گروه نرم افزاری آسمان

صفحه اصلی
کتابخانه
جلد ششم
فصل چهارم: قرآن و فیزیک





اشاره
ص: 108
درسورهي فیل چیست وآیا باانرژي هستهاي ارتباطی دارد؟ « سجیل » مقصوداز
پرسش:
سجیل در آیه؛ همان » درسورهي فیل چیست وآیا باانرژي هستهاي ارتباطی دارد؟ آیا میتوان ادعا کرد که « سجیل » مقصوداز
«؟! اورانیوم یا انرژي هستهاي بوده که منجر به هلاکت اصحاب فیل شد
پاسخ:
سورهي فیل به داستان تاریخی اصحاب فیل در سال میلاد پیامبر اکرم (ص) اشاره دارد. درآن سال خداوند، کعبه را از شرّ لشکر
عظیم ابرهه نجات داد.
خلاصهاي از داستان اصحاب فیل:
ابرهه، پادشاه یمن، کلیساي زیبا و بزرگی براي عبادت ساخته بود و اعلام کرد که مردم جزیره العرب به جاي عبادت در کعبه، به
صفحه 40 از 88
عبادت در کلیساي یمن بپردازند. اما اعراب به خاطردلبستگی به کعبه، به درخواست ابرهه پاسخ منفی دادند. و در همان زمان
و ابرهه تصمیم گرفت که خانهي کعبه را ویران کند، و به دنبال آن لشگر عظیمی که بعضی «1» کلیساي ابرهه به آتش کشیده شد
از سوارانش داراي فیل بودند؛ عازم مکه نمود. آنها در نزدیکی مکه شتران مردم را به غارت بردند. از جمله، 200 شتر از
عبدالمطلب نیز دزدیدند. ابرهه، فردي را به داخل شهر مکه
ص: 109
فرستاد و بزرگ آنها را احضار کرد. عبدالمطلب بر او وارد شد و ابرهه به او گفت: اگر شما با ما نجنگید ما با شما نمیجنگیم، من
فقط براي تخریب کعبه آمدهام.
عبدالمطلب فرمود: ما توانایی جنگ با شما را نداریم، من صاحب شترانم هستم و خانهي کعبه نیز براي خود صاحبی دارد و محافظ
آن است.
مردم شهر مکه، به اطراف شهر و بالاي کوهها پناهنده شدند و شاهد حملهي لشکریان ابرهه به مکه بودند. دیدند که ابري سیاه از
طرف دریاي احمر (سرخ) به طرف مکه در حرکت است، آنها پرندگانی [: پرستو] بودند که سه سنگ به اندازهي نخود ( 2 تا در
چنگال و یکی در منقار) به همراه داشتند و آن سنگها را بر سر لشگریان ابرهه انداختند و همهي آنها را متلاشی کردند و آن سال
«1» . معروف شد « عام الفیل » در میان اعراب به
سورهي فیل و ترجمهي آن:
سورهي فیل در مکه نازل شده است و داراي 5 آیه است. در این سوره خداوند خطاب به پیامبر (ص) فرمودند:
أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِأَصْحَابِ الْفِیلِ* أَلَمْ یَجْعَلْ کَیْدَهُمْ فِی تَضْ لِیلٍ* وَأَرْسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً أَبَابِیلَ* تَرْمِیهِم بِحِجَارَهٍ مِن سِجِّیلٍ* »
«. فَجَعَلَهُمْ کَعَصْفٍ مَأْکُولٍ
آیا نظر نکردهاي که پروردگارت با همراهان فیل چه کرد؟! آیا نیرنگ آنان را گم گشته قرار نداد؟! و پرندگانی دسته دسته بر »
«. آنان فرستاد، که سنگ [هایی از جنس گِل بر آنان افکندند؛ و (سرانجام) آنان را همچون برگ خورده شده قرار داد
ص: 110
واژهشناسی:
که نه همانند سنگ سفت و نه مانند گل «1» . آمده است « سنگ گل » یک کلمهي فارسی و معرّب است و به معناي « سجیل » واژهي
«2» . سست است
است و در آیهي فوق، به عنوان وصف آمده است. یعنی: پرندگان، گروه گروه به سوي لشگر « جماعت متفرقه » به معناي « ابابیل »
«3» . حرکت کردند
و به تعبیردیگر به معناي «4» به معناي برگهایی است که بر ساقهي زراعت است و سپس خشکیده و کوبیده شده است « عصف »
است. « کاه »
اشاره به آن است که این کاه در زیر دندانهاي حیوان بار دیگر کوبیده شده و کاملًا از هم متلاشی شده است. « ماکول » و تعبیر
تاثیر سنگریزهها از طرق طبیعی یا قدرت الهی
با نگاهی گذرا به سورهي فیل و داستان تاریخی آن در مییابیم که هلاکت اصحاب فیل از طرق عادي و طبیعی نبوده بلکه قدرت
مافوق قدرت طبیعت در آن دخالت داشته است چرا که:
الف. برخاستن و پرواز پرندگان کوچک و همراه آوردن سنگریزهها و هدف قراردادن افرادي خاص و متلاشی کردن لشکر عظیم و
... نشان از آن دارد که
صفحه 41 از 88
ص: 111
کسی آنها را هدایت کرده است و خود به تنهایی و از طرق عادي و طبیعی قادر به چنین کاري نبودند.
ب. این ماجرا نشان میدهد که معجزات و خوارق عادات، لزومی ندارد که به دست پیامبر و امام ظاهر شود؛ بلکه در هر شرایطی که
«1» . خدا بخواهد و لازم بداند، انجام میگیرد
ج. نقل داستان اصحاب فیل از طریق وحی الهی و بیان این نکته که هلاکت اصحاب فیل معجزه بوده، دلیل دیگري بر مدعاي
ماست.
د. بعد از آنکه سورهي فیل نازل شد؛ به علت مشهور بودن و مشهود بودن معجزهي الهی در هلاکت آنها، قریش هیچ گونه
اعتراضی در مورد نزول این سوره نکردهاند.
اما اینکه آیا سنگریزهها میتواند غیر از سنگهاي معمولی و داراي مواد هستهاي باشد، باید گفت:
اولًا: فقط خداوند داراي قدرت بیمنتهاست و قادر است از یک سنگریزه یا گل معمولی، شخصی یا گروهی را به هلاکت برساند.
«2» «. و کان الله علی کل شی قدیر »
ثانیاً: همچنین، خداوند قادر است پرندگان را به مکانی بفرستد تا سنگریزههایی بردارند که قدرت اتمی داشته باشد، که اگر آزاد
«3» . شود انفجارعظمیی تولید کند
ص: 112
ولی اینها در حد یک احتمال است و هلاکت اصحاب فیل نشان از معجزه الهی دارد.
براي مطالعه بیشتر به کتابهاي زیر مراجعه شود:
1. تفسیر نمونه، مکارم شیرازي، ج 27 ، سوره فیل.
2. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 20 ، سوره فیل.
3. تفسیر مجمع البیان، طبرسی، ج 10 ، سوره فیل.
.162 - 4. تفسیر جزء عم، شیخ محمد عبده، ص 160
ص: 114
رستاخیز انرژيها در قرآن مطرح شده است؟ رابطه ایجاد آتش از درخت سبز با بحث معاد چگونه است؟
پرسش:
رستاخیز انرژيها در قرآن مطرح شده است؟ رابطه ایجاد آتش از درخت سبز با بحث معاد چگونه است؟ پاسخ:
اشاره شگفت انگیز خداوند به رستاخیز انرژیها:
خداوند در آیهي 80 سورهي یس می فرماید:
همان) کسی که براي شما از درخت سبز، آتشی قرار داد، و ) » «1» « الَّذِي جَعَلَ لَکُم مِنَ الشَّجَرِ الْأَخْ َ ض رِ نَاراً فَإِذَا أَنتُم مِنْهُ تُوقِدُونَ »
«. شما در هنگام (نیاز) از آن (آتش) میافروزید
در این آیه و آیات قبل و بعد از آن، بحث امکان معاد مطرح است، در شأن نزول آیه آمده است که روزي یکی از منکران معاد
در پاسخ او آیاتی «2» ؟ استخوانی پوسیده را خدمت پیامبر آورد، و به پیامبر گفت: آیا تو خیال می کنی خداوند این را زنده میکند
نازل شد که یکی از آنها آیهي مورد بحث ماست.
ص: 115
صفحه 42 از 88
مفسران از آیهي فوق، تفاسیر گوناگونی ارائه دادهاند. از جمله:
1. اکثر مفسران، به قدرت خداوند اشاره کرده اند: که خداوندي که در درخت سبز آتش قرار داده است، قدرت زنده کردن مرده
«1» . ها را نیز دارد
2. این آیه نوعی تشبیه و تمثیل است. یعنی، معقولات را به محسوسات تشبیه مینمایند و خداوند در این آیه، زنده کردن مرده ها را
به ایجاد آتش از درخت سبز تشبیه کرده است زیرا ایجاد آتش از درخت سبز در بین اعراب صدر اسلام امري رایج بوده است.
«2» . استفاده میکردند « عفار » و « مرخ » اعراب در زمانهاي گذشته براي درست کردن آتش از دو درخت
3. آیه نوعی رفع استبعاد است، چون ممکن است کسی بگوید: چگونه چیزي که مرده است زنده شود با اینکه مرگ و زندگی با
هم تنافی دارند؟ و آیه در پاسخ می فرماید: هیچ استبعادي در کار نیست براي اینکه آب وآتش با هم تنافی دارند ولی خداوند از
«3» . درخت سبز، آتش براي شما قرار داده است
4. رستاخیز انرژیها: بعضی از مفسران با توجه به علوم روز تفسیر دیگري ذیل این آیه آورده و از آن به رستاخیز انرژیها تعبیر کرده
اند و با این تفسیر آن را یکی از اعجازهاي علمی قرآن کریم نامیده اند. ص: 116
یکی از کارهاي مهم گیاهان مساله کربنگیري از هوا، و ساختن سلولز نباتی است (سلولز همان جرم درختان است که اجزاي
عمدهي آن کربن و اکسیژن و ئیدروژن است.
سلولز نباتی، چگونه ساخته میشود؟ یاختههاي درختان و گیاهان گاز کربن را از هوا گرفته و آن را تجزیه میکنند، اکسیژن آن را
آزاد ساخته، و کربن را در وجود خود نگه میدارد، و آن را با آب ترکیب کرده و چوب درختان را از آن میسازد.
ولی مسالهي مهم این است که هر ترکیب شیمیایی که انجام مییابد؛ یا باید توأم با جذب انرژي خاصی باشد و یا توام با آزاد کردن
آن؛ بنا بر این هنگامی که درختان به عمل کربنگیري مشغولند، احتیاج به وجود یک انرژي دارند، و در این حال از گرما و نور
آفتاب به عنوان یک انرژي فعال استفاده میکنند. به این ترتیب هنگام تشکیل چوبهاي درختان، مقداري از انرژي آفتاب نیز در دل
آنها ذخیره میشود و هنگامی که چوبها را میسوزانیم همان انرژي ذخیره شدهي آفتاب، آزاد میگردد، زیرا بار دیگر کربن با
اکسیژن هوا ترکیب میشود و گاز کربن را تشکیل میدهد، و اکسیژن و ئیدروژن (مقداري آب) آزاد میگردد.
بدین ترتیب که به رستاخیز انرژیها میرسیم، و میبینیم نور و حرارتی که در این فضا پراکنده میشود و برگ درختان و چوبهاي
آنها را نوازش و پرورش میدهد هرگز نابود نشده، بلکه تغییر چهره داده، و دور از چشم ما در درون ذرّات چوب و شاخه و برگ
درختان پنهان شده است، و هنگامی که شعلهي آتش به چوب خشکیده میرسد، رستاخیز آنها شروع میشود، و تمام آنچه از
انرژي آفتاب در درخت پنهان بود در آن لحظه حشر و نشورش ظاهر میگردد،
ص: 117
بیآنکه حتی به اندازهي روشنایی یک شمع در یک زمان کوتاه از آن کم شده باشد، آري خدایی که می تواند انرژي درخت ها
را دوباره بر انگیزد و رستاخیز آنها را بر پا سازد می تواند براي انسانهاي مرده نیز رستاخیز بر پا کند.
پرسش:
درخت سبز) کرده است؟ در حالی که آتش افروختن با چوب تر مشکل است، بهتر بود به ) « شجر اخضر » چرا قرآن در اینجا تعبیر به
چوب خشک) میفرمود، تا با آتش سازگار باشد! ) « شجر الیابس » جاي آن
در پاسخ میتوان گفت: تنها درختان سبزند که میتوانند عمل کربن- گیري و ذخیره نور آفتاب را انجام دهند، درختان خشک اگر
صدها سال در معرض تابش آفتاب قرار گیرند؛ ذرهاي به ذخیره انرژي حرارتی آنها افزوده نمیشود، تنها زمانی قادر بر این کار مهم
«1» . هستند که سبز و زنده باشند. و در این صورت رستاخیز انرژیها بهتر روشن می شود
صفحه 43 از 88
از جهت بعید بودن ایجاد آتش از درخت سبز نیز باشد چرا که انسان آتش افروختن با درخت سبز را « شجر اخضر » اما شاید تعبیر به
بعید می داند و خداوند می خواهد بفرماید که آنچه را که به نظر شما بعید است او انجام می دهد و در درخت سبز آتش قرار داده
است پس او می تواند مرده ها را زنده کند و به آنها دوباره حیات بدهد.
ص: 118
این تفسیر یکی از شگفتیهاي علمی قرآن است که بدون شک در زمان نزول آیه این معنی براي مردم روشن نبوده است. آري آیات
قرآن داراي معانی عمیقی است، که در سطوح مختلف و براي استعدادهاي متفاوت بیان شده است. آنها از این آیه چیزي
میفهمیدند، و امروزه چیز بیشتري فهمیده میشود، و شاید آیندگان از اینهم فراتر روند و بیشتر کشف کنند و در عین حال جمع بین
این معانی مانعی ندارد و میتواند همهي موارد صحیح باشد.
معرفی منابع براي مطالعه بیشتر:
465 ذیل آیهي 80 ، سورهي یس. - 1. تفسیر نمونه؛ ج 18 ؛ ص 461
2. تفسیر من هدي القرآن، سید محمد تقی مدرسی، ج 11 ، ص 177 ، ذیل آیه 80 ، سوره یس.
3. ترجمهي تفسیر المیزان، ج 17 ص 116 ، ذیل آیه 80 ، سورهي یس.
4. ترجمهي تفسیر مجمع البیان، ج 4، ص 95 ، ذیل آیه 80 ، سورهي یس.
5. تفسیر طنطاوي (الجواهر)، ذیل آیه 80 ، سورهي یس (در این تفسیر از نظر علمی بحث مفصّل کرده است)
6. الکاشف، محمد جواد مغنیه، ج 6 ص 326 ، ذیل آیه 80 ، سوزه یس
7. براي مبحث معاد رجوع شود به تفاسیر موضوعی، مانند: تفسیر موضوعی آیتالله جوادي آملی (مدّ ظلّه)؛ منشور جاوید آیت الله
سبحانی (مدّ ظلّه)؛ کتاب معاد شهید مطهري (ره).
8. در مورد مطالب علمی به کتابهاي زیست شناسی مبحث (عمل فتوسنتز گیاهان) مراجعه نمایید.
ص: 120
فصل پنجم: قرآن