گروه نرم افزاری آسمان

هوالشکور






این تراث نامه از مجموعه میراث حوزه علمیه اصفهان به محضر عالم وارسته، محقق متتبع، محدث رجالی، کتابشناس، تبارشناس و تراجم نگار چیره دست و تراث پژوه پرسابقه، مرحوم آیت اللّه سید محمدعلی روضاتی اعلی اللّه مقامه الشریف تقدیم می گردد. هموکه از راهنمایان و مشوّقان همیشگی این مجموعه بود. رحمه اللّه علیه رحمهً واسعهً.

ص :2

ص :3

ص :4

درباره این مجموعه

«میراث حوزه اصفهان»مجموعه ای است نوپا،باطرحواره ای به وسعت عرصه:«رساله نگاری در پهنه یکهزار سال تلاش علمی،معرفتی دانشیانی که با حوزه علمیّه اصفهان پیوند داشته اند.

مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیّه اصفهان-که به امر مرجع عالیقدر حضرت آیه اللّه العظمی مظاهری«مدّ ظله العالی» تأسیس گردیده-این مجموعه را با هدف ارائه محقّقانه،شکیل و شایسته متون مورداشاره بنا نهاده است و با چشمداشت به لطف حضرت حق در این مسیر گام می نهد.در توضیح این مطلب اشاره به نکاتی چند بایسته است.

(الف)هرچند عنوان«رساله»عنوانی است عام و ریخته های قلمی خرد و کلان را به یکسان دربرمی گیرد.اما در اینجا به اقتضای متاخّران و معاصران،این کلمه به معنای«نگاشته های کم برگ»به کار رفته است.

(ب)«رساله نگاری»مفهومی است عام و مراد از آن همان معنای اصیل عامش می باشد،بدین ترتیب تألیف،ترجمه،تحشیه و دیگر ساحت های تلاش علمی قلمزنان می تواند در حیطه این مجموعه قرار گیرد.

(ج)حوزه زمانی این مجموعه،به هیچ دوره خاصّی محصور نمی باشد.امروزه،از سابقه یکهزار ساله حوزه علمیّه اصفهان آگاهی داریم،رساله هایی که در این مجموعه عرض می شود.می تواند سراسر این پهنه وسیع را دربرگیرد.

(د)پرواضح است که اگر در این شهر ابن سیناها،صاحب ابن عبادها و علاّمه مجلسی ها«قدس سرّهم»به تلاش علمی مشغول بوده اند،شیخ بهایی ها،و میردامادها و حکیم صهباها«قدس سرّهم»نیز در کنار تلاش علمی بس

ص :5

ارجمندشان به ذوق ورزی و تکاپوهای گرانقدر در زمینه هایی که نشانگر عالی ترین هیجانات روح انسانی است،هم می پرداخته اند.ازاین رو مجموعه حاضر دو حیطه«تلاش علمی و تکاپوی ذوقی»را همزمان در کنار هم عرضه خواهد کرد.

(ه)پیوند با«فضای علمی و معرفتی»حوزه علمیّه اصفهان،شرط اجتناب ناپذیر ورود نگاشته ها به این مجموعه است.

گذشته از علمی بودن آثار،تطابق آن با«فضای معرفتی»حوزه ای که اقیانوس های ناپیدا کرانه ای همچون مجلسی شیخ بهایی،میرداماد،محقّق خوانساری،فاضل هندی صدر المتألّهین،حکیم نوری،حکیم سبزواری«قدس سرّهم»را در خود پرورانده است شرطی است که این مجموعه بر حصول آن تأکید دارد.

(و)هدف این مجموعه«ارائه محقّقانه شکیل و شایسته این متون»می باشد.این عنوان می تواند مادّه و صورت مجموعه حاضر را مشخص سازد،زیرا ارائه«محقّقانه»این نگاشته ها،نشانگر مادّه مجموعه و ارائه«شکیل»آن نشان دهنده صورت آن است.به باور ما،ارائه«شایسته»نیز ارائه ای است که همزمان دو قید«محقّقانه»و«شکیل» بودن را به همراه داشته باشد.

بدین ترتیب،این مجموعه،می کوشد با استمداد از عنایات حضرت حقّ،متون فاخری که شرایط مذکور را حائز باشد، منتشر نموده و صفحات خود را بدان،زیور بخشید و در این راه،همدلی و همراهی همه محقّقان ارجمند را امید می برد.

و اللّه ولیّ التّوفیق مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان

ص :6

اشاره

ص :7

میراث حوزه اصفهان

دفتر نهم

به اهتمام

محمّدجواد نورمحمّدی

مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیّه اصفهان

ص :8

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه مرکز··· 19

رساله المهدیه

مؤلّف: مولی محمد صادق اصفهانی

تحقیق و تصحیح: محمّد جواد نورمحمّدی

مقدمه تحقیق··· 27

شرح حال میرزا صادق مینا··· 28

استادان··· 30

شعر و شاعری در زندگی مینای اصفهانی··· 32

صفت جنگ··· 33

ایضاً له تعریف بنگاله··· 33

تألیفات··· 34

وفات··· 38

متن رساله··· 41

المقصد الأول: فی اثباته تعالی··· 43

الفصل الأول: فی کیفیه استدلال کل فرقه علی اثباته تعالی··· 43

برهان حدوث و العالم··· 43

ص :9

برهان اتقان صنع··· 43

الفصل الثانی: فی بیان استدلال علی وجوده تعالی، و فیه وجوه··· 44

الفصل الثالث: فی أنّ واجب الوجود تعالی و تقدس واحد، لوجوه··· 47

الفصل الرابع: فی أنّ الواجب لذاته لایجوز أن یکون جوهراً أو عرضاً··· 51

المقصد الثانی: فی صفاته··· 53

الفصل الأول: فی أ نّه تعالی قادر مختار یصدر الأفعال و الآثار··· 53

الفصل الثانی: فی أ نّه تعالی عالم بذاته و بجمیع الأشیاء کلیاتها و جزئیاتها··· 57

بیان و توضیح لعلم الواجب تعالی··· 62

الفصل الخامس: فی أ نّه تعالی حیّ، لوجوه··· 64

الفصل السادس: فی أ نّه تعالی مرید، لوجوه··· 66

الفصل السابع: فی أ نّه تعالی سمیع بصیر، لوجوه··· 68

الفصل الثامن: فی أ نّه تعالی متکلم··· 71

الفصل التاسع: فی أ نّه تعالی صادق لا یتوهّم الکذب فی حقه تعالی، لوجوه··· 76

الفصل العاشر: فی أ نّه تعالی سرمدی··· 77

فی تعریف صفه الذات و الفعل··· 79

الفصل الحادی عشر: فی صفاته التی لا یلیق بجنابه تعالی، و فیه فصول··· 81

المقصد الثالث: فی النبوه··· 88

الأول: فی إرساله··· 88

الفصل الثانی: فی أنّ النبی یجب أن یکون معصوماً و کاملاً فی العقل و منزهاً عن السهو ··· 90

الفصل الثالث: فی طریق معرفته··· 91

الفصل الرابع: فی أنّ الأنبیاء أفضل من الملائکه··· 93

ص :10

الفصل الخامس: فی نبوه نبینا محمد بن عبداللّه بن عبدالمطلب و...··· 96

المقصد الرابع: فی الإمامه··· 100

الفصل الأول: فی وجوب نصبه··· 100

الفصل الثانی: فی عصمته··· 102

الفصل الثالث: فی أسباب امامه علی بن أبیطالب و أولاده علیهم السلام ··· 105

الفصل الربع: فی رفع توهم الذین ظنّوا بالخلافه··· 116

الفصل الخامس: فی إمامه أئمه إحدی عشر··· 126

المقصد الرابع: فی المعاد الجسمانی··· 135

فهرست منابع تحقیق··· 139

رساله فی عدم انفعال الماء القلیل

مؤلّف: فقیه محقق الفقیه آیه اللّه سید ناصرالدین حجت نجف آبادی

تحقیق و تصحیح: مهدی باقری سیانی

مقدمه محقّق:··· 145

درنگی کوتاه در حیات علمی آیه اللّه سید ناصرالدین حجت نجف آبادی··· 147

ولادت و خاندان··· 147

حیات علمی··· 149

نثر زیبای مؤلّف··· 151

در کلام دیگران··· 152

ارتحال و مدفن··· 153

آثار مکتوب··· 155

تذکر چند نکته··· 160

برخی نکات و شیوه تحقیق رساله «عدم انفعال الماء القلیل»··· 161

و اما سخن پایانی...··· 163

ص :11

متن رساله ماء القلیل··· 167

نقل الأقوال فی المسأله··· 168

المقدمه··· 170

البنود الخمسه··· 170

تأسیس الأصل فی المسأله··· 175

قاعده أصاله الطهاره··· 175

بعض الآیات الوارده فی أصاله الطهاره··· 176

نقل کلام الحکماء و ردّه··· 177

معنی الانزال و التنزیل فی کلام اللّه المجید··· 178

فی بیان الأخبار··· 181

تنبیه فی نقل کلام الشیخ الأعظم··· 184

المناقشه فی کلام الشیخ الأعظم··· 184

نقل قسم آخر من کلام الشیخ الأعظم··· 184

المناقشه مع الشیخ الأعظم··· 185

فی التعرض لبیان المعارضات··· 188

وجوه الجمع بین الأخبار المتعارضات··· 189

نقل کلام المحقق الخراسانی··· 194

نقل کلام صاحب الفصول··· 195

حصیله الحدیث··· 195

وجه التوفیق بین الأخبار··· 196

نقل کلام الشیخ الأعظم··· 196

بعض الإشکالات فی کلام الشیخ الأعظم··· 197

نقل کلام الشیخ الاعظم··· 197

ص :12

المناقشه فی کلام الشیخ الأعظم··· 198

قسم آخر من کلام الشیخ الأعظم··· 199

المناقشه فی کلام الشیخ الأعظم··· 199

نقل قسم من کلام الشیخ الأنصاری··· 200

نقد کلام الشیخ الأنصاری··· 201

نقل قسم آخر من کلام الشیخ قدس سره ··· 202

المناقشه فی کلام الشیخ الأعظم··· 203

نقل قسم من کلام الشیخ الأنصاری··· 205

المناقشه فی کلام الشیخ الأعظم··· 207

کتاب قرب الاسناد و مؤلّفه··· 209

معنی الأصل و المراد منه··· 210

اشکال من الشیخ الأعظم و جوابه··· 213

کلام الشیخ الأعظم··· 215

المناقشه فی کلام الشیخ الأعظم··· 216

نقل قسم آخر من کلام الشیخ الأعظم··· 217

المناقشه مع الشیخ الأعظم··· 219

المنابع و المصادر التحقیق··· 229

رساله أحکام ذی الید

مؤلّف: بهاءالدین محمد الحسینی النائینی (المختاری النائینی)

تحقیق و تصحیح: سید محمود نریمانی

مقدمه محقّق:··· 237

رساله أحکام ذی الید··· 244

ص :13

نگاهی به زندگی مختاری نائینی··· 237

تحصیلٌ··· 245

ید المنفرده عن التصرف··· 246

إشکال بعض العلماء··· 248

ترفیلٌ··· 251

لنا أمور··· 252

قول العلامه فی القواعد··· 253

حجه المخالف أیضاً أمور··· 254

أحدها: ما قرر، زین المحققین··· 254

ثانیها: أ نّه لا تعارض بین الید الحالیه و الماضیه··· 258

ثالثها: أ نّه إذا وقع التعارض بین الملک و الید··· 261

تحویلٌ··· 262

الذی شاع بین طلبه العصر هو مجرد الاستدلال باستصحاب الإقرار··· 267

تکمیلٌ··· 274

تذییلٌ··· 274

فی حجیه البراءه الأصلیه و دلیله··· 275

أدله الاستصحاب··· 277

فهرست منابع و مآخذ··· 283

رساله شرح مناجات خمسه عشر

مؤلّف: آیت اللّه ملاّ حبیب اللّه کاشانی

تحقیق و تصحیح: قاسم ترکی هرچگانی

رساله خمسه عشر··· 292

ص :14

مقدمه··· 287

المناجاه الأولی··· 292

المناجاه الثانیه تسمی بمناجاه الشاکرین··· 309

المناجاه الثالثه یسمی بمناجاه الخائفین··· 315

المناجاه الرابعه تسمی بمناجاه الراجین··· 321

المناجاه الخامسه تسمی بمناجاه الراغبین··· 327

المناجاه السادسه یسمی بمناجاه الشاکرین··· 332

منابع تحقیق··· 333

رساله تاریخ فلسفه

مؤلّف: حکیم میرزا باقر امامی قدس سره

تحقیق و تصحیح: سید محمد علی مدرس مطلق

مقدمه محقّق··· 335

رساله تاریخ فلسفه··· 341

قبل از یونان··· 341

فلاسفه یونان··· 348

فصل اول: در قسمت یونانی··· 350

عقاید ثالیس در طبیعیات··· 350

عقاید انکسوارس در مسائل حکمت··· 353

شرح [بیانات انکسوارس]··· 356

مقایسه فلسفه حکیم مزبور با استادش··· 358

فرقه قیروانیه··· 361

فرقه اشراقیه··· 363

ص :15

عقاید افلاطون··· 364

عقائد ارسطاطالیس در اشیاء طبیعیه··· 369

فرقه کلبیه··· 376

پیدایش رواقیین··· 378

فصل دوم: در قسمت ایطالیایی··· 380

عقائد فیثاغورت··· 380

فرقه هرقلیه··· 384

فرقه ایائیتکیه··· 384

فرقه بیرهونیه··· 385

فصل چهارم: در حوادث واقعه نسبت به سائر مدارس و مکاتب پس از اندراس کتابخانه اسکندریه··· 391

فصل پنجم: در بیان انتقال یافتن فلسفه از یونان در عرب··· 395

فصل ششم: علت رسیدن مؤلّفات ارسطو از عرب به اروپا و پیدایش فلسفه سکوستیکیه (مدرسیه)··· 399

یادداشتهای مؤلف··· 400

تصوّف··· 407

تأثیر تصوّف و عرفان در ادبیات ایران··· 407

رساله إعجاز القرآن

مؤلّف: سید حسن بن محمدتقی اصفهانی

تحقیق و تصحیح: محمد جواد نورمحمدی

مقدمه··· 411

شرح حال مؤلف اعجاز القرآن··· 411

تألیفات··· 412

ص :16

وفات··· 414

اعجاز القرآن و تحقیق آن··· 414

رساله اعجاز القرآن··· 419

المقدمه··· 419

عله تألیف الرساله··· 419

أما الأولی: الطریقه الإجمالیه··· 420

الشواهد الداله علی أنّ القرآن فی حد الأعجاز··· 425

دقائق بلاغیه فی الآیه الشریفه··· 439

منابع تحقیق··· 447

فهرستواره نسخ خطی

کتابخانه شهرداری اصفهان

متن رساله نسخ خطی کتابخانه شهرداری اصفهان··· 510 451

فهارس فنی دفتر نهم

آیات··· 511

روایات··· 521

چهارده معصوم علیهم السلام ··· 535

اشخاص··· 541

کتابها··· 549

مکانها··· 551

فرق و مذاهب··· 555

ص :17

ص :18