گروه نرم افزاری آسمان

فهرست نسخه های خطی حوزه علمیّه نجف آباد (بخش دوم)

اشاره







تحقیق و تصحیح: محمدجواد نورمحمدی،

سید محمود نریمانی


مقدمه

با لطف و عنایت پروردگار بزرگ بخش دوم فهرست نسخه های خطی حوزه علمیّه نجف آباد به محضر اهل ادب و اندیشه تقدیم می گردد. این فهرست نسخه های 101 تا 200 را شامل می شود و به خواست خدا فهرست نسخه های 201 به بعد را به عنوان بخش پایانی تقدیم خواهیم کرد. تعداد 302 نسخه از نسخه های موجود توسط جناب حجت الاسلام سید صادق اشکوری عکس برداری شده و پس از آن نیز تعدادی نسخه به آن افزوده گردیده است که به خواست خدا همه در دفتر سوم تقدیم خواهد شد.

در این فهرست نسخه های ارزنده وجود دارد که بر غنای این مجموعه افزوده است، از جمله این موارد می توان به نسخه 124 اشاره کرد که معالم الاصول با حواشی محمدهاشم بن زین العابدین موسوی چهارسوقی است و نیز در نسخه 128 که دستخط و اجازه شیخ بهایی به جلال الدین محمد جرفادقانی (گلپایگانی) می باشد، همچنین نسخه های متعددی از نسخ تکمیلی یا وقفی مرحوم ملا محمدجعفر آباده ای در این فهرست وجود دارد که حائز اهمیت است. در نسخه 126 اجازه ملا رفیعا به محمدباقر بن محمدصالح فیروزنی وجود دارد.

ص :427

همچنین نسخه های دستنویس مؤلّف از مجموعه فقهی سفینه النجاه، اثر سید حسین بن سید علی حسینی قاینی به شماره های 178، 187، 188 و 189 آمده که از ارزش بالایی برخوردار است.

امید است موفق به تکمیل این فهرست و چاپ مستقل این اثر شویم تا استفاده از آن برای محققان بیشتر و بهتر گردد. آمین

والسلام

محمدجواد نورمحمدی

ص :428

فهرست نسخه های خطی حوزه علمیه نجف آباد


(101)

الاصلاح و فیه الفوز و الفلاح(فقه عربی)

از: سید محمد بن علی مجاهد حائری طباطبایی (1242 ق)

رساله فتوایی مختصری است برای عمل مقلدین در عبادات و معاملات، که در یک مقدمه، مشتمل بر ابواب در احکام تقلید و 32 کتاب از طهارت تا دیات و خاتمه دارای مسائل متفرقه؛ این کتب مختصر «مصابیح الفقه» خود مؤلّف می باشد در فقه استدلالی مفصل. این کتاب را «اصلاح العمل» نیز می نامند.

[مرکز احیاء، ج 7، ص 252]

آغاز: «الحمد للّه الذی مهّد لنا طریق إصلاح العمل و مسلک النجاه و نجانی عن الخطأو الزلل و له الشکر علی هذه النعمه العظیمه و المنه الجسمیه».

انجام: «وحکی عن بعض الأصحاب أ نّه قال کل اسم یلیق بجلاله و یلیق بکماله مما لم یرد به أذن یجوز إطلاقه علیه تعالی إلاّ أ نّه لیس من الإذن و هو جید».

نسخ، بی کا، عصر مؤلّف، عناوین شنگرف یا مشکی درشت، دارای حواشی با عناوین «منه دام ظله» و تصحیح می باشد، در ابتدای کتاب دو مهر می باشد که یکی از آنها مربوط به مالک کتاب، احمد بن محمد شوشتری با سجع «عبده احمد بن محمد»، در انتهای نسخه یادداشت یادگاری از

ص :429

محمدحسین اصفهانی به تاریخ جمعه 27 رمضان المبارک 1233 در اصفهان می باشد. جلد چرم قهوه ای.

234 گ، 27 س، 19 × 28 سم.

(102)

مجموعه:

1 مختلف الشیعه «1 پ 116 ر»(فقه عربی)

از: علاّمه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (726 ق)

مسائل فقهی که در آنها بین دانشمندان شیعه اختلاف می باشد، از کتاب طهارت تا دیات به طور مستدل و مفصل بحث شده، و مسائل غیر اختلافی را به کتاب «منتهی» حواله داده است. این کتاب بنا به تقسیم مؤلّف در هفت جزء می باشد و در حدود 10 سال تألیف شده است.

[مرعشی، ج 3، ص 154]

نسخه حاضر از کتاب طهارت تا کتاب صلات، اواسط باب چهارم می باشد.

آغاز: «الحمد للّه محق الحق و مظهره و قامع الباطل و مدمره ممیز الإنسان عن غیره من أنواع الحیوان».

انجام: «لاتعد الصلاه فإنّ إعاده الصلاه فی هذه المسأله مذهب یونس بن عبدالرحمن و الأقرب عندی التفصیل».

2 جامع المقاصد «120 پ 159 پ»(فقه عربی)

از: محقق ثانی، علی بن حسین کرکی (940 ق)

شرح استدلالی مفصلی است با عناوین «قوله قوله» بر کتاب «قواعد الأحکام» علاّمه حلی، این شرح تا مقداری از کتاب نکاح در هفت جلد نوشته شده و بقیه را دیگران تکمیل کرده اند و آخرین جلد آن نیمه روز شنبه 18 جمادی الاول 935 پایان

ص :430

یافته است، این شرح در نجف اشرف تألیف شده و به پادشاه وقت تقدیم نموده است، بدون تصریح به نام وی، محقق کرکی جز این شرح، حاشیه مختصری نیز بر قواعد دارد.

[مرکز احیاء، ج 3، ص 120]

نسخه حاضر مشتمل بر کتاب صلح، مختصری از کتاب امانات، مختصری از کتاب رهن و مقدار کمی از کتاب تجارت می باشد.

آغاز: «بسمله، المقصد الخامس فی الصلح و فصوله ثلاثه الأول الصلح سائغ شرع لقطع».

انجام ناتمام: «علی تقدیر الخبر لفظ کذلک و نحوه قوله و بیع السلاح لأعداء الدین».

3 حل مشکلات الإشارات و التنبیهات «160 پ 171 ر»(فلسفه عربی)

از: خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد بن حسن (672 ق)

شرح بسیار مهمی است با عناوین «قوله قوله» بر «الاشارات و التنبیهات» ابوعلی سینا، در این شرح به بسیاری از اشکالات شرح فخرالدین رازی پاسخ داده می شود، و در اواسط ماه صفر سال 644 به پایان رسیده است.

[مرعشی، ج 3، ص 102]

این نسخه مشتمل بر چند برگ اول این کتاب می باشد.

آغاز: «الحمد للّه الذی وفّقنا لافتتاح المقال بتحمیده و هدانا إلی تصدیر الکلام بتمجیده».

انجام ناتمام: «و ذلک لأنّ دلالت اللفظ لمّا کانت وضعیه کانت باراده المتلفظ الجاریه علی قانون الوضع مما یتلفظ به و یراد به معنی مّا».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین شنگرف یا نانوشته، دارای حواشی مختصر با عناوین «لمحرره م هی» و غیره می باشد، نسخه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای وقف نامه ای در

ص :431

ابتدای نسخه، و برخی صفحات دارای علامت وقف می باشد، ابتدای نسخه چند مهر بیضوی ناخوانا، یادداشت تملکی در برگ 119 با دو مهر دایره ای ناخوانا از محمدباقر بن عبداللّه، و در پایان کتاب جامع المقاصد، دو مهر دایره ای «لا إله إلاّ اللّه الملک الحق المبین» موجود می باشد، جلد مقوایی فرسوده.

171 گ، 24 س، 20 × 5/26 سم.

(103)

المختصر (فی شرح التلخیص)(بلاغت عربی)

از: سعدالدین مسعود بن عمر تفتازانی (793 ق)

دومین شرح تفتازانی بر «تلخیص المفتاح» خطیب دمشقی است که به درخواست گروهی از ادبا و فضلا از شرح مفصل خود برگزیده و به سلطان محمود جانی بیک خان تقدیم کرده است. در این شرح مختصر ممزوج، عبارات متن توضیح داده شده و به تفصیل و رد و ایراد نمی پردازد، تاریخ تألیف آن به سال 756 در غجدوان بوده است.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 366]

آغاز: «نحمدک یا من شرح صدورنا لتخلیص البیان فی إیضاح المعانی و نوّر قلوبنا بلوامع التبیان من مطالع المثانی».

انجام: «مشتمله علی لطف الفاتحه و منطویه علی حسن الخاتمه، ختم اللّه لنا بالحسن و یسّر لنا الفوز بالذخر بحق النبی و آله الطیبین».

نسخ نیکو، بی کا، بی تا، عناوین و متن کتاب «تلخیص المفتاح» بر فراز آن با خط مشکی و قرمز نشانی دارد، نسخه مقابله شده و نشان بلاغ دارد، دارای حواشی زیادی در متن و حاشیه با عناوین «ملازاده خطائی»، «12»، «ه م حلوایی»، «شیخ الاسلام»، «مط»، «شرح مفتاح»، «منه»، «ملا معین

ص :432

تونی»، «چلبی»، «تاج»، «شیخ» و غیره می باشد، نسخه تصحیح شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، در انتهای نسخه یادداشت تملک ملا عبدالرسول بن محمداسماعیل سرجامی؟ سال 1264 در ایام سلطنت محمدشاه قاجار آمده است، جلد تیماج سیاه.

182 گ، 19 س، 12 × 24 سم.

(104)

مجموعه:

1 الصافی «2 پ 174 ر»(تفسیر عربی)

از: ملامحسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

تفسیر مشهوری است که بیشتر به مضامین احادیث اهل بیت علیهم السلام در تفسر آیات می پردازد و کمتر به گفته های مفسران عنایت دارد. این کتاب دارای دوازده مقدمه است در فضیلت قرآن و جمع و تدوین آن و چگونگی تفسیر و نزول آیات و کیفیت تلاوت و آداب آن، در اواخر سال 1075 موافق جمله «تم کتاب الصافی»، تألیف کتاب به پایان رسیده است.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 410]

این نسخه از ابتداء تا پایان سوره مائده می باشد.

آغاز: «نحمدک یا من تجلّی لعباده فی کتابه بل فی کل شیء و أراهم نفسه فی خطابه بل فی کل نور».

انجام: «من قرأ سوره المائده فی کل یوم خمیس لم یلبس إیمانه بظلم و لم یشرک به أبدا تم الربع الأول من کتاب الصافی».

ص :433

2 التبیان فی اعراب القرآن(1) «176 پ 265 پ»(اعراب القرآن عربی)

از: ابی البقاء عبداللّه بن حسین عکبری (616 ق)

آیات و الفاظ قرآن کریم را از اول تا آخر اعراب و ترکیب می کند و ضمناً قراءات مختلف را ذکر کرده وجه اعرابی آنها را نیز بیان می نماید. در اعراب آراء مختلف نحویین و شواهد شعری از اشعار عرب ملحوظ است، و نسبتا به طور مختصر متعرض جهات نحوی می شود و بسیاری از تفاصیل را ذکر نمی کند.

[مرعشی، ج 2، ص 160]

این نسخه از ابتدا تا پایان سوره انعام می باشد.

آغاز: «بسمله، الحمد للّه الذی وفّقنا لحفظ کتابه و وفّقنا علی الجلیل من حکمه و أحکامه و آدابه».

انجام: «الاسلام دینا و قد ذکر قوله تعالی درجات قد ذکر فی قوله تعالی نرفع درجات من نشاء، تم آخر سوره الانعام».

نسخ، بی کا، بی تا، کتاب «الصافی» عناوین شنگرف، آیات قرآن بر فراز آن با خط شنگرف نشانی دارد، دارای حواشی با عناوین «منه ره»، «مجمع»، «2»، «قاضی»، «سید محمدعلی»، و غیره می باشد، در صفحه اول کتاب مهر بیضوی با سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی»، از واقف آن می باشد و در بالای صفحه دوم صورت وقفنامه از محمدجعفر بن محمدصفی فارسی اصفهانی است، به تاریخ 13 محرم 1279، جلد تیماج قهوه ای عطف تیماج مشکی.

266 گ، 25 س، 18 × 24 سم.

ص :434

1- 1 همان «املاء ما منّ به الرحمن» می باشد.
(105)

بحار الانوار(حدیث عربی)

از: ملا محمدباقر بن محمدتقی مجلسی (1110)

بزرگترین دائره المعارف حدیثی شیعه است در بیست و پنج جلد بزرگ جامع روایت های مربوط به اصول دین و اصول اخلاق و تواریخ دینی و جز اینها، مجلسی بر آن است که روایت های اهل بیت علیهم السلام را از پراکندگی حفظ کند. در آغاز هر باب آیات مربوط به موضوع آن باب با تفسیر مختصر آن ها، پس از آن احادیث و روایتهای مربوطه با رمز برای منابع و مصادر نقل می شود، برای بسیاری از روایت ها توضیحاتی با عنوان «بیان» آمده است.

[مرکز احیاء، ج 3، ص 156]

این نسخه مشتمل بر جزء سوم از کتاب ایمان و کفر می باشد.

آغاز: «أبواب الکفر و مساوی الأخلاق باب الکفر و لوازمه و آثاره و أنواعه و أصناف الشرک الآیات البقره إنّ الّذینَ کَفَروا سَواءٌ عَلَیْهِمْ ءَاَنْذَتَهمُ».

انجام: «فی الصحاح بذرت البذر زرعته أی العداوه مع الناس کالبذر یحصد منه مثله و هو عداوه الناس له».

نسخ، آیات معرب، بی کا، بی تا، عناوین و نشانی ها شنگرف، نسخه تصحیح شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، در ابتدای کتاب وقفنامه ای است با مهر بیضوی «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» در تاریخ 15 رمضان 1278 که وقف کرده کتاب را بر اولاد ذکور و بعد از آن بر ذکور از اولاد ذکور، جلد تیماج قهوه ای ضربی.

310 گ، سطور مختلف، 18 × 24 سم.

ص :435

(106)

الوافی(حدیث عربی)

از: ملامحسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد یازدهم وافی می باشد.

آغاز: «الحمد للّه رب العالمین... کتاب المطاعم و المشارب و التجملات و هو الحادی عشر من أجزاء کتاب الوافی».

انجام: «مثل الرقعتین فی باطن یدیها مثل الکی فأیّ شیء هو قال ذاک موضع منخریه فی بطن أمه آخر أبواب المساکن و الدواجن».

نسخ، محمدباقر مشهدی ابن محمدتقی، روز چهارشنبه ماه جمادی الآخر سال 17؟، عناوین شنگرف، در آغاز نسخه فهرست این مجلد آمده است، دارای حواشی مختصر با عناوین «ق»، «ص» و «مصباح» می باشد، نسخه تصحیح شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، در ابتدای نسخه وقفنامه کتاب بر طلبه علوم دینیه که تولیت آن بر عهده محمدجعفر می باشد با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» در تاریخ 10 ماه شوال سال 1249 موجود می باشد، جلد تیماج قهوه ای.

74 گ، 24 س، 18 × 25 سم.

(107)

الوافی(حدیث عربی)

از: ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

ص :436

نسخه حاضر جلد سیزدهم وافی می باشد.

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین شنگرف، نسخه تصحیح و مقابله شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، صفحه آخر بازنویسی شده، در ابتدای نسخه وقفنامه ای مانند وقف نامه نسخه قبلی با همان سجع مهر به تاریخ 14 شوال 1249 موجود می باشد، جلد تیماج قهوه ای مقوایی لبه دار ضربی.

151 گ، 25 س، 18 × 24 سم.

(108)

مجمع البیان لعلوم القرآن(تفسیر عربی)

از: ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی (548 ق)

به شماره 35 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد اول می باشد.

آغاز: «الحمد للّه الذی ارتفعت عن مطارح الفکر جلالته و جلّت عن مطامح الهمم عزته».

انجام افتاده: «دلیل علی معنی الوعید فکأ نّه قال من یرتد عاد ضرره علیه و من شکر و آمن فنفعه یعود إلیه».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین شنگرف، نسخه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، در ابتدای نسخه وقفنامه ای مانند دو نسخه قبلی با همان سجع مهر به تاریخ 15 محرم 1279 موجود می باشد، جلد تیماج مقوایی زرشکی.

138 گ، مختلف، 17 × 25 سم.

(109)

الکافی(حدیث عربی)

از: محمد بن یعقوب کلینی (328 ق)

ص :437

به شماره 2 رجوع شود.

آغاز: «الحمد للّه المحمود بنعمته المعبود لقدرته المطاع فی سلطانه المرهوب لجلاله المرغوب إلیه فیما عنده النافذ أمره فی جمیع خلقه».

انجام: «عن ابن أبی عمیر عن محمد بن إسحق بن عمار عن أبی الحسن موسی علیه السلام فی الظهور التی فیها ذکر اللّه عزوجل قال اغسلها».

نسخ، سید کاظم بن محمد حسینی بادکوی شیروانی، اواخر ماه شعبان المعظم سال 1089 اصفهان مدرسه حاجی قرجفای، عناوین شنگرف، نسخه مقابله شده و دارای علامت بلاغ می باشد، در حاشیه تصحیح شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، همچنین دارای حواشی با عناوین و رموز «صالح»، «ا م ل»، «م ق ر مد ظلّه العالی»، «م ق»، «ق» و غیره می باشد، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب بر طلاب علوم دینی با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» به تاریخ 1278 ق موجود می باشد، جلد تیماج قهوه ای لبه دار.

378 گ، 22 س، 19 × 25 سم.

(110)

ابواب الجنان (اخلاق فارسی)

از: میرزا رفیع الدین محمد بن فتح اللّه واعظ قزوینی (1089 ق)

در آداب و اخلاق اسلامی و وعظ و پند و اندرز با انشائی ادبی نیکو و تضمین اشعاری مناسب و به صورت مجالسی ترتیب داده شده برای واعظان و اهل منبر، و بنابراین بود که کتاب در هشت باب، هر باب یک جلد به شماره درهای هشتگانه بهشت تألیف شود، ولی مؤلّف موفق بدین کار نشده و فقط باب اول و دوم را نگاشت و فرزندش باب سوم را تألیف کرد و دوره کتاب ناتمام ماند.

ص :438

نسخه حاضر جلد اول کتاب و دارای چهارده مجلس مفصل می باشد با مقدمه ای مفید در سه مطلب مشتمل بر دستوراتی برای واعظان و سخن گویان و در عصر شاه عباس صفوی (1077 ق) تألیف شده است.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 150]

آغاز افتاده: «و بانک نماز، سرشتش از اثبات پاکی غنی است».

انجام افتاده: «و حکایات حلم و عفو آن امام همام سوای آنچه سابقا هم درین مجلس».

نسخ زیبا، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها و خط بر فراز عبارات عربی شنگرف، آیات قرآن و احادیث معرب، نسخه تصحیح شده، نسخه فرسوده و مقداری از برگ ها ترمیم و وصالی شده، یادداشتی از آشیخ رضا قلی رحیمی در 13 رمضان 1367 در اواسط نسخه موجود است، جلد مقوایی فرسوده.

480 گ، 17 س، 19 × 5/24 سم.

(111)

الوافی(حدیث عربی)

از: ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

این نسخه از ابواب فضل الصلاه تا آخر کتاب الصلاه می باشد.

آغاز افتاده: «عن زراره قال سألت أباجعفر علیه السلام عن الفرض فی الصلاه فقال الوقت و الطهور و القبله».

انجام افتاده: «تأویل متشابهاته إلی بعض بمقتضی الهوی من دون سماع من أهله أو نور و هدی».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها شنگرف، نسخه

ص :439

تصحیح و مقابله شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «منه ره»، «ص»، «ق»، «خلیفه سلطان»، «محمدجعفر الفارسی» و غیره می باشد، ابتدای نسخه یک برگ از وافی از کتاب طهاره اشتباهاً اول این نسخه آمده، همچنین چند برگ متفرقه دیگر در ابتدای نسخه آمده است، بدون جلد.

316 گ، 21 س، 19 × 25 سم.

(112)

الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه(فقه عربی)

از: شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد شامی (966 ق)

به شماره 3 رجوع شود.

آغاز: «الحمد للّه الذی شرح صدورنا بلمعه من شرایع الإسلام کافیه فی بیان الخطاب و نوّر قلوبنا من لوامع دروس الأحکام بما فیه تذکره».

انجام افتاده: «بما لا سیحتمل الزیاده و النقصان ولاحدّ لها فی جانب الزیاده وفی جانب النقصان أن یغلب فیها حصول الثمره و یلزم العامل».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانه ها شنگرف، تصحیح شده، معلق به حواشی زیادی که اکثر آنها با عنوان «سلطان ره» و برخی از آنها با عناوین و رمز «ع ره»، «منه ره»، «ع ک ره» «آقا رضی سلمه اللّه تعالی»، «شیخ جعفر سلمه اللّه تعالی»، «جم سلمه اللّه»، «م د ره»، «شیخ محمد»، «مولانا محمد صادق»، «ملا میرزاده»، «آقا جان سلمه اللّه» [فرزند شیخ بهایی]، «جمال سلمه اللّه»، «ع ک ره»، «عبدالرحیم خلخالی»، «میرزا رفیع الدین محمد ره» و غیره می باشد،

ص :440

دارای توضیحاتی در بین سطور می باشد، در برخی صفحات علائم وقف دیده می شود، در ضمن برخی روایات مربوط به باب ذکر شده، نسخه ترمیم و وصالی شده، جلد تیماج مشکی عطف تیماج قهوه ای.

306 گ، سطور مختلف، 18 × 5/24 سم.

(113)

زبده البیان فی براهین احکام القرآن (فقه القرآن عربی)

از: ملا احمد بن محمد مقدس اردبیلی (993 ق)

در تفسیر آیات مربوط به احکام فقهی و تنظیم شده به ترتیب کتاب های فقه از طهارت تا دیات، با استدلال و نقل اقوال بزرگان دانشمندان فقه و تفسیر.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 430]

آغاز: «الحمد للّه رب العالمین... و بعد فاعلم أنّ ههنا فوائد لابدّ من قبل الشروع فی المقصود من الإشاره إلیها و هی أنّ المشهور بین الطلبه أ نّه لایجوز».

انجام: «مع کون سبب النزول خاصا لما مرّ ثم علی تقدیر التخصیص أیضا لایبعد التعمیم لفهم العله فیستخرج الباقی، فتأمل».

نسخ، علی بن محمد آرندی، ابتدای ربیع الثانی 1048 در شیراز، عناوین شنگرف یا مشکی درشت، بر فراز آیات قرآن با خط مشکی نشانی دارد، نسخه مقابله و تصحیح شده و دارای نسخه بدل می باشد، دارای حواشی با عناوین و رموز «ق»، «ص»، «12»، «فیض»، «منه رحمه اللّه»، «معالم التنزیل»، «ح سلمه اللّه»، «محقق شیخ جواد ره» و غیره می باشد، چند یادداشت تملک یکی از محمدعلی حسینی با مهر هشت ضلعی با سجع «عبده محمدعلی حسینی»، دیگری

ص :441

از محمدمسلح بن نجیب الدین محمد، و دیگری از اسداللّه بن حسن با مهر بیضوی و سجع «اسداللّه بن حسن...» و مهر چهارگوش با سجع «یا محمد»، و مهر بیضوی دیگری با سجع «عبده عبدالباقی حسینی» در ابتدای نسخه موجود است، در پایان یادداشتی از محمدابراهیم قزوینی و محمد بن عبدالرحیم قزوینی در ماه صفر 1269 با دو مهر، یکی چهارگوش با سجع «یا محمد» و دیگری بیضوی با سجع «اللهم صل علی محمد و آل محمد» دیده می شود، جلد تیماج زرشکی ضربی مجدول.

359 گ، 17 س، 19 × 25 سم.

(114)

الوافی(حدیث عربی)

از: ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد 12 کتاب می باشد.

آغاز: «الحمد للّه و الصلاه... کتاب النکاح و الطلاق و الولادات و هو الثانی عشر من أجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد بن مرتضی».

انجام: «سئل الصادق علیه السلام لم أیتم اللّه بنبیّه صلی الله علیه و آله قال لئلا یکون لأحد علیه طاعه، آخر أبواب الولادات».

نسخ، باقر بن محمدتقی، 18 جمادی الاولی سال 17؟؟، عناوین و نشانه ها شنگرف، نسخه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی با عناوین و رموز «ض»، «ق»، «منه»، «م ق ر ره»، «احمد ره»، «م ت ق»، «س م ر ره»، و غیره

ص :442

می باشد. در ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفی به تاریخ 10 شوال 1249 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود است، جلد تیماج قهوه ای ضربی فرسوده.

140 گ، 21 24 س، 18 × 5/24 سم.

(115)

زبده الاصول (اصول عربی)

از: شیخ بهاءالدین محمد بن الحسین عاملی (1030 ق)

متن مختصر بسیار معروفی است در اصول فقه مشتمل بر قواعد مهم این فن، در پنج منهج دارای مطالب و فصول و به تاریخ دوازدهم ماه محرم 1002 به پایان رسیده است، عناوین چنین است:

المنهج الأول: فی المقدمات.

المنهج الثانی: فی أدله الشرعیه.

المنهج الثالث: فی مشترکات الکتاب و السنه.

المنهج الرابع: فی الإجتهاد و التقلید.

المنهج الخامس: فی الترجیحات.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 236]

آغاز: «أبهی أصل یبتنی علیه الخطاب و أولی قول فصل ینتمی إلیه أولوا الألباب حمد من تنزّه عن وصمه التحدید والقیاس».

انجام: «و تترکب المرجحات مثنی و ثلاث و رباع فصاعدا فأتبع منها الأقوی و الزمن ما هو أقرب إلی التقوی».

نسخ، بدیع الزمان بن مرتضی انصاری الموتی، 1066 ق در شیراز، عناوین شنگرف، دارای حواشی با عناوین و رموز

ص :443

«منه رحمه اللّه»، «س»، «سید» و غیره می باشد، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب و دو مزرعه موران و طیرانچی، توسط بهرام بیک بر طلاب علوم دینی در 20 شعبان 1296 با مهر بیضوی و سجع «عبده الراجی محمدجعفر بن محمدباقر موسوی» و چند مهر بیضوی دیگر که یکی با سجع «عبده محمدباقر بن...» و مابقی ناخوانا می باشند موجود است، جلد چرم قهوه ای.

49 گ، 15 س، 5/13 × 25 سم.

(116)

الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه(فقه عربی)

از: شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد شامی (966 ق)

به شماره 3 رجوع شود.

آغاز: «الحمد للّه الذی شرح صدورنا بلمعه من شرایع الإسلام کافیه فی بیان الخطاب و نوّر قلوبنا من لوامع دروس الأحکام».

انجام: «مع أصاله بقاء غیره وعدم انتقاله و ملک الغیر له و فی المده یحلف المنکر لأصاله عدم ما یدعیه الآخر من الزیاده».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین شنگرف، بر فراز متن لمعه با خط شنگرف نشانی دارد، نسخه مقابله و تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی با عناوین و رموز «منه ره»، «شیخ جعفر»، «ص»، «جم»، «ق»، «12»، «سلط»، و غیره می باشد، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب آمده که آن را محو کرده اند، اما در برخی صفحات مهر وقفی بیضوی بزرگی با سجع «وقف شرعی گردید بر طلاب علوم دینیه اصفهان این مجلد کتاب که

ص :444

از نماء املاک موقوفه مرحوم حاجی ملا احمد قهپایه ایست بتولیت جناب آقا میرزا محمودخان قهپایه و نظارت جناب شریعتمدار آقای حاجی میرزا محمدحسن حکیما؟... مشروط بر اینکه همه ساله در شهر رمضان به نظر ناظر اول أو من یقوم مقامه برسانید» آمده، این کتاب از جمله کتابهایی است که شیخ احمد نجف آبادی توسط فرزندش حاج شیخ رضا صالحی اهدا کرده اند، ابتدا و پایان نسخه یادداشتهای متفرقه ای دیده می شود که من جمله یادداشتی به تاریخ 1143 ق می باشد، جلد تیماج زرشکی.

295 گ، 17 س، 18 × 5/24 سم.

(117)

الوافی(حدیث عربی)

از: ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر جزء ششم و هفتم کتاب وافی می باشد.

آغاز: «الحمد للّه... کتاب الزکوه و الخمس و المبرّات وهو السادس من أجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد بن مرتضی المدعوّ بمحسن».

انجام: «قال یعظمون البلد أن یحلفوا به و یستحلون فیه حرمه رسول اللّه صلی الله علیه و آله آخر أبواب النذور و الأیمان و تمامها تم الجزء السابع».

نسخ زیبا و خوانا، کاتب جزء ششم اسماعیل بن حاجی ابراهیم عامری سبزواری، اواخر شعبان المعظم 1124، و کاتب جزء هفتم محمدباقر بن محمّدتقی مشهدی، چهاردهم شوال 1102، عناوین و نشانه ها شنگرف، کاتب فهرست کتاب را در

ص :445

2 صفحه آورده است، در حاشیه تصحیح شده و دارای نسخه بدل می باشد، دارای حواشی با عناوین و رموز «منه»، «م ح ق»، «ق» می باشد. وقفنامه ای در تاریخ 14 شوال 1249 بر طلاب علوم دینی به حسب وصیت آقا محمد اصفهانی المسکن، تولیت آن با حاجی محمدجعفر فارسی و بعد از ایشان با مجتهد جامع الشرایط، و دارای سجع مهر «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود می باشد، جلد تیماج قهوه ای ضربی.

139 برگ، 25 س، 18 × 5/24 سم.

(118)

تبصیر الرحمن و تیسیر المنان(تفسیر عربی)

از: علی بن احمد مخدوم مهائمی (835 ق)

تفسیر مزجی متوسطی از قرآن کریم می باشد.

[کشف الظنون، ج 1، ص 339]

نسخه حاضر از ابتداء قرآن تا آیه 22 سوره طه می باشد.

آغاز: «بسمله، الحمد للّه الذی أنار بکلامه قلوب أولی الألباب لیبصروا به مع عقولهم طرق الصواب».

انجام افتاده: «لکنها حیوه معنویه فکانت آیه أخری و إنّما أریناکهما الآن مع أنّ حقّهما».

نسخ زیبا، بی کا، بی تا، عناوین و آیات قرآن شنگرف و یا بر روی آن با خط شنگرف نشانی دارد، در حاشیه تصحیح شده و دارای نسخه بدل می باشد، در ابتداء نسخه یادداشت تملکی از عبدالمجید بن عبدالکریم مروی اصفهانی،

ص :446

و همچنین یاداشت تملک دیگر به تاریخ 1075 از محمدتقی؟ موجود می باشد، جلد تیماج قهوه ای سوخته ضربی گل و بوته دار.

287 گ، 21 س، 5/18 × 26 سم.

(119)

الاستبصار فیما اختلف من الاخبار (حدیث عربی)

از: شیخ الطائفه، محمد بن حسن طوسی (460 ق)

روایت هایی که با یکدیگر اختلاف دارند و ظاهراً بین آنها منافات دیده می شود، در این کتاب گرد آورده شده و چگونگی جمع بین آنها را ذکر می کند.

این کتاب یکی از چهار کتاب حدیثی است که شیعه به آن اهمیت فراوان می دهد و در اصل منقسم به سه جزء می باشد، جزء اول و دوم در عبادات و جزء سوم در بقیه ابواب فقه و مجموع ابوابش 925 باب و مجموع احادیثش بنا به گفته مؤلّف 5511 و بنا به گفته بعضی دیگر 6531 حدیث است.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 259]

نسخه حاضر از ابتداء تا پایان کتاب استبصار می باشد.

در پایان نسخه اسانید و عدد ابواب و مسائل آن را ذکر کرده که ناتمام است.

آغاز: «الحمد للّه و لی الحمد و مستحقه... أما بعد فإنّی رأیت جماعه من أصحابنا لما نظروا فی کتابنا الکبیر الموسوم بتهذیب الأحکام».

انجام: «لأنّ ذلک مذهب کثیر من العامه و قد روی ذلک عن النبی صلی الله علیه و آله ، تم کتاب الاستبصار».

انجام افتاده اسانید: «فقد أخبرنی به أحمد بن عبدون و الحسین بن عبداللّه عنه و ما ذکرته عن أبی طالب الأنباری فقد رویته عن أحمد».

ص :447

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها شنگرف، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با رموز «ع ب»، «ق»، «ع اه»، «م ق ر»، «س م د» می باشد، جلد تیماج زرشکی فرسوده.

468 گ، 21 س، 20 × 25 سم.

(120)

ارشاد(1)(فقه فارسی)

از: ؟

فقه فتوایی متوسط و گرفته شده از کتابهای فقها، در هجده کتاب و هر کدام دارای ابواب بدین تفصیل:

1 کتاب طهارت و صلاه، دارای سی و سه باب.

2 کتاب زکاه و خمس، دارای 10 باب.

3 کتاب صوم دارای هشت باب.

4 کتاب حج، دارای هشت باب.

5 کتاب جهاد، دارای پنج باب.

6 کتاب تجارت، دارای مقدمه و نه باب.

7 کتاب هبه و وقف و صدقه دارای چهار باب.

8 کتاب دین و توابع آن، دارای ده باب.

9 کتاب اجاره و توابع آن، دارای مقدمه و چهار باب.

10 کتاب وصیت و توابع آن، دارای مقدمه و چهار باب.

11 کتاب نکاح، دارای یازده باب.

ص :448

1- 1 عنوان این کتاب در فهرست مرکز احیاء «فقه جعفری»، و در فهرست مرعشی و دانشگاه تهران، [ج 5، ص 1769] «ارشاد» و بدون ذکر نام مؤلّف آمده است.
12 کتاب فراق، دارای پنج نوع.

13 کتاب عتق و توابع آن، دارای مقدمه و هفت باب.

14 کتاب صید و کشتار، دارای سه باب.

15 کتاب میراث، دارای مقدمه و سه باب.

16 کتاب قضا و شهادات، دارای شش باب.

17 کتاب حدود، دارای نه باب.

18 کتاب قتل و دیات، دارای مقدمه و یازده باب.

[مرعشی، ج 16، ص 174؛ مرکز احیاء، ج 1، ص 220]

آغاز: «کتاب اول در صلوات و در آن سی و سه بابست، باب اول در احکام آبها؛ بدانکه هریک از وضو و غسل و ازاله نجاست به آب مطلق پاک رواست».

انجام: «بعضی گفته اند که کفارت واجب نمی شود. در کفارت در مال او و اگر قاتلان متعدد باشند لازم می شود بر هریک کفارت کامله».

نستعلیق زیبا، بی کا، هشتم ذی قعده 147؟، عناوین و خط بر فراز رؤوس مطالب شنگرف، نسخه تصحیح شد و دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «کنز اللغه»، «12» می باشد، پایان نسخه یک مهر بیضوی با سجع «احتسام الدوله» و دو مهر چهارگوش با سجع «أفوض أمری إلی اللّه علی رضا»، موجود می باشد، جلد مقوایی روکشدار قهوه ای.

228 گ، 17 س، 18 × 25 سم.

(121)

مختلف الشیعه فی احکام الشریعه(فقه عربی)

از: حسن بن یوسف بن مطهر حلی (726 ق)

به شماره 28 رجوع شود.

ص :449

آغاز: «الحمد للّه محق الحق و مظهره و قامع الباطل ومدمره ممیّز الإنسان عن غیره من أنواع الحیوان بقوه العرفان».

انجام: «و هو عام فی إقامه الحدود وغیرها والعجب أن ابن إدریس ادعی الإجماع فی ذلک مع مخالفه مثل الشیخ و غیره من علمائنا».

نسخ، بی کا، در تاریخهای 987 و ربیع الاول 988، عناوین شنگرف، در حاشیه تصحیح شده و دارای نسخه بدل می باشد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «زین رحمه اللّه»، «12»، «میرزا محمد سلّمه اللّه تعالی»، «ق»، «ح س» می باشد، ابتدای نسخه یاداشتی از احمد بن علی بحرانی با مهر بیضوی و سجع «وصی محمد علی» آمده، و در پایان کتاب یادداشتی در کربلای معلی به تاریخ غره رمضان المبارک 991 ق آمده است، جلد مقوایی عطف تیماج قهوه ای.

372 گ، 23 س، 18 × 24 سم.

(122)

محرق القلوب (سیره معصومین فارسی)

از: ملا محمدمهدی بن ابی ذر نراقی کاشانی (1209 ق)

تاریخ وفات و مصائب پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و حضرت زهرا و امیرالمؤمنین و امام حسن و امام حسین و امام موسی بن جعفر و امام رضا علیهم السلام به اختصار و بنا به درخواست عبدالرزاق خان در دو مقدمه و بیست باب (مجلس)، در این کتاب گزارش شده است.

بنا به گفته مؤلّف این کتاب جامع فواید مطلوب در تعزیه داری می باشد و در حقیقت مجالسی است منظم برای اهل منبر و بیشتر به وقایع کربلا و شهادت حضرت امام حسین علیه السلام و خویشان و یاران آن حضرت و اسارت اهل بیت به کوفه و شام پرداخته، با ذکر اشعاری مناسب مطالب مجالس.

ص :450

مختصر عناوین مجالس چنین است:

مجلس اول: در وفات خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله .

مجلس دوم: در وفات حضرت زهرا علیهاالسلام .

مجلس سوم: در شهادت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام .

مجلس چهارم: در شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام .

مجلس پنجم: در سفر سید الشهداء علیه السلام از مدینه به مکه.

مجلس ششم: در شهادت مسلم بن عقیل.

مجلس هفتم: در شهادت پسران مسلم.

مجلس هشتم: در مسیر از مکه به سوی کربلا.

مجلس نهم: در شهادت حر و بعضی از یاران دیگر.

مجلس دهم: در شهادت وهب و مسلم و حبیب.

مجلس یازدهم: در شهادت قاسم بن الحسن.

مجلس دوازدهم: در شهادت حضرت عباس علیه السلام .

مجلس سیزدهم: در شهادت علی اکبر علیه السلام .

مجلس چهاردهم: در شهادت سید الشهداء علیه السلام .

مجلس پانزدهم: در وقایع بعد از شهادت در کربلا.

مجلس شانزدهم: در سفر اهل بیت علیهم السلام به کوفه و شام.

مجلس هفدهم: در کیفیت دخول شام.

مجلس هجدهم: در رفتن اهل بیت علیهم السلام از شام به مدینه.

مجلس نوزدهم: در شهادت امام کاظم علیه السلام .

مجلس بیستم: در شهادت امام رضا علیه السلام .

[مرکز احیاء، ج 1، ص 396]

آغاز: «حمد و سپاس بی نهایت تحفه بارگاه حکیمی است جلّت وعظمت که خاکدان دنیا را و زندان این عاریت سرا را دار بلیّت و غم».

ص :451

انجام: «لعنه اللّه علیه و علی سائر ظالمی آل محمد و عذّبهم اللّه عذاباً ألیما إلی یوم المعاد».

نسخ، قاسمعلی بن علی اکبر صباغ طهرانی، یکشنبه دهم صفر 1222، عناوین و خط بر فراز رؤوس مطالب و عبارات عربی شنگرف، روی جلد کتاب یادداشت تملکی از مصطفی قاهری به تاریخ 1326 ق آمده است، جلد مقوایی.

320 گ، 17 س، 16 × 23 سم.

(123)

الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه(فقه عربی)

از: شهید ثانی؛ زین الدین بن علی بن احمد شامی (966 ق)

به شماره 3 رجوع شود.

آغاز: «بسمله، کتاب الإجاره و هی عقد علی تملک المنفعه المعلومه بعوض معلوم فالعقد بمنزله الجنس».

انجام: «أن یجعله خالصا لوجهه الکریم و موجبا لثوابه الجسیم... علی مشرفها أفضل الصلاه و السلام و التحیه و الإکرام».

نسخه حاضر جلد دوم می باشد.

نسخ، محمدجعفر بن محمدشفیع کاظمی، شنبه 21 جمادی الاول 1027، عناوین و خط بر فراز متن لمعه شنگرف، نسخه مقابله شده و دارای علامت بلاغ می باشد، در حاشیه تصحیح شده و دارای نسخه بدل می باشد، دارای حواشی بسیار با عناوین و رموز «ع ک»، «ق»، «منه رحمه اللّه»، «12»، «آقا جمال»، «سلط»، «سلطان»، «جم» و غیره می باشد، در برگ اول نسخه چند یادداشت تملک از سید حسین به سال 1254

ص :452

و باقر بن محمدتقی حسینی اسفرجانی؟ کرونی 6 شعبان 1246 و سید باقر بن عبدالدین؟ حسینی کرونی و یادداشت تملک دیگری در برگ 94 از محمدحسین بن عبداللّه حسینی قنواتی با مهر بیضوی و سجع «عبده الراجی محمدحسین حسینی» به سال 1205 ق موجود می باشد، نیز دو یادداشت تولد به تاریخ های 1239 و 1244 در پایان نسخه و دو مهر بیضوی با سجع «لا إله إلاّ اللّه الملک الحق المبین حسین حسینی» و «الراجی محمدحسین بن عبداللّه حسینی» موجود می باشد، جلد دورو تیماج مقوایی اندرون قرمز بیرون قهوه ای لبه دار.

300 گ، 25 س، 5/15 × 24 سم.

(124)

معالم الاصول(اصول عربی)

از: شیخ حسن بن زین الدین عاملی (1011 ق)

مقدمه اصولی استدلالی مختصری است از مؤلّف برای کتاب خود «معالم الدین و ملاذ المجتهدین» که در فقه اجتهادی می باشد، نگاشته، ولی در نسخه های بسیاری آن را جداگانه تدوین نموده و از جمله کتابهای درسی حوزه های علمی قرار گرفته است. این کتاب در دو مقصد تنظیم شده:

اول در روایات چندی در فضیلت علم و علما و اهمیت فقه و تعریف و موضوع آن، و مقصد دوم فصول و اصولی است در قواعد اصولی با استدلال کوتاه و نقل گفته های بعضی بزرگان فن و رد و ایراد در آنها. این کتاب چون درسی است، دانشمندان فقه

ص :453

و اصول حواشی و شروح فراوانی بر آن نوشته و چند بار به فارسی نیز ترجمه و شرح شده است.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 14]

آغاز افتاده: «ترضیهم و تزید علی منتهی رضاهم... أما بعد فإن أولی ما أنفقت فی تحصیله کنوز الأعمار، و أطالت التردد».

انجام: «المقصد الأول فی الطهاره و فیه مطالب المطلب الأول فی المیاه و هی نوعان مطلق و مضاف».

نسخ، محمد مکاهی؟، 22 شوال 1030 در اصفهان، عناوین با مشکی درشت، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی بسیار با عناوین و رموز «سلط مد ظله»، «12»، «ه» «م ح د عفی عنه»، «احمد مدظله»، «شیخ محمد»، «2»، «سلطان العلما مدظله»، «زین العابدین الموسوی»، «منه مدظله»، «م هاشم الموسوی» و غیره می باشد، در انتهای نسخه، مهری بیضوی با سجع «محمد هاشم بن زین العابدین الموسوی» که ظاهرا همان چهارسوقی اصفهانی باشد موجود می باشد، در ابتداء نسخه با خودکار آبی نوشته شده: واقف مرحوم حاج شیخ احمد نجف آبادی، جلد تیماج ضربی قهوه ای.

100 گ، سطور مختلف، 14 × 26 سم.

(125)

شرح تجرید العقائد(کلام عربی)

از: علاء الدین علی بن محمد قوشجی (879 ق)

شرح مزجی مفصّل معروفی است بر کتاب «تجرید العقائد» خواجه نصیرالدین

ص :454

طوسی که به نام ابوسعید کورکان (873) نوشته شده و شارح نظر به گفته های شمس الدین اصفهانی و سید میر شریف گرگانی دارد و در بسیاری از بحث ها سعی می کند در گفته های خواجه گفتگو نماید و اعتقادات شیعه را رد کند. قوشچی بحث جواهر و اعراض این شرح را در جوانی پرداخته و پس از سال ها بحث امور عامه پس از آن الهیات را نگاشته است.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 436]

آغاز: «بسمله، المقصد الثانی فی الجواهر والأعراض وفیه فصول الأول فی الجواهر قدم مباحثها علی مباحث الأعراض».

انجام: «ذلک غیر مستقر من حیث هو کذلک و لفظ أن ینفعل و إن یفعل مخصوص بذلک».

نسخ، شیخ عبدالعال بن محمدمقیم فریدنی، 1111 ق، عناوین در حاشیه یا متن با شنگرف یا مشکی درشت، عبارات متن با خط شنگرف یا مشکی بر فراز آن نشانی دارد، نسخه مقابله شده و دارای علامت بلاغ می باشد، در حاشیه یا متن تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی بسیار با عناوین و رموز «فیاض»، «12»، «م ن رحمه اللّه»، «م ق سلمه اللّه»، «شیخ عبدالعال عفی عنه»، «ح ک»، «مقیم سلمه اللّه تعالی یا عفی عنه»، «فخرالدین»، «ص»، «منه رحمه اللّه»، «میر محمدقاسم»، «حم»، «حسین عفی عنه» و غیره می باشد، نسخه فرسوده شده و مقداری از حواشی آن از بین رفته است، ابتدای نسخه یادداشت امانتی با این عبارت: «امانت عالیجناب ملا عبدالرحیم نزد حقیر»، با سجع مهر بیضوی «عبده محمدجعفر بن غلام علی»، موجود می باشد. در پایان

ص :455

نسخه کاتب شیخ عبدالعال بن محمدمقیم فریدنی(1) که یکی از علماء و پدرش از شاگردان علامه مجلسی می باشد فرموده: «بعد أن کان لم یتم بتسوید والدی عفی اللّه له، تمّمته بعون اللّه تعالی مع کثره الاشتغال و ترک الاشتغال؛ الفقیر الی رحمه ربه الغنی، عبدالعال بن محمدمقیم الفریدنی»، جلد چرمی زرشکی تیره.

149 گ، سطور مختلف، 15 × 25 سم.

(126)

الوافی(حدیث عربی)

از: ملامحسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

این نسخه جزء چهارم از کتاب وافی می باشد.

آغاز: «بسمله... الحمد للّه و الصلوه و السلام علی رسول اللّه ثم علی أهل بیت رسول اللّه ثم علی رواه أحکام اللّه ثم علی من انتفع بمواعظ اللّه».

انجام: «قدتم کتاب الطهاره و التزین الذی هو الجزء الرابع من أجزاء کتاب الوافی».

نسخ، محمدباقر بن محمدصالح فیروزنی، 1128 ق، عناوین و نشانیها شنگرف، نسخه در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «منه ره»، «ق» می باشد، ابتدای نسخه وقفنامه ای از آقا محمد اصفهانی با تولیت محمدجعفر بن محمدصفی فارسی با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» به تاریخ 14 شوال 1249 موجود است، در پایان نسخه صورت

ص :456

1- 1 بنگرید: تراجم الرجال، ج 1، ص 299.
اجازه ای از محمد بن فرّخ، معروف به رفیع (ملا رفیعا) به محمدباقر که ظاهراً همان کاتب باشد موجود است، جلد دورو تیماج رو قهوه ای اندرون قرمز.

130 گ، 21 س، 18 × 5/24 سم.

(127)

مجمع البیان لعلوم القرآن(تفسیر عربی)

از: ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی (548 ق)

به شماره 35 رجوع شود.

نسخه حاضر از اواخر سوره آل عمران تا اواخر سوره یوسف است.

آغاز: «فصل فی ذکر ما جاء فی اسم محمد صلی الله علیه و آله کانت کفار قریش یشتمون مذمماً یعنون اسم النبی صلی الله علیه و آله ».

انجام افتاده: «أی رفعهما علی سریر ملکه إعظاما لهما و العرش السریر الرفیع عن ابن عباس و الحسن».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها شنگرف، در حاشیه تصحیح شده، دارای حواشی مختصر با رموز «ق»، و غیره می باشد، در ابتداء نسخه وقفنامه کتاب از محمدجعفر بن محمدصفی بر طلاب علوم دینی به تاریخ 15 محرم 1279 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود است، در برگ 15 مهری بیضوی با سجع «عبده الراجی محمدکاظم بن محمدرضا...» دیده می شود، جلد تیماج مشکی مقوایی.

210 گ، 36 43 س، 17 × 5/24 سم.

ص :457

(128)

الحبل المتین فی إحکام أحکام الدین (فقه عربی)

از: شیخ بهاء الدین محمد بن الحسین عاملی (1030 ق)

احادیث و روایت های صحیح و حسن و موثق را با شرح و بیان و جمع فقهی بین آنها و احکامی که از آنها استنباط و استفاده می شود، و بنا داشت که در چهار منهج گرد آورد (عبادات، عقود، ایقاعات، احکام). تألیف این کتاب به پایان نرسیده و فقط مقداری از منهج اول در احکام طهارت و صلاه و بعضی از ابواب دیگر پرداخته شده است.

جلد اول در مشهد مقدس در روز جمعه 18 شوال 1007 به پایان رسیده است. مؤلّف در آغاز هر موضوع، احادیث صحیح، پس از آن روایت های حسن، و بعد از آن روایت های موثق را می آورد، و در پایان با عنوان «اقول» کیفیت استنباط حکم را بیان می کند.

[مرکز احیاء، ج 3، ص 320]

آغاز: «بسمله، الحمد للّه الذی دلّنا علی الطریق القویم و منّ علینا بالهدایه إلی الصراط المستقیم».

انجام: «و أن تطیل عمری فی طاعتک ومرضاتک فی صحه و سلامه بدنیّه و نفسیّه برحمتک یا أرحم الراحمین».

نسخ، سلطان محمد بن رفیع الدین محمد اصفهانی، یکشنبه 13 جمادی الثانی 1012، عناوین و نشانیها شنگرف، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، نسخه مقابله شده و علامت بلاغ دارد، در پایان نسخه دو صورت اجازه از شیخ بهایی به جلال الدین محمد جربادقانی «گلپایگانی» در سوم ربیع الاول 1016 دیده می شود، همچنین در انتهای نسخه آمده: «قد تم مقابلته مع نسخه الاصل التی کانت بخطه

ص :458

رحمه اللّه تعالی من الجمله الثانیه فی الأغسال و فیها موقفان الی آخر الکتاب و من أوله إلی الجمله الثانیه من نسخ أخری صحیحه»، نسخه دارای حواشی با عناوین و رموز «منه رحمه اللّه»، «مشرق الشمسین»، «م ش ر ق»، «کنز»، «ه ی»، «ع ل ره»، «بخطه ره» و غیره می باشند. در ابتدای نسخه وقفنامه کتاب از محمدجعفر بن محمدصفی بر علما و طالبین علوم دینی به تاریخ 9 محرم 1279 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود است، در آغاز کتاب فهرست آن آمده است، رو بدون جلد، پشت تیماج مشکی مقوایی.

342 گ، 18 س، 14 × 24 سم.

(129)

؟(ادعیه عربی)

از: ؟

کتاب دعائی است ظاهرا در یک مقدمه و دو باب و هر کدام در چند فصل به این تفصیل:

المقدمه: ؟

الفصل الاول: ؟

الفصل الثانی: ؟

الفصل الثالث: فی کیفیه الدعاء.

الباب الأول: فیما یتعلق من الأدعیه بالصلاه الخمیس الیومیه.

الفصل الأول: فیما یتعلق بالصلاه الیومیه.

الفصل الثانی: فی التعقیب.

ص :459

الفصل الثالث: فی سجدتی الشکر و صفتهما.

الفصل الرابع: فی أدعیه الصباح و المساء.

الفصل الخامس: فی أدعیه کل یوم.

الفصل السادس: فیما یعمل لیلا.

الفصل السابع: فی النوافل الیومیه.

الفصل الثامن: فی أدعیه الساعات.

الفصل التاسع: فی المناجاه.

الفصل العاشر: فی ما یعمل فی الأسابیع.

الباب الثانی: فیما یعمل فی شهور السنه.

الفصل الأول: فی ثواب الصوم فی السنه و تفضیله.

الفصل الثانی: فیما لا یختص بشهر دون شهر، بل یعم الأشهر.

الفصل الثالث: فیما یعمل فی شهور السنه.

آغاز افتاده: «أجابته فعن أبی عبداللّه علیه السلام إذا دعوت فظنّ أنّ حاجتک بالباب و من دعاه منقطعا إلیه کالفریق و المقسم علی اللّه تعالی بمحمد و أهل بیته».

انجام افتاده: «فاقبله منّی ولاتقطع رجائی منک یاکریم فإنّه سبحانه یغفر له عمل السنه ویصیح الشیطان عند ذلک صیحه عظیمه».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها متمایز، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، ادعیه و زیارات معرب، چند برگ از نسخه مرمت شده و مقداری از عبارات از بین رفته است، نسخه توسط جعفر دیّانی در هفدهم ذیحجه 1370 صحافی شده، جلد تیماج مشکی.

374 گ، 14 سطر، 17 × 5/22 سم.

ص :460

(130)

نزهه الناظر و تنبیه الخواطر (مجموعه ورام)(اخلاق عربی)

از: ابوالحسن ورام بن ابی فراس بن حمدان حمدانی (605 ق)

مجموعه ای است مشتمل بر پند و اندرزها و نصیحت هایی که در احادیث و اخبار ائمه علیهم السلام آمده است، و نیز از کلمات و گفته های حکما و فلاسفه قبل از اسلام و پس از آن و پیامبران گذشته و کتاب های آسمانی نقل می نماید.

[مرکز احیاء، ج 6، ص 218؛ مرعشی، ج 2، ص 170]

آغاز: «الحمد للّه الأول بلا إبتداء و الآخر بلا انتهاء الظاهر الغائب نوافذ الأبصار و الباطن المدرک بوجود الآثار».

انجام افتاده: «و استطرفنا دخوله و ذهلنا عن سؤاله فجلس إلی جنب والدی و جعل یحدثه ملیا و والدی یبکی ثم».

نسخ، شمس الدین محمد بن بنیاد خادم، جمادی الاول 1071 پایان جزء اول، عناوین و نشانیها و خط بر فراز برخی عبارات شنگرف، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، نسخه مقابله شده با علامت بلاغ، اوراق نسخه مجدول به زر می باشد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «مص»، «ص»، «تفسیر قاضی»، «ق»، «کنز اللغه»، «مجلسی ره»، «م ق ر ره»، «محمد صالح» و غیره می باشد، در ابتدای نسخه صورت صلح نامه ای به تاریخ 1310، و همچنین چند یادداشت به تاریخ های 1088 و شوال 1153 و بدون تاریخ با چند مهر بیضوی و چهارگوش ناخوانا موجود می باشد، جلد تیماج مشکی.

184 گ، 20 س، 15 × 24 سم.

ص :461

(131)

شرح الکافی(حدیث عربی)

از: حسام الدین محمدصالح بن احمد مازندرانی (1086 ق)

شرح مشهوری است بر بخش اصول کتاب «الکافی» ثقه الاسلام کلینی و روضه و کتاب زکاه و خمس و صوم آن، بعضی از شرح به طور مزج و پاره ای با عناوین «قوله قوله» یا «الاصل الشرح» تدوین شده با تفصیل بیشتر در کتاب عقل و جهل و توحید. کتاب العقل روز چهاردهم صفر 1063 به پایان رسیده است.

آغاز: «یا عالم الدقایق و السرایر و یا ملهم الحقایق علی الضمایر لک الحمد علی ما أعطینا من دقایق الأسرار».

انجام: «إشاره إلی أنّ السیئه من حیث هی سیئه لیست خیراً من الحسنه من حیث هی حسنه بل الخیریه و عدمها باعتبار المغفره و عدم القبول».

نسخ، بی کا، قرن 12، عناوین و نشانیها شنگرف، در حاشیه تصحیح شده، چند حاشیه از مخدوم حسینی تفرشی معروف به مرتضی در نسخه موجود می باشد، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط عنبر خواجه بر طلاب علوم دینی با تولیت محمدجعفر با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» و مهر چهارگوش با سجع «عبدالراجی عنبر» به تاریخ رمضان 1244، همچنین یادداشت تملکی از محمدداود بن محمدمخدوم حسینی تفرشی به تاریخ 1154 موجود است، در پایان نسخه یادداشت تملکی از نورالدین محمد کبیر؟ در ذی الحجه الحرام 1142 موجود می باشد، جلد تیماج مشکی.

513 گ، 23 س، 18 × 25 سم.

ص :462

(132)

ابواب الجنان(اخلاق فارسی)

از: میرزا رفیع الدین محمد بن فتح اللّه واعظ قزوینی (1089 ق)

به شماره 23 رجوع شود.

آغاز: «بهتر مقالی که سرخیل کاروان فنون محاورات تواند بود و خوشترین کلامی که به شادابی لآلی کلماتش تیغ زبان بیان را آبگیری تواند نمود».

انجام: «و آثار مذکوره را بر امزجه قلوب دردمندان سازگار و گوارا گرداینده، توفیق اتمام باقی ابواب را بر وجه ثواب کرامت فرماید».

نستعلیق، محمدرفیع بن محمدقلی، چهارشنبه سوم شوال 1087، عناوین و نشانیها شنگرف، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای سرلوح زیبایی منقش به گل و بوته، صفحات مجدول به دو رنگ قرمز و مشکی، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط ملا محمدباقر بن عبدالرحیم نجف آبادی به جهت حاجی محمدابراهیم بن حاجی علیخان بر کافه مؤمنین به تاریخ پنجم شعبان 1294 با چهار مهر بیضوی با سجع «عبده الراجی محمدباقر بن عبدالرحیم» موجود می باشد، در برخی صفحات مهر چهارگوش با سجع «لا إله الا اللّه الملک الحق المبین عبده احمد؟» موجود است، جلد تیماج قهوه ای سوخته.

329 گ، 21 س، 14 × 5/26 سم.

(133)

تفسیر القرآن الکریم(تفسیر عربی)

منسوب به: امام حسن بن علی عسکری علیهماالسلام (260 ق)

تفسیر بعضی آیات می باشد که امام بر ابویعقوب یوسف بن محمد بن زیاد

ص :463

و ابوالحسن علی بن محمد بن سیار املا می نمود و آنها گفته ها را تدوین می کردند و این کار هفت سال به طول انجامید. به ذریعه، ج 4، ص 285 برای شناخت بیشتر این تفسیر رجوع شود.

[مرکز احیاء، ج 5، ص 426]

آغاز: «الحمد للّه رب العالمین... قال الشیخ ابوالفضل شاذان بن جبرئیل بن اسماعیل القمی أدام اللّه تأییده حدثنا السید محمد بن شراهنک الحسینی الجرجانی».

انجام افتاده: «لاختلاط دمه بدمه و ما هو إلاّ کذاب مفتری أما نحن فنستقذر دمه فقال رسول اللّه صلی الله علیه و آله أما إنّ اللّه یعذبهم بالدم».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها و آیات قرآن و خط بر فراز برخی عبارات و کلمات فارسی بین خطوط شنگرف، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با رمز «ق» می باشد، برخی کلمات عربی در زیر آن به فارسی و شنگرف ترجمه شده، چند برگ آخر بازنویسی شده، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب از محمدجعفر بن محمدصفی فارسی در 14 محرم 1279 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود می باشد، جلد تیماج ضربی زرشکی فرسوده.

146 گ، 18 س، 18 × 27 سم.

(134)

الکافی(حدیث عربی)

از: ثقه الاسلام محمد بن یعقوب کلینی (328 ق)

به شماره 2 رجوع شود.

این نسخه از کتاب حج تا پایان کتاب معیشت می باشد.

ص :464

آغاز: «بسمله، الحج: بدؤ الحجر و العله فی استلامه، حدثنی علی بن إبراهیم بن هاشم عن أبیه و محمد بن إسمعیل عن الفضل بن شاذان».

انجام: «فإنّی قد سمعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله یقول: الرزق عشره أجزاء تسعه أجزاء فی التجاره و واحده فی غیرها».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین نانوشته، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، در ابتدای نسخه وقفنامه مفصلی از کتاب توسط فخرالنساء خانم بنت عبدالکریما طبسی، حسب وصیت برادرش محمدعلیا بر جمیع علما و مؤمنان به تاریخ 1102 ق موجود می باشد، جلد تیماج زرشکی لبه دار.

231 گ، 20 س، 20 × 26 سم.

(135)

الوافی(حدیث عربی)

از: ملامحسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر جزء دهم کتاب از ابتدای مکاسب تا انتهای احکام ارضین و میاه می باشد.

آغاز: «الحمد للّه... کتاب المعایش و المکاسب و المعاملات هو العاشر من أجزاء کتاب الوافی تصنیف محمد بن مرتضی المدعوه بمحسن».

انجام: «فإنّ رسول اللّه صلی الله علیه و آله قال ینبت اللّه عزوجل بالریح کما ینبت بالمطر قال فحرثوا فجادت ذروعهم، آخر أبواب أحکام الأرضین و المیاه».

نسخ، محمدباقر بن محمدتقی، رمضان المبارک 1150، عناوین و نشانیها شنگرف، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «ق»، «ه»،

ص :465

«ض»، «م ق ر ره»، «منه»، «مصباح» و «م ت ق ره» می باشد، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب بر طلاب علوم دینی توسط آقا محمد اصفهانی و تولیت محمدجعفر بن محمدصفی فارسی در 14 شوال 1249 با دو مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی»، موجود می باشد، جلد چرم قهوه ای فرسوده.

70 گ، 25 س، 5/24 × 18 سم.

(136)

زبده البیان (آیات الاحکام)(فقه القرآن عربی)

از: ملا احمد بن محمد مقدس اردبیلی (993 ق)

در تفسیر آیات مربوط به احکام فقهی و تنظیم شده به ترتیب کتاب های فقه از طهارت تا دیات، با استدلال و نقل اقوال بزرگان دانشمندان فقه و تفسیر.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 430]

آغاز: «اعلم هنا فایده لابد قبل الشروع فی المقصود من الإشاره إلیها و هی أنّ المشهور بین الطلبه أ نّه لایجوز».

انجام: «حیث عممت مع کون سبب النزول خاصا لما مر، ثم علی تقدیر التخصیص أیضا لایبعد التعمیم لفهم العله فتستخرج الباقی فتأمل».

234 گ، 19 س، 5/17 × 5/25 سم.

(137)

الکافی(حدیث عربی)

از: ثقه الاسلام محمد بن یعقوب کلینی (328 ق)

به شماره 2 رجوع شود.

ص :466

نسخه حاضر از کتاب صیام تا آخر کتاب جهاد می باشد.

آغاز: «بسمله، کتاب الصیام، باب ما جاء فی فضل الصوم و الصائم، علی بن إبراهیم بن هاشم عن أبیه عن حماد بن عیسی».

انجام: «و لم یفوض إلیه أن یذل نفسه ألم تر قول اللّه عزوجل هیهنا و للّه العزه و لرسوله و للمؤمنین و المؤمن ینبغی له أن یکون عزیزا و لایکون ذلیلا».

نسخ، بی کا، قرن 11 یا 12، عناوین و نشانیها شنگرف، مقابله شده و علامت بلاغ دارد، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز، «یه»، «ص»، «ق»، «ظ»، «ک»، «مدارک»، «دروس»، «م ن ره»، «منتقی»، «ع ا ه ره»، «م ق ر سلمه اللّه» می باشد، در ابتدای نسخه وقفنامه کتاب به تولیت محمدجعفر بن محمدصفی فارسی به تاریخ 6 محرم 1279 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود است، جلد تیماج زرشکی مجدول و مزین به گل و بوته و لبه دار.

247 گ، 21 س، 16 × 25 سم.

(138)

الوافی(حدیث عربی)

از: ملامحسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر از ابتدای حج تا انتهای زیارات می باشد.

آغاز: «الحمد للّه و الصلوه و السلام علی رسول اللّه ثم علی أهل بیت رسول اللّه ثم علی رواه أحکام اللّه ثم علی من انتفع بمواعظ اللّه تعالی ذکره».

ص :467

انجام: «بمعنی المجاوبه یقال کلّمته فما أحار إلیّ جوابا أی ما ردّ جوابا طائرین مسرعین یعنی من الخوف لطیفا أی بحیث لم یطلع علیه أحد».

نسخ، سید محمد بن عظیم حسینی، 18 شعبان 1129 در مشهد رضوی، عناوین و نشانیها شنگرف، مقابله شده و نشانه بلاغ دارد، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «ق»، «ص»، «منه رحمه اللّه»، «ض»، «م ق ره» و غیره می باشد، ابتدای نسخه فهرست ابواب کتاب آمده است، در ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط آقا محمد اصفهانی به تولیت محمدجعفر فارسی در تاریخ 14 شوال 1249 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی»، موجود می باشد، جلد تیماج مشکی فرسوده.

25 س، 5/24 × 5/18 سم.

(139)

التنقیح الرائع لمختصر الشرایع(فقه عربی)

از: ابوعبداللّه مقداد بن عبداللّه سیوری حلی (826 ق)

شرح مختصری است با عناوین «قوله قوله» بر کتاب «المختصر النافع» محقق حلی (676 ق)؛ در این شرح بیشتر به مسائلی که محقق در آنها فتوای قاطع نداده یا مجمل بوده و از حیث لفظ یا معنی احتیاج به گفتگو داشته، پرداخته است، و نیز دارای مقدمات کوتاهی است که در معنی فقه و دلیل عقلی و عمل به خبر واحد و شرح اصطلاحات مؤلّف و طریق روایت کتاب؛ نهم ربیع الاول 818 به پایان رسیده است.

[مرعشی، ج 6، ص 112؛ مرکز احیاء، ج 6، ص 88]

آغاز افتاده: «بالنقض بالوضوء المحدد فإنّه لا تأثیر معه بل قبله و بأ نّه تخصیص بالصلاه مع عموم غایتها».

ص :468

انجام: «و فی روایه مسمع عن الصادق علیه السلام إنّ جنایتها فی حقوق الناس علی سیدها والأظهر من الأصحاب خلاف ذلک».

نسخ، معین الدین محمد بن بدیع الزمان حسونانی، ظهر سه شنبه 21 محرم 1068 پایان جلد اول، عناوین و نشانیها و خط بر فراز متن مختصر الشرائع شنگرف، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی بسیار مختصر با عناوین و رموز «زین»، «شرح لمعه» می باشد، برخی اوراق نسخه از اواخر آن بازنویسی شده، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب با تولیت محمدجعفر بن محمدصفی به تاریخ 9 محرم 1279 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی»، موجود می باشد، جلد تیماج قهوه ای.

332 گ، 27 س، 16 × 5/24 سم.

(140)

الفوائد المدنیه(اصول فقه عربی)

از: میرزا محمدامین بن محمدشریف استرآبادی (1033 ق)

مؤلّف، در این کتاب سعی کرده تا روش علمای اصول را در استنباط و اجتهاد نادرست معرفی کند و طریقه اخباریان را تثبیت و تصحیح نماید، و در این کار به بعضی اخبار و روایات و گفته های پاره ای از علما استناد نموده و در نگارش ادب محاوره را حفظ نکرده است. این کتاب دارای یک مقدمه و دوازده فصل و یک خاتمه می باشد و در ماه ربیع الاول 1031 در مکه پایان یافته است.

چون بیشتر بحثهای این کتاب، بنا به گفته مؤلّف در مدینه تحریر و تنقیح شده و درهای حق از برکت مدینه علم پیامبر اکرم حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام بر وی

ص :469

گشوده شده، این کتاب را «الفوائد المدنیه» نامیده و چون جمعی از فضلا بعضی فوائد آن را خواستند نزد وی بخوانند، به جمع آوری و تنظیم فصول آن پرداخت.

فهرس اجمالی عناوین چنین است:

المقدمه: فیما أحدثه العلامه الحلی و من وافقه.

الفصل الأول: فی إبطال التمسک بالاستنباطات الظنیه.

الفصل الثانی: فی انحصار المدرک فی السماع عن الصادقین.

الفصل الثالث: فی إثبات تعذر المجتهد المطلق.

الفصل الرابع: فی إبطال الحصر فی المجتهد و المقلد.

الفصل الخامس: فی حصول الظن علی مذهب العامه دون الخاصه.

الفصل السادس: فی سد أبواب فتحها العامه للاستنباط.

الفصل السابع: فی من یجب رجوع الناس إلیه فی القضاء و الإفتاء.

الفصل الثامن: فی جواب أسئله متجهه.

الفصل التاسع: فی تصحیح أحادیث کتبنا.

الفصل العاشر: فی اصطلاحات یعمّ بها البلوی.

الفصل الحادی عشر و الثانی عشر: فی التنبیه علی طرف من الأغلاط.

الخاتمه: فی نقل طرف من کلام قدمائنا.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 214]

آغاز: «بسمله، أمّا بعد حمدا للّه باعث النبیّین و ناصب الأوصیاء المعصومین و الصلوه و السلام علی سید المرسلین».

انجام: «و المعصوم أرباب العصمه ومن تمسک بهم فی کل مسئله تمکن عاده أن یقع فیها غفله أو ذلّه و ذلک فضل اللّه یؤتیه من یشاء».

نستعلیق زیبا و مقداری از نسخه نسخ، بی کا، بی تا، عناوین در متن و یا حاشیه به شنگرف یا مشکی درشت، مقابله و تصحیح شده و علامت بلاغ دارد، دارای حواشی بسیار

ص :470

مختصر با عناوین و رموز «م ه»، «ق» می باشد، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط میر محمدباقر هشیار در تاریخ 1123 ق بر طلاب علوم دینیه است که در تاریخ 1230 تجدید وقف شده با دو مهر بیضوی ناخوانا، جلد تیماج زرشکی.

243 گ، 17 س، 5/16 × 26 سم.

(141)

نزهه الناظر و تنبیه الخواطر (مجموعه ورّام)(اخلاق عربی)

از: ابوالحسین ورام بن ابی فراس بن حمدان حمدانی (605 ق)

به شماره 130 رجوع شود.

آغاز: «الحمد للّه الأول بلا إبتداء و الآخر بلا انتهاء و الظاهر الغائب نوافذ الأبصار و الباطن المدرک بوجود الآثار».

انجام: «و لیس بتقوی اللّه طول عباده و لکنها التقوی مجانبه الشبهه و التحرز عن النجاسات الظاهریه و الباطنیه لیصل العبد...».

نسخ، سید محمد بن ابوالفضل حسینی مشهدی، 14 صفر 1080، عناوین و نشانیها شنگرف در برخی موارد نانوشته، مقابله و تصحیح شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، در پایان نسخه یادداشت تولد رستم علی میرزا در روز شنبه 9 ذیحجه مطابق مالوئیل سال 148؟ موجود می باشد، جلد تیماج قهوه ای کم رنگ.

271 گ، 25 س، 13 × 25 سم.

(142)

تهذیب الاحکام(حدیث عربی)

از: شیخ الطائفه، محمد بن حسن طوسی (460 ق)

به شماره 58 رجوع شود.

ص :471

آغاز: «کتاب المزار من کتاب التهذیب مختصر فی أنساب النبی و الأئمه علیهم السلام و زیاراتهم و تواریخهم و قدر مشاهدهم».

انجام: «لا بأس بالعزل فی سته وجوه المرأه التی أیقنت أ نّها لا تلد و المسنّه و المرأه السلیطه و البذیه و المرأه التی لاترضع ولدها و الأمه».

نسخ، محمدمهدی بن کیقباد کرجی، عصر روز جمعه آخر ربیع الاوّل 1122، عناوین و نشانیها بنفش یا شنگرف، تصحیح و مقابله شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی بسیار با عناوین و رموز «م د»، «م ق ر ره»، «ق»، «سمع»، «م ت ق»، «ک»، «ا م ره»، «اه»، «یه»، «م حسین سلّمه اللّه»، «ص»، «نهایه»، «دروس»، «امان ره»، «لک»، «سلط»، «س م د ره»، و غیره می باشد، در پایان نسخه نام ائمه معصومین علیهم السلام با اولاد آنها آمده، و بخشهایی از کتاب وافی فیض کاشانی در پنج صفحه آمده است، در ابتدای نسخه یادداشتی از محمدعلی زنجانی مبنی بر هبه کتاب بر او با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدعلی بن محمدباقر زنجانی» آمده، جلد تیماج مشکی عطف تیماج قهوه ای سوخته.

243 گ، 23 س، 5/18 × 25 سم.

(143)

جامع المقاصد فی شرح القواعد(فقه عربی)

از: نورالدین علی بن عبدالعالی کرکی عاملی (940 ق)

به شماره 2/102 رجوع شود.

آغاز افتاده: «عرقوبیها و شمی معاطفها إذا عرفت ذلک فالذی یجوز النظر إلیه هو الوجه».

ص :472

انجام: «لوجب مهر المثل بنفس العقد علی ما سبق فی نظائره عند من یقول به و اللّه اعلم بالصواب و اللّه المرجع المآب».

نستعلیق، بی کا، سه شنبه ششم رمضان المبارک 979، عناوین نانوشته، تصحیح شده، دارای علائم وقف بر روی برخی صفحات می باشد، جلد تیماج مشکی ضربی گل و بوته دار.

264 گ، 19 س، 16 × 24 سم.

(144)

الصافی فی شرح الکافی(حدیث فارسی)

از: ملاخلیل بن غازی قزوینی (1089 ق)

شرح مفصلی است در دوازده جلد بر کتاب «الکافی» ثقه الاسلام کلینی که پس از تحریر مقداری از شرح عربی خود «الشافی فی شرح الکافی» به دستور شاه عباس دوم صفوی بدان پرداخته است. به سال 1064 در محله دیلمیه قزوین به شرح شروع کرده و به سال 1084 از آن فراغت یافته است.

متن روایت ها را به عربی به عنوان «اصل» می آورد و به فارسی به عنوان «شرح» گزارش می دهد و در شرح به خصوصیات لغوی الفاظ و ضبط و اعراب آنها نیز می پردازد.

[مرعشی، ج 5، ص 264؛ مرکز احیاء، ج 2، ص 238]

نسخه حاضر مقداری از کتاب ایمان و کفر می باشد.

آغاز افتاده: «طینت کافر آنست که دور شدند از هر خوبی و جز این نیست نامیده شده است غیر دوست نوی برای آنکه او دور شده از هر خوبی».

انجام افتاده: «شرح فلیابس بسکون لام و بهمزه ویاء دونقطه در پائین و سین بی نقطه به صیغه امر غایب باب».

ص :473

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین شنگرف، نسخه تصحیح شده، مقداری از ابواب کتاب در ابتداء نسخه آمده است، جلد تیماج مشکی فرسوده.

154 گ، 21 سطر، 15 × 25 سم.

(145)

تحفه الزائر(زیارت فارسی)

از: ملامحمد باقر بن محمدتقی مجلسی (1110 ق)

زیارات و ادعیه و آداب تشرف به مشاهد مشرفه حضرات معصومین علیهم السلام ، که به اسانید معتبر از ائمه هدی نقل شده، با توضیحاتی بعنوان «مؤلّف گوید»، در این کتاب برای فارسی زبانان که از لغت عربی بهره ندارند، گرد آورده شده و مشتمل بر یک مقدمه و دوازده باب، دارای فصول و یک خاتمه می باشد، و به تاریخ ماه صفر 1085 پایان یافته است.

عناوین اجمالی کتاب چنین است:

مقدمه: در بیان آداب سفر.

باب اول: در ثواب تعمیر قبور و زیارت حضرات معصومین علیهم السلام .

باب دوم: در فضیلت و کیفیت زیارات مدینه منوره.

باب سوم: در فضیلت و زیارت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام .

باب چهارم: در فضیلت نجف و کوفه و آب فرات.

باب پنجم: در فضایل زیارت سید الشهداء علیه السلام .

باب ششم: در فضیلت حایر و تربت امام حسین علیه السلام .

باب هفتم: در زیارات مطلقه امام حسین علیه السلام .

باب هشتم: در زیارات مخصوصه آن حضرت.

باب نهم: در زیارت حضرت کاظم و رضا و جواد علیهم السلام .

ص :474

باب دهم: در زیارت امام هادی و عسکری علیهماالسلام .

باب یازدهم: در زیارت جامعه.

باب دوازدهم: در زیارات انبیا و اولیاء و اولاد ائمه علیهم السلام .

خاتمه: در آداب ملاقات زایران.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 230]

آغاز: «بسمله، کبوتر ستایشی که از بروج مشیده افواه حامدان آهنگ در و بام صامع مسامع قدسیان را شاید مفیض الانواریرا سزاست».

انجام: «به درستی که هرکه زیارت کند ما را یا قبرهای ما را البته رحمت الهی او را فروگیرد و گناهانش آمرزیده شود».

نسخ، موسی بن جعفر قشمیری، 18 رجب 1137، عناوین و نشانیها و خط بر فراز برخی عبارات شنگرف، عبارات عربی معرب، مقابله و تصحیح شده و در حاشیه نسخه بدل و علامت بلاغ دارد، و نیز در آخر نسخه یادداشتی مبنی بر پایان تصحیح نسخه در 16 صفر 1142 آمده، در ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفی فارسی در سال 1278 ق با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی»، آمده است، در پایان نسخه یادداشتی به تاریخ 16 ذی القعده 1268 نوشته شده، جلد تیماج قهوه ای ضربی.

182 گ، 22 س، 17 × 5/24 سم.

(146)

من لایحضره الفقیه(حدیث عربی)

از: شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی (381 ق)

به شماره 17 رجوع شود.

ص :475

آغاز: «اللهمّ إنّی أحمدک و أشکرک و أومن بک و أتوکل علیک و أقرّ بذنوبی إلیک و أشهدک إنّی مقرّ بوحدانیتک و منزهک عما لایلیق بذاتک».

انجام: «اللهمّ من کان له من أنبیائک و رسلک ثقل و أهل بیت فعلی و فاطمه و الحسن و الحسین أهل بیتی و ثقلی فأذهب عنهم الرجس و طهّرهم تطهیرا».

نسخ، جعفر اسحاق بن محمد برخوردار، یکشنبه 24 شعبان 1079 پایان جزء دوم و پانزدهم ذی القعده 1089 پایان جزء سوم، عناوین و نشانیها شنگرف، نسخه مقابله و تصحیح شده و علامت بلاغ و نسخه بدل دارد، عبارات «علیه السلام» و «صلی اللّه علیه و آله» به صورت کلیشه ای زیبا نوشته شده، دارای حواشی بسیار با عناوین و رموز «داماد»، «سمع»، «ام ن طاب ثراه»، «ص»، «م ح ق»، «ه»، «م ر د»، «ب ه»، «12»، «ق»، «وافی»، «مجمل» و غیره می باشد، در اول کتاب زکات دو مهر بیضوی با سجع «زد دست بدامن محمد جعفر 1088» آمده، در ابتدای نسخه یادداشتی از محمدامین کاشانی با مهر بیضوی و سجع «إنّی لکم رسول أمین» آمده، صفحه آخر توسط مهدی بن محمدباقر آرانی در تاریخ سوم شوال 1222 بازنویسی شده است، جلد تیماج قهوه ای سوخته فرسوده.

285 گ، 25 س، 5/18 × 5/24 سم.

(147)

عیون اخبار الرضا(حدیث عربی)

از: شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی (381 ق)

احادیث و اخباری که از حضرت امام رضا علیه السلام نقل شده و مخصوصا آنچه متعلق به احوال و کرامات و معجزات آن حضرت می باشد، با سند و در یکصد و سی و نه باب گرد

ص :476

آورده شده است. این کتاب را صدوق برای کتابخانه صاحب بن عباد تألیف کرده است به مناسبت نظم صاحب دو قصیده در مدح حضرت و تقدیم آنها به صدوق.

آغاز افتاده: «لرجائی فیه و أصلی، و اللّه تعالی ذکره یبسط بالعدل یده و یعلی بالحق کلمته و یدیم علی الخیر قدرته یسهل المحان بکرمه و جوده».

انجام: «فقال ذلک الترکی قد ظهر لی من أمر هذا المشهد ما صح لی به یقینی و قد آلیت علی نفسی أن لا أفارق هذا المشهد ما بقیت».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها شنگرف، تصحیح و مقابله شده و در حاشیه نسخه بدل و علامت بلاغ دارد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «ص»، «ق»، «یه» می باشد، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفی فارسی در 9 محرم 1279 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود است، جلد تیماج قهوه ای لبه دار.

176 گ، 25 س، 5/13 × 24 سم.

(148)

الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه(فقه عربی)

از: شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد شامی عاملی (966 ق)

به شماره 3 رجوع شود.

آغاز: «بسمله، کتاب الإجاره و هی العقد علی تملک المنفعه المعلومه بعوض معلوم فالعقد بمنزله الجنس یشمل سائر العقود».

انجام: «و نفع بشرحه کما نفع بأصله بحقّ الحقّ و أهله و الحمد للّه وحده و صلوته علی سیدنا محمد النبی صلی الله علیه و آله و عترته المعصومین...».

ص :477

نسخ، محمدعلی بن خواجه محمود جیلی، 1124 ق، عناوین و نشانیها و خط بر فراز متن لمعه شنگرف، نسخه تصحیح و مقابله شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، دارای حواشی با عناوین و رموز «منه ره»، «میرزا محمدرضا گلپایگانی دام ظله العالی»، «سلطان ره»، «12»، «ق»، «ص»، «جم ره»، «سید حسین دام ظله»، «میرزا سید علی خوانساری رحمه اللّه»، «آقا رضی ره»، «شیخ جعفر ره»، «ع ک»، «ق س م رحمه اللّه»، «میر محمد ره»، «ح س ی الجیلانی»، «ح یع»، «ح س ن دام ظله»، «ملا محمد علی استرآبادی ره» و غیره می باشد، در آغاز نسخه یادداشت هبه کتاب توسط حاج شیخ احمد نجف آبادی به پسرش حجت الاسلام حاج آقا رضا حججی نجف آبادی آمده، ابتدای نسخه رساله ای در چهار صفحه در قرعه از میرزا محمد رضا گلپایگانی آمده است، در پایان کتاب الروضه یک مهر بیضوی با سجع «ابوالقاسم» و مهر چهارگوش دیگری با سجع «الراجی ابن محمدنقی ابوالقاسم» موجود می باشد، دو یادداشت تملک یکی از محمدعلی بن سید علی موسوی و دیگری از ابوالقاسم بن محمدنقی گلپایگانی در سال 1262 در پایان نسخه آمده، همچنین در پایان نسخه سبب قتل شهید اول و شهید ثانی از کتاب لؤلؤ البحرین یوسف بحرانی آمده است، جلد تیماج قهوه ای فرسوده.

355 گ، 16 س، 5/18 × 5/24 سم.

ص :478

(149)

شرح بر شرح رضی بر کافیه(نحو عربی)

از: ؟

شرح متوسط مزجی بر شرح رضی بر کافیه ابن حاجب می باشد.

آغاز افتاده: «اللفظی و المعنوی و إبراهیم مثال للعجمه و مساجد مثال للجمع و معدیکرب مثال للترکیب و عمران مثال للالف و النون».

انجام افتاده: «أی لاتجمع مثل أکل السمک مع شرب اللبن و علی هذا القیاس و أو التی ینتصب المضارع بعدها».

این نسخه از ممنوع من الصرف تا المضارع بعد حروف العطف می باشد.

نسخ، حسین، احتمالا قرن 13، برخی عناوین در حاشیه به شنگرف، خط بر فراز متن شرح رضی مشکی یا شنگرف، نسخه تصحیح شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، در برخی حواشی آمده: «اللهم اغفر لکاتبه حسین»، و در یک حاشیه دیگر آمده: «سید علی خان سنه 1248»، دارای حواشی با عناوین و رموز «سید نعمه اللّه ره»، «12»، «غفور»، «رضی»، «ا م ح د»، «سید علی خان»، «عص» و غیره می باشد، تعداد زیادی از اوراق نسخه از وسط افتاده، و برخی اوراق با قلم دیگری بازنویسی شده، در پایان نسخه یک برگ از کتاب مختصر المعانی اشتباهاً آمده است، بدون جلد.

174 گ، 16 س، 5/13 × 5/25 سم.

(150)

حاشیه الروضه البهیه(فقه عربی)

از: جمال الدین محمد بن حسین خوانساری (1125 ق)

ص :479

حاشیه مفصلی است با عناوین «قوله قوله» بر کتاب «الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه» شهید دوم. بیشتر این حاشیه به توضیح گفته های شهید و ادله این مسائل پرداخته و در بعضی فرازها به گفتگو می پردازد.

[مرکز احیاء، ج 3، ص 442]

نسخه حاضر کتاب الصلاه می باشد.

آغاز: «نحمدک یا إله العالمین و نصلی علی رسولک سید المرسلین و آله الطیبین الطاهرین و الواجب سبع صلوات الیومیه، المراد کون هذه السبع واجبه فی الجمله».

انجام: «قلت متی تجب الصلوه علیه فقال إذا کان ابن ستّ سنین و الصیام إذا أطاقه و هذا الروایه فی الکافی أیضا».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین نانوشته، نسخه در حاشیه تصحیح شده و دارای حواشی با عناوین «منه مد ظله» و «منه ره» می باشد، چندین برگ از اول و آخر نسخه بازنویسی شده، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط ملا عبدالرحیم بن علیخان نجف آبادی، حسب وصیت خانم کوچک زوجه حاجی ابوطالب در سال 1251 ق با مهر بیضوی و سجع «بسم اللّه الرحمن الرحیم» موجود می باشد، جلد تیماج قهوه ای مقوایی بسیار فرسوده.

125 گ، 23 س، 18 × 23 سم.

(151)

تهذیب الاحکام(حدیث عربی)

از: شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی (460 ق)

به نسخه شماره 58 رجوع شود.

نسخه حاضر از کتاب صوم تا آخر کتاب تجارت می باشد.

ص :480

آغاز: «بسمله، باب فرض الصیام، قال اللّه تعالی یا أیّها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون».

انجام: «فقال له إن ربحت فلک و إن وضعت فلیس علیک شیء فقال لابأس بذلک إن کانت الجاریه للقائل».

نسخ، محمدرحیم ابن حبیب اللّه، نیمه رمضان المبارک سال 1039، عناوین و نشانیها و خط بر فراز برخی عبارات شنگرف، نسخه تصحیح و مقابله شده و در متن و حاشیه نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «ق»، «ص»، «بخط ز»، «12» می باشد، برخی صفحات علامت وقف دارد، جلد تیماج زرشکی عطف تیماج مشکی.

365 گ، 17 س، 19 × 25 سم.

(152)

مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام(فقه عربی)

از: شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد شامی عاملی (966 ق)

به نسخه شماره 50 رجوع شود.

نسخه حاضر از کتاب اطعمه و اشربه تا پایان کتاب دیات می باشد.

آغاز: «بسمله، الکلام فی الأطعمه و الأشربه و معرفه أحکامها من المهمات فإنّ اللّه تعالی أجری العاده».

انجام: «حاله الإسلام و الأصح مراعاه الإبتداء و الخاتمه کما مر و هو یرجع هنا إلی اعتبار الخاتمه نسأل اللّه تعالی حسنها و سلامه عاقبتها فی الدارین».

نسخ، محمد بن علی عاملی، دوشنبه 25 شوال 1103، عناوین و نشانیها و خط بر فراز برخی از عبارات شنگرف، و بیشتر عناوین نانوشته، تصحیح و مقابله شده، ابتدای نسخه

ص :481

دو مهر بیضوی یکی با سجع «محمدعلی بن محمدباقر الموسوی» و دیگری ناخوانا، و همچنین در صفحه بعد مهر بیضوی دیگری با سجع «عبده محمد کاظم» موجود می باشد، دارای حواشی با عناوین و رموز «مولانا میرزا رحمه اللّه تعالی»، «12»، «منه رحمه اللّه»، «م ی ر ز ا رحمه اللّه»، «ق» می باشد، در پایان نسخه مهری بیضوی با سجع «لا إله إلاّ اللّه الملک الحق المبین عبده محمد...» موجود است، همچنین چند جای نسخه مهر وقفی بیضوی بزرگی با سجع «وقف شرعی گردید بر طلاب علوم دینی اصفهان این مجلد کتاب که از نماء املاک موقوفه مرحوم حاجی ملا احمد قهپایه ایست بتولیت جناب آقا میرزا محمود خان قهپایه و نظارت جناب شریعتمدار آقای حاجی میرزا محمدحسن حکیما؟... آقا علی اکبر قهپایه مشروط بر اینکه همه ساله در شهر رمضان به نظر ناظر اول أو من یقوم مقامه رسانید» موجود می باشد، جلد تیماج مشکی فرسوده.

364 گ، 24 س، 19 × 5/24 سم.

(153)

قواعد الاحکام فی معرفه الحلال والحرام(فقه عربی)

از: علاّمه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر (726 ق)

مشتمل بر نتیجه استنباط مؤلّف در مسائل فقهی و قواعدی که برای فقیهان به کار آید، تألیف شده به درخواست فرزندش فخرالدین (محمد) به روش کتابهای فقهی از کتاب طهارت تا دیات. در این کتاب بحث های مفصل استدلالی و رد و ایراد در

ص :482

گفته های فقها نیامده و به نظریات مؤلّف بسنده شده و بیشتر شبیه رساله های عملی است با اندکی گسترش و اشاره به ادله. به سال 693 ق به پایان رسیده است.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 66]

نسخه حاضر جلد دوم کتاب می باشد.

آغاز: «کتاب النکاح و فیه أبواب الأوّل فی المقدمات و هی سبعه مباحث الأوّل النکاح المستحب و یتأکّد فی القادر مع شدّه طلبه».

انجام: «من الخلل و النقصان و الخطاء و النسیان، هذا وصیّتی إلیک و اللّه خلیفتی علیک و السلام علیک و رحمه اللّه و برکاته».

نسخ، محمد طالقانی، 17 ربیع الثانی 1051، عناوین و نشانیها شنگرف و برخی نانوشته، نسخه تصحیح شده، دارای حواشی با عناوین و رموز «شرح»، «ع ک»، «ایضاح»، «سع»، «12»، «عم»، «یر» و غیره می باشد، ابتدای نسخه یادداشت تملکی از محمدباقر بن محمدکاظم موجود است، در پایان نسخه فهرست مختصری از کتاب آمده، جلد تیماج قهوه ای.

292 گ، 17 س، 20 × 5/25 سم.

(154)

قواعدالاحکام فی معرفه الحلال والحرام(فقه عربی)

از: علاّمه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر (726 ق)

به شماره 153 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد اول کتاب می باشد.

آغاز: «الحمد للّه علی سوابغ النعماء و ترادف الآلاء المتفضّل بإرسال الأنبیاء لإرشاد الدهماء المتطوّل بنصب الأوصیاء لتکمیل الأولیاء».

ص :483

انجام: «التاسعه، لو دفع إلیه مالا و قال اصرف بعضه إلی زیدٍ و الباقی لک فمات قبل الدفع انعزل و لو قال إدفع إلیه بعد موتی لم ینعزل».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها شنگرف، تصحیح و مقابله شده و در حاشیه و بین سطور نسخه بدل دارد، از برگ اول تا 80 نونویس است بدون حاشیه، از برگ 80 به بعد دارای حواشی بسیار با عناوین و رموز «ایضاح»، «12»، «ع ک ره»، «ق»، «شرح»، «زین ره»، «ص» و غیره می باشد، در حاشیه نسخه ایضاح الفوائد فرزند علاّمه، «محمد بن حسن بن یوسف مطهر حلی» آمده که کاتب آن «علی بن محمد بحرانی» با دو مهر بیضوی یکی با سجع «وصی محمد علی» و دیگری ناخوانا می باشد، جلد تیماج زرشکی.

255 گ، 17 س، 19 × 25 سم.

(155)

التعلیقه السجادیه(حدیث عربی)

از: ملا مراد بن علی خان تفرشی (1051 ق)

حاشیه و شرح مختصر معروفی است با عناوین «قوله قوله» بر کتاب «من لایحضره الفقیه» شیخ صدوق؛ و پاره ای از ابواب و احادیث آن شرح نشده است. این کتاب شب دوشنبه هفدهم ربیع الاول 1044 پایان یافته و طی دو ماه از سواد به بیاض آورده شده است.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 220]

آغاز: «الحمد للّه رب الأرباب و مسبب الأسباب و مفتح الأبواب و مسهل الصفات الذی خلق فسوی و قدّر فهدی».

ص :484

انجام افتاده: «و أما الرکعتان فبقوله تعالی و اتخذوا من مقام إبراهیم مصلی و أما السعی فبقوله تعالی أنّ الصفا و المروه من شعائر اللّه».

نسخ، در حاشیه یکی از صفحات آمده: «جزو اول از کتاب حاشیه ملا مراد... علی ید الاقل محمدحسن بن محمدکاظم شوشتری؟» قرن 12، عناوین شنگرف، نسخه تصحیح شده، در ابتدای نسخه وقفنامه کتاب با امضای «نور چشم محمد است علی» دیده می شود، در آغاز نسخه مهر بیضوی با سجع «عبده محمدجعفر بن غلام علی» موجود می باشد، همچنین دو یادداشت تولد به تاریخهای ذی الحجه 1114 و ذی الحجه 1116 در ابتدای نسخه موجود است، همچنین ابتدای نسخه یادداشت هبه کتاب به محمدعلی طبیب در اواسط جمادی الاولی 1135 با دو مهر بیضوی با سجع «لا إله الا اللّه الملک الحق المبین محمدعلی 1130» و دو مهر دیگر ناخوانا مشاهده می شود، جلد تیماج مشکی.

83 گ، 21 س، 17 × 23 سم.

(156)

الألفین الفارق بین الصدق و المین(اعتقادات عربی)

از: علاّمه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر (726 ق)

هزار دلیل عقلی و نقلی است بر اثبات امامت و خلافت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و هزار دلیل بر اثبات بطلان مدعیان خلافت، که علاّمه به درخواست فرزندش محمد (فخر المحققین) کتاب را نگاشته و مشتمل است بر یک مقدمه و دو مقاله و یک خاتمه، منقسم بر چندین بحث و جز اینها از عناوین.

ص :485

یک هزار و بیست و دو دلیل از این کتاب نگاشته شده و ناتمام مانده و همین مقدار به تاریخ غره ماه رمضان 612 پایان یافته است. در ذریعه گوید: این کتاب دو جزء است که جزء اول آن در دینور به سال 709 و جزء دوم به سال 712 با ترتیب و تنظیم فخر المحققین پایان یافته و گویا نسخه مؤلّف فرسوده شده بود که ناتمام بوده.

[مرعشی، ج 14، ص 6؛ مرکز احیاء، ج 6، ص 174]

آغاز: «الحمد للّه مظهر الحق بنصب الأدله الواضحه و البراهین و موضع الإیمان عند أولیائه المخلصین و منطق السنه».

انجام: «کل إمام داع إلی ذلک بالضروره و لا شیء من غیر المعصوم بداع إلی ذلک بالإمکان فلا شیء من الإمام بغیر معصوم».

نسخ، احمد بن جوعان نخعی، چهارشنبه 11 رجب 1091، عناوین و نشانیها و خط بر فراز برخی عبارات شنگرف، نسخه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفی فارسی در 12 ذی الحجه 1278؟ با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود می باشد، جلد تیماج قهوه ای کم رنگ.

257 گ، 19 س، 14 × 5/24 سم.

(157)

تهذیب الاحکام(حدیث عربی)

از: شیخ الطائفه، محمد بن حسن طوسی (460 ق)

به شماره 58 رجوع شود.

نسخه حاضر از ابتداء تا پایان کتاب صلاه می باشد.

آغاز افتاده: «و اترک ما قدمه قبل ذلک مما یتعلق بالتوحید و العدل و النبوه و الإمامه لأنّ شرح ذلک یطول و لیس أیضاً المقصد بهذا الکتاب».

ص :486

انجام: «عن أبی عبداللّه علیه السلام قال سألته عن الجنازه لم أدرکها حتی بلغت القبر أصلی علیها قال إن أدرکتها قبل أن تدفن فإن شئت فصلّ علیها».

نستعلیق زیبا، کمال الدین مقصود استرآبادی، 19 رجب 980، عناوین و نشانیها و خط بر فراز برخی عبارات شنگرف، نسخه تصحیح و مقابله شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «ص»، «آقا حسین مد ظله»، «ع اه»، «ق»، «م ق ر»، «قاموس»، «12» و غیره می باشد، در پایان نسخه مهری بیضوی با سجع «الواثق باللّه الاکبر عبده محمدجعفر» و دو یادداشت مقابله یکی به سال 982 ق و دیگری توسط محمدمقیم نجفی به سال 1161 ق و همچنین یادداشت امانت شیخ محمد راضی نزد سید هاشم دیده می شود، جلد تیماج مشکی فرسوده.

384 گ، 21 س، 16 × 25 سم.

(158)

کامل الزیارات(زیارت عربی)

از: ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه قمی (368 ق)

یکصد و هشت باب است مشتمل بر احادیث فضائل زیارت حضرات معصومین علیهم السلام و چگونگی زیارت هر یک از آنها. روایات مستند مورد اعتماد مؤلّف در این کتاب آمده و از غیر از معصومین یا اصحاب غیر موثق آنان روایتی نقل نمی کند و بدین جهت بعضی از بزرگان رجال اسانید این کتاب را صحیح و مورد اعتماد دانسته اند.

[مرعشی، ج 25، ص 78]

آغاز: «الحمد للّه أهل الحمد ولیه و الدال علیه و المجازی به و المثیب عنه حمدا یزید و لایبید و یصعد و لاینفد جلّ جلاله و عظم سلطانه و تعالی مکانه».

ص :487

انجام: «فإذا حشر قیل له بکل درهم عشره آلاف درهم و إنّ اللّه تعالی نظر إلیک وذخرها لک عنده و الحمد للّه رب العالمین».

نسخ، بی کا، 1063 ق، عناوین و نشانیها شنگرف، روایات معرب، نسخه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، برخی اوراق نسخه وصالی شده و بعضی عبارات از بین رفته، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفی فارسی، در 21 ذی الحجه 1278 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود می باشد، جلد تیماج مشکی ضربی عطف تیماج قرمز.

344 گ، 14 س، 11 × 5/20 سم.

(159)

شرح مقدمه آجرومیه(نحو عربی)

از: عبداللّه بن رحمه بن علی

شرح متوسطی است با عناوین «ص ش» بر «مقدمه آجرومیه» محمد بن محمد بن آجروم به نحوی که برای مبتدئین و متعلمین مفید باشد.

آغاز: «الحمد للّه حق حمده و الصلوه و السلام علی نبیه محمد و آله و صحبه فیقول الراجی عفو ربه رضی اللّه عنه و أرضاه و جعل الجنه مثواه».

انجام: «و کذلک الباقی و اللّه أعلم و هذا آخر ما وجدنا أن نشرحه من أصل المقدمه الآجرومیه و الحمد للّه رب العالمین...».

نسخ، بی کا، 9 ذیقعده 1242، عناوین شنگرف، نسخه تصحیح شده و دارای حواشی مختصر می باشد، در چند جای نسخه با خودکار آبی نوشته شده: وقف مدرسه الحجه نجف آباد، پایان نسخه مهری چهارگوش با سجع «اللّه محمد

ص :488

علی... عبده اسماعیل...» موجود است، همچنین در صفحات دیگر نسخه مهرهای بیضوی با سجع «عبده الراجی حسینعلی»، «عبده اسماعیل... محمد... محمدکاظم...» و مهر دیگری ناخوانا و مهر چهارگوش با سجع «ختم» موجود می باشد، جلد چرم مشکی.

75 گ، 13 س، 17 × 21 سم.

(160)

عده الداعی و نجاح الساعی(دعا عربی)

از: ابو عباس احمد بن محمد بن فهد حلی (841 ق)

در اهمیت دعا و شرائط دعاگزار و آداب و کیفیت دعا خواندن و حالات و امکنه و اوقاتی که می توان دعا نمود، چنانچه در احادیث اهل بیت علیهم السلام نقل شده، و شب دوشنبه شانزدهم جمادی الاول 801 به پایان رسیده. این کتاب در یک مقدمه و شش باب و یک خاتمه تألیف شده است بدین تفصیل:

المقدمه: فی تعریف الدعاء و الترغیب فیه.

الباب الأول: فی الحث علی الدعاء.

الباب الثانی: فی أسباب الإجابه.

الباب الثالث: فی الداعی.

الباب الرابع: فی کیفیه الدعاء و آدابه.

الباب الخامس: فی أدعیه المختصه بالأوقات.

الباب السادس: فی تلاوه القرآن و آدابها.

الخاتمه: فی أسماء اللّه الحسنی.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 256]

ص :489

آغاز: «الحمد للّه سامع الدعاء و دافع البلاء و مفیض الضیاء و کاشف الظلماء و باسط الرجاء و سابغ النعماء و مجزل العطاء».

انجام: «ما اختلف الصباح و المساء و اعتقب الظلام و الضیاء و الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه علی سیدنا محمد صلی الله علیه و آله الطاهرین».

نستعلیق زیبا، محمدجعفر بن عبداللّه، چهارشنبه 29 جمادی الثانی 1291، عناوین در متن و حاشیه و خط بر فراز رؤوس مطالب شنگرف، تصحیح شده و نسخه بدل دارد، نسخه به جهت حاج میرزا محمدعلی طبیب، استنساخ شده، سه صفحه اول نسخه بازنویسی شده است، جلد تیماج مشکی.

207 گ، 13 س، 15 × 22 سم.

(161)

أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر بیضاوی)(تفسیر عربی)

از: قاضی ناصرالدین عبداللّه بن عمر بیضاوی (685 ق)

تفسیر مزجی بسیار معروفی است گرفته شده از چند تفسیر مهم به اضافه آنچه بیضاوی خود از آیات استفاده و استنباط کرده است. بنا به گفته وی این تفسیر چکیده و تلخیصی است از بیانات صحابه و تابعین و علمای سلف و متأخرین با اشاره به اختلاف قراء هشتگانه و قرائت قاریان نادر معتبر.

گروه فراوانی از دانشمندان اسلامی بر این تفسیر حواشی و شروح و توضیحاتی نگاشته اند و مورد تدریس و تدرّس آنان قرار گرفته و از عصر مؤلّف مورد توجه بوده و هست.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 236]

ص :490

نسخه حاضر از ابتدای سوره مریم تا آخر قرآن می باشد.

آغاز افتاده: «لی من لدنک فإنّ مثله لایرجی إلاّ من فضلک و کمال قدرتک، فإنّی و امرأتی لا نصلح للولاده».

انجام افتاده: «فإنّها تساعد العقل فی المقدمات، فإذا آل الأمر إلی النتیجه خنست و أخذت توسوسه و تشککه».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و آیات قرآن شنگرف، مقابله و تصحیح شده و در حاشیه علامت بلاغ و نسخه بدل دارد، دارای حواشی با عناوین و رموز «خطیب»، «12»، «جندی معروفی عفی عنه»، «مط»، «ف»، «کشاف»، «م ع ک»، می باشد، اول نسخه وقفنامه کتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفی فارسی در 14 محرم 1279 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود می باشد، جلد رو تیماج زرشکی ضربی و پشت بدون جلد.

277 گ، 25 س، 16 × 22 سم.

(162)

فهرست اخبار مؤلّفات الاصحاب(فهرست عربی)

از: محمدباقر بن محمدتقی مجلسی (1110 ق)

فهرست اخبار کتب ده گانه ذیل است که علامه مجلسی قبل از تألیف بحارالانوار آن را تدوین نموده است، کتب ده گانه عبارت است از:

1 احتجاج طبرسی با رمز «ج»، 2 امالی صدوق با رمز «لی»، 3 خصال صدوق با رمز «ل»، 4 عیون اخبار الرضا با رمز «ن»، 5 علل الشرایع با رمز «ع»، 6 معانی الاخبار با رمز «مع»، 7 توحید صدوق با رمز «ید»، 8 قرب الاسناد با رمز «ب»،

ص :491

9 مجالس شیخ طوسی با رمز «ما»، 10 تفسیر علی بن ابراهیم قمی با رمز «فس»، تألیف کتاب در سال 1070 می باشد.

[عکسی مرعشی، ج 1، ص 120]

آغاز: «الحمد للّه رب العالمین... أما بعد فیقول أحقر عباد اللّه محمدباقر ابن محمدتقی».

انجام: «لقد تم الکتاب بتوفیق الکریم الوهاب علی ید مؤلّفه حشره اللّه...».

نسخ، سرفصل ها ثلث، حاج سید لطکر سمعی؟ ابن سید عبدالحفیظ، دوم رجب 1315، عناوین مشکی درشت، برخی عبارات و اعداد شنگرف، این کتاب از کتب وقفی مرحوم حجت الاسلام حاج سید محمود مدرّس نجف آبادی به تاریخ 1403 قمری می باشد، این نسخه حسب الامر عالم کامل حاجی سید محمدجعفر نگارش یافته است، بدون جلد.

153 گ، 20 س، 16 × 5/22 سم.

(163)

عیشه راضیه(فقه فارسی)

از: سید محمد بن عبدالصمد حسینی شهشهانی اصفهانی (1287 ق)

رساله ای فارسی از فقه شیعه است که مباحث صیغ عقود و ایقاعات را همراه با اشاره به برخی از احکام آن آورده است. مؤلّف، کتاب را به درخواست شخصی تاجر بنام عبدالغفور قزوینی، ساکن اصفهان نگاشته است.

این کتاب به دو بخش تقسیم شده که بخش اول در عقود است و دارای بیست و سه باب می باشد و بخش دوم در ایقاعات است و دارای پانزده باب می باشد.

[الذریعه، ج 15، ص 364؛ مرعشی، ج 15، ص 92]

آغاز: «الحمد للّه الذی أحلّ لنا التجاره لانتظام العاجل و أمرنا بالوفاء بکل عقد ناقل و نهانا عن أکل أموالنا بیننا بالباطل».

ص :492

انجام خطبه پایانی افتاده: «الحق و الیقین ارحمونی و ترحموا علیّ بما سئلت فإنّی لم أتمتع فی هذه النشأه الفانیه».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و برخی رؤوس مطالب شنگرف، نسخه مقابله و تصحیح شده و علامت بلاغ دارد، جلد تیماج زرشکی ضربی.

181 گ، 14 س، 5/14 × 22 سم.

(164)

مجموعه:

1 القواعد و الفوائد (2 پ 130 پ)(فقه عربی)

از: شهید اول، محمد بن مکی عاملی (786 ق)

قواعد و فوائد کلی اصولی و فقهی و نحوی بسیاری است که می توان از آنها مسائل فقهی استنباط نمود و دانستن آنها برای مجتهدان سودمند می باشد، اول قواعد را می آورد، پس از آن آنچه از مسائل فقهی را که می توان از آن یافت و استنباط نمود، ذکر می کند، با عناوین «قاعده، فائده».

[مرکز احیاء، ج 4، ص 65]

آغاز: «اللهمّ إنّی أحمدک و الحمد من نعمائک و أشکرک و الشکر من عطائک و أصلی علی خیر أنبیائک و سید أصفیائک و خاتم رسلک».

انجام: «فصلّی وراءه و منها انتظار الإمام المؤتمّ فی صلاه الخوف و هذا توصیفه بالوجوب تمّت الکتاب».

2 الفوائد الحکمیه (135 پ 158 پ)(فلسفه عربی)

از: احمد بن زین الدین احسائی (1241 ق)

فوائد فلسفی عمیقی است که مؤلّف به جهت آنان که می خواهند در معارف الهی

ص :493

تعمق نمایند، نوشته است، و بیشتر این فوائد بنا به گفته خود مؤلّف در بیشتر کتاب های دیگر وجود ندارند.

این رساله در ذریعه، ج 16، ص 333 به نام «الفوائد الحکمیه الاثنا عشریه» نامیده شده است. عناوین فوائد این چنین است:

الأولی: فی تفصیل الأدله الثلاثه الحکمه و الموعظه و المجادله.

الثانیه: فی معرفه الوجود.

الثالثه: فی وجود المطلق.

الرابعه: فی تقسیم الفعل فی الجمله.

الخامسه: فی تتمه الملحقات.

السادسه: فی الإشاره إلی القسم الثالث.

السابعه: اعلم إنّه لمّا نزل الماء الأول.

الثامنه: کل شیء لایجاوز وقته.

التاسعه: کل شیء لایدرک ماوراء مبدئه.

العاشر: اعلم أنّ اللّه سبحانه خلق الأشیاء بفعله.

الحادی عشر: فی بیان صدور الأفعال من الإنسان و الإشاره إلیه.

الثانیه عشر: فی بیان ثبوت الاختیار.

[مرعشی، ج 3، ص 54]

آغاز: «الحمد للّه رب العالمین... أما بعد فیقول العبد المسکین أحمد بن زین الدین إنّی لمّا رأیت کثیر من الطلبه یتعمّقون».

انجام: «و انسدت المذاهب إلی المطالب و مع هذا فإن عرفت فأنت أنت و اللّه ولی التوفیق...».

ص :494

3 جواب المسألتین من حسین بن عبدالقاهر (159 ر 161 ر)(عرفان عربی)

از: احمد بن زین الدین احسائی

رساله ای در پاسخ پرسشی در مورد معنی و شرح کلام فیض کاشانی رحمه الله درباره «فناء فی اللّه و البقاء باللّه» است.

[مرعشی، ج 3، ص 71]

آغاز: «الحمد للّه رب العالمین... و بعد فیقول العبد المسکین احمد بن زین الدین الاحسائی قد أرسل إلیّ بعض الساده».

انجام: «و لو أ نّی جعلتک فی عیونی إلی یوم القیامه ما کفانی لا حول و لا قوه إلاّ باللّه العلی العظیم و صلی اللّه علی محمد...».

4 أجوبه مسائل الشیخ عبداللّه القطیفی (161 پ 162 پ)(پاسخ عربی)

از: احمد بن زین الدین احسائی

در پاسخ سؤالات شیخ عبداللّه بن مبارک بن علی جارودی قطیفی که درباره کشف القدر فی افعال العباد پرسیده و به سال 1208 از تألیف آن فارغ شده است.

[مرکز احیاء، عکسی، ج 4، ص 238]

آغاز: «بسمله، فیقول العبد المسکین احمد بن زین الدین أ نّه قد التمس من الشیخ الأوّاه».

انجام: «و إنّما اکتب ما اکتب بلا مراجعه و لا تذکر و لا مطالعه و اللّه سبحانه الهادی سواء السبیل و حسبنا اللّه...».

5 توجیهات علماء فی حدیث الطینه (163 ر 164 ر)(اعتقادات عربی)

از: احمد بن زین الدین احسائی

مقصود از حدیث منقول در کافی مبنی بر این که خداوند، نبیین را از طینت علیین

ص :495

خلق کرد و کفار را از طینت سجین و فرزندان حاصل از مؤمن و کفار را از طینتی حاصل از مجموع این دو را بیان کرده است.(1)

آغاز: «روی فی الکافی فی أول کتاب الإیمان و الکفر عن علی بن الحسین علیه السلام قال إنّ اللّه تعالی خلق النبیین من طینه علیین».

انجام: «فیصیر مؤمنا حقیقیا أو کافرا حقیقیا أو بین الأمرین علی حسب الإیمان و الکفر وافی تمت».

6 اجوبه المسائل ملا رشید (164 ر 166 ر)(پاسخ عربی)

از: احمد بن زین الدین احسائی

پاسخ سه پرسشی است پیرامون آن که: اهل بیت علیهم السلام وجود مقید یا مطلق اند، حقیقت محمدیه، مقامات آن حضرت. این پاسخ روز پنج شنبه 29 شعبان 1225 نگاشته شده است.

[مرعشی، ج 23، ص 198]

آغاز: «الحمد للّه رب العالمین... أما بعد فیقول العبد المسکین أحمد بن زین الدین الاحسائی إنّ ذا الرأی السدید قد عرض علیّ».

انجام: «نام عنّی یا موسی أرأیت محبا ینمام عن حبیبه اللهمّ أعنا علی طاعتک...».

7 المعاد (166 پ 167 ر)(کلام عربی)

از: حسین بن ابراهیم تنکابنی گیلانی (قرن 11)

رساله موجزی است در بیان اصناف مردم در روز قیامت، مؤلّف مردم را به شش صنف تقسیم نموده و هر کدام را دارای مرتبه ای خاص از سعادت و شقاوت دانسته است. قبل از بحث، مقدمه ای دارد فلسفی که عوالم را منحصر در عالم عقلی، خیالی و حسی نموده است.

[مرعشی، ج 31، ص 718]

ص :496

1- 1 بنگرید: فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملی، ج 8، ص 239، رساله اصبهانیه.
آغاز: «الحمد للّه المتوحد فی ذاته المتفرد فی الربوبیه صفاته و المتحد بالسلطنه و التدبیر».

انجام: «فیکون صنوف الإنسان مع حالاتهم علی درجات سته و اللّه أعلم بحقائق الأمور».

نسخ، حسین بن عبداللّه، رساله اول: عصر روز یکشنبه 3 محرم 1235، رساله سوم: شعبان 1234 و رساله ششم: 22 شوال 1236، شنگرف، رساله اول مقابله و تصحیح شده و علامت بلاغ دارد، و همچنین دارای حواشی با عناوین و رموز «ه»، «ر»، «12»، «نور»، «ص»، «شرح لمعه»، «سمع»، و غیره می باشد. در ابتدای نسخه صورت نکاح نامه ای با مهر چهارگوش و سجع «عبده زین العابدین الموسوی» و مهر بیضوی دیگری با سجع «زین العابدین الموسوی» موجود است، بعد از رساله اول روایاتی از کتاب عیون اخبار الرضا در چهار برگ آمده است و در پایان نسخه یادداشت های متفرقه ای آمده، این کتاب از کتب وقفی مرحوم حجت الاسلام حاج سید محمود مدرس نجف آبادی به تاریخ 1430 ق می باشد، جلد تیماج مشکی.

267 گ، 20 س، 16 × 5/21 سم.

(165)

فراید الکبری(1)(اصول فقه عربی)

از: سید حسین بن سید علی حسینی قائنی (قرن 13)

ص :497

1- 1 در فهرست نسخه های خطی کتابخانه های رشت و همدان، ص 1615، ش 10074، این کتاب با عنوان «فوائد الکبری» و بدون مؤلّف معرفی شده است که ظاهرا عنوان اشتباه است و همان است که خود مؤلّف به آن تصریح کرده و ما آورده ایم.
کتابی اصولی، دارای یک مقدمه و پنج باب، هر بابی چند فصل و هر فصلی چند فریده می باشد، فهرست ابواب از این قرار است:

الباب الأول: فی العبادی اللغویه.

الباب الثانی: فی الأدله الشرعیه.

الباب الثالث: ؟

الباب الرابع: فی الاجتهاد و التقلید.

الباب الخامس: فی التعادل و التراجیح.

تألیف آن در روز یکشنبه ششم ربیع الثانی 1247 به پایان رسیده است، کتاب در سه جلد می باشد.

نسخه حاضر جلد سوم کتاب است.

آغاز: «الحمد للّه الذی أنطق الأشیاء بقدرته و ألهمهم مفاهیم براهینه إبداء لصنعته و الصلوه و السلام علی سید بریته».

انجام: «و آله و عترته الهادین إلی النهج القویم الذین أوجب اللّه طاعتهم علی البر و الأثیم و طهرهم من الأدناس بفیضه الجسیم و قد فرغت من تألیف هذه...».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها شنگرف، نسخه تصحیح شده، ابتدای نسخه یادداشتی است مبنی بر این که این کتاب مال ورثه مرحوم آقا سید حسین خراسانی است، همچنین یادداشت دیگری است، مبنی بر این که در سوم ذی الحجه 1248 همشیره حاجی کلبعلی اعتراف نمود به اشتغال ذمه خود از خانه و تکیه و حمام به حاجی سلیمان به دوازده تومان از قرار ریال... ، جلد چرم سیاه.

97 گ، 17 س، 5/15 × 21 سم.

ص :498

(166)

المحجه البیضاء(اخلاق عربی)

از: ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

«احیاء علوم الدین» در تصوف و اخلاق از مؤلّفات بسیار مشهور ابوحامد محمد بن محمد غزالی (545 ق) است که در چهار قسم تنظیم شده است و اقوال و گفته های فراوانی از صوفیه می آورد و دارای آراء ناپسند می باشد که با مذهب اهل سنت وفق می دهند و احادیثی که از رواه غیر موثق نقل شده زیاد ذکر می کند و از روایت های ائمه علیهم السلام نقل نمی کند. لذا فیض آن کتاب را تهذیب نموده و در هر بابی به گفته ها و روایت های شیعه استشهاد نموده و مطالب مفصل را مختصر کرده است.

این کتاب مانند اصلش در چهار ربع تنظیم شده است: ربع العبادات، ربع العادات، ربع المهلکات، ربع المنجیات. و در هر یک از این چهار ربع ده کتاب است و بعضی از کتابها که در اصل بود به کتاب های دیگری در محجه تبدیل شده است، مانند کتاب آداب السماع و الوجد که به کتاب آداب الشیعه و اخلاق الأئمه، تبدیل شده است. کتاب محجه به چهار جزء تقسیم شده است که هر جزئی دارای یک ربع؛ جزء اول به تاریخ نیمه جمادی الثانی 1044 به پایان رسیده، و جزء سوم به تاریخ اواخر صفر 1047 به پایان رسیده است.

[مرعشی، ج 2، ص 152]

نسخه حاضر کتاب شرح عجائب القلب می باشد.

آغاز: «بسمله، کتاب عجائب القلب... الحمد للّه الذی یتحیّر دون إدراک جلاله القلوب و الخواطر».

انجام: «عن اللباب بل یتشوق إلی معرفه دقایق الأسباب، و فیما ذکرناه کفایه له و مقنع إن شاء اللّه تعالی».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها شنگرف، نسخه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، دارای حواشی مختصر با

ص :499

عناوین و رموز «ق»، «مصباح» و «کنز» می باشد، اول نسخه یادداشت تملکی از علیرضا گلستانه موجود است، آخر نسخه سه مهر دایره ای با سجع «العبد فخرالدین مرشد» دیده می شود، جلد مقوایی.

38 گ، 23 س، 15 × 23 سم.

(167)

الاربعون حدیثا(حدیث عربی)

از: ملاّ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی (1110 ق)

هنگامی که علاّمه مجلسی به زیارت حضرت امام رضا علیه السلام مشرف شده بود، گروه فراوانی از علماء و دانشمندان برای استفاده از محضر وی گرد آمدند، وی در ضمن تدریس، این چهل حدیث را انتخاب نموده و شرح مفصلی بر آنها نگاشت. این احادیث از روایتهای مشکل مربوط به اصول دین و فروع و اخلاق و آداب اسلامی که به کار امور دینی مردم می خورد انتخاب شده و این کار به روز سوم ماه رمضان 1089 پایان یافته است.

[مرکز احیاء، ج 6، ص 220؛ مرعشی، ج 4، ص 348]

آغاز: «الحمد للّه الذی جعل من أنکر صحاح الأحادیث أحادیث و مزقهم کل ممزق و الصلوه علی من بعثه اللّه بعد أربعین بأقوم الدین».

انجام: «و قد وافقنا علی ما ذکرنا کثیر من العامّه و دلّت علیه أکثر أخبارهم و لیکن هذا آخر ما أردت إیراده فی شرح الأربعین...».

نسخ، محمدجعفر بن محمدصادق بن آخوند ملا محمدمهدی، 11 محرم 1241، عناوین و خط بر فراز رؤوس مطالب شنگرف، نسخه تصحیح شده و مختصری نسخه بدل

ص :500

دارد، صفحه اول و دوم دارای حواشی مختصری با عناوین و رموز «مجمع البحرین» و «ص» می باشد، جلد تیماج قهوه ای ضربی.

271 گ، 19 س، 5/15 × 21 سم.

(168)

لوامع الأسرار فی شرح مطالع الانوار(منطق عربی)

از: قطب الدین محمد بن محمد بویهی رازی (766 ق)

شرح معروف و مشهور مهمی است بر بخش منطق کتاب «مطالع الأنوار» قاضی سراج الدین ارموی (682 ق) با عناوین «قوله اقول» و نقل گفته های دانشمندان فن و ردّ و ایراد در آنها، تألیف شده به نام غیاث الدین امیرمحمد وزیری، این شرح مورد عنایت علمای معقول قرار گرفته و گزارش ها و حواشی بسیاری بر آن نوشته اند.

[مرکز احیاء، ج 3، ص 290]

آغاز: «الحمد للّه فیاض ذوارف العوارف ملهم حقایق المعارف واهب حیوه العالمین و رافع درجات العالمین و الصلوه علی خیر بریته».

انجام افتاده: «إذا عرفت ذلک فنقول الشرطیه التی هی جزء القیاس إما متصله أو منفصله فإن کانت متصله».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین نانوشته یا شنگرف، نسخه تصحیح شده، ابتدای نسخه یادداشت تملکی با دو مهر بیضوی، یکی با سجع «عبده محمدسعید بن محمد الطباطبایی» و دیگری ناخوانا در صفر 1309، همچنین دو مهر دیگر یکی چهارگوش با سجع «أفوض أمری إلی اللّه الغنی عبد رفیع الدین محمد الحسینی 1125» و دیگر بیضوی

ص :501

با سجع «عبده محمدسعید الطباطبائی» در سال 1272 ق دیده می شود، در آخر نسخه یادداشت تملکی از محمدسعید بن حسن طباطبایی با مهر بیضوی و سجع «محمدسعید بن حسن الطباطبائی» موجود است، جلد مقوایی عطف تیماج.

214 گ، 23 س، 13 × 22 سم.

(169)

کنز اللغات(لغت فارسی)

از: محمد بن عبدالخالق بن معروف (قرن 9)

فرهنگ عربی فارسی مشهوری است، تألیف شده به نام کارگیا سلطان محمد (883 ق) در بیست و هشت کتاب به ترتیب حروف آغاز کلمات و هر کتابی دارای ابواب به ترتیب آخر کلمات، و در آغاز کتاب هفت فایده لغوی ادبی به عنوان مقدمه افزوده شده است. در هر بابی اول مصادر، پس از آن افعال مجرد، پس از آن افعال مزید، پس از آن غیر مصادر ذکر می شود.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 70]

آغاز: «ابتدای هر سخن آن خوبتر در هر مقام، کو بود با حمد معبود خدای پاک تام، جواهر کنوز لغات حمد و ستایش نثار بارگاه حضرت».

انجام افتاده: «و بر زمین انداختن و بر زمین زدن و به سنگ برآوردن بنا و سنگ، و بر سر سنگ چیدن؛ رطام، مقید نگاه داشتن».

نستعلیق زیبا، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها و خط بر فراز لغات و برخی عناوین شنگرف، نسخه تصحیح شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، نسخه وقفی است و در برخی صفحات مهر وقفی بیضوی بزرگی با سجع: «وقف شرعی گردید بر طلاب علوم دینیه اصفهان این مجلد کتاب که از نماء املاک

ص :502

موقوفه مرحوم حاجی ملا احمد قهپایه ایست بتولیت جناب آقا میرزا محمودخان قهپایه و نظارت جناب شریعتمدار آقای حاجی میرزا محمدحسن حکیما؟ مشروط بر اینکه همه ساله در شهر رمضان بنظر ناظر اول أو من یقوم مقامه برسانید»، جلد چرم قهوه ای.

152 گ، 19 س، 16 × 24 سم.

(170)

المختصر (فی شرح التلخیص)(بلاغت عربی)

از: سعدالدین مسعود بن عمر تفتازانی (793 ق)

به شماره 103 رجوع شود.

آغاز افتاده: «.. أحد الشیئین بالآخر بحیث یصح السکوت علیه سواء کان إیجابا أو سلبا أو غیرهما کما فی الإنشائیات و تفسیرها بایقاع».

انجام: «علی حسن الخاتمه ختم اللّه لنا بالحسنی یسّر لنا الفوز بالذخر الأسنی بحق النبی و آله الأکرمین و صلی اللّه علی سیدنا محمد و آله أجمعین».

نسخ، صفی ابن محمود ابردهی، روز شنبه 19 رمضان المبارک 1085 در مشهد مقدس، عناوین در متن و حاشیه و خط بر فراز برخی عبارات شنگرف، نسخه در حاشیه و بین سطور تصحیح شده، دارای حواشی با عناوین و رموز «منه ره»، «12»، «مط»، «تاج»، «ه»، «کاشی»، «ص»، «عص»، «ابوالقاسم» و غیره می باشد، در اواخر نسخه دو مهر بیضوی با سجع «عبده الراجی حسن علی 1340» و در پایان نسخه چند مهر دیده می شود از این قرار: مهر بیضوی با سجع

ص :503

«محرم سنه 1159 محمدعلی...»، مهر بیضوی دیگری با سجع «عبده علی عسکر»، و دو مهر چهارگوش با سجع «نور چشم حسین علی اصغر»، رو بدون جلد، پشت تیماج مشکی عطف تیماج قهوه ای.

164 گ، 19 س، 18 × 5/24 سم.

(171)

مجموعه

1 تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الشمسیه (1 پ 125 ر)(منطق عربی)

از: قطب الدین محمد بن محمد بویهی رازی (766 ق)

شرح بسیار معروفی است با عناوین «قال اقول» بر رساله «الشمسیه فی القواعد المنطقیه» نجم الدین عمر بن علی کاتبی قزوینی (675 ق)، تحریر شده به نام غیاث الدین محمد بن خواجه رشیدالدین وزیر سلطان محمد خدابنده، این کتاب در حوزه های علمی تدریس می شده و دانشمندان فن بر آن چند حاشیه نگاشته اند.

[مرکز احیاء، ج 4، ص 145]

آغاز: «إنّ ابهی درر تنظم ببنان البیان و أزهر زهر تنشر فی أردان الأذهان حمد مبدع أنطق الموجودات بآیات وجوب وجوده».

انجام: «مطلوبا بالبرهان لأنّ الأجزاء بینه و لیکن هذا آخر ما أردنا ایراده فی هذه الأوراق و الحمد الواجب...».

2 حاشیه تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الشمسیه (127 پ 213 پ)(منطق عربی)

از: سید میر شریف علی بن محمد گرگانی (825 ق)

حاشیه مختصری است بر کتاب معروف «تحریر القواعد المنطقیه» قطب الدین رازی (766 ق)، و چنانچه در بعضی نسخه ها آمده به سال 753 ق پایان یافته است.

[مرکز احیاء، ج 2، ص 374]

ص :504

آغاز: «بسمله، قوله و رتّبته علی مقدمه و ثلث مقالات و خاتمه اقول هکذا وجدنا عباره المتن فی کثیر من النسخ».

انجام: «بأنّ التصدیق بوجود الموضوع من المبادی التصدیقیه فلایکون أیضا جزء علیحده بل مندرجا فی المبادی التصدیقیه».

نسخ، رساله اول: محمدصالح بن شیخ جواد، 1268 ق، رساله دوم: عبدالرحیم بن ملا عبداللّه انصاری، شنبه 10 شوال 1237، ظاهرا دو نسخه مجزا بوده که با هم صحافی شده است.

رساله اول عناوین مشکی درشت، رساله دوم عناوین و نشانیها شنگرف، رساله اول دارای حواشی در حاشیه و بین سطور با عناوین و رموز «اسداللّه بن ملا غلامرضا»، «12»، «ص»، «عمادالدین»، «رجبعلی» و «سید شریف» که بیشتر حواشی از «اسداللّه» می باشد و اواسط نسخه تا آخر بدون حاشیه، رساله دوم دارای حواشی مختصر با رموز «22» و «12» می باشد، در ابتدای نسخه یادداشت تملکی از محمدرضا رحیمی حاجی آبادی نجف آبادی اصفهانی در 25 محرم 1369، جلد تیماج قهوه ای ضربی.

213 گ، 18 16 س، 17 × 5/21 سم.

(172)

تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الشمسیه(منطق عربی)

از: قطب الدین محمد بن محمد بویهی رازی (766)

به شماره 1/171 رجوع شود.

آغاز: «بسمله، قوله و رتبته علی مقدمه و ثلث مقالات و خاتمه أقول الرساله مرتبه علی مقدمه وثلث مقالات و خاتمه».

ص :505

انجام: «مطلوبا بالبرهان لأنّ أجزاء بینه الثبوت للشیء ولکن هذا آخر ما أردنا ایراده من هذه الأوراق الحمد للّه لواجب الوجود...».

نسخ، محمدعلی بن استاد اسماعیل، در چهارشنبه 27 ربیع الاول 1220، عناوین و خط بر فراز متن شنگرف، در حاشیه تصحیح شده، نسخه رطوبت دیده اما به نوشته ها آسیب نرسیده، جلد چرم قهوه ای.

142 گ، 15 س، 15 × 21 سم.

(173)

الوافیه(اصول فقه عربی)

از: ملا عبداللّه بن محمد بشروی تونی خراسانی (قرن 11)

بحثهای اصول فقه را با اختصار و استدلال گزارش کرده و مخصوصا به بخش ادله عقلیه و بحث های اجتهاد و تقلید و موضوع تراجیح اهمیّت بیشتری قائل شده است. این کتاب روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول 1059 به پایان رسیده و دارای یک مقدمه و شش باب مشتمل بر مقاصد و مباحث و فصول می باشد بدین تفصیل:

المقدمه: فی تحقیق ما ینبغی العلم به قبل الشروع فی المقصود.

الباب الأول: فی الأوامر و النواهی.

الباب الثانی: فی العام و الخاص.

الباب الثالث: فی الأدله الشرعیه.

الباب الرابع: فی الأدله العقلیه.

الباب الخامس: فی الاجتهاد و التقلید.

الباب السادس: فی التعادل و الترجیح.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 362]

آغاز: «الحمد للّه علی جزیل آلائه و الشکر له ... فهذه رساله وافیه و جمله شافیه محتویه علی تحقیق المهمّ من المسائل الأصولیه».

ص :506

انجام: «و أهل بیته الطیبین الطاهرین هذا آخر ما اختصرناه من المطالب الأصولیه المبرهنه بالنصوص و الأدله القطعیه».

نسخ، رحیم بن حاجی علی، ساکن قریه نجف آباد، پنج شنبه پنجم شوال 1231، عناوین شنگرف در اواخر نسخه با خط مشکی بر فراز آن نشانی دارد، جلد چرم مشکی.

98 گ، 17 س، 16 × 5/20 سم.

(174)

فراید الکبری(اصول فقه عربی)

از: سید حسین بن سیدعلی حسینی قائنی (قرن 13)

به شماره 165 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد اول می باشد.

آغاز افتاده: «أصول الفقه بمعنی الاضافی و بهذا البیان ظهر الفرق بین العلمی و الاضافی».

آغازی که منتقل شده به اواخر نسخه: «علی من انتجبه و اصطفاه... أما بعد یقول تراب أقدام الطلاب... ابن سید علی حسین الحسینی القاینی».

انجام: «الأول مما لایحتاج إلی الاستدلال إذ یکفی لإثبات المرام ما ذکرناه سابقا فلانطیل المقام قد تم المجلد الأول من فرائد الأصول».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها شنگرف، نسخه تصحیح شده، چند برگ اول نسخه جا به جا شده و به اواخر نسخه منتقل شده است، فهرست نسخه حاضر در آخر نسخه آمده، رو بدون جلد، پشت تیماج مشکی.

216 گ، 17 س، 15 × 5/21 سم.

ص :507

(175)

مجموعه:

1 عده الداعی و نجاح الساعی «1 پ 144 ر»(دعا عربی)

از: ابوالعباس احمد بن محمد بن فهد حلی (841 ق)

به شماره 160 رجوع شود.

آغاز: «الحمد للّه سامع الدعاء و دافع البلاء و مفیض الضیاء و کاشف الظلماء و باسط الرجاء وسابغ النعماء ومجزل العطاء ومردف الآلاء».

انجام: «ما اختلف الصباح و المساء واعتقب الظلام و الضیاء و الحمد للّه رب العالمین و صلی اللّه علی محمد و آله الطاهرین».

2 المجتنی من الدعاء المجتبی «145 پ 169 ر»(دعا عربی)

از: ابوالقاسم علی بن موسی ابن طاوس حلی (664 ق)

دعاهای پراکنده ای است که از کتاب های گوناگون با تصریح به نام آنها انتخاب شده است، بدون ترتیب و نظم مخصوص و گاهی دارای عناوین «فصل» می باشد.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 388]

آغاز: «یقول مولانا السعید المرحوم شرف آل الرسول النقیب... أما بعد فإنّی وجدت دعوات لطیفه و مهمات شریفه».

انجام: «یا مسبب الأسباب من غیر سبب صلّ علی محمد و آل محمد و اغننی بحلالک عن حرامک و بفضلک عمن سواک یا حی یا قیوم».

نستعلیق زیبا، بنیاد بن باباجان، 12 صفر 1085 پایان رساله اول، عناوین و نشانیها شنگرف، تصحیح شده و دارای نسخه بدل می باشد، یادداشت تملکی با مهر بیضوی و سجع «عبده حسین» در آخر نسخه مشهود است، رساله اول دارای

ص :508

حواشی مختصر با عناوین و رموز «ص»، «ق»، «کنز»، «12»، «تاج»، «ه»، «مهذب»، «قاموس» و غیره می باشد، دو برگ از رساله اول جا به جا شده و در ابتدای نسخه آمده است، جلد تیماج زرشکی تیره.

169 گ، 15 س، 13 × 23 سم.

(176)

مجموعه:

1 الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره (1 ر 48 ر)(فقه عربی)

از: یوسف بن احمد بن ابراهیم بحرانی (1186 ق)

به شماره 12 رجوع شود.

نسخه حاضر از ابتدا تا کتاب طهاره می باشد.

آغاز افتاده:

«یوما بحزوی و یوما بالعقیق و بالتعذیب یوما و یوما بالخلیصاء

حتی أنخت رکابی بدار العلم شیراز».

انجام: «و لنشرع الآن فی المقصود متوکلین علی الملک المعبود و مفیض الخیر و الجود فنقول و به سبحانه الثقه لادراک کل مأمول».

2 الرجال = مشترکات و مشتبهات رجال کتاب التهذیب و الاستبصار (48 ر 49 پ)(رجال عربی)

از: ؟

رساله ای است کوتاه در بیان رجال مشترکات و مشتبهات کتاب تهذیب و استبصار شیخ طوسی و در اول محرم سال 1054 به پایان رسیده است.

[مرعشی، ج 34، ص 793]

ص :509

آغاز: «الحمد للّه الحمید المجید المبدئ المعید الأقرب إلینا من حبل الورید... فلا یخفی أن بعد المعرفه معرفه رواه آثار أهل بیت العصمه».

انجام: «و لو وفقنی اللّه تعالی علی غیر ذلک لالحقته به إنشاء اللّه و هو الموفق للصواب و إلیه المرجع و المآب...».

3 الاوزان و المقادیر (49 پ 57 ر)(فقه عربی)

از: ملا محمدباقر بن محمدتقی مجلسی (1110 ق)

پایه این رساله مختصر موضوع وزن و مقدارهای شرعی است که ملا محمدتقی مجلسی در «روضه المتقین» آورده با افزودن آنچه باید افزوده شود، در هفت مقدمه و سه فصل. این رساله در ماه ربیع الاول 1063 پایان یافته است.

[مرکز احیاء، ج 4، ص 121]

آغاز: «الحمد للّه الذی ارتفع عن مطارح الافهام فلا توزن صفات عظمته بمیزان العقول».

انجام: «و الصلاه علی سید المرسلین و أشرف المقدسین محمد خاتم الرساله و آله الطاهرین معادن الحکمه و الشرف و النباله».

4 آداب المطالعه (58 ر 58 ر)(آداب عربی)

از: محمدشریف کشمیری

رساله یا مقاله ای بسیار کوتاه در آداب مطالعه، نسخه ای از آن در فهرست نسخه های خطی کتابخانه شماره (2) مجلس شورای اسلامی، ج 2، ص 176 آمده است، تاریخ کتابت آن نسخه، سال 1076 ق می باشد.

[مرعشی، ج 34، ص 792]

آغاز: «هذه مقاله فی آداب المطالعه نمقتها و نفقها من کلام أکابر الفضلاء المقتفین إلی اللّه».

ص :510

انجام: «قد یتوقف علی معرفه اصطلاحات الفنون و اللّه الموفق و المعین و الحمد للّه رب العالمین».

5 الوافیه (59 پ 118 ر)(اصول فقه عربی)

از: ملا عبداللّه بن محمد بشروی تونی (قرن 11)

بحث های اصول فقه را با اختصار و استدلال گزارش کرده و مخصوصا به بخش ادله عقلیه و بحث های اجتهاد و تقلید و موضوع تراجیح اهمیت بیشتری قائل شده است. این کتاب روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول 1059 به پایان رسیده و دارای یک مقدمه و شش باب مشتمل بر مقاصد و مباحث و فصول می باشد بدین تفصیل:

المقدمه: فی تحقیق ما ینبغی العلم به قبل الشروع فی المقصود.

الباب الاول: فی الأوامر و النواهی.

الباب الثانی: فی العام و الخاص.

الباب الثالث: فی الأدله الشرعیه.

الباب الرابع: فی الأدله العقلیه.

الباب الخامس: فی الاجتهاد و التقلید.

الباب السادس: فی التعادل و الترجیح.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 362]

آغاز: «الحمد للّه علی جزیل آلائه و الشکر له علی جمیع نعمائه و الصلاه و السلام علی أشرف أصفیائه».

انجام: «هذا آخر ما اختصرناه من المطالب الأصولیه المبرهنه بالنصوص و الأدله القطعیه».

6 الناسخ و المنسوخ (119 ر 133 پ)(علوم قرآن عربی)

از: جمال الدین أحمد بن عبداللّه بن متوج بحرانی (قرن 8)

دویست و یک آیه از آیات ناسخ و منسوخ را انتخاب کرده است با چند فصل و آغاز

ص :511

رساله در معنی نسخ و اقسام آن. آیه ها به ترتیب سوره ها تنظیم شده و دنباله بیشتر آنها فوائدی می افزاید. این رساله در نسخه ها به دانشمندانی جز ابن متوج نیز نسبت داده شده و گویا صحیح نمی باشد.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 312]

آغاز: «و قال لاتقض فی مسجدنا بعد و قد رأیت بعض المفسرین یقول لا منسوخ فی القرآن».

انجام: «و قیل هی مکیه لا ناسخ فیها و لا منسوخ و کذا معوذتین اختلف فی نزولهما لا ناسخ فیهما و لا منسوخ تمت».

7 الوافی (135 ر 144 پ)(حدیث عربی)

از: ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر فقط شامل مقدمات کتاب وافی می باشد.

نستعلیق، بی کا، ربیع الاول 1229 پایان نسخه، عناوین و نشانیها شنگرف، تصحیح شده، در برگ 60 مهری بیضوی از محمدجعفر بن محمدصفی با سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» که واقف برخی کتب این مجموعه می باشد موجود است، در پایان برخی اصطلاحات کتاب وافی ذکر شده، نسخه رطوبت دیده و به برخی عبارات آسیب رسانیده است، جلد چرم مشکی فرسوده.

146 گ، 20 س، 15 × 21 سم.

(177)

المختصر (فی شرح التلخیص)(بلاغت عربی)

از: سعدالدین مسعود بن عمر تفتازانی (793 ق)

ص :512

به شماره 103 رجوع شود.

آغاز افتاده: «أمر لایسعه مقدره البشر و إنّما هو شأن خالق القوی و القدر و إنّ هذا الفن قد نضب الیوم ماؤه فصار جدالا بلا أثر».

انجام: «و منطویه علی حسن الخاتمه ختم اللّه تعالی لنا بالحسن و یسّر لنا الفوز بالذخر الأسنی بحق محمد خیر الوری و علی آله و أصحابه».

نسخ، محمد بن احمد بن محمد بن دولت شاه، 6 صفر 882، برخی عناوین و خط بر فراز عناوین و عبارات متن تلخیص شنگرف یا مشکی، مقابله و تصحیح شده و دارای نسخه بدل می باشد، دارای حواشی بسیار با عناوین و رموز «له»، «م»، «صحاح»، «مولانازاده»، «مطول»، «2»، «مح»، «محی الدین رحمه اللّه»، «منه»، «خطایی»، «کاشی»، «س»، «سراری»، «هرس»، «زوزنی»، «سعدالدین»، «ق»، «مط» و غیره می باشد، نسخه فرسوده و رطوبت دیده و برخی صفحات آن ترمیم شده و به برخی عبارات آسیب رسیده است، علامت وقف در بین سطور دیده می شود، جلد تیماج قهوه ای.

275 گ، 17 س، 13 × 5/22 سم.

(178)

سفینه النجاه(فقه عربی)

از: سید حسین بن سید علی حسینی قاینی (قرن 13)

فقه استدلالی مفصلی است در چند مجلد با عناوین «سفینه سفینه» بنابر فرمایش مؤلّف تنها منبعی که نزد او بوده و این کتاب را تألیف کرده: مدارک، ریاض المسائل، ذخیره مغلوط، نهایه و بعضی متون دیگر بوده است.

ص :513

آغاز: «بسمله، و اتموا الحج و العمره للّه فإن أحصرتم فما استیسر من الهدی و لاتحلقوا رؤسکم حتی یبلغ الهدی محله».

انجام: «اعطاه اللّه سبحانه ثواب خمسین سنه و کفر عنه سیئات خمسین سنه... و کل ما هو خلاف رضی ربی و مولای لعله یرحمنی إنّه هو الغفور الرحیم».

نستعلیق، به خط مؤلّف، قرن 13، عناوین مشکی درشت و بر فراز رؤوس مطالب با خط شنگرف نشانی دارد، دارای تصیحات فراوان و خط خوردگی هایی می باشد و به همین قرینه و قرائن دیگر معلوم می شود نسخه به خط مؤلّف است، ابتدای نسخه این یادداشت: «مال ورثه مرحوم آقا سید حسین خراسانی»، دیده می شود، جلد رو تیماج مشکی و پشت بدون جلد می باشد.

207 گ، 17 س، 16 × 22 سم.

(179)

شرح الانموذج(نحو عربی)

از: جمال الدین محمد بن عبدالغنی اردبیلی (647)

شرح توضیحی معروفی است با عناوین «قال اقول» بر رساله «الانموذج فی النحو» جار اللّه زمخشری (538)، تألیف شده برای علاءالدین احمد بن عمادالدین مفضل کاشانی و مشتمل بر توضیح مطالب متن بدون تفصیل غیر لازم در مسائل نحوی. این شرح از کتاب های درسی حوزه های علمی می باشد.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 460]

آغاز: «لذا... مثل بمثالین... و المفعول نحو ضربته تأدیبا له کذلک ما کان عله».

انجام: «عصمنا اللّه من شرورهم و ردّ إلیهم بلطفه کید نحورهم اللّه ولیّ التوفیق و الحمد للّه رب العالمین».

ص :514

نسخ، بی کا، شب پنج شنبه 26 جمادی الثانی 1237، قم مدرسه جانی خان، عناوین شنگرف یا مشکی درشت، بر فراز عناوین با خط شنگرف یا مشکی نشانی دارد، مقابله و تصحیح شده، در اواخر نسخه مهری بیضوی با سجع «أفوض أمری إلی اللّه الغنی عبده جمال الدین محمد الحسینی» و صفحه آخر نسخه مهر چهارگوشی با سجع «عبده ابن محمد عبداللّه»، و چند مهر بیضوی و چهارگوش ناخوانا دیده می شود، بدون جلد.

90 گ، 15 س، 15 × 21 سم.

(180)

شرح التصریف(صرف عربی)

از: سعدالدین مسعود بن عمر تفتازانی (793 ق)

شرح مزجی بسیار معروفی است بر رساله «التصریف» عزالدین زنجانی، که بیشتر برای علل صرف الفاظ به استدلال و گفتگو پرداخته است.

[مرکز احیاء، ج 4، ص 53]

آغاز: «إن أروی زهر تخرج فی ریاض الکلام من الأکمام و أبهی خیر یحاک ببنان البیان و أسنان الأقلام حمدا للّه علی تواتر نعمائه».

انجام: «تقول رحمه واحده للمره و رحمه لطیفه أو نحوها و انطلاقه واحده للمره و حسنه أو غیرها للنوع و کذا البواقی».

نسخ، صادق، 10 جمادی الثانی 1273، بر فراز متن کتاب «التصریف» با خط مشکی نشانی دارد، دارای حواشی مختصر با رمز «12» می باشد، ابتدای نسخه دو مهر بیضوی با سجع

ص :515

«عبده رجبعلی...» دیده می شود، در چند جای نسخه با خودکار آبی نوشته شده: «وقف مدرسه الحجه نجف آباد»، بدون جلد.

95 گ، 14 س، 15 × 22 سم.

(181)

شرایع الاسلام(فقه عربی)

از: محقق حلی، جعفر بن حسن بن یحیی (676 ق)

کتاب فقهی بسیار معروفی است در چهار قسم (عبادات، عقود، ایقاعات، احکام) که هر قسم شامل چند کتاب است که در مجموع 52 کتاب می باشد؛ مشتمل بر فتواهای مؤلّف با اشاره بسیار گذرا به بعضی ادله فقهی و یا اقوال فقهاء. و تألیف شده به درخواست بعضی از اصحاب مؤمنین.

این کتاب از کتاب های درسی حوزه های علمی می باشد و فقها شروح و حواشی فراوان بر آن نگاشته و به لغات مختلف ترجمه شده و گویند محقق، اولین کسی است که فقه را بدین تقسیم علمی درآورده است.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 172]

آغاز: «اللهمّ إنّی أحمدک حمدا یقل من انتشاره حمد کل حامد و یضمحل باشتهاره جحد کل جاحد و یفل بغراره حسد کل حاسد».

انجام: «و یبطل المسمی لأ نّه زائد علی الثلث و ترثه و فی ثبوت مهر المثل تردّد و علی القول الآخر یصح الجمیع».

نسخ، احمد بن محمد، ربیع الثانی 1223، عناوین و نشانیها شنگرف و یا با مشکی درشت در حاشیه، تصحیح شده، برخی کلمات در بین سطور به فارسی ترجمه شده، در آخر نسخه صور مختلف خواندن صیغه ازدواج را آقا سید محمدباقر در

ص :516

دو صفحه آورده است، همچنین در آخر نسخه وقفنامه کتاب از محمدعلی بن غلامرضا حجتی توسط حاج شیخ اسداللّه خادمی بر کتابخانه مدرسه الحجه نجف آباد در سال 1337 آمده است، جلد تیماج قهوه ای ضربی.

171 گ، 18 س، 17 × 5/21 سم.

(182)

اکمال الاصلاح (ترجمه اصلاح العمل)(فقه فارسی)

از: حسن بن محمدعلی یزدی حائری (قرن 13)

چون رساله عملیه «اصلاح العمل» سید محمد مجاهد حائری (1242 ق) به زبان عربی بوده و فارسی زبانان را از آن بهره ای نبود، مترجم به دستور استادش مؤلّف اصل، به ترجمه آن پرداخته است.

[مرکز احیاء، ج 6، ص 182]

آغاز: «الحمد للّه الذی أرشدنا إلی إصلاح الأعمال و جعل لنا شریعه للارتقاء إلی مدارج القرب و الکمال و له الشکر علی هذه العطیه الکبری».

انجام: «پس او را مانعی روی داد و عذریست که از برطرف شدن آن مأیوس است واجب است او را گرفتن نائب و اللّه اعلم بالصواب».

نسخ، محمد بن محمدافضل قاینی دشت بیاضی خراسانی، قرن 13، عناوین شنگرف، تصحیح شده، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب به این صورت آمده: «وقف اولاد ذکور و طلبه علوم به تفصیل ظهر کتب کرد سنه 1307»، جلد تیماج مشکی فرسوده.

146 گ، 21 س، 15 × 20 سم.

ص :517

(183)

منشئات(نامه نگاری فارسی)

از: ؟

منشآتی است مشتمل بر خلاصه ای از وقایع تاریخ هرات؛ و مجموعه ای از نمونه نامه نگاری ها، من جمله نامه میرزا مهدیخان به میرزا یوسف، وزیر مازندران؛ و وقفنامه سه باب دکان نزدیک مسجد جامع کبیر قزوین بر این مسجد برای راحتی مردم به تولیت قاسم تاجر ابن میرزا محمدجعفر تبریزی؛ همچنین نمونه هایی از عریضه ها و تعزیت ها و غیره برای تعلیم در این رساله آمده است.

آغاز افتاده: «امید که ماهیچه خورشید سلطنت و جهان بانی علی الاتصال رونمای صورت شاهد».

انجام: «خواهان خلود دولت ابد مدّت قاهره و ابود سلطنت دوران عدت باهره می باشم».

نستعلیق زیبا، بی کا، قرن 13، عناوین نانوشته، برخی صفحات دارای حواشی متفرقه می باشد، یادداشتی در پشت جلد مبنی بر وفات محمدحسین در شب شنبه پنجم جمادی الآخر سنه 1249، همچنین در یکی از صفحات یادداشت دیگری مبنی بر وفات محمداسماعیل میرزا، فرزند یزدان بخش میرزا شاهرخ شاهی به تاریخ جمعه 16 جمادی الاول 1261 دیده می شود، در آخر نسخه اوراق متفرقه ای از کتب مختلف آمده که یکی از آنها، سه صفحه اول کتاب منهاج الهدایه می باشد، در یکی از صفحات این کتاب یادداشت تملکی از میر سید علی حسنی حسینی در تاریخ شنبه 16 صفر 1296 با مهری بیضوی و سجع «عبده علی ابن محمد صادق الحسینی» موجود است، همچنین سه صفحه اول

ص :518

منشئات محمدمهدی استرآبادی آمده است، جلد تیماج قهوه ای سوخته.

85 گ، 14 س، 5/14 × 5/21 سم.

(184)

تمهید القواعد الاصولیه و العربیه(اصول فقه و نحو عربی)

از: شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد شامی (966 ق)

صد قاعده اصولی با مسائل متفرع بر آن و صد قاعده نحوی با احکامی که از آنها استفاده می شود در این کتاب گردآوری شده و روز جمعه اول محرم 958 پایان یافته است. شهید بر کتاب خود فهرست مفصلی به نام «کشف الفوائد فی فهرس تمهید القواعد» مرتب کرده که در اکثر نسخه های خطی آمده است.

در بعضی از نسخه های کتاب تقسیم بندی آن چنین بیان شده.

قسم اول: در صد قاعده و یازده مقدمه و بیست و یک مسأله و ده فائده.

قسم دوم: در صد قاعده و بیست و چهار فائده و سه مقام.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 316]

آغاز: «الحمد للّه الذی وفقنا لتمهید قواعد الأحکام الشرعیه و تشیید أرکانها بتوطید الفوائد العربیه و جعل ذلک عرضه للسعاده الأبدیه».

انجام: «و العام فیه إنّما هو ضمیر المفعول أعنی الهاء و إنّما و الفعل مع تعدد المفعولین لیس محالا فإنّ الفاعل الواحد».

نسخ بی کا، بی تا، عناوین شنگرف یا نانوشته، بر فراز رؤوس مطالب با خط مشکی نشانی دارد، تصحیح شده، جلد تیماج مشکی.

114 گ، 19 س، 5/14 × 5/20 سم.

ص :519

(185)

الشرح المفید(نحو عربی)

از: محمد بن محمد استرآبادی (قرن 12)

شرحی است بر «عوامل» ملا محسن قزوینی طالقانی، که به تاریخ پنج شنبه 15 جمادی الثانی 1120 به پایان رسیده است.

آغاز: «أحمدک اللهمّ علی نعمائک المنادیه لمن رفع یدیه و فتح عینیه لاتخفاضها».

انجام: «و فرغت من شرح هذه الرساله المنسوبه إلی العالم الربانی مولانا محمد محسن الطالقانی تغمده اللّه بغفرانه».

نسخ، محمدعلی بن محمدمهدی حسینی، سه شنبه 11 ذی الحجه 1246، بر فراز عناوین و رؤوس مطالب با خط شنگرف یا مشکی نشانی دارد، برخی عناوین در حاشیه با قلم درشت آمده، در برخی صفحات نسخه با خودکار آبی آمده: «وقف مدرسه الحجه نجف آباد»، یادداشت تملکی از میرزا نصراللّه به سال 1247 با مهر بیضوی و سجع «عبده الراجی محمدکاظم» آمده و همچنین یادداشت دیگری از تفسیر ملا فتح اللّه توسط نصراللّه به سال 1304 با دو مهر یکی بیضوی با سجع «اللّه نصراللّه....؟ 1234» و مهر چهارگوش ناخوانا ابتدای نسخه دیده می شود، جلد چرم مشکی.

80 گ، 16 س، 16 × 5/20 سم.

(186)

مجموعه:

1 ارشاد الاذهان الی احکام الایمان (2 پ 198 ر)(فقه عربی)

از: علاّمه حلی، حسن بن یوسف ابن المطهر (726)

به شماره 42 رجوع شود.

ص :520

آغاز: «الحمد للّه المتفرد بالقدم والدوام المتنزه عن مشابهه الأعراض و الأجسام المتفضل بسوابغ الإنعام المتطول بالفواضل الجسام».

انجام: «و من أراد التوسط فعلیه بما أفدناه فی التحریر و تذکره الفقهاء و قواعد الأحکام أو غیر ذلک من کتبنا و اللّه الموفق لک خیر».

2 شرح کبری فی المنطق (199 پ 236 پ)(منطق فارسی)

از: ؟

شرح مزجی است بر کتاب «کبری فی المنطق» میر سید شریف گرگانی (825 ق) که جزء کتب درسی حوزه های علمیه قدیم بوده است.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 14]

آغاز: «بدانکه آدمی را قوه ایست درّاکه، که منقش گردد در وی صور اشیاء بدانکه آدمی مرکب است از روح و بدن».

انجام افتاده: «پس جمیع حیوانات چنین باشند پس استدلال کردی بحال جزئیات حیوان که آن انسان و طیور».

نسخ، حافظ شریف شریفی مدنی، پنج شنبه 11 رجب 958 پایان کتاب ارشاد الاذهان، ابتدای نسخه آمده که کتابت نسخ روز شنبه جمادی الاول 958 در دارالملک شیراز توسط حافظ شریف مدنی ظاهراً شروع شده با مهری دایره ای با سجع ناخوانا، یادداشت تملکی از محمود بن شیخ محمد نجفی با مهر بیضوی و سجع ناخوانا، نسخه مقابله و تصحیح شده، ارشاد الاذهان دارای حواشی با عناوین و رموز «12»، «ه»، «ع ک»، «منه رحمه اللّه»، «زین الدین»، «ع ب سلّمه اللّه»،

ص :521

«سمع»، «شرح»، «یع»، «سید محمد»، «ح ر» و غیره می باشد، بدون جلد.

236 گ، 16 13 س، 14 × 5/20 سم.

(187)

سفینه النجاه(فقه عربی)

از: سید حسین بن سید علی حسینی قاینی (قرن 13)

به شماره 178 رجوع شود.

آغاز: «الحمد للّه الذی مهّد لنا قواعد الدین و شیّد لنا شریعه سید المرسلین و صلی اللّه علی رسوله الهادی إلی سبل الوصول إلی معارف الحق و الیقین».

انجام: «قلت سیدی فإنّ رجلا رأک فی منامه و هو یشرب الخمر النبیز قال لیس النبیذ یفسد علیه دینه إنّما یفسد علیه ترکنا و تخلفه عنا».

نسخ، به خط مؤلّف، قرن 13، دارای تصحیحات فراوان و خط خوردگی هایی می باشد و به همین قرینه و قرائن دیگر معلوم می شود نسخه به خط مؤلّف است، عناوین و نشانیها شنگرف یا مشکی درشت، ابتدای نسخه یادداشت شده: «مال ورثه مرحوم آقا سید حسین خراسانی»، جلد تیماج مشکی ضربی.

(188)

سفینه النجاه(فقه عربی)

از: سید حسین بن سیدعلی حسین قاینی (قرن 13)

به شماره 178 رجوع شود.

نسخه حاضر جلد سوم می باشد.

ص :522

آغاز: «الحمد للّه الذی جعل الماء طهورا و لم یجعله نجسا و رضی عنا بالتراب عنه بدلا فقال و ان لم تجدوا».

انجام: «لأ نّه مخالف لعمل الطائفه و ضعیف سندا و محمول علی التقیه وقینا اله من الأعمال القبیحه و حفظنا من الأفعال الشنیعه».

نسخ، به خط مؤلّف، قرن 13، عناوین و نشانیها شنگرف یا مشکی درشت، دارای تصحیحات فراوان و خط خوردگی هایی می باشد، ابتدای نسخه یادداشت شده: «مال ورثه مرحوم آقا سید حسین خراسانی»، جلد تیماج مشکی ضربی.

296 گ، 15 س، 15 × 21 سم.

(189)

سفینه النجاه(فقه عربی)

از: سید حسین بن سید علی حسینی قاینی (قرن 13)

به شماره 178 رجوع شود.

آغاز: «کتاب اللقطه أی بضم اللام وبفتح القاف و بسکونه اسم للمال الملقوط لغه لأ نّه المتبادر عرفا و لا یصح السلب».

انجام: «من الآیات و الروایات و بهذا یجمع بینهما و لأنّ المتبادر من الشهداء کونهم غیر المدعی و لهذه المسئله محل آخر ألیق بها».

نسخ، به خط مؤلّف، قرن 13، عناوین مشکی درشت و بر فراز آن با خط مشکی نشانی دارد، دارای تصحیحات فراوان و خط خوردگی می باشد، ابتدای نسخه آمده: «مال ورثه مرحوم آقا سید حسین خراسانی»، جلد تیماج مشکی.

265 گ، 17 س، 15 × 5/21 سم.

ص :523

(190)

البهجه المرضیه فی شرح الألفیه(نحو عربی)

از: جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر سیوطی (911 ق)

شرح مزجی مختصر توضیحی است بر ارجوزه «الالفیه» ابن مالک نحوی، دارای نکاتی بنا به گفته شارح که در جاهای دیگر یافت نمی شود. این کتاب مورد اهتمام دانشمندان فن عربیت قرار گرفته و از کتابهای درسی حوزه های علمی می باشد و بر آن چند حاشیه و شرح نوشته اند.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 476]

آغاز: «أحمدک اللهمّ علی نعمک و آلائک و أصلی و أسلم علی محمد خاتم أنبیائک و علی آله و صحبه و التابعین إلی یوم لقائک».

انجام: «إنّک حمید مجید و اختم لنا بخیر و اصلح لنا شأننا کله و لإخواننا و آبائنا و سائر المسلمین و صلی اللّه علی محمد و آله أجمعین و الحمد للّه».

نسخ، عبداللّه، 1245 ق، عناوین در حاشیه به شنگرف، اشعار الفیه با مشکی درشت در بالای صفحه آمده، بر روی رؤوس مطالب با خط شنگرف نشانی دارد، نسخه مقابله و تصحیح شده، دارای حواشی با عناوین و رموز «ملا کاظم»، «ص»، «12»، «سید محمدباقر»، «خالد»، «تصریح»، «شرح قطر»، «شواهد»، «ابوطالب» و غیره می باشد، ابتدای نسخه فهرست مطالب کتاب به صورت مختصر آمده، برخی عبارات به فارسی در بین سطور توضیح داده شده، نسخه صحافی و برخی اوراق آن ترمیم شده است، جلد تیماج قهوه ای.

224 گ، 12 س، 15 × 21 سم.

ص :524

(191)

انیس العابدین(دعا عربی)

از: محمد بن محمد طبیب (قرن 10)

مشتمل بر دعاهای گوناگون که بنا به گفته مؤلّف به تجربه رسیده و برای قضای حوائج و رفع گرفتاریها انجام داده می شود و همچنین اعمال روزهای هفته و ماه ها و نمازهای مستحبی چندی را که در احادیث اهل بیت علیهم السلام آمده و در کتابهای علماء شیعه نقل شده است، در یک مقدمه و ده باب دارای فصول بدین عناوین:

مقدمه: در آداب دعا و داعی، دارای سه فصل.

باب اول: در تعقیبات و دعاهای روزها، دارای ده فصل.

باب دوم: در دعاهای ایام سال، دارای سه فصل.

باب سوم: در دعاهای متفرقه، دارای پنج فصل.

باب چهارم: در دعاهای سفر.

باب پنجم: در دعاهای امراض و جز آن.

باب ششم: در دعاهای زندانی و گمشده.

باب هفتم: در استخاره.

باب هشتم: در دعاهای قرض و رزق و حوائج دیگر.

باب نهم: در نماز شب و نمازهای دیگر.

باب دهم: در اسم اعظم.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 412]

نسخه حاضر از باب سوم تا آخر می باشد.

آغاز: «و یقول و اتعباه فی هذه السنه الباب الثالث فی الأدعیه المتفرقه المأثوره».

انجام: «أعلی الأشیاء کلها و أعظمها، و إذا اتینا علی ما قصدناه فالحمد للّه».

نسخ، ضیاءالدین محمد اکرمی قزوینی، دوشنبه اواسط ربیع الثانی 983، نسخه به درخواست خواجه عبدالقادر

ص :525

کرمانی کتابت شده، در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، عناوین و نشانیها زرد، دعاها معرب، این کتاب از کتب وقفی مرحوم حجت الاسلام حاج سید محمود مدرس نجف آبادی به تاریخ 1403 ق می باشد، در پایان نسخه یادداشت های پزشکی و مطالب دیگری آمده است، جلد تیماج مشکی فرسوده.

273 گ، 14 س، 16 × 22 سم.

(192)

الموجز (الموجز القانون، شرح قانون، شرح نفیس)(طب عربی)

از: ابوالحسن علاءالدین علی بن ابی حزم قرشی متطبب، معروف به ابن نفیس (687 ق)

مختصری است از کتاب «القانون» ابن سینا با افزودگیهایی از ابن نفیس، مشتمل بر مطالب مهم و لازم از پزشکی قدیم و اسباب و علامت بیماریها و چگونگی درمان امراض به روشی که مشهور است بین اطباء در معالجه بیماریها از ادویه و اغذیه و قواعد لازم دیگر. این کتاب در چهار فن می باشد بدین عناوین:

الفن الأول: فی قواعد جزئی الطب أعنی علمیه و عملیه بقول کلی، یشتمل علی الجملتین:

الجمله الأولی: فی قواعد الجزء النظری من الطب و یشتمل علی أربعه أجزاء.

الجمله الثانی: فی قواعد الجزء العملی من الطب بقول کلی و الجزء العملی ینقسم إلی علم حفظ الصحه و إلی علم العلاج و یشتمل علی جزئین.

الفن الثانی: فی الأدویه و الأغذیه المفرده و المرکبه، یشتمل علی الجملتین:

الجمله الأولی: فی أحکام الأدویه و الأغذیه المفرده و یشتمل علی بابین.

الجمله الثانیه: فی الأدویه المرکبه، تشتمل علی بابین.

الفن الثالث: فی الأمراض المختصه بعضو دون عضو و أسبابها و علاماتها و معالجاتها.

ص :526

الفن الرابع: فی أمراض التی لایختص بعضو دون عضو، یشتمل علی أبواب سته.

الباب الأول: فی الحمیات.

الباب الثانی: فی البحران و أیامه.

الباب الثالث: فی أورام و البثور و الجذام و الوباء و تحرز عنه.

الباب الرابع: فی الکسر و الوثی و الخلع و الصدمه و السقطه و الضربه و الشجاج و السحج.

الباب الخامس: فی الزینه.

الباب السادس: فی السموم و الاحتراز عنها.

[مرکز احیاء، ج 3، ص 292؛ دانشکده پزشکی تهران، ج 1، ص 93]

آغاز افتاده: «وعلاماتها و معالجاتها الفن الرابع فی الأمراض التی لایختص بعضو دون عضو و البابها و معالجاتها و التزمت فیه مراعات المشهور».

انجام افتاده: «و حب السفرجل فی دهن البنفسج و الغذاء حنطیه بالأرکاع الأدویه».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین در متن و حاشیه شنگرف، بر فراز برخی عناوین با خط شنگرف نشانی دارد، مقابله و تصحیح شده، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «12»، «ق»، «نف» و «ق» می باشد. و در برخی صفحات با خودکار آبی یادداشت شده: «وقف مدرسه الحجه نجف آباد»، جلد تیماج مشکی فرسوده.

144 گ، 17 س، 16 × 5/21 سم.

(193)

حاشیه البهجه المرضیه(نحو عربی)

از: میرزا ابوطالب اصفهانی (1238 ق)

حاشیه متوسطی است با عناوین «قوله قوله» بر کتاب «البهجه المرضیه فی شرح

ص :527

الألفیه» جلال الدین سیوطی. در این حاشیه بنا به گفته مؤلّف در مقدمه کتاب، حل معضلات و بیان مشکلات می شود، و سلخ جمادی الثانی 1223 به پایان رسیده است.

آغاز: «ربنا ربنا لک الحمد لما ترفعنا نحوک وتحفظ حواشینا عن غواشی من یئس عفوک و صلّ علی من بعثته بآیاتک و کتابک».

انجام افتاده: «و أمّا الأب بمعنی الوالد و إن کان قد یشدّه لکنه لم یجمع علی فعل أفمن قرنا الأم فیما سبق بضم الهمزه و جعله بمعنی الوالد و الاب أنها بمعنی الوالد».

نستعلیق زیبا، بی کا، عناوین و نشانیها شنگرف، عبارات بهجه المرضیه مشکی درشت، بر فراز رؤوس مطالب با خط شنگرف نشانی دارد، تصحیح شده دارای حواشی مختصر با عنوان «منه رحمه اللّه» می باشد، جلد تیماج قهوه ای ضربی گل و بوته دار.

(194)

مفاتیح الشرائع(فقه عربی)

از: ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

مسائل فقهی بر پایه اخبار و مسلک اخباری ها در این کتاب گزارش شده است. با اشاره به بعضی ادله و گفته های بعضی از فقهای مشهور، با عناوین «مفتاح مفتاح» در دو جلد: اول: در فن عبادات و سیاسات، دوم: در فن عادات و معاملات و هریک دارای شش کتاب و یک خاتمه.

این کتاب را مرحوم فیض پس از کتاب دیگرش «معتصم الشیعه» که مفصل بود و ناتمام مانده است، تألیف کرده و به سال 1042 موافق جمله «اثنان و اربعون الفا» به پایان رسیده است.

[مرکز احیاء، ج 3، ص 136]

آغاز: «الحمد للّه الذی هوانا لدین الإسلام و سنّ لنا الشرایع و الأحکام بوسیله نبیّه المختار و أهل بیته الأطهار علیه و علیهم الصلاه و السلام».

ص :528

انجام: «کما فی الخبر المشهور و فی القوّی کلّ شیء مطلق حتی یرد فیه نهی و اللّه أعلم بحقایق أحکامه و الحمد للّه...».

نسخ، محمدشریف بن محمدعلی، پنج شنبه 27 جمادی الاولی 1183، اسم کاتب را تغییر داده و محمدرحیم کرده اند، عناوین و نشانیها شنگرف، بر فراز برخی کلمات و عبارات با خط شنگرف نشانی دارد، تصحیح و مقابله شده، دارای حواشی با عناوین و رموز «منه ره»، «ق»، «مجمع»، «قاضی»، «12»، «ص»، «معتصم»، «لمعه»، «ذخیره»، «حسین ره»، «ع ک ره»، «سلطان ره»، «بهاءالدین ره» و غیره می باشد، ابتدای نسخه وقفنامه کتاب توسط محمدجعفر بن محمدصفی فارسی در 13 محرم 1279 با مهر بیضوی و سجع «عبده محمدجعفر بن محمدصفی» موجود است، موضوع مطالب کتاب با قلمی زیبا در حاشیه آمده است، جلد تیماج مشکی ضربی گل و بوته دار زیبا.

267 گ، 25 س، 5/12 × 21 سم.

(195)

لسان الخواص(دائره المعارف عربی)

از: آقا رضی الدین محمد بن حسن قزوینی (1096 ق)

دائره المعارف مهمی است در اصطلاحاتی که بر زبان علما و دانشمندان می آید، اصطلاحات را به طور مفصل شرح نموده و از همه علوم اسلامی عصر مؤلّف بحث می شود. تألیف این کتاب به پایان نرسیده و فقط یک قطعه از حرف الف که دارای اصطلاحات (ابجد، ابداع، اجتهاد، اجماع، احباط، اختیار، اراده، اربعه متناسبه، ارتماطیقی) می باشد نوشته شده است.

[مرعشی، ج 1، ص 86]

ص :529

آغاز: «بسمله، و به نستعین الحمد للّه الذی أخرج بجوده أنحاء خیرات الوجود من أقسام شرور العدم».

انجام افتاده: «و أیضا یلزم أن یکون مثلا قدر أربعین شبرا من الماء فیما لایبلغ مجموع أبعاده عشره».

نسخ، بی کا، قرن 11، عناوین و نشانیها در متن و حاشیه شنگرف، نسخه تصحیح شده، دارای حواشی مختصر با عناوین و رموز «منه دام ظله» و «ق» می باشد، علامت وقف در برخی صفحات دیده می شود، ابتدای نسخه یک یادداشت از طرف استاد عباس بنا و حسن کربلائی ابوطالب به تاریخ 7 ربیع الاول 1318 و یادداشت دیگری از طرف کربلائی علی مهدی ابوالقاسم و کربلائی براتعلی کربلائی جعفرعلی به تاریخ 12 صفر 1319 آمده است، جلد تیماج قرمز ضربی.

151 گ، 18 س، 5/12 × 19 سم.

(196)

شرح المفصل فی صنعه الاعراب(نحو عربی)

از: ؟

شرح مزجی مختصری است بر کتاب «المفصل فی صنعه الاعراب» زمخشری که با عناوین «قوله قوله» می باشد.

آغاز افتاده: «قوله فی الأسماء السته معنا و هذه الأسماء تسمی أسماء المضافه لأن ذا».

انجام: «مع عدم جواز الادغام الحذف أولی إلاّ أ نّه بعض الحذف قیاسی و بعضه سماعی و اللّه اعلم بالصواب و إلیه مرجع و المآب».

ص :530

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین مشکی درشت یا بر فراز آن با خط مشکی نشانی دارد، نسخه تصحیح شده و در حاشیه نسخه بدل دارد، دارای حواشی با عناوین و رموز «ق»، «ص»، «منه»، «محمد سلیم» و غیره می باشد، در برخی صفحات با خودکار آبی نوشته شده: «وقف مدرسه الحجه نجف آباد»، جلد چرم قهوه ای.

201 گ، 17 19 س، 15 × 20 سم.

(197)

مجموعه:

1 شرح آداب البحث (2 پ 27 پ)(منطق عربی)

از: کمال الدین مسعود شیروانی (905 ق)

شرح مزجی توضیحی مختصر بسیار مشهوری است بر رساله «آداب البحث» شمس الدین سمرقندی، با رد و ایراد در بعضی از بحث ها.

[مرعشی، ج 22، ص 66؛ مرکز احیاء، ج 2، ص 114]

آغاز: «بسمله، و به استمدّ واستعین الحمدللّه رب العالمین و الصلوه علی نبیه محمد و آله اجمعین».

انجام: «... ثبوت العلّیه و إلاّ یلزم ارتفاع النقیضین و به یحصل المطلوب کما مرّ فی الشق الأول من التردید المذکور».

2 المشاعر (27 پ 57 ر)(فلسفه عربی)

از: ملاّصدرا، محمد بن ابراهیم شیرازی (1050 ق).

بحث هائی است پیرامون شناخت واجب الوجود تعالی و صفات الهی و آنچه مربوط به پیامبری و معاد و مانند این مسائل می باشد، نگاشته شده بر پایه های فلسفی با استناد

ص :531

به کتاب و سنت تا جامع بین معقول و منقول باشد در یک فاتحه و سه منهج و یک خاتمه، دارای مشاعر بدین تفصیل:

الفاتحه: فی تحقق مفهوم الوجود و أحکامه.

المنهج الأول: فی وجوده تعالی و وحدته.

المنهج الثانی: فی نبذ من أحوال صفاته تعالی.

المنهج الثالث: فی الإشاره إلی الصنع و الإبداع.

الخاتمه: فی الطرق إلی اللّه تعالی.

آغاز: «بسمله، و به استمدّ و استعین نحمد اللّه و نستعین بقوّته التی أقام بها ملکوت الأرض و السماء و بکلمته التی أنشأ بها نشأتی الآخره».

انجام: «بلغ إلی درجه العقل الفعّال فیه وقف ترتیب الخیر و الجور و اتصل بأوله دائره الجود مع مفیض الخیر و الجود».

3 رساله فی کیفیه زیاره عاشورا (58 پ 97 پ)(زیارت عربی)

از: سید اسداللّه بن حجت الاسلام شفتی (1290 ق)

آغاز: «بسمله، و به نستمدّ و نستعین الحمد للّه رب العالمین و الصلوه و السلام علی سید أنبیائه محمد و آله الطّاهرین و بعد فقد طال شوقی».

انجام: «یکتب لک بذلک زوره و الزوره حجه و عمره قال سدیر فربما فعلت ذلک فی شهر أکثر من عشرین مرّه».

4 معالم العلماء (98 پ 130 ر)(رجال عربی)

از: رشیدالدین محمد بن علی بن شهر آشوب مازندرانی (588 ق)

بیوگرافی بسیار مختصر از مؤلّفین شیعه و نام پاره ای از کتاب های آنان، تتمه فهرست شیخ طوسی، و در پایان فصلی است در نام شاعران اهل بیت علیهم السلام .

[مرکز احیاء، ج 8 ، ص 338]

ص :532

آغاز: «بسمله، الحمد للّه رب العالمین... قال محمد الشیخ الإمام الأجل الأوحد رشیدالدین فخرالعلماء ابن علی بن شهر آشوب».

انجام: «و إبراهیم بن العبّاس و منصور الفقیه و المغربی و ذلک حزب عظیم واللّه المشکور و الحمد للّه أولا و آخرا...».

5 بشاره الشیعه (130 پ 172 پ)(اعتقادات عربی)

از: ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

طی چهل «بشاره» اثبات می شود که فرقه ناجیه از فرق اسلام که در حدیث حضرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است، همان شیعه اثنی عشریه می باشد که پیرو امیرالمؤمنین و ائمه طاهرین علیهم السلام هستند، با عناوین «بشاره بشاره»، این کتاب به سال 1081 موافق جمله «بشارات من اللّه» تألیف شده است.

[مرکز احیاء، ج 5، ص 362]

آغاز: «بسمله، الحمد للّه علی ما هدانا لمعرفه أحسن القول واتقنه و الصلوه علی محمد کما أتانا بخیر دین و أحسنه».

انجام: «و عدد هذا الکلام تاریخ التصنیف و هو تاریخ لطیف و الحمد للّه رب العالمین و الصلوه و السلام علی محمد و آله أجمعین».

نسخ، عبدالصمد محلاتی، 22 جمادی الاولی 1289 پایان رساله آخر، عناوین شنگرف یا مشکی درشت و یا بر فراز آن با خط قرمز نشانی دارد، رساله آخر عناوین نانوشته، نسخه تصحیح شده و برخی رساله های آن نسخه بدل دارد، در پایان مطالبی از کشکول شیخ بهایی آمده است، جلد مقوایی.

185 گ، 17 س، 16 × 22 سم.

ص :533

(198)

شرح الشافیه (شرح نظام)(صرف عربی)

از: نظام الدین حسن بن محمد قمی نیشابوری (728 ق)

شرح مزجی مهم معروفی است بر رساله «الشافیه» ابن حاجب نحوی، مشهور به «شرح نظام» و مورد اهتمام دانشمندان قرار گرفته و از کتابهای درسی حوزه ها می باشد.

[مرکز احیاء، ج 1، ص 456]

آغاز: «بسمله، و الصلوه علی سیدنا محمد و آله الطیبین الطاهرین و بعد فقد سألنی من لایسعنی مخالفته أنّ الحق».

انجام: «و ذلک لمجیء الأماله فیه و إلی و علی لقولهم إلیک و علیک و حتی لکونه بمعنی إلی».

نسخ، طاهر بن شیرجان، سه شنبه ذی القعده 1001، عناوین در حاشیه شنگرف، بر فراز متن شافیه با خط شنگرف نشانی دارد، تصحیح شده، دارای حواشی با عناوین و رموز «شرح جابردی»، «ص»، «12»، «رضی» و غیره می باشد، چند جای نسخه از ابتدا و اواسط آن افتادگی دارد که مقداری از آن در چند مرحله و با خط های متفاوت بازنویسی شده و برخی از آن هنوز تکمیل نشده یا دوباره افتاده است، ابتدای نسخه مهری چهارگوش با سجع «عبده مهر علی... طاهر» موجود است، نسخه مرمت و وصالی شده، نسخه مجدول است و در پایان فهرست مطالب کتاب با شماره صفحه آمده است، آخر نسخه یادداشتی با مهر چهارگوش ناخوانا آمده، و در پایان کاتب که خود مالک نسخه بوده کتاب را بر طلاب علوم دینی وقف کرده است، و در برخی صفحات آمده که نسخه وقف مدرسه الحجه نجف آباد می باشد، جلد چرم قهوه ای.

80 گ، 25 س، 14 × 21 سم.

ص :534

(199)

الوافی(روایت عربی)

از: ملا محسن بن مرتضی فیض کاشانی (1091 ق)

به شماره 87 رجوع شود.

نسخه حاضر از کتاب جهاد تا آخر کتاب قضاء می باشد.

آغاز: «الحمد للّه و الصلوه و السلام علی رسول اللّه ثم علی أهل بیت رسول اللّه ثم علی رواه أحکام اللّه ثم علی من انتفع بمواعظ اللّه».

انجام: «کیف تلقته الأعداء بحسن القبول و الحمد للّه الذی هدانا بهم و بأحکامهم إلی الطریق القویم و الصراط المستقیم».

نسخ، بی کا، بی تا، عناوین و نشانیها شنگرف، نسخه در حاشیه تصحیح شده و نسخه بدل دارد، ابتدای نسخه فهرست ابواب کتاب با شماره صفحه آمده، ابتدای نسخه عنوان کتاب را «فروع کافی» از شیخ کلینی معرفی کرده که اشتباه است، جلد تیماج زرشکی فرسوده.

267 گ، 19 س، 14 × 21 سم.

(200)

البهجه المرضیه فی شرح الالفیه(صرف و نحو عربی)

از: جلال الدین بن ابی بکر السیوطی (911 ق)

به شماره 190 رجوع شود.

آغاز افتاده: «اسمان و بنیا لشبههما الحرف فیما هو الأصل أن یوضع علیه و نحو ید و دم».

انجام: «و اختم لنا بالخیر و اصلح لنا شأننا کله و افعل ذلک باخواننا و احبائنا و سائر المسلمین».

ص :535

نسخ، محمدعلی بن مهدی، دوشنبه 4 شوال 1254، عناوین در حاشیه شنگرف یا مشکی درشت، بر فراز متن الفیه با خط شنگرف نشانی دارد، تصحیح شده، دارای حواشی با عناوین و رموز «ابن ناظم»، «لمحرره»، «تصریح»، «12»، «ابن عقیل»، «شیخ محمدرفیع اعلی اللّه مقامه»، «محمدتقی بن نوروزعلی کرونی»، «لمحرره غلام حسین»، «رفیع اعلی اللّه مقامه چهارشنبه 20 ربیع الثانی 1258» و همچنین دارای حواشی از غلام حسین در سال 1260 نوروزعلی بن محمدباقر در سالهای 1309 و 1310 قمری می باشد. برخی کلمات در بین سطور تجزیه و ترکیب شده، برخی عبارات ترجمه شده است، در آخر نسخه مهر بیضوی کاتب با سجع «عبده الراجی محمدعلی بن مهدی» موجود است، در اواخر نسخه یادداشتی از طلبه علوم دینی شیخ محمدتقی بن شیخ نوروزعلی کوهانی کرونی در روز پنج شنبه 19 شعبان 1342 مبنی بر این که: «در این سال گفتگوی جمهوری می نمودند و هنوز نه شاهی و نه جمهوری قرار نگرفته بود» دیده می شود، در اواسط نسخه دو مهر بیضوی با سجع «مجتبی» موجود است، جلد چرم قهوه ای سوخته فرسوده.

125 گ، 14 س، 14 × 20 سم.

ص :536

ابواب الجنان شماره (133)

ص :537

اجازه شیخ بهایی به جلال الدین محمد گلپایگانی شماره (128)

ص :538

صورت اجازه ملا رفیعا شماره (126)

ص :539

تجرید العقائد شماره (125)

ص :540

سفینه النجاه به خط مؤلّف شماره (187)

ص :541

سفینه النجاه به خط مؤلّف شماره (188)

ص :542

تهذیب الاحکام شماره (157)

ص :543

تنقیح الرائع شماره (139)

ص :544

معالم الاصول و مهر محمدهاشم چهارسوقی شماره (124)

ص :545

حبل المتین شماره (1/128)

ص :546

(547)


فهارس فنی:

آیات

روایات

معصومین و پیامبران علیهم السلام

ملائکه

اشخاص

کتاب ها

مکان ها

فرق، مذاهب، طوایف

ص :547

ص :548

آیات

أحل اللّه البیع و حرم الربا؛ 91، 93.

إذا نودی للصلوه من یوم الجمعه؛ 272.

أقم الصلاه لذکری؛ 108.

ألا إن أولیاء اللّه لا خوف علیهم و لا هم یحزنون؛ 82.

إلاّ من اکره و قلبه مطمئن بالایمان؛ 30.

الذین إذا اکتالوا علی الناس؛ 90.

الذین یکنزون الذهب و الفضه و لا ینفقونها؛ 101.

الملک القدوس العزیز الحکیم؛ 53.

إن أحسنتم أحسنتم لأنفسکم؛ 121.

إنّا کنا عن هذا غافلین؛ 61.

إنّ اللّه یأمرکم أن توءدوا؛ 90، 93، 198.

إنّ اللّه یغفر الذنوب جمیعا؛ 133.

إنّ فی اختلاف اللیل و النهار؛ 354.

إنّ کثیرا من الأحبار و الرهبان لیأکلون أموال؛ 91، 93.


إنّک میت و إنّهم میتون؛ 104.

إنّما الصدقات؛ 190.

إن من شی ء یسبح بحمده ولکن لا تفقهون؛ 50، 53.

إن هو إلاّ وحی یوحی؛ 73.

أو تقولوا إنّما أشرک آباوءنا؛ 61.

بئس مثل القوم الذین کذبوا بآیات اللّه؛ 77.

تعز من تشاء و تذل من تشاء؛ 130.

توءمنون باللّه و رسوله و تجاهدون فی؛ 101.

حتی إذا أتوا علی واد النمل قالت نمله؛ 55.

حرمت علیکم أمهاتکم و بناتکم؛ 273.

ذلک فضل اللّه؛ 65، 70.

فإذا جاء أجلهم لا یستأخرون ساعه؛ 98.

فإذا قضیت الصلاه فانتشروا؛ 117.


ص :549


فاسعوا إلی ذکر اللّه و ذروا البیع؛ 109.

فإن أمن بعضکم بعضا فلیوءد الذی اوءتمن؛ 90، 93.

فإن طبن لکم عن شی ء منه نفسا؛ 349.

فانکحوا ما طاب لکم من النساء؛ 257، 268.

فأینما تولّوا فثم وجه اللّه؛ 361.

فتمنّوا الموت إن کنتم صادقین؛ 88.

فقال لها و للأرض ائتیا طوعا أو کرها قالتا؛ 53.

فینبئکم بما کنتم تعملون؛ 98.

قالوا انطقنا اللّه الذی انطق کل شی ء؛ 53.

قل ادعوا اللّه أو ادعوا الرحمن؛ 400.

قل أعوذ برب الفلق؛ 346.

قل أعوذ برب الناس؛ 346.

قل إن الموت الذی تفرّون منه؛ 97.

قل هو اللّه أحد؛ 346.

قل یا أیّها الذین هادوا إن زعمتم أ نّکم أولیاء للّه؛ 81، 83 .

قل یا أیّها الکافرون؛ 346.

کل شی ء هالک إلاّ وجهه؛ 407، 409.


کل نفس ذائقه الموت؛ 104.

کونوا أنصار اللّه؛ 82.

لا تأکلوا أموالکم بینکم بالباطل؛ 90، 93.

لیس کمثله شی ء؛ 397.

ما علی المحسنین من سبیل؛ 203.

مثل الذین حمّلوا التوراه ثم لم یحملوها کمثل؛ 75.

مما خطیئاتهم اغرقوا؛ 272.

من له قلب أو ألقی السمع و هو شهید؛ 382.

و آخرین منهم لمّا یلحقوا بهم؛ 65، 67، 68.

و ابتغوا من فضل اللّه؛ 118.

و احل لکم ماوراء ذلکم؛ 257، 268.

و إذا رأوا تجاره أو لهوا انفضوا؛ 127.

و إذا کالوهم أو وزنوهم یخسرون؛ 90.

و إذ قال ربک للملائکه إنّی جاعل فی الأرض؛ 423.

و اذکروا اللّه کثیرا؛ 118، 119، 125.

و أزواجه أمهاتهم؛ 278.

و الطیر صافات کل قد علم صلاته و تسبیحه؛ 55.


ص :550


و أما ما ینفع الناس فیمکث فی الأرض؛ 101.

و أمهاتکم اللاّتی أرضعنکم؛ 276.

و إن کانوا من قبل لفی ضلال مبین؛ 63.

و تفقد الطیر فقال ما لی لا أری الهدهد؛ 55.

و کان عرشه علی الماء؛ 61.

و لا تبرجن تبرج الجاهلیه الأولی؛ 278.

و لا یتمنّونه أبدا بما قدمت أیدیهم؛ 87.

و ما ینطق عن الهوی؛ 73.

و من شر غاسق إذا وقب؛ 260.

و من یتعدّ حدود اللّه فأولئک هم الظالمون؛ 89.

و نزّلنا من السماء ماء مبارکا؛ 349.

و یعلّمهم الکتاب و الحکمه و إن کانوا؛ 62، 63.


ویل للمطففین؛ 90، 93.

و ینزّل علیکم من السماء ماء؛ 349، 350.

هو الذی بعث فی الأمّیین رسولا منهم یتلوا علیهم؛ 59.

یا أیها الذین آمنوا إذا نودی للصلاه؛

107.

یا أیها الذین آمنوا هل أدلکم علی؛ 101.

یا أیها الناس علمنا منطق الطیر و أوتینا؛ 55.

یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم؛ 63.

یسبح للّه ما فی السموات و ما فی الأرض؛ 50.

یضلّ من یشاء و یهدی من یشاء؛ 121.

یهب لمن یشاء اناثا و یهب لمن یشاء؛ 345، 347.


ص :551

روایات



روایات عربی

ائتنی بخمسه فأتاه بخمسه فقال؛ 218.

أتدری ما تقول هذه العصافیر عند طلوع الشمس؛ 56.

اتی رجل أمیرالمؤمنین علیه السلام فقال: إنی کسبت مالا؛ 222.

احب للرجل یکون علیه دین ینوی قضاءه؛ 209.

اختبروا شیعتی بخصلتین فإن کنت؛ 71.

إذا أتاه ملک الموت لقبض روحه جزع عند ذلک؛ 84.

إذا أوقب حرمت علیه بنته و اخته؛ 265.

إذا رضی اللّه عن عبد قال: یا ملک الموت؛ 83.

إذا صلیت العصر یوم الجمعه فقل؛ 113.

إذا کان عشیه الخمیس و لیله الجمعه؛ 112.


اشربوا ماء السماء فانّه یطهر البدن؛ 350.

اطلبه قال: و قد طال فاصدق عنه؛ 156.

اعلم ان جماعهن و القمر فی برج الحمل؛ 353.

اعلموا أنّ اللّه قد افترض علیکم الجمعه؛ 109.

أقبل عیر و نحن نصلی مع رسول اللّه صلی الله علیه و آله الجمعه؛ 127.

اقرؤا القرآن بألحان العرب و أصواتها؛ 294.

ألا أعلمکم دعاء علمنی جبرئیل؛ 346.

ألا و أن الظلم ثلثه ظلم لا یغفر؛ 89.

الترتیل هو أن تتمکث فیه؛ 295.

الجمعه واجبه أو الجمعه حق واجب؛ 109.

الدنیا سجن الموءمن و جنه الکافر؛ 82.

الرحمن رحمن الدنیا و الرحیم؛ 45.


ص :552


الرزق یطلب العبد و هو اسرع؛ 130.

الزهد فی الدنیا ثلاثه أحرف: زاء و هاء و دال؛ 132.

الصلاه یوم الجمعه و الانتشار یوم السبت؛ 118.

الظلم ثلاثه ظلم یغفره اللّه و ظلم؛ 223.

اللهم إنّی اسألک من بهائک؛ 272.

أما تستطیع أن تحله من صاحبه؛ 206.

أنا اللّه لا إله إلا أنا خالص کل شی ء خلقت السماوات؛ 342.

إنّ التقیه دینی و دین آبائی؛ 29.

إنّ الرزق یطلب العبد کما یطلبه اجله؛ 130.

إنّ اللّه تبارک و تعالی خلق اسماء بالحروف؛ 400.

إنّ اللّه تبارک و تعالی یبعث فی یوم القیمه عبادا؛ 72.

إنّ اللّه تعالی یحب أن یقرأ؛ 287.

إنّ اللّه خلق الشهور و خلق حزیران و جعل الآجال؛ 343.

أنا مدینه العلم و علی بابها؛ 373.


أنا و علی من نور واحد؛ 374.

إنّ رجلا أتی أمیرالموءمنین علیه السلام فقال: یا أمیرالموءمنین إنی أصبت؛ 150.

انصرفوا إلیها من الثواب علی سماع؛ 127.

إنّ فی الجنه مدائن من نور و علی المدائن؛ 92.

إن لم نجد وارثا علم اللّه تعالی؛ 211.

إنّ لیله الجمعه و یوم الجمعه أربع؛ 41.

إنّ هذا القرآن مأدبه اللّه فتعلموا مأدبته ما؛ 23.

أ نّه سئل عن الرجل یفجر بالمراه؛ 264.

أ نّه سئل عن الرضاع؟ فقال: یحرم؛ 271.

أ نّه قال... إذا صاح البازی یقول؛ 54.

أ نّه قال فی رجل زنی بأم امرأته؛ 265.

أ نّه یحبسها عنده ثلاثه أیام و یعرف؛ 156.

إنّ یوم الجمعه سید الأیام؛ 40، 41.

أیعجز أحدکم إذا مرض أن یسأل؛ 349.

بسم اللّه و باللّه فزت و ربّ الکعبه؛ 49.

تدفع إلی المساکین ثم قال: ثانیه؛ 211.


ص :553


تصدق باخراج الخمس؛ 218.

تصدق بخمس مالک فإن اللّه تعالی رضی من؛ 155، 218، 222.

تصدّق به فإما لک و إما لأهله؛ 206.

تطلب له وارثا و إلا فهو کسبیل؛ 155.

تعرفها سنه فإن جاء طالب و إلا؛ 173.

تقلیم الأظفار و قصّ الشارب و غسل؛ 111.

توحّد بالتوحید فی توحّده؛ 408.

توحیده تمییزه عن خلقه و حکم؛ 405.

ثم قال اللّه لهما: قد بتما لیلتکما هذه؛ 342.

جعلت فداک! إنا نسمع الآیات من القرآن؛ 328.

حب الوطن من الایمان؛ 82، 83.

حسن القرآن بأصواتکم فإنّ الصوت الحسن؛ 294.

حلاله حلال الی یوم القیمه و حرامه؛ 66.

خلق اللّه الآدم علی صورته؛ 396.

خلق اللّه المشیئه بنفسها ثم خلق؛ 378.

خیّره إذا جاءک بعد سنه بین أجرها؛ 215.


دخل علینا رسول اللّه علیه السلام و فاطمه جالسه عند القدر؛ 133.

درهم یرده العبد إلی الخصماء خیر؛ 91.

دع الحرص علی الدنیا و لا تطمع فی العیش؛ 130، 131.

رجل أتی غلاما اتحل له أخته؛ 256.

رجل فجر بامرأه هل یجوز له؛ 267.

رفیق کان لنا بمکه فرحی منها إلی؛ 194.

سئل أبوعبداللّه علیه السلام عن رجل کان له علی؛ 191.

سئل و أنا حاضر عن امرأه؛ 271، 274.

سألت أباجعفر علیه السلام عن اللقطه فأرانی خاتما فی یده؛ 194.

سألت أباجعفر علیه السلام لرجل یکون علیه الدین؛ 187.

سألت أبا عبداللّه علیه السلام عمّا یکنس من التراب؛ 163، 186، 196.

سألت أبا عبداللّه علیه السلام عن الرضاع؟ فقال: یحرم منه؛ 272.

سألت أباعبداللّه علیه السلام عن رجل فجر


ص :554

بالمرأه؛ 267.

سألت أبا عبداللّه عن قول اللّه عزوجل: و کان عرشه؛ 61.

سألت أباعبداللّه علیه السلام هم رجل من المسلمین أودعه؛ 200.

سألته عن تراب الصوّاغین و إنّا نبیعه؛ 197.

سألته عن رجل مات و علیه دین؛ 187.

سأله المرزبان عن رجل یفجر؛ 267.

سمعته یقول: یحرم من الرضاع؛ 271.

سمیت الجمعه جمعه لأنّ اللّه جمع فیها خلقه؛ 39.

عرفها حولا فإن جاء ربها و إلا؛ 183.

العلم الحیاه؛ 17.

علّمنی جبرئیل دواء لا أحتاج معه؛ 349.

علّمنی جبرئیل علیه السلام : یؤخذ بنیسان یقرء علیه؛ 348.

علی الید ما أخذت حتی تؤدی؛ 174، 176.

عن الرجل یکون علیه الدین لا یقدر؛ 209.


عن رجل من المسلمین أودعه رجل من اللصوص؛ 212، 216.

عن رجل وجد دینارا فی الحرم؛ 166.

غسل الرأس بالخطمی فی کل جمعه أمان؛ 111.

فأطلبه قال: قد طلبناه و لم نجد؛ 210.

فإن الرسول من یظهر له الملک فیکلمه؛ 59.

فإن حدث بک حدث فأوصی به إن جاء؛ 155.

فی رجل زنی بام امرأته أو بابنتها؛ 265.

فی رجل کان له علی رجل حق ففقده؛ 210.

فی رجل لعب بغلام قال: إذا أوقب لم تحل؛ 256.

فی رجل لعب بغلام هل تحل له امه؛ 256.

فی رجل یأتی أخا امرأته فقال: إذا اوقبه فقد؛ 265.

فی رجل یتزوج جاریه فدخل بها؛ 265.

فی رجل یعبث بالغلام قال: إذا اوقب


ص :555

حرمت علیه؛ 255.

فی لص أودع رجلا متاعا؛ 165.

فیما یخرج من المعادن و البحر و الغنیمه؛ 217.

قال رجل: إنی قد أصبت مالا و إنّی قد خفت فیه علی نفسی؛ 193.

قدم دحیه بن خلیفه الکلبی بتجاره من؛ 128.

قد وقعت عندی مأتا دراهم و أربعه؛ 211.

قرء رجل علی الصادق علیه السلام و أنا استمع؛ 328.

قلت لأبی جعفر علیه السلام : إنّی لم أزل والیا؛ 224.

قلت لأبی عبداللّه علیه السلام : أنه ذکر لنا أن رجلا من الانصار؛ 91.

قلت لأبی عبداللّه علیه السلام : إنّی لم أزل والیا منذ زمن الحجاج إلی یومی؛ 91.

قلت له: بلغنی أنّ یوم الجمعه اقصر الأیام؛ 115.

قوله فانتشروا لیس بطلب الدنیا؛ 118.


کان رسول اللّه صلی الله علیه و آله إذا کان یوم الجمعه؛ 111.

کان رسول اللّه صلی الله علیه و آله فی مجلسه و عنده جماعه من؛ 67.

کان رسول اللّه صلی الله علیه و آله یصلی بالناس یوم الجمعه؛ 128.

کل امرئ لاق ما یفرّ منه؛ 97.

کنت کنزا مخفیا فأحببت أن اعرف؛ 384، 391.

کونوا لنا زینا؛ 17.

لا إلاّ أن لا یقدر إلی أن قال؛ 217.

لاتحل لقطه الحرم إلا لمنشد؛ 166.

لا تدع الغسل یوم الجمعه فإنه سنه؛ 111.

لا ترفعوها فإن ابتلیت فعرفها سنه؛ 183، 215.

لا تقربوها فإن ابتلیت بها فعرفها؛ 172.

لا جناح علیه بعد أن یعلم اللّه أن؛ 156.

لا یحرم الحرام الحلال؛ 263.

لایحل مال المرئ مسلم إلا عن طیب نفس منه؛ 159، 167.

لا یرده فإن أمکنه أن یردّه علی صاحبه؛ 185.


ص :556


للّه عزوجل تسعه و تسعون اسماء؛ 400.

لما نزلت «بسم اللّه الرحمن الرحیم» قال؛ 47.

لو أنّ أحدکم فرّ من رزقه کما یفرّ؛ 130.

لو کان الایمان عند الثریا لناله رجال؛ 65.

لولاک لما خلقت الافلاک؛ 417.

لیله الجمعه لیله غرّاء و یومها؛ 42.

ما حرم حرام قط حلالا؛ 266.

ما من شی ء یعبد اللّه به یوم الجمعه؛ 113.

ما یأخذ المظلوم من دین الظالم؛ 224.

من اتجر بغیر علم؛ 18.

من أخذ شیئا من شاربه و أظفاره فی کل؛ 110.

من أخذ من شاربه و قلم من أظفاره و غسل؛ 111.

من أراد أن یدرک فضل یوم الجمعه؛ 124.

من أرضی الخصماء من نفسه وجبت له؛ 92.

من استدان فلم ینو قضاءه کان بمنزله السارق؛ 188.

من اشتاق إلی الجنه سارع إلی الخیرات؛

132.

من اقتبس علما من علم النجوم من حمله؛ 354.

من اقتطع مال مؤمن غصبا بغیر حقه؛ 224.

من أکل من مال أخیه ظلما و لم یرده؛ 91، 224.

من الواجب علی کل موءمن إذا کان لنا شیعه؛ 114.

من جامعتها یوم الجمعه بعد العصر؛ 111.

من ذکر اللّه مخلصا فی السوق عند؛ 119.

من رد أدنی شی ء الی الخصماء جعل؛ 91.

من رفع قرطاسا من الأرض فیه؛ 47.

من سافر أو تزوج و القمر فی العقرب؛ 352.

من صلی علیّ یوم الجمعه مائه صلاه؛ 113.

من صلی لیله الجمعه أو یومها أو؛ 123.

من قال حین یدخل السوق: سبحان اللّه و الحمد؛ 119.

من قرء سوره الجمعه اعطی عشر


ص :557

حسنات بعدد؛ 114.

من کان علیه دین ینوی قضاءه؛ 209.

من لا تقیه له لا دین له؛ 29.

من مات غیر تائب عن المظالم زفرت جهنم؛ 92.

و إذا مررت بآیه فیها ذکر الجنه؛ 295.

و الجمعه واجبه علی کل موءمن إلاّ علی؛ 109.

و الذی نفسی بیده لا یقولها أحد منهم؛ 88.

و أما الیوم الذی حملت فیه مریم؛ 42.

و نحن السابقون و نحن الآخرون؛ 416.

و هو کسبیل مالک فإن جاء طالب اعطیه؛ 155.

و ینوی القضاء مع الظفر؛ 155.

هل من مغیث یغیثنی و هل من معین؛ 44.

هو الشهر الذی دعا فیه موسی علی بنی اسرائیل؛ 343.

یا أبا هریره إذا توضأت فقل: بسم اللّه؛ 46.

یا محمد صلی الله علیه و آله ! عش ما شئت فإنّک میت؛ 131.


یحرم من الرضاع ما یحرم؛ 271، 272، 274، 275، 276، 277.

یعرفها حولا فإن جاء صاحبها دفعها؛ 183، 216.

یعرفها سنه ثم هی کسائر ماله؛ 161.

یعرفها سنه فإن جاء لها طالب؛ 169، 177، 214.

یعرفها سنه فإن لم یعرف صاحبها؛ 215.

یعرفها سنه قلیلا کان أو کثیرا؛ 215.

ینبغی أن یعرفها سنه فی مجمع؛ 215.

روایات فارسی

آمد دحیه کلبی به تجارت روغن زیت از شام؛ 128.

آن ماهیست که در آن ماه نفرین کرد؛ 343.

آیا می دانی چه می گویند این گنجشک ها نزد طلوع آفتاب؛ 56.

از برای او نود و نه اسم است کسی که؛ 400.

از جمله واجبات بر هر موءمن است هرگاه بوده باشد؛ 115.


ص :558


اگر ایمان به ثریا بسته باشد هر آینه فرا؛ 65.

اگر کسی از شما بگریزد از روزی خود؛ 130.

بود رسول خدا صلی الله علیه و آله در مجلس خود و نزد آن حضرت؛ 67.

به جای انفضوا، انصرفوا الیها است؛ 128.

به درستی که خداوند عالم مبعوث و محشور می کند در روز قیامت؛ 72.

به درستی که در بهشت شهرهای چند می باشد؛ 94.

به درستی که رزق طلب می کند بنده را چنانچه طلب؛ 130.

به درستی که رسول کسیست که بر او ظاهر شود؛ 60.

به درستی که روز جمعه سید روزهاست؛ 40، 41.

به درستی که شب جمعه و روز جمعه بیست و چهار ساعت است؛ 42.

بیازمایید شیعیان ما را به دو خصلت؛ 71.

پروردگار تعالی شأنه آفرید ماهها را و خلق کرد حزیران؛ 343.


پیغمبر مبعوث است به هر که مشاهده او کرده؛ 66.

ترک مکن غسل روز جمعه را به درستی که؛ 112.

جمعه به این جهت جمعه شد برای اینکه خداوند جمع کرد؛ 39.

چون فریاد کند باز می گوید: یا عالم الخفیات؛ 54.

چون نازل شد بسم اللّه الرحمن الرحیم فرمود؛ 47.

حضرت عزت گردانید اسم خود را چهار؛ 399.

خدا خلق اشیاء را به مشیت کرده است؛ 378.

خدا را صد جزء رحمت است یک جزء آن را؛ 45.

خداوند دوست دارد قرآن همان گونه که نازل شده است؛ 287.

داخل شد رسول خدا صلی الله علیه و آله بر ما و فاطمه علیهاالسلام نشسته بود؛ 134.

در آیه فانتشروا... نیست مراد آن؛ 118.

در اصلاب امت من مردان و زنان باشند که بی حساب؛ 65.


ص :559


در روز قیامت این قدر خداوند گنه کاران؛ 45.

درهمی که رد کند بنده به سوی خصم خود؛ 94.

رزق خودش طلب می کند بنده را چنانچه؛ 130.

رسول خدا صلی الله علیه و آله نماز می کرد با مردم روز جمعه؛ 129.

رسول خدا یهودان را فرمود: به حق آن؛ 88.

رها کن حرص را و طمع مکن زندگانی دنیا را؛ 131.

زهد در دنیا سه حرف است: زا و ها و دال؛ 132.

سوءال کردم از ابا عبداللّه علیه السلام از قول خداوند؛ 61.

شب جمعه روشن است و روز آن اظهر است؛ 42.

شستن سر به خطمی روز جمعه امان است؛ 112.

فرمود رسول خدا صلی الله علیه و آله کسی که بخواهد دریابد فضیلت روز؛ 124.

فرمود رسول خدا صلی الله علیه و آله کسی که صلوات

بفرستد؛ 113.

قافله ای آمد در مدینه و ما با رسول اللّه صلی الله علیه و آله نماز؛ 128.

کسی که بخواند سوره جمعه را عطا می کند؛ 115.

کسی که بردارد کاغذی را از زمین که در؛ 47.

کسی که بزند شارب خود را و بگیرد؛ 112.

کسی که بگوید در وقت داخل شدن به بازار؛ 119.

کسی که بمیرد بدون توبه از رد مظالم؛ 95.

کسی که در شب جمعه یا روز جمعه یا شب؛ 123.

کسی که رد کند ادنی چیزی از مظالم عباد را به سوی؛ 94.

کسی که مجامعت کند با زنان روز جمعه؛ 112.

کسی که یاد کند خدا را از روی اخلاص؛ 119.

گرفتن ناخن و زدن شارب و شستن سر؛ 112.


ص :560


گفتم به آن حضرت: رسیده است به ما؛ 115.

مجامعت با زنان در وقتی که ماه در برج؛ 353.

مذکور شد برای ما که به درستی که مردی از انصار فوت شد؛ 93.

من حاکم بوده ام از زمان حجاج تا به حال و حکومت از من زایل؛ 93.

می خوانی بر آب باران نیسان؛ 348.

می خواهید که تعلیم کنم به شما دعائی را که؛ 343.

می شد روز جمعه ای و نبود از برای رسول خدا؛ 112.

نماز روز جمعه است و انتشار روز شنبه است؛ 118.

نیست چیزی که عبادت کرده شود خداوند به آن؛ 113.

و اما روزی که مریم مادر عیسی حامله شد؛ 42.

هر کسی می رسد به آنچه از او فرار


می کند؛ 97.

هر که آرزومند بهشت باشد می شتابد به سوی؛ 132.

هر که بخورد مال برادر خود را به ظلم و عدوان و رد نکند؛ 93.

هر که در وقت شارب زدن و ناخن چیدن؛ 110.

هر که راضی کند از خود خصم خود را؛ 94.

هرگاه آمد نزد موءمن عزرائیل برای قبض روح او؛ 85.

هرگاه بشود شب پنجشنبه و شب جمعه؛ 113.

هرگاه رضا باشد خداوند از بنده ای فرماید؛ 84.

هرگاه کردی نماز عصر روز جمعه را؛ 114.

یا ابا هریره! هرگاه وضو گرفتی، پس بگو؛ 46.

یا احمد! بمان در دنیا آنقدر که خواهی؛ 131.


ص :561