گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
جلد هفتم
کتابشناسی مختاری نائینی





اشاره

تحقیق:محمّد جواد نور محمّدی

درآمد

کتابشناسی و نسخه پژوهی آثار دانشمندان شیعه یکی از ضرورت های احیاء تراث شیعه است که همواره مورد توجه بوده است.پیرامون آثار دانشمندان اصفهان نیز این ضرورت احساس می شود و تدوین و تألیف فهرستگان جامع آثار دانشمندان اصفهان امروز از اقدام های مهم در جهت تعیین بهترین های تراث شیعی و اولویت بندی تصحیح و تحقیق آنها است.از این راه است که ما می توانیم اولویت های مهم و قویم و ضروری تر را شناخته و هزینه های پژوهش خویش را صرف آن کنیم.

از همین رو بخش احیاء تراث مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان یکی از عرصه های تحقیق و پژوهش خود را تهیه این مجموعه کتابشناسی ها و ارائه آن به محضر اصحاب تحقیق و پژوهش می داند.

کتابشناسی آثار ارزشمند،متنوّع و دقیق سید بهاء الدین محمد حسینی نائینی سبزواری مشهور به مختاری نائینی از فحول و اعاظم فقها و علوم معقول حوزه اصفهان یکی از این مجموعه آثار است که به خواست خدا آماده گردیده است.

در این نوشتار 53 کتاب و رساله از مختاری نائینی معرفی شده و از مجموع این گنجینه علمی تعداد 105 نسخه در کتابخانه های کشور شناسایی و معرفی شده است.

تذکر چند نکته کوتاه را در این درآمد بایسته می دانم:

ص:333

1-در مواردی که نسخه در مجموعه موجود بوده است تنها به نسخه پژوهی رساله موردنظر بسنده شده است و اطلاعات مشترک مربوط به مجموعه که برای شناخت نسخه مهم بوده نیز آمده است.

2-اگرچه سعی کرده ام همه کتابشناسی ها و فهارس را جستجو کنم امّا در فهرست منابع،فقط آنهایی را ذکر کرده ام که در آنها نسخه ای یافت شده است و از ذکر بقیه موارد صرف نظر شده است.

3-سرور مکرم حضرت حاج شیخ ابو الفضل حافظیان بابلی بر بنده منّت نهادند و متن حاضر را ملاحظه فرموده و نکات ارزنده ای را گوشزد نمودند که در تکمیل و رفع عیوب نوشته اهمیت بسزا داشت.از حضرتشان صمیمانه سپاسگذارم.

4-از همه کسانی که در به انجام رسیدن این اثر یاری کردند سپاسگذارم به خصوص از محقق فاضل حجه الاسلام سید محمود نریمانی که در بازبینی نهایی این تحقیق از نظرات سودمند و مساعدت ایشان بهره مند شدم.

امیدوارم ضعف و کاستی این کتابشناسی با پژوهش های جدید در زمینه نسخ خطی و چاپ فهرست های دیگر نسخ خطی داخل و خارج،تکمیل گردد و نقص و ضعف آن با نقد و توصیه و تذکرات مشفقانه اهل فن برطرف گردد.

بمنّه و کرمه و الحمد للّه رب العالمین اصفهان عرفه سال 1431 محمّد جواد نور محمّدی

ص:334

نگاهی به زندگانی و حیات علمی مختاری نائینی

امیر بهاء الدین محمد بن محمد باقر بن محمد بن عبد الرضا حسینی عبیدلی مختاری سبزواری نائینی از بزرگان حکما،متکلمین و فقهای شیعه است که اکثر تراجم نگاران او را به عظمت و بزرگی یاد کرده و مقام و منزلت علمی وی را ستوده اند.شرح حال نگاران تاریخ ولادت وی را در اصفهان و به تاریخ 1080 ق ذکر کرده اند.

تحصیلات و استادان

گویا آن جناب در اصفهان تحصیلات خویش را آغاز کرده است و سالهای آغازین تحصیلات ایشان و چگونگی آن بر ما معلوم نیست.امّا در تحصیلات خود به محضر علامه مجلسی رسیده است و مدت طولانی از فیض علوم آن محدّث خبیر بهره برده است.وی با نگارش نامه ای زیبا-که در ابتدای جلد اول نسخه خطی«مرآه العقول» محفوظ در کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره 27933 آمده است-از محضر استادش درخواست اجازه نموده است علامه مجلسی نیز در رجب سال 1104 قمری به ایشان اجازه داده و ایشان را در آن اجازه،چنین با عظمت توصیف کرده است:«...السید الفاضل الکامل الحسیب النجیب اللبیب الأدیب الأریب الصالح الفالح الناجح الرابح التقی الذکی الألمعی اللوذعی الأمیر بهاء الدین محمد الحسینی وفقه اللّه تعالی للعروج علی أعلی مدارج الکمال فی العلم و العمل و صانه عن الخطأ و الخطل و الذلل قد قرأ علیّ

ص:335

و سمع منی شطرا وافیا من العلوم الدینیه و المعارف الیقینیه علی غایه التدقیق و التحقیق و الإتقان و الإیقان...». (1)

و آشکار است که تعبیر«وفقه اللّه تعالی للعروج علی اعلی مدارج الکمال فی العلم و العمل»نشان از امید فراوان آن بزرگوار در رسیدن شاگرد به بالاترین مدارج کمال انسانی دارد و نیز تعبیر«قد قرأ علیّ و سمع منی...علی غایه التدقیق و التحقیق و للإتقان و الإیقان»نشان از ابتهاج و سرور فوق العاده علامه مجلسی از حضور این شاگرد با فضیلت و پرتلاش و کوشش در درسش دارد.

از دیگر استادان فرزانه ای که ایشان به محضر وی شرف حضور یافته است، بهاء الدین محمد بن حسن اصفهانی معروف به«فاضل هندی»است که بخش هایی از کتب اربعه حدیث را در محضر وی شاگردی کرده و از آن بزرگ بهره مناسبی برده است.

فاضل هندی نیز در 19 ذی حجه سال 1104 قمری به ایشان اجازه روایت داده است.

همچنین به محضر شیخ حر عاملی رسیده و از ایشان نیز به دریافت اجازه حدیث، نائل آمده است. (2)

از شاگردان آن جناب اطلاعی نداریم و بیش از این از حیات وی نمی دانیم.

آثار گرانبهای آن بزرگ در این کتابشناسی در حد توان بررسی و شناسایی و رهگیری شده است.

در میان آثار ایشان رساله ای است که مختاری نائینی در شرح احوالات خویش نگاشته است و متأسفانه نسخه ای از آن یافت نشد.امید است بتوانیم آن را یافته و تحقیق و ارائه نماییم به یقین آن رساله می تواند ابعاد شخصیت این فرزانه کم شناخته شده را آشکار کند.

ص:336

1- (1)) -اجازات الحدیث،سید احمد حسینی،ص 137-138،اجازه 55.
2- (2)) -تلامذه العلامه المجلسی،سید احمد حسینی،ص 70.
آن جناب در شعر و علوم ادبی مهارت بسزایی داشته است و گویا اشعار فراوان فارسی و عربی سروده است.از اشعار وی در تراجم الرجال دو بیت نقل شده است. (1)

مختاری نائینی از منظر بزرگان

بزرگان علم و تراجم نگاران در تمجید از منزلت فخیم مختاری نائینی تعابیر بلندی به کار برده اند.توصیف زیبا و ارزنده علامه مجلسی قدّس سرّه را در اجازه اش برای بهاء الدین محمد مختاری،در یادکرد استادانش آوردیم.همچنین صاحب روضات قدّس سرّه در تجلیل از ایشان آورده است:«کان من العلماء الأعیان،الفقهاء الأرکان،أدبیا ماهرا و جلیلا کابرا،حکیما متکلّما،جیّد العباره،طیّب الإشاره...له مصنفات جمّه و مؤلفات تدل علی علو الهّمه...».

میرزا محمد علی مدرّس تبریزی قدّس سرّه در ریحانه الادب وی را چنین توصیف می کند:

«از اعیان علما،ارکان فقها،اکابر متکلمین و حکما و محدّثین و ادبا بوده و تألیفات بسیاری دارد که در اثبات مراتب عالیه علمیّه او برهان قاطع و گواهی عادل هستند...». (2)

آیت اللّه مرعشی نجفی قدّس سرّه در پشت نسخه شماره 12762 که فهرست وسائل الشیعه است آورده:«کتاب فهرست وسائل الشیعه و هو من احسن فهارس الوسائل و علی ظهر النسخه خط العلامه بهاء الدین محمد بن السید جمال الدین محمد باقر الحسینی النائینی المختاری الشهیر صاحب الکتب النافعه المعاصر للمجلسی و هو ینتهی نسبه الکریم إلی شرفاء المدینه المشرفه الساده الوحاحده و هم عبیدلیون نسبا...و له ذریه مبارکه إلی الیوم فیهم العلماء و الافاضل و الادباء...»

ص:337

1- (1)) -تراجم الرجال،سید احمد حسینی،ج 2،ص 469،عنوان شماره 1812.
2- (2)) -ریحانه الادب،ج 1،ص 290.
وفات

تاریخ وفات ایشان معلوم نیست و این می دانیم که رساله ای از ایشان در مواریث در سال 1131 ق تألیف شده است.بنابراین وفات ایشان بعد از این تاریخ است.و برخی احتمال داده اند که قبرش در روستای«شیخ چوپان»از توابع شهرکرد باشد. (1)

ص:338

1- (1)) -شرح حال وی را در منابع زیر بنگرید: طبقات اعلام الشیعه،ج 6،ص 78؛تراجم الرجال،ج 2،ص 469؛الذریعه،ذیل آثار مختاری؛ روضات الجنات،ج 7،ص 121؛اجازات الحدیث علامه مجلسی،سید احمد حسینی، ص 137-138؛ریحانه الأدب،ج 1،ص 290.
نمونه خط بهاء الدین محمد بن محمد باقر حسینی مشهور به مختاری نائینی

ص:339

ص:340

[متن کتابشناسی مختاری نائینی]

*1-الاجماع(اصول فقه-عربی)

اشاره

کتابشناسی:رساله استدلالی است در یک مقدمه و چند اصل پیرامون اجماع و حجیت آن با نقل اقوال بسیاری از دانشمندان علم اصول و فقه.

[فهرست مرعشی،ج 9،ص 160] آغاز:الحمد للّه رب العالمین...و بعد فإن الاجماع مسأله قد عمت للفقیه بها البلوی و صار من أعظم أصول الفقه فی عصرنا هذا.

انجام:هذا آخر ما خطر ببالی الفاتر فی هذه المسأله المعضله و رحم اللّه من نظر إلیه بعین الاصلاح و طلب بذلک عند ربه الفوز و الفلاح قد تم...

نسخه پژوهی:

1/1-قم؛فهرست نسخه های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی؛ش:4059.

نسخ،بی کا،بی تا،عصر روز شنبه 29 شعبان 1113 ق از روی خط مؤلف و با مهر مربع«عبده محمد علی الحسینی».عناوین به شنگرف.تصحیح شده توسط کاتب.با خطخوردگی و اضافات در حاشیه و در پایان کاتب اشاره کرده که مؤلف استاد وی بوده است،در روی برگ اول تملکی با مهر مربع«الواثق باللّه الغنی محمد حسین الحسینی»و تملک کاتب با مهر مربع«عبده محمد علی الحسینی»و دو مهر مربع ناخوانای دیگر مشهود است.جلد:مقوائی،عطف و گوشه ها تیماج قهوه ای.

48 برگ،17 سطر،11 X 16/5 سم.

ص:341

2/2-قم؛مرعشی؛ج 9،ص 160،ش:3382/4.

انجام:ناتمام:فهو دلیل فی الأحکام الشرعیه فلا یضرنا مثقال ذره أیضا لأنا لا نسلم ظنیه...

نسخه پژوهی:

نستعلیق،مؤلف،بی تا،جلد:مقوایی پارچه.

13 برگ،32 ر-45 پ،مختلف سطر،21/5 X 17 سم.

*2-أحکام الید(فقه-عربی)

اشاره

*نام های دیگر:باسط الأیدی بالبینات فی تساقط الأیدی و البینات،حجیه الید، تشاح الید السابقه مع الید اللاحقه،رساله فی قاعده الید و کشفها عن الملک،قاعده الید.

کتابشناسی:رساله ای مختصر است در احکام ید و فروعات مختلف آن با اشاره مختصر به بعض ادلّه مسأله و در این رساله مباحث را با عنوان تحصیل،تحویل،تکمیل پی گرفته و به انجام رسانده است.مختاری نائینی این اثر را به درخواست شخصی که به نام وی تصریح نشده در نیمه ربیع الاول 1117 ق تألیف کرده است.

[فهرست مرکز احیاء میراث اسلامی،ج 7،ص 221] آغاز:بسمله مسأله لو وقع التشاح فی عین کانت فی ید أحد الخصمین فهل یحکم بها لذی الید اللاحقه أم السابقه الجواب قال الفاضل السبزواری قدس اللّه روحه الشریف.

انجام:فلم أر أحدا من الأصحاب استوفی الکلام فی تحقیقها و تنقیحها و الحمد للّه...

تمت الرساله فی عاشر شهر صفر سنه 1114 ق تألیفا.

نسخه پژوهی:

1/3-مشهد؛آستان قدس؛ش:21570،ج 21،ص 276.

نسخ،بی کا،قرن 12،کاتب:نامعلوم،عناوین به شنگرف،تصحیح شده،اهدایی مقام معظم رهبری حضرت آیه اللّه خامنه ای در خرداد 1373،شکری آهار مهره،جلد:تیماج مشکی یک لا.

12 برگ 19 سطر،21 X 11 سم.

ص:342

2/4-قم؛مرکز احیاء میراث اسلامی؛ج 7،ص 221،ش:2748/4.

آغاز:«حمدا لباسط الأید بالأیادی و باعث بیناته النوادی فی النوادی و البوادی و سلاما علی...أما بعد فهذه مسئله تعم بها البلوی و لا یرجی من مدارکها المنّ بالسلوی»

انجام:«حتی یعارض بها الاستصحاب فأعرفه عسی أن ینفعک فی غیر ذلک من الأبواب و الحمد للّه علی التوفیق...»

نسخ،احمد بن حسین بن احمد بن علی بن عبد الجبار،16 رجب 1194 ق،جهت خزانه شیخ عبد علی بن محمد بن قضیب ناروتی،عناوین نوشته نیست،تصحیح شده و در پایان علامت بلاغ بدون نامی در 20 جمادی الاولی 1195 ق مشهود است،دارای حواشی«منه سلمه اللّه».،جلد:تیماج مشکی فرسوده.

7 برگ،106 ر-113 پ،20 سطر.

3/5-تهران؛مجلس شورا؛ج 38،ص 650،ش 14495/2.

بی کا،1238 ق،عناوین و نشانی ها شنگرف و مشکی؛[ثبت 89993]،جلد:تیماج، قهوه ای،ضربی،مجدول گرهی.

15 برگ،12 پ-27 پ،18-20 سطر،15/5 X 21 سم.

4/6-تهران؛مجلس شورا؛ش 9013/18.

تحریری،حبیب اللّه بن حاجی میرزا عین اللّه مراغه ای،1238 ق،26 برگ،«363 ب-389 الف»،[طباطبائی،محمد(منصور)،مختصر مجلس:ف:-100]

5/7-قم؛شیخ علی حیدر(مکتبه)؛ش:676/3.

انجام:فی ید أحد ثم الآخر فهل یحکم بها الذی العهد اللحقه أم السابقه.

نستعلیق،بی کا،بی تا،جلد:چرم مشکی.

9 برگ،144 ظ-153 ظ،19 سطر،20/5 X 15 سم.

6/8-قم؛مفتی الشیعه؛ص 36،ش:25/3.

انجام:صلّی اللّه علیه و علی آله الأکارم الأفاضل و الحمد للّه أولا و آخرا و باطنا و ظاهرا.

ص:343

نستعلیق،میرزا بابا بن حسینقلی اردبیلی،بی تا،جلد:تیماج مشکی.

7 برگ،121 ر-128 پ،مختلف سطر،21 X 15 سم.

*3-إرتشاف الصافی من سلاف الشافی(کلام و اعتقادات-عربی)

اشاره

کتابشناسی:

تلخیصی است از کتاب«الشافی فی الإمامه و إبطال حجج العامّه»سید مرتضی علم الهدی.در این کتاب مطالب مکرّر و زیادی شافی افتاده و هیچگونه تصرّفی در اصل نشده است و چنانچه جناب مختاری نائینی اضافه ای می آورد در حاشیه می باشد تا در متن تصرف نشود در این اثر گفته های«قاضی عبد الجبار معتزلی در کتاب المغنی» را با علامت«ق»می آورد و گفته های شریف مرتضی را با عنوان«ج»ذکر می کند.

[مرعشی،ج 2،ص 5]

نسخه پژوهی:

1/9-قم؛فهرست مرعشی نجفی،ج 2،ص 5،نسخه ش 404.

آغاز:الحمد للّه الذی رفع علیّا مکانا علیّا و ارتضاه لنبیّه وصیا و لنفسه ولیّا أسماه إلی ما قربه و قربه نجیا.

انجام:و قال أیضا فی بنی أمیّه:

أعطاکم اللّه جدا تنصرون به لا جد إلا صغیر بعد محتقر لم تأشروا

نسخ،به خط مؤلّف،بی تا،عناوین شنگرف،و گاهی نوشته نیست،در حاشیه تصحیح شده و حاشیه نویسی دارد،دارای تملک آقا میرزا.

86 برگ،25 سطر،25 X 18/5 سم.

*4-أفضلیه القیام فی نافله العشاء(فقه-عربی)

کتابشناسی:اطلاعاتی از آن نیافتیم.

نسخه پژوهی:

1/10-اصفهان؛روضاتی،سید احمد؛ص 51،ش 71/3.

ص:344

آغاز:«الحمد للّه رب العالمین و شارع الفرایض و النوافل،و الصلاه علی محمد و آله الأشرفین من جمیع العشایر و القبایل...».

انجام:هذا آخر ما أودعنا فی الرساله من المقال،و المرجو من کرمه أن یمن و ینفع بها من یعرف الرجال بالحق لا الحق بالرجال.

بی کا،رمضان 1100،7 سطر،12 X 19/5 سم.

*5-أمان الإیمان من أخطار الأذهان(؟-؟)

کتابشناسی:آقا بزرگ تهرانی در الذریعه از آن یاد کرده و خاطرنشان کرده که این کتاب را صاحب نجوم السماء جناب محمد علی آزاد کشمیری در نجوم السماء ذکر کرده است.متأسفانه اطلاعات دیگری درباره این کتاب در دست نیست.

[الذریعه،ج 2،ص 344؛نجوم السماء،ص 250،تصحیح میرهاشم محدث] نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*6-إناره الطروس فی شرح عباره الدروس(فقه-عربی)

کتابشناسی:پس از آنکه مؤلف رساله«عمده الناظر فی عقده الناذر»را در عدم صحت نذری که معلق به بعد از مرگ انسان باشد نگاشت یکی از معاصران با استشهاد به عبارتی از کتاب دروس شهید اول که فرموده:«ولو نذر الصدقه تعین مقدارا و جنسا و محلا و مکانا و زمانا...»در مقام رد بر مؤلف برآمد،مؤلف نیز این رساله را در ردّ نظر وی نگارش کرده است برخی گفته اند شاید منظور از این معاصر شیخ علی کربلائی صاحب«مراد المرید»باشد.این اثر در چهار فصل و یک خاتمه می باشد و مؤلف آن در روز جمعه 26 جمادی الثانی 1114 ق از تألیف آن فراغت حاصل کرده است.

[مرکز احیاء میراث اسلامی؛ج 7،ص 20-219؛گوهرشاد،ج 3،ص 1474] آغاز:أحسن ما تزیّنت به صفحات الدروس و أیمن ما تطرزت به و جنات الطروس حمدک اللّهم علی ما فطرت علیه العقول.

ص:345

انجام:و لنکتف بهذا القدر فی هذا المقام فمن شاء الاستقصاء فعلیه بالعمده فانها العمده فی حل العقده.

نسخه پژوهی:

1/11-قم؛مرکز احیاء میراث اسلامی،ج 7،ص 219،ش 2748/3.

نسخ،احمد بن حسین بن احمد بن علی بن عبد الجبار بحرانی،1194 ق برای خزانه شیخ عبد علی بن محمد بن قضیب تاروتی،عناوین نوشته نیست تصحیح شده و در پایان رساله نشانی بلاغ است.دارای حواشی«منه سلمه اللّه»است.جلد تیماج مشکی فرسوده.

9 برگ،از 96 پ-105 ر،20 سطر،16 X 22 سم.

2/12-مشهد؛گوهرشاد؛ج 3،ص 1474،ش:1076/1.

3/13-قم؛مرعشی؛ج 9،ص 159،ش:3382/3.

نستعلیق،بی کا،بی تا،جلد:مقوائی پارچه.

9 برگ،22 پ-31 پ،مختلف سطر،21/5 X 17 سم.

*7-الأنوار اللاّمعه لزوار الجامعه(زیارات-عربی)

اشاره

نام دیگر:شرح زیارت جامعه کبیره

کتابشناسی:شرحی مزجی مفصلی است که ناتمام مانده و حدود یک ششم زیارت جامعه را شرح کرده است و تا«المکرمون»را توضیح داده است و گاها به تفصیل در برخی از مباحث وارد شده است.شرحی است جامع نکات ادبی و لطائف عرفانی که در مقدمه آن حالات حضرت امام هادی علیه السّلام را بررسی کرده و سپس شروع به شرح زیارت جامعه نموده است.

[فهرست آستان قدس،ج 6،ص 214؛رؤیت نسخه] آغاز:الحمد للّه الذی أوجب إکرام الزایر علی المزور.

انجام:المکرّمون بفتح الرّآء المهمله المشدّده.

ص:346

نسخه پژوهی:

1/14-مشهد،آستان قدس رضوی،ج 6،ص 213،نسخه ش 3380.

نسخ،بی کا،بی تا،کاتب نسخه را تمام نکرده،وقفی نائینی.

29 برگ،20 سطر،23 X 15 سم.

با رؤیت نسخه چنین برمی آید که این نسخه تحریر دومی از نسخه گلپایگانی است و به خط مؤلف نیز می باشد.این نسخه نسبت به نسخه گلپایگانی افزودگی های فراوانی دارد و تغییرات زیادی به خط مؤلف در آن وجود دارد.

2/15-قم،گلپایگانی،ص 139 نسخه ش 149/4.

نستعلیق،مؤلف،بی تا،جلد تیماج مشکی.

17 برگ،21 سطر،19 X 25 سم.

*البیع-العین فی سقی المتبایعین

*8-ترجمه و شرح لهوف(فارسی-تاریخ)

کتابشناسی:این کتاب بنا بر فرمایش خود مؤلف ترجمه و شرح کتاب ملهوف ابن طاوس می باشد که در بعض مواضع اخبار مناسبه و اشعار موافقه و حکایات و زیارات لایقه و یک مقدمه اضافه نموده است.این شرح با عنوان«مؤلف گوید،مترجم گوید»نگارش یافته است.

این اثر قبل از این در هیچ منبعی معرفی نشده بوده است و در نسخه این اثر به عنوان سید بهاء الدین محمد بن محمد باقر حسینی معرفی شده است و این عنوان با لقب بهاء الدین شخصیت دیگری وجود ندارد و چنین به نظر می رسد که ایشان همان مختاری نائینی است.

نسخه پژوهشی:

1/16-تهران؛کتابخانه مجلس شورای اسلامی،نسخه شماره 207666.

ص:347

نستعلیق،عبد اللّه بن محمد حسین نائینی،شب یکشنبه دوم ذی الحجه الحرام سنه 1262،عناوین و عبارات متن ملهوف با شنگرف،برخی از رؤوس مطالب در حاشیه با شنگرف،تمام صفحات مجدول

*9-التسلیم علی النبی فی التشهد الأخیر(فقه-عربی)

اشاره

کتابشناسی:در حکم«السّلام علیک أیها النبی و رحمه اللّه و برکاته»در تشهد آخر نماز است و مؤلف نظرش مستحب بودن اتیان آن است نه واجب بودن چنانچه برخی از فقها گفته اند.[مرعشی،ج 9،ص 161] آغاز:الحمد للّه رب العالمین...مسأله هل التسلیم علی النبی فی التشهد الأخیر مستحب أم واجب أو هو من الکلام المبطل للصلاه.

انجام:و لعمری انه قد بلغ الأمر فی تنقیح الحال إلی ما لا یبقی للشّک معه مجال.

نسخه پژوهی:

1/17-قم،مرعشی،ج 9،ص 161،نسخه ش:3382/6.

نستعلیق،بی کا،بی تا،مقوایی پارچه.

4 برگ،از 52 ر-56 پ،سطور مختلف،21/5 X 17 سم.

*10-تعدیل المیزان فی تعلیق علم المیزان(منطق-عربی)

اشاره

کتابشناسی:حاشیه مفصلی است با عناوین«قوله-قوله»بر حاشیه ملا عبد اللّه یزدی بر«تهذیب المنطق»تفتازانی.مختاری این اثر را پس از کتاب مفصّل خود در این رشته به نام«محیی الأذهان فی شرح لسان المیزان»به نگارش درآورده است.

[فهرست آستان قدس،ج 24،ص 54-55]

آغاز:قوله:افتتح بحمد اللّه،فیه إشاره إلی أنّ صدور الفعل من الفاعل المختار لا بد من عله باعثه علیه و غایه داعیه إلیه.

انجام:و اعلم إن المشهورات و المسلمات و المظنونات إنما ینتفع بها.

ص:348

نسخه پژوهی:

1/18-مشهد؛آستان قدس؛ج 24،ص 55،نسخه ش:13257.

نسخ،بی کا،قرن 12،افتادگی از آغاز و انجام.از ابتدای نسخه دو برگ ساقط و از انتهای آن چند برگ ناتمام است.عناوین شنگرف،تصحیح و مقابله شده.اهدائی کاظم مدیر شانه چی در آبان 1362 ش.نخودی آهار مهره دار،جلد تیماج مشکی.

222 برگ،17 سطر،17/5 X 10/5 سم.

2/19-مشهد؛آستان قدس رضوی؛نسخه ش:12657.

آغاز:موجود:أفاض اللّه علیهما شآبیب غفرانه و اسکنهما من فضله فرادیس جنانه لما منّ اللّه تبارک و تعالی علینا من إتمام کتابنا الکبیر...

انجام:موجود:قوله:و قیل؛هذا إشاره إلی العمل یرید به أن هذا فی هذا بالمقاصد أشبه إشاره لکونه أقرب.

نسخ،بی کا،قرن 13،افتادگی از آغاز و انجام،عناوین شنگرف،وقفی حسین کی استوان،آهار مهره شکری،جلد تیماج خرمایی ضربی.

3/20-مشهد،آستان قدس،ج 24،ص 54،نسخه ش:13185.

آغاز:موجود:أفاض اللّه علیهما شآبیب غفرانه و اسکنهما.

انجام:موجود:بل روی أن أهل النار لیتأذون من ریح العالم التارک لعلمه و إنّ عقاب العالم الغیر العامل.

نسخ،بی کا،قرن 13،افتادگی از آغاز و انجام،از ابتدا نسخه یک برگ ساقط و از انتها چند جمله ناتمام است،عناوین شنگرف،برخی از اوراق معلّق به حواشی به لفظ «منه رحمه اللّه»،اهدایی کاظم مدیر شانه چی در آبان 1362 ش،نخودی رطوبت رسیده،جلد مقوا،رویه مشمع.

176 برگ،20/7 X 1305 سم.

ص:349

*تعلیقات بر اشباه و نظایر سیوطی-منتخب اشباه و نظایر سیوطی

*11-تعلیقات بر شرح صمدیه سیّد علی خان(نحو-عربی)

کتابشناسی:اطلاعاتی از آن نیافتیم.

نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*12-تفریج القاصد لتوضیح المقاصد(تاریخ-عربی)

کتابشناسی:این اثر تکمله و شرحی است بر«توضیح المقاصد»شیخ بهائی و به همین خاطر به آن«تاریخ البهائیین»گفته اند.چرا که دو بهاء الدین آن را به انجام رسانده اند.مختاری نائینی ابتدا عبارت توضیح المقاصد را می آورد و پس از آن مطالبی را به عنوان تکمیل بر آن می افزاید.آقا بزرگ تهرانی نسخه ای از آن را در مجموعه ای به خط آن جناب در کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی معرفی کرده است.

[الذریعه،ج 4،ص 229-230] آغاز:الحمد للّه الذی جعل الأهله مواقیت للناس لیعلموا عدد السنین و الحساب.

نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*13-تقویم المیراث فی تقسیم المیراث(فقه-فارسی)

اشاره

کتابشناسی:مؤلف ابتدا کتابی به عربی به نام«لطائف المیراث لطائف الوّراث»نوشته سپس کتابی فارسی به نام«قسام المواریث فی أقسام التواریث»نگاشته که هردو مفصّل بوده و سپس به خواهش ابو الهدی این مختصر را که مشتمل بر مقدمه،دوازده باب و یک خاتمه است به تحریر درآورده است.در ابتدای صفحه دوم آمده است:چون برادر عزیز و نخبه اهل فضل و تمیز،بدر مراغه و شمس تبریز،مولانا ابو الهدی حفظه اللّه...طلب نمود که انشاء نمایم رساله ای در میراث...پس حقیر تألیف کرده بودم رساله ای عربیّه مشتمله بر ادلّه مسائل و ذکر سوانح خاطر قاصر در نقض و ابرام دلائل مسماه به«لطائف المیراث لطائف الورّاث»و«اقسام التواریث»و آن نیز در بعض ابواب منجر شد به طول

ص:350

و اطناب...پس ثالثا عنان همّت...مصروف ساختم بر انشاء رساله فارسیّه و کلام مختصر وجیز و جامع مذکورات بر وفق مسئول آن برادر عزیز...

این کتاب در یک مقدمه و دوازده باب و یک خاتمه به ترتیب ذیل می باشد:

مقدمه:در بعضی قواعد حساب که احتیاج به آنها بود.

باب اول:در موجبات ارث و درجات ورثه و سهام.

باب دوم:در موانع ارث.

باب سوم:در حجب و شروط حاجب و محجوب.

باب چهارم:در میراث والدین و اولاد و حبوه.

باب پنجم:در میراث اخوه و اخوات و اجداد و جدات.

باب ششم:در اعمال و عمات و اخوال و خالات.

باب هفتم:در ازواج و زوجات.

باب هشتم:در اقسام ولاء و احکام آنها.

باب نهم:در محاسبات سهام و ترکات.

باب دهم:در میراث خنثی و ممسوح و انسان دوسر.

باب یازدهم:در میراث جمعی که به غرق یا هدم بمیرند و ترتیب موت ایشان معلوم نباشد.

باب دوازدهم:در میراث ولد زنا و مشکوک فیه و مجوس.

خاتمه:در مناسخات.

[فهرست شاهچراغ،ص 118؛فیضیه،ج 2،ص 38؛مجلس شورا،ج 30،ص 180] آغاز:حمد بی حد و مدح سرمد و ارثی را سزد که ظلمت شب و نور صبح

انجام:اللهم اعصمنا عن الخطأ و الخطل فی الاعتقاد و القول و العمل.

نسخه پژوهی:

1/21-قم،مدرسه فیضیه،ج 2،ص 38،نسخه ش:1417.

نستعلیق،بی کا،هشتم ربیع الثانی 1133،با این یادداشت بر برگ نخست:

ص:351

من تألیفات استادی و استنادی میر بهاء الدین محمد-طاب ثراه-فی المیراث،محمد تقی بن عبد الصمد.

43 برگ،13 X 20 سم.

2/22-تهران،مجلس شورا،ج 30،ص 180،نسخه ش 9507/2.

نسخ،بی کا،قرن 13،عناوین و نشانیها شنگرف،رکابه نویسی شده،در آخر نسخه یادداشت تملک به تاریخ 1243 ه دیده می شود،جلد تیماج قهوه ای فرسوده مجدول با ترنج و سرترنج.

64 برگ،از 43 ب-107 ب،16 سطر،10/5 X 14/5 سم.

3/23-شیراز،فهرست شاهچراغ،نسخه ش 812/4.

نستعلیق شکسته،بی کا،1225.

40 برگ،از 46-86 ر،15/5 X 10/5 سم.

*تلخیص الشافی-ارتشاف الصافی

اشاره

*14-حاشیه أنوار التنزیل(تفسیر-عربی)

کتابشناسی:حاشیه ای است با عناوین«قوله»بر کتاب أنوار التنزیل و أسرار التأویل قاضی عبد اللّه بن عمر بیضاوی(در گذشته:685 ق)

[مرعشی،ج 34،ص 600؛الذریعه،ج 4،ص 153]

آغاز:قوله و فیه دلیل...وجه الدلاله کون الصفه المشبهه للثبوت و الإستمرار فتدل علی استمرار تربیته تعالی للعالمین.

انجام:در برگ 158 ب:و اعتذر المصنف عنهم بأنه لا یبعد تجویزه فی المعطوف و هو حسن،بهاء.

نسخه پژوهی:

1/24-قم،مرعشی،ج 34،ص 600،نسخه ش:13690/2.

این نسخه از سوره حمد آغاز و تا اواسط سوره نحل به انجام می رسد.نسخه ای

ص:352

نفیس و حاشیه به صورت پراکنده در حاشیه نسخه خطی انوار التنزیل نوشته شده است با امضاء«بهاء و بهاء الحسینی عفی عنه».

نستعلیق،مؤلف،اوائل سده 12،بی تا،عناوین و نشانی ها شنگرف،جلد تیماج مشکی ضربی مجدول با ترنج و سر ترنج 5/26 X 5/23.

158 برگ،سطور مختلف.

*15-حاشیه بر حاشیه میر سید شریف جرجانی بر شرح مطالع(منطق-؟)

کتابشناسی:در الذریعه،ج 6،ص 134،آقا بزرگ تهرانی از آن گزارش داده است.

نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*16-حاشیه بر تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الشمسیه(منطق-عربی)

کتابشناسی:این حاشیه بر اوائل تحریر القواعد-مباحث علم-است و مختاری نائینی از آن در شرح حال خود یاد کرده است.

[الذریعه،ج 6،ص 137] نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*17-حاشیه شرح مطالع(منطق-؟)

کتابشناسی:حاشیه ای است بر شرح مطالع که به نام«لوامع الأسرار فی شرح مطالع الأنوار»از سراج الدین محمد بن ابی بکر ارموی متوفای 689 ق.

[الذریعه،ج 6،ص 134] نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*18-حاشیه مطول(معانی بیان-عربی)

کتابشناسی:آقا بزرگ تهرانی در الذریعه،ج 6،ص 203 ذیل عنوان 1125 فرموده این حاشیه را که غیر مدوّن بود در حاشیه نسخه مطولی که در کتابخانه مجد الدین بود دیدم.

نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

ص:353

*19-حاشیه معالم الاصول(اصول فقه-عربی)

کتابشناسی:حاشیه ای است بر معالم الاصول شیخ ابی منصور حسن بن زین الدین این حاشیه تنها مبحث«ضد»را شامل است.

آغاز:افتادگی دارد:فقبل التعیین لاطلاق بل الموجود قبله أمر له...قوله الحق أن الأمر بالشیء الخ الغرض بیان أن الامر بشیء هل یقتضی بمجرده النهی عن ضده أم لا.

انجام:قوله عدم وجوب غیر السبب.أقول:قد عرفت فی بحث مقدمه الواجب أن المراد بالسبب هناک العله التامّه.

از انجام ناتمام مانده است.

نسخه پژوهی:

1/25-قم،گلپایگانی،ج 3،ص 1571،نسخه ش:3519-18/39.

نسخ،مؤلف،بی تا،جای عناوین«قوله»در متن سفید گذاشته شده متن توسط مؤلف تصحیح شده و خطخوردگی هائی وجود دارد،حواشی با امضای«منه»دیده می شود، جلد تیماج مشکی.

18 برگ،21 سطر،19 X 25 سم.

*20-حثیث الفلجه فی شرح حدیث الفرجه(حدیث،کلام-عربی)

(1)

کتابشناسی:در اصول کافی کتاب التوحید باب اول حدوث العالم و اثبات المحدث حدیث پنجم،هشام بن حکم نقل کرده:زندیقی برای مناظره به حضور حضرت صادق علیه السّلام آمده بود و حضرت در گفتگویی که با وی داشت فرمود:«لا یخلو قولک:

«إنهما اثنان»من أن یکونا قد یمین قوییّن أو یکونا ضعیفین أو یکون أحدهما قویّا و الآخر ضعیفا...فإن قلت:إنهما إثنان لم یخل من أن یکونا متفقین من کل جهه...ثم یلزمک إن ادعیت اثنین فرجه ما بینهما حتی یکونا اثنین فصارت الفرجه ثالثا بینهما قدیما معهما

ص:354

1- (1)) -حثیث الفلجه:پیروزی سریع.
فیلزمک ثلاثه».جناب مؤلف بزرگوار مختاری نائینی این حدیث را در تاریخ 1197 ق در بیش از سه هزار بیت شرح کرده است امّا چون به بحث اثبات صانع رسیده و مشاهده کرده که طولانی کردن کلام خارج از وضع رساله می شود،کلام را کوتاه کرده و در اثبات صانع کتاب«حدائق العارف»را نگارش کرده است.که از این کلام به دست می آید حثیث الفلجه قبل از حدائق العارف تألیف شده است. (1)

نسخه پژوهی:نسخه ای از آن یافت نشد.

*21-حدائق العارف فی طرائق المعارف(کلام-عربی)

اشاره

کتابشناسی:نام کتاب در«نجوم السماء (2)»،«حدائق المعارف فی طرائق المعارف فی ما یتعلق بأثبات الصانع»آمده است؛مختاری نائینی این اثر را برای امیر محمد باقر بن حسن بن سلطان العلماء،علاء الدین حسین،معروف به خلیفه سلطان نوشته است وی در این کتاب فرق میان برهان لمّی و إنّی را بیان کرده و تفصیل مباحث را به کتاب دیگرش«أمان الإیمان من أخطار الأذهان»حوالت کرده است.مؤلف در سال 1108 ق از تألیف این اثر فراغت حاصل کرده است. (3)آقا بزرگ تهرانی نسخه ای از آن در کتابخانه میرزا محمد باقر قاضی تبریزی و نسخه ای نزد آیت اللّه مرعشی نجفی رهگیری کرده است.گویا همین نسخه در حال حاضر موجود است و در فهرست آن کتابخانه آمده ولی در آن تاریخ 1108 ق نیامده است.

آغاز:الحمد لمن دلّ علی وجوب وجوده افتقار أسرار الحدوث و الإمکان.

نسخه پژوهی:

1/26-تبریز،قاضی طباطبایی،محمد علی،بدون شماره.

ص:355

1- (1)) -الذریعه،ج 6،ص 248.
2- (2)) -نجوم السماء،محمد علی آزاد کشمیری،به تصحیح میر هاشم محدث،ص 250،نجم ثانی،عنوان 87.
3- (3)) -الذریعه،ج 6،ص 288-289.
مؤلف،1111 ق،نسخه پاکنویس به خط خوش مصنف و خودش آن را به تاریخ 9 ماه رمضان سال 1111 ق مقابله و امضا کرده.

84 برگ.

*22-حسان الیواقیت فی بیان المواقیت(هیئت-عربی)

کتابشناسی:در بیان شب و روز و آنچه تعلّق به آن دارد از احکام شرعیه با استفاده از گفته های دانشمندان علم هیئت و نجوم در دو فصل:اوّل در معنی شب و روز و ساعت ها و هفته ها.دوّم:در بیان احکام ماه و سال و جز اینها.

آغاز:الحمد للّه الذی سقف الأرض بالفلک الدوار و علق علیها من النجوم قنادیل الأنوار و سخرها بقدرته فی الحرکات و الأدوار.

انجام:ناتمام:و تسمی کل سنه من تلک الإحدی عشره سنه کبیسیه لما فیها من کبس الکسور و سیأتی بیانها.

نسخه پژوهی:

1/27-قم،مرعشی،ج 9،ص 160،نسخه ش:3382/5.

نسخ،بی تا،مؤلف تصحیح کرده است و بر آن افزوده است،جلد مقوایی پارچه.

4 برگ،از 48 ر-52 پ،سطور مختلف،21/5 X 17 سم.

*23-حواشی بر آیات الاحکام مقدس اردبیلی(فقه القرآن-عربی)

کتابشناسی:از آن در الذریعه،ج 6،ص 9،شماره 16 گزارشی کوتاه ارائه شده است.

نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*رساله ارتجالیه فی بیان استقبال المیّت-قباله قبیله

*24-رساله ای در شرح حال خود(تراجم-)

کتابشناسی:آقا بزرگ تهرانی در الذریعه نقل می کند:این رساله در ضمن مجموعه ای که در نزد آیت اللّه مرعشی نجفی است،وجود دارد و در این رساله نام خود

ص:356

را بهاء الدین محمد بن محمد باقر حسینی مختاری سبزواری نائینی اصفهانی متولد 1080 ق ذکر کرده است. (1)

نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*25-رساله در احکام الاموات(فقه-؟)

کتابشناسی:اطلاعاتی از آن نیافتیم.

نسخه پژوهی:نسخه ای از آن یافت نشد.

*26-رساله در ارث(کبیر)(فقه-؟)

کتابشناسی:آقا بزرگ تهرانی در الذریعه گزارشی کوتاه از آن و دو رساله دیگر در ارث ارائه کرده است.

[الذریعه،ج 1،ص 448] نسخه پژوهی:نسخه ای از آن یافت نشد.

1/28-تهران،دانشگاه تهران،نسخه ش 1860.

آغاز:در أم و زوجین پس جایز نباید نقص میراث ایشان از نصیب ادنی.نصف دویم آنکه نصیب او مختلف شود و گاه زاید و گاه ناقص شود لیکن همیشه صاحب فریضه نیست.نسخه نیمه دوم باب یکم است تا پایان رساله.

نسخ،مؤلف،عناوین شنگرف،حواشی نستعلیق،نسخه نیمه دوم باب یکم است تا پایان رساله،کاغذ سپاهانی،جلد تیماج ترکی.

*27-رساله ای در ارث(متوسط)(فقه-؟)

کتابشناسی:علامه روضاتی در روضات الجنّات از این رساله و دو رساله دیگر ایشان در ارث نام برده است.

[روضات الجنات،ج 7،ص 121]

ص:357

1- (1)) -الذریعه،ج 4،ص 230.
نسخه پژوهی:نسخه ای از آن یافت نشد.

*28-رساله ای در ارث(صغیر)(فقه-؟)

کتابشناسی:اطلاعاتی از آن نیافتیم.

نسخه پژوهی:نسخه ای از آن یافت نشد.

*29-زواهر الجواهر فی نوادر الزواجر(اخلاق-عربی)

کتابشناسی:پند و اندرزهائی است در بی اعتباری دنیا و توجه به پروردگار متعال و توبه و بازگشت به سوی خالق با اشعاری به فارسی و عربی از مؤلف یا دیگران و در سه باب.مختاری نائینی این اثر را در پند و اندرز نوشت تا خود را آگاه سازد.

عنوان های کتاب چنین است:تعریف،توصیف،تذنیب،تأدیب،بیان،اصل،تأصیل، تفریع...»ایشان این اثر را به شیوه مقامات حریری نوشته (1).

باب های سه گانه کتاب چنین است:الباب الأول:فی النفس و عاداتها و دقایق حالاتها و مالها من التدلیس و التلبیس و المواطات لإبلیس.

الباب الثانی:فی دواعی النفس إلی الطاعات و زواجرها عن السیئات و التزهید عن الدنیا و الترغیب إلی العقبی.

الباب الثالث:فی التوبه عن الخبائث مسک الختام الکلام فی الأنباء عن ابناء الأولیاء و اطراء هؤلاء الأزکیاء.

آغاز:بسمله.الحمد للّه الذی خلق الإنسان بضیع قدرته القاهره و علمه البیان ببدیع حکمته الباهره سیر المعانی من القلوب إلی القلوب.

انجام:و فرغ صائغ الفهم عن إفراغه فی قالب تألیفه...فی صدور یوم الجمعه الثانی عشر من شهر ذی القعده الحادی عشر من العام التاسع من العشر الأول من المائه الثانیه من الألف الثانی...و بلغ ههنا السیر بقدم بقلم الفقیر...

ص:358

1- (1)) -رجال اصفهان،دکتر سید محمد باقر کتابی،ج 1،ص 72.
چاپ:

1/29-اصفهان،1379 قمری،185 ص،قطع رقعی،با مقدمه و تعلیقات سید احمد روضاتی.

نسخه پژوهی:

1/30-تهران،دانشگاه تهران،ج 6،ص 2271،نسخه ش 210.

نسخ روشن،مؤلف،ذی الحجه 1121 ق،عناوین شنگرف،خطخوردگی در متن دارد و اصل است.حاشیه ها به نستعلیق ریز با نشانه«منه»و این را خود نائینی برای سومین بار نوشته است.عبد الحسین آن را از بازماندگان آقا میرزا محمد خویی به قیمتی که آقا میرزا محمد علی مازندرانی کتابفروش برآورد کرد در 1274 ق خریده است.

دارای مهر«عبده عبد الحسین»برخی برگ ها آب گرفته و وصالی شده است.کاغذ ترمه، جلد مقوایی.

93 برگ،5/6 X 12 سم،15 سطر،12 X 9 سم.

2/31-تهران،مجلس شورا،ج 12،ص 47،نسخه ش:4342/2.

انجام:و شوک الشوق علی صبر قلبه و قلب صبره شاک.

نستعلیق،محمد کاظم بن حاج محمد صادق،23 محرم 1228 ق،عنوان و نشانها شنگرف،شماره دفتر 62576،فرنگی آبی،جلد تیماج مشکی.

43 برگ،از 77-120،19 سطر،15 X 10 متن،21/5 X 17 سم.

3/32-قم،مرعشی،ج 16،ص 152،نسخه ش 6154/1.

آغاز:و عقلک سفان و جهلک طوفان مرساتها الأجل و لجاتها الأمل شراعها الشرع.

نسخ معرب،بی کا،آخر محرم 1246،عناوین و نشانیها شنگرف،حاشیه نویسی دارد از مؤلف،جلد تیماج سبزه.

11 ر-75 پ،سطور مختلف،20/5 X 14/5 سم.

4/33-اصفهان،کتابخانه آیت اللّه سید محمد علی روضاتی،ج 1،ص 439، نسخه ش 455.

ص:359

از اوّل ناقص است،نام کاتب ندارد.تاریخ کتابت اواخر محرم 1246 ق.از کتابخانه نیای گرامی،آیت اللّه مرحوم آقا میرزا سید جمال الدین موسوی چهار سوقی.

4/34-تهران،دانشکده حقوق،فهرست ص 363،نسخه ش:255/1.

نسخ،محمد علی فیروزکوهی،در روز شنبه 1265 ق،در مدرسه صدر سپاهان، شماره یکم دفتر است،

عنوان و نشان شنگرف و برخی جاها اعراب دارد و حواشی آن نشان«منه ره»دارد (48655)،فرنگی،جلد تیماج تریاکی ضربی مقوایی،146 برگ،19 سطر، 5/7 X 5/15 متن،15/5 X 21/5 سم.

5/35-تهران،دانشکده ادبیات تهران،ج 3،ص 90،نسخه ش 321.

نسخ،محمد بدیع بن سید مصطفی موسوی اصفهانی درب امامی،روز آدینه 26 ربیع الاول 1284 ق،(75626).

6/36-مشهد،آستان قدس،نسخه ش 1493/29.

سید احمد صفائی خوانساری،قرن 14،خشتی.

7/37-اصفهان،نشریه دانشگاه اصفهان،ج 11،ص 900،نسخه ش 132.

نسخ،محمد باقر بن محمد تقی اصفهانی،8 صفر 1324 ق،(17177)،فرنگی.

8/38-تهران،مجلس شورا،نسخه ش 8828،مختصر مجلس،ص 437 بی کا،بی تا.

9/39-تهران،ملی ایران،نسخه ش 25957.

بی کا،بی تا،خریداری از حوزه علمیه ولی عصر کرمان در تاریخ 86/11/8.

*شرح بدایه الهدایه-نهایه البدایه

اشاره

*30-شرح بر الفوائد الصمدیه شیخ بهائی(کبیر)(نحو-عربی)

کتابشناسی:این اثر شرح مفصلی است بر کتاب الفوائد الصمدیه که به شرح صمدیه شیخ بهائی مشهور است و مؤلف مطالب و شرح خود را در عبارات ما تن وارد کرده است

ص:360

و آقا بزرگ تهرانی گوید:شرح مزجی بزرگی در پنج جلد است و مؤلف حواشی فراوانی بر آن زده است.آقا بزرگ جلد اوّل این شرح را نزد آیت اللّه مرعشی نجفی در قم گزارش کرده است.

آغاز:أولی کلام یستعان به علی جمله الهام بعد التبرّک باسم اللّه الملک العلام حمده علی جزیل الإنعام. (1)

آغاز:نحوک نحوی فلیس عندک صرف فعفوک عفوی عن کل سرف فمن فضل بابک نجاه النحاه. (2)

نسخه پژوهی:

1/40-قم،مرعشی،ج 13،ص 27،نسخه ش 4828.

آغاز:نحوک نحوی فلیس لی عندک صرف فعفوک عفوی عن کل سرف فمن فضل بابک نجاه النحاه.

نسخه حاضر که جلد اول آن است شب دوشنبه نوزدهم جمادی الأول 1115 ق به پایان رسیده است،نسخ،مؤلف،بی تا،عناوین و نشانیها شنگرف در حاشیه تصحیح و اضافه شده است روی برگ اول یادداشتی در معرفی کتاب و مؤلف آن با مهر بیضوی دیده می شود،جلد تیماج مشکی.

95 برگ،25 سطر،25 X 19 سم.

*31-شرح بر الفوائد الصمدیه شیخ بهائی(؟متوسط)(نحو-عربی)

کتابشناسی:اغلب فهرست نگاران و تراجم نگاران بر وجود شرح متوسطی بر صمدیه از مختاری نائینی تصریح کرده اند امّا در فهرست ها تشخیص نسخه های هر کدام از شرح کبیر و متوسط و صغیر دشوار است در مواردی با استفاده از قرائن موجود از جمله از آغاز و انجام ها به دست آورده ایم که بیشتر نسخ شرح صغیر و یک مورد نیز

ص:361

1- (1)) -الذریعه،ج 13،ص 362.
2- (2)) -فهرست مرعشی،نسخه ش:4828.
مشخص شد که شرح کبیر بوده است امّا نسخه ای از شرح متوسط صمدیه نیافتیم.امّا در فهرست مواردی بود که مشخص نشده کدام یک از شروح است لذا در اینجا مواردی را که مجهول بوده است آورده ایم.

نسخه پژوهی:

1/41-تهران،مجلس شورا،ج-ص 592،ش 15437.

نسخ،بی کا،قرن 12.

2/42-همدان،مدرسه غرب همدان،ج-ص 1344،ش 4769.

نسخ،محمد باقر بن محمد مسیح تونی،آغاز رمضان 1197 ق،بیاض رقعی.

3/43-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3014،ش 3152-16/162.

آغاز:و ما جاء أو هل جاء راکبا لأنه مخبر عنه معنی ثم الراجح تأخر الحال عن عامل صاحبها لانها معموله لمعموله و یجب تقدمها علی العامل.

انجام:هل و هی حرف استفهام و قد مر تفسیره و تفترق عن الهمزه بأمور 1-باختصاصها یطلب التصدیق وحده و لذا امتنع معادله أم المتصله.

نستعلیق،بی کا،قرن 13،افتادگی از آغاز و انجام،جلد مقوائی با عطف و گوشه های تیماج.

106 برگ،14 سطر،10 X 16 سم.

4/44-تهران،مجلس شورا،ج،ص،نسخه ش 17096.

نسخ،محمد تقی همدانی 1243.

5/45-قم،شیخ علی حیدر(مکتبه)،ج 2،ص 191،نسخه ش 697.

نسخ،بی کا،بی تا،عناوین و فواصل با قرمز،آخر نسخه تملکی باسم محمد حسین بن محمد یوسف چراندابی،جلد چرم زرد مایل به سیاهی.

130 برگ،17 سطر،21 X 14 سم.

6/46-قم،گلپایگانی،ج 5،ص 2446،نسخه ش 1-18/39.

ص:362

آغاز:بسمله الحمد للّه الذی رفع بناء اسماء و نصب الارض علی الماء عامل العوامل و جاعلها.

انجام:و یعرف بعدم موازن له لو جعل مقام ألفه لام فی میزانه کأجلی لانتفاء و فعلل بفتحات لیلحق.

نسخ،مؤلف،بی تا،افتادگی از انجام،عناوین و خطوط شنگرف،مؤلف نسخه را تصحیح و اصلاح نموده در حاشیه نسخه بدل وجود دارد،حواشی با امضاء«منه»،جلد تیماج مشکی.

55 برگ،25 سطر،19 X 25 سم.

7/47-یزد،سریزدی(مسجد حظیره)،ج 1،ص 197،نسخه ش 245/4.

آغاز:افتاده از فخرج العلم بغیر القوانین غیر الالفاظ و الالفاظ لغت العرب و قواعد العرب و دخل الصرف و المعانی و البیان.

نسخ،بی کا،بی تا،دارای حواشی مختصر برگها جابجا شده است،جلد تیماج قرمز ضربی-/163-193 پ،سطر مختلف،16 X 20/5 سم.

*32-شرح بر الفوائد الصمدیه شیخ بهائی(صغیر)(نحو-عربی)

اشاره

کتابشناسی:شرح مزجی نسبتا مختصری است که پس از شرح دیگر مفصّل خود به درخواست بعضی از احباب و طلاب نوشته و در آن به توضیح مهمات مسائل پرداخته و بیشتر تعلیلات نحو را متعرّض نشده و بعضی الغاز نحوی را نیز آورده تا تشویقی برای علاقمندان باشد.شرح حدیقه آخر به اختصار برگزار شده چون شارح در حال سفر بوده است. (1)

آغاز:نحو جنابک المتعال صرف وجوه الآمال و بابک مورد کل سؤال و مصدر کل نوال،لا ینصرف بالخیبه من انتظر مواهب کرمک.

ص:363

1- (1)) -فهرست نسخ خطی مرکز احیاء میراث اسلامی،ج 5،ص 368-369.
انجام:مشوش البال بوطر بعد وطر و نقول کما قال المصنف رحمه اللّه تعالی:اللهم اشرح صدورنا.

نسخه پژوهی:

1/48-قم؛مرکز احیاء میراث اسلامی،ج 5،ص 368،نسخه ش 1937.

نسخ،ابو القاسم بن محمد ابراهیم بیدگلی کاشانی،از عصر مؤلف،عناوین و نشانی متن شنگرف،دارای حواشی مؤلف،معرفی کتاب از عنایت اللّه حسینی مختاری به تاریخ 1113،جلد گالینگور خاکستری.

195 گ،15 س،19 X 12/5 سم.

2/49-قم،مرکز احیاء میراث اسلامی،ج 2،ص 22،نسخه ش 417.

تذکر:نام مؤلف به قرینه آغاز نسخه انتخاب شد.

نستعلیق،بی کا،قرن 12،متن نسخ با نشانی شنگرف،برگ آخر نونویس و بتاریخ جمادی الاول 1280 نوشته شده است برگ دوم نسخه افتاده است،جلد تیماج قهوه ای بدون مقوا.

106 برگ،19 سطر،19/5*14 سم.

3/50-قم،نسخه های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی،ج 3،ص 45،نسخه ش 856.

نسخ،بی کا،قرن 12،عناوین شنگرف،در برگ اول تملکی در جمادی الثانی 1259 و چند یادداشت متفرقه و مهر کتابخانه«حاج میرزا ابراهیم آقا»و در برگ آخر چند یادداشت متفرقه و تاریخ تولدی به سال 1229 و جز آن دیده می شود.دارای حواشی (کتابخانه نمازی-خوی 560).

353 صفحه.

4/51-قم،شیخ علی حیدر(مکتبه)،ص،نسخه ش 193.

نسخ،بی کا،1175 ق،عناوین و خطوط بالای متن با قرمز،دور صفحات با قرمز

ص:364

تزیین شده،در حواشی نسخه تصحیحات و تعلیقاتی با نشانی«منه»آمده است.برگها ترمیم شده،در برگ دوم مهر بیضوی،و تملکی در ماه رمضان 1288 ق در تبریز که زیر آن مهر بیضوی آمده است.در برگ اول و آخر مهر بیضوی و مربع آمده که قابل خواندن نیست،جلد چرم مشکی.

116 برگ،25 سطر،20/5*14 سم.

5/52-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3013،نسخه ش 3999/1-20/119.

نسخ،محمد علی بن ابو الحسن نائینی،پنجشنبه 20 شعبان المعظم 1188 ق،جلد تیماج قهوه ای،153 برگ،14 سطر،14*21 سم.

6/53-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3013،نسخه ش 2680-14/130.

بی کا،قرن 13،جلد ساغری مشکی.

115 برگ،16 سطر،14*21 سم.

7/54-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3013،نسخه ش 2194/1-12/84.

نسخ،اسماعیل بن محمد علی،با مهر بیضوی وی،جمعه 1227 ق،جلد تیماج قهوه ای.

117 برگ،20 سطر،15*21.

8/55-قم،مسجد اعظم،ج 4،ص 1481،نسخه ش 826.

نستعلیق،حسن بن محمد،چهارشنبه 13 رمضان 1230 ق،عناوین و خطوط شنگرف،مهر بیضوی با سجع«عبده صادق بن جعفر»،جلد تیماج قهوه ای،ترنج و سرولجکی،عطف تیماج مشکی،مجدول گره ای.

132 برگ،سطور مختلف،14*20 سم.

9/56-آشتیان،حوزه علمیه آشتیان،بخش یکم،ص 82،نسخه ش 31/3.

نسخ،محمد حسن آشتیان قمی،دوم ماه شعبان المعظم 1253 ق،مدرسه الفتیه دار السلطنه قزوین،مطالب و شروح در جدول نارنجی و حواشی با توضیحات در جدول ساده با نشان«منه»و تعلیقاتی از علمای نحو مانند:سیبویه،ابن مالک،در آغاز

ص:365

جای سرلوح رسم گردیده اما فاقد نقش و تزئین است،نشان 8 سجع بیضوی«مهدی 1286 ق»در ص 1،2،3 و اول و آخر و سجع ترنج گونه«بود مروج دین محمدی جعفر»در ص 1،و نشان 3 مهر بیضی شکل«عین الراجی محمد حسن»در ص پایانی دو نشان شنگرفی که کلمه«وصی»و«اللّه»آن ها خوانده شد،و یادداشت«عبد الرحیم» بدون تاریخ و متفرقاتی دیگر،نخودی،ضخیم،جلد تیماج عسلی ضربی،مجدول با لایه مقوای محکم،درون حنایی،خشتی.

«222 پ-/451»،25 سطر،17*22/5 سم.

10/57-تهران،عبد العظیم،ج 1،ص 406،نسخه ش 70.

نسخ،محمد علی بن محمد باقر قزوینی،پنجشنبه 6 شوال 1257 ق،واقف:علی حمیدی،1338/5/3،عناوین و نشانیها شنگرف،در حاشیه تصحیح شده و حواشی به لفظ«منه»دارد،در اول نسخه مهر و یادداشت تملک عبد الحمید در روز شنبه 26 ربیع الأول 1265 ق،در آخر نسخه صورت اجازه نامه خانه و باغچه محمود بیک در شوال 1261 ق ثبت شده است.دانش پژوه:ش 291 ص 272.ثبت:2392،جلد تیماج قهوه ای مجدول گرهی با ترنج و سر ترنج و لچکی.

126 برگ،18 سطر،17*22 سم.

11/58-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3014،نسخه ش 7431/2-38/51.

نسخ،بی کا،1259 ق،عناوین و نشانی ها شنگرف،جلد تیماج مشکی.

135 برگ،15 سطر،15*21 سم.

12/59-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3013،نسخه ش 5398-27/68.

نستعلیق،محمود بن محمد خویی،پنجشنبه ربیع الثانی 1263 ق جلد مقوای لایی، عطف پارچه ای.

125 برگ،16 سطر،16*21 سم.

13/60-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3013،نسخه ش 6575-33/125.

نسخ و نستعلیق،سید محمود بن میر مهدی اهری،رجب 1265 ق،در مدرسه

ص:366

حاجی آقا،عناوین و نشانیها شنگرف،در حاشیه تصحیح شده است و حواشی«منه» دارد،جلد تیماج مشکی.

92 برگ،19 سطر،14*20 سم.

14/61-یزد،وزیری،نشریه 13،ص 391،نسخه ش 4360.

نسخ،بی کا،سوم ربیع المولود 1265 ق،شماره عمومی 127576.

133 برگ،16*22 سم.

15/62-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3016،نسخه ش 2293-12/183.

نسخ،محمد حسین بن ملا کاظم مکتب دار،سه شنبه 15 شوال 1286 ق،جلد تیماج قهوه ای.

172 برگ،16 سطر،11*17 سم.

16/63-قم،شیخ علی حیدر(مکتبه)،ج 2،ص 123،نسخه ش 614.

نسخ،عبد اللّه بن رمضان،بی تا،عناوین با قرمز و فواصل با مداد سبز،در حاشیه توضیحاتی آمده،برگها ترمیم شده است،در برگ اول تملکی به واسطه ارث به اسم مرتضی محسنی آمده است،جلد عادی.

15 برگ،21 سطر،14*9/5 سم.

17/64-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3013،نسخه ش 3788-19/118.

نسخ،بی کا،بی تا،متن با شنگرف نشانی دارد،در حاشیه تصحیح شده و حاشیه نویسی دارد از مؤلف با امضای«منه عفی عنه»جلد تیماج قهوه ای،ضربی،ترنج باسر، مجدول گرهی.

166 برگ،15 سطر،15*21 سم.

18/65-همدان،مدرسه غرب همدان،ج،ص 1344،نسخه ش 1258.

نسخ،بی کا،بی تا،خشتی.

19/66-قم،گلپایگانی،ج 6،ص 3014،نسخه ش 8134/2-55/104.

ص:367

از اول تا بحث«حال مفرده از منصوبات»،نسخ،بی کا،بی تا،افتادگی از انجام.

41 برگ،15 سطر،15*21 سم.

20/67-کاشان،جعفری،نسخه ش 15/1.

نسخ،بی کا،بی تا،عناوین و نشانیها شنگرف،جلد تیماج قهوه ای مجدول.

87 برگ،16 سطر،14*22 سم.

21/68-تهران،مجلس شورا،ج 26،ص 249،نسخه ش 7764.

نسخ،بی کا،بی تا،عناوین و نشانیها شنگرف،این نسخه را احتشام الدوله به فرزند خود سلطان جنید میرزا اهدا نموده است،[ثبت 22398]،جلد گالینگور قرمز.

181 برگ،14 سطر،15*22 سم.

22/69-قم،مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی،ج 1،ص 564،نسخه ش 656.

آغاز نسخه:فان المختصر المنسوب إلی العالم الفاضل الکامل قدوه المحققین.

یک صفحه از خطبه شرح از این نسخه افتاده است،نسخ،بی کا،بی تا،افتادگی از آغاز،عناوین شنگرف و مشکی نشانیها شنگرف،با چند حاشیه با رمز«منه»و علائم تصحیح در آن دیده می شود،جلد تیماج مشکی،موریانه خوردگی دارد.

146 برگ،16 سطر،14*21 سم.

23/70-تهران،ملی ایران،ج 15،ص 171،نسخه ش 3359.

نام مؤلف به قرینه آغاز نسخه تعیین شد،نسخ،بی کا،بی تا،تزئینات متن عناوین با مرکب قرمز مهرها و تملک و غیره،مهر تملک کتابخانه رهنمون کرمانشاه،شماره پیشین 689،فرنگی نخودی و شکری،جلد تیماج زیتونی،یک لایی،ضربی،مجدول.

81 برگ،20 سطر،10*14/5 سطر،15*21 سم.

24/71-خوی،مدرسه نمازی،ص 293،نسخه ش 560.

نسخ،بی کا،بی تا،عناوین شنگرف،با حواشی از مؤلف،وقف شهید جلد تیماج قهوه ای با ترنج با مهر و نقش گل و بوته،جدول دار.

14 سطر،16*21 سم.

ص:368

25/72-قم،مرعشی،ج 27،ص 322،نسخه ش 10907.

آغاز:قال المصنف قدس اللّه روحه بعد البسمله احسن کلمه یبتدأ بها الکلام و خیر خبر یختتم به المرام.

نسخ،نزدیک عصر مؤلف،عناوین و نشانی متن شنگرف،در برگی پس از کتاب چند شعر پراکنده بتاریخ 1218 ق با مهر بیضوی«عبده ابو تراب»دیده می شود.

165 برگ،14 سطر،16*21 سم.

26/73-قم،گلپایگانی،مجموعه محمد حجت(آیت اللّه)،ج 1،ص 286،نسخه ش 332.

نسخ،متن با شنگرف نشانی دارد،در حاشیه تصحیح شده و حاشیه نویسی دارد از مؤلف،جلد تیماج قهوه ای.

166 برگ،15 سطر،15*21 سم.

27/74-قم،مؤسسه امام صادق علیه السّلام،ص 79،نسخه ش 101.

نسخ نیکو،علی بن محمد،پنجم ربیع الأول 1271 ق،عناوین و نشانیها شنگرف،در حاشیه توسط کاتب تصحیح شده با حاشیه نویسی و این کار غره جمادی الاول 1271 ق پایان یافته است.روی برگ اول اشعاری فارسی و عربی و تملک خسروشاهی دیده می شود،جلد مقوایی عطف تیماج قهوه ای.

127 برگ،17 سطر،22*16 سم.

28/75-اصفهان-کتابخانه آیت اللّه سید محمد علی روضاتی،ج 2،ص 256، نسخه ش 638.

نام کاتب و تاریخ کتابت ندارد.ظهر نسخه مهر«محمد باقر 1092 یا 1192 ق» و«ابو الحسن ابن محمد سعید»و تملک احمد بن حسین جمال الدین الحلّی به تاریخ ماه رجب 1172 ق و مهر او«عبده احمد بن حسین جمال الدین»دیده می شود.

29/76-تهران،مجلس شورا،ج 20،ص 273 نسخه ش 6807.

ص:369

فقط چند برگ آغازین کتاب را داراست،نستعلیق،قرن 13،بی کا،جلد تیماج قهوه ای بدون مقوا.153 پ-/158،17*22 سم،سطرها مختلف.

*شرح تهذیب المنطق-تعدیل المیزان فی تعلیق علم المیزان

*33-شرح صحیفه سجادیه(حدیث-عربی)

اشاره

کتابشناسی:شرح مزجی و نسبتا مشروحی بر صحیفه سجادیه است که گویا فقط مقدمه کتاب و شرح دعای 26 و 27 صحیفه در آن شرح شده است.مختاری در بیان علت تألیف این شرح در مقدمه چنین آورده است که شروح متعددی بر صحیفه نگاشته شده اما تقریبا هیچ یک جامع و وافی به مقصود نمی باشد.زیرا بعضی از آنها مانند حاشیه میرداماد و حاشیه فیض کاشانی بسیار مختصر است و فقط به مسائل لغوی و موضوعات ادبی پرداخته است.بعضی دیگر مانند تحفه رضویّه فاقد مباحث ادبی است و به تطویل و درازگویی در موضوعات غیر مهم و خارج از بحث روی آورده اند.

ولی عده ای دیگر همچون«فواید الطریفه»علامه مجلسی تمام دعاها و جملاتش را شرح نکرده اند و از این جهت ناقص به نظر می رسد.«ریاض السالکین»نیز اگرچه دارای محاسنی می باشد اما معایبی نیز دارد از جمله آن که بسیار مفصل و حجیم است و در مباحث لغوی کار را به افراط کشانده و با آوردن نقل قول های فراوان و متعارض، سعی در جمع کردن آن ها و حل اختلافات میکند که گاهی نیز موفق نمی شود.جز آن در موارد متعددی نیز موضوعات جنبی و فرعی را پیش می کشد و از موضوع اصلی بسیار دور می شود و تکرارهای زیادی نیز در تفسیر مفردات لغوی دارد.اما با این همه،ابتکار در به دست آوردن معانی جدید و مضامین بدیع در هیچ یک دیده نمی شود.به همین جهت،پس از استخاره از خداوند متعال به نگارش شرحی بر صحیفه سجادیه اقدام کردم.

آغاز:بسمله،مفتاح فلاح العباد و صلاح سلاح العباد و کنز الفوائد العظیمه و حرز الفرائد الیتیمه حمد من رفع حجابه و فتح أبوابه من دعاه.

ص:370

انجام:و عوضه أی أعط ذلک المسلم عوضا من فعله عوضا حاضرا.

نسخه پژوهی:

1/77-قم؛فهرست گلپایگانی،ج 1،ص 138-139،نسخه ش 2-18/39.

مؤلف،بی تا،افتادگی از انجام،نشانی ها شنگرف،مؤلف نسخه را تصحیح کرده و خطخوردگی و اضافات و تصحیحات فراوانی در متن و حاشیه با امضای«منه»دارد، جلد تیماج مشکی.

*34-شرح لسان المیزان لوزن أفکار الأذهان(منطق-عربی)

اشاره

کتابشناسی:شرح مزجی مفصلی است بر رساله«لسان المیزان»خود مؤلف،که بنا به درخواست بعضی از دوستانش نوشته است.در این شرح بعضی از مباحث فلسفی و ادبی نیز به مناسبت آمده است.

صاحب الذریعه در ضمن حواشی حاشیه مولی عبد اللّه،کتابی با این نام یاد می کند که به سال 1323 ق همراه با حاشیه مولی عبد اللّه در تهران به چاپ رسیده است.

آغاز:«افتتح بحمد اللّه فیه اشاره الی أن صدور الفعل من الفاعل...و هی علی ما ذکره هیهنا شیئان...قوله(ص)کل أمر ذی بال.»

انجام:و اعلم ان المشهورات و المسلمات و المظنونات إنما ینتفع بها.

نسخه پژوهی:

1/78-تهران،مجلس شورا،نسخه ش 14721.

نسخ،بی کا،حدود 1140 ق.

2/79-تهران،مجلس شورا،نسخه ش 262 طباطبایی.

نسخه فاقد دیباچه است ولی نسخه دیگری از این کتاب با دیباچه به شماره 12657 در آستان قدس موجود است که مؤلف در آن اشاره می کند این کتاب را بعد از اثر دیگرش«محیی الأذهان فی شرح لسان المیزان»تألیف کرده است.

نسخ و نستعلیق،اسماعیل بن محسن شاهرودی 1273 ق،مشهد رضوی،افتادگی

ص:371

از آغاز و انجام،پشت برگ پایان،ابیاتی از دیوان امام علی علیه السّلام به شیوه چلیپا نوشته شده است.ثبت:30969،فرنگی آهار مهره،جلد:تیماج یشمی با ترنج و نیم ترنج.

138 برگ،20 سطر 14*24 سم.

3/80-قم،گلپایگانی،ج 1،ص 139،نسخه ش:3-18/39.

نسخ،مؤلف،بی تا،عناوین و خطوط شنگرف،مؤلف نسخه را تصحیح و اصلاح نموده،حواشی با امضای«منه»،جلد:تیماج مشکی.

81 برگ،20 سطر،19*25 سم.

*35-صفوه الصافی من رغوه الشافی(کلام-عربی)

کتابشناسی:فقیه بزرگوار مختاری نائینی پس از نگارش«إرتشاف الصافی من سلاف الشافی»این تلخیص را از شافی تهیه کرد و امّا در این خلاصه به بیان اصول مقاصد شافی اکتفا کرد بدون تصریح به اعتراض از قاضی و جواب سید.آقا بزرگ وجود نسخه ای را نزد آیت اللّه مرعشی نجفی گزارش کرده است.

[الذریعه،ج 4،ص 423؛ج 15،ص 49]

نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*صیغ العقود-مقالید القصود

*36-عروض العروض،در عروض و قافیه(عروض و قافیه-عربی)

اشاره

کتابشناسی:اطلاعاتی از آن نیافتیم.

آغاز:الحمد للّه ذی الطول الطویل و الکمال الکامل الجمیل و المدد المدید و المجد المجید و الرشد الرشید...أما بعد فهذه عروض العروض لمن حاول فی بحر الشعر ان یخوض.

انجام:افتادگی دارد:الشواهد فاما تمیم تمیم بن مر...دمنه أقفرت لسلمی بذات الغضا و تعفف و لا تبتئس فما یقض یاتیکا.

ص:372

نسخه پژوهی:

1/81-قم،گلپایگانی،فهرست ج 5،ص 2893،نسخه ش:4436-22/156.

نسخ،بی کا،قرن 13،جلد مقوایی طوسی.

18 برگ،18 سطر،13*19 سم.

در این نسخه رساله دوبار تحریر شده است یکی از برگ 10-13 و دیگری از برگ 14 تا 18 که تحریر دوم ناقص است.

*37-عمده الناظر فی عقده الناذر(فقه-عربی)

اشاره

کتابشناسی:آقا بزرگ تهرانی گوید:این رساله درباره یکی از مسائل نذر است که در عصر مؤلف اتفاق افتاده است چنانچه این نکته را خودش در شرح حالش آورده است. (1)

آغاز:بسمله:الحمد للّه الذی شرع العقود شوارع إلی المقصود...أما بعد فإن علماء عصرنا...اختلفوا فی من نذر حال صحته و ثبات عقله...و رتبنا الرساله علی فصول و خاتمه و سمیناها«عمده الناظر فی عقده الناذر...فی صروف فصول اربعه.

انجام:و قد تیسر الإختتام...فی أواخر شهر ربیع الثانی...من السنه الرابعه من العشر الثانی من المائه الثانیه من الألف الثانی و کتب مؤلفها...بهاء الدین محمد بن محمد باقر الحسینی النائینی...و الحمد للّه رب العالمین.

نسخه پژوهی:

1/82-تهران،دانشگاه تهران،نسخه ش 4002،ج 12،ص 2991.

نستعلیق،احمد بن حسین بن علی بن عبد الجبار،18 ج 1194 ق،برای خزانه شیخ عبد علی بن محمد فاروقی در روز دوشنبه 18،ج 1،1194 ق،تصحیح شده و بلاغ مورخ شب 14،1195 ق دارد،در 47 ص،سپاهانی،جلد تیماج مشکی،ضربی مقوایی.

26 برگ،20 س،11*15 سطر،17*23 سم.

ص:373

1- (1)) -الذریعه،ج 15،ص 341.
*38-العین فی سقی المتبایعین

اشاره

(فقه-عربی) *نام دیگر:تعارض حق المشتری و البایع.(مرعشی،نسخه ش 3382).

کتابشناسی:رساله ای است در بررسی یکی از مباحث بیع با عنوان تعارض حق مشتری و بایع.مؤلف آن را در دو عین و پنج تنبیه تنظیم کرده است.وی این رساله را در شب 28 یا 22 ربیع الاول سال 1128 یا 1122 ق در جعفرآباد اصفهان به پایان رسانده است.

فاضل محقق استاد سید احمد اشکوری در فهرست مرعشی نسخه شماره 3381/1 رساله ای را با عنوان«البیع»معرفی کرده است که پایان آن با پایان العین فی سقی المتبایعین همخوانی دارد و همچنین در دو عین و تنبیهات نیز همان است با این تفاوت که استاد دانش پژوه در فهرست دانشگاه تهران نسخه شماره 1859/4 گفته 5 تنبیه دارد و جناب اشکوری 4 تنبیه ذکر کرده است امّا از آنجا که نسخه مرعشی از آغاز افتادگی داشته قابل شناسایی نبوده است.

[فهرست دانشگاه تهران،ج 8،ص 459؛مرعشی،ج 9،ص 158]

آغاز:الحمد للّه جابر الضرار بجبایر الخیار...أما بعد فهذه مسئله مهمه اضطربت فیها کلمه الائمه و...وضعت الرساله لهذه المقاله...و سمیتها العین فی سقی المتبایعین.

انجام:و هدانا إلی الصدق المحقق بنور التوفیق و قد فرغ من یسویده فی سواد اللیل...

مؤلفه...بهاء الدین محمد الحسینی...فی منتصف اللیله الثانیه[أو الثمانیه]و العشرین من ربیع الأول أول ربیع السنه الثانیه[أو الثمانیه]و العشرین بعد مائه و ألف...فی دار هجرتی جعفرآباد من مزارع اصفهان حفظها اللّه و سایر بلاد الایمان من آفات الدوران و حوادث الزمان.

نسخه پژوهی:

1/83-تهران،دانشگاه تهران،ج 8،ص 459،نسخه ش:1859/4.نسخ بهاء الدین محمد بن محمد باقر حسینی نائینی،بی تا،عنوان و نشان شنگرف،حواشی نستعلیق ریز.حاشیه منه دارد،سپاهانی،جلد تیماج مشکی ضربی مقوایی.

ص:374

از 93 پ-106 پ،19 س،5/7*5/12 سطر،13*19/5 سم.

2/84-قم،مرعشی،ج 9،ص 158،نسخه ش:3382/1.

آغاز:موجود:غیره و قد علم بذلک أن حصر السببیه الضرر البائع فی نفسه کما فی الروضه و المسالک.

نستعلیق،مختاری،بی تا،افتادگی از آغاز،جلد مقوایی پارچه.

6 برگ،1 ر-7 ر،سطور مختلف،21/5*17 سم.

3/85-مشهد،آستان قدس،ج 20،ص 354،نسخه ش-ض(867 گ).

نسخ،بی کا،قرن 12،کاغذ:دولت آبادی،عناوین به شنگرف،جلد تیماج لبه دار قهوه ای،وقفی سعید طباطبائی سنه 1332 ق.

23 برگ،12 س،19*12 سم.

*39-فرائد الفوائد(کشکول-؟)

کتابشناسی:کشکولی است از فوائد متفرقه،آقا بزرگ نسخه ای از آن را نزد آیت اللّه مرعشی گزارش کرده است.

[الذریعه،ج 16،ص 142] نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*الفرائد البهیه فی شرح الفوائد الصمدیه-شرح صمدیه صغیر

*40-فرائد البهیه

کتابشناسی:آقا بزرگ نسخه ای از آن را در مجموعه ای نزد آیت اللّه مرعشی نجفی گزارش کرده است و اطلاعات دیگری از آن در دست نیست.و البته هم«فرائد البهیه» و هم«فرائد الفوائد»در آن ذکر شده و معلوم است که این دو اثر جدا از یکدیگر است.

[الذریعه،ج 20،ص 117] نسخه پژوهی:نسخه ای از آن یافت نشد.

ص:375

*41-قباله قبیله(فقه-عربی)

اشاره

*نام دیگر:رساله ارتجالیه فی بیان استقبال المیّت.

کتابشناسی:مؤلف این اثر را در یک مقدمه و سه فصل تنظیم کرده است و در بیان چگونگی رو به قبله کردن میت و بیانگر بخشی از احکام میت است. (1)

مجموعه ای را آقا بزرگ در دانشگاه تهران به شماره 1859 رصد کرده که به خط مؤلف است و رسائل وی که در کاظمین و اصفهان در میان سالهای 1118 تا 1131 ق نگاشته آمده است.

آغاز:بسمله.الحمد للّه الذی جعل الکعبه البیت الحرام قیاما للناس...اما بعد فیقول...

بهاء الدین محمد الحسینی...هذه قباله قبلیه و رساله ارتجالیه فی بیان استقبال المیت و توجیهه إلی القبله.

انجام:یجب بقوله لا بد و قال فی شرح القواعد(ناقص در فصل 3)

نسخه پژوهی:

1/86-تهران؛دانشگاه تهران،ج 8،ص 460،نسخه ش:1859/6.

نسخ،بهاء الدین محمد بن محمد باقر حسینی نائینی،بی تا،عناوین و نشانی ها شنگرف،حواشی نستعلیق ریز،سپاهانی،جلد تیماج مشکی ضربی مقوایی،مهرها:

(بیضوی:عبده محمد صادق بن محمد حسین الحسینی)و(چهارگوش لا اله الا اللّه محمد رسول اللّه علی ولی اللّه).

130 پ-133 پ،19 سطر،5/7*5/12 متن،13*19/5 سم.

*42-قسام المواریث فی أقسام التواریث(فقه-فارسی)

کتابشناسی:نام این کتاب را مؤلف در مقدمه کتاب«تقویم المیراث فی تقسیم المیراث»آورده است.

[فهرست کتابخانه شاهچراغ،ص 118] نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

ص:376

1- (1)) -الذریعه،ج 17،ص 29-30 با دخل و تصرف.
*43-القول الفصل فی المسح و الغسل(فقه-عربی)

اشاره

کتابشناسی:رساله ای است در حقیقت غسل و مسح؛و شستن و دست تر به روی بشره کشیدن و فرق بین این دو و اینکه با یکدیگر تباین دارند.در این رساله بسیاری از اقوال فقها طرح و رد و ایراد در آنها وارد شده است.اثر دارای دوازده فصل می باشد و مؤلف بزرگوار آن در شب شنبه 16 شوال 1110 ق از تألیف آن فراغت حاصل کرده است.این رساله را آقا بزرگ«القول الفصل فی حقیقتی المسح و الغسل»نامیده است. (1)

[الذریعه،ج 30/17 و 212؛مرعشی 7 ج 159/9؛دانشگاه تهران،ج 409/8] آغاز:«الحمد للّه الذی یجازی بجنه النعیم علی مثل مسحه رأس الیتیم و یغسل بقطره دمع الاثیم».

انجام:فلا یجزیء الغسل عنه بیان للمراد لا تعریض بایراد و اللّه یعلم ما لا نعلم و له الحمد علی ما علم...».

نسخه پژوهی:

1/87-قم،مرکز احیاء میراث اسلامی،ج 7،ص 221،نسخه ش:2748/5 نسخ،احمد بن حسین بن احمد بن علی بن عبد الجبار،26 رمضان 1194 ق، عناوین نوشته نیست،تصحیح شده و در برگ آخر علامت بلاغی از کاتب در شب 21 جمادی الاولی 1195 ق آمده است،دارای حواشی«منه سلمه اللّه»و«شیخ حسین»، جلد تیماج مشکی فرسوده.

14 برگ،114 ر-128 ر،20 سطر،16*22 سم.

2/88-تهران،دانشگاه تهران؛نسخه ش:1859/3.

انجام:بل یجعل النوم رسوله مؤلفه الفقیر...بهاء الدین محمد الحسینی افاض اللّه علیه العلم الیقینی.

نسخ،بهاء الدین محمد بن محمد باقر حسینی نائینی،بی تا،عنوان و نشان شنگرف،

ص:377

1- (1)) -همان،ج 17،ص 30.
تاریخ تألیف در پایان هست ولی در نسخه ما پاره شده و دیده نمی شود.حاشیه«منه» دارد،سپاهانی،جلد تیماج مشکی ضربی مقوایی.

62 پ-92 ر،19 س 5/7*5/12 سطر،13*19/5 سم.

3/89-قم،مرعشی،ج 9،ص 159،نسخه ش 3382/2.

انجام:تصادقهما فی امرار الید مع...

نستعلیق،بی کا،بی تا،جلد مقوایی پارچه.

15 برگ،7 ر-22 ر،مختلف السطور،21/5*17 سم.

*44-کشف الغموض فی شرح ألطف العروض(عروض-عربی)

اشاره

کتابشناسی:اطلاعاتی از آن نیافتیم.

نسخه پژوهی:

1/90-قم-مدرسه فیضیه،ج 1،ص 217،نسخه ش 1655.

نسخ،سده سیزدهم،

141 برگ،16 سطر،14*20.

*45-لسان المیزان(منطق-عربی)

کتابشناسی:در ابتدای«شرح لسان المیزان»،مؤلف تصریح به این تألیف خود نموده و فرموده است:«إنّی لمّا ألفت المختصر المسمی بلسان المیزان لوزان أفکار الأذهان الفیته قد حسن وقعه و استحسن وضعه».

نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*46-لطائف المیراث لطائف الورّاث(فقه-عربی)

مؤلّف از این کتاب در مقدمه کتاب«تقویم المیراث فی تقسیم المیراث»نام برده است.

[فهرست کتابخانه شاهچراغ،ص 118] نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

ص:378

*47-مصفاه السفاء لإستصغاء الشفاء(فلسفه-عربی)

کتابشناسی:این اثر شرح فن طبیعی شفای بو علی سینا است.آقا بزرگ تهرانی نسخه ای از جلد اوّل آن را در نزد آیت اللّه مرعشی در قم گزارش کرده است.

[الذریعه،ج 21،ص 124] نسخه پژوهی:نسخه ای یافت نشد.

*48-المطرز فی اللغز(ادبیات-عربی)

کتابشناسی:در لغز و معمّا است و در آن الغاز عربی مشکل را در دو قسم حل نموده است.قسم اول در الغازی که مربوط به اعراب است.قسم دوم در الغازی که مربوط به معانی است.در ماه ذی القعده 1118 ق (1)به پایان رسیده است.

آغاز:الحمد للّه الذی خلق الإنسان و علّمه البیان و التبیان و هداه إلی حل شکال الاشکال و مکن عقله من حل کل عقال.

انجام:فإنّ ذلک قد یجب تنشیطا للحزین و حفظا له عن الهلاک و التباب.

نسخه پژوهی:

1/91-مشهد،آستان قدس،فهرست الفبائی،ص 527،ش:ض 13566.

نستعلیق،بی کا،1125 ق.

2/92-قم،مرعشی،ج 4،ص 192،ش 1409/18.

نسخ،بی کا،ربیع الثانی 1128 ق،عناوین شنگرف،جلد تیماج سبز ضربی.

26 برگ،از 341 پ-366 پ،23 سطر،24*12 سم.

3/93-قم؛فیضیه،ج 1،ص 255،نسخه ش 932.

ص:379

1- (1)) -آقا بزرگ تهرانی،در ج 21،ص 149 الذریعه تاریخ تألیف را 27 ربیع الاول 1125 ق ذکر کرده.دانش پژوه هم در فهرست دانشگاه از متن نسخه موجود شوال 1118 ق را ذکر کرده است.
نستعلیق،محمد بن محمد علی،شنبه 16 ذیقعده 1142 ق.

16 برگ،18 سطر،14*20 سم.

4/94-قم،مؤسسه آیت اللّه بروجردی،ج 2،ص 367،نسخه ش 583/5.

نستعلیق،بی کا،بی تا،جلد تیماج قهوه ای بدون مقوا.

28 برگ،252 پ-280 پ 21/5*15/5 سم.

5/95-تهران،دانشگاه تهران،ج 8،ص 460،نسخه ش 1859/7.

انجام:تحقیق الحق و إصابه الصواب و کتب مؤلفه...

نسخ،بهاء الدین محمد بن محمد باقر نائینی،بی تا،عنوان و نشان شنگرف،حواشی نستعلیق ریز،سپاهانی،جلد تیماج مشکی ضربی مقوایی.

22 برگ از 134 پ-155 ر،19 سطر،5/7*5/12 سطر،13*19/5 سم.

*49-مقالید القصود و موالید العقود فی تفاصیل صیغ العقود(فقه-عربی)

اشاره

کتابشناسی:رساله نسبتا مفصلی است در بیان انواع عقد و ایقاع و نیز قصودی که در فقه وارد شده که مؤلف با عنوانهای«فصل-فصل»به طرز شیوایی آن را شرح کرده است.

آغاز:الحمد للّه شاعر شوارع العقود و واضع روادع العهود و الصلاه و السّلام.

انجام:چنانچه از اخبار و روایات شواهد و ملایمات نیز دارد و اللّه یعلم.

نسخه پژوهی:

1/96-مشهد،آستان قدس،ج 20،ص 491،ش:13566.

انجام موجود:و با عدم سبق اعتراف زوج به ولد مذکور پس برپا بایستند زوجین نزد.

نستعلیق،بی کا،ق 12،افتادگی از انجام،کاتب نامعلوم،خریداری آستان قدس در آذرماه 1362 ش.

نخودی،جلد:گالینگور با عطف و گوشه تیماج قهوه ای تیره.

40 برگ،15 سطر،18*11/5 سم.

ص:380

2/97-مشهد،گوهرشاد،ج 3،ص 1646،ش:1187/3.

نسخ،سید محمد بن میر محمد جعفر طباطبائی،عصر پنجشنبه چهارم رمضان 1129 ق، عنوانها شنگرف،معلق به حواشی با امضاء«منه»،در آخر مهر چهارگوشه ای با سجع: یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ (1)مهر کتابخانه مجد الدین را دارد،آهار مهره ای،جلد:تیماج لایه ای سرخ.

82 برگ،12 سطری 5/5*10 س سطر 10/5*16 سم.

3/98-قم،مسجد اعظم قم،ص 112،ش:1551/5.

نستعلیق،بی کا،1158 ق،بیاض-عنوانها و خطوط شنگرف در پایان فایده ای در بعضی ادعیه ذکر شده است،جلد:تیماج قهوه ای بدون مقوا.

50 برگ،مختلف سطر،19/9 سم.

4/99-قم،گلپایگانی،ش:3999/2-20/119

نسخ،محمد علی بن ابو الحسن نائینی،سه شنبه 29 ربیع المولود 1188 ق،در نائین، جلد:تیماج قهوه ای.

48 برگ 14 سطر،14*21 سم.

5/100-مشهد،گوهرشاد،ج 3،ص 1437،ش:1049/6.

انجام:تم فصل النکاح و یتلوه فصل المکاتبه ففصل السبق و الرمایه ثم الرهن إلی آخر فصوله من کتاب مقالید القصود.

نستعلیق،محمد کاظم بن محمد صادق بن محمد رضا بن محمد صادق،1228 ق، عنوانها قرمز،فستقی و شکری،جلد:سرخ عطف و گوشه پارچه.

16 برگ،26-43،7*12/5 س سطر،11*18 سم.

6/101-یزد،وزیری،ج 5،ص 1587،ش 3250/3.

نسخ،محمد شفیع بن زین العابدین،بی تا،عنوان و نشانه ها به شنگرف شماره عمومی 20220،اصفهانی،جلد:تیماج آلبالوئی.

(175-95)،10 س 7*12 سطر،9/5*15 سم.

ص:381

1- (1)) -سوره مبارکه صف،آیه 6.
*50-منتخب الأشباه و النظایر سیوطی(نحو-عربی)

کتابشناسی:منتخبی است از کتاب«الأشباه و نظائر فی النحو»جلال الدین عبد الرحمان سیوطی اصل کتاب در هفت مقصد بوده که در منتخب نیز همان ترتیب رعایت شده است در کتابشناسی ها به عنوان تعلیقات بر اشباه و نظایر نیز آمده است.

[مجلس شورا،ج 38،ص 101] آغاز:قال المصنف:و هذا الکتاب مشتمل علی سبعه فنون الأول فن القواعد و الاصول التی نزد إلیها الجزئیات و الفروع و هو مرتب علی حروف المعجم.

انجام:و عند ابن مالک أن المعنی إن أعطیتک...و هذا مقتضی قوله فی الشرطین و هذا أیضا ضعیف.

نسخه پژوهی:

1/102-تهران،مجلس شورا،ج 38،ص 101،نسخه ش 14079/1.

نسخ،مؤلف،1108 ق،عناوین و نشانی ها شنگرف،جلد تیماج قهوه ای.

174 برگ از 2 پ-176 پ،17 سطر،12*18/5 سم.

*51-نحومیر(نحو-فارسی)

کتابشناسی:آقا بزرگ در الذریعه آورده:فارسی است و نظیر صرف میر است.

مختاری نائینی از آن در رساله شرح احوالات خویش نام برده است.

[الذریعه،ج 24،ص 88،عنوان 457] نسخه پژوهی:نسخه ای از آن یافت نشد.

*52-نظام اللئالی فی الأیام و اللیالی(ستاره شناسی-عربی)

اشاره

کتابشناسی:در مباحث زمان و چگونگی لیل و نهار است.گزارشی از آقا بزرگ بر وجود نسخه ای از آن نزد آیت اللّه مرعشی نجفی سراغ داریم.

ص:382

آغاز:بسمله.الحمد للّه الذی جعل الأهله مواقیت للناس...أمّا بعد فیقول الفقیر محمد بن محمد باقر النائینی.

انجام:عین الیقین و الیقین العینی.

نسخه پژوهی:

1/103-تهران،ملک،ج 1،ص 772،نسخه ش:3977.

نسخ،مؤلف،بی تا،عنوان و نشان شنگرف،کاغذ ترمه،جلد:میشن سرخ لایی.

36 برگ،17 سطر،12/1*18/5 سم.

*53-نهایه البدایه لبدایه الهدایه(فقه-عربی)

اشاره

کتابشناسی:

گزیده ای از«بدایه الهدایه»شیخ حر عاملی است در یک مقدمه و کتابهای فقهی را دارد تا تجارت،با افزوده هائی از خود او از روی«وسائل الشیعه»حر عاملی یا جز آن که مختاری نائینی در هامش نشان داده است.این کتاب را مختاری به درخواست محمد بن أبی الفتح اصفهانی نوشته است.[دانشگاه تهران،ج 8،ص 460؛الفبائی آستان قدس، ص 592]

آغاز:بسمله.الحمد للّه علی الهدایه من البدایه إلی النهایه أما بعد فإن مختصر شیخنا...

الشیخ محمد بن الحسن الحر العاملی...المسمی ببدایه الهدایه مؤلف حسن...فشرعت بالتماس...محمد بن أبی الفتح الاصبهانی...فی تلخیصه و تهذیبه...و سمیته نهایه البدایه لبدایه النهایه.

انجام:فصل یحرم التکسب بالمحرم تجاره...و یسقط الخیار بشرط سقوطه و التصرف(ناقص است).

نسخه پژوهی:

1/104-تهران؛دانشگاه تهران؛ج 8،ص 460،نسخه ش:1859/5.

ص:383

نسخ،بهاء الدین محمد بن محمد باقر حسینی نائینی،بی تا،عنوان و نشان شنگرف، حواشی نستعلیق ریز،سپاهانی،جلد:تیماج مشکی ضربی مقوایی.

107 پ-129 ر،19 س 5/7*5/12 سطر،13*19/5 سم.

2/105-مشهد؛آستان قدس رضوی؛ش:ض 13559

نسخ،بی کا،بی تا،[فهرست الفبائی آستان قدس،آصف فکرت:-592].

ص:384

فهرست منابع تحقیق

1-الذریعه،آقا بزرگ تهرانی،26 جلد،چاپ سوم،لبنان،بیروت،دار الأضواء، 1403 ه.ق.

2-تراجم الرجال،سید احمد حسینی اشکوری،ج 2،نشر دلیل ما.

3-تلامذه العلامه المجلسی،سید احمد حسینی اشکوری،قم،انتشارات کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی،1410 ق،چاپ اول.

4-فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران،زیر نظر دانش پژوه،15 جلد،تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

5-فهرست کتب خطی اصفهان،دو هزار نسخه عربی و فارسی،سید محمد علی روضاتی،جلد اول،چاپ اول،اصفهان،ناشر:مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان،1386 ه.ش.

6-فهرست کتب خطی اصفهان،دو هزار نسخه عربی و فارسی،سید محمد علی روضاتی،جلد دوم،چاپ اول،اصفهان،ناشر:مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان،1389 ه.ش.

7-فهرست کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی،25 جلد،مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.

8-فهرست نسخه های خطی مرکز احیاء میراث اسلامی،سید احمد حسینی اشکوری،8 جلد،چاپ اول،1386 ه.ش.

10-فهرست نسخه های خطی کتابخانه آیت اللّه گلپایگانی،سید احمد حسینی اشکوری و رضا استادی،2 جلد،قم،چاپخانه خیام،1357 ه.ش.

ص:385

11-فهرست نسخه های خطی کتابخانه آیت اللّه مرعشی نجفی،سید احمد حسینی اشکوری،36 جلد،چاپ اول،ایران-قم،ناشر:کتابخانه آیت اللّه مرعشی، 1386 ه.ش.

12-فهرست نسخه های خطی کتابخانه جامع گوهرشاد مشهد،محمود فاضل، 4 جلد،مشهد،ناشر:کتابخانه جامع گوهرشاد،1363 ه.ش.

13-فهرست نسخه های خطی کتابخانه حوزه علمیه آشتیان،صادق حضرتی،قم، نشر مجمع ذخائر اسلامی،چاپ اول،1384 ه.ش.

14-فهرست نسخه های خطی کتابخانه سید احمد روضاتی،رحیم قاسمی،چاپ اول،قم،نشر مجمع ذخائر اسلامی،1385 ه.ش.

15-فهرست نسخه های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی،38 جلد،چاپ اول،قم،ناشر:مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

16-فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه فیضیه،رضا استادی،2 جلد،قم، چاپخانه مهر،1396 ه.ق.

17-فهرست نسخه های خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه اصفهان،سید جعفر حسینی اشکوری،2 جلد،چاپ اول،ایران-قم،نشر مجمع ذخائر اسلامی، 1388 ه.ش.

18-فهرست نسخه های خطی کتابخانه مسجد اعظم،رضا استادی،1 جلد،چاپ اول،قم،1365 ه ش.

19-فهرست نسخه های خطی کتابخانه مفتی الشیعه،سید احمد حسینی اشکوری، 1 جلد،چاپ اول،قم،ناشر:مجمع ذخائر اسلامی-1381 ه.ش.

20-فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی ملک،محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار،10 جلد،چاپ اول،1372 ه ش.

21-فهرست نسخه های خطی کتابخانه مؤسسه آیت اللّه بروجردی،سید احمد

ص:386

حسینی اشکوری،2 جلد،چاپ اول،ایران،قم،نشر مجمع ذخائر اسلامی، 1384 ه.ش.

22-فهرست نسخه های خطی کتابخانه مؤسسه امام صادق علیه السّلام،سید احمد حسینی اشکوری،چاپ اول،قم،نشر مجمع ذخائر اسلامی،1383،ه.ش.

23-فهرست نسخه های خطی کتابخانه وزیری یزد،محمد شیروانی،5 جلد، چاپخانه تابان،تهران.

24-فهرست نسخه های عکسی مرکز احیاء میراث اسلامی،ج 3،چاپ اول- چاپخانه سرور،ایران،قم.

25-نجوم السماء فی تراجم العلماء،محمد علی آزاد کشمیری،تصحیح میر هاشم محدث،1 جلد،چاپ و نشر بین الملل(انتشارات امیرکبیر)تهران،1382 ه.ش.

ص:387

ص:388