گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
جلد پنجم
فصل سوم: قرآن و بهداشت







اشاره
ص: 154
راهکارهاي مقابله با چشم چرانی و خود ارضایی را بیان کنید؟
پرسش:
راهکارهاي مقابله با چشم چرانی و خود ارضایی را بیان کنید؟ پاسخ:
بنابراین در مرحلهي اوّل لازم است دیدهها را «1» . چشم چرانی و نگاه آلوده، آغاز انحرافات جنسی از جمله، خودارضایی است
پاك کرد تا بتوان دل را کنترل کرد.
ز دست دیده و دل هر دو فریاد که هر چه دیده بیند دل کند یاد
قرآن کریم پیش از دعوت به عفت جنسی، به عفت چشم دعوت میکند و میفرماید:
به زنان با ایمان بگو: عفت چشم و عفت جنسی را رعایت ... «2» به مردان با ایمان بگو: عفت چشم و عفت جنسی را رعایت کنند »
««3» کنند
«4» «. النظر سهم مسموم من سهام ابلیس؛ نگاه (به نامحرم) تیر زهرآگینی از تیرهاي شیطان است » : از پیامبر اسلام (ص) حکایت شده
چه بسا عشقی که » : شیطان با نگاه آلوده، جوانان را به دام عشق ناپاك و انحرافات جنسی میکشاند، از حضرت علی (ع) نقل شده
«5» «. با یک نگاه، بذر افشانی میشود
ص: 155
که در اعصاب چشم « لی بیدو » چشم چرانی از محرومیتهاي جنسی، محیط نامساعد و ضعف اراده و ... به وجود میآید. و عصب
متمرکز است با اعصاب جنسی متصل است و شخص با چشم چرانی لذت میبرد و به طور مستمر تبدیل به یک عادت میشود.
براي مقابله با چشم چرانی و استمناء لازم است از ضررهاي آن دو آگاهی پیدا کنیم:
ضررهاي چشم چرانی:
را به وجود میآورد و در زنها، غالباً خودنمایی است و « سادیسم » 1. غالباً چشم چرانی در مردها زیاد دیده میشود و بیماري
«1» . را به وجود میآورد « مازوشیسم » بیماري
2. چشم چرانی، سبب درشتی چشم، ضعف اعصاب و روان، بیخوابی، کم خوابی، بیاشتهایی، خیال پردازي واهی، تشویش ذهن و
صفحه 62 از 89
«2» . ... میشود
خودارضایی:
خود ارضایی یکی از گناهان کبیره است و براساس برخی آیات قرآن کریم، کسانی که خودارضایی میکنند، تجاوز کار معرفی
شده است:
«. فَمَنِ ابْتَغَی وَرَاءَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْعَادُونَ؛ و کسانی که فراتر از این جُویند، پس تنها آنان تجاوزگرند »
حکایت شده: شخصی از امام صادق (ع) در مورد خودارضایی سوال کرد. امام در پاسخ فرمودند: خودارضایی گناه بزرگی است.
کسی که مرتکب این کار زشت شود، همانند: کسی است که با خود ازدواج کند و اگر من بدانم کسی با خود این
ص: 156
«1» . عمل را انجام میدهد با او غذا نخواهم خورد. و حضرت براي اثبات دلیل خود به آیهي فوق استدلال کرده است
ناکح الکف ملعون؛ کسی که خود ارضایی کند ملعون [: از رحمت خدا دور] » : پیامبر گرامی اسلام (ص) حکایت شده که فرمودند
«2» «. است
براي کسی که خودارضایی کند در قیامت عذاب دردناکی در نظر گرفته شده » : همچنین امام صادق (ع) حکایت شده که فرمودند
«3» «. است
ضررهاي جسمانی و روانی خود ارضایی:
1. ضعف و تحلیل قواي جسمانی: خود ارضایی باعث کاهش انرژي بدن، خستگی، و پیري زودرس میشود.
2. ضعف بینایی: خود ارضایی به تدریج در نور چشم و قدرت بینایی اثر میگذارد و آن را کاهش میدهد.
3. آسیب به دستگاه تناسلی و ناتوانیهاي جنسی.
4. ضعف حافظه، هواس پرتی، ناتوانی در تمرکز فکري.
5. اضطراب و افسردگی.
6. پرخاشگري و بداخلاقی.
7. احساس گناه، عذاب وجدان.
8. بیعاطفه، کم رویی و خجالت.
9. آفت تحصیلی، مشکلات ازدواج.
«4» . 10 . بی میلی به همسر و ناسازگاري خانوادگی
ص: 157
کیفیت درمان چشم چرانی و خود ارضایی:
ایستادگی در برابر شهوت و کششهاي انحرافی درونی، تنها با تکیه به ایمان و قدرت اراده، امکان پذیر است هر چه ایمان و اراده
قويتر باشد، مقاومت او در برابر جاذبههاي جنسی بیشتر و عفت او افزوده میگردد.
برخی از عواملی که سبب دوري از چشم چرانی و خود ارضایی میگردد؛ به شرح زیر است:
هر مسلمانی بیاختیار چشمش به زیباییهاي زنی بیفتد و چشم فرو نهد، » : 1. عفت چشم: از پیامبر اسلام (ص) حکایت شده است
«1» «. خداوند به او توفیق عبادتی میدهد که شیرینی آن را احساس میکند
«3» . شرم مانع کار زشت است «2» . 2. حیاء: حضرت علی (ع) میفرمایند: حیا سبب عفت و عفت ثمرهي حیاست
جوانها، ازدواج کنید، اگر نمیتوانید، حتماً روزه بگیرید که روزه » : 3. روزه: از پیامبر اسلام (ص) حکایت شده است که فرمودند
صفحه 63 از 89
«5» «. راه کنترل غریزهي جنسی، روزه است » : و همچنین فرمودند «4» «. غریزهي جنسی را کنترل میکند
4. توجّه به زیانهاي چشم چرانی و خود ارضایی که در صدر بحث بیان شد.
5. ازدواج: در اوّلین فرصت ازدواج کنید.
6. سعی کنید در مکانهاي خلوت و تنها نمانید، چون تنهایی، خود عامل مهمی براي تحریک خودارضایی و زمینه ساز ارتکاب این
عمل است.
ص: 158
7. تلاش براي تقویت اراده از گامهاي مهم در امر بهبود است، نگوییم اراده از ما سلب شده است، زیرا ممکن است ارادهي انسان
ضعیف شود، ولی هیچ گاه از بین نمیرود، براي تقویت اراده راههاي زیادي پیشنهاد شده است که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
الف. تلقین به خود: همواره به خود بگوییم من میتوانم این عمل را ترك کنم.
ب. به پایان رساندن کارهاي نیمه تمام نیز در تقویت اراده موثر است. سعی کنید هیچ کار نیمه تمامی را از خود به جاي نگذارید.
ج. تمرکز بخشیدن به فعالیتهاي گوناگون و پراکنده: تلاش شود از کارهاي متعدد و متنوع پرهیز شود، چون موجب پراکندگی و
به هم ریختگی انسجام فکر میشوند.
د. نماز، سحر خیزي، کم خوري، دوري از گناه، از عوامل مهم تقویت اراده است.
8. افکار جنسی را که به ذهن خطور میکند بلافاصله با ذکر خدا و یاد آسیبهاي معنوي، جسمی، روانی، و اجتماعی این عمل
زشت، از خود دور نمایید.
9. تنبیه: راه دیگر مقابله با این تحریکات تنبیه خود است، مثلًا با خود شرط کنیم اگر یک بار چنین گناهی را مرتکب شوم مثلًا یک
یا چند روز، روزه میگیرم یا مبلغی را صدقه میدهم.
10 . اوقات فراغت خود را با مطالعه، ورزش، زیارت و دعا پر کنید.
11 . راه دیگر خنثی نمودن تحریکات، گرفتن دوش آب سرد، البته اگر از سلامت جسمی برخوردارید، یا شستن اعضا با آب سرد
است و هیچ گاه در حمام کاملا عریان نشوید و به اندام جنسی خود نگاه نکنید.
12 . از نگاه کردن به مواضع جنسی و برجستگیهاي بدن دیگران (حتی از روي لباس) پرهیز شود.
13 . به هنگام خواب سعی شود شکم بیش از معمول پر نباشد، و هرگز به رو نخوابید.
14 . ایمان مذهبی خود را روز به روز تقویت کنیم و توسل به ائمه (ع) را فراموش نکنیم و امیدوار به رحمت الهی باشیم و هیچ گاه
مأیوس نشویم.
ص: 159
15 . از پوشیدن لباسهاي تنگ و چسبان اجتناب شود.
16 . از نگاه کردن به تصاویر و فیلمهاي تحریک کننده و لباس جنس مخالف، جداً پرهیز شود.
17 . از فکر کردن و تصور و تخیل در مورد جنس مخالف و مسائل جنسی خودداري شود.
18 . از معاشرت و سخن گفتن و نگاه به جنس مخالف- حتی کودکان جذاب و خوش سیما- خودداري ورزیم و از دوستی با آنان
اجتناب کنیم.
19 . به بدي گناه و عواقب آن توجه کنیم.
20 . از مشاهدهي اعمال، رفتار و گفتار زوجهاي جوان جداً خودداري کنید.
نتیجه:
صفحه 64 از 89
حاصل سخن اینکه چشم چرانی پایه و اساس انحرافات جنسی است. لازم است با تقویت اراده و ایمان و عفت و حیا و شرم، چشمها
را از نامحرم بپوشانیم و خودارضایی که خود یک عمل زنا با خود است؛ علاوه بر مضرات جسمی و روحی و روانی که بر فرد
میگذارد اثرات نامطلوب اجتماعی و خانوادگی نیز دارد که باید با تقویت اراده و توکّل به خدا از کمند این عمل زشت رهایی
یابیم.
براي مطالعه بیشتر به کتابهاي زیر مراجعه شود:
. 1. گناهان کبیره، آیت الله دستغیب، ج 2، کانون اندیشههاي اسلامی، 1361
2. فتنه نفس، نوروز، صوري، سبط النبی، 1382 ، قم.
. 3. پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی، ج 2، انتشارات مبین، ص 391
. 4. آموزههاي تندرستی در قرآن، حسن رضا رضایی، عطرآگین، ص 82
. 5. جشن تکلیف، ري شهري، دارالحدیث، 1378
. 6. دنیاي نوجوان، محمدرضا شرفی، انتشارات تربیت، 1370
ص: 160
چرا قرآن بعضی غذاها را حرام و برخی را حلال کرده است؟ آیا اسرار و فواید پزشکی داشته است؟
پرسش:
چرا قرآن بعضی غذاها را حرام و برخی را حلال کرده است؟ آیا اسرار و فواید پزشکی داشته است؟ پاسخ:
خداوند متعال به عنوان خالق بشر و کل کائنات و عالم به مسائل مختلف حیات و جهان در قرآن کریم نیک و بدها، پاك و
ناپاكها و مطلوب و نامطلوبهایی را که تأمین کننده یا تهدید کنندهي سلامت جسم و جان انسان است با رهنمودهایی مشخص
نموده است.
با بیان مفاهیمی مثل حلال و حرام و طیّب و خبیث برخورداري انسان را از غذاهاي معین مجاز و آزاد گذاشته و از مصرف مواد
غذایی مشخص دیگر نهی کرده است.
چیزهاي پاکیزهاي که طبع انسان سالم آنها را بپذیرد و بلع و هضم و جذب و دفعش مناسب، و در جهت سلامت انسان باشد را
تجویز و چیزهایی که طبع سالم انسان از آن متنفر و استفادهاش مضر یا مشمئز کننده باشد را منع کرده است.
با گذشت 14 قرن از این مرزبندي قرآن، اگر اندیشمندانه و با انصاف حکمتهاي این حلال و حرامهاي الهی را بررسی کنیم،
میبینیم که تمام این دستورات توجیه علمی داشته که میتوان در بررسی علمی به برخی از آن حکمتها دست یافت.
قرآن در مورد تغذیه، از جهتی انسان را به خوردن غذاهاي پاکیزه [: طیب توصیه میکند و به کیفیت استفاده از آن هم عنایت دارد
و از طرفی از خوردن
ص: 161
غذاهاي غیربهداشتی [: خبیث منع میکند؛ این دستورات را میتوان به سه تقسیم کرد:
1. دستور به اعتدال در خوردن غذا.
2. ممنوعیت چیزهاي ناپسند (تحریم خبائث).
3. سفارش در مورد چیزهاي پاك و پاکیزه (توصیه به طیّبات).
اول: قاعده اعتدال در خوردن غذا:
صفحه 65 از 89
قرآن یک قاعده و چهارچوب کلی و اساسی براي تغذیه ارائه میدهد و میفرماید:
«1» ؛ کُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَایُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ »
«. وبخورید و بیاشامید، [ولی زیادهروي نکنید؛ که او اسرافکاران را دوست نمیدارد
کلمهي جامعی است که هر گونه زیادهروي در کمیّت و کیفیت و بیهودهگرایی و اتلاف و مانند آن را شامل میشود. « اسراف »
اسراف مصادیق گوناگونی دارد مانند: زیاد خوردن و آشامیدن، فرو دادن سریع غذا بدون جویدن کامل، زیاده روي در خوردن
«2» ... یک نوع غذا، و تجاوز از خوردن خوراکیهاي حلال و روي آوردن به حرام و
پیامدهاي اسراف در غذا:
صاحبنظران براي اسراف در تغذیه ضررهایی را بر شمردهاند که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
1. سوء هاضمه و فراخ شدن معده و بزرگی شکم؛
2. پیچ خوردن معده؛
ص: 162
3. حمله حُنّاق سینه یا سوزش قلب؛
4. دچار شدن به وبا و تیفوئید و ...؛
5. چاقی که خود یک بیماري خطرناك است؛
6. پوسیدگی دندان؛
7. بالا رفتن غلظت خون (تصلب شرائین)؛
8. بیماريهاي مفصلی و سنگ کلیه (اسراف در خوردن یک نوع غذا)؛
9. آثار روانی، مثل کودنی و تنبلی و افزایش شهوت جنسی.
دوم: ممنوع کردن چیزهاي ناپسند (خبائث):
نامیده است در مییابیم خداوند هر چه را تحریم فرموده براساس حکمت و براي « خبائث » پس از بررسی آیاتی که غذاهاي مضر را
پیشگیري از زیانهاي مترتب بر آن بوده است و نیز روشن میگردد به رغم تمام پیشرفتهاي علمی، باز انسان نیازمند هدایت از
جانب کسی است که علم او مافوق تمام دستآوردهاي بشري باشد.
قرآن کریم در برخی آیات به صورت کلّی میفرماید:
«1» ؛ وَیُحِلُّ لَهُمُ الطَّیِّبَاتِ وَیُحَرِّمُ عَلَیْهِمُ الْخَبَائِثَ »
«. و برایشان [خوارکیهاي پاکیزه را حلال میشمرد، و پلیديها را بر آنان حرام میکند
«2» . خبائث به چیزهایی گفته میشود که پلید است، یعنی امور پست و فاسد و متعفن، به طوري که طبع انسان آنها را نمیپسندد
و قرآن کریم در برخی آیات به طور مشخص از خوردن برخی غذاها منع میکند و میفرماید:
ص: 163
«1» ؛ حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَهُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِیرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَهُ »
«. گوشت مردار و خون و گوشت خوك و حیواناتی که به غیرنام خدا ذبح شوند و حیوانات خفه شده ... بر شما حرام شده است
صاحبنظران در بررسی حکمت اینگونه غذاها به نتایجی رسیدهاند که برخی از آنها را یادآور میشویم:
1. مردار: در اصطلاح فقهی مردار به جانوري اطلاق میشود که از طریق ذبح شرعی، جان نداده باشد.
براي ذبح شرعی نیز حکمتهایی بیان شده که خود نیز داراي تاثیراتی بهداشتی است از جمله اینکه چون خون پس از مرگ جانور
صفحه 66 از 89
به محل مناسبی براي رشد میکروبها تبدیل خواهد شد، ذبح شرعی با بریده شدن رگها و شریانهاي بزرگ گردن، باعث خروج
«2» . تمام خون بدن حیوان خواهد شد و دست و پا زدن حیوان ذبح شده نیز به این امر کمک خواهد کرد
ممنوعیت خوردن گوشت مردار در سورههاي انعام، نحل، بقره و مائده (با الفاظ مختلف تکرار شده) بیانگر خطرات جسمی و
استفاده از گوشت مردار از نگاه روایات: «. روحی استفاده از آن و آلودگی مردم آن روزگار به این مسئله است
در روایات نیز به برخی از مضرات استفاده از گوشت مردار اشاره شده است به عنوان مثال از امام صادق (ع) حکایت شده:
ص: 164
هیچ کس مردار نمیخورد مگر اینکه بدنش ضعیف و رنجور میشود. نیروي او را میکاهد و نسل او را قطع میکند و آن کس »
«1» «. که به این کار ادامه دهد با مرگ ناگهانی (مثل سکته) از دنیا میرود
ضررهاي دیگري براي خوردن گوشت مردار در روایات برشمردهاند که عبارتند از: بدبویی بدن، ایجاد صفراء، بد اخلاقی،
«2» . عصبانیت، قساوت قلب و از بین رفتن مهر و عطوفت، منجمد شدن خون و غیره
یادآوري: از این روایات روشن میگردد استفاده از مردار علاوه بر ضررهاي جسمی، داراي ضررهاي روانی و اخلاقی هم میباشد.
و در روایت آمده است به قدري گوشت مردار مهر و محبت را میبرد که شخص حتی از کشتن فرزند و پدر خویش ایمنی نخواهد
«3» «. داشت
صاحب نظران «4» . دستگاه گوارش نمیتواند از مردار، خون سالم و زنده بسازد و به علاوه مردار کانونی از انواع میکروبها است
«5» . و پزشکان به ضررهاي دیگر خوردن مردار در کتب خویش اشاره کردهاند
«6» . 2. خون: حرمت خوردن خون در چهار سورهي قرآن کریم با الفاظ مختلف تکرار شده است
موضوع خوردن خون در میان اقوام و ملل جهان سابقهاي طولانی داشته است و در دوران جاهلیت نیز از آن استفاده میکردند.
متخصصان علوم پزشکی و ص: 165
غذایی اسرار علمی و فلسفههاي مختلفی در مورد حرام بودن خوردن خون برشمرده و گفتهاند: خون محیط مناسبی براي رشد انواع
میکروبها میباشد و در آزمایشگاههاي طبی از خون براي کشت انواع باکتريها به منظور مطالعهي آنها استفاده میکنند و خون
«1» . در معده بسیار سخت هضم میگردد
در روایات نیز به برخی از ضررهاي آن اشاراتی شده است از جمله:
امام صادق (ع) میفرمایند: خوردن خون باعث قساوت قلب و رفتن مهر و عاطفه و موجب تعفن بدن و تغییر رنگ چهره میشود.
«2»
ادیان الهی خوردن خون را از لیست غذاهاي بشري حذف کردهاند، که نشان میدهد که تمدّن فعلی بشر تا چه حد مرهون زحمات
انبیا است.
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَهَ وَالدَّمَ » . 3. گوشت خوك: خوردن گوشت این حیوان از نظر اسلام در لیست غذاهاي ممنوع قرار گرفته است
( بقره/ 173 ، مائده/ 3، انعام/ 145 ، نحل/ 115 ) «... وَلَحْمَ الْخِنْزِیرِ
مصرف گوشت خوك هم ضررهاي جسمی دارد و هم ضررهاي معنوي و اخلاقی، مانند:
خوك غیرت ناموسی ندارد و جفت خود را در معرض استفادهي خوكهاي نر دیگر قرار میدهد و لذت میبرد و این خوي
«3» . بیغیرتی در گوشتش تاثیراتی دارد. پس تغذیه از این گوشت باعث انتقال این صفت رذیله به انسان میگردد
بیماريهایی که توسط مصرف گوشت خوك به انسان منتقل میگردد به طور خلاصه عبارتند از:
ص: 166
صفحه 67 از 89
الف. کرم کدوي خوك که موجب نارساییهایی در دستگاه گوارش میگردد.
ب. مرض لادردي که در مناطق مسیحی نشین زیاد یافت میگردد اما در میان مسلمانان یافت نمیشود.
ج. تري شینوز که اثرش التهاب جداره امعا: پیدایش جوشها و دملهاي پراکنده در تمام بدن و ...
که بر اثر ثقیل الهضم بودن گوشت خوك ایجاد میگردد. « بوتولیسم » د. بیماري
گوشت خوك در بیماريهایی مثل: اسهال خونی، یرقان عفونی، اسهال آسیبی، بیماري شبه باد سرخ و تصلب شرائین و دردهاي
مفصلی و مسمومیتها موثر است. خوك از خوردن چیزهاي پلید و کثافت حتی مدفوع خود باك ندارد و از این رو معدهاش لانهي
«1» . انواع میکروبها و امراض است
4. ممنوعیّت نوشیدن شراب (خمر):
خداي متعال در قرآن کریم در چهار مرحله با مسئلهي شراب برخورد میکند در ابتدا مسلمانان را براي پذیرش این حکم آماده
میکند و به تدریج اجتماع مسلمانان آن روز را از این خوي پلید پاك میکند.
قبل از ظهور اسلام، شراب خواري در بین بسیاري از ملتها یک عادت و رسمی بود که این عادت هنوز هم در بسیاري از
کشورهاي غیرمسلمان رواج دارد.
حرمت و نجاست شراب و مسکرات از چند جهت قابل بررسی است و در روایات اهل بیت (ع) و سخنان متخصصان علوم پزشکی
«2» : مطالب مختلفی در مورد ضررهاي معنوي، اجتماعی و بهداشتی شراب آمده است که به اختصار بدانها اشاره میکنیم
ص: 167 الف. شراب عقل را زایل و انسان را از حوزهي انسانیت خارج و تبدیل به
یک حیوان میکند تا آنجا که حتّی کشتن خانواده و فرزندان برایش عادي جلوه مینمایند.
ب. ابتلا به زخم معدهي حاد که ممکن است به مرگ منجر شود.
ج. اعتیاد مزمن به الکل به دستگاه عصبی آسیب وارد میکند و منجر به بیماريهاي عصبی در زمینههاي مختلف میشود.
د. استفادهي الکل به دستگاه گوارش صدمه وارد کرده و باعث بیماريهاي گوارشی مثل سرطان مري، التهاب حاد معده و ...
میگردد.
م. نوشیدن الکل رابطهي نزدیکی با بسیاري از بیماريهاي قلبی از جمله: ضعف ماهیچههاي قلب و ... دارد.
ه-. نوشیدن شراب باعث نارساییهاي خونی مثل کاهش آهن خون و کاهش اسید کولیک در خون و ... میشود.
و. مصرف الکل تاثیر زیادي روي فعالیتهاي جنسی دارد، از جمله میل جنسی را افزایش میدهد ولی توان انجام فعالیتهاي جنسی
را کم میکند و ...
ز. الکل یکی از علل پنجگانهي اصلی ابتلا به سرطان مغز است.
همچنین استفاده از شراب و مشروبات الکلی عوارض روحی و ذهنی بسیاري دارد که صاحبنظران و پزشکان در مورد ضررهاي
آن به طور مفصّل در کتابهاي مختلف به آن پرداختهاند.
سوم: توصیه به غذاهاي حلال و پاك (طیّب):
قرآن کریم توجّه خود را فقط معطوف به تحریم خبائث ننموده بلکه مردم را به غذاهایی مفید و مؤثر در سلامتی، راهنمایی کرده
است و در این راستا میفرماید:
یَسْأَلُونَکَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبَاتُ؛ از تو میپرسند: چه چیزهایی براي شان حلال شده است؟ بگو: [همهي پاکیزهها »
( مائده/ 4، اعراف/ 33 ، مائده/ 87 و 88 ، نحل/ 5 ) «. براي شما حلال گردیده
ص: 168
صفحه 68 از 89
در منفعت و ارزش غذایی محدود نمیگردد بلکه فواید روانی غذا را نیز در بر میگیرد و غذایی طیب « طیّب » البته معناي کلمهي
باید حلال هم باشد:
«1» « وَکُلُوا مِمَّا رَزَقَکُمُ اللّهُ حَلَالًا طَیِّباً »
زیرا هنگامی که شخص از دسترنج خود غذا میخورد ضمن دستیابی به یک لذّت و نشئه خاص، احساس سعادت و بزرگی نیز به
«2» . وي دست میدهد
انواع طیبات از دیدگاه قرآن:
1. گوشت چهارپایان: (نحل/ 5) شکی نیست که اگر گوشت را از رژیم غذایی انسان حذف کنیم، قادر به ادامه یک زندگی
بهداشتی و طبیعی نخواهد بود؛ زیرا گوشت از هر غذاي دیگري بیشتر پروتئین دارد.
کمبود پروتئین بدن در دراز مدت باعث اختلال در رشد طبیعی بدن، ضعف عضلات، کم خونی، کودنی و کم عقلی ... میگردد.
2. صید دریا: قرآن کریم میفرماید:
«3» ؛ وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیّاً »
«. و او کسی است که دریا را رام ساخت تا از آن، گوشت تازه بخورید
نعمتهاي دریا شگفتانگیز و بیشمارند که از جملهي آن، ماهی را میتوان نام برد. گوشت ماهی داراي پروتئین زیادي با کیفیت
ضد شب کوري و براي رشد بافتهاي A دارد که ویتامین D و ویتامین A خوب است و مقدار زیادي ویتامین از جمله ویتامین
براي رشد و نمو استخوان بسیار مفید است. D پوست ضروري است و ویتامین
ص: 169
ماهی حاوي کلسیم است و دیگر امتیاز ماهی و محصولات غذایی دریایی غنی بودن آنها از نظر یُد است که عنصري ضروري و
«1» . مورد نیاز براي غده تیروئید است
3. شیر چهارپایان: (نحل/ 66 ) شیر به تنهایی غذایی خالص، خوش طعم و کامل که خداوند به انسانها ارزانی داشته است. شیر مملو
از کلسیم است، کلسیم نمک مخصوصی براي استحکام استخوانهاي بدن، ناخنها و موها است بدون کلسیم استخوانها سست
میشوند. دندانها میپوسند، ناخنها میشکنند و موها میریزند.
4. زیتون: (انعام/ 99 و مومنون/ 20 ) زیتون یک مادهي غذایی بسیار ارزشمند است که مقدار زیادي چربی، پروتئین، کلسیم آهن و
کمپلکس بسیار غنی است قرآن با قسم خوردن به این میوه (والتین و B و D و A فسفات را در خود دارد و از نظر ویتامینهاي
الزیتون) توجه و حس کنجاوي بشر را به این میوه جلب کرده است و صاحب نظران فوائد بسیار فراوانی را براي این میوه
«2» . برشمردهاند
5. خرما (نحل/ 11 و عبس/ 29 ): درصد بسیاري از ترکیبات خرما را مواد قندي تشکیل میدهند و از این نظر غنیتر از سایر
میوههاست. همچنین خرما بر هضم غذا موثر است و خاصیت ضد گرسنگی دارد و مناطقی که از خرما بیشتر مصرف میکنند کمتر
مبتلا به سرطان میشوند خرما براي جوش و غرور جوانی مفید است، بیماران دیابتی به جاي قند میتوانند از خرما استفاده کنند.
«3» . متخصصین فواید بسیاري براي خرما برشمردهاند که به ذکر همین مقدار اکتفا میکنیم
ص: 170
«1» . در روایات نیز اشاراتی به خواص پر اهمیت خرما شده است
4): خداوند از یک طرف به انجیر قسم یاد میکند و از طرف دیگر بحث قوام انسان را مطرح میکند پس بین - 6. انجیر (تین 1
انجیر و قوام انسان ارتباط وجود دارد (والتین ... لقد خلقنا لانسان فی احسن تقویم) دانشمندان بعد از تحقیقات در انجیر، به این
صفحه 69 از 89
«2» . نتیجه رسیدهاند که انجیر تاثیر مستقیم در قوام و قدرت انسان و سلامتی بدن دارد و فوائد دیگري نیز براي انجیر برشمردهاند
و در روایات اهلبیت نیز فوائد فراوانی براي انجیر حکایت شده است.
7. عسل: قرآن عسل را مایهي شفا معرفی میکند و میفرماید:
«3» ؛ یَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ »
«. از شکمهایشان نوشیدنی (: عسل) بیرون میآید که رنگهایش متفاوت [و] در آن براي مردم درمانی است
بسیاري از صاحبنظران، مفسّران و پزشکان در مورد اهمیت غذایی و دارویی (شفا بخش) عسل سخن گفته و به قرآن آفرین
خوانده است. « شفا » گفتهاند که آن را
اینک به طور خلاصه اشاراتی به آنها میکنیم:
الف. عسل داراي بیش از 70 مادهي مختلف است که براي بدن بسیار مفید است.
ب. عسل خاصیت ضد میکروبی و ضد عفونی دارد و میکروبها قادر به حیات در عسل نیستند.
ج. عسل براي کودکان، هم یک مادهي غذایی، و هم یک داروي ارزشمند است.
د. عسل در پیشگیري از عوارض تابش انواع اشعه و سرطان نقش بسزایی دارد.
ص: 171
کاربرد درمانی عسل:
1. عسل در درمان بیماريهاي پوستی بویژه جوشهاي چرکی و زخمهاي کهنه و عفونی موثر است.
2. عسل تاثیرات نیکویی بر بیماريهاي گوارشی دارد.
3. عسل در درمان بیماريهاي تنفسی مثل بیماري سل، سیاه سرفه و التهاب ریه نقش موثر دارد.
4. عسل از قدیم الایام در درمان بیماريهاي چشم به کار برده میشد.
همچنین عسل در بیماريهاي زنان و زایمان و بیماريهاي گوش، حلق و بینی و بیماريهاي قلبی و کلیه و دستگاه عصبی موثر است
«1» . که صاحبنظران به طور مفصل به تشریح آنها پرداختهاند
بنابراین:
1. قرآن چیزهاي را که طبع سالم انسان از آن متنفر و استفاده از آن براي او ناراحتی و بیماريهاي جسمی و روحی ایجاد مینماید
حرام کرده است.
2. علت و فلسفهي حرمت برخی از امور، براي بشر با توجه به پیشرفت علم، روشن شده و ممکن است علت حرمت اینگونه غذاها
«2» . منحصر به این امور نباشد و علتهاي دیگري هم در حرمت این غذا دخیل باشد که هنوز بشر پی به آن نبرده است
3. ممکن است در آینده حکم و اسرار و علل بهتري از آنچه تا حال کشف شده براي بشر آشکار گردد زیرا علم بشر خیلی محدود
و به تصدیق دانشمندان
ص: 172
این عصر نسبت معلومات بشر به مجهولات او اندك است، و هر چه معلومات تازه براي بشر پیدا میشود مجهولات او زیادتر
«1» . میگردد
4. فلسفه و علت برخی از احکام و قوانین اسلام هنوز روشن نشده است که به این موارد احکام تعبّدي میگویند و باید هر مسلمان
بدانها عمل کند. و مسلّماً عقل و علم آنها را میپذیرد و ممکن است در آینده حکمتهاي آنها براي ما روشن شود چرا که این
قوانین از طرف خداي حکیم وضع شده است.
صفحه 70 از 89
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، دکتر محمدعلی رضاییاصفهانی.
2. تغذیه در قرآن، دکتر محمدرضا نوري.
3. فلسفه احکام، آیت الله احمد اهتمام.
4. اسلام وبهداشت روان، مجموعه مقالات، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبري در دانشگاه علوم پزشکی ایران.
ص: 174
رابطهي وضو و غسل با بهداشت جسمانی چیست؟
پرسش:
رابطهي وضو و غسل با بهداشت جسمانی چیست؟ پاسخ:
در اسلام عباداتی وجود دارد که داراي دو جنبه است: یکی بُعد عبادي، که موجب تقرب انسان به خدا و کمال معنوي او میشود و
دوم بُعد بهداشتی و درمانی، که براي محیط اجتماعی یا شخصی انسان آثار مفیدي دارد و سلامت انسان را تأمین میکند. مانند:
«1» . نماز، وضو، غسل و روزه از این قبیل عبادات هستند
وضو:
در قرآن مجید علت و فلسفهي برخی احکام را، نظافت و پاکیزگی نشان میدهد براي مثال: در آیهي وضو و تیمم میفرماید:
«2» ؛ مَا یُرِیدُ اللّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُم مِنْ حَرَجٍ وَلکِن یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَلِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ »
یعنی خدا نمیخواهد، تا بر شما هیچ تنگ بگیرد، و لیکن میخواهد، تا شما را پاك سازد و نعمتش را بر شما تمام نماید؛ تا شاید
«. شما سپاسگزاري کنید
البته ناگفته نماند که وضو و غسل نیز مثل سایر عبادات فلسفهي آن بالاتر از فوائد مادي و نتایج جسمانی است؛ بلکه حکمت آن
معنوي و روحانی و وصول به
ص: 175
که سر او از نور در « الوضوء نور و الوضوء علی الوضو نورُ علی نور » مقام قرب به مبدأ است و اشاره به همین معنا است حدیث
فائدهي وضوء، صفا و قلب و حصول قرب میباشد و چراغی است که مؤمن را از ظلمات و مادیات نجات میدهد و به معنویات و
«1» . ورود به ساحت قدس خداوند متعال رهبري مینماید
اما اگر بخواهیم از دریچهي بهداشت به مقولهي وضو و غسل نگاه کنیم، جنبههاي زیادي در این زمینه نمایان خواهد شد که
اندیشمندان و پزشکان به آن اشاره کردهاند و در این زمینه کتابهایی نیز نوشتهاند و در روایات هم به جنبهي بهداشتی آن اشاراتی
شده است از جمله از امام رضا (ع) حکایت شده که در مورد حکمت وضو میفرمایند:
و [وضو] براي این است که بنده در مقابل پروردگار خود پاکیزه باشد و قابل مذاکره و مکالمه گردد و اطاعت امر مولی نموده، از »
کثافات و نجاسات پاك گردد- و کسالت تن او بر طرف شود- و خواب از چشم او بیرون رود. تا این معارف به پاکی قلب او در
مقابل عظمت خالق منتهی شود- و سبب وجوب شستن صورت و دستها و مسح سر و پاها، آن است که این اعضا در نماز بیشتر به
کار میآید زیرا نمازگزار با صورت سجده و خضوع میکند. و با دست خود حاجات خویش را عرضه میدارد و با سر خویش
«2» «. جهت قبله را حفظ مینماید و با پاهایش قیام و قعود نماز را انجام میدهد
برخی از صاحب نظران در مورد وضو حکمتهایی بیان کردهاند که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
صفحه 71 از 89
ص: 176
1. دست و صورت که غالباً در معرض میکروبهاي مختلفند باید هر روز چند مرتبه با عنوان وضو شسته شود به طوري که آب به
پوست برسد و چربی و کثیفیها را رفع نماید.
«1» . زیرا غیر از اعضاي وضو (که زیر لباس است) کمتر آلوده به میکروب و کثافات محیط میشود
2. پیش از این گمان میکردند ورود میکروب به داخل بدن منحصر به سوراخهاي بدن (مثل دهان) است؛ ولی اخیراً ثابت شده
است که ممکن است میکروب از سطح پوست نیز وارد بدن شود و چون دست و صورت بیشتر در معرض آلودگیها واقع میشود
«2» . دستور به شستن داده شد و در پا و سر به مسح اکتفاء شده تا موجب سختی نشود
3. در مسح سر و پا اگر مانعی باشد لازم است براي صحت وضوء، آن موانع را برطرف نماییم در نتیجه نظافت محل سر و پا هم
و یا حداقل احتمال آن را دارد. «3» ، تحقق مییابد و این خود یک نکتهي بهداشتی است
4. ماساژ دادن به روشهاي مختلف خاصیت و فوائد فراوانی براي بدن دارد که وضو نیز همان خاصیت ماساژ را دارا میباشد، زیرا
وقتی سطح اعضاي وضو، آب سرد رسید و محل آن سرد شد براي حفظ درجه حرارت طبیعی بدن و جبران حرارت از دست رفتهي
اعضاي وضو، دستگاه گردش خون به فعالیت سریع مشغول میشود تا درجه حرارت بدن متعادل شود. و در نتیجه نشاط و سلامتی و
«4» . تعدیل در دستگاه گردش خون که مهمترین عنصر بدن است بوجود آید و بهداشت بدن را تأمین مینماید
ص: 177
5. در مورد نوع آب وضو (سرد بودن و پاك و مطلق بودن) و استنشاق (آب در بینی کردن) و مضمضمه (آب در دهان کردن) و
«1» . مسواك قبل از وضو، مطالب بهداشتی جالبی است که در روایات و سخنان صاحب نظران و پزشکان بدان اشاره شده است
غسل:
غسل، همانند وضو داراي دو بعد عبادي و بهداشتی میباشد. ما در اسلام غسلهاي متعددي داریم که برخی از آنها مستحب و
برخی واجب است: مثل غسل جنابت- حیض- نفاس- استحاضه- مس میت- میت و ...
غسل علاوه بر اینکه باعث نورانیت باطنی انسان میشود و حالت معنوي در انسان ایجاد میکند و روح را طهارت و نشاط میبخشد؛
فواید بهداشتی و جسمانی نیز براي بدن دارد. که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
هر کدام از غسلها فلسفه و علت خاصی دارد، مثلًا: در مورد غسل جمعه و غسل عیدهاي مختلف، یکی از علتها این است که
چون در روزهاي جمعه و أعیاد اسلامی برخی اجتماعات برپا میشود؛ مثل نماز جمعه و نماز عید و ... و مردم از جاهاي دور و
نزدیک در یک جا دورهم جمع میشوند؛ بنابراین غسل موجب پاکیزگی میشود و بهداشت جسم و محیط را تأمین میکند و از
برخی از پزشکان و صاحبنظران در مورد غسل جنابت «2» . طرفی بوي عرق و ... را از بین میبرد و انس بین افراد بیشتر میگردد
فوایدي ذکر کردهاند، از جمله:
1. غسل باعث نشاط بخشیدن به بدن و ورزیده شدن آن از طریق تحریک پایانههاي عصبی موجود در پوست میگردد.
2. غسل موجب احتقان خون در پوست و دستگاه تناسلی و دفع خونهاي جمع شده در این قسمتها به سایر قسمتهاي بدن به ویژه
قلب و مغز میشود.
ص: 178
3. عمل غسل یک فعالیت عضلانی است که موجب نشاط قلب و حس جریان خون در بدن، و ورزش عضلات ارادي بدن است.
4. غسل، سلامتی پوست را تأمین میکند تا بهتر به وظایف متعدد خود عمل نماید که از مهمترین آنها انتقال احساسات و تنظیم
دماي بدن و حفظ سلامتی است.
صفحه 72 از 89
«1» . 5. زدودن سلولهاي مرده، مواد چربی زائد و گرد و غبار و سایر آلودگیها از پوست از دیگر فوائد غسل میباشد
«2» . 6. در روایت آمده که در زمان جنابت، منی از تمام بدن بیرون میآید و از این رو لازم است، تمام بدن شسته شود
دانشمندان امروز به این نتیجه رسیدهاند که خارج شدن منی از انسان، یک عمل موضعی نیست (مانند بول و سایر زواید)؛ بدلیل
اینکه اثر آن در تمام بدن آشکار میگردد و تمام سلولهاي تن به دنبال خروج آن در یک حالت سستی مخصوص فرو میروند.
«3»
7. برخی در مورد ترتیب غسل (سر و گردن، سمت راست و سمت چپ) نیز نکات بهداشتی و جسمانی ذکر کردهاند، از جمله:
وقتی انسان با آب سرد مشغول به شستن یک عضو شد درجه حرارت در اعضاي بدن مختلف میگردد؛ در نتیجه گردش خون به
آن سمت شدید میشود و به دنبال آن عمل حیاتی دوران خون شدت پیدا میکند. همانطور که در وضو صورت میگیرد حتی اگر
«4» . با آب گرم هم انجام شود باز این فرایند جریان پیدا میکند
ص: 179
8. پوست انسان هم داراي تنفس است و قریب 2 میلیون منافذ جلدي روي پوست وجود دارد که در اثر برخی رسوبها این منفذها
مسدود میگردد؛ و تنفس پوست که از لوازم سلامتی و حیات است قطع و یا کم میشود؛ و در اثر غسل این روزنهها باز و حیات و
نشاط به آن بر میگردد، و فایدههاي بهداشتی دیگر که در کتب مربوطه به آن اشاره کردهاند.
یادآوري:
در پایان چند نکته لازم به ذکر است که:
وضو و غسل یک عبادت است که مقدمهي نماز قرار میگیرد و پایین آوردن آن در حد یک عمل بهداشتی صحیح به نظر
نمیرسد، هر چند که آثار بهداشتی این دستور الهی بر کسی پوشیده نیست.
آثار و فوایدي که براي وضو و غسل شمرده شد علت منحصر و تامه براي وضو و غسل نیست. بلکه ممکن است مصالح و مفاسد
دیگري مثل مسائل معنوي و اجتماعی هم مورد نظر شارع بوده است. و آیندگان نکات علمی و دقیقتري از این عمل عبادي کشف
کنند.
برخی از این آثار بهداشتی که از شستشوي بدن حاصل میشود، با شستشوي ساده بدن (بدون نیت و شرایط غسل) نیز حاصل
میشود، پس معلوم میشود که این آثار، هدف اصلی شارع مقدس اسلام نبوده است، بلکه حداکثر میتوان گفت: در دستور غسل
«1» . و وضو برخی از این آثار نیز لحاظ شده است
منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، دکتر محمدعلی رضاییاصفهانی، انتشارات کتاب مبین.
2. فلسفه احکام، احمد اهتمام.
ص: 180
دستورات بهداشتی قرآن چیست؟
پرسش:
دستورات بهداشتی قرآن چیست؟ پاسخ:
دستورات بهداشتی قرآن را میتوان در چهار محور خلاصه کرد:
1. بهداشت تغذیه؛
صفحه 73 از 89
2. بهداشت جسم؛
3. بهداشت مسائل جنسی؛
4. بهداشت روح و روان.
در اینجا لازم است هر کدام از این موارد به صورت جداگانه پرداخته شود:
1. بهداشت تغذیه:
توضیح آن در پاسخ پرسشهاي قبلی گذشت.
2. بهداشت جسم:
در برخی از آیات قرآن اشارتی به بهداشت جسم شده است که علاوه بر جنبهي تقرّب و پاکی و لطافت روح، حاوي نکات
بهداشتی فراوانی نیز میباشد. اشارات بهداشتی قرآن عبارتند از: وضو، غسل، طهارت لباس و پاکیزگی محیط زیست و ...
مائده/ 6) نماز در اسلام جایگاه ویژهاي دارد که مقدمات آن از جمله، وضو گرفتن یا غسل کردن (مثل: غسل جنابت) و ) «1» : وضو
پاك کردن بدن و لباس از نجاسات و همچنین پاکی مکان نمازگزار و ... موجب رعایت بهداشت شخصی میشود.
ص: 181
وضو از نظر بهداشتی و شستن صورت و دستها در وضوء، پنج بار و یا حداقل سه بار در شبانه روز اثر قابل ملاحظهاي در نظافت
«2» . که البته صاحبنظران فواید بهداشتی دیگري نیز براي آن برشمردهاند «1» . بدن دارد
مائده/ 6) غسل همانند وضو، داراي دو جنبهي (بهداشتی و عبادي) است. در مورد غسل جنابت روایتی از امام رضا (ع) ) «3» : غسل
وارد شده است که حضرت فرمودند:
علّت غسل جنابت نظافت است و آدمی خود را از کثافات که به او رسیده پاکیزه کند و سایر بدن را پاك گرداند؛ زیرا منی از تمام »
«4» «. بدن بیرون میآید از این رو لازم است تمام بدن را پاکیزه کند
متخصصان علوم پزشکی هم به این نتیجه رسیدهاند که خارج شدن منی، یک عمل موضعی نیست (مانند بول و سایر زواید که لازم
باشد فقط همان موضع شستشو شود)
به دلیل اینکه اثر آن در تمام بدن آشکار میگردد و تمام سلولهاي بدن به دنبال خروج آن، در یک حالت سستی مخصوص فرو
«6» . البته غسل حاوي برخی مطالب بهداشتی دیگر نیز هست که صاحب نظران به آن اشاره کردهاند «5» . میروند
پاکیزگی لباس یکی از خواستههاي طبیعی انسان است که اسلام نیز بر آن «7» « وثیابک فطهر » : 3. طهارت لباس: قرآن میفرماید
تاکید کرده است. البته در
ص: 182
مورد اینکه مقصود از آیهي فوق (طهارت لباس) چیست؟ نظریههاي مختلفی مطرح است که پرداختن به آنها ما را از بحث خارج
میکند.
4. پاکیزگی و بهداشت محیط زیست: قرآن درباره بهداشت محیط زیست میفرماید:
وَطَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْقَائِمِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ؛ و خانه مرا براي طواف کنندگان و (به نماز) ایستادگان و رکوع کنندگان سجدهگر »
«. پاك و پاکیزه کن
این آیه بر لزوم پاکیزگی محیط زیست به ویژه مساجد اشاره و تأکید دارد و یکی از شروط صحت نماز، اقامهي آن در محلی پاکیزه
«1» . و دور از نجاسات است
3. بهداشت مسایل جنسی:
صفحه 74 از 89
یکی دیگر از دستورات بهداشتی قرآن، بهداشت مسایل جنسی است.
قرآن در زمینهي بهداشت مسایل جنسی، موضوعات علمی را مطرح مینماید، از جمله:
1. ممنوعیت آمیزش با زنان در حالت عادت ماهیانه؛
2. ممنوعیت زنا؛
3. ممنوعیت هم جنس بازي (لواط)؛
4. ممنوعیت خودارضایی (استمناء)؛
در اینجا به اشاراتی در مورد این مسائل اکتفا و بحثهاي مفصلتر را به مطالعهي منابع پیشنهادي واگذار میکنیم.
ص: 183
1. ممنوعیت آمیزش با زنان در حالت عادت ماهیانه:
قرآن کریم میفرماید:
و از تو، در بارهي عادت ماهانه » «1» ؛« یَسْأَلُونَکَ عَنِ المَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذيً فَاعْتَزِلُوا النِّسَ اءَ فِی الْمَحِیضِ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّی یَطْهُرْنَ »
[زنان میپرسند، بگو: آن رنجی است؛ از این رو در عادت ماهانه، از زنان کنارهگیري کنید، و با آنان نزدیکی ننمایید، تا پاك
«. شوند
«2» . یکی از حکمتهاي این دستور الهی، مصون ماندن از بیماري هاست که پزشکان مطالب زیادي در این زمینه نوشتهاند
2. ممنوعیت زنا:
عمل زشت یاد میکند و براي پیشگیري از این عمل دستور به ازدواج میدهد و همچنین زنان را « فاحشه » قرآن کریم از آن به عنوان
به رعایت حجاب و مردان را به کوتاه کردن نگاه فرامیخواند. قرآن میفرماید:
«. و نزدیک زنا نشوید؛ [چرا] که آن، زشتکاري است، و بد راهی است » «3» ؛« وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَی إِنَّهُ کَانَ فَاحِشَهً وَسَاءَ سَبِیلًا »
پرسش و پاسخهاي قرآنی ویژه جوانان، «4» . که در مورد بیماريهاي مختلف آمیزش، صاحبنظران به طور مفصل بحث کردهاند
ج 5، ص: 184
3. ممنوعیت هم جنس بازي (لواط):
قرآن دراین مورد در آیات 165 و 166 سورهي شعراء و 81 سورهي اعراف و 29 سورهي عنکبوت مطالبی را در قالب، داستان قوم
لوط بیان کرده و در ضمن آن این عمل را سرزنش و ممنوع و حرام کرده است.
این عمل عوارض و ضررهاي بهداشتی متعددي (از جمله: سیفلیس، سوزاك، آتشک، گرانولوم آمیزشی و سست شدن عضلات
«1» . مقعد و ...) دارد
4. ممنوعیت استمناء:
استمناء، یعنی اینکه کسی کاري کند که از خودش منی بیرون آید این عمل در اسلام ممنوع و حرام شمرده شده و قرآن در
31 ) به آن پرداخته است. - 7 و مُعارج/ 29 - سورههاي (مومنون/ 5
متخصصان علوم پزشکی و صاحبنظران در مورد آثار زیانبار فراوان این عمل زشت سخن گفته و اثرات سوء آن را در حوزههاي
«2» . مختلف روانی و اخلاقی- اجتماعی- جسمی و ... بررسی کردهاند
4. بهداشت روح و روان:
محور دیگري که قرآن کریم در مورد آن داراي دستورات بهداشتی ارزشمندي است؛ محور بهداشت روان میباشد:
در این زمینه نیز صاحبنظران و اندیشمندان علوم قرآنی قلم فرسایی نموده و از دید قرآن و تاثیر شفابخشی آن سخن راندهاند که
صفحه 75 از 89
براي طولانی نشدن مطلب اشاراتی در این زمینه مینماییم.
ص: 185
اضطراب و دلهره و دلواپسی و احساس ناتوانی و بیکفایتی فرد براي تعبیر و تفسیر حوادث موضوع نگران کننده و مهمی است که
«1» . براساس تحقیقات جدید اختلالات اضطرابی از شایعترین اختلالات روانپزشکی است
در اینجا به ذکر برخی از راهکارهاي قرآن در به وجود آمدن آرامش درونی و باز دارندهي اختلالات خفیف روانی میپردازیم:
1. توکل: توکل عبارت است از اعتماد به خدا در انجام کار و واگذاري امور به او؛ به طوري که فعالیت شخصی و تعادل روانی را
افزایش میدهد و از اضطراب نرسیدن به هدف باز میدارد. این اعتقاد حالتی را در شخص به وجود میآورد که موجب میشود
که قرآن «2» فرد در تمام حالات و رفتار خویش حضور پروردگار را در نظر بگیرد و در این حضور احساس قدرت و توانمندي کند
از جمله: «3» . هم بر این مسئله در آیات مختلف تاکید میکند
«. فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللّهِ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ؛ پس بر خدا توکّل کن؛ چرا که خدا توکّل کنندگان را دوست میدارد »
2. ایمان: از آثار مطلوب ایمان به خدا، آرامش است؛ آرامشی که موجب سکون نفس، ثبات قلب و ثبات عزم و اراده شده و مانع
«4» . راهیابی هرگونه اضطراب در انسان میشود
قرآن کریم میفرماید:
او کسی است که آرامش را در دلهاي مؤمنان فرو فرستاد. «5» ؛« هُوَ الَّذِي أَنزَلَ السَّکِینَهَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ »
ص: 186
3. ذکر و یاد خدا: قرآن کریم میفرماید:
آگاه باشید، که تنها با یاد خدا دلها آرامش مییابد! «1» ؛« أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ »
که البته منظور از ذکر خدا ذکر زبانی و فکر و قلبی و ترك گناه و ... میباشد که یاد خداوند در آرامش و بهداشت روان بسیار
موثر است.
4. صبر: یکی از اساسیترین روشهاي مقابله با استرس و عوارض ناشی از آن، صبر است. قرآن کریم میفرماید:
اي کسانی که ایمان آوردهاید! بوسیله شکیبایی و نماز، یاري «2» ؛« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَبْرِ وَالصَّلَاهِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ »
جویید؛ [چرا] که خدا با شکیبایان است.
5. توبه و استغفار: یکی از عوامل اضطرابزا احساس گناه است که تا حد زیادي تعادل روان انسان را به هم میزند. قرآن در
برخورد با این مسئله توبه و توجه به رحمت وسیع پروردگار را توصیه میکند.
قرآن کریم میفرماید:
مگر کسانی که توبه کنند، و ایمان آورند، و [کار] «3» ؛« إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحاً فَأُولئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّهَ وَلَا یُظْلَمُونَ شَیْئاً »
شایسته انجام دهند؛ پس اینان داخل بهشت میشوند، و هیچ ستمی بر آنان نخواهد شد.
راهکارهایی که قرآن درباره بهدشت روان فرا سوي بشر قرار میدهد؛ بسیار زیاد است که ذکر همهي آنها در این مجال نمیگنجد.
ص: 187
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، دکتر محمدعلی رضاییاصفهانی، ج 2، انتشارات مبین، رشت.
2. تغذیه در قرآن، دکتر محمدرضا نوري.
3. فلسفه احکام، آیت الله احمد اهتمام.
صفحه 76 از 89
4. اسلام وبهداشت روان، مجموعه مقالات، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبري در دانشگاه علوم پزشکی ایران، نشر معارف.
ص: 188
فصل چهارم: