گروه نرم افزاری آسمان

فصل ششم: عشق و رشدیابی







اشاره
1. براي کنترل شهوت و زیاد کردن تقوي چه راهکارهایی در قرآن و احادیث وجود دارد؟
صفحه 49 از 74
2. چه کنیم تا به گناه آلوده نشویم؟
3. چه کنیم تا دعایمان مستجاب شود؟
4. چه کنیم تا نمازمان را سبک نشماریم و بندهي خداوند بشویم؟
5. عشق چیست و راهکار آن کدام است؟
6. ویژگیهاي همسر خوب چیست؟
ص: 123
1. براي کنترل شهوت و زیاد کردن تقوي چه راهکارهایی در قرآن و احادیث وجود دارد؟
1. پرسش:
1. براي کنترل شهوت و زیاد کردن تقوي چه راهکارهایی در قرآن و احادیث وجود دارد؟
پاسخ:
ارائه میکنیم: « تقوا » و « شهوت » پاسخ این پرسش را در دو بخش
در موارد مختلفی مانند: شهوت مال، شهوت پست و مقام، شهوت کار و شهوت جنسی ... کاربرد دارد. « شهوت » اول: واژهي
میباشد از این رو در پاسخ باید گفت: تمایل و غریزهي جنسی رامانند « غریزهي جنسی » ولی به نظر میرسد این پرسش در مورد
غرایز و تمایلات دیگر، خداوند در وجود انسان به امانت گذاشته و ما در قبال آن سه راه داریم:
1. سرکوب کردن یا از بین بردن غریزهي جنسی.
2. رها کردن افسار شهوت و غریزهي جنسی.
3. آن را تحت برنامهي دین درآوریم.
راه اول: یعنی راه سرکوب که باعث نقص جسمانی میشود؛ و به دنبال آن بسیاري از استعدادهاي درونی انسان را نابود میکند و
اجازهي شکوفایی و رشد نمیدهد و دین اسلام با این راه مخالف است.
راه دوم: رها کردن افسار شهوت، که این هم موجب هلاکت انسان، و بروز
ص: 124
بیماريهاي روحی و جسمی میشود که امروزه در بسیاري از کشورهاي غربی شاهد آن میباشیم. و اسلام با این راه هم مخالف
است.
راه سوم: این که نه این غریزه و نعمت الهی را سرکوب کنیم و نه اینکه آن را یله و رها کنیم، بلکه طبق دستورات شرع شهوت خود
را مدیریت کنیم.
اینک برخی از این دستورات را بر میشماریم:
1. ازدواج
میباشد و حتی در قرآن دستور بسیج همگانی، « ازدواج » یکی از بهترین راهکارهایی که در قرآن و روایات، بدان سفارش شده
« وَأَنکِحُوا الَأیَامَی مِنکُمْ » : براي فراهم کردن اسباب ازدواج جوانان آمده است. در سوره نور آیهي 32 به مؤمنان دستور میدهد
مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید.
آنهایی که توانایی مالی ندارند پاکدامنی پیشه کنند تا خداوند از فضل و کرم خود آنها را بینیاز » : و در آیهي بعدي میفرماید
«. کند
صفحه 50 از 74
2. کنترل چشم
پرهیز از چشم چرانی و حاضر نشدن در مجالس و محلهایی که نامحرمان حضور بیشتري دارند، و تماشا نکردن فیلمها و
عکسهاي مبتذل.
به مردان با ایمان بگو چشمهاي خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند، و » : از این رو در آیهي 30 و 31 سورهي نور میفرماید
«! عفاف خود را حفظ کنند؛ این براي آنان پاکیزهتر است؛ خداوند از آنچه انجام میدهید آگاه است
«... و به زنان با ایمان بگو چشمهاي خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند »
ص: 125
3. دوري از ناپاکان
برخی از افراد نا اهل و منحرف در لباس دوست ظاهر میشوند و انسان را از مسیر صحیح خارج میکنند از این رو قرآن خطر
همنشینی با این افراد را چنین گوشزد میکند:
«1» «. خدا میخواهد شما را ببخشد (و از آلودگی پاك کند)، اما آنها که پیرو شهواتند میخواهند شما بکلی منحرف شوید »
4. روزه
گرفتن روزه در افزایش تقوا و فرو نشاندن آتش شهوت بسیار مؤثر است و اصولًا قرآن، هدف روزه گرفتن را تقوا معرفی میکند.
«2»
5. دوري از تخیلات شیطانی
میافزاید لذا توصیه میشود: « تلاطم امواج شهوت » بر « طوفانی » آري تخیلات شیطانی همچون
الف: لحظات قبل از خواب، با قرائت قرآن یا دعا یا مطالعه کتاب سودمندي در بستر سپري شود.
ب: تا خسته نشدهایم به رختخواب نرویم. [قبل از خواب یا با کار یا ورزش یا مطالعه و .... خود را آمادهي خواب کنیم.]
ج: نماندن در محلی که تنها هستیم و کسی حضور ندارد.
ما میشود باید مواظب باشیم. « پرندهي خیال » و هر مورد دیگري را که باعث حرکت
ص: 126
از این رو قرآن در مورد دوري از خیالات شیطانی میفرماید:
اي کسانی که ایمان آوردهاید! از گامهاي شیطان پیروي نکنید! هر کس پیرو شیطان شود (گمراهش میسازد، زیرا) او به فحشا و »
«1» «! منکر فرمان میدهد
«2» : برخی صاحبنظران نیز براي کنترل شهوات موارد ذیل را توصیه میکنند
الف: ورزش و عضویت در تیمهاي ورزشی
ب: مطالعهي کتب مفید (به ویژه زندگی علما و اولیاي خدا)
ج: پرهیز از غذاهاي محرّك.
د: نپوشیدن لباسهاي تنگ و چسبان.
در کنترل شهوت مؤثر میباشد.
دوم: راهکارهاي افزایش تقوا:
و در قرآن کریم آمده است: «3» یعنی خود نگهداري و خویشتن داري « تقوا »
«5» «... و زاد و توشه تهیه کنید، که بهترین زاد و توشه، پرهیزگاري است » «4» ؛« گرامیترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست »
صفحه 51 از 74
بله در اهمیت تقوا همین آیات کافی است که خدا میفرماید گرامیترین و بزرگوارترین بنده نزد من آن بندهاي است که وقتی در
موقعیت گناه و ... قرار میگیرد خود نگهدراي کند و مرتکب گناه نشود.
ص: 127
حال براي دستیابی به راهکارهاي افزایش تقوا باز به سراغ این سفرهي الهی میرویم و از غذاهاي معنوي آن نوش جان میکنیم:
1. عبادت
«1» «. اي مردم پروردگار خود را پرستش [و عبادت کنید ... تا پرهیزگار شوید » : قرآن میفرماید
از این آیه فهمیده میشود که عباداتی مانند روزه، نماز، تلاوت قرآن و ...
عباداتی مانند کمک به بینوایان، یتیم نوازي و خدمت به خلق و ... همه اینها به افزایش تقوا کمک میکند.
2. مطالعه احوال اقوام گذشته و عبرت گرفتن از آنها
ما این کیفر را درس عبرتی براي « به صورت بوزینههایی طرد شده در آیید » : ما به آنها [که روز شنبه نافرمانی و گناه کردند] گفتیم »
«2» «. مردم آن زمان و نسلهاي بعد از آنان، و پند و اندرزي براي پرهیزکاران قرار دادیم
3. روزه
اي افرادي که ایمان آوردهاید! روزه بر شما نوشته [و واجب شده همان گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا »
«3» «. پرهیزگار شوید
را معرفی میکند با این که روزه یکی از « روزه » در آیه 21 بقره عبادت را براي افزایش تقوا معرفی کرد، و در این آیه به طور خاص
عبادات است معلوم میشود که نقش روزه در افزایش تقوا بسیار مهم است.
ص: 128
4. پرهیز از راههاي انحرافی
5. سیر در مسیر الهی
این راه مستقیم من است از آن پیروي کنید! و از راههاي پراکنده (و انحرافی) پیروي نکنید، که شما را از طریق حق، دور میسازد! »
«1» «. این چیزي است که خداوند شما را به آن سفارش میکند، تا پرهیزگار شوید
7. توجه و تفکر در آیات معاد، و آگاهی به عالم برزخ و قیامت و چگونگی «2» . 6. یادآوري نعمتهاي الهی و انجام وظایف
حسابرسی انسانها
واز آن روز بترسید که کسی مجازات، دیگري را نمیپذیرد و نه از او شفاعت پذیرفته میشود؛ ونه غرامت از او قبول » : آیاتی مانند
«3» «. خواهدشد؛ ونه یاري میشوند
8. باور و یقین قلبی به موارد زیر نیز باعث ایجاد انگیزه در رعایت تقوا میشود:
اینکه انسان بداند:
الف: خدا با پرهیزکاران است. بقره/ 194
ب: خدا پرهیزکاران را دوست دارد. آل عمران/ 76
ج: پرهیزکاران از نعمتهاي الهی بهشتی برخوردارند. حجر/ 45
د: تقوا عامل فلاح و رستگاري و سعادت است. بقره/ 189
ه: تقوا عامل وسعت و زیاد شدن رزق میباشد.
پیشه میکردند، « تقوا » میآوردند و « ایمان » ، و اگر اهل شهرها و آباديها »
صفحه 52 از 74
ص: 129
«. برکات آسمان و زمین را بر آنها میگشودیم؛ ولی (آنها حق را) تکذیب کردند، ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم
«1»
«2» «... و هر کس تقواي الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی براي او فراهم میکند، و او را از جایی که گمان ندارد روزي میدهد »
«3» «. و هر کس تقواي الهی پیشه کند خداوند کار را بر او آسان میسازد ...»
در پایان توصیه میشود ملاقات و دیدار علماي ربانی و اولیاي خدا و مطالعه احوالات و زندگینامهي بزرگان بسیار مؤثر و راهگشا
میباشد.
معرفی کتاب:
براي مطالعهي بیشتر در این باره به کتابهاي زیر رجوع فرمایید:
1. تفسیر نمونه مباحث مربوط به آیات فوق
2. گناهان کبیره آیۀاللَّه شهید دستغیب قدس سره
3. کنترل غرایز جنسی آیت اللَّه مکارم شیرازي
4. جوانان در طوفان غرایز همت سهراب پور
5. آنچه یک جوان باید بداند [ویژه پسران رضا فرهادیان
6. چشم چرانی به قلم دوشیزگان
ص: 130
2. چه کنیم تا به گناه آلوده نشویم؟
2. پرسش:
2. چه کنیم تا به گناه آلوده نشویم؟
پاسخ:
مقدمه
اینکه انسان در صدد تهذیب نفس و کسب کمالات انسانی باشد و براي موفقیت در این راه درخواست کمک کند جاي تبریک
وجود نداشته باشد در کسب فضائل « طلب » و « خواست » دارد! چرا که در اصطلاح این مرحله را مرحلهي طلب مینامند و تا این
انسانی توفیقی حاصل نمیشود.
اینک پاسخ:
میباشد. « غفلت » بر میآید این است که سر منشأ گناهان «1» آنچه از آیات و روایات
یعنی بیداري از خواب غفلت میدانند. « یقظه » اولین منزل و اولین گام در تهذیب نفس را «2» از این رو برخی بزرگان
دومین گام و منزل، تفکر میباشد.
ص: 131
آري بعد از بیداري نوبت به تفکر میرسد نیاز است بوسیله تفکر زنگار غفلت را از آیینه دل زدود تا حقایق در آن تجلی کند.
آیا « افلا تتفکرون » آیا متذکر نمیشوید و «2» « افلا تذکرون » آیا اندیشه نمیکنید و «1» « افلا تعقلون » هشدارهاي قرآن با عبارتهاي
تفکر نمیکنید و مانند آن؛ فریادهایی است که قرآن میزند تا از خواب سنگین غفلت بیدار شویم و آمادهي حرکت به سوي مقصد
صفحه 53 از 74
شویم.
ممکن است سوال شود تفکر در مورد چی؟!
تفکر در مورد این که چی بنا بود بشویم و چی شدیم.
أَرَضِیتُمْ » مگر نه این که انسان خلیفۀ اللَّه است و استعدادهاي زیادي دارد که باید به شکوفایی برساند و انسان اشرف مخلوقات است
«3» « بِالْحَیَاةِ الدُّنْیَا
آیا به همین لذت زودگذر دنیا راضی شدید؟!
تفکر در مورد این که خداوند شاهد اعمال و رفتار ماست.
چطور از بچه حیا میکنیم ولی از خدا خیر! « دست از پا خطا نمیکنیم » ، مگر نه اینکه اگر بچهي کوچکی در اطاق باشد
تفکر در مورد این که گناه با جسم و روح ما چه میکند!
تفکر در مورد این که گناه با دنیا و آخرت ما چه میکند!
«4» ! مگر خداوند نفرمود که عاقبت گناهکاران جهنم و عذاب آلود است
ص: 132
«1» ! و هر که گناه بکند در این دنیا زندگی او سخت میشود
مگر اهلبیت به ما گوشزد نکردند که:
«2» . گناه رزق و روزي را دفع میکند
«3» . گناه بلا را نازل میکند
«4» . گناه نعمتها را تغییر میدهد و میگیرد
«5» . گناه مانع استجابت دعا میشود
«6» . و بالاخره این که استمرار گناه باعث تکذیب خداوند میشود
و از طرفی
تفکر در عظمت خداوند!
تفکر در نعمت هایی که خداوند به ما داده!
تفکر در اعمال و رفتار ما در قبال آن همه لطف خدا!
و ...
به نظر میرسد تفکر در این امور انسان را از خواب غفلت بیدار میکند، تا نوبت گام بعدي شود.
منزل سوم: منزل اراده و عزم راسخ است.
آري بعد از بیداريِ جدیدِ حاصل از تفکر، انسان از گذشتهي خود پشیمان میشود و رو به توبه و انابه میآورد اینجاست که به
ارادهي محکم، بر ترك گناه و
ص: 133
جبران گذشته نیاز دارد.
که به طور طبیعی این انقلاب درونی و اراده محکم، نیاز به محرك دارد.
که محرك درونی تفکر بود و محرك بیرونی نیز میتواند آیات قرآن و روایات اهل بیت باشد.
«2» . و روایات اهلبیت هم باعث حیات دل میشوند «1» چرا که از آیات قرآن بر میآید که: تدبر در قرآن قفل دل را باز میکند
صفحه 54 از 74
و شرکت در مجالس اهلبیت و شنیدن موعظه محرك خوبی براي ادامه راه میباشد.
چرا که گفته شده در این راه براي دلهاي آماده موعظه، معجزه میکند.
تذکرات:
اینک نظر شما را به نکات دیگري در این باره به اختصار جلب میکنیم:
1. بدیهی است که به موازات مراحل قبلی، مواظبت بر انجام واجبات بویژه نمازهاي واجب ضروري میباشد.
2. درخواست از خدا و امید به رحمت خداوند چرا که یأس از رحمت او، خود از «3» « إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنکَرِ » چرا که
گناهان کبیره میباشد.
3. توسل به اهلبیت و درخواست کمک و یاري از آن بزرگواران براي موفقیت در این راه. (چرا که آنها واسطهي فیض و رحمت
الهی بر بندگان هستند.)
ص: 134
4. ارتباط با علما و شرکت در مجالس آنها.
5. مطالعه زندگی نامه علما و اولیاي خدا.
6. پرهیز از پرخوري و پرخوابی.
7. لحظات خلوت خود را با مطالعهي کتاب و کار و فعالیت ورزشی غنی سازي کنیم.
معرفی کتاب:
براي مطالعهي بیشتر در این زمینه رجوع فرمایید به:
1. اخلاق در قرآن آیت اللَّه مکارم شیرازي
2. قلب سلیم شهید دستغیب
3. تهذیب نفس آیت اللَّه امینی
4. گناهان کبیره شهید دستغیب
5. گناهشناسی محمد محمدي اشتهاردي
ص: 135
3. چه کنیم تا دعایمان مستجاب شود؟
3. پرسش:
3. چه کنیم تا دعایمان مستجاب شود؟
پاسخ:
بگو: پروردگارم، براي شما ارجی قائل نیست اگر » : در اهمیت پرسش فوق همین کافی است که خداوند در قرآن به پیامبر میفرماید
«1» «... دعاي شما نباشد
خداوندي که ابراهیم، خلیل خود را از آن جهت به خوبی یاد میکند، و «2» آري؛ محبوبترین اعمال نزد خدا دعا کردن است
«4» . و او دعا را شفاي هر دردي قرار داد، و در پرتو دعا بلاهاي زیادي را از ما دور میکند ،«3» بود « بسیار دعا کننده » میستاید که
با توجه به آیات قرآن و روایات اهل بیت براي استجابت دعا میطلبد که: دو نوع فعالیت داشته باشیم:
اول اینکه کوشش کنیم تا دعاي ما به اجابت نزدیک شود. [یعنی ببینیم چه چیزهایی زمینه استجابت دعا را فراهم میکند.]
صفحه 55 از 74
ص: 136
دوم اینکه از اعمالی که مانع استجابت دعا میشود پرهیز کنیم.
باتوجه به محدودیت مجال؛ برخی از این راهکارها را ذکر میکنیم:
الف: اما آنچه ما را به استجابت نزدیک میکند:
1. ایمان به خدا و این که باور داشته باشیم که همه امور به دست اوست و تا او نخواهد هیچ خیر و شري از ما دور یا به ما نمیرسد؛
« مرا » : مفسرین میگویند از آیه استفاده میشود که خداوند میفرماید «1» ؛« ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ » : از این روي خداوند میفرماید
بخوانید [و امید به دیگران نداشته باشید] تا دعایتان مستجاب شود.
و در روایت آمده: که هر گاه یکی از شما اراده کرد که از خداوند چیزي بخواهد و خواست تا دعایش مستجاب شود، باید از
باشد پس هر گاه این حالت را خداوند در قلب او دید هر چه او بخواهد خداوند به « امیدوار » شود و فقط به او « ناامید » همهي مردم
«2» . او عطا میکند
پس چنین نباشد که ما خداوند را بخوانیم در حالی که چشم به دست دیگران بدوزیم و به غیر او امیدوار باشیم.
2. حُسن ظن و اعتماد به خداوند
در همین رابطه از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده:
باب دعا به روي هیچ کس باز نمیشود مگر اینکه خداوند باب استجابت را هم باز خواهد کرد، پس هر گاه توفیق دعا پیدا کردید
کوشش کنید و خسته
ص: 137
«1» . نشوید چرا که تا زمانی که شما از دعا کردن خسته نشوید خداوند از عطا کردن خسته نمیشود
داشته باشیم که خداوند مستجاب میکند و امیدوارانه دعا کنیم. « حسن ظن و اعتماد » پس هر گاه دعا کردیم
3. حضور قلب
موقع دعا حضور قلب داشته باشیم و با تمام وجود از او درخواست کنیم چرا که حکایت شده: دعایی که با بی توجهی و بدون
«2» . حضور قلب باشد خداوند مستجاب نمیکند
4. توسل به اهل بیت علیهم السلام
راهی که همه اولیاء خدا و خوبان عالم از آن استفاده میکنند و حتی اهل بیت هم مثل امام صادق علیه السلام بهترین چیزي که در
«3» . بوده است « خمسهي طیبه » دعا بر آن اصرار داشتند، درخواست از خدا به حق
أین باب اللَّه الذي منه یؤْتی أین وجه اللَّه » : به ویژه توسل به امام زمان علیه السلام بسیار مهم است چرا که در دعاي ندبه میخوانیم
کجاست آن درگاه خدایی که از آنجا به سوي خدا روند؟ کجاست آن آئینه خدایی که به سویش توجه » ؛« الذي الیه یتوجه الاولیاء
کنند اولیاء؟
5. تکرار و پافشاري در دعا
از امام باقر علیه السلام نقل شده: هیچ بندهاي در حاجت خود اسرار و پافشاري نمیکند مگر اینکه خداوند دعاي او را مستجاب
«4» . میکند
ص: 138
6. صلوات
یکی دیگر از امور مؤثر صلوات بر پیامبر و اهلبیت او، قبل، وسط، و بعد از دعاهاست چرا که فرمودند: خداوند کریمتر است از آن
صفحه 56 از 74
«1» . که قبل و بعد دعا را مستجاب کند ولی خود آن را مستجاب نکند
7. دل شکستگی و منقلب شدن و گریه در موقع دعا
از امام صادق علیه السلام حکایت شده: هر گاه، اشک چشمت جاري شد و بدنت لرزید پس آگاه باش که در آن موقع حاجتت
«2» . برآورده شده است
8. توجه به زمان استجابت دعا
دعا در زمانهایی که وعده داده شده به اجابت نزدیکتر است مانند:
الف. موقع اذان ظهر ب. بعد از هر نماز
ج. قبل از غروب د. سحرگاه
ه. شب جمعه و. موقع نزول باران
ز. در نماز وتر (نافله شب) ح. به هنگام قرائت قرآن
ت. وقت اذان ي. موقع ریخته شدن خون شهید
- شب قدر و شبهاي مانند آن مثل شب عید فطر و قربان و روز عرفه
9. توجه به مکانهاي استجابت دعا
دعا کردن در مکانهاي شریف به اجابت نزدیکتر است مثل دعا در مسجد یا حرمهاي اهل بیت مخصوصاً زیر بقعهي سید الشهداء
علیه السلام.
ص: 139
10 . صدقه
صدقه دادن قبل از دعا نیز در فراهم شدن مقدماتِ استجابت مؤثر است؛ چنانچه از امام صادق علیه السلام حکایت شده: پدرم هر
گاه حاجتی داشت موقع زوال خورشید (ظهر)، اول صدقه میداد، بعد عطر استعمال میکرد وبه مسجد میرفت و حاجت خود را
طلب میکرد.
11 . بلند کردن دستها به هنگام دعا
چنانچه سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله هم بوده است و حکایت شده خداوند متعال به حضرت موسی چنین سفارش میکند:
اي موسی ذلیلانه دستهایت را به سوي من بلند کن همان طور که بندهها در برابر مولاي خود انجام میدهند که هر کس چنین
«1» . کرد حتماً مورد رحم من قرار میگیرد
12 . حضور در جمع مؤمنین و دعا کردن
از امام صادق علیه السلام نقل شده: هیچ جماعت چهل نفري نیستند که دعا کنند مگر اینکه خداوند دعایشان را مستجاب میکند و
«3» . و خود ایشان هم به هنگام مشکلات زن و فرزندان را جمع میکرد و دعا میکرد و آنها آمین میگفتند «2» ...
13 . به صورت جمع دعا کردن و نه فقط براي خود دعا کردن [بلکه به فکر دیگران هم باشیم.]
اذا دَعَا أَحَدَکم فَلیُعمّ فإِنّه أوجب » : و از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حکایت شده
ص: 140
«1» «. للدعاء
هر گاه شخصی از شما دعا کرد پس به صورت جمع دعا کند، چرا که براي همه خواستن دعا را به استجابت نزدیکتر میکند.
14 . دعاي به دیگران
صفحه 57 از 74
در این زمینه روایات و تأکیدات فراوانی رسیده است چنانچه حضرت زهرا علیها السلام نیز شب تا به صبح را به عبادت و در حال
«2» « الجار ثم الدار » : دعاي به دیگران میگذراند و میفرمود
و در روایات فراوانی نقل شده که دعاي به دیگران از جمله دعاهایی است که خداوند وعده استجابت «. اول همسایه بعد خودمان »
«4» . و چندین برابر آن دعا را در حق خود دعا کننده مستجاب میکند «3» آن را داده
15 . دعاي پدر و مادر
ان شاء اللَّه با نیکی به پدر و مادر و درخواست «5» . یکی از دعاهایی که به استجابت نزدیک است دعاي والدین به فرزندان میباشد
خاضعانه از آنها خود را از دعاي آنها بهرهمند کنیم.
16 . استغفار و اقرار به گناه
ص: 141
«1» . یکی از مسائلی که در استجابت دعا مؤثر است طلب بخشش از خداوند و اقرار به گناهان میباشد
17 . ستایش خداوند
که از اهلبیت علیهم السلام رسیده این مطلب را به طور عملی به ما آموزش میدهند که قبل از دعا و طلب «2» در روایات و دعاهایی
حاجت، شکر نعمتهاي الهی را به جا آوریم و به خاطر نعمتهایی که خداوند به ما داده از او تشکر کنیم و خداوند را با اسماء و
صفاتش ستایش کنیم و بعد طلب حاجت کنیم.
و در روایتی از امام صادق علیه السلام به این ترتیب سفارش شده است:
«3» «. اول مدح خداوند متعال، سپس اقرار به گناهان [و طلب بخشش ، و آنگاه خواستن حاجت »
18 . خواندن اسماء خداوند با آن معانی بلند و دلنشین قبل از دعا
بگوید به او لبیک گفته میشود و از حاجت او « یا رب » و « یا اللَّه » چنانچه از امام صادق علیه السلام حکایت شده: هر کس ده مرتبه
«5» -«4» . میپرسند
هستم حاجت خود را « ارحم الراحمین » خداوند به او میگوید: آري من « یا ارحم الراحمین » : و همچنین: هر کس هفت مرتبه بگوید
«6» . درخواست کن
19 . بندگی و اطاعت خدا
هر که براي خدا بود خدا هم براي » ؛« من کان للَّهِ کان اللَّه له » . هر چه خدا را بیشتر بندگی کنیم، خدا هم بیشتر به ما لطف میکند
لذا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بیان شیرین و پر معنایی در همین رابطه به ابوذر دارند: ابوذر! وقتی انسان مطیع و «. اوست
ص: 142
«1» . بنده باشد، به اندازه نمکی که به غذا میزنند، دعا کافی است تا به مرادت برسی
هر کس مستجاب شدن دعایش خوشحالش میکند پس کسب و کارش را » : و همچنین از امام صادق علیه السلام حکایت شده
«2» «. حلال کند
ب: موانع استجاب دعا:
1. گناه مهمترین مانع استجابت دعا
گاهی بندهاي به درجهاي میرسد که بناست دعایش به زودي یا آیندهي نزدیک » : چنانچه از امام باقر علیه السلام روایت شده
مستجاب شود ولی گناهی از او سر میزند، آنگاه خداوند به ملائکه خطاب میکند: حاجت او را برآورده نکنید چرا که او متعرض
«3» . سخط من شد و مستحق محرومیت
صفحه 58 از 74
«4» : و امام سجاد علیه السلام برخی گناهانی که مانع استجابت دعاست را چنین بر میشمارند
1. نیت بد داشتن 2. بد طینتی
3. نفاق 4. عقب انداختن نمازهاي واجب تا بعد از وقت
«5» : 2. شک داشتن به ولایت اهل بیت، مانع دیگر استجابت دعا
3. ظلمِ به دیگران:
«6» . حکایت شده: خداوند به حضرت عیسی فرمود: به مردم بگو دعاي کسی که به دیگران ظلم کرده را مستجاب نخواهم کرد
ص: 143
یادآوريها:
در پایان براي تکمیل بحث توجه به چند نکته لازم است:
1. دعایی که با حکمت خدا یا مصلحت ما منافات دارد مستجاب نمیشود:
از خداوند حکیم در حدیث زیباي قدسی حکایت شده: اي بندگان من در آنچه به شما امر کردهام عبادت و بندگی مرا انجام دهید
«1» . و مصالح خود را به من یاد ندهید، چرا که من عالمترین به مصالح شما هستم و نسبت به مصالح شما بخل نمیورزم
2. آنچه از روایات به دست میآید این است که ممکن است دعا کننده به همان حاجت مورد نظر خود نرسد ولی به هر حال دعاي
او اثرات دیگري خواهد داشت.
از این رو از رسول خدا صلی الله علیه و آله حکایت شده: هیچ دعایی نمیشود (در صورتی که گناه و قطع رحم درخواست نکند)
مگر اینکه خدا یا همان درخواست را در دنیا به او میدهد یا در آخرت براي او مستجاب میکند یا گناهان او را به اندازهي همان
«2» . دعا میآمرزد
و از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام روایت شده: چه بسا چیزي را از خدا درخواست میکنی ولی همان را به تو نمیدهد
«3» . بلکه بهتر از آن را به تو میدهد
یا در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میخوانیم: وقتی شما دعا میکنید یا همان
ص: 144
«1» . زمان به شما میدهند یا موکول به آینده میکنند و یا به ازاي دعایتان بلا و مشکلی را از شما دور میکنند
گاهی بندهاي که دوست خدا باشد براي مشکل خود دعا میکند پس به مَلَک » : 3. از امام صادق علیه السلام حکایت شده
مخصوص آن امر میشود حاجت بندهي من را برآورده کن ولی عجله نکن چرا که من دوست دارم صدا و صوت بندهي خود را
بشنوم؛ و گاهی هم بندهاي که دشمن خداست دعا میکند و به ملک مخصوص گفته میشود حاجت او را برآورده کن و عجله هم
بکن چرا که من کراهت دارم صداي او را بشنوم.
آنگاه حضرت فرمودند: در حالی که مردم میگویند: به این دشمن خدا به خاطر ارزشی که داشت عطا شد و به آن دیگري به خاطر
یعنی حکمت آنرا نمیدانند و قضاوت بیجا میکنند.] ] «2» «. بیارزشی او عطا نشد
4. انسان باید در راستاي همان دعایی که کرده تلاش و کوشش کند وگرنه دعاي اومستجاب نخواهد شد.
چنانچه از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام حکایت شده:
دعا کنندهاي که بدون عمل است مثل کمان بدون چلّه [: زه میباشد. » «3» ؛« الداعی بلا عمل کالقوس بلاوتر »
«4» . و همچنین در روایات آمده: شخصی که در خانه نشسته و از خدا درخواست رزق میکند خدا دعاي او را مستجاب نمیکند
ص: 145
صفحه 59 از 74
5. انسان سعی کند چه در موقعی که مشکل و ناراحتی دارد و چه موقعی که مشکل ندارد، همیشه در درگاه خدا نداي نیاز سر دهد
و دعا کند، تا دعایش در موقع گرفتاري زودتر مستجاب شود.
دعا کردن در موقع راحتی و خوشی «1» . از امام صادق علیه السلام حکایت شده: ان الدعاء فی الرخاء یستخرج الحوائج فی البلاء
باعث میشود در موقع گرفتاري حاجتها زودتر برآورده شود.
معرفی کتاب:
براي آگاهی بیشتر رجوع فرمایید به:
1. کتاب میزان الحکمۀ- از آیۀاللَّه ري شهري- بحث دعا
از شهید دستغیب رحمهم الله -« دعا » 2. کتاب
ص: 146
4. چه کنیم تا نمازمان را سبک نشماریم و بندهي خداوند بشویم؟
4. پرسش:
4. چه کنیم تا نمازمان را سبک نشماریم و بندهي خداوند بشویم؟
پاسخ:
هر شخص عملی را که میخواهد انجام دهد، اگر نسبت به آن عمل معرفت و شناخت کافی داشته باشد سعی میکند تا جائی که
ممکن است و توان دارد، آن عمل را خوب و به نحو احسن انجام دهد.
از این رو اگر بخواهیم نمازمان را سبک نشماریم باید معرفت و شناخت کامل به مسائل زیر پیدا کنیم:
1. حکمت و فلسفهي نماز (چرا باید نماز بخوانیم؟)
2. در نماز مقابل چه کسی میایستیم؟
3. اهمیت و ویژگیهاي نماز
4. آثار نماز
5. آثار سبک شمردن نماز
چون آنها الگوي ما هستند. ،« اوقات نماز » و « نماز » 6. برخورد ائمه علیهم السلام با
اینک به توضیح مختصري دربارهي هریک از موارد بالا میپردازیم که در آیات و روایات آمده است.
ص: 147
الف) حکمت و فلسفهي نماز:
در مورد عبادات که نماز هم یکی از آنها میباشد اگر حکمت و فلسفهاي هم براي آنها ذکر نشده باشد، چون خدا دستور به انجام
امر خداوند بزرگترین فلسفه است. « تسلیم » آن داده انجام میدهیم چرا که
اما در مورد نماز در بعضی از آیات و روایات به فلسفهي آن اشاره شده است از جمله:
«1» « أَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِي »
نماز را براي یاد من به پا دار.
«2» . و اجب نمود « کبر » و در حدیثی از حضرت فاطمه زهرا علیهما السلام نقل شده است که خداوند نماز را به منظور دور کردن ا ز
ب) اهمیت و ویژگیهاي نماز:
صفحه 60 از 74
در میان همهي عبادات، نماز از اهمیت و ویژگی خاصی برخوردار است که به بعضی از آنها اشاره میکنیم:
1. نخستین واجب الهی:
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حکایت شده: نخستین چیز از دین، که خدا بر مردم واجب کرد و آخرین چیزي که باقی میماند
«3» . است « نماز »
2. نخستین مورد بازخواست در قیامت:
پیامبر صلی الله علیه و آله: نخستین عمل انسان که در روز قیامت محاسبه میشود نماز
ص: 148
«1» . است، پس اگر نیکو بود رستگار و کامیاب میگردد، و اگر باطل بود محروم و زیانکار میشود
3. بهترین سفارش و دستور دین:
«2» . امام صادق علیه السلام: محبوبترین کارها نزد خدا نماز است و آن آخرین سفارش همهي پیامبران است
4. ستون دین و قوام اسلام:
«3» . حضرت علی علیه السلام: سفارش میکنم شمارا به نماز که ستون دین و قوام اسلام است پس از نماز غافل نشوید
5. نگهبان الهی:
«4» . امام صادق علیه السلام: همانا نماز نگهبان الهی در زمین است
ج) آثار نماز:
1. نماز بازدارنده از کار زشت و ناپسند:
«5» « وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنکَرِ »
نماز را به پادار، زیرا نماز انسان را از کارهاي زشت و ناپسند باز میدارد.
2. یاد و ذکر خدا مایهي آرامش دلها:
« أَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِي » نماز یاد خدا است
و با یاد خدا دل ها آرامش پیدا میکند.
ص: 149
3. کمک گرفتن از نماز (در مشکلات و غمها): «1» « أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ »
از امام صادق علیه السلام حکایت شده: چه چیز مانع میشود هرگاه بریکی از شما اندوهی از اندوههاي دنیا رسید، وضو بگیرد
و از شکیبایی و نماز » : سپس به مسجد رود و دو رکعت نماز بخواند و خدا را در آن بخواند؟ آیا نشنیدهاي که خداوند میگوید
4. نماز وسیلهي راندن شیطان: «2» « و اسْتَعِینُوا بِالصَبْرِ وَالصَّلَاةِ » «؟ یاري جویید
«3» . از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حکایت شده: نماز چهرهي شیطان را سیاه میکند
«4» . از حضرت علی علیه السلام حکایت شده: نماز پناهگاه رحمان و وسیلهي راندن شیطان است
5. فرود آمدن رحمت:
«5» . از امام علی علیه السلام حکایت شده: نماز رحمت را فرود میآورد »
6. پاکی جان و زدودن گناه:
از پیامبر صلی الله علیه و آله حکایت شده: همانا مسلمانان هنگامی که وضو میگیرند و نماز پنجگانه را میخوانند گناهشان میریزد
«6» . مثل اینکه برگ از شاخهي درخت میریزد
صفحه 61 از 74
ص: 150
7. نماز وسیلهي نزدیک شدن به خدا:
«1» . پیامبر صلی الله علیه و آله: همانا نماز وسیلهي نزدیکشدن شخص با ایمان (بهخدا) میباشد
8. ورود به بهشت:
«2» . از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده: کلید بهشت نماز است
د) آثار کوچک شمردن نماز:
1. شفاعت پیامبر و ائمه به او نخواهد رسید.
هر کس از مردان و » : 2. در حدیثی که از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده آمده است که به حضرت فاطمه علیها السلام فرمودند
زنان نمازش را سبک بشمارد خداوند او را به پانزده بلا مبتلا میسازد شش مورد در دنیا، سه مورد در وقت مرگ، و سه مورد آنها
ما به ذکر شش مورد اول اکتفا میکنیم) ) «. در قبر و سه مورد در قیامت زمانی که از قبر خارج شود
امّا آن شش بلایی که در دنیا دامنگیرش میشود:
1. خداوند برکت را از عمرش میبرد.
2. خداوند برکت را از رزقش میبرد.
3. دعایش به آسمان نمیرود (مستجاب نمیشود).
4. هر عملی که انجام میدهد پاداش داده نمیشود.
5. خداوند متعال سیماي صالحین را از چهرهاش محو میکند.
«3» . 6. بهرهاي از صالحین براي او نیست
ص: 151
ه) الگو گرفتن از ائمه علیهم السلام:
برخورد ائمه علیهم السلام با نماز و اوقات نماز به عنوان الگو و اسوه، براي پیروان آن معصومین آموزنده و الهام بخش است که به
نمونه هائی از آن اشاره میکنیم:
1. صداي اذان براي رسول خدا چنان جاذبه داشت ونشاط میآورد که هنگام اذان به بلال میفرمود:
اي بلال مارا از غم و اندوه و تلخی رهایی بخش. آن حضرت میفرمود: کسی که صداي اذان را بشنود و بیتفاوت « ارحنا یا بلال »
بماند جفا کرده است.
2. هنگام نماز رنگ چهرهي حضرت علی علیه السلام تغییر میکرد و میلرزید و میفرمود: وقت نماز رسیده، وقت امانتی که خدا بر
آسمانها و زمین و کوهها عرضه کرد اما آنها از قبول آن دوري کرده و ترسیدند.
3. هر گاه وقت نماز فرا میرسید، گویا رسول خدا صلی الله علیه و آله کسی را نمیشناخت و حال معنوي خاصی پیدا میکرد و
«1» . میفرمود: گرسنه از غذا سیر، و تشنه از آب سیراب میشود، ولی من از نماز سیر نمیشوم
«2» . 4. از امام صادق علیه السلام نقل شده: پیروان ما را در وقتهاي نماز بیازمائید که مواظبت بر نماز شان چگونه است
اگر کسی معرفت و شناخت کامل بوسیله این موارد نسبت به نماز پیدا کرد، دیگر نماز را سبک نمیشمارد و حتی آداب ظاهري
نماز (مثل مسواك زدن، استفاده از بوي خوش، رعایت اول وقت، آرامش تن و ...) و آداب باطنی نماز (حضور قلب، خشوع و
خضوع و ...) را رعایت میکند.
ص: 152
صفحه 62 از 74
و آن وقت این نماز سازندهي او میشود و او را به کمال میرساند انشااللَّه!
حال اگر این سؤال در ذهن شخصی بیاید که اگر بعد از معرفت و شناخت این موارد، باز نماز را سبک شمردیم دلیل چیست؟
پاسخ این است که باید سراغ موانع دیگر برود (مثل اینکه معرفت او کامل نیست یا اینکه در هنگام مواجه شدن با کار حرام و گناه
چگونه برخورد میکند و ...)
خداوندا! ما را از نمازگزاران واقعی قرار ده!
معرفی کتاب:
براي مطالعه بیشتر در این موضوع مراجعه فرمایید به:
1. سیماي نماز در قرآن و حدیث محمد محمدي ريشهري، ترجمه و تلخیص عبدالهادي مسعودي
2. تفسیر نماز از دیدگاه معصومین م محمدي
3. نماز ازدیدگاه قرآن و عترت محمد محمدي اشتهاردي
4. پرتوي از اسرار نماز محسن قرائتی
5. جامع آیات و احادیث موضوعی نماز ج 1 عباس عزیزي
6. میزان الحکمۀ محمد محمدي ريشهري
7. تفسیر نمونه (ذیل آیات نماز) آیۀ اللَّه مکارم شیرازي
ص: 153
5. عشق چیست و راهکار آن کدام است؟
5. پرسش:
5. عشق چیست و راهکار آن کدام است؟
پاسخ:
معناي عشق:
را محبت شدید و علاقهي افراطی و دل بستگی زیاد نسبت به یک شئ و یا یک شخص معرفی کردهاند. « عشق » ، در لغت
محقق بزرگ طوسی در شرح اشارات بوعلی مینویسد:
والحب اذا افرط سمی عشقاً (محبتی که از اندازه زیادتر شود و از حد خود بگذرد عشق مینامند).
آیۀاللَّه جوادي آملی نیز در کتاب حماسه و عرفان به همین معنا اشاره دارند.
گرفته شده است، و آن نام گیاهی است که بر تنهي درخت میپیچد، آب آن را میخورد رنگ آن را « عشقه » ریشهي این واژه از
«1» . زرد میکند و بالاخره آن را خشک میکند و خود با طراوات میماند
اما در اصطلاح: عشق را از کیفیات نفسانی قلمداد میکنند که به سبب سیطرهي شدید تفکر در زیبایی و نیکویی محبوب و کثرت
«2» . مشاهدهي شئون اطوار و آثار حسن معشوق در نفس و جان آدمی تحقق مییابد
ص: 154
از نظر بوعلی عشق حقیقی در تمام موجودات ساري و جاري است عشق حقیقی همان ابتهاج، سرور، نشاط ناشی از تصور ذات
«1» . معشوق میباشد
عشق در قرآن و روایات:
صفحه 63 از 74
واژه عشق در قرآن نیامده اما مفهوم آن که محبت شدید و دل باختن به محبوب میباشد وجود دارد در سورهي بقره آیهي 165
آنها که ایمان دارند عشقشان به خدا از مشرکان نسبت به معبودهایشان) شدیدتر است. ) « الَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبَّاً لِلَّهِ » : آمده است
را به عشق ترجمه کردهاند. « أَشَدُّ حُبَّاً » عدهاي از مترجمان و مفسران
در سورهي یوسف نیز آمده:
(وقتی جریان محبت و علاقهي شدید زلیخا به یوسف در شهر منعکس شد) گروهی از زنان شهر گفتند: همسر عزیز، جوانش
(غلامش) را به سوي خود دعوت میکند عشق این جوان در اعماق قلبش نفوذ کرده است.
در روایات واژهي عشق و مفهوم آن مستقیماً به کار رفته است به عنوان نمونه از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حکایت شده:
بهترین مردم کسی است که به عبادت عشق بورزد «2» « افضل الناس من عشق العبادة فعانقها واحبها بقلبه و باشرها بجسده و تفرغ لها »
و با عبادت هم آغوش گردد و از قلب، دوستش بدارد و آن را با بدن انجام دهد و خود را در اختیار آن بگذارد.
ص: 155
سخن دیگر از امیر بیان و مولاي متقیان در خطبه 108 نهجالبلاغه میفرماید:
«... من عشق شیئاً غشی بصره و أمرض قلبه و »
هر که عاشق چیزي شود چشمش را کور ساخته و دلش را بیمار گرداند (به طوري که عیب آن را ننگریسته، زشتیاش را نیکوبیند).
«1» . این محبت شدید در ادعیه و مناجات اهل بیت نیز بکار رفته است
عشق در کلام بزرگان:
یکی از موهبتهاي بزرگ و ارزشمند الهی به انسان خاکی، کیمیاي ناشناختهي عشق میباشد؛ حالتی که منشأ تمام کمالات والاي
نفسانی و یکی از مهمترین عوامل حرکت، آگاهی و رشد در انسان میباشد و جایگاه بالاي قلب، مکان و ظرف آن میباشد.
حریم عشق را در گه بسی بالاتر از عقل است
بعضی فرمودهاند: عشق ستارهاي برافروخته از تجلی حسن معشوق ازلی است که «2» کسی این آستان بوسد که سر در آستین دارد
آدمی و پري، طنین هستی اویند و آنقدر این عشق مقدس است که دست فرشته به آن نرسد.
عشق معجونی است که همهي جهان زنده به اوست و جنبش افلاك به برکت اوست.
مولانا عشق را وصف ایزد و از اوصاف خداوند بینیاز میداند.
ص: 156
عشق از اوصاف خداي بینیاز
عشق رها شدن از پلیديها و عیب هاست، و سوختن در برق عشق نوازشگر دل و روح آدمی است. «1» عاشقی بر غیر او باشد مجاز
هر که را جامه زعشقی چاك شد
نکتهي پایانی مقدمه اینکه جناب عارف حکیم صدرالمتألهین میگوید: «2» او ز حرص و جمله عیبی پاك شد
است و وجود عین عشق است، هر دو عین حسن و جمال است و مراتب و درجات عشق به اندازهي مراتب وجود « وجود » عین « عشق »
«3» . است و این دو با هم ملازم هستند، و بین تمام موجودات عالم جریان دارد
انواع عشق:
براي عشق تقسیمبنديهاي متعددي نقل شده اما معروفترین آنها این گونه است:
1. عشق حقیقی: که همان محبت الهی، عشق به لقاء محبوب حقیقی، که ذات احدیت میباشد.
2. عشق مجازي: عشقهاي غیرحقیقی و زودگذر و ظاهري که بین موجودات است که منحصر به انسان هم نیست بلکه ممکن است
صفحه 64 از 74
یک طرف انسان و طرف دیگر موجودات دیگر باشد.
عشقهاي وهمی و خیالی در محدودهي عشقهاي مجازي میباشد.
ص: 157
راه حلها:
با این مقدماتی که بیان شد و تقسیماتی که دربارهي عشق مطرح گردید حال ببینیم اگر جوانی به دلایلی دچار عشقهاي مجازي شد
و در وجود خود احساس گناه کرد براي معتدل کردن این عشق چه باید بکند.
آنچه مهم است کنترل عقلایی و دینی این احساسات میباشد تا فرد دچار گرفتاريها و دردهاي جسمی و روحی نگردد و این
علاقه و دوست داشتن در مسیر معین به اندازهي مشخص جهت دهی شود. وگرنه موجب بر هم خوردن برنامهي سعادت او
میگردد.
« میزان درك کمال محبوب » متناسب است با « شدت و ضعف محبت » : آري؛ حکما گفتهاند
به او نیز بیشتر میشود. « محبت » انسان نسبت به خوبیها و کمالات محبوب بیشتر شود « معرفت و آگاهی » توضیح مطلب: هر چه
مثال: شما شخصی را به عنوان دوست انتخاب میکنید در هر ملاقات و ارتباط جدید هر چه از خوبیهاي او با خبر میشوید محبت
شما به او بیشتر میشود. مثلًا در ملاقات اولی به خاطر ورزشکار بودن به او علاقهمند شدید ولی بعد متوجه میشوید دانشآموز
موفقی هم هست و در کنار درس و موفقیت در ورزش، حافظ قرآن نیز هست هر چه از کمالات و خوبیهاي او بیشتر آگاه
«1» . میشوید علاقهي شما به او بیشتر میشود
با توجه به مطالبی که گذشت ما میبینیم گاهی برخی افراد به همدیگر
ص: 158
علاقهمند میشوند در حالی که هیچ شناختی نسبت به هم ندارند و بعد هم که ملاقاتها بیشتر میشود کمال و خوبی خاصی در
محبوب خود نمیبیند ولی علاقهي او بیشتر میشود و این محبت آنقدر شدید میشود که گاهی به مرحله عشق میرسد.
این واقعیت چطور با آن قاعدهي بالا سازگار است؟!
ولی اینجا میبینیم کمالی وجود ندارد ولی علاقه و عشق «. هر چه کمالات بیشتر باشد علاقه بیشتر میشود » : قاعدهي بالا میگوید
آمده. به نظر میرسد پاسخ این باشد که برخی افراد بویژه بعضی جوانان بعد از ملاقات اولی و علاقهي ابتدایی که به محبوب خود
پیدا میکند از محبوب خود یک شخصیت ایده آل و با کمالی، در ذهن خود میسازد و به آن شخصیت که در ذهن و خیال خود
دارد علاقهمند میشود و هر روز کمالاتی را براي او فرض میکند و خوبیها و حسنهایی را براي او توهم میکند، و براساس آن
شخصیت و محبوب خیالی و مفروض که براي خود ساخته، محبت او بیشتر میشود و عشق و علاقه و دفاع از او نیز لحظه به لحظه
افزایش مییابد.
در حالی که خود او میداند و همه اطرافیان هم میدانند که: آن محبوب این کمالات را که ندارد هیچ، ارزش این همه دفاع و وقت
صرف او کردن را هم ندارد.
ولی او کمالات و ارزشهایی را براي او تصور کرده و دارد با آن عشق بازي میکند تا حدي که معایب او اصلًا دیده نمیشود و
«1» . میشمارد « محاسن » را نیز « معایب » گاهی
ص: 159
راه حل اول:
کند و شخصیت محبوب خود را « تفکر » براي خروج از این بن بست و رهایی از بند عشقهاي مجازي این چنینی، انسان باید قدري
صفحه 65 از 74
بگذراند و ببیند آیا واقعاً او، این همه کمال را دارد و اصلًا عیبی ندارد که من این مقدار براي او ارزش قائل « عقل » از زیر ذرهبین
شدهام؟!
فاصله بگیرند بخش عمدهاي از « خیال بافی و توهم » نزدیک شوند و از « واقعیتگرایی » به عبارت دیگر چنین افرادي اگر به
مشکلشان حل میشود. و محبت آنها به افراد، اعتدال پیدا میکند و بسیاري از مشکلات که بر سر عشق مجازي هست. براي او حل
میشود.
راه حل دوم:
دو عاملی هستند که انسان را به سوي دوست داشتن و عشق ورزیدن به دیگران سوق میدهد و این « جنسی » و « عاطفی » نیازهاي
یک امر طبیعی است.
با توجه به این مقدمه باید ببینیم:
این عشقی که ایجاد شده آیا ریشهي عاطفی دارد یا ریشهي جنسی، اگر علاقهي جنسی است آیا معشوق از جنس مخالف است یا
که به طور اجمال اشاره میکنیم. «1» . همجنس. که هر کدام از این موارد پاسخ خاص خود را میطلبد
است شخص باید این خلأ را از درون « عاطفی » - اگر ریشهي این عشق و علاقه- که انسان را دچار این مشکل کرده- مسائل
خانواده پر کند. با علاقه به پدر و
ص: 160
مادر و برادر و خواهر این خلأ عاطفی را از بین ببرد تا نیاز به جایگزینی افراد دیگر نباشد تا انسانی در دام عشقهاي مهلک مجازي
«1» . بیفتد
است و معشوق هم از جنس موافق است انسان باید در مورد عاقبت اخروي و دنیوي این نوع عشق و علاقه « جنسی » - اگر این علاقه
خوب فکر و مطالعه کند.
«. هر وقت خواستید کاري انجام دهید، اول در مورد عاقبت آن کار، تفکر عمیق بکنید » : چنانچه حضرت علی علیه السلام میفرماید
«2»
از این رو عاقبت اخروي این کار، که عاقبتی عذاب آلود است و عاقبت دنیوي آن هم که جداي از آبروریزي و لگدمال شدن
شخصیت انسان، فرد را دچار بیماريهاي جسمی و روحی خطرناك میکند و استعدادهاي انسان را ضایع میکند و از شکوفا شدن
آن جلوگیري میکند.
و اگر این علاقهي عاطفی یا جنسی، به جنس مخالف است که راه حلهاي خود را میطلبد از جمله:
1. انسان مساله را با خانواده خود در میان گذارد و رسماً از معشوق خود براي ازدواج خواستگاري نماید و از این کار هراسی در دل
نداشته باشد. البته باید با توکل بر خدا و همراه با شناخت و مشورت با دیگران و بدون عجله و با انجام تحقیقات کامل این امر
صورت گیرد.
ص: 161
اما اگر جواب آنها منفی بود یا شرایط ازدواج وجود نداشت چه باید کرد؟
2. بعد از صبر و بردباري، تصمیم بگیرد به طور قاطعانه و با ارادهي محکم و توکل بر خدا او را به فراموشی بسپارد، مهمترین عامل
در این مرحله اینست که مطمئن باشد در آیندهي نزدیک او را فراموش خواهد کرد و انشاء اللَّه مورد بهتري براي او پیدا خواهد شد.
3. ایجاد پیوند و رابطهي قلبی عمیق با خالق زیبائیها و کمالات یعنی خداوند متعال، با این عقیده، که هر چه زیبایی و کمال در
و عشق به او، پایدار است و بقیهي عشقها فانی و زودگذر است. «1» . عالم هست از اوست
صفحه 66 از 74
4. با برنامهریزي دقیق و منظم، وقت خود را با مطالعه، ورزش، کار و تلاش اقتصادي و رفاقت و مجالست با دوستان مذهبی و با
شرکت در مجالس اهلبیت، اوقات خود را به نحو احسن غنی سازي کند، و سعی شود از بیکاري و پرداختن به امور بیهوده و خلوت
گزینی و گوشهگیري پرهیز شود. تا خود به خود ذهن انسان از این محبتها خالی گردد.
5. دوران جوانی پر از شور و هیجان و احساس است این نوع مسایل طبیعی است و با اندك بهانهاي بوجود میآید و با اندك بهانه
و تلاشی فراموش میشود.
به عنوان مثال: همین قدر که انسان متوجه شود محبوب او با شخص دیگري ارتباط دارد، از او دلگیر میشود و کمکم به قطع رابطه
میانجامد.
6. در نظر خود بین دو عشق مجازي و حقیقی که مربوط به خدا و اولیاء
ص: 162
خداست مقایسهاي بنماید به اینکه عاشقان حقیقی در وجود خود عزت نفس- حقیر شدن مشکلات- تأثیر نداشتن تعریف و مدح
دیگران- احساس امنیت و آرامش و ثبات قدم داشتن- و محبوب شدن پیش دیگران را دارند.
به خلاف عشقهاي غیرحقیقی که خفت و خواري و حقیر شدن را به دنبال دارد.
یادآوري: لازم به ذکر است که جوانان در این مرحله احتیاج به مشاورهي حضوري با متخصصان این امر را دارند.
ص: 163
6. ویژگیهاي همسر خوب چیست؟
6. پرسش:
6. ویژگیهاي همسر خوب چیست؟
پاسخ:
ازدواج بنیانگذار کانون پر مهر خانواده است و آنقدر مهم و با ارزش است که حتی در جوامع غیراسلامی و غیردینی هم اهتمام
ویژهاي نسبت به آن دارند.
یاد شده است و این نیاز طبیعی -«1» در قرآن کریم از آن به عنوان آیه و نشانهي خدا- که باعث آرامش و سکونت انسان میگردد
همهي انسانها میباشد.
انسان را تأمین میکند و نقش فراوانی در پرورش « جسم و روح » ازدواج یک امر فطري، خدادادي و طبیعی است که سلامت
استعدادهاي روحی و فکري و جسمی انسان برعهده دارد و باعث تکامل انسان میگردد.
شهید مطهري در این راستا میگوید: انسان بدون ازدواج به مرحله تکامل نمیرسد اگر چه مراحل علمی و معنوي بالایی را
«2» . گذرانده باشد
همسر خود را « ویژگیها » هر شخصی که بخواهد ازدواج موفقی داشته باشد باید ویژگیهاي همسر مناسب را بداند و طبق آن
کند. « انتخاب »
ص: 164
ویژگیهاي همسر مناسب
با توجه به روایات و سخن بزرگان ویژگیهاي مختلفی براي همسر شایسته بیان شده که براي رعایت اختصار برخی از آنها را بر
میشماریم:
صفحه 67 از 74
است. « چهار شرط کمال » و « چهار ویژگی اساسی » براي انتخاب همسر شایسته
الف: ویژگیهاي اساسی همسر
اول: دینداري و تعهد:
با انسان متدین ازدواج کنید اعتقاد به خدا و دین باوري نگاه انسان را به هستی و «1» « علیک بذوات الدین » : در روایت میخوانیم
خوشبختی تغییر میدهد.
زندگی، به جاي کج « سختی و مشکلات » به دیگران، در « شکر و انفاق » روحیهي « فراوانی نعمت » ارزشهاي واقعی را میفهماند. در
را سرلوحه زندگی قرار میدهد. « امید و تلاش » ، خُلقی و بدبینی
انسان را مسئولیتپذیر میکند، و استقلال شخصیت و روي پاي خود ایستادن را به انسان هدیه میدهد، همان چیزي که افراد ،« دین »
از همسرشان انتظار دارند و رهایی از تنبلی، و انجام ندادن کارهاي لغو، و دوري از گناه که بنیان خانواده را سست میکند از دیگر
را میچشد. « طعم خوشبختی » است که انسان « سایهي دین » نتایج ایمان میباشد. خلاصه در
دوم: اخلاق نیک:
اذ جاءکم من ترضون خُلقه و » : از امام باقر علیه السلام حکایت شده که میفرماید
ص: 165
اگر کسی که براي خواستگاري شما آمد از اخلاق و دین داري او راضی هستید، پس با او ازدواج کنید. «1» « دینه فزوجوها
سوم: شرافت خانوادگی و اصالت داشتن:
نه به این معنا که شهرت، ثروت یا موقعیت اجتماعی بالا داشته باشند، بلکه با نجابت و بزرگوار باشند و به کارهاي باطل و حرام
شهرت نداشته باشند.
چهارم: عاقل باشد و احمق و نادان نباشد:
زیرا چه بسیار افرادي که سواد بالائی ندارند اما تدبیر و عقل معاش و عقل معاد خوبی ،« عالم و با سواد » و « عاقل » البته فرق است بین
دارند.
ب: شرائط کمال همسر:
اول: سلامت جسمی و روحی:
«2» . اگر هم بیماري خاصی وجود داشت از کم و کیف و چگونگی آن قبل از عقد با خبر شود و با اطلاع کافی ازدواج کند
دوم: زیبایی:
که مانع ازدواج باشد نیست. برخی « شرطی » است و « امتیاز » از نظر ظاهري یک حداقل زیبایی را داشته باشد. البته کمال زیبایی یک
بیتوجهی « زیباییهاي ظاهري » همسر خود را مد نظر دارند و نسبت به « زیباییهاي معنوي » افراد به هنگام انتخاب همسر فقط
میکنند و مهم نمیدانند.
بقیهي ویژگیهاي « همسر زیبا » و از طرفی برخی افراد نیز به خاطر انتخاب
ص: 166
میکنند و به صِرفِ داشتن زیبایی ظاهر کفایت میکنند. « فداي زیبایی ظاهري » همسر مناسب را
میکنند، و بدیهی است که در طول زندگی به مشکل بر میخورند از این رو پیشنهاد میشود در « تفریط » و « افراط » این دو گروه
رعایت شود. « اعتدال و میانهروي » این زمینه
سوم: علم:
صفحه 68 از 74
درك انسان را نسبت به زندگی بالا میبرد البته در حد معمول، و اصرار بر مدارج بالا براي تشکیل زندگی نیاز نیست. ،« آگاهی »
چهارم: همشأنی:
هم کُف بودن و همسانی در مسائل مختلف مثل ایمان، توانائیهاي فکري و فرهنگی، در مسائل جسمی و جنسی در زیبایی در امور
مالی و اقتصادي و سیاسی و ... تناسب داشته باشند.
یادآوري:
دربارهي مسئلهي مهم ازدواج، انسان احتیاج دارد به مطالعه کتبی که در این زمینه وجود دارد و بعد مشاوره حضوري یا غیرحضوري
با کارشناسان و روانشناسان متخصص و متعهد در این موضوع.
ما « جزئیتر و دقیقتر » اگر این پاسخ کلی بود، یا سوالات جدیدي براي شما بوجود آمد، با مطرح کردن پرسشهاي خود به صورت
را در پاسخ دهی بهتر یاري فرمایید.
ص: 167
معرفی چند کتاب پیرامون ازدواج در اسلام:
1. جوانان و انتخاب همسر آیتاللَّه حسین مظاهري
2. ازدواج مکتب انسان سازي شهید دکتر پاك نژاد
3. انتخاب همسر آیتاللَّه ابراهیم امینی
4. اسلام و ازدواج آیتاللَّه مشکینی
ص: 169
فهرست منابع