گروه نرم افزاری آسمان

فصل دوم تاثیرگذاري پیامبر (ص) در عرصه اخلاق و اجتماع








اشاره
ص: 90
پرسش
رفتار پیامبر با خانواده چگونه بوده است؟
پاسخ:
درآمد
و با رحمت «2» پیامبر رحمت فرستاد «1» که براي بشر از جنس خودش « رحمان و رحیمی » ستایش بیکران مخصوص آن پروردگار
واسعهاش او را نسبت به
«5» . براي انسانها الگوي نیکو معرفی نمود «4» ، و او را که داراي اخلاق نیک و خلق عظیم بود «3» افراد مهربان و خو قرار داد
وَمَا آتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ » : و فرمود «6» . همگان را به پیروي و اطاعت از او دستور داد
«7» « الْعِقَابِ
صفحه 46 از 137
«8» . چرا که معلم او خداي سبحان است و گفتار او گفتار خداوند است
و شقاوت و بدبختی بشر را «9» . و خوشبختی و عاقبت بخیري بشر را در گرو اطاعت و پیروي از رهنمودهاي دلسوزانهي او قرار داد
«10» . در مخالفت با دستورات او دانست
با توجه به مقدمهي فوق، بر همه به ویژه کسانی که به رسالت آن حضرت (ص) گواهی دادهاند و خود را از پیروان آن حضرت
(ص) میدانند، لازم ص: 91
است که زندگی خویش را براساس رهنمودها و شیوهي آن حضرت (ص) تنظیم نمایند، و او را در تمام ابعاد زندگی خویش الگو و
اسوه قرار دهند. تا این که از رستگاران قرار گیرند. که البته این به دست نمیآید مگر با شناخت کامل معارف ناب اسلامی از
سرچشمه کتاب و سنت و عمل به آنها.
وضعیت زنان در عصر قبل از پیامبر (ص)
همان طور که قرآن کریم گزارش کرده است و تاریخ گواهی میدهد، وضعیت زن در زمان طلوع اسلام، در سراسر جهان به ویژه
در میان اقوام و مردمی که پیامبر اسلام (ص) در آنجا مبعوث شد. وضعیت بسیار اسفبار و نابهنجاري داشته است. که برخی از
اعراب، هنگامی که بشارت نوزاد دختر را میشنید، قرآن کریم واکنش آنها را چنین معرفی میکند:
در حالی که هرگاه به یکی از آنها بشارت دهند دختر نصیب تو شده، صورتش (از فرط ناراحتی) سیاه میشود، و به شدت »
خشمگین میگردد به خاطر بشارت بدي که به او داده شده، از قوم و قبیله خود متواري میگردد، (و نمیداند) آیا او را با قبول
«1» «. ننگ نگهدارد، یا در خاك پنهانش کند؟ چه بد حکم میکنند
برخی اعراب به علل گوناگون از جمله به خاطر ترس از فقر، دختران خود را میکشتند. چنانچه قرآن کریم به این مطلب اشاره
فرموده است:
ص: 92
«1» ؛ وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَکُمْ خَشْیَهَ إِمْلَاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِیَّاکُمْ إِنَّ قَتْلَهُمْ کَانَ خِطْئاً کَبِیراً »
«.! و فرزندانتان را از ترس فقر، مَکشید؛ ما آنان و شما را روزي میدهیم؛ [چرا] که کشتن آنان گناه بزرگی است
و به این ترتیب قرآن کریم با این عمل زشت و ننگین برخورد نموده و اعراب را از این عمل ضدانسانی نهی نموده و در آیاتی
هشدار میدهد:
و در آن هنگام که از دختران زنده به گور شده سؤال شود به کدامین گناه کشته شدند. «2» « وَإِذَا الْمَوْءُودَهُ سُئِلَتْ بِأَيِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ »
گرهي همهي مشکلات را باز نمود « رحمت و محبت » با توجه به شرایط زمانی و مکانی زمان بعثت، پیامبر اکرم (ص) با سرانگشت
تا نشان دهد که میتوان با محبت زیست و اصل را بر محبت نهاد و در سایهي آن، دلهاي سختتر از سنگ را نیز نرم و مطیع خود
ساخت.
براي اینکه کاملترین الگو براي همهي انسانها، در تمام شرایط باشد، در محیطی خشن و خشک، با انسانهایی که غیر از شمشیر و
شراب و شهوت چیز دیگري نمیشناختند، مبعوث شد. گرفتاريهاي بیشماري که براي کمتر انسانی ممکن است همه با هم اتفاق
بیفتد، برایش اتفاق افتاد، و او در همهي مراحل برمشکلات فائق آمد.
ص: 93
رفتار پیامبر اکرم (ص) » بررسی سیرهي پیامبر در ابعاد مختلف از حوصلهي این نوشتار خارج است ما در اینجا به طور مختصر به بیان
و توصیههاي آن حضرت نسبت به زنان میپردازیم: « با خانواده
صفحه 47 از 137
عشق و محبت به خانواده
پیامبر اکرم (ص) نسبت به زنان، عنایت ویژهاي داشتند تا جایی که در روایات از ایشان چنین حکایت شده است:
بهترین شما کسانی هستند که بهترین «1» ؛ خیرکم خیرکم لاهله، و انا خیرکم لاهلی، ما اکرم النساء الا کریم، ولا اهانهن الا لئیم »
رفتار را با خانواده داشته باشد و من بهترین شما در رفتار با خانوادهام هستم، احترام و اکرام نمیکنند زنان را، مگر افراد بزرگوار، و
«. همچنین به زنان اهانت نمیکنند مگر افراد پست و فرومایه
و همچنین از آن حضرت نقل شده:
.« هرگاه بندهاي ایمانش زیاد شود محبتش نسبت به زنان روبه فزونی میگذارد «2» ؛ کلما ازداد العبد ایمانا ازداد حبا للنساء »
« مودت و رحمت » عشق ورزیدن به زن، یک امر فطري و خدادادي است. و قرآن کریم این دوستی و محبت بین زن و مرد را به
تعبیر کرده است. و
ص: 94
پیامبر اکرم (ص) در عمل، این مودت و رحمت را به نمایش گذاشت از این رو امام صادق (ع) مهر و محبت ورزیدن به زن را از
«1» . اخلاق انبیاء شمرده است
پیامبر اکرم (ص) محبت و مهربانی و مداراي با زنان را سفارش میکرد و از ایشان حکایت شده:
از دنیاي شما سه چیز براي من دوست داشتنیتر است: «2» ؛ حبب الی من دنیاکم هذه ثلاث، الطیب و النساء و قره عینی فی الصلاه »
«. یکی بوي خوش و دوم زنان و سوم این که نور چشم من نماز است
بدیهی است که این سخن پیامبر به خاطر شهوت و غریزهي جنسی نیست، بلکه آن حضرت با بیان چنین سخنانی میخواست زنان را
که در نظر اعراب، موجودي بیارزش و در حد یک حیوان بودند، بزرگ جلوه دهد. بدین جهت، احترام به زن را در ردیف نماز
که امري عبادي و مقدس است، قرارداد و با این تعبیر، زن را به بالاترین مقام ترقی داد.
اهانت به زن کار انسانهاي پست و دور از تمدن و » این سخن پیامبر اکرم (ص) یک معیار کلی براي همهي انسانها است اینکه
با این معیار میتوان گفت که اگر در جوامع اسلامی به ،« فرهنگ انسانی است زیرا اهانت به زنان با کرامت انسانی سازگار نیست
زنان ستم میشود و حق و حقوق آنان رعایت نمیشود، به خاطر خلق و خوي پست انسانها است و هیچ ارتباطی به قوانین اسلام
ناب محمدي (ص) ندارد.
ص: 95
کدام مصلحی تاکنون در جهان چنین جملهاي دربارهي زنان گفته است که پیامبر اسلام (ص) 14 قرن پیش بیان فرموده است. اگر
مردان دنیا به همین جملهي کوتاه و پرمحتواي پیامبر اکرم (ص) توجه کنند، دیگر به هیچ زنی در دنیا ستم نخواهد شد و حق و
حقوق او پایمال نخواهد شد. اگر امروز در دنیا شاهد انواع ستم و تبعیض بر زنان هستیم، به خاطر فاصله گرفتن انسانها از کتاب
خدا و از بیانات گهربار آورندهي آن یعنی پیامبر اعظم (ص) است.
خوش رفتاري پیامبر (ص) با خانواده
آن حضرت در مقابل برخوردهاي ناشایست همسران خود، با نرمی و مدارا رفتار مینمود. و پیروان خویش را نیز به این امر توصیه
نموده است و میفرماید:
تقواي الهی را در مورد دو گروه ضعیف رعایت «1» ؛ اتقوا الله اتقوا الله فی الضعیفین: الیتیم و المرءه، فان خیارکم خیارکم لاهله »
صفحه 48 از 137
«. کنید یکی یتیم و دیگري زن، چرا که بهترین شما کسی است که بهترین رفتار را با خانوادهاش داشته باشد
و همچنین از آن حضرت حکایت شده:
بهترین مردم از نظر ایمان، بهترین آنان از نظر خلق و خو «2» ؛ احسن الناس ایمانا احسنهم خلقا، والطفهم باهله، و انا الطفکم باهلی »
ص: 96
میباشند و نیز آنان که با خانوادهشان لطیفتر و مهربانتر برخورد میکنند و (وبدانید) من لطیف ترین شما نسبت به خانوادهام
«. هستم
و در بیانی دیگر از آن حضرت حکایت شده:
به درستی که کامل ترین مومنین از نظر ایمان آنهایی هستند «1» ؛ ان اکمل المؤمنین ایمانا احسنهم خلقا، و خیارکم خیارکم لنسائهم »
«. که نیکوترین خلق و خو را دارند و بهترین شما کسانی هستند که بهترین رفتار را با خانوادهاش دارد
این سفارشهاي پیامبر (ص) بیانگر این نکته است که مردم آن روزگار مثل برخی از مردم روزگار ما این ذهنیت را داشتهاند که زن
موجودي بی ارزش و فرومایه است، و ظلم و ستم بر زن را حق خود میدانستند، و هرگونه ظلم را بر او روا میداشتند و او را از
هرگونه حق مسلماش محروم مینمودند.
به همین دلیل پیامبر اکرم (ص) با این تأکیدها هدفش این بود که این ذهنیت را از اذهان همهي انسانها پاك کند و به آنها بفهماند
که زنان از نظر شخصیت با مردان هیچ تفاوتی ندارد تنها تفاوت آنان در بعد فیزیکی و جنسیت است.
پرهیز از توهین به همسر
در طول تاریخ، مردان به خاطر برخورداري از قدرت جسمی، بر زنان ظلم و ستم روا میدارد، اگر اختلافی بین زن و شوهر به وجود
آید مرد از قدرت
ص: 97
بدنی سوء استفاده نموده و زن مظلوم را تنبیه و آزار جسمی مینماید. پیامبر اکرم (ص) که پیامبر رحمت است براي این که مردان
را از این عمل زشت و خلاف اصول انسانی باز دارد چنین میفرماید:
هر مردي که همسرش را بیش از سه بار در عمرش بزند، خداوند او را میان تمام مردم محشر چنان رسوا کند که اولین و آخرین به »
«1» «. وي بنگرند
برادرم جبرئیل همواره در مورد زنان سفارش میکرد تا آنجا که گمان کردم براي شوهر » : در حدیث دیگري از ایشان حکایت شده
«2» .« بگوید « اف» جایز نیست حتی به زنش
و در روایت دیگري از حضرت نقل شده:
یؤتی الرجل من امتی یوم القیامه و ما له من حسنه ترجی له الجنه، فیقول الرب تعالی: ادخلوه الجنه فانه کان یرحم عیاله؛ روز قیامت »
مردي از امت من میآید در حالی که هیچ عمل نیکی ندارد تا به بهشت امیدوار باشد، آنگاه پروردگار بلند مرتبه میگوید، او را
«3» .« داخل بهشت نمایید! زیرا او با خانوادهاش مهربان بود
ص: 98
رعایت عدالت
یکی از ویژگیهاي بارز آن پیامبر رحمت (ص) رعایت عدالت بین همسران خود بود که به مواردي از آن اشاره میشود:
صفحه 49 از 137
1. پیامبر (ص) مهریهي هریک از زنانش را چهارصد درهم قرار داد (مهرالسنه) و فرقی بین عایشه، حفصه، ام سلمه، سوده، میمونه،
ویژگیهایی از قبیل قرشی و غیرقرشی، جوان و غیر جوان، بیوه و غیر بیوه و «1» . زینب دختر جحش و زینب دختر خزیمه نگذاشت
امثال آن را در مهریه دخالت نداد این نوع برخورد حتماً اثر خود را در ذهن زنان میگذارد تا خود را از نظر شخصیت و سایر امور
همانند یکدیگر ببینند و زمینهي هرگونه فخرفروشی ... را از بین میبرد.
2. علاوه بر مهریه، از نظر نفقه و هزینهي زندگی نیز، پیامبر (ص) برابري و تساوي را رعایت میکرد. به عنوان مثال: پس از فتح
3. پیامبر اکرم (ص) در سایر امور نیز عدالت را رعایت «. هشتاد وسق خرما بیست وسق جو) پرداخت ) «2» خیبر به هرکدام صد وسق
میکرد، مثلًا صبحگاهان، پس از نماز به حجرهي یکایک همسرانش سر میزد و از آنان
ص: 99
«1» . احوال پرسی میکرد. او هر شب در اتاق یکی از آنان به سر میبرد و عدالت را کاملًا رعایت میکرد
و زنان نیز این شرایط را با رضایت کامل پذیرفته بودند، ولی با «2» با این که قرآن کریم اختیار تام را به دست آن حضرت داده بود
این حال پیامبر (ص) تمام سعی خود را براي رعایت عدالت بین آنان به کار میبرد.
مدارا و گذشت
ویژگی دیگر پیامبر (ص) مدارا کردن با همسران و عفو و گذشت از اشتباهات آنان بود. گاهی خطاهاي همسران، تجاوز به حقوق
پیامبر (ص) بود، در این صورت حضرت حتی بدون یادآوري به آنان، از کنار آن میگذشت و آنان متوجه اشتباه خود میشدند و
شرمنده میشدند.
گاه خطاها و اشتباهات آنان در امور مربوط به دیگران بود. که پیامبر (ص) با گفتار و کرداري مناسب، آنان را متوجه میکرد، و
اگر اشتباه آنان ناشی از جهالت بود، با بیانی خوش، این مشکل را برطرف میکرد، زیرا تبلیغ احکام و هدایت انسانها یکی از
وظایف انبیاء است.
در اینجا به ذکر چند نمونه از نگاه آیات و روایات میپردازیم:
ص: 100
نمونههاي قرآنی
1. سوره تحریم
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَکَ تَبْتَغِی مَرْضَاتَ أَزْوَاجِکَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ* قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَکُمْ تَحِلَّهَ أَیْمَانِکُمْ وَاللَّهُ مَوْلَاکُمْ وَهُوَ »
الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ؛ اي پیامبر! چرا چیزي را که خدا بر تو حلال کرده (بر خود) ممنوع میکنی درحالی که خشنودي همسرانت را
میطلبی؟! و خدا بسیار آمرزنده [و] مهرورز است. بیقین خدا گشودن سوگندهایتان را براي شما معیّن ساخته است؛ و خدا سرپرست
«. شماست و او دانا [و] فرزانه است
شأن نزول
برخورد همسران با پیامبر (ص) در داستان ماریه
رسول اکرم (ص) هر روز اوقات فراغت خود را نزد یکی از همسرانش میگذارند، تا عدالت رعایت شود. روزي که نوبت حفصه
بود، بر او وارد شد، ولی حفصه از حضرت، اجازه گرفت تا براي کاري نزد پدرش برود، در نبود او، حضرت، ماریهي قبطیه- که
صفحه 50 از 137
مادر ابراهیم فرزند رسول الله (ص) و خادم حضرت بود- را نزد خود خواند.
در روز من، در حجرهي من و با غیر » : وقتی حفصه متوجه شد ماریه نزد پیامبر (ص) بوده است، بناي ناسازگاري گذاشت و گفت
ماریه را بر خود حرام میکنم و سوگند » : پیامبر اکرم (ص) براي راضی کردن او گفت ،«! من؟! حاشا
ص: 101
ولی حفصه بلافاصله عایشه را از این حادثه باخبر «. به خدا! که دیگر با او خلوت نکنم، و تو این موضوع را با کسی در میان مگذرار
«1» . کرد
نکته: شأن نزول فوق و دیگر شأن نزولهاي آیه حاکی از این است که برخی از همسران پیامبر (ص) به بهانههاي مختلف با آن
حضرت ناسازگاري میکردند. اما آن حضرت با برخورد کریمانه و مهربانی، رضایت آنان را جلب مینمود و براي رضایت آنان
حتی چیزهاي حلال را بر خود حرام میکرد.
2. سوره احزاب، آیه 28 و 29
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِأَزْوَاجِکَ إِن کُنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیَاهَ الدُّنْیَا وَزِینَتَهَا فَتَعَالَیْنَ أُمَتِّعْکُنَّ وَأُسَرِّحْکُنَّ سَرَاحاً جَمِیلًا* وَإِن کُنتُنَ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ »
«2» ؛ وَالدَّارَ الْآخِرَهَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنکُنَّ أَجْراً عَظِیماً
اگر همواره زندگی پست (دنیا) و زیور آن را میخواهید پس بیایید تا شما را بهرهمند سازم و شما را با » : اي پیامبر! به همسرانت بگو
آزادي نیکویی رها سازم. و اگر همواره خدا و فرستادهاش و سراي آخرت را میخواهید، خدا براي نیکوکارانِ از شما، پاداش
«. بزرگی آماده ساخته است
ص: 102
شأن نزول
کنارهگیري پیامبر (ص) از همسران
آنچه را » : هنگامی که رسول الله (ص) در غزوه خیبر پیروز شد و بر گنجهاي آل ابی الحقیق دست یافت، برخی از همسرانش گفتند
زنان «. پیامبر (ص) به آنان فرمود: آن طوري که خداوند دستور داده بود، بین مسلمانان تقسیم کردم .« که به دست آوردي، به ما بده
شاید فکر میکنی اگر ما را طلاق دهی، هم طرازهایی از قوم خود پیدا نمیکنیم که ما را به همسري » : عضبناك شدند و گفتند
خداوند در مورد برخورد با رسولش واکنش نشان داد و دستور داد حضرت از آنان کنارهگیري کند. «؟ برگزینند
بیست و نه روز باقی ماند، تا زنان حایض شوند و پاك گردند، تا « مشربه ام ابراهیم » پیامبر اکرم (ص) از آنان کنارهگیري کرد و در
طلاق دادنشان جایز باشد.
آنگاه آیهي تخییر نازل شده و آنان را بین زندگی ساده و فقیرانهي پیامبر اسلام (ص) همراه با آخرت، و یا دنیاخواهی و بهرهوري
دیگران نیز « خدا و رسول را برگزیدم » : از متاع دنیا و طلاق، بدون نزاع و کشمکش مخیر ساخت. ام سلمه برخاست و گفت
برخاستند و دست در گردن پیامبر (ص) انداختند. در روایات اهل سنت آمده است: پیامبر ابتدا آیهي تخییر را بر عایشه خواند و او
پیامبر را برگزید.
3. سورهي حجرات، آیه 11
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِن قَوْمٍ عَسَی أَن یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِن نِسَاءٍ عَسَی أَن یَکُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ »
صفحه 51 از 137
ص: 103
«1» ؛ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الْاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیَمانِ وَمَن لَمْ یَتُبْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
اي کسانی که ایمان آوردهاید! گروهی [از مردان ، گروهی [دیگر] را ریشخند نکنند، شاید [آنان از اینها بهتر باشند؛ و زنانی، زنان
[دیگر] را (ریشخند نکنند)، شاید [آنان از اینها بهتر باشند؛ و (شما) از خودتان عیبجویی نکنید، و یکدیگر را با لقبها [ي زشت
«. نخوانید؛ بد است بعد از ایمان آوردن، نام فاسق (بر کسی نهادن)! و کسانی که توبه نکنند، پس تنها آنان ستمکارانند
شأن نزول:
در مورد عایشه و حفصه نازل شده است که ام سلمه را مسخره کردند. و نیز « ولانساء من نساء » در ذیل این آیه نقل شده که تعبیر
«2» . گفته شده که عایشه او را به خاطر کوتاهی قد مورد تمسخر قرار میداد
ابن عباس در مورد این آیه نقل میکند:
پیامبر اکرم «! عایشه مرا سرزنش کرد و گفت: اي یهودي، فرزند یهودي » : گریان نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و گفت « صفیه » روزي
آنگاه آیهي فوق نازل شد. «!؟( چرا به او پاسخ ندادي که پدرم هارون است و عمویم موسی و شوهرم محمد (ص » : (ص) فرمود
ص: 104
اگر در آیات قرآن و تفاسیر و شأن نزولها تحقیق کنیم به نمونههاي زیادي از این قبیل برمیخوریم ولی قصد ما شمارش همهي
موارد نیست و به صحت تمام موارد نیز حکم نمیکنیم؛ ولی از برخی آیات و شأن نزولهاي آنها به دست میآید که برخی از
همسران پیامبر آن حضرت را آزرده خاطر میکردند اما آن حضرت با کرامت و بزرگواري از سر گناه و خطاي آنان میگذشت و
مدیریت و بزرگواري آن حضرت نمیگذاشت آن حادثه یا سخن در جامعه راه یابد.
نمونههاي روایی
اشاره
در این قسمت به ذکر نمونههایی با استناد به روایات و تاریخ میپردازیم:
1. نزاع در خانهي پیامبر (ص)
ابن عباس نقل میکند: روزي رسول خدا (ص) با حفصه نشسته بود که بین آنان نزاعی رخ داد. پیامبر اکرم (ص) به او فرمود: آیا
میخواهی بین من و بین خودت شخصی را حاکم قرار دهی؟ گفت: بله حضرت، به دنبال عمر (پدر حفصه) فرستاد. وقتی عمر به
آنان وارد شد، پیامبر به حفصه فرمود: سخن بگو! حفصه گفت: اي پیامبر! تو بگو، ولی حق بگو! عمر رو به دخترش کرد و گفت:
... «1» اي دشمن خدا! پیامبر، غیر از حق نمیگوید
ص: 105
2. شکستن ظرف غذا در خانهي پیامبر (ص)
روزي پیامبر اکرم (ص) در اطاق عایشه بود که خادم صفیه، ظرف غذایی را براي پیامبر آورد، عایشه محکم بر دست خادم زد،
کاسه افتاد و دو نیم شد و غذا بر زمین ریخت؛ پیامبر اکرم (ص) تکههاي ظرف را کنار هم گذاشت و طعام را جمعآوري کرد و در
بخورید مادرتان غیرتش به جوش آمده است. و خادم را نگاه داشت تا از خوردن فارغ « کلوا غارت امکم » : ظرف ریخت و فرمود
صفحه 52 از 137
«1» . شد، آنگاه کاسهي سالمی از اطاق عایشه به جاي کاسهي شکسته، به خادم داد و کاسهي شکسته را نگاه داشت
در روایات نمونههاي فراوانی وجود دارد که حاکی از رحمت و لطف و بزرگواري پیامبر در خانواده است.
به عنوان مثال هنگامی که حفصه، از بودن پیامبر (ص) با ماریه برآشفت و نزاع به پاکرد و مشکلات فراوان به وجود آورد پیامبر به
او نفرمود: تو چنین حقی نداري، زیرا خودت در آن روزي که من طبق فرمان خداوند تو و سایر همسرانم را بین ماندن و با زندگی
اولی را اختیار کردي! و یا نفرمود: آیهي قرآن به من اختیار داده که نوبت هر «2» ، ساده ساختن، و یا طلاق گرفتن مخیر ساختم
حضرت بدون استفاده از حق قانونی خود و یا «3» . کدام از زنان را خواستم، به تأخیر بیندازم و هر کدام را خواستم، مقدم بدارم
بدون اشاره به کوتاهیهاي برخی همسران، از همهي این امور با کمال بزرگواري میگذشت.
ص: 106
مدارا، خویشتن داري، کرامت و بزرگواري پیامبر گرامی اسلام (ص) در شأن نزول مطرح شده ذیل آیات اول سورهي تحریم بروز
و ظهور بیشتري دارد و هر انسانی را شگفت زده میکند و همگان را در مقابل این چنین چشم پوشیها و تغافلها به خضوع وا
میدارد.
مردي که میخواهد نسبت به خانوادهي خویش مدیریت داشته باشد، و معلمی که میخواهد کلاسی را اداره کند، و حاکمی که
خواهان ادارهي جامعه است. باید به اصل تغافل و چشم پوشی توجه نماید و مرد خانه باید از پیامبر بیاموزد که گاه در مقابل بی
اعتناییها و سخنان نسنجیده و نظایر آن با تغافل برخورد نماید.
سخاوت و گشادهدستی نسبت به خانواده
ویژگی دیگر پیامبر (ص) سخاوت ورزي نسبت به اهل و عیال میباشد، که آن بزرگوار بر این اصل تأکید فرموده است:
هیچ بندهاي نیست که «1» ؛ ما من عبد یکسب ثم ینفق علی عیاله الا اعطاه الله بکل درهم ینفقه علی عیاله سبعمائه ضعف » :( عنه (ص
«. درآمد خود را انفاق کند بر خانوادهاش مگر اینکه خداوند در مقابل هر درهمی از آن هفتصد برابر به او عطا میکند
دینار انفقته علی اهلک، و دینار انفقته فی سبیل الله و دینار انفقته فی رقبه، و دینار تصدقت به علی مسکین، و اعظمها » :( عنه (ص
ص: 107
اگر دیناري انفاق کنی بر خانوادهات و دیناري در راه خدا بپردازي و دیناري براي آزاد کردن «1» ؛ الدینار الذي انفقته علی اهلک
«. بندهاي و دیناري را به مسکین صدقه بدهی (در بین این انفاقها) انفاق بر خانواده فضیلتش بیشتر است
این گفتار و اعمال پیامبر عظیم الشأن الگویی براي همگان است.
نظافت و آراستگی
نظافت و تمیزي از ارکان زندگی انسان است، که حیات و لذت بردن از حیات، بستگی به آن دارد. نظافت در خانه، کوچه، بازار،
اداره و مغازه ضرروي و اجتناب ناپذیر است. نظافت با خوردن، آشامیدن، پوشیدن و حتی نفس کشیدن انسان، ارتباط دارد و حتی
به استحکام نظام خانواده نیز کمک میکند از این رو پیامبر اکرم (ص) خطاب به مردان میفرمایند:
لباسهاي خود را تمیز کنید و موهاي خود را کوتاه کنید، مسواك بزنید و آراسته و پاکیزه باشید، که بنی اسرائیل چنین نکردند تا »
«2» .« زنانشان به فساد کشیده شدند
صفحه 53 از 137
وقت گذاري براي خانواده
اینگونه حکایت شده است:
و کان من اخلاقه (ص) انه جمیل العشره دائم البشر، یداعب اهله، و یتلطف بهم و یوسعهم نفقه و یضاحک نساءه ... کان اذا صلی »
العشاء یدخل منزله یسمر
ص: 108
پیامبر همیشه خوش برخورد و با خانوادهاش خوش رفتار و مهربان بود، «1» ؛... ( مع اهله قلیلا قبل ان ینام یوانسهم بذلک (ص
هزینهي زندگی آنها را زیاد میپرداخت و با آنان خندان بود و ... و همواره بعد از نماز عشاء مقداري با خانوادهاش به سر میبرد و
«... قبل از خواب با آنها انس میگرفت
همکاري در امور خانه و خانواده
سیرهي عملی پیامبر (ص)، امام علی (ع) و سایر ائمه اطهار (ع) اینگونه بود که در خانهداري به همسرانشان کمک میکردند. در
رسول خدا (ص) به خانهي علی (ع) وارد شد و او حضرت فاطمه (س) را دید که با کمک یکدیگر با » : روایت این چنین آمده است
آسیاب دستی گندم آرد میکنند، پیامبر (ص) فرمود: کدام یک خستهتر هستید؟ علی (ع) عرض کرد: فاطمه خستهتر است. پیامبر
(ص) به او فرمود: برخیز دختر عزیزم! فاطمه (س) برخاست و پیامبر (ص) به جاي او نشست و علی (ع) را در آرد کردن کمک
«2» .« کرد
در پایان حدیثی از آن پیامبر مهر و رحمت حکایت میکنیم:
کسی که خوشحالی و سرور به «3» ؛ من ادخل علی اهل بیته سرورا خلق الله من ذلک السرور خلقا یستغفر له الی یوم القیامه »
«. خانوادهاش برساند خداوند از آن سرور، موجودي خلق میکند که براي او تا روز قیامت طلب آمرزش میکند
ص: 109
به امید آنکه همهي شیفتگان حقیقت با درك حقانیت اسلام، زندگی خویش را براساس قرآن و فرمایشات و شیوهي زندگی آن
بزرگوار تنظیم نمایند، تا از این گرفتاريهاي ساخته و پرداختهي دست انسان، رهایی یابند.
پرسش:
روابط پیامبر (ص) با دختر و همسرانش چگونه بود؟
پاسخ:
بیقین براي شما در (روش) فرستاده خدا، (الگویی براي) پیروي «1» ؛ لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ » : قرآن کریم میفرماید
ما باید براي سعادت حیات دنیوي و اخروي همچنین مادي و معنوي، از سیرهي آن حضرت توشه برداریم زیرا این منبع پر «. نیکوست
فیض الهی، براي همه جهانیان رحمت مجسم الهی است؛ گفتار و کردار آن سرچشمهي معارف الهی، براي همهي انسانها تا قیامت
سرلوحهي زندگی است. اکنون ارتباط آن حضرت با دختر و همسرانش را به بررسی مینشینیم:
ص: 110
روابط پیامبر اکرم (ص) با همسران
زندگی پیامبر اعظم (ص)، پر از مهر و محبت و عاطفه است با همسران خود روابط بسیار صمیمانه داشت و با برخی همسران در
صفحه 54 از 137
حیات و مماتشان همدم و انیس بود.
بهتر از او خدا نداده است
محبوبهي رسول اکرم (ص) حضرت خدیجه کبري (س) همهي زندگی و ثروت خود را براي اهداف اسلام انفاق نمود، همیشه در
لحظات بسیار حساس و سرنوشت ساز یار و یاور پیامبر بود از این روي پیامبر در زندگی براي او احترام خاص قائل بود و بعد از
وفات همیشه در یاد او بود در این زمینه جالب است به گفتار عایشه توجه شود.
رسول خدا (ص) چون به خدیجه علاقهي فراوان داشت همیشه او را به نیکی یاد میکرد، عایشه اعتراض میکرد و میگفت:
خدیجه پیرزنی بیش نبود چرا این قدر از او تعریف میکنی؟!
خداوند بهتر از او به تو عطا کرده است. پیامبر غضبناك شد و فرمود: به خدا سوگند! خدا بهتر از او به من نداده است، خدیجه
هنگامی ایمان آورد که دیگران کفر میورزیدند؛ و مرا تصدیق نمود وقتی که دیگران تکذیبم میکردند. خدا نسل مرا در اولاد او
«1» «. قرار داد. عایشه گوید: تصمیم گرفتم بعد از آن خدیجه را به بدي یاد نکنم
ص: 111
بر هیچ زنی مانند خدیجه رشک نمیبردم با اینکه سه سال پیش از عروسی من مرده بود، زیرا رسول خدا » : باز هم عایشه گوید
(ص) خیلی از او تعریف میکرد. و خدا به رسولش دستور داده بود: به خدیجه بشارت دهد که در بهشت قصري برایش مهیا شده
«1» «. است! بسیاري از اوقات رسول اکرم (ص) گوسفندي را میکشت و گوشتش را براي دوستان خدیجه میفرستاد
همکاري با خانواده
پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد (ص) براي خانواده دلسوزي میکرد و به آنان کمک میکرد و دیگران را هم به همکاري با
خانواده تشویق مینمود. طبق برخی نقلها پیامبر در امور خانه به خانوادهي خود خدمت میکرد و با همسران گوشت خرد میکرد.
«2»
نفرین نمیکرد
این از اخلاق فوق العاده آن حضرت بود که به دیگران نفرین نمیکرد چنانکه نوشتهاند: آن حضرت هرگز زن یا خدمتگزاري را
«3» . نفرین نکرد
از عایشه نقل شده که گفت: مانند حرف زدن شما، تند حرف نمیزد سخنش آرام و منظم بود در حالی که شما پراکنده سخن
«4» . میگویید
ص: 112
اخلاق پیامبر همان قرآن
«1» ؛ وَإِنَّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظِیمٍ » : خداوند در تعریف اخلاق پیامبر اکرم (ص) فرمود
خلق عظیمی که سرمشق زندگی براي همه انسانها است. «. و مسلماً تو بر شیوه (اخلاقی) بزرگوارانهاي هستی
بر عایشه وارد شدم و از اخلاق رسول خدا پرسیدم. گفت: مگر قرآن نمیخوانی؟ گفتم: بله؟ گفت: خلق » : سعید بن هشام گوید
«2» «. رسول خدا قرآن است
صفحه 55 از 137
این روایت در منابع شیعه و اهل سنت وارد شده است. هر چه در قرآن، از اخلاق، آداب و فضائل و مکارم آمده پیامبر (ص) مجسم
«4» . بسیار لطیف و مشتمل بر حقانیت است «3» « کان خلقه القرآن » آنهاست و جواب عایشه
روابط پیامبر با دختران
در حیات پیامبر اکرم ارتباط چشمگیري با حضرت فاطمه (س) به چشم میخورد. در مورد دختران دیگر پیامبر- چه حقیقی باشند یا
از همسر قبلی خدیجه باشند- چندان رفتار فوق العادهاي را مشاهده نمیکنیم اما نسبت به حضرت فاطمه زهراء (س) یک رفتار
خاص و برخورد بسیار صمیمانهاي مشاهده میشود. و این رفتار و برخورد پیامبر اکرم (ص) براي همهي جهانیان
ص: 113
بویژه نسل تشنهي معنویت امروز یک الگوي کامل است. سخن در این باره بسیار است که در اینجا چند نمونه ارائه میشود.
یادآوري
حضرت رسول اکرم (ص) سه فرزند پسر نیز داشتند که در کوچکی همه رحلت کردند.
امّ ابیها
«1» « النَّبِیُّ أَوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ » وقتی آیهي شریفهي
یافتند. حضرت فاطمه نزد پدر آمد و تقاضاي افتخار کرد، « امّ المومنین » نازل شد، بر حسب این آیه زنان رسول خدا افتخار کنیهي
«2» «. پیامبر (ص) او را در آغوش گرفت و نوازش کرد و فرمود: اگر زنان من مادر مؤمنین هستند، تو مادر منی
مادر پدر خود) خطاب میفرمود. فاطمه (س) حاصل ) « امّ ابیها » شدت علاقهي پیامبر اکرم (ص) به فاطمه (س) به حدي بود که او را
عمر آن حضرت بود و در همه حال غمخوار پدر بود، وقتی مشرکین مکه پیامبر اکرم (ص) را اذیت میکردند و گرد و خاك و
شکمبهي حیوانات بر روي آن حضرت میریختند، این فاطمه (س) بود که غبار غم از چهرهي پدر میشست و باعث تسلی پیامبر
(ص) میشد.
ص: 114
روزي یکی از مشرکین مکه پیامبر اکرم (ص) را در کوچه ملاقات کرد، مقداري خاکروبه و آشغال بر سر و صورت آن جناب
پاشید، پیامبر (ص) چیزي نگفت و با همین حال وارد خانه شد. فاطمه (س) به استقبال پدر شتافت، آب آورد و با چشم گریان سر و
صورت پدر را شست. پیامبر به فاطمه فرمود: دخترم! گریه نکن، مطمئن باش که خدا پدرت را از شرّ دشمنان محفوظ میدارد و
«1» . پیروز میگرداند
پیامبر (ص) و بوسیدن فاطمه (س)
بوسیدن فرزندان توسط پدر علاوه بر اجر معنوي و بلندي درجات، در زندگی فرزند و تربیت او هم تاثیرات فوق العادهاي دارد.
پیامبر اکرم (ص) به فاطمه (س) عشق و علاقهاي فراوان داشت چنانکه از عایشه حکایت شده:
فاطمه در سخن گفتن، شبیهترین مردم به رسول خدا بود. وقتی بر پیامبر وارد میشد آن حضرت دستش را میگرفت و میبوسید و »
بر جاي خودش مینشانید و هرگاه رسول خدا (ص) بر حضرت فاطمه (س) وارد میشد، فاطمه به احترام پدر از جاي بر میخاست،
«2» «. دست آن حضرت را میبوسید و در جاي خودش مینشانید
صفحه 56 از 137
ص: 115
هر گاه رسول خدا (ص) از مسافرت بر میگشت به منزل فاطمه میرفت، فاطمه به استقبال پدر میرفت و » : ابو ثعلبه خشنی میگوید
«1» «. حضرت او را در آغوش میگرفت و بین دیدگانش را میبوسید
رابطه پیامبر اکرم (ص) اینقدر صمیمانه بود که چندین مرتبه فاطمه (س) را پاره تن خود معرفی کرد.
فاطمه پارهي تن رسول اکرم (ص)
روزي پیامبر اکرم (ص) در حالی که دست حضرت فاطمه (س) را گرفته بود از » این روایت را شیعه و سنی هر دو نقل کردهاند که
منزل بیرون آمد و فرمود: هر کس او را میشناسد که میشناسد و هر کس او را نمیشناسد، بداند که فاطمه (س) دختر محمد (ص)
«! است، او پارهي تن، قلب و روحی در کالبد من است. هر کس او را بیازارد، مرا آزرده و هر کس مرا بیازارد خدا را آزرده است
«2»
مرا بابا صدا کن
از امام صادق (ع) روایت شده که حضرت فاطمه (س) فرمود:
«3» « لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَیْنَکُمْ کَدُعَاءِ بَعْضِکُم بَعْضاً » : به هنگام نزول آیهي شریفهي
هیبت و شکوه رسول خدا (ص) مانع شد که به حضرت بگویم:
ص: 116
خطاب میکردم. چند بار ایشان را به همین ترتیب صدا کردم، ولی پیامبر از پاسخ « یا رسول الله » اي پدر جان)، لذا ایشان را ) « یا ابه »
دادن خودداري فرمودند تا اینکه رو به من کرده فرمود: فاطمه جان! این آیه دربارهي تو و خانوادهي تو و نسل تو نازل نشده است،
اي» تو از منی و من از تو، بگو به من « انت منّی و انا منک، قولی یا ابه فانّها أحیی للقلب و أرضی للرّب » . تو از منی و من از تو هستم
زیرا آن مایهي حیات قلب من و خشنودي پروردگار است. پس حضرت، پیشانی مرا بوسید و آب دهان مبارك را بر صورتم « بابا
«1» «. کشید که پس از آن دیگر به استعمال عطر نیازي نداشتم
فداها ابوها
اشاره
چشم فلک تاکنون دختري را مانند فاطمه (س) ندیده که اینقدر نزد رسول اکرم (ص) مقام و منزلت داشته باشد. چرا این همه
احترام براي او؟ چون فاطمه (س) در رضاي خدا و رسولش گم شده بود رضایت آنان را بر همه چیز مقدم میداشت و به آن
اهمیت میداد لذا منزلت او بالا رفت. رفتار پیامبر (ص) با فاطمه (س) چنان بود که هرگاه به مسافرت میرفت آخرین کسی را که
براي خداحافظی نزد او میرفت فاطمه (س) بود، و چون از سفر باز میگشت نخستین کسی را که به دیدارش میرفت فاطمه (س)
بود و مدتی طولانی در منزل او میماند.
ص: 117
حکایت شده: در یکی از سفرها فاطمه (س) در غیاب پدر دستبند و گردن بند و دو گوشواره و یک پرده براي در خانه تهیه کرد تا
با وضع بهتري پدر و شوهرش را دیدار کند. پیامبر (ص) در مراجعت از سفر یکسره به خانهي فاطمه (س) آمد، اما بر خلاف گذشته
صفحه 57 از 137
رسول خدا خیلی زود در حالی که آثار ناراحتی در چهرهاش نمایان بود از خانهي فاطمه (س) خارج شد، به مسجد آمد و به منبر
رفت. فاطمه (س) از نگاه پر معناي پدر فهمید که او بسیار آزرده شده، اشکش جاري گشت، زیرا تاکنون پیامبر با او چنین
برخوردي نکرده بود.
دخترت سلام » : فاطمه (س) فوراً دستبند و گردن بند و گوشوارهها را باز کرد، همه را نزد رسول خدا فرستاد و براي پدر پیغام فرستاد
همین که فرستادهي فاطمه (س) به نزد رسول خدا (ص) آمد و جریان را «! میرساند و میگوید: اینها را در راه خدا صرف کن
پدرش به فدایش باد). دنیا از براي محمد و خاندان او نیست، اگر دنیا در پیش ) « فداها ابوها » : عرضه داشت؛ پیامبر سه مرتبه فرمود
خدا به اندازهي بال مگسی ارزش داشت شربتی از آب به کافر نمیداد. پیامبر اکرم (ص) این سخنان را فرمود و از منبر پایین آمد و
«1» . به خانهي فاطمه (س) رفت
ص: 118
صفحه سفید
ص: 119 پرسش:
شخصیت پیامبر اعظم (ص) از نگاه دانشمندان غیر مسلمان چگونه است؟
پاسخ:
بی تردید پیامبر اکرم (ص) شخصیت یکتا و بی نظیر جهان در تمام ابعاد زندگی (مادي و معنوي و دنیوي و اخروي) است چنان که
کتاب آسمانی قرآن کریم و سیرهي تاریخی آن بزرگوار، در طول زندگی خود به این مطلب شهادت میدهد. اما آن چه که
میتواند تصدیق کنندهي قرآن کریم و تاریخ زندگی آن بزرگوار باشد و آن شخصیت جهانی را به جهانیان معرفی نماید؛ اظهار
نظر دانشمندان بزرگ اعم از مسلمان و غیر مسلمان است که در طول تاریخ به تمجید ابعاد مختلف زندگی آن حضرت پرداخته اند.
در این نوشتار سعی شده دیدگاههاي دانشمندان غیر مسلمان در مورد آن حضرت به صورت مختصر آورده شود. البته قابل توجه
است که این نوشتار به اظهار نظر برخی از دانشمندان و به صورت گزینش از دیدگاههاي آنان اشاره خواهد داشت، چرا که برخی
از آنان، شخصیت آن حضرت رابه صورت گسترده مورد توجه قرار دادهاند.
ص: 120
(1779 -1694) «1» 1. ولتر
ولتر دانشمند و نویسندهي متفکر و مشهور فرانسه میگوید:
محمد، بیگمان مردي بسیار بزرگ بود، و مردانی بزرگ نیز، در دامن فضل و کمال خویش پرورش داد. »
قانون گذاري خردمند، جهانگشایی توانا، سلطانی دادگستر، پیامبري پرهیزگار بود و بزرگترین انقلابات روي زمین را پدید آورد.
«2»
در جاي دیگر میگوید:
باید اعتراف کرد که محمد (ص) تقریباً همهي آسیا را از شرك رهایی بخشید، و آئین خداي یکتا را بر همهي کشورها گسترش »
«3» ؛.... داد و با قدرتی عجیب بر ضد بتپرستان قیام نمود
1881 )، فیلسوف شهیر و دانشمند انگلیسی - 2. توماس کارلایل ( 1795
در عصر تابش نور و علم و ظهور حقیقت، فضائل غیر قابل انکار مؤسس اسلام و انکار حقائق آئین او، مخالف انصاف بلکه لکه »
صفحه 58 از 137
«5» « سیاه ننگ و عار میباشد
ص: 121
در جاي دیگر میگوید:
براي کلیه افراد بشر، از هر چیز لازمتر این است که از سخنان حکیمانه و عام المنفعه محمد (ص) استفاده کنند از هر فرمان و اندرز »
پیغمبر اسلام (ص) معلوم میگردد که وي شخصی هواپرست، و طالب جاه و سلطنت دنیوي نبوده، و رسالت او مسلماً بر حق و
«1» «. آسمانی است
در جاي دیگر میگوید:
هر سخنی که از زبان او تراوش میکرد، کلماتی بود که از گوهر حکمتهاي بلیغه و عقل ریخته میشد، گفتههایش شبهات و
«2» . معضلات را کشف و حل میکرده و بهترین دستور، براي زندگی و تهذیب اخلاق و سعادت جامعهي انسانی بود
محمد (ص) در دنیا، میان امثال خود از مصلحان و معلمان بشر، و پیغمبرانی که به منزلهي چراغهاي درخشنده در تاریکی دنیا
«3» . هستند، ممتاز و بی نظیر بوده است
ص: 122
اسلام شناس معروف انگلیسی ،«1» (1877 - 3. جان دیون پورت ( 1789
این نکته محقق و مسلم است که در میان همهي قانون گذاران و فاتحین معروف جهان، تاریخ هیچ یک، مشروح تر و معتبرتر از »
«3» «. تاریخ زندگی محمد (ص) نوشته نشده است
احترام وي به بزرگ، و تواضعش به کوچک، فراوانی تحملش در برابر افراد گستاخ و مغرور، احترام و تکریم و تمجید همه را به »
«4» «. خودش جلب کرده است. قابلیت و استعدادي که داشت موجب برتري و فرمانروایی او گردید
حضرت محمد (ص) را باید یک مصلح دینی و قانون گذاري دانست که در قرن هفتم میلادي در عربستان ظهور کرده است. وي »
«5» «. بدون تردید، بزرگترین شخصیتی است که قارهي آسیا میتواند به وجود چنین فرزندي مباهات کند
«7» 1885 )، دانشمند بزرگ آمریکایی معاصر ) «6» 4. ویل دورانت
اگر بزرگی را، به میزان اثر مرد بزرگ در مردمان بسنجیم، باید بگوییم، محمد (ص) از بزرگترین بزرگان تاریخ است. وي در »
صدد بود سطح معنویات
ص: 123
و اخلاق قومی را که از گرماي هوا و خشکی صحرا به ظلمات توحش افتاده بود، اوج دهد، و در این زمینه توفیقی یافت که از
«1» «. همهي مصلحان دیگر بیشتر بود
[او] دینی ساده و روشن و نیرومند، با معنویاتی که اساس شجاعت و مناعت قومی بود پدید آورد، که طی یک سال در یکصد
معرکه پیروز شد، و در مدت یک قرن، یک امپراطوري عظیم به وجود آورد، و در روزگار ما نیروي معتبري است که بر یک نیمهي
«2» . جهان نفوذ دارد
(1950 - 5. جرج برنارد شاو، نویسنده شهیر انگلیسی ( 1856
من به دین محمد (ص) به دلیل خاصیت حیات بخشی که دارد، همیشه با نظر احترام عمیق نگریستهام. به نظر من این تنها کیشی »
صفحه 59 از 137
است که استعداد آن را دارد که تمام تغییرات و تبدلات عالم وجود را در خود جذب نماید، و با مقتضیات هر عصر و زمانی تطبیق
«3» .« کند
من اعتقاد راسخ دارم که اگر امروز شخصی بزرگ مانند محمد (ص) زمام امور عالم را به دست گیرد، همه از او پیروي مینمایند،
«4» . و اطاعتش را گردن مینهند
ص: 124
«1» 6. بولن ویلی یه
«. محمد قانون گذاري خردمند و بزرگ بود که دینی تهذیب یافته براي جهانیان آورد. او نمایندهي زندهي عنایات پروردگار بود »
«2»
محمد (ص) صفاتی عالی داشت و الطاف خداوندي فصاحتی فوق انسانی به او عطا کرده بود، چنان چه میتوانست نادان ترین »
«3» «. مردم زمان خود و خردمندترین آنان را متقاعد سازد و به دین اسلام معتقد گرداند
آئین محمد چنان خردمندانه است که براي تبلیغ آن هیچ نیازي به جبر و قهر نیست. کافی است که اصول آن را به مردم بفهمانند تا »
«4» «. همه به آن بگرایند
1827 م) - 7. پی یر سیمون لاپلاس ( 1749
گرچه ما به ادیان آسمانی عقیده نداریم، ولی آئین حضرت محمد (ص) و تعالیم او، دو نمونهي اجتماعی براي زندگی بشري ست. »
بنابراین اعتراف میکنم که ظهور وي و دین او و احکام خردمندانهاش، بزرگ و با ارزش میباشد و به همین جهت از پذیرش
«5» «. تعالیم حضرت محمد (ص) بی نیاز نیستیم
ص: 125
لبنان) « عالیه » 8. مارون عبود (رئیس دانشگاه ملی
ایشان در قصیدهي پر شوري به مدح از آن حضرت پرداخته است که به قسمت هایی از آن اشاره میشود.
.« اي محمد! اگر قرآن تو نبود، معجزهاي در امت اسلام که پایه اي بس استوار دارد، نمیدیدیم »
.« محمد رهبري است که براي من چنان تصویر میشود که گویی سراپاي او از عنصر ایمان پیریزي شده است »
.« این همان روح بزرگی است که در لباس قهرمانان، براي حوادث بزرگ تاریخ تجلّی میکند »
.« این یتیمی است که سرپرست ملتی شده است، و پدر سفیدها و سیاهان روي زمین است »
«1» .« پیغمبري که دنیا را پر از ذکر نام خدا کرده و همهي ملل روي زمین را به اتحاد دعوت نموده است »
9. جیلمان، نویسنده انگلیسی
«2» «. محمد در دعوت خود صادق و در رسالت خود مخلص و در اعمال و اقوال خود طاهر بوده است »
ص: 126
10 . ادوارد گیبون: مورخ دانشمند معروف انگلیسی
صفحه 60 از 137
شخص محمد از لحاظ جمال و زیبایی صوري، امتیازاتی داشت، و این امتیازات را جز از نظر کسانی که فاقد آنند، نمیتوان ناچیز »
«. انگاشت
حافظهاش قوي و پردامنه، و هوش و ادراکش سهل و اجتماعی بود. نیروي تصورش عالی، قضاوتش صریح و روشن و سریع و قاطع »
.« بود. هم داراي قدرت فکر و اندیشه بود، و هم داراي قدرت عمل و اقدام
پیش از آن که شروع به نطق و سخنرانی کند، چه شنونده یک نفر بود و چه جمعی بودند، همه مجذوب لطف و محبت او »
میشدند، و توجه همه به طرف او جلب میشد. صورت آراسته و آمرانه، سیماي موقر و با شکوه، چشمان نافذ، تبسم ملیح و جاذب،
محاسن پرمو، قیافهاي که نماینده تمام احساسات روحی وي بود و بالاخره نکات و لطائفی را که در محاوره به کار میبرد، همه را
«1» .« وادار میکرد که در برابر او صداي هلهلهي تکریم را بلند کنند
(1778 - 11 . ژان ژاك روسو: دانشمند بزرگ فرانسوي ( 1712
شریعت فرزند اسمائیل (حضرت محمد (ص)) که از ده قرن پیش بر تمام دنیا حکمفرماست، هنوز هم از عظمت مرد بزرگی که آن »
«. را تدوین نموده است حکایت میکند
ص: 127
حضرت محمد (ص) نظریات صحیح داشت، و دستگاه سیاسی خود را خوب مرتب نمود، تا زمانی که طرز حکومت در زمان »
«1» .« خلفاي وي باقی بود، حکومت دینی و دنیوي و شرعی و عرفی، یکی بود، و مملکت هم خوب اداره میشد
1900 ): خاورشناس شهیر آلمانی و استاد دانشگاه اکسفورد - 12 . ماکس موللر ( 1813
به زودي مسیحیان خواهند فهمید که محمد یکی از تصدیق کنندگان دین و تعالیم واقعی مسیح بوده است. آن وقت است که از »
«2» .« دشمنی خود با محمد که در قرن گذشته مرتکب شدهاند، به وحشت خواهند افتاد
مینویسد « تاریخ ایران » 1945 ) ژنرال معروف انگلیسی در اثر بزرگ خود - 13 . سرپرسی سایکس ( 1867
عقیدهي شخصی من این است که محمد (ص) در میان مشاهیر عالم، با همهي ضعف نقائص بشري، بزرگترین انسانی است که با
یک مرام عالی، تمام همّ خود را صرف این کرد که شرك و بت پرستی را از ریشه، منهدم کند و به جاي آن افکار بلند اسلام را
برقرار سازد. خدمت وافر نمایانی که از این راه به نوع بشر نموده خدمتی است که من آن را ستایش نموده و سر تعظیم فرود
«3» . میآورم
ص: 128
14 . مري گیلورد دورمن
قرآن لفظ به لفظ به وسیلهي جبرئیل بر محمد وحی شده و هر یک از الفاظ آن کامل و تمام است. قرآن معجزهاي است جاوید، و
شاهد بر صدق ادعاي محمد پیغمبر خدا، قسمتی از جنبهي اعجاز آن مربوط به سبک و اسلوب انشاي آن است، و این سبک و
«2» . اسلوب به قدري کامل و عظیم و باشکوه است، که نه جن و نه انس، نمی توانند کوچکترین سوره اي نظیر و شبیه آن بیاورند
(1910 - 15 . تولستوي ( 1828
صفحه 61 از 137
جاي هیچگونه تردید نیست که » : مینویسد «3» « جنگ و صلح » نویسندهي بزرگ و فیلسوف اخلاقی روسی، مؤلف کتاب نامدار
محمد پیغمبر، از بزرگان مصلحین دنیا- که نسبت به اجتماع بشري، خدمات شایانی انجام دادهاند- به شمار میرود. تنها این فخر
براي او کافی است که ملتی پست و خونریز، و بربري را از چنگال اهریمنان عادات نکوهیده، رهانید، و راه ترقی را به روي آنان
«4» «. گشود
16 . کلود کاهن
حضرت رسول (ص) در اجتماعی ظهور کرد که تشکیلات حکومتی و سیاسی نداشت، و در نتیجه- به طوري که مسلمین امروزي
هم عقیده دارند
ص: 129
- پیغمبر اسلام (ص) دین و دولت را با هم توأم نمود، پس قوانین اجتماعی نیز جزئی از اطاعت نسبت به خدا میباشد. از این رو
«1» . وحی نازل شده بر پیغمبر اسلام (ص) شامل دین و سیاست میباشد
(1935 - 17 . دکتر شبلی شمیل ( 1917
محمد (ص) مدبري بزرگ و حکیمی سترگ، و خداوند فصاحت است که سخنانی برگزیده از وي به جاي مانده است. »
محمد مردي فرزانه است، مرد سیاست و دهاست، و قهرمانی است که در جنگها با پیروزي مقرون بوده است. او با بلاغت قرآنش
پنجه در افکار جهانیان فرو برد؛ و با شمشیرش، سرهاي گردن کشان را در هم کوفت. همچون محمد (ص) قهرمانی وجود ندارد، نه
«3» «. در گذشته و نه حال و نه آینده
18 . پرفسور دیوید دوسانتیلا
معاصر و استاد تاریخ سیاسی و مذهبی بنگاه هاي اسلامی در دانشگاه رم.
محمد (ص) ساختمان اجتماع عرب را به صورت دیگري درآورد و براي این منظور همان طور که ابن خلدون درك کرده است، »
عمیقترین غرائز فردي را نشو و نما داد و به کمک طلبید. در ابتدا پایه و اساس قبیله از بن کشیده شد، و دیگر صحبت تابعیت و
«4» «. اتفاق قبیله در بین نبود
ص: 130
پیغمبر (ص) درمورد روابط همسایگی نصایح زیبایی کرده است. نسبت به همسایهي خود مهربان باش. چادري بر روي او بیفکن تا
از آسیب ماندن مصون ماند. به وي به نظر شفقت و مهربانی نگاه کن. اگر کار زشتی میکند او را ببخش، و اگر نسبت به تو خوبی
«1» . کرد از او تشکر کن
19 . آلفونس دولامارتین: شاعر و نویسنده فرانسوي
اگر بزرگی هدف، کمی وسائل و ابزار، و عظمت نتیجه را براي یک نابغهي بشري مقیاس بگیریم، در تاریخ، نظیري مانند حضرت
محمد (ص) نمیتوان یافت.
وي در ثلث اراضی مسکون، امپراطوريها، ارتشها، قوانین، خاندانها و تودههاي عظیم بشري را به حرکت در آورد. با عظمتتر »
«2» «. از آن، این است که عقلها، اندیشهها، عقیدهها و روانها را به نهضت درآورد
صفحه 62 از 137
هیچ پیغمبري نتوانسته است مانند پیغمبر اسلام، انقلابی آنچنان مقدس و طولانی و پر اهمیت، در آن مدت خیلی کم، به مرحلهي »
«3» «. عمل درآورد
20 . دکتر نیس: دانشمند اندونزي و استاد کیش مسیحی در دانشگاه بیرهنگام
اي فرزند مکه! و اي سلالهي بزرگواران! و اي باز آورندهي مجد و عظمت پدران و نیاکان! و اي رهایی بخش جهان از قید عبودیت
معبودان باطل! نه
ص: 131
تنها جهان به تو افتخار میکند و خدا را به این موهبت گرانقدر سپاس میگوید، بلکه از تمام سعی و کوششهاي تو تقدیر میکند.
«1»
21 . استانلی لین پولی
مینویسد: « خطابهها و سخنان مختصري از محمد پیغمبر اسلام » ایشان درکتاب
پیامبر اسلام در ظرف 23 سال با شخصیت بارز و قوت کلام و اخلاق و رفتارش توانست یکی از بزرگ ترین مذاهب روزگار را »
پایه گذاري کند و یکی از کامل ترین تمدنها و فرهنگها را بنیان گذاري نماید. وي یکی از بزرگترین قانون گذاران و مربیان
«2» .« مذهبی و سیاستمداران و مردان کارزار میباشد. در حالی که مدرسه ندیده و درس نخوانده بود
22 . رودلف یوکل، اسلام شناس آلمانی
پیامبر اسلام در نزد همهي آنهایی که با او معاشرت داشتند محبوب و محترم بود و دائم به ذکر خدا و مناجات و دعا و نماز مشغول
بود. اکثر اوقات را روزه میگرفت و تمام همّ خود را براي برقراري عدالت و نیکوکاري صرف میکرد. این بود که نه تنها نظر
احترام یارانش را به خود جلب کرده بود، بلکه همهي اشراف و بزرگانی که با او مخالف بودند، به دیدهي احترام به او
«3» . مینگریستند
ص: 132
23 . واشنگتون ایرونیگ (آمریکایی): اسلام شناس و نویسنده و کنسول آمریکا در اسپانیا
مینویسد: «( زندگانی محمد (ص » ایشان در کتابی به نام
پیروزيهاي نظامی او نه غروري در وي ایجاد میکرد و نه لاف و گزافی به وجود میآورد ... هنگامی که بزرگترین قدرت در
اختیار او بود، با همان سادگی و خضوعی زندگی میکرد که در اوقات گمنامی میزیست؛ و آن قدر از ابراز احترامات شاهانه
گریزان بود که هر وقت به مجلسی وارد میشد، هرگاه تشریفات احترام آمیز را علاوه بر حد معمول ابراز میکردند، ناراحت میشد
«1» . و هر وقت براي توسعهي قلمرو سلطه و نفوذ اقدامی میکرد، همانا به منظور ایجاد سلطه و نفوذ دینی بود
24 . جیمس میکر، نویسنده مشهور آمریکایی
... بعداً محمد رئیس دولت شد و حتی شهادت دشمنانش این است که با کمال حکمت و بصیرت، امورکشور را اداره کرده است ...
ولی او این دو وسوسه را رد کرد و تأکید میکرد که او ،« زاهد » باشد یا « دیکتاتور » در سالهاي آخر حیاتش از او دعوت شد که یا
صفحه 63 از 137
«2» . فقط بشري است که خدا او را مانند پیغمبران سابق، به این جهان فرستاده تا پیام او را به مردم ابلاغ کند
ص: 133
25 . دکتر مارکوس دودس
نوشته است: « محمد، بودا، مسیح » ایشان در کتابی به نام
از این گذشته، او داراي دو نکتهي بسیار ... « دیگران باید ایمان بیاورند » ... امتیاز او (حضرت محمد (ص)) در این تصمیم بود که
مهم و مشخص نظام پیغمبري بود. نکتهي اول این بود که حقیقت ذات خدا را او طوري میدید که همنوعان او نمیدیدند. نکتهي
دوم این بود که در نهاد او، انگیزه و عامل شدید غیر قابل انکار، و مقاومی وجود داشت که او را براي نشر و تبلیغ آن حقیقت،
«1» . تحریک میکرد
1900 ) خاورشناس - 26 . دکتر زویمر ( 1813
بدون شک، حضرت محمد (ص) یکی از بزرگ ترین رهبران دینی جهان است. دلیل این ادعا این است که وي مصلحی قابل تقدیر
و گویندهاي ورزیده و متفکري بزرگ بوده است ... قرآنی که او آورده است و همچنین تاریخ قرآن، هردو گواه این مدعی
«2» . میباشد
1950 ): اسلام شناس و رئیس انجمن آسیایی لندن - 27 . ویلیم موئیر ( 1918
دین محمد آسان و سخنانش واضح بود و اعمالی که انجام داده عقل را مبهوت میکند. در تاریخ جهان مصلحی مانند پیامبر اسلام »
وجود ندارد که در
ص: 134
«1» «. ظرف مدت کوتاهی دلها را بیدار و اخلاق عمومی را تهذیب نموده و بناي فضیلت را استوار کرده باشد
1883 ) رهبر سوسیالیست هاي جهان - 28 . کارل مارکس آلمانی ( 1818
محمد (ص) مردي بود که به خطاها و لغزشهاي مسیحیان و یهودیان پی برد، و آنها را با خط درشت به جامعهي بشري فهماند. وي
از میان مردمی بت پرست با ارادهاي آهنین برخاست و آنان را به یگانه پرستی دعوت کرد و در دلهاي ایشان، جاودانی روح و
روان بکاشت، بنابراین او را نه تنها باید در ردیف مردان بزرگ و برجستهي تاریخ شمرد، بلکه سزاوار است که به پیامبري او
«2» . اعتراف کنیم و از دل و جان بگوییم: او پیامبر خدا بوده است
29 . مهاتماگاندي، رهبر بزرگ هند
حضرت محمد (ص) پیامبري بزرگ و مردي شجاع بود و از کسی جز خدا نمیترسید. هرگز دیده نشد که چیزي بگوید و عملی »
غیر از آن به جاي آورد و عمل وي، با احساسش برابر بود ... هنگامی که من خواندم که خود و خاندانش چه محرومیتهایی به
«3» «. طور اختیاري تحمل کردند، اشکها ریختم
ص: 135
صفحه 64 از 137
30 . پرفسور هانري کربن فرانسوي، اسلام شناس معاصر و متخصص در فلسفه اشراق اسلامی
اگر اندیشهي پیغمبر اسلام، خرافی بود و اگر قرآن وحی الهی نبود، وي هرگز جرأت نمیکرد بشر را به دانش دعوت کند، هیچ »
بشري و هیچ طرز فکري به اندازهي پیامبر اسلام و قرآن، مردم را به دانش دعوت نکرده است. تا آن جا که در قرآن حکیم، نهصد
«1» «. و پنجاه بار، از دانش و عقل و اندیشه، سخن به میان آمده است
1903 ) خاورشناس مشهور آلمانی - 31 . فرید ریش دیتریسی ( 1821
علوم طبیعی، ریاضی، فلسفه، ستاره شناسی که در قرن دهم، اروپا را جلو برد، سرچشمهي تمام آنها قرآن محمد (ص) میباشد و »
«2» «. اروپا به آئین محمد (ص) بدهکار است
1963 ) نخست وزیر فقید هند - 32 . جواهر لعل نهرو ( 1889
حضرت محمد (ص) به خود و رسالتش اعتماد داشت، و همین اعتماد و ایمان، وسیلهي قوت و عزت را براي پیروان خود فراهم »
ساخت ... داستان انتشار مسلمانان در آسیا، اروپا، آفریقا و تمدن با عظمتی که به دنیا عرضه کرد، یکی از شگفتیهاي بزرگ تاریخ
«3» «. به شمار میرود. مسلمانان چنان داراي روح علمی شدند که سزاوار است آنان را پدر علم جدید بخوانیم
ص: 136
1931 ) مورخ و اسلام شناس - 33 . دکتر گستاولوبون فرانسوي ( 1841
«. عقل پیامبر اسلام از بزرگترین عقول بشري، و عقائد او از استوارترین عقائد بود. وي دلی پر از صفا و محبت داشت »
اثر تمدنی و سیاسی اسلام واقعاً حیرت انگیز است. کشور عربستان در عصر جاهلیت، عبارت بود از چند شهرستان کوچک و یک »
عده قبایل خودسري که همیشه با هم به جنگ و قتل و غارت مشغول بودند، ولی در جریان یک قرن از ظهور پیغمبر اسلام، دامنهي
«. این مذهب، از دریاي سند تا اندلس، یعنی اسپانیاي جنوبی، امتداد یافت و در تمام ممالک این حوزه، پرچم اسلام، در اهتزاز بود
«1»
34 . بورس وارث اسمیت
از نظر تاریخ، به طور اطلاق، این خوشبختی بینظیر وجود دارد که شخصیت محمد (ص) سه جنبه دارد: اول: موسس ملت؛ دوم: »
پایه گذار حکومت و امپراطوري؛ سوم: شارع، یعنی پایه گذار قانون و مذهب است.
بود و من با کمال جرأت ایمان دارم که « پیغمبري » ، محمد (ص) تا آخرین روزهاي زندگیش، فقط یک عنوان داشت و آن عنوان
روزي، عالیترین فلسفهها، و صادق ترین اصول مسیحیت، به اسلام، ایمان خواهند آورد و تسلیم خواهند شد و تصدیق خواهند کرد
«2» «. که محمد (ص) پیغمبر بوده و پیغمبر واقعی خدا بوده است
ص: 137
براي اطلاع بیشتر در این زمینه به منابع زیر مراجعه شود:
1. اسلام از نظر دانشمندان غرب، پروفسور نصرالله نیک بین
2. پیامبر اسلام (ص) از نظر دانشمندان شرق و غرب، علی دوانی
صفحه 65 از 137
3. اعترافات دانشمندان بزرگ جهان، خیرالله مردانی
4. پنجگام دین، دکتر مجذوب صفا
5. اسلام و غرب، پروفسور دکتر خورشید احمد، ترجمه سید غلامرضا سعیدي.
6. اسلام شناسی غرب، سید محمد کاظم مدرسی.
7. محمد (ص) در نظر دیگران، کاظم الشیخ سلمان آل نوح، ترجمه محمد علی خلیلی.
8. محمد (ص)، ستاره اي که در مکه درخشید، م. ساواري محقق فرانسوي، ترجمه عنایت الله شکیباپور.
9. اسلام از نظرگاه دانشمندان غرب، گروهی از نویسندگان، علی اصغر حکمت.
10 . تاریخ ترکیه، سرهنگ لاموش، ترجمه سعید نفیسی.
ص: 139
فصل سوم: استمرار نبوت