ترتیب تاریخی فهرست های خودنوشت
1-فهرست جالینوس(د:ح 210 م).
2-فهرست أبو موسی جابر بن حیان بن عبد اللّه کوفی(د:160 ق).
3-فهرست عبدان اسماعیلی(د:سده سوم ق).
4-فهرست محمد بن احمد بن جنید اسکافی(د:381 ق).
5-فهرست ابو الفتح عثمان ابن جنّی(د:392 ق).
6-فهرست کتابهای رازی و نام کتابهای بیرونی،تألیف أبوریحان محمّد بن أحمد بیرونی(د:440 ق).
7-فهرست،ابو الفتح محمّد بن علی کراجکی(د:449 ق).
8-احمد بن علی نجاشی(د:450 ق).
9-محمّد بن حسن طوسی(د:460 ق).
10-علی بن حسن بن علی میانجی معروف به عین القضاه همدانی(د:471 ق).
11-محیی الدین عربی(د:560 ق.).
12-علی بن موسی معروف به ابن طاووس(د:589 ق).
13-محمّد بن علی بن محمّد جرجانی(د:سده 8 ق).
14-محمّد بن مرتضی فیض کاشانی(د:1091 ق).
15-فخر الدین بن محمد علی بن احمد طریحی(د:1085 ق).
16-محمد علی بن ابو طالب حزین لاهیجی(د:1181 ق).
ص:574
17-الفهرست،ملاّ حبیب اللّه بن علی مدد کاشانی(د:1340 ق).
درباره رساله الفهرست
کتاب الفهرست دارای سه بخش کلی است:
فهرست کتابخانه؛
فهرست تألیفات؛
وصیت نامه.
بخش اول این رساله در بردارنده فهرست کتابهای کتابخانه شخصی ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی است که طبق دسته بندی خود وی در 16 فصل بدین قرار است:
1-در کتب فقهیه از مؤلفات متقدمین و متأخرین و متأخری المتأخرین؛
2-در ذکر کتب اصول فقه که در تصرف این احقر است؛
3-در ذکر کتب تفسیر و قرائت و تجوید است که در تصرف این حقیر است؛
4-در ذکر کتب لغت و نحو و صرف و معانی و بیان و نحو ذلک من الادبیات؛
5-در ذکر کتب تواریخ و درایه و رجال و حکایات و نحو ذلک که در تصرف این حقیر است؛
6-در ذکر کتب حکمت و کلام و منطق و حساب و هیئت و نجوم و نحو ذلک که در تصرف احقر است؛
7-در مصاحف و کتب دعوات و زیارات و ما یتعلق بذلک که در تصرف این حقیر است؛
8-در ذکر کتب مصائب ائمه معصومین علیهم السّلام که در تصرف این حقیر است؛
9-در کتب اخلاق و معارف و مطالب عرفانیه که در تصرف این حقیر است؛
10-در ذکر کتب اخبار و احادیث از شیعه و سنی در اصول دین و فروع دین و غیر ذلک که در تصرف من است؛
11-در ذکر کتب متفرقه که جمله از آن کتب باطله است که برای رد،در تصرف من است و جمله از آن در رد وهابیت باطله است؛
ص:575
12-در ذکر کتبی که مرحوم ملاّ اسماعیل برزی وصیت کرده بود که به این حقیر داده شود و داده شده مگر چند کتاب آن که در نزد ملاّ میرزا آقا و حاجی ملاّ محمّد یزدی است؛
13-در ذکر کتب حبسی مرحوم حاجی سید حیدر که وصیت کرده که من آنها را بعد از وفات او حبس نمایم الی مدت بیست سال و چون در این مدت یکی از اولاد و اولاد اول او قابل نشوند این کتب بعد از انقضای مدت از مال نور چشمی آقا حسین باشد،لهذا در سیم شهر شعبان سنه 1315 این کتب همه به نحو مذبور حبس نمودم و تولیت آنها را با خود واگذاشتم؛
14-در ذکر کتب موقوفه مرحوم حاجی محمد علی کوزه کنانی که در تصرف این حقیر است چه آن مرحوم تولیت آنها بعد از وفات خود بر اولاد و اولاد خود و با انقراض آنها به اولاد حاجی محمد خان و با انقراض آنها با علم علمای بلدی که این کتابها در آنجا اتفاق افتد و تفصیل این وقف در پشت این کتابها نوشته شده است؛
15-در کتب موقوفه مرحوم آقای ملاّ مهدی نراقی که در تصرف این حقیر است باذن من له التصرف فیها من أعقل اولاد اولاده المذکور و ارشده،چنانکه تفصیل این وقف در پشت این کتابها مرقوم است؛
16-در ذکر کتبی که در قم خریدم فی سنه 1329.
بخش دوم این رساله که شامل تألیفات ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی است و در حقیقت فهرست خودنوشت آثار ملاّ حبیب اللّه کاشانی به شمار می رود نیز دارای 2 فصل به قرار زیر است:
1-در ذکر کتبی که از مؤلفات و مصنفات خود این احقر است که در نزد خودم می باشد، مگر جمله ای از آنها که طلاب نسخه اصل آنها را برای استنساخ برده اند و نداده اند؛
2-در ذکر کتبی که از مؤلفات این احقر که به چاپ رسیده است.
بخش سوم که خاتمه این رساله است نیز در حقیقت وصیت نامه ی مرحوم ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی به شمار می رود.
ص:576
نسخه های الفهرست
دو نسخه خطی از کتاب الفهرست ملاّ حبیب در دست می باشد:
1-کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش (1)
2-تهران:دانشگاه تهران،ش 5994،نستعلیق سده 1،73 گ،11*17،19 س [175/16] (2)
لازم به ذکر است که تنها بخش فهرست مصنفات مرحوم ملاّ حبیب اللّه کاشانی نیز در انتهای کتاب مغانم المجتهدین که با خط مؤلف به صورت سنگی طبع شده است،توسط محمّد بن حبیب اللّه شریف کاشانی فرزند مولف کتابت شده است.
روش تصحیح
ما در این رساله تنها بخش آثار مؤلف را تصحیح نموده ایم و البته امید آن است که در آینده ای نه چندان دور کل رساله به صورت کتابی مستقل به همراه نمایه هایی مفصل به زیور طبع آراسته گردد.در این تصحیح نسخه کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی که به خط خود مؤلف می باشد،اصل قرار گرفته و دو نسخه دیگر یعنی نسخه دانشگاه با رمز(د)و نسخه چاپ سنگی با رمز(س)به صورت نسخه بدل استفاده شده است.
کلیه نسخه های خطی موجود از آثار مؤلف چه در کتابخانه شخصی مؤلف و چه در دیگر کتابخانه های ایران،شناسایی و در پاورقی،اطلاعات اجمالی و منبع مورد استفاده آنها ذکر شده است،و سعی گردیده در صورت چاپ،اثری از مؤلف ابتدا با اشاره به چاپ آن کتاب رهنمون محققان و پژوهشگران استفاده کننده از آثار آن بزرگوار باشیم.
لازم به ذکر است که برخی از نسخه های خطی ایشان که در حال حاضر در کتابخانه
ص:577
1- (1)) -عکس این نسخه به شماره 905/5 در کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی موجود می باشد.
2- (2)) -به ضمیمه کتاب رباعیات می باشد.
شخصی ایشان در کاشان موجود است در این رساله فهرست نشده اند که عبارتند از:
1-المسائل الحجّیه به زبان فارسی.
2-فضائل و آداب اعیاد شرعیه به زبان فارسی.
3-النجم الثاقب فی رد هذا الکافر الناصب به زبان فارسی.
4-مجالسی در مصائب امام حسین علیه السّلام و یارانش به زبان فارسی.
5-شرح کتاب الطلاق من مفاتیح الشرایع فیض کاشانی به زبان عربی.
6-اثنا عشر خطبه به انشاء مؤلف به زبان عربی.
7-قصیده در مدح صاحب الزمان عج اللّه تعالی فرجه الشریف به زبان عربی.
8-قصیده فی ذم الدنیا به زبان عربی.
9-قصیده فی المرثیه به زبان عربی.
10-قصیده فی الاشتیاق الی الموت به زبان عربی.
11-قصیده فی طلب العلم و آدابه به زبان عربی.
12-قصیده فی مرثیه علی نحو قصیده امرء القیس به زبان عربی.
13-الفهرست به زبان عربی.
14-شرح سؤال و جواب رأس الجالوت و امام رضا علیه السّلام به زبان عربی.
و السلام
قم-مجید غلامی جلیسه
ص:578
ص:579
ص:580
[متن رساله الفهرست]
اشاره
در ذکر کتبی که از مؤلفات و مصنفات خود این احقر است،که در نزد خودم می باشد، مگر جمله از آنها که طلاب نسخه اصل آنها را برای استنساخ برده اند و نداده اند.
[1]حقایق النحو فی تطبیق مسائل النحو علی المطالب العرفانیه؛ (1)[2]مصابیح الظلام فی النحو؛[3]مصابیح الدجی،شرح سیوطی فی النحو؛[4]التذکره النوروزیه فی النحو؛ [5]حدیقه الجمل؛[6]حاشیه علی شرح القطر و هذه الکتب مما ألفته قبل البلوغ؛ [7]العشره الکامله فی التجوید؛ (2)[8]الوجیزه فی الکلمات النحویه؛ (3)[9]منظومه فی النحو؛[10]ایضا منظومه فی النحو مسماه بدرّه الجمان؛ (4)[11]منتخب القوانین؛ (5)[12]المنظومه فی الأصول؛ (6)[13]ایضا منظومه فی الفقه مسماه بزبده المقال (7)؛ (8)
ص:581
1- (1)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/11.
2- (2)) -نسخ خطی:قم:گلپایگانی،ش 104/20،خط مؤلف،1290 ق،5 گ[525]. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 56/2.(نسخه ناقص می باشد) کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/1. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط علی اکبر بن یوسف بن محمد صالح کاشانی، ش 71/2. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 9094 خطی،نسخ،حسن شریف بن علی کاشانی، 1309 ق،19 پ-29 ر[ج 130/3].
3- (3)) -احتمالا همان کتاب«کلمات یبحث عنها النحویون»می باشد. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/6. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی 909/6 خطی،نسخ،حسن شریف بن علی کاشانی،1309 ق، 32 پ-33 پ[131/3].
4- (4)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 22/2.
5- (5)) -س:-منتخب القوانین.
6- (6)) -چاپ:چاپ شده[معجم المطبوعات العربیه فی ایران:202]
7- (7)) -س:+فی نظم الأفعال.
8- (8)) -چاپ:بی جا،بی نا،68 ص،1278 ق.
[14]ایضا منظومه فی الأصول مسماه بمنیه الوصول؛ (1)[15]منظومه فی الدرایه؛ (2)[16]منظومه فی علم المناظره؛ (3)[17]منظومه فی علم اصول الدین مسماه بالجوهر الثمین؛ (4)[18]منظومه فی الصرف؛ (5)[19]لباب الفکر فی المنطق؛ (6)[20]لب النظر فی المنطق أیضا؛ (7)[21]هدایه الضبط فی علم الخط؛ (8)[22]نخبه البیان 9فی علم البیان؛ 10
ص:582
1- (1)) -عنوان کتاب«منیه الوصول فی علم الأصول»می باشد. چاپ:به سعی و اهتمام:ابراهیم خوشگذران؛اسد اللّه مرادی،کاشان:مجمع متوسلین به آل محمد صلّی اللّه علیه و آله،صص 55-311،1372 ش. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 42/4. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 72/2.
2- (2)) -نام این کتاب«الدره الفاخره»می باشد. چاپ:تصحیح:سید محمد تقی حسینی،مجله علوم الحدیث،شماره اول،صص 335-359، 1418 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 72/3..
3- (3)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 42/5. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 72/4.
4- (4)) -عنوان کتاب جواهر الثمین می باشد. چاپ:تهران:بی نا،1326 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 42/3. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،72/1.
5- (5)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 22/3.
6- (6)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/2.
7- (7)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/3. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 909/2 خطی،نسخ،حسن شریف بن علی کاشانی، 1309 ق،(10 ر-11 پ)؛[129/3].
8- (8)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/4.-
[23]تعلیقات علی تمهید القواعد للشهید الثانی؛ (1)[24]تعلیقات علی مقدمه الفصول؛ (2)[25]منظومه فی علم البیان؛ (3)[26]منظومه فی فن البدیع مسماه بزهره الربیع؛ (4)[27]فهرسه الأمثال؛ (5)[28]نخبه الأمثال (6)؛[29]منتخب الأمثال؛ 7[30]نظم الأمثال؛
ص:583
1- (1)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 48/2.
2- (2)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/12.
3- (3)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 58/11.
4- (4)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 58/12.
5- (5)) -عنوان کتاب فهرست منتخب الأمثال می باشد. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 41. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی ش 901 عکسی،نسخ،خط مؤلف،281 ص[102/3].
6- (6)) -عنوان کتاب«نخبه المقال فی منتخب الأمثال»است. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 1/1.(دو نسخه که یکی پاکنویس و مفصل تر می باشد).-
[31]الأنوار السانحه فی تفسیر الفاتحه؛ (1)[32]بوارق القهر فی تفسیر سوره الدهر؛ (2)[33]تفسیر فارسی علی سوره الجمعه (3)؛ (4)[34]تفسیر سوره الملک؛ (5)[35]تفسیر سوره انا فتحنا؛ (6)[36]تفسیر سوره قل هو اللّه؛[37]شرح الخطبه الشقشقیه؛ (7)[38]مصاعد الصلاح؛[39]شرح دعاء الصباح؛ (8)[40]جذبه الحقیقه شرح دعای کمیل؛ (9)[41]شرح
ص:584
1- (1)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 54.
2- (2)) -چاپ:تحقیق:مؤسسه الضحی الثقافیه،قم:نشر عالمه،354 ص،1381 ش. تحقیق:مؤسسه الضحی الثقافیه،قم:شمس الضحی،356 ص،1383 ش. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 53.
3- (3)) -س:+تفسیر عربی سوره الجمعه.
4- (4)) -عنوان تفسیر عربی سوره جمعه«اللمعه فی تفسیر سوره الجمعه»می باشد. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 1/2. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 903/2 عکسی،نسخ،خط مؤلف،399-414[103/3].
5- (5)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 26.
6- (6)) -چاپ:تهران:بی نا،1323 ق.[معجم المطبوعات العربیه فی ایران:246]. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 23/2. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط ابن علی بن احمد نراقی،ش 71/1.
7- (7)) -عنوان این کتاب«کشف السحاب فی شرح الخطبه الشقشقیه»می باشد. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/9.
8- (8)) -عنوان این کتاب معارج الصلاح فی شرح دعاء الصباح می باشد. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 37.
9- (9)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 59/1. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 881/1 عکسی،نستعلیق و نسخ،خط مؤلف،1-80 [73/3].
علی الخمسه عشر من مناجات السجاد علیه السّلام؛ (1)[42]شرح علی (2)دعاء السحر؛ (3)[43]شرح علی الجوشن الصغیر؛ (4)[44]شرح دعاء صنمی قریش؛ (5)[45]شرح عربی علی (6)دعاء عدیله؛ (7)[46]شرح فارسی علی العدیله مسمی بعقائد الإیمان؛ (8)[47]رساله فی اصطلاحات اهل الجفر؛[48]رساله فی نخبه من الدعوات الوارده فی الأوقات الشریفه؛[49]شرح علی شرح الباب الحادی عشر مسمی بشمس المشارق؛[50]اسرار العارفین فی الأخلاق؛ (9)[51]توضیح السبل؛ (10)[52]مقدمه السلوک فی اصطلاحات
ص:585
1- (1)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 59/2. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 881/2 عکسی،نستعلیق و نسخ،خط مؤلف،81-104 [73/3].
2- (2)) -س:-علی.
3- (3)) -چاپ:قم:بی نا،86 ص،1405 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 52/2.
4- (4)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 52/1.
5- (5)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 52/4.
6- (6)) -س:-علی.
7- (7)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 30.
8- (8)) -چاپ:بی جا:بی نا،1259 ق. تهران:بی نا،334 ص،1316 ق.(خط محمد تقی بن ملا حسین طالقانی)[فهرست کتب چاپ سنگی فارسی کتابخانه مرکزی تبریز:121] تهران:بی نا،341 ص،1360 ق. قم:بصیرتی،26+343 ص.بی تا.
9- (9)) -عنوان اصلی کتاب اسرار العارفین و انوار السالکین است که در سه باب می باشد. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 40. تهران:ملک 2134/2،نسخ،احتمالا از مؤلف،1273 ق،(123 ر-166 ر)؛[430/5].
10- (10)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 36. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 68.
الصوفیه؛[53]النخبه المجموعه فی المطالب المتفرقه؛ (1)[54]القواعد الربانیه فی باطنیات الأخلاق؛ (2)[55]الملهمه القدوسیه فی المناجاه؛[56]المقالات المخزونه فی المناجاه أیضا؛[57]اکمال الحجه فی المناجاه ایضا؛[58]بدر البلاغه فی الخطب؛[59]دره اللاهوت فی المطالب العرفانیه؛[60]ریاض العرفان فی المثنویات؛[61]شعل الفؤاد؛ [62]تبصره السائر فی دعوات المسافر؛ (3)[63]النخبه الرفیه فی شرح الدره البهیه فی الاصول؛ (4)[64]مسائل الأفعال فی أفعال الصلوه؛[65]الکلمات الجذبیه؛[66]رساله فی الرد علی البابیه؛ایضا[67]رساله فی الرد علیهم مسماه برجم الشیاطین فی الرد الملاعین؛ (5)[68]فضیحه اللئام فی الرد علی من ابدع فی الاسلام؛[69]رساله فی علم المناظره؛ (6)[70]حکم المواعظ؛[71]رساله فارسیه فی أفعال الحج؛[72]شرح علی القصاص و الدیات من المفاتیح؛ (7)[73]الدر المکنون فی شرح دیوان المجنون؛ (8)
ص:586
1- (1)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 56/1.
2- (2)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 51/3.
3- (3)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 28. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط آقا محمد آیت اللّه زاده،67/1.
4- (4)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 48/4.
5- (5)) -نسخ خطی:قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 1164 خطی،نستعلیق و نسخ،خط مؤلف،1285 ق،54 گ[406/3].
6- (6)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/8. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 909/1 خطی،نسخ،حسن شریف بن علی کاشانی، 1309 ق،(1 پ-9 پ)؛[128/3].
7- (7)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 32.
8- (8)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 38. کاشان:مدرسه سلطانی کاشان،ش 189/2،نسخ،بی کا،1300 ق[فهرست مدرسه سلطانی کاشان،ص 19؛نشریه نسخه های خطی:356/4]. کاشان:کتابخانه ارشاد اسلامی کاشان،ش 26:نسخ،محمد حسین بن محمد جعفر کاشانی،-
[74]مقدمه التعلیم و التعلم؛ (1)[75]صراط الرشاد فی الأخلاق؛ (2)[76]قوامیس الدرر فی مجلدین فی مطلب متفرقه (3)؛ (4)[77]رساله فی تحقیق حکم العصیر؛[78]رساله فی الشکیات؛[79]رساله فی التیمم؛[80]رساله فی حجیه الظن؛ (5)[81]قبس المقتبس فی شرح من عرف نفسه فقد عرف ربه؛ (6)[82]رساله فی معنی الصلوه علی محمّد و آله؛ (7)
ص:587
1- (1)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 49/1.
2- (2)) -عنوان کامل کتاب«صراط الارشاد و میزان العباد»می باشد. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 57/10.
3- (3)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 40/1.(جلد اول) کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 50.(جلد دوم)
4- (4)) -س:+منتخب القوامیس.
5- (5)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 48/3.
6- (6)) -چاپ:به ضمیمه کتاب مجمع الفوائد و ملتقی الشوارد فی علوم الأوائل و الأواخر نوشته سید عزیز اللّه امامت کاشانی به چاپ رسیده است. تحقیق:محمود شریفی:فصلنامه علوم حدیث،شماره 4،صص 125-140،تابستان 1376 ش. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 59/3. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 881/3 عکسی،نستعلیق و نسخ،خط مؤلف،105-112 [73/3].
7- (7)) -چاپ:تصحیح:اسد اللّه مرادی بروجردی،کاشان:حسینیه آیت اللّه امامت کاشانی،مجمع متوسلین به آل محمد صلّی اللّه علیه و آله،374 ص،1383 ش. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 59/4. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 881/3 عکسی،نستعلیق و نسخ،خط مؤلف،113-121[74/3].
[83]البارقات المکلوتیه فی الأخلاق؛ (1)[84]مسائل الأحکام فی المسائل العملیه؛ (2)[85]وسیله الأخوان فی رؤوس المسائل العملیه؛ (3)[86]رساله فارسیه فی الشکیات و السهویات؛[87]رساله فارسیه فی مسائل الإجتهاد و التقلید؛ (4)[88]منتخب المسائل فی المسائل العملیه؛[89]مغانم المجتهدین فی حکم صلوه الجمعه و العیدین فی زمان الغیبه؛ (5)[90]رساله فارسیه فی أفعال الصلوه؛[91]منتقد المنافع فی شرح النافع مجلدات کثیره؛ثلاث مجلدات فی الطهاره (6)و مجلدات خمس فی الصلوه و مجلد فی الإرث و مجلد فی القضا و الشهاده و مجلد فی المتاجر (7)؛ 8[92]وسیله المعاد فی فضائل
ص:588
1- (1)) -چاپ:کاشان:مجمع متوسلین به آل محمد صلّی اللّه علیه و آله 196 ص،1376 ش. قم:شمس الضحی،284 ص،1427 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 59/7. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 881/6 عکسی،نستعلیق و نسخ به خط مؤلف،169-343 [74/3].
2- (2)) -چاپ:چاپ شده[فهرست کتابهای چاپی فارسی:3553/2] نسخ خطی:قم:مرکز احیاء میراث اسلامی:ش 1845 خطی،محمد حسین بن محمد جعفر کاشانی،1301 ق،220 گ[264/5] مشهد:آستان قدس،ش 14954،نسخ،بی کا،135 گ[فهرست رایانه ای]
3- (3)) -نسخه خطی:قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 329 خطی،نسخ،محمد حسین بن محمد جعفر کاشانی،1295 ق،72 گ[433/1]. تهران:دانشگاه تهران،ش 9497،مند علی بن أبو القاسم آقا حسین آقا صالح شعرباف کاشانی، 1295 ق،39 گ[385/17]
4- (4)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 45/4.
5- (5)) -چاپ:بی جا:بی نا،158 ص،1390 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 33.
6- (6)) -چاپ:قم:بوستان کتاب،716 ص،وزیری،1384 ش.
7- (7)) -س:و مجلد فی الزکوه و الخمس و الصوم و مجلد فی الحج.-
آل محمد صلّی اللّه علیه و آله؛[93]ذریعه المعاد فی الفضائل أیضا؛ (1)[94]رساله فارسیه فی الرجعه؛ [95]مستقصی المدارک؛[96]منتخب القواعد؛[97]ریاض الحکایات؛ (2)[98]تنبیهات
ص:589
1- (1)) -چاپ:بی جا:محمد شریف آیت اللّه زاده کاشانی،3 جلد،1331-1371 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 46/1.
2- (2)) -چاپ:بی جا:بی نا،243 ص،1317 ق. بی جا:بی نا،240 ص،1320 ق. تهران:بی نا،247 ص،1322 ق[فهرست کتب چاپ سنگی سازمان مدارک فرهنگی-
الغافلین؛ (1)[99]اسرار الأنبیاء فی ترجمه الجواهر السنیه؛ (2)[100]مصابیح الصائمین فی
ص:590
1- (1)) -چاپ:بی جا،بی نا،592 ص،رقعی،بی تا،.(به همراه تشویقات السالکین و گلزار اسرار و ساقی نامه،رباعیات،نصیحت نامه و شکایت نامه به چاپ رسیده است). تهران:آخوند ملاّ هاشم،374 ص،1322 ق. تهران:آخوند ملاّ هاشم،374 ص،1392 ق.(افست از چاپ قبلی). نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 60/2. تهران:دانشگاه تهران 4297/4،
2- (2)) -عنوان کامل کتاب«اسرار الأنبیاء و أنوار الأصفیاء»می باشد که این کتاب ترجمه تحت اللفظی از کتاب«الجواهر السنیه»شیخ حر عاملی(د:1104 ق.)است که در آن احادیث قدسیّه گردآوری شده است. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 34/1. قم:مرعشی،ش 2855،نسخ،محمد حسین بن محمد جعفر کاشانی،1292 ق،246 گ [58/8]. قم:مرعشی،ش 1242،نسخ،علی اکبر بن محمد حسین بن علی اکبر،1310 ق،187 گ [41/4]. چاپ: بی جا:بی نا،566 ص،وزیری،1405 ق.
آداب الصوم؛ (1)[101]جمل النواهی فی شرح حدیث المناهی؛ (2)[102]توضیح البیان فی تسهیل الأوزان؛ (3)[103]مجالس الأبرار فی فضائل آل محمد صلّی اللّه علیه و آله؛ (4)[104]شرح اللغز؛ (5)[105]رساله فارسیه در آداب روز جمعه؛ (6)[106]اسرار حسینیه؛ (7)[107]شرح
ص:591
1- (1)) -چاپ:چاپ شده[معجم المطبوعات العربیه فی ایران،ص 543]. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 34/2.
2- (2)) -چاپ:قم:الکاشانی،272 ص،رقعی،1364 ش.(با ترجمه ی متن حدیث مناهی از محمد شریف)[معجم المطبوعات العربیه فی ایران:290]. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 20.
3- (3)) -چاپ:بی جا:بی نا،227 ص،رقعی،1313 ق. بی جا:بی نا،رقعی،1328 ق.[فهرس التراث،ج 2،ص 288]. تهران:به اهتمام شیخ محمد حسین بن ملاّ محمّد کتابفروش خوانساری،خشتی،227 ص، 1313 ق.[مشار فارسی:1449/1]. قم:بی نا،560 ص،رقعی،1404 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 5/1. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط محمد حسین بن محمد جعفر کاشانی،ش 64. کاشان:مدرسه سلطانی کاشان 142/2،نسخ،بی کا،1295 ق[فهرست مدرسه سلطانی کاشان: 12؛نشریه نسخه های خطی:355/4].
4- (4)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 46/3.
5- (5)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 52/3.
6- (6)) -چاپ:به سعی و اهتمام:ابراهیم خوشگذران؛اسد اللّه مرادی،کاشان:مجمع متوسلین به آل محمد صلّی اللّه علیه و آله،صص 123-154،1372 ش. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 45/2.
7- (7)) -چاپ:بی جا:بی نا،24 ص،1329 ق. بی جا:بی نا،24 ص،1380 ق. به اهتمام:حسین درگاهی،تهران:وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معاونت فرهنگی،رقعی،-
لامیه العجم؛[108]شرح قصیده السید اسماعیل الحمیری؛ (1)[109]شرح قصیده الفرزدق؛ (2)[110]جنه الحوادث فی شرح زیاره الوارث؛ (3)[111]القول الفصل فی ان منجزات المریض من الأصل؛ (4)[112]تسهیل المسالک إلی المدارک؛ (5)[113]گوهر
ص:592
1- (1)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملا حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 25/1. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 1982 خطی،نسخ،محمد بن حبیب الشریف،جمادی الثانی 1373 ق،37 گ[414/5] چاپ:بی جا:بی نا،1374 ش.
2- (2)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 25/2.
3- (3)) -چاپ:به اهتمام:آقا محمد شریف آیه اللّه زاده کاشانی،قم:چاپخانه علمیه،84 صفحه، رقعی،1405 ق.(به ضمیمه شرح زیارت عاشورا به چاپ رسیده است). تحقیق و تعلیق:نزار الحسن،قم:دار جلال الدین،وزیری،196 صفحه،1381 ش. تحقیق و تعلیق:نزار الحسن،بیروت:دار العلوم للتحقیق و الطباعه و النشر و التوزیع،192 ص، رقعی،1423 ق. تحقیق و تعلیق:نزار الحسن،قم:دار جلال الدین،وزیری،196 صفحه،1383 ش. تحقیق و تعلیق:نزار الحسن،بیروت:دار العلوم،وزیری 192 صفحه،1423 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 30.
4- (4)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 42/1. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 2413/2 خطی،نسخ علی بن محمد مهر آبادی،15 جمادی الثانیه 1324 ق،32 ص[295/6]
5- (5)) -چاپ:کاشان:بی نا،48 ص،1374 ش. بی جا:بی نا،40 ص،1404 ق. قم:کتابخانه آیه اللّه مرعشی،40 ص،1404 ق. تصحیح:جواد حسینی،کاشان،مجمع متوسلین به آل محمد صلّی اللّه علیه و آله،98 ص،رقعی،1379 ش. قم:المطبعه العلمیه،40+287 ص،بی تا.-
مقصود در وفای به عهود؛ (1)[114]گلزار اسرار؛ (2)[115]ساقی نامه فی مدح علی علیه السّلام؛ (3)[116]ساقی نامه فی الأخلاق؛ (4)[117]شرح الأربعین فی فضائل أمیر المؤمنین علیه السّلام؛ [118]أحسن التراتیب فی نظم المکاتیب؛ (5)[119]تذکره الشهداء (6)فی مصائب
ص:593
1- (1)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 22/4. تهران:دانشگاه تهران 5672،نستعلیق،محمد بن حبیب اللّه شریف،1349 ق،38 گ [63/16] چاپ:بی جا:بی نا،54 ص،جیبی،بی تا.
2- (2)) -چاپ:بی جا:بی نا،592 ص،رقعی،بی تا.(به همراه تنبیهات الغافلین،تشویقات السالکین،ساقی نامه،رباعیات،نصیحت نامه و شکایت نامه به چاپ رسیده است). نسخ خطی:تهران:دانشگاه تهران،ش 4297/5.
3- (3)) -چاپ:بی جا:بی نا،592 ص،رقعی،بی تا.(به همراه تنبیهات الغافلین،تشویقات السالکین،گلزار اسرار،رباعیات،نصیحت نامه و شکایت نامه به چاپ رسیده است).
4- (4)) -چاپ:تهران:آخوند ملاّ هاشم،374 ص،1322 ق.
5- (5)) -نسخه خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 4. چاپ:بی جا:بی نا،161 ص،1394 ق.(خط مؤلّف).
6- (6)) -چاپ:بی جا:بی نا،454+14،رحلی،1308 ق. بی جا:بی نا،452 ص،1389 ق. به کوشش:جعفر رسول زاده،کاشان:مرسل،126 ص،1381 ش(برگزیده 72 مجلس از این کتاب است). تصحیح:عباس محمد قلیان،قم:شمس الضحی،632 ص،وزیری،1384 ش. تصحیح:سید علی جمال اشرف،قم:مدین،540 ص،وزیری 1385 ش. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط محمد حسین بن محمد جعفر کاشانی،ش 63. قم:کتابخانه شهید محمد حسین شریعتی،نستعلیق،أبو القاسم بن علی اکبر،1313 ق،151 گ [63].
سید الشهداء؛[120]نخبه المصائب؛ (1)[121]مفتاح السعادات فی الدعوات؛ (2)[122] رساله فی علم الجفر؛ (3)[123]تشویقات السالکین الی معارج الحق و الیقین؛ (4)[124] کتاب الرباعیات؛ (5)[125]شرح علی زیاره عاشوراء؛ (6)[126]ذریعه الاستغناء فی
ص:594
1- (1)) -چاپ:بی جا:بی نا،111 ص،1336 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 3.
2- (2)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 47/1.
3- (3)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 47/2. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 1198/2 خطی،نستعلیق،محمد بن نصر اللّه موسوی کاشانی،1313 ق،(9 پ-18 ر)؛[459/3].
4- (4)) -چاپ:بی جا،بی نا،592 ص،رقعی،بی تا.(به همراه تنبیهات الغافلین،گلزار اسرار،ساقی نامه،رباعیات،نصیحت نامه و شکایت نامه به چاپ رسیده است). تهران:آخوند ملاّ هاشم،374 ص،1322 ق. تهران:آخوند ملاّ هاشم،374 ص،1392 ق.[افست از چاپ قبلی]. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 60/1.
5- (5)) -چاپ:بی جا:بی نا،24 ص،جیبی،1380 ق. کاشان،بی نا،88 ص،1373 ق. بی جا:بی نا،592 ص،رقعی،بی تا.(به همراه تنبیهات الغافلین،تشویقات السالکین،ساقی نامه،گلزار اسرار،ساقی نامه در مدح امیر المؤمنین،نصیحت نامه و شکایت نامه به چاپ رسیده است). نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 61. تهران:دانشگاه تهران 5994،نستعلیق،سده 14،73 گ[175/16].
6- (6)) -چاپ:به اهتمام:آقا محمد شریف آیه اللّه زاده کاشانی،قم:چاپخانه علمیه،84 ص،رقعی، 1405 ق.(به ضمیمه جنه الحوادث فی شرح زیاره الوارث). تحقیق:نزار الحسن،قم:دار جلال الدین،وزیری،118 صفحه،1382 ش. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 29. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 909/7 خطی،نسخ،حسن شریف بن علی کاشانی،-
تحقیق مسئله الغناء؛ (1)[127]رساله فارسیه فی المکاسب و المتاجر؛ (2)[128]رساله فارسیه فی الرضاع؛ (3)[129]رساله فارسیه فی الارث؛ (4)[130]رساله فارسیه فی القصاص و الدیات؛ (5)[131]رساله فارسیه فی خواص الأسماء الحسنی؛ (6)[132]رساله فی عدم جواز صلح حق الرجوع مطلقا؛ (7)[133]رساله فی المعاطاه در نزد آقا یحیی
ص:595
1- (1)) -چاپ:تحقیق:دانشگاه کاشان:مرکز احیاء آثار ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی(ره)،176 ص،وزیری،1375 ش. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 43.
2- (2)) -د:رساله فارسیه فی الرضاع...رساله فارسیه فی خواص الأسماء الحسنی.
3- (3)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط آیه اللّه سید فخر الدین امامت،ش 65. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط محمد حسین بن محمد جعفر کاشانی، 66/2.
4- (4)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط آیه اللّه سید فخر الدین امامت،ش 64/2.
5- (5)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط آیه اللّه سید فخر الدین امامت،ش 66/1. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 66/3.
6- (6)) -چاپ:بی جا:بی نا،96 ص،1329 ق. تعریب ه ج.الحسینی؛اعداد و اخراج حسین جهاد الحسانی،نجف:مؤسسه البلاغ،وزیری، 189 صفحه،1420 ق. تحقیق:مؤسسه الضحی الثقافیه،قم:عالمه 148 ص،1381 ش. قم:صائب،352 ص،وزیری،1383 ش. تهران:شمس الضحی،148 ص،1383 ش. تهران:یاس بهشت،352 ص،1384 ش.
7- (7)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 42/2.
است (1)؛ (2)[134]القصیده السینیه فی الأخلاق؛[135]التعلیقات علی اعتقادات الصدوق(ره)؛ (3)[136]رساله طویله فی معاملات الفضولی؛[137]مجمع الحواشی علی شرح اللمعه؛ (4)[138]ایضاح الریاض فی الحواشی علی الشرح الکبیر فی مجلدین؛ (5)[139]لباب الألقاب فی ألقاب الأطیاب؛ (6)[140]رساله مبسوطه فی اصل البرائه و الإحتیاط؛ (7)[141]مراحل الأصحاب فی تحقیق مسئله الإستصحاب؛ (8)[142]منتخب المقالات فی کتاب المقامات؛ (9)[143]جمله من الأشعار المتفرقه؛[144]شرح فارسی بر قصیده مخمسه شیخ زین الدین در مراثی حسین بن علی علیه السّلام؛ (10)[145]قصیده مخمسه
ص:596
1- (1)) -س:-در نزد آقا یحیی است.
2- (2)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 21.
3- (3)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 44 ز. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 902 عکسی،نستعلیق،خط مؤلف،176 ص[102/3].
4- (4)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 35.
5- (5)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 62.(جلد دوم و سوم). کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط علی بن حسین کاشانی،ش 70. قم:مرعشی،ش 3147،نسخ،بی کا،بی تا،86 گ[378/8].
6- (6)) -چاپ:تهران:مطبعه مصطفوی،160 ص،1378 ق.[معجم المطبوعات العربیه فی ایران: 231]. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 24. کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،خط احمد فرزند مؤلف،ش 69. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 904 عکسی،نسخ،خط مؤلف،112 ص[105/3].
7- (7)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 2.
8- (8)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 19.
9- (9)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 23/1.
10- (10)) -چاپ:تهران:بی نا،88 ص،1380 ش. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 58/1.
فی مراثی الحسین علیه السّلام؛ (1)[146]قصیده فی ذم هذا الزمان و الاستغاثه بصاحب الزمان(عج اللّه تعالی فرجه الشریف)؛ (2)[147]قصیده فی مرثیه الحسین أیضا؛ (3)[148] أیضا قصیده فی المرثیه؛[149]دره الدرر فی تفسیر سوره الکوثر؛ (4)[150]منتخب من درّه الغواص؛ (5)[151]منتخب الأمثال؛[152]رساله انتخاب المسائل؛ (6)[153] نصیحت نامه؛ (7)[154]شکایت نامه؛ (8)[155]حواشی بر رساله زینه العباد؛[156]
ص:597
1- (1)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 58/2. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،905/1 عکسی،نسخ و نستعلیق،خط مؤلف،(برگ 1-34)؛ [104/3].
2- (2)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 58/3. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 905/3 عکسی،نسخ و نستعلیق،خط مؤلف،45-50 [105/3].
3- (3)) -چاپ:تحقیق:فارس حسّون کریم،مجله تراثنا،العدد 61،صص 187-218،1421 ق. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 58/4. قم:مرکز احیاء میراث اسلامی،ش 905/2 عکسی،نسخ،و نستعلیق،خط مؤلف،(8 برگ، 35-45)؛[105/3].
4- (4)) -(تفسیر-عربی) چاپ:تهران:بی نا،51 ص،27-1326 ق.[معجم المطبوعات العربیه فی ایران:253]. بی جا:بی نا،51 ص،جیبی،1328 ق.
5- (5)) -نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 55.
6- (6)) -چاپ:چاپ شده[فهرست کتابهای چاپی فارسی،ج 1،ص 344]. نسخ خطی:کاشان:کتابخانه ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی،ش 45/5.
7- (7)) -چاپ:تهران:بی نا،43 ص،بی تا. بی جا:بی نا،592 ص،رقعی،بی تا.(به همراه تنبیهات الغافلین،تشویقات السالکین، ساقی نامه،گلزار اسرار،ساقی نامه در مدح امیر المؤمنین،شکایت نامه به چاپ رسیده است).
8- (8)) -چاپ:بی جا:بی نا،592 ص،رقعی،بی تا.(به همراه تنبیهات الغافلین،تشویقات-
حواشی بر رساله شیخ جعفر شوشتری؛[157]حواشی بر رساله مجمع المسائل؛[158] حواشی بر رساله آقا باقر. (1)
فصل
در ذکر کتبی که از مؤلفات این احقر به چاپ رسیده است
(2)
رساله وسیله الاخوان در مسائل عملیه؛رساله مسائل الأحکام؛رساله تقلید؛ تسهیل الأوزان؛شرح فارسی عدیله مسمی به عقائد الإیمان؛ریاض الحکایات مکررا چاپ شده است؛تفسیر سوره انّا فتحنا؛تشویقات السالکین؛تنبیهات الغافلین؛گلزار اسرار؛ساقی نامه فی مدح امیر المؤمنین علیه السّلام؛ایضا ساقی نامه فی الأخلاق؛اشعار و رباعیات متفرقه که با کتب خمسه سابقه مزبور در یک مجلد چاپ شده است؛
ص:598
1- (1)) -س.سرّ المستسر فی الطلسمات و الدعوات.
2- (2)) -در نسخه«س»از این بخش به بعد نیامده است و به جای آن این پاراگراف ذکر شده است: و تعدادی دیگر از تصنیفات آن مرحوم. و حقیر محمد شریف آیت اللّه زاده کاشانی فرزند مؤلف مرحوم آقای ملاّ حبیب اللّه شریف کاشانی بعد از وفات والد کتب زیر را به چاپ رسانیده ام: (1)-گوهر مقصود در وفای به عقود(2)مصابیح الصائمین فی اسرار الصوم و آدابه(3)رساله در اعیاد شرعیه(4)رساله در رجعت ائمه(5)کتاب اشعار شکایت نامه و نصیحت نامه(6)کتاب الرباعیات(7)تسهیل المسالک الی المدارک فی رؤس القواعد الفقهیه(8)کتاب نخبه المصائب(9)شرح فارسی بر قصیده مخمسه شیخ زین الدین و اسرار الحسینیه در یک جلد (10)لباب الالقاب فی ألقاب الأطیاب(11)ذریعه المعاد(12)تذکره الشهداء(13) منتخب القوامیس(14)مغانم المجتهدین به خط مؤلف و منظومه زبده المقال به خط ابن المؤلف محمد بن حبیب اللّه الشریف.
وسیله المعاد؛تفسیر المعاد؛ (1)تفسیر سوره توحید؛تفسیر سوره انّا أعطیناک الکوثر؛ منظومه اصول دین؛منظومه اصول فقه؛منظومه علم درایه؛منظومه علم مناظره؛انتخاب المسائل؛رساله رجعت؛ (2)اسرار حسینیّه؛شرح خواص الأسماء؛رساله آداب التجاره.
ص:599
1- (1)) -د:-تفسیر المعاد.
2- (2)) -چاپ:بی جا:بی نا،12 ص،رقعی،بی تا.
ص:600
رساله فی ترجمه العلاّمه الشّیخ محمّد حسین
اشاره
النّجفیّ الإصفهانیّ قدّس سرّه(1266-1308 ق)
لحفیده العلامه الفقید آیه اللّه الشّیخ
مجد الدّین النّجفیّ الأصفهانیّ قدّس سرّه(1326-1403 ق)
تصحیح و تحقیق:مجید هادی زاده بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
مقدّمه
نوشته حاضر،رساله ای است کم برگ،که در شمار آخرین نوشته ها-و گویا آخرین نوشته ی-فقیه معظّم آیه اللّه حاج شیخ مجد الدّین نجفی اصفهانی-نامبردار به «مجد العلماء»-قرار دارد.این رساله را مؤلّف ارجمند،دو ماهی پیش از آنکه جهت معالجت چشم راهی اروپا گردد-سفری که هیچ گاه به وقوع نپیوست،و در تهران با عروج روح بلند ایشان به دار الخلد،طی ناشده باقی ماند-،بر فرزند خود مرحوم آیه اللّه حاج شیخ مهدی غیاث الدین-مجد الإسلام نجفی (1)-(1355-1422 ق)املاء فرمود؛ تا به عنوان پیشنوشت ایشان بر تفسیر«مجد البیان»-که در صدد چاپ و احیای آن بوده اند-،به طبع درآید.
ص:601
1- (1)) -شرح حال این پدر و پسر و اجدادشان را می توانید در کتاب«قبیله عالمان دین»ببینید.
هرچند درونمایه این رساله،در دیگر آثاری که پیرامون فقیه،فیلسوف و عارف مجذوب حضرت آیه اللّه العظمی حاج شیخ محمّد حسین اصفهانی نجفی،بر قلم شماری از تراجم نگاران متأخّر رفته است،نیز می تواند دست یاب شود؛امّا بدون تردید رساله حاضر،منبعی اصیل و اصلی،پیرامون زیست نامه علاّمه نجفی است،چه به املای نواده آن بزرگ بوده،و از این رو،اطلاعات منعکس بر آن،به صورت دست اوّل،و برای نخستین بار،از طریق خاندان آن مفضال فرزانه انعکاس می یابد.
*** دو سالی پیش از این،حضرت حجّه الإسلام و المسلمین حاج شیخ هادی نجفی-که امروزه میراث بر آن خاندان مکرّم است،و میراثبان تراث علمی کرامند همانان-؛ دستنوشت رساله حاضر را-که به خطّ پدر گرامیش می باشد-به این بنده نمود،تا در فرصتی،آن را باز خواند،و-اگر موافق تدبیر اوفتد تقدیر-در دفتری به طبع رساند.
اکنون که دست اندرکاران مجموعه«میراث حوزه اصفهان»،از ایشان و من-هر دو- رساله ای برای طبع در دفتر پنجم آن مجموعه،درخواست کرده اند،از آنرو که به هیچ روی فرصت دست بردن به کاری علمی و درازدامن و دراز دامنه را نداشتم؛به دعوت جناب نجفی به کار بازخوانی این رساله پرداختم؛و بدین ترتیب صورت کنونی آن را تقدیم«دفتر پنجم میراث حوزه اصفهان»،می نمایم.
بدیهی است که آنچه درباره این رساله انجام شده است را،نمی توان تحقیقی علمی خواند؛امّا باز به فضل خداوند متعال امید می برم،تا نشر همین رساله خرد را نیز نافع گرداند؛و همّتی از نفس نفس نفیس حکیم سالک،مؤلّف کرامند تفسیر پیش گفته را، همره ما فرماید.
بمنّه و کرمه مجید هادی زاده 1386/10/25 شب پنجم محرّم الحرام 1429
ص:602
[ترجمه العلامه الشیخ محمد حسین الاصفهانی قدس سره]
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
الحمد للّه ربّ العالمین،و صلی اللّه علی نبیّنا و آله الطّاهرین.
هذا تفسیر جدّی الأمجد الأورع الأزهد،آیه اللّه علی العالمین المبرّی من کلّ دنس و شین (1)لحاج شیخ محمّد حسین الأصفهانیّ النّجفیّ-والد آیه اللّه أبی المجد الشّیخ محمّد رضا النّجفیّ،والد کاتب هذه السّطور:العبد الحقیر مجد الدّین النجفی.
و الحاج الشیخ محمّد حسین النّجفیّ الأصفهانیّ المصنّف،ابن آیه اللّه الحاج الشیخ محمّد باقر النّجفیّ،ابن آیه اللّه الحاج الشیخ محمّد تقیّ النّجفیّ صاحب هدایه المسترشدین-علی سوره فاتحه الکتاب،و آیات معدوده من سوره البقره؛مع تقدیم مقدّمات مهمّه.
و لمّا کان الکتاب فریدا فی بابه فائقا علی أترابه-حتّی أنّی سمعت بعض الأعلام یقول:
«لو تمّ تفسیر الشّیخ محمّد حسین النّجفیّ الأصفهانیّ،لا نحتاج إلی تفسیر آخر»!،و لقد صدق فی مقاله هذا،فإنّ المفسّرین علی کثرتهم و تشعّب فنونهم و اختلاف مسالکهم،إنّما یطلب فی تفسیره حرفته و یسلک طریقته،فیذکر ما یطابق فنّه فیوافق اختصاصه؛هذا
ص:603
1- (1)) -کذا فی المخطوط.و لا یخفی ما فیه من الغلوّ و الارتفاع.و لا بأس به،حیث إنّ أمثاله کثیره فیما یکتبه الانسان بالنسبه إلی أبیه،أو أحد أجداده،لأنّ الکتابه بالنسبه إلی الأسره یعدّ من مواضع إثاره المحبه و الرأفه.
جار اللّه الزّمخشریّ فی کتابه«الکشّاف»یذکر ما یناسب علم المعانی و البیان، و المحسّنات البدیعیّه و المسائل العربیّه غالبا،و یغفل أنّ القرآن العظیم فیه تِبْیٰاناً لِکُلِّ شَیْءٍ (1)،و لاٰ رَطْبٍ وَ لاٰ یٰابِسٍ إِلاّٰ فِی کِتٰابٍ مُبِینٍ (2)؛مع أنّ الزّمخشریّ قد ذکر أمورا أخر استطرادا،و لکن نصب عینیه غالبا ما ذکرناه-؛
و لکن هذا التّفسیر النّفیس و الأثر الخالد،قد ذکر ما ینبغی ذکره مع بیان الحقائق الرّاهنه و المطالب المهمّه الّذی یحتاج المراجعه إلیه.
و بالجمله:کان المصنّف عالما عاملا فقیها متکلّما أصولیّا متبحّرا زاهدا جامعا و ماهرا من أجلّه العلماء العاملین،عدیم النّظیر من الفقهاء الرّاشدین و الحکماء و المتکلّمین و العلماء الرّیاضیّین.
ولد فی أصفهان و کان ولادته فی ثانی یوم من محرّم الحرام من سنه 1266 ق من بطن المخدّره العلویّه بنت آیه اللّه السّیّد صدر الدّین العاملیّ،و أمّها بنت الشّیخ الأکبر الشّیخ جعفر النّجفیّ-:صاحب«کشف الغطاء»و غیرها من المصنّفات-
و کان الشّیخ محمّد حسین النّجفیّ الأصفهانیّ فی أیّام صباه،فطنا زکیّا،و هو لا یشتغل باللّهو و اللّعب.و کان منتهی همّه الدّرس و البحث،و قد أکمل الصّرف و النّحو و البیان و سائر المقدّمات قبل أوان الحلم(:البلوغ)؛ثمّ اشتغل عند والده الحاج الشّیخ محمّد باقر النّجفیّ بالفقه و الأصول؛ثمّ انتقل إلی النّجف الأشرف لأجل تکمیل معلوماته و علومه، و مکث فیها سنین عدیده.و اشتغل فیها عند جماعه من علماء عصره و فقهاء زمانه؛مثل:
العالم العامل و الفقیه الکامل قدوه العلماء المیرزا حبیب اللّه الرّشتیّ الجیلانیّ.و من أساتذته:
الشّیخ الوحید و الحبر المتبحّر الفرید شیخ الطّائفه فی أوانه و أستاذ الفقه و الحدیث فی زمانه الشّیخ راضی النّجفیّ-تغمّده اللّه بغفرانه-.و من أساتذه المصنّف الشّیخ الفقیه العالم العجاب مروّج المذهب و الدّین أستاذ البشر فی القرن الرّابع العشر الحاج میرزا السّیّد الحسن الشّیرازیّ مولدا،و السّامرّائیّ مسکنا،و الغرویّ مدفنا؛
ص:604
1- (1)) -سوره النحل،الآیه 89.
2- (2)) -سوره الأنعام،الآیه 59.
و جمع آخر من العلماء العاملین،حتّی صار مجتهدا کاملا و فقیها جامعا.و یقول مؤلّف کتاب«نقباء البشر»فی صفحه 539 فی شرح حال المصنّف-ینقل عن«تکمله أمل الامل» للسّیّد الحسن الصّدر-:
«إنّ الشّیخ محمّد حسین صاحب«التّفسیر»تلمذ فی الحکمه و الکلام عند أستاذه الشّیخ میرزا باقر الشّکّی فی النّجف الأشرف،و رجع إلی أصبهان فی حدود 1296 ق،و هاجر إلی النّجف الأشرف فی سنه 1303»؛ و نقل عن السّیّد الحسن الصّدر ب:
«أنّه رأی جزوات بخطّ مصنّف«التّفسیر»حول مسأله أصل البرائه،مع مطالب مهمّه و معارف إسلامیّه فی أصول العقائد؛أملی هو-رحمه اللّه-علی بعض تلامیذه و هم یکتبونه».
و خلاصه الکلام:بعد رجوعه إلی أصفهان،شرع بالتّدریس و الإرشاد و هدایه النّاس إلی الدّین القویم،و یعظ النّاس-مواعظ بلیغه-،و الطلاّب حافّون به یتلمذون عنده و یعدّون وجوده بینهم موهبه عظیمه!.
و صار صاحب الرّئاسه العظیمه و یعدّ من العلماء المشار إلیهم بالبنان.
ثمّ بنی قبّه مظلمه فی داره بأصفهان،یسکنه و کان فیه دائما یذکر اللّه-تبارک و تعالی!- و یتفکّر فی حکمته و جلالته و جبروته،یشتغل بالعباده له-تعالی!-.
و فی سنه 1299 ق سافر إلی مکّه المعظّمه و المدینه المنوّره،و فی سنه 1300 ق رجع من هذه الرّحله.
ثمّ إنّه ترک الرّئاسه و الزّعامه فی أصبهان و صار مشغولا بالزّهد و التّقوی و السّیر و السّلوک؛و سافر إلی النّجف الأشرف.
و سبب هذا الانقطاع من الدّنیا-کما حکاه نفسه الشّریف لأخیه الأصغر حجّه الإسلام آیه اللّه الحاج شیخ محمّد علیّ النّجفیّ-هکذا:
ص:605
«إنّی کلّما أردت أن أقیم الصّلاه،ساعه أو ساعتین أفکّر فی أمر نیّتها، لأجعله خالصا للّه-تبارک و تعالی!-لتحصیل الخلوص الّذی هو أصل کلّ عباده.و أثّر هذا الفکر فی نفسی تأثیرا عظیما،حتّی منعنی من الأعمال».
ثمّ إنّ المرحوم صاحب«التّفسیر»قد اشتغل فی النّجف الأشرف بریاضات شرعیّه، و ورد فی عالم السّیر و السّلوک،و اشتهر شهره عظیمه فی هذه البلده الشّریفه؛کما ذکر صاحب«المآثر»فی صفحه 161،و قال:
«إنّه فقیه مسلّم،و کان یعدّ فی النّجف الأشرف من أجلّه العلماء»؛انتهی.
ظهر لحضره الشّیخ محمّد حسین النّجفیّ الأصبهانیّ-:صاحب«التّفسیر»-فی النّجف الأشرف بعض المکاشفات و الکرامات؛کما نقله جمع کثیر من العلماء.و کان یعیش فیها بلباس خشن و طعام جشب،و کان یقسّم غذاءه و طعامه علی الفقراء و المساکین و الأیتام.
و فی حوادث الدّهر و بلایاه،کان صابرا و شاکرا و وقورا،ذا عظمه و قامه معتدله، و بدنه نحیف،و کانت عیناه غائرتین؛و کان فی أواخر عمره یترنّم بهذا الشّعر الفارسیّ:
آنکه دائم هوس سوختن ما می کرد کاش می آمد و از دور تماشا می کرد
و له تلامذه کثیره،منهم:أخوه آیه اللّه العظمی الحاج آقا نور اللّه النّجفیّ؛و ولده الحبر العالم العلاّمه آیه اللّه العظمی الشّیخ محمّد رضا النّجفیّ-أبو المجد-و غیرهم من العلماء العاملین.
و فی ملحقات«تذکره القبور»فی صفحه 78 ذکر أنّ له قریحه شعریّه؛و نقل من أشعاره هذین البیتین،و الحقّ أنّ هذین البیتین لخاله و أبی زوجته آقا مجتهد:
ص:606
باستشاره رندان گسسته ام تسبیح بیار خوشه تا کی که استخاره کنم (1)
*** رازی که نگفتند و نیش نام نهادند
«نی»دم زد از آن راز و«نی»ش نام نهادند
و خلاصه الکلام:إنّه توفّی غرّه محرّم الحرام سنه 1308 ق المطابق 26 برج الأسد فی النّجف الأشرف بعد أن عاش سعیدا مدّه إحدی و أربعین سنه و أحد عشر شهرا و تسعا و عشرین یوما فی أوائل الظّهر فی یوم الأحد؛و دفن فی مقبره جدّه من طرف الأمّ آیه اللّه السّیّد الصّدر الدّین العاملیّ،فی الصحن المطهّر لمولانا أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب- علیه السّلام-.فقال بعض الشّعراء فی تأریخ وفاته و رحلته باللّغه الفارسیّه:
«با حسین شهید شد محشور»-:1308 ق-
و ذکر باللّغه العربیّه:
«ثلم فی الإسلام ثلمه»-:1308 ق-
و رثاه صدیق والدی العلاّمه آیه اللّه العظمی الشّیخ محمّد رضا النّجفیّ أبو المجد،السّیّد جعفر الحلّیّ الشّاعر المعروف(1277-1315 ق.):
کم یا هلال محرّم تشجینا ما زال قوسک نبله ترمینا
إلی أن قال:
لو تترکنّ لنا الشّریف أبا الرّضا لترکت للشّرع الشّریف أمینا
و القصیده حسنه مطبوعه فی دیوانه. (2)
و المرحوم صاحب التّفسیر تزوّج بنت خاله آیه اللّه آقا مجتهد المسمّاه بمخدّره«رباب
ص:607
1- (1)) -قد نقل المعلّم الحبیب آبادی فی«مکارم الآثار»،ج 4،ص 1096 هذا البیت مع البیتین الأخریین عن المصنّف عن جدّه من طریق الأمّ السّیّد محمّد علی المعروف بآقا مجتهد ابن السید صدر الدین الصدر العاملی الکبیر.
2- (2)) -سحر بابل و سجع البلابل،ص 417-419.
خانم»؛و رزق منها آیه اللّه العظمی الشّیخ محمّد رضا النّجفیّ أبو المجد،و بنتان.
و نختم ترجمتنا بشعر من أشعار السّیّد جعفر الحلّیّ النّجفیّ فی دیوانه المسمّی ب«سحر بابل و سجع البلابل»؛و هی آخر القصیده:
نسرت عقیق دموعها لمّا غدا بعصاه ینکث لؤلؤأ مکنونا
هذا ما تیسّر لنا شرحه فی شرح حال هذا العالم العامل و الزّاهد العابد؛مع ضیق المجال و تشتّت البال و کمال الاستعجال،لأنّی عازم علی السّفر إلی خارج المملکه لأجل معالجه العینین-رزقنا اللّه و إیّاکم السّلامه و السّعاده فی الدّنیا و الآخره!-.
حفید المصنّف مجد الدّین النّجفیّ المشهور بمجد العلماء
ص:608