریشه
ظاهر شدن در برابر مردم است ، همانطوري که برج قلعه براي همه هویدا است.( 52 ) در مجمع البیان آمده است : تبرّج : ابراز کردنِ
4. عن ابی عبداللّه علیهالسلام قال مر ابو جعفر بامرأة ( زر و زیور و موارد زینت و زیبایی است و آن گرفته شده از بُرج است.( 53
مُتنقِّبه و هی مُحرِمه فقال أحرِمی و أسفري و أرخی ثوبِک من فوق رأسِکِ فانک ان تنقّب لم یتغیر لونِک فعال له رجل الی این
تُرخیه؟ قال تغطی عینیهما. امام صادق علیهالسلام فرمود: امام باقر علیهالسلام از زن محرمهِ نقاب دار گذشت ، به او فرمود : احرام
بینداز و رویت را باز کن و لباست را از روي سرت بیاویز ، زیرا اگر نقاب بگیري رنگت تغییر نخواهد کرد. مردي عرض کرد تا
کجا لباس را بیاویزد؟ امام فرمود : چشمانش را بپوشاند.( 54 ) عن سماعۀ قال سألته عن المرأة تصلّی متنقبّه قال اذا کشفت عن موضع
السجود فلا بأس به و ان أسفرت فهو افضل. سماعه میگوید : از امام علیهالسلام پرسیدم از زنی که با نقاب نماز میخواند ، فرمود :
اگر جاي سجده را باز کند باك نیست واگر تمام صورت را در نماز باز بگذارد بهتر است.( 55 ) عن ابی عبداللّه علیهالسلام لاینبغی
للمرأة ان تنکشف بین یدي الیهودیه و النصرانیه فانهنَّ یصفن ذلک لازواجهن؛ امام صادق علیهالسلام فرمود : براي زنهاي مسلمان
( سزاوار نمیباشد که نزد زنهاي یهودي ونصرانی کشف حجاب کند ، چون آنها براي شوهرهاي خودشان توصیف میکنند.( 56
اصبغ ابن نباته عن امیرالمؤمنین علیهالسلام قال سمعته یقول: یظهر فی آخر الزمان و اقتراب الساعۀ و هو شر الازمنه نسوة کاشفات
عادیات متبرّجات فی الدین و اخلات فی الفِتن مایلات الی الشهوات مسرِعات الی اللذات مستحلات للمحرمات فی جهنم خالدات؛
اصبغ بن نباته از امیرالمؤمنین علیهالسلام نقل میکند که امام فرمود : در آخر الزمان زنهاي روباز ظاهر میشود که از دین بیرون
رفته باشند و زینتهاي خود را براي اجانب ظاهر نماید . متمایل به شهواتاند و شتابنده به لذات محرمات، محرمات را حلال
میدانند . اینها همیشه در جهنم خواهد بود.( 57 ) از مجموع آیات ، روایات ، حکم عقل و سیره عملی ثابت میشود که حجاب ،
تکلیف شرعی و حکم الهی است .
منابع
، 2. تاریخ تمدن، ویل دورانت، ج 6 2. المنجد فی الاعلام، لویس مقلوف، ص 419 413 1. مجله پیام یونسکو، اسفند 1369
4. لسان العرب، ابن منظور، ج 1، ص 3. فرید وجدي، دایرةالمعارف قرن 20 ، ج 3، ص 335 عکسهاي ضمیمه و ج 4، ص 461
7. لغتنامه دهخدا، علی 6. اقرب المودود، علامه شرتونی لبانی، ج 1، ص 163 5. تاج عروس، واسطی زبیدي، ج 1، ص 404 298
10 . النهایه، 9. طومار عفت، شیخ یوسف نجفی جیلانی، ص 116 8. صحاح، جوهري، ج 1، ص 107 اکبر دهخدا، ج 5، ص 7638
13 . رساله 12 . حجاب در اسلام، قوام الدین وشنوي، ص 142 11 . مسأله حجاب، مرتضی مطهري، ص 79 ابن اثیر، ج 1، ص 240
صفحه 52 از 109
ردّ کشف حجاب ، سید اسداللّه خرقانی 14 . حقیقت حجاب در اسلام ، شیخ محمد خالصی زاده 15 . صواب الخطاب فی اتقان
17 . تفسیر نمونه، مکارم شیرازي، ج 14 ، ص الحجاب ، میر هاشم مجتهد مرندي 16 . تفسیر البرهان، علامه بحرانی، ج 4، ص 59
21 . البیان فی 20 . مجمع البیان، طبرسی، ج 8، ص 557 18 . تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، ج 16 ، ص 509 439 ، ج 17 ، ص 428
.24 23 . نهج البلاغه، نامه مالک اشتر، سیّد رضی، 53 22 . الکافی، کلینی، ج 4، ص 345 344 تفسیر القرآن، طوسی، ج 8، ص 339
26 . دفتر تبلیغات . 25 . من لا یحضره الفقیه، صدوق، ج 3، ص 561 و 390 . تهذیب الاحکام، محمد بن حسن طوسی، ج 2، ص 230
27 . طومار 26 . عقد الفرید، احمد بن محمد عبده، ج 3، ص 368 اسلامی، پژوهشهاي قرآنی (فصلنامه)، سال 80 ، شماره 25 74
29 . تفسیر نمونه، مکارم 28 . رسائل حجابیه، رسول جعفریان، ج 1، ص 643 عفت، شیخ یوسف نجفی، ص 108 و 142 و 143
31 . تفسیر هدایت، سید محمد تقی مدرسی، ج 8، ص 302 30 . وسایل الشیعه، حر عاملی، ج 20 ، ص 35 شیرازي، ج 17 ، ص 290
32 . تفسیر کبیر، فخر رازي، ج 24 ، ص 205
پاورقی ها
.5 . 4. المنجد فی الاعلام، ص 419 . 3. مجله پیام یونسکو، اسفند 1369 ، ص 32 . 2. سوره اعراف، آیه 22 . 1. سوره اعراف، آیه 26
8. تورات، . 6. تاریخ تمدن، ویل دورانت، ج 6، عکسهاي ضمیمه. 7. رسائل حجابیه، رسول جعفریان، ص 643 . همان، ص 413
11 . تاریخ تمدن، ویل . 10 . همان ، ص 116 . آیه 16 ، فصل 20 ، سفر تکوین. 9. طومار عفت ، شیخ یوسف نجفی جیلانی، ص 115
13 . طومار عفت، . 12 . عقد الفرید، احمد بن محمد عبدوه، ج 3، ص 368 و فروغ ابدیت، ج 1، ص 150 . دورانت، ج 4، ص 461
، 15 . لسان العرب، ابن منظور، ج 1 . 14 . دائرة المعارف قرن 20 ، فرید وجدي، ج 3، ص 335 . شیخ یوسف نجفی جیلانی، ص 108
ص 298 ؛ تاج عروس، ج 1، ص 404 ، اقرب الموارد، ج 1، ص 163 ؛ لغتنامه دهخدا، ج 5، ص 7638 ، المنجد، ماده حجب و
19 . سوره شوري، آیه . 18 . سوره فصلت، آیه 5 . 17 . سوره احزاب، آیه 54 . 16 . سوره ص، آیه 32 . صحاج جوهري، ج 1، ص 107
22 . فصلنامه پژوهشهاي قرآنی (ویژه زن)، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه . 21 . سوره مریم، آیه 17 . 20 . سوره اسراء، آیه 45 .51
. 24 . دیوان حافظ شیرازي. 25 . بوستان سعدي. 26 . . دیوان نظامی. 27 . 23 . نهج البلاغه، نامه 53 . 1374 ، قم، سال 1380 ، شماره 25
30 . حجاب در اسلام، قوامالدین وشنوي، . 29 . رسائل حجابیه، ص 643 . دیوان عطار 28 . مسأله حجاب، مرتضی مطهري، ص 79
33 . رسایل حجابیه، ص . 32 . رسایل حجابیه، ج 2، ص 735 . 31 . سوره احزاب، آیه 59 . ترجمه احمد محسنی گرگانی، ص 142
، 36 . تفسیر البرهان، علامه بحرانی، ج 3 . 35 . تفسیر هدایت، سید محمد تقی مدرسی، ج 8، ص 302 . 34 . سوره نور، آیه 31 .148
39 . تفسیر نمونه، مکارم . 38 . ترجمه تفسیر مجمع البیان، ج 9، ص 612 . 37 . تفسیر کبیر، امام فخر رازي، ج 24 ، ص 105 . ص 159
42 . ترجمه تفسیر المیزان، . 41 . تفسیر نمونه، مکارم شیرازي، ج 17 ، ص 428 . 40 . سوره احزاب، آیه 59 . شیرازي، ج 14 ، ص 439
44 . اثبات وجوب حجاب، شیخ عباس اسلامی. 45 . رسائل حجابیه . 43 . سوره احزاب، آیه 53 . علامه طباطبایی، ج 16 ، ص 532
48 . طومار عفت، شیخ یوسف نجفی جیلانی، .( 47 . رسائل حجابیه، ص 190 . 46 . سوره نور، آیه 60 .( جعفریان، ص 637 و 142
52 . ترجمه تفسیر . 51 . ترجمه مجمع البیان، ج 11 ، ص 471 . 50 . سوره احزاب، آیه 33 .( 49 . رسائل حجابیه، ص 142 . ص 142
56 . کافی، ج . 55 . تهذیب، ج 2، ص 230 . 54 . کافی، ج 4، ص 344 . 53 . مجمع البیان، ج 11 ، ص 471 . المیزان، جد 16 ، ص 483
. 57 . من لایحضر الفقیه، ج 3، ص 390 ؛ وسایل شیعه، ج 20 ، ص 35 . 5، ص 519 و من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 561
شخصیت