گروه نرم افزاری آسمان

اشاره





ص :2

دفتر یازدهم

به اهتمام

محمّدجواد نورمحمّدی، سید محمود نریمانی

مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیّه اصفهان

ص :3

هوالشکور

این میراث ماندگار که رساله هایی پربار از اسفار گرانبهای نام آوران مکتب اصفهان است، به ساحت نورانی فقیه بلند آوازه، سید جلیل القدر، علامه دوران و زعیم علمی، فرهنگی و اجتماعی اصفهان آیت اللّه سید محمد باقر شفتی، «حجه الاسلام»، تقدیم می داریم.

ص :4

درباره این مجموعه

«میراث حوزه اصفهان»مجموعه ای است نوپا،باطرحواره ای به وسعت عرصه:«رساله نگاری در پهنه یکهزار سال تلاش علمی،معرفتی دانشیانی که با حوزه علمیّه اصفهان پیوند داشته اند.

مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیّه اصفهان-که به امر مرجع عالیقدر حضرت آیه اللّه العظمی مظاهری«مدّ ظله العالی» تأسیس گردیده-این مجموعه را با هدف ارائه محقّقانه،شکیل و شایسته متون مورداشاره بنا نهاده است و با چشمداشت به لطف حضرت حق در این مسیر گام می نهد.در توضیح این مطلب اشاره به نکاتی چند بایسته است.

(الف)هرچند عنوان«رساله»عنوانی است عام و ریخته های قلمی خرد و کلان را به یکسان دربرمی گیرد.اما در اینجا به اقتضای متاخّران و معاصران،این کلمه به معنای«نگاشته های کم برگ»به کار رفته است.

(ب)«رساله نگاری»مفهومی است عام و مراد از آن همان معنای اصیل عامش می باشد،بدین ترتیب تألیف،ترجمه،تحشیه و دیگر ساحت های تلاش علمی قلمزنان می تواند در حیطه این مجموعه قرار گیرد.

(ج)حوزه زمانی این مجموعه،به هیچ دوره خاصّی محصور نمی باشد.امروزه،از سابقه یکهزار ساله حوزه علمیّه اصفهان آگاهی داریم،رساله هایی که در این مجموعه عرض می شود.می تواند سراسر این پهنه وسیع را دربرگیرد.

(د)پرواضح است که اگر در این شهر ابن سیناها،صاحب ابن عبادها و علاّمه مجلسی ها«قدس سرّهم»به تلاش علمی مشغول بوده اند،شیخ بهایی ها،و میردامادها و حکیم صهباها«قدس سرّهم»نیز در کنار تلاش علمی بس

ص :5

ارجمندشان به ذوق ورزی و تکاپوهای گرانقدر در زمینه هایی که نشانگر عالی ترین هیجانات روح انسانی است،هم می پرداخته اند.ازاین رو مجموعه حاضر دو حیطه«تلاش علمی و تکاپوی ذوقی»را همزمان در کنار هم عرضه خواهد کرد.

(ه)پیوند با«فضای علمی و معرفتی»حوزه علمیّه اصفهان،شرط اجتناب ناپذیر ورود نگاشته ها به این مجموعه است.

گذشته از علمی بودن آثار،تطابق آن با«فضای معرفتی»حوزه ای که اقیانوس های ناپیدا کرانه ای همچون مجلسی شیخ بهایی،میرداماد،محقّق خوانساری،فاضل هندی صدر المتألّهین،حکیم نوری،حکیم سبزواری«قدس سرّهم»را در خود پرورانده است شرطی است که این مجموعه بر حصول آن تأکید دارد.

(و)هدف این مجموعه«ارائه محقّقانه شکیل و شایسته این متون»می باشد.این عنوان می تواند مادّه و صورت مجموعه حاضر را مشخص سازد،زیرا ارائه«محقّقانه»این نگاشته ها،نشانگر مادّه مجموعه و ارائه«شکیل»آن نشان دهنده صورت آن است.به باور ما،ارائه«شایسته»نیز ارائه ای است که همزمان دو قید«محقّقانه»و«شکیل» بودن را به همراه داشته باشد.

بدین ترتیب،این مجموعه،می کوشد با استمداد از عنایات حضرت حقّ،متون فاخری که شرایط مذکور را حائز باشد، منتشر نموده و صفحات خود را بدان،زیور بخشید و در این راه،همدلی و همراهی همه محقّقان ارجمند را امید می برد.

و اللّه ولیّ التّوفیق مرکز تحقیقات رایانه ای حوزه علمیه اصفهان

ص :6

فهرست

عنوان صفحه

مقدمه··· 17

آثار الأصفی

در تفسیر سوره جمعه

مؤلّف: سید محمد هاشم بن حسین حسینی نجف آبادی

مقدمه تحقیق··· 23

نگاهی به زندگی سید محمدهاشم بن حسین حسینی نجف آبادی··· 23

تألیفات آقا سید محمدهاشم··· 25

خدمات و آثار ماندگار··· 26

فرزندان سید محمدهاشم··· 27

درگذشت··· 28

تمجید آصف الدوله و مبانی آن··· 29

لطافت شعر آئینی آقا سید محمدهاشم حسینی··· 32

سبک تفسیری آقا سید محمدهاشم··· 33

روش تحقیق رساله··· 34

رساله آثارالاصفی··· 37

مقدمه: در بیان معنی جمعه و ثواب روز جمعه و فضل آن··· 39

معنی کلمه سوره و جمعه··· 39

فضیلت روز جمعه··· 40

علل بی برکت شدن کار دنیا در روز جمعه··· 43

ص :7

ذکر مصائب سیدالشهداء و اشعار مؤلّف··· 44

تفسیر: بسم اللّه الرحمن الرحیم··· 44

مصیبت بریدن سر حضرت سید الشهدا··· 49

تفسیر آیه اول: یسبح للّه ما فی السماوات...··· 50

تسبیح موجودات··· 50

تسبیح جمادات··· 51

تسبیح حیوانات در آیات و روایات··· 54

مهلت خواستن حضرت سیدالشهدا در شب جمعه··· 57

اشعار مؤلّف در حالات شب عاشورای سیدالشهدا··· 58

تفسیر آیه دوم: هو الذی بعث فی الأمیین رسولاً··· 59

فرق رسول و نبی و محدّث··· 59

تطبیق «کان عرشه علی الماء» بر منزلت ائمه اطهار··· 60

اشعار مؤلّف در مصائب صدیقه طاهره سلام اللّه علیها··· 63

تفسیر آیه: و آخرین منهم لمّا یلحقوا بهم··· 65

نظر اول: و آخرین منهم، ایرانیان هستند··· 65

ذکر فضیلتی از فضائل علی علیه السلام ··· 67

نظر دوم: آخرین منهم، ملائکه می باشند··· 68

اشعار مؤلّف در شهادت حضرت علی اصغر··· 69

تفسیر آیه: ذلک فضل اللّه یؤتیه··· 70

تفسیر: فضل اللّه ··· 70

مرثیه در آتش افتاده به اهل حرم··· 74

تفسیر آیه: مثل الذین حملوا التوراه··· 75

چند نکته از کلام توراه در حقانیّت نبوت محمد صلی الله علیه و آله ··· 77

اشعار مؤلّف در رثاء قاسم بن الحسن··· 79

تفسیر آیه: قل یا أیها الذین هادوا··· 81

بررسی لغات آیه··· 81

ص :8

دیدگاه اولیاء اللّه درباره مرگ··· 82

اندرز بر توجّه به وطن حقیقی··· 83

در مصائب وجود نازنین سیدالشهدا علیه السلام ··· 86

تفسیر آیه: و لا یتمنونه ابداً··· 87

ظلم و انواع و احکام آن··· 89

نگاهی کوتاه به ردّ مظالم عباد··· 90

اشعار مؤلف در سوگ شهادت حضرت علی اکبر··· 96

تفسیر آیه: قل إن الموت الذی تفرّون منه··· 97

در بی ثمر بودن فرار از مرگ··· 97

پرداختن به امور آخرت اصلاح کننده امور دنیا نیز هست··· 99

ترس از مرگ یا ترس از اعمال··· 100

اجل محتوم چاره ناپذیر است··· 102

در توصیف امام حسین و همراهان بنی هاشمی··· 105

تفسیر آیه: یا أیها الذین آمنوا إذا نودی للصلاه··· 107

اهمیت نماز جمعه در روایات··· 109

آداب، سنن و اعمال شب و روز جمعه··· 109

ثواب صلوات در شب و روز جمعه··· 112

ثواب قرائت قرآن در روز جمعه··· 114

فضیلت روز جمعه بر روزهای هفته··· 115

سروده مؤلّف در مناجات سیدالشهدا در هنگام شهادت··· 116

تفسیر آیه: فإذا قضیت الصلاه··· 117

در تفسیر: فانتشروا··· 118

تفسیر: واذکروا اللّه کثیرا··· 119

خوف خدا نیز ذکر است··· 120

حال ابنای زمان و تمجید آصف الدوله··· 121

نماز شب جمعه و ثواب آن··· 123

ص :9

نماز روز جمعه و ثواب آن··· 124

در مصیبت سر امام حسین در تنور··· 125

تفسیر آیه و اذا رأوا تجاره او لهوا··· 127

در تفسیر و شأن نزول و اذا رأوا تجاره او لهوا··· 127

اندرز در ایمان به آمدن رزق الهی··· 130

عوض زهد در دنیا زهد از آخرت کرده ایم··· 132

ثواب کار کردن مرد در منزل··· 133

در سوگ شهادت قمر بنی هاشم··· 135

منابع تحقیق··· 137

ردّ المظالم

مؤلّف: محمدحسن بن محمدتقی موسوی اصفهانی

مقدمه تحقیق··· 141

شرح حال مؤلّف··· 141

اصطلاح ردّ مظالم··· 141

استعمال «ردّ مظالم» در کلام فقهای متقدم··· 142

نظر علمای معاصر در باب ردّ مظالم··· 143

روش تحقیق··· 144

مسأله فی تحقیق معنی ردّ المظالم··· 147

قول علامه الحلی فی الارشاد··· 148

قول المحقق الحلی فی الشرایع··· 149

قول المحقق الحلی فی المختصر النافع··· 151

قول العلامه الحلی فی القواعد··· 152

قول الشهید الثانی فی الروضه··· 152

قول الفیض الکاشانی فی مفاتیح الشرائع··· 155

ص :10

قول الشیخ الطوسی فی النهایه··· 157

قول ابن إدریس الحلی فی السرائر··· 158

قول یحیی بن سعید الحلی فی الجامع للشرائع··· 163

قول ابی الصلاح الحلبی فی الکافی··· 164

قول فاضل الآبی فی کشف الرموز··· 165

قول الصیمری فی غایه المرام··· 167

قول المقداد السیوری فی التنقیح··· 170

قول ابن فهد الحلی فی المهذب البارع··· 175

قول السید عمیدالدین فی کنز الفوائد··· 178

قول ابن حمزه الطوسی فی الوسیله··· 180

قول ابن زهره الحلبی فی الغنیه··· 180

قول العلاّمه الحلی فی التبصره··· 181

قول العلاّمه الحلی فی التلخیص··· 181

قول الشهید الثانی فی المسالک··· 182

قول العلامه الحلی فی المختلف··· 184

قول المحقق الأردبیلی فی مجمع الفائده··· 186

قول العلاّمه الحلّی فی المختلف··· 193

قول المحقق السبزواری فی الکفایه··· 194

قول الشهید الثانی فی المسالک··· 201

قول السید علی الطباطبائی فی الریاض··· 206

قول السید محمد العاملی فی المدارک··· 219

قول المحقق السبزواری فی الذخیره··· 221

منابع تحقیق··· 225

حرمه محارم الموطوء علی الواطی

مؤلّف: السیّد محمّدباقر الموسویّ المشتهر بحجّه الإسلام

ص :11

مقدّمه التحقیق··· 231

الفصل الأوّل: نبذه من حیاه المؤلّف قدس سره ··· 232

اسمه و نسبه··· 232

ولادته و نشأته··· 233

إطراء العلماء له··· 236

1 الفقیه المحقّق میرزا أبوالقاسم القمّی قدس سره ··· 236

2 الحکیم المولی علی النوری قدس سره ··· 237

3 العلاّمه الفقیه الحاج محمّد إبراهیم الکرباسی قدس سره ··· 237

زهده و عبادته··· 237

إقامته الحدود الشرعیّه··· 238

أساتذته··· 238

مشایخ روایته··· 239

تلامذته··· 240

أولاده··· 240

تآلیفه القیّمه··· 241

الکتب و الرسائل الفقهیّه:··· 241

الکتب و الرسائل الحدیثیّه:··· 243

الکتب و الرسائل الأصولیّه:··· 243

الکتب الرجالیه:··· 243

الکتب و الرسائل المتفرّقه:··· 243

وفاته و مرقده··· 243

الفصل الثانی: ما یتعلّق بالرساله··· 244

الفصل الثالث: عملنا فی التحقیق··· 245

رساله فی حرمه محارم الموطوء علی الواطی··· 249

التنبیه علی أمور··· 258

ص :12

[التنبیه الأوّل: فی حدّ الإیقاب]··· 258

[التنبیه الثانی: فی ثبوت التحریم فیما إذا کان الفجور مسبوقاً بالعقد]··· 260

[التنبیه الثالث: فی أ نّه هل یختصّ الحکم المذکور بأخت الموطوء، أو یعمّ بنت بنت الموطوء و إن نزلت، و کذا بنت ابنه، و کذا أمّ الأمّ و إن علت]··· 268

[التنبیه الرابع: فی أنّ الحکم المذکور هل یختصّ بالأصناف المذکوره إذا کانت من النسب، أو یعمّها و الرضاع؟]··· 270

[تنبیه: فی أنّ المحرّمات بالرضاع بأسرها هل هی مثل المحرّمات فی النسب فی المحرمیّه و جواز النظر إلی ما یجوز النظر إلیها، أم لا؟]··· 277

فهرس مصادر التحقیق··· 279

العشره الکامله

تألیف: عالم بارع آیت اللّه ملاّ حبیب اللّه کاشانی

مقدمه تحقیق··· 287

العشره الکامله··· 293

الفصل الأوّل: فی تفسیر الترتیل··· 293

الفصل الثانی: فی تفصیل الأسنان··· 295

الفصل الثالث: فی بیان مخارج الحروف··· 296

الأوّل: الحلق··· 296

الثانی: اللسان··· 296

الثالث: الشفه··· 297

الرابع: جوف الفم و فضائه··· 298

الخامس: الخیشوم··· 298

الفصل الرابع: فی بیان صفات الحروف··· 298

الفصل الخامس: فی ذکر بعض خواص جمله من الحروف··· 301

الأوّل: فی بعض ما یتعلّق باللام··· 301

الثانی: فی بعض ما یتعلق بالنون الساکنه··· 303

ص :13

الثالث: فی بعض ما یتعلّق بالمیم الساکنه··· 305

الرابع: فی بعض ما یتعلّق بالراء المهمله··· 305

الخامس: فی بعض ما یتعلّق بالهاء··· 306

السادس: فی بعض ما یتعلّق بالواو··· 308

السابع: فی بعض ما یتعلّق بالهمزه··· 310

الفصل السادس: فی نبذ ممّا یتعلّق بالمدّ العارض··· 312

الفصل السابع: فی بعض ما یتعلّق بالإدغام··· 315

الفصل الثامن: فی الوقف··· 318

الفصل التاسع: فی الإماله··· 324

الفصل العاشر: فی إشاره إجمالیّه إلی أسماء القرّاء و رواتهم··· 326

منابع تحقیق··· 329

آب نیسان و قمر در عقرب

مؤلّف: ملا محمدباقر بن اسماعیل خاتون آبادی

مقدمه تحقیق··· 333

الف) آشنایی با مؤلّف رساله··· 333

ب) نام شماری آثار خاتون آبادی··· 335

ج) تحقیق رساله آب نیسان··· 336

رساله آب نیسان و قمر در عقرب··· 341

قمر در عقرب··· 352

منابع و مصادر تحقیق··· 357

شرح ابیات دهدار

مؤلّف: ملا محمدجعفر لاهیجی

ص :14

مقدمه تحقیق··· 359

ترجمه ناظم··· 360

ترجمه شارح··· 362

اساتید··· 364

شاگردان··· 364

تألیفات··· 365

وفات و مدفن··· 365

رساله حاضر··· 366

نسخ و تصحیح··· 366

رساله شرح ابیات دهدار··· 373

شرح اسمِ اعظم الهی··· 398

منابع تحقیق··· 425

فهرست نسخه های خطی حوزه

علمیّه نجف آباد (بخش دوم)

مقدمه··· 427

فهرست نسخه های خطی حوزه علمیه نجف آباد··· 536 429

فهارس فنی دفتر یازدهم

آیات··· 549

روایات··· 552

معصومان و پیامبران علیهم السلام ··· 561

اشخاص··· 564

کتابها··· 586

ص :15

مکانها··· 600

ادیان، فرق، مذاهب و طوایف··· 605

ص :16