گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
شاهنامه فردوسی
جلد پنجم
فصل چهارم: قرآن و غذاشناسی





اشاره
ص: 190
چرا قرآن به زیتون و انجیر قسم یاد کرده است؟
پرسش:
چرا قرآن به زیتون و انجیر قسم یاد کرده است؟ آیا به خاطر فواید غذایی آنهاست؟
پاسخ:
پرسش را در دو بخش بررسی میکنیم:
اول: حکمت و فلسفهي سوگند در قرآن؛
دوم: سوگند قرآن به انجیر و زیتون و حکمت آن.
اول: چرا خداوند سوگند یاد کرده است؟
مفسّران و صاحبنظران علوم قرآنی دلایل متعددي را براي قسمهاي قرآن بر شمردهاند که با بررسی آنها مطلب روشن میگردد:
1. برخی قائلند سوگندهاي قرآن به خاطر نشان دادن عظمت و تأکید بر مطلبی است که بعد از قسم میآید. یعنی این مطلبی که
«1» . دنبالهي آیات معمولًا بیان میکند؛ مطلب مهمی است
2. حکمت دوم قسمهاي قرآن این است که گاهی خداوند میخواهد عظمت آن مطلبی را که به آن سوگند یاد کرده، نشان دهد.
«2»
همچنین سوگندهاي قرآن فکر و عقل انسان را توسعه میدهد؛ در واقع تمام هستی را جولانگاه فکر بشر قرار میدهد و وي را در
عالم محسوسات و مادي و
ص: 191
عالم غیب به پرواز در میآورد زمین و خورشید و ستارگان و کهکشانها و حتی انجیر و زیتون را در برابر فکر او عرضه میکند تا
«1» . همه و همه را مورد مطالعه قرار دهد و با تحقیق و دقّت آنها را بررسی کند
بوده، یعنی سوگند به پروردگار « رب الفجر » در اصل « والفجر » در تقدیر است، یعنی « رَب » 3. احتمال دارد که در سوگندهاي قرآن
در تقدیر است. مثلًا سوگند به پروردگار خورشید، سوگند « رب » سپیده دم و اصولًا هر جا خداوند به امور مادي قسم میخورد یک
به پروردگار ماه و ...
در نتیجه میتوان این سه احتمال را با هم جمع کرد، زیرا با هم منافاتی ندارند، به هر حال سوگندهاي قرآن هم اشاره به عظمت
مطلبی که به آن قسم یاد شده و هم عظمت مطلبی که برایش قسم خورده دارد و هم بر عظمت خالق آنها ناظر است. بنابراین قسمها
و سوگندهاي قرآن براي اثبات راستگویی خداوند تبارك و تعالی نیست؛ بلکه براي نشان دادن عظمت اینگونه مطالب و اهمیت
آنهاست.
صفحه 77 از 89
دوم: چرا خداوند به انجیر و زیتون قسم خورده است؟
یکی از قسمهاي قرآن، قسم به انجیر و زیتون است که مفسرین احتمالاتی در مورد این دو قسم ذکر کردهاند، مانند:
بر « بیت المقدس » کوهستانی است که « زیتون » بر بلندي آن واقع شده؛ و منظور از « دمشق » کوهستانی است که ،« تین » الف. مراد از
بر این دو کوه، شاید براي این بوده که این دو میوه « زیتون » و « انجیر » بالاي یکی از کوههایش بنا شده است. و اطلاق نام دو میوهي
در این دو منطقه میروید و سوگند خوردن به این دو منطقه هم شاید به خاطر این بوده که عدهي بسیاري از انبیا در این دو منطقه
مبعوث شدهاند.
ص: 192
را اشاره به دو دوران حضرت آدم و حضرت نوح (ع) میدانند؛ چرا که لباسی که آدم و حوا در بهشت « زیتون » و « تین » ب: برخی
پوشیدند از برگ درختان انجیر بود و در پایان طوفان نوح، شاخهي زیتونی از آب بیرون آمد که نوح فهمید طوفان پایان یافته است.
«2» . البته احتمالات دیگري در این باره ذکر شده است «1» . بیت المقدس است « زیتون » مدینه و « تین » ج. در روایتی وارد شده که
دو میوهي « زیتون » و « انجیر » د: مقصود دو میوهي معروف میباشد. اگر این دو قسم را بر معناي ابتدایی آنها حمل کنیم یعنی
معروف؛ باز سوگند با معنایی است. زیرا انجیر و زیتون داراي ارزش غذایی فراوانی است که غذاشناسان و پزشکان فوائد بسیاري را
براي آنها بر شمردهاند که برخی از آنها را در اینجا مطرح میکنیم:
زیتون:
بیشک تمامی میوههایی که خداوند منان آفریده، ارزشمند است، ولی نباید تردید کرد که برخی از آنها از لحاظ ارزش و خاصیت
از جمله میوههایی است که هم داراي خاصیت غذایی، و هم ارزش « زیتون » غذایی، به نوعی بر دیگري برتري دارند؛ در این میان
«3» . دارویی و هم منبعی براي سوخت و ایجاد روشنایی است، از برگ و هستهي آن نیز استفاده میشود
به گفتهي برخی متخصصین زیتون معجزه گراست و براي درمان بسیاري از بیماريها از جمله درمان نقرس، تصلب شرائیین، فشار
خون و دردهاي عصبی موثر است.
ص: 193
نیست، و « پتاسیم » نکتهي قابل توجه اینکه در میان مواد غذایی چه نباتی و چه حیوانی، هیچ مادهي غذایی به اندازهي زیتون داراي
چیست؟ و چه نقشی در حفظ حیات ما دارد؟! خواهیم فهمید چرا باید زیتون را مورد توجّه قرار داد. « پتاسیم » اگر بدانیم
در سازندگی عضلات بدن و انرژي بدن موثر است و در ساختمان ترشحات غدد داخلی بدن به کار رفته « پتاسیم » ، به طور خلاصه
است که در حفظ نیروي فعال و نشاط زندگی لازم است.
در بدن، رشد را متوقف میسازد پلکها متورم میشود و دستگاه تنفس دچار اختلال میشود. « پتاسیم » و از طرفی کمبود
در فعالیت و قدرت تصفیه و شستشوي سلولهاي کبدي، مؤثر است، و موجب میگردد کبد مواد سمی و اوره و « پتاسیم »
اسیداوریک را بهتر و بیشتر از خون گرفته خارج نماید.
در قدرت دفعی کلیهها نقش اساسی دارد و موجب فعالیت بیشتر کلیهها و دفع مواد سمی از خون میگردد و بدین لحاظ « پتاسیم »
را، از داروها و درمان کنندهي بیماريهاي کلیه میدانند. « پتاسیم »
حتی در ساختمان گلبولهاي قرمز خون وجود دارد و در فعالیت و سازندگی و حفظ آن اثر دارد. « پتاسیم »
غیر از پتاسیم- که وجودش براي ادامهي حیات و حفظ تندرستی ما ضروري است- مواد معدنی دیگري چون فسفر، کلسیم، منیزیم،
«1» . آهن در زیتون وجود دارد که هر کدام نقش شگرف و سازندهاي در زندگی ما دارند
ص: 194
صفحه 78 از 89
انجیر:
نیز میوهاي است که جنبهي دارویی فراوانی دارد و چیز زائدي ندارد و تمامش خورده میشود غذاي لطیف و سریع الهضم « انجیر »
است و لینت طبع میآورد، بلغم را تحلیل میدهد و کلیهها را پاك و سنگ مثانه را از بین میبرد و راه کبد و سپرز را باز میکند و
«1» . بدن را فربه میسازد
داراي مواد و ترکیبات غذایی و دارویی سبک و خوشخوراك است که تازه و خشک آن، گوشت و هسته و پوستش براي « انجیر »
«2» . همه و هر سنی قابل استفاده و گواراست
انجیر بوي دهان را میبرد، لثهها و استخوانها را محکم میکند، مو را میرویاند، درد را » : و در روایتی از امام رضا (ع) آمده است
«3» «. بر طرف میسازد، و با وجود آن نیاز به دارو نیست، و همچنین میفرماید: انجیر شبیهترین میوه به میوهي بهشتی است
که براي سلامتی « پتاسیم » میباشد که در تقویت هوش و حافظه بسیار موثر است نیز سرشار از « فسفر » انجیر حاوي مقدار زیادي
کودکان ضعیف و کم خون و بیاشتها مفید میباشد، مقدار قابل توجهی، کلسیم دارد، که هم سازندهي خون و استخوان و هم در
ایجاد عضلات بدن و نیروي اعصاب و افزایش قدرت جسمانی مؤثر است.
ص: 195
امروزه کارخانجات بزرگ داروسازي، از مواد موجود در انجیر و خواص حیاتی آن براي ساخت داروهاي لازم جهت درمان و دفع
«1» . سموم بدن استفاده میکنند
بنابراین:
میتوان گفت: قرآن با سوگند به « انجیر » و « زیتون » با در نظر گرفتن کلام مفسرین و صاحبنظران و توجه به فوائد غذایی سرشار
این دو میوه توجه و حس کنجکاوي انسان را نسبت به این دو غذا جلب کرده است و شاید یکی از حکمتهاي مهم سوگند قرآن
به این دو میوه به اهمیت و ارزش غذایی آن باشد.
منابع جهت مطالعه:
1. قسمهاي قرآن، آیت الله مکارم شیرازي.
2. سوگندهاي قرآن، ابوالقاسم رزاقی.
3. تحلیلی بر سوگندهاي قرآن، محمد فاکر میبدي.
4. گیاهان در قرآن، دکتر محمد اقتدار حسین فاروتی.
ص: 196
چرا هنگام غذا خوردن توصیه شده که نمک بخورید؟
پرسش:
چرا هنگام غذا خوردن توصیه شده که نمک بخورید؟ پاسخ:
پاسخ را در دو بخش ارائه میدهم:
در آیینهي روایات. « نمک » : بخش اول
از دریچه علم. « نمک » : بخش دوم
اما بخش اول: با بررسی روایاتی که در مورد نمک آمده، میتوان آنها را به دو دسته تقسیم کرد:
1. دستهاي از روایات فقط فواید عام خوردن نمک را بیان میکنند.
صفحه 79 از 89
از حضرت علی (ع) در این مورد حکایت شده که میفرماید:
با نمک خوردن در اول غذا، غذا «1» ؛ ابدوا بالملح فی اوّل طعامکم فلو یعلم الناس ما فی الملح لاختاروه علی التریاق المجرب »
خوردن را شروع کنید، که اگر مردم بدانند چه خاصیتی در نمک است، هر آیینه بر تریاق [بهترین دواي موثر] تجربه شده آن را بر
«. میگزیدند
2. دستهاي دیگر علاوه بر بیان فواید عام نمک، فواید خاص استعمال نمک را نیز بیان میکنند که نمونههاي آن به شرح زیر است.
ص: 197
یا علی افتتح بالملح و اختم به فانه من افتتح بالملح و ختم به عوفی من اثنین و » :( 1. عن الصادق (ع): قال رسول الله (ص) لعلی (ع
سبعون نوعاً من انواع البلاء منها الجنون و الجُ ذام و البرص؛ از امام صادق (ع) نقل شده که رسول خدا (ص) به حضرت علی (ع)
فرمود: اي علی! غذا را با نمک آغاز و با آن پایان ده؛ که هر کس چنین کند از 72 نوع از انواع بلا، در امان است، که از آن جمله
«. جُنون و جذام و پیسی میباشد
«1» : و در ادامهي روایتی دیگر، مشابه همین روایت از پیامبر (ص) نقل شده است
«2» «. از آن جمله پیسی و دردهاي گلو و دندانها و دردهاي شکم میباشد »
و نیز از امام صادق (ع) نقل شده است:
«3» «. هر کس اوّل و آخر غذا نمک بخورد، لکههاي سیاه و سفید صورتش برطرف خواهد شد »
از دریچهي علم. « نمک » : بخش دوم
بهترین داروي ضد عفونی کننده است، چرا که هیچ نوع میکروبی نمیتواند ،« اسید » همانطورکه میدانید نمک به خاطر داشتن
درنمک رشد و نمو یا زندگی کند.
فوائد استعمال نمک پیش از غذا را، چنین «malsI ni relur cineigyH» دانشمند محترم دکتر تومانیانس در کتاب خود به نام
مینگارد:
1. براساس علوم پزشکی، دهان محل جمع شدن انواع و اقسام میکروبها میباشد، که در اثر استعمال نمک پیش از غذا آنها بر
طرف میشوند.
ص: 198
2. آب دهان (بزاق) از چشمههایی به نام غُدد بزاقی ناشی و جاري میباشند، که هر چه زیادتر با غذا مخلوط شوند غذا زودتر از
گلو پایین میرود و زودتر هضم میشود.
با وارد شدن نمک در دهان، غدد اطراف دهان تحریک میشود و ترشح آنها زودتر میگردد، و از این رو غذا را زودتر هضم و
حل میسازد، و براي بلع و هضم حاضر مینماید.
3. نمک وقتی وارد معدهي خالی از غذا میگردد، غدد معده را هم تحریک میکند و ترشحات زیادتري بوجود میآورد. پس
نمک سبب زود بلعیدن و زود هضم شدن غذا میشود. « اسفیورت »
4. از آنجا که نمک پیش از غذا تحریک کنندهي غدد هاضمه است. در اثر تحریک غدد هاضمه، انسان به غذا خوردن میل پیدا
میکند، و سبب زیاد شدن اشتهاء میگردد.
5. چنانچه مواد شیمیایی بیش از مقدار معمول در معده ترشح شود موجب سوء هاضمه میگردد و نمک پیش از طعام به خاطر اثر
اسیدي که دارد آن را خنثی و بیاثر میکند و سوء هاضمه را بر طرف مینماید.
6. در بدن و خون و ساختمان جسم مقدار معینی نمک وجود دارد که اگر از آن کم شود موجب امراض مختلفی در اعضاء بدن
صفحه 80 از 89
میگردد، در این صورت وقتی نمک پیش از طعام وارد معده شد مقدار مورد نیاز را براي کمبود در خود نگه میدارد و در حقیقت
مقدار از دست رفته را جبران میکند.
7. بدن انسان براي برطرف کردن نمک، احتیاج به آب دارد و استعمال نمک پیش از خوراك، انسان را به نوشیدن آب مجبور
و شستشوي کلیه و مثانه میشود. « ادرار » مینماید و این خود سبب ازدیاد
8. نمک، زیاد کنندهي ترشحات غدد امعاء مخصوصاً در قسمت هضم و جذب میباشد از این رو استعمال آن پیش از صرف طعام
بهترین وسیله براي زود هضم شدن و هضم گردیدن مواد غذایی است.
ص: 199
9. در اثر نمک خوردن، مقداري از آبها از روزنههاي پوست بدن بیرون میآید، در نتیجه سوراخهاي تنفسی پوستی، پاك و
پاکیزه میشوند.
10 . استعمال نمک بعد از صرف غذا، غدد بزاقی را تحریک میکند و باعث زیاد شدن، آب دهان میگردد و انسان ناگزیر به فرو
بردن و یا بیرون کردن آن از دهان میشود که در هر دو صورت چربی یا غذاي باقی مانده در دهان و بین دندانها، به همراه آب
دهان برطرف میشود.
11 . اگر انسان طعامی را بخورد و نمک آن کم باشد، و یا در معده ترشحات مواد نمکی نباشد، باعث دیر هضم شدن یعنی سوء
هاضمه میگردد، پس در این صورت اگر پیش از غذا نمک خورده شود این دو ضرر را جبران مینماید.
یادآوري:
بدیهی است که این فوائد، براي استعمال مقدار مناسب نمک میباشد، و اگر در مصرف نمک افراط و تفریط شود باعث تحریک
قلب و امراض گوناگون نیز خواهد گردید.
در ضمن فواید نمک براي انسانهاي سالم و متعادل و به صورت غالبی است، ولی براي افراد بیمار، یا گاهی براي افرادي خاص،
ممکن است برخی داروها نیز ضرر داشته باشد که باید مصرف آن را پزشکان تجویز کنند.
منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. قرآن و علوم روز، سید جواد افتخاریان.
2. اصول کافی، کلینی، ج 6، ص 325 به بعد.
ص: 200
مقصود از شفا بودن عسل چیست؟
پرسش:
مقصود از شفا بودن عسل چیست؟ قرآن خوردن عسل را شفا میداند، لطفاً فواید علمی و پزشکی آن را بیان کنید؟
پاسخ:
عسل غذاي لذیذي است که زنبور عسل آن را تولید میکند و قرآن نیز بدان توصیه کرده است:
« خوردن عسل براي مردم شفاء است «1» ؛ فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ »
«. هیچ مریضی، به مانند نوشیدن عسل شفاء پیدا نمیکند «2» ؛ لم یستشف المریض بمثل شربه العسل » : پیامبر اسلام (ص) فرمودند
در قرآن، دربارهي خوردنیها به کار نرفته و فقط عسل را شفا دانسته است. و نام یک سوره از قرآن، به نحل (: زنبور « شفاء » واژهي
عسل) اختصاص داده شده است و قرآن دربارهي وحی به زنبور عسل میفرماید:
صفحه 81 از 89
پروردگار تو به زنبور عسل وحی (و الهام غریزي) نمود که از کوهها و درختان و داربستهایی که (مردم) میسازند، خانههایی »
برگزین و تمام ثمرات (و شیرهي گلها) بخور (خوردن در اینجا مجاز است منظور نوشیدن خاص است) و
ص: 201
راههایی را که پروردگارت براي تو تعیین کرده است براحتی بپیما ... و از شکمهایشان شرابی با رنگهاي مختلف خارج میشود
«1» «. که در آن براي مردم شفا است بیقین در این امر نشانهي روشنی است براي جمعیّتی که میاندیشیدند
فواید عسل:
دانشمندان با تحقیقات خود، فواید زیادي براي عسل ارائه دادهاند. ما در اینجا به طور خلاصه به آنها اشاره میکنیم:
مواد معدنی: پتاسیم، آهن، فسفر، ید، منیزیم، سرب، منگنز، آلومینیوم، مس، سولفور، کرومیوم، لیتیوم، نیکل، روي، اسمیوم، تینانیم،
سدیم، و مواد آلی، مانیتها، ضمغ، پولن، اسید لاکتیک، اسید فرمیک (که ترکیب عسل با آن از فساد عسل جلوگیري میکند و
ضد رماتیسم است)، اسید مالیک، اسید تارتاریم، اسید اگزالیک، اسید سیتریک، رنگها، روغنهاي معطر، ازته و از مواد معدنی
عسل به شمار میآیند.
مواد تخمیري: انورتاز، آمیلاز، کاتالاز که در هضم غذا مفید است.
عناصر دیگر عسل: گلوکز، لولز، ساکارز، دکسترین، مواد البرمینوئید، سولفاتها، انورتین، آب ...
«2» . دارد «PP» و برخی هم گفتهاند که ویتامین E, K, D, C, B, A) ) عسل داراي ویتامینهاي شش گانهي
تخمیري و ویتامینها در عسل وجود دارد، و براي درمان یا تقویت یا پیشگیري امراض پوستی، (دملها، «3» * حدود 70 مواد معدنی
جوشها ترمیم
ص: 202
ضایعات بافتها و ...) گوارشی، قلب و دندان، تقویت رشد طفل، سرطان، تنفس، کبد، صفرا، چشم و گوش، بینی، مرض زنان و
«1» . براي تقویت نسل و بچه و ... مؤثر است
* عسل از مهمترین مواد قندي طبیعی است و تاکنون 15 نوع قند در آن کشف شده است. مانند: فرکتوز 40 %، گلوکز 30 %، نیشکر
.%40
* یک کیلوگرم عسل، حاوي 3250 کالري حرارت است.
* عسل، پادزهر افیون خوردگی و نیش حشرات است.
«2» «. * عسل آبپز، براي ریزش بول تأثیر بسزائی دارد
* عسل از جمله بیماريهاي: اعصاب، بیخوابی، درد پهلو، سیاتیک، دیفتري، مرض کم خونی، امراض کبد، بیماريهاي استخوان،
دارد. « یرقان » ریه، ایجاد رشد و نیرو، کمی و زیادي فشار خون را علاج میکند، و همچنین فوائد زیادي براي درمان
* خوردن عسل، در حال ناشتا، براي زخم معده و اثنیعشر و کاهش ترش کردن معده مفید است. براي تنظیم قند خون موثر است.
«3» . ضدعفونی کننده مجاري ادرار و هم چنین در پیشگیري از زکام مفید است
چون داراي اسید فرمیک است و عسل را فاسد «4» ، * نوشتهاند که در مصر، عسلی چندین هزار ساله پیدا شد که فاسد نشده است
نمیکند.
ص: 203
* عسل داراي عوامل قوي ضد میکروب است. و میکروبهایی که عامل بیماري انسانها هستند قادر به ادامه حیات در عسل نیستند،
از جمله وجود آب اکسیژنه در عسل، موجب از بین رفتن میکروب است و هیچ گونه قارچی در آن رشد نمیکند.
صفحه 82 از 89
* براي رشد کودکان و نیز براي درآمدن دندان، جلوگیري از اسهال و سوء تغذیه و ... مفید است.
* تحقیقات نشان داده است که زنبور داران کمتر به سرطان مبتلا میشوند.
* عسل براي زخم معده و التهاب معده مفید است، و نقش موثري در تنظیم اسیدهاي معده دارد.
* عسل براي بیماريهاي چشم مانند: التهاب پلکها، التهابات قرنیه (سل چشم، سیفلیس، تراخم) زخم قرنیه، سوزش چشم، موثر
است.
نکته:
با توجه به موارد فوق، عسل غذایی است که مردمان قبل از اسلام و ادیان گذشته بر آن تأکید داشتهاند و بیان قرآن به مسئله شفا
بودن عسل، یک شگفتی علمی است نه اعجاز علمی، به سبب اینکه قبل از اسلام اهمیّت و فواید آن را یافته بودند و در طب
جالینوسی و بقراطی یونانی فواید آن آمده است.
یادآوري:
لازم به ذکر است که عسل زمینهساز آثار فوق است نه علت تامه. یعنی ممکن است به خاطر وجود موانعی، اثر نکند، یا براي بیماري
خاصی اثر منفی داشته باشد. در نتیجه شفا بخشی عسل غالبی است نه در همهي موارد.
براي مطالعه بیشتر به کتابهاي زیر مراجعه فرمایید:
. 1. اسلام پزشک بیدارو، احمد امین شیرازي، انتشارات اسلامی، ص 117
.417 - 2. پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات مبین، ص 406
. 3. دکتر عبدالحمید دیاب و قرقوز، طب در قرآن، ترجمه چراغی، انتشارات حفظی، ص 25
ص: 204
منظور از شفاء بودن قرآن چیست؟
پرسش:
منظور از شفاء بودن قرآن چیست؟ پاسخ:
شفا بودن قرآن در آیات متعددي مطرح شده از جمله در سورهي اسراء میفرماید:
و از قرآن آنچه شفا و رحمت است براي مؤمنان، «1» ؛ وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَلَا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَاراً »
«. نازل میکنیم؛ و ستمگران را جز خسران (و زیان) نمیافزاید
و در سورهي یونس میفرماید:
اي مردم! اندرزي از سوي «2» ؛ یَا أیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَ اءَتْکُم مَوْعِظَهٌ مِن رَبِّکُ مْ وَشِفَاءٌ لِمَا فِی الصُّدُورِ وَهُديً وَرَحْمَ هٌ لِلْمُؤْمِنِینَ »
پروردگارتان براي شما آمده است؛ و درمانی براي آنچه در سینههاست؛ (درمانی براي دلهاي شما؛) و هدایت و رحمتی است براي
«. مؤمنان
در اینجا لازم است به چند مطلب اشاره شود:
الف: مفهومشناسی:
و در مقابل بیماري، عیب و نقص میآید. «3» به معناي صحت و سلامت است « شفاء » واژهي
ص: 205
ب: بیماريهاي انسان:
صفحه 83 از 89
با بررسی ابعاد مختلف انسان در مییابیم نمیتوان براي انسان فقط بیماري جسم را در نظر گرفت و در بهبودي آن تلاش کرد بلکه
انسان داراي دو بعد جسمی و روحی میباشد که ممکن است هر کدام در معرض بیماري قرار گیرند و بیماري هر کدام موجب
اختلال در کارایی ابعاد دیگر انسان شود. از این رو میتوان بیماريهاي انسان را به سه نوع تقسیم کرد:
1. اعتقادي؛ 2. روحی- روانی؛ 3. جسمی.
براي توضیح بیشتر، ضرورت دارد به هر کدام از آنها به صورت جداگانه پرداخته شود.
1. قرآن و درمان بیماريهاي اعتقادي:
نزول قرآن در مرحلهي اول براي درمان بیماريهاي اعتقادي مردم بوده است تا آنها را از شرك و کفر و تاریکیها به توحید و
اسلام و روشنایی رهنمون سازد؛ در آیات متعددي به این مسئله پرداخته شده که هدف قرآن این است که شما را از ظلمت جهل به
«1» . نور دانش، از کفر به نور ایمان، از ظلمات ستمگري به نور عدالت، از فساد به صلاح، از گناه به نور تقوي رهبري کند
امراض اعتقادي و قلبی از امراض جسم شدیدتر است. از این رو قرآن شفاء و رحمت است؛ یعنی درمان براي امراض اعتقادي مانند
کفر، نفاق، شرك، و در نفوذ معرفت و شناخت، توحید و ... در قلب رحمت است.
2. قرآن و درمان بیماريهاي روحی:
براي رعایت اختصار به دو بخش از این بیماريها میپردازیم:
ص: 206
بدون شک بیماريهاي روحی و اخلاقی انسان، شباهت زیادي با بیماريهاي جسمی او دارد. هر دو کشنده است. هر دو نیاز به
طبیب و درمان و پرهیز دارد. قرآن نسخهاي حیات بخش براي کسانی است که میخواهند با کبر، غرور، حسد و نفاق به مبارزه
برخیزند. و همچنین براي برطرف کردن ضعفها و ترسها، اختلافها و پراکندگیها و براي کسانی که عشق به دنیا و وابستگی به
«1» . مادیات و تسلیم بیقید و شرط در برابر شهوتها میباشند؛ شفا بخش است
حضرت علی (ع) دربارهي شفا بخش بودن قرآن میفرماید:
از این کتاب بزرگ آسمانی براي بیماريهاي خود شفا بخواهید و براي حل مشکلاتتان از آن یاري بجویید، زیرا درمان بزرگترین »
«2» «؛ دردها در این کتاب است
بهترین دلیل براي اثبات این کلام مقایسه وضع عرب جاهلی با تربیت شدگان مکتب پیامبر (ص) در آغاز اسلام است. آن قوم
جاهل و نادان که انواع بیماريهاي اجتماعی و اخلاقی سر تا پاي وجودشان را فرا گرفته بود. با استفاده از این نسخه شفا بخش نه
«3» . تنها درمان یافتند، بلکه آنچنان نیرومند و قوي شدند که هیچ نیرویی نمیتوانست در مقابلشان ایستادگی کند
ب. بیماريهاي روانی:
برخی از روانشناسان با تحقیق در آیات قرآن دریافتهاند که قرآن تاثیرزیادي بر روان انسان میگذارد و شفابخشی قرآن را با علوم
تجربی مقایسه نمودهاند. و نتایج حاصل از آن تحت عنوان تاثیر قرائت قرآن بر بهداشت روانی انسان منتشر شده است.
ص: 207
دستورات و توصیههاي قرآن، تاثیر بسزایی در بهداشت روانی فردي و اجتماعی انسان دارد. تا جایی که میتوان گفت: عمل به
توصیههاي قرآن، بالاترین و بهترین نسخهي بهداشت روانی است. براي نمونه به برخی از آیات و تاثیرات آنها اشاره میکنیم:
«1» . 1. مداومت بر قرائت قرآن کریم، نقش موثري در مقابله با استرس دارد. همچنین فهم قرآن نیز در مقابله با استرس مؤثر است
2. نتیجهي تحقیقی که از 60 دختر به دست آمده این است که گروهی که حداقل 6 ماه روزانه نیم ساعت به قرائت قرآن
«2» . میپرداختند، میزان اضطراب و افسردگی آنان به طور چشمگیري کمتر از دیگران بوده است
صفحه 84 از 89
«3» . 3. دمیدن روح امید، و دوري از یأس و تاثیر آن در کاهش افسردگی
«4» . 4. دعوت قرآن به صبر و تاثیر آن در کاهش فشارهاي روانی
و نقش آن در آرامش انسان. «5» 5. دعوت قرآن به توکل به خدا
«6» . 6. یاد خدا و آرامش دل
و پایین آمدن آمار خودکشی در مجامع اسلامی. «7» 7. ممنوعیت خودکشی در دین
و تاثیر آن در سلامت خانواده. «8» 8. احترام و محبت به پدر و مادر
«9» . 9. حجاب براي زنان و سلامتی روانی
ص: 208
«1» . 10 . نماز و آرامش روانی
«2» . 11 . ازدواج و تشکیل خانواده و تأمین آرامش فردي و سلامت محیط اجتماع
«3» . 12 . ممنوعیت سوء ظن، تجسس و غیبت، و اثرات آن بر سلامتی جامعه و شخصیت افراد
به عبارت دیگر میتوان گفت: همهي دستورات الهی به نوعی براي آرامش فردي و اجتماعی و رشد و بالندگی فرد و جامعه آمده
«4» . است
3. قرآن و درمان بیماريها جسمی:
قبل از هر چیز، لازم است گفته شود؛ قرآن کتاب بهداشت و درمان و پزشکی نیست؛ بلکه کتاب هدایت و تربیت معنوي افراد و
جامعه است. و اگر به مطالب پزشکی و بهداشتی و علمی اشارهاي کرده است به خاطر این است که:
1. راه خداشناسی را هموار کند.
2. حس کنجکاوي بشر را تحریک نماید تا در زمینهي علوم تجربی رشد نمایند و در پی کشف آن برآیند.
3. اعجاز علمی قرآن را به اثبات برساند.
4. علت مهمتر این که به خاطر پیوستگی نیازهاي جسمی و روحی با همدیگر و تاثیر آنها بر همدیگر قرآن برخود لازم میداند که
به بهداشت جسمی انسان نیز
ص: 209
توجه ویژه کند زیرا در کمال روحی او تاثیر دارد بنابراین قرآن براي تامین سلامتی و بهداشت جسم مطالبی بیان فرموده که اگر در
حد اعجاز علمی نباشد قطعاً برخی آنها جزء شگفتیهاي علمی است. براي مثال:
دوري از -«3» عدم اسراف در غذا -«2» ممنوعیت غذاهاي غیربهداشتی -«1» الف: بهداشت غذایی: مانند: خوردن غذاهاي پاك
«6» . دوري از شراب -«5» دوري از گوشت خوك و خوردن خون -«4» گوشت مردار
و ... «10» پاکیزگی محیط زیست «9» ، طهارت لباس «8» ، غسل «7» ، ب: بهداشت شخصی (جسمی): مانند: وضو
-«13» دوري از لواط -«12» دوري از زنا -«11» ج: بهداشت مسائل جنسی: مانند: ممنوعیت آمیزش با زنان در حالت عادت ماهیانه
«14» . دوري از استمناء
ص: 210
«1» . د. عسل و درمان بیماريهاي جسمی
«2» . ه-. روزه و درمان بیماريهاي جسمی
«3» . و. تاثیر آواي قرآن بر کاهش دردهاي جسمی بعد از عمل جراحی
صفحه 85 از 89
حاصل سخن اینکه، قرآن براي بیماريهاي اعتقادي، روحی، روانی، اخلاقی و اجتماعی به صورت مستقیم دستور دارد حتی هدف
از نزول خود را نجات انسانها از بیماري اعتقادي و روحی و اخلاقی میداند.
اما براي بیماريهاي جسمی و بهداشت فردي و اجتماعی و درمانی آن به صورت کنایهاي و در پرتو دستورات و در قالب باید و
نباید (حرام و حلال) و هست و نیست (ارشادي) بیان کرده است.
معرفی کتاب جهت مطالعه بیشتر:
1. اسلام و بهداشت روان، مجموعه مقالات همایش نقش دین در بهداشت روان، نشر معارف.
2. استعانت از قرآن کریم، علیرضا نیک بخت، نشر قبله، تهران.
3. پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، دکتر محمدعلی رضاییاصفهانی، ج 2، انتشارات مبین.
4. آموزههاي تندرستی در قرآن، حسن رضا رضایی، انتشارات عطر آگین.
ص: 211
5. طب در قرآن، دکتر عبدالحمید دیاب، دکتر قرقوز، ترجمه چراغی، انتشارات حفظی.
6. اولین پیامبر آخرین دانشگاه، دکتر پاكنژاد، ج 4 و 5 و 6، کتابفروشی اسلامی.
7. تفسیر نمونه، مکارم شیرازي، دارالکتب اسلامیه، تهران، ج 12 ، ص 239 . ذیل آیات مورد بحث و بررسی.
درباره مرکز