گروه نرم افزاری آسمان

فصل اول: مهدي شناسی






اشاره
ص: 17
و خضر و عیسی (ع) چیست؟ «1» طول عمر حضرت مهدي (عج) و ارتباط آن با زنده بودن حضرت الیاس
پرسش:
و خضر و عیسی (ع) چیست؟ پاسخ: «1» طول عمر حضرت مهدي (عج) و ارتباط آن با زنده بودن حضرت الیاس
یکی از مباحث مهم پیرامون شخصیت حضرت مهدي (عج)، طول عمر آن بزرگوار است، که براي هر کسی ممکن است این سوال
مطرح شود که چگونه حضرت مهدي (عج) فرزند امام حسن عسکري (ع) هستند و با بیش از هزار سال سن زنده میباشند.
قرآن و روایات معصومین (ع) به پاسخ این پرسش اشاره کردهاند که به بیان برخی از آنها میپردازیم:
1. عمر نوح (ع): قرآن کریم وقتی سخن از حضرت نوح (ع) به میان
ص: 18
میآورد، میفرماید:
«1» ؛ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً إِلَی قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ أَلْفَ سَنَهٍ إِلَّا خَمْسِینَ عَاماً فَأَخَذَهُمُ الطُّوفَانُ وَهُمْ ظَالِمُونَ »
و بیقین نوح را به سوي قومش فرستادیم؛ و در [میان آنان هزار سال جز پنجاه سال، درنگ کرد؛ و (سرانجام) سیلاب آنان را
«. فراگرفت در حالی که آنان ستمکار بودند
حضرت نوح 950 سال بین قوم خود درنگ داشته » : بنابراین خداوند در قرآن کریم که سراسر نور و هدایت و راستی است میفرماید
و جاي هیچ شکی نیست که چون قرآن عمر 950 ساله را براي یک نفر تائید کرده طولانی بودن عمر «. و مردم را هدایت میکرد
حضرت مهدي (ع) نیز قابل قبول خواهد بود.
«2» . 2. زنده بودن حضرت الیاس (ع): حضرت الیاس (ع) از رسولان الهی است که 2 مرتبه هم در قرآن از ایشان یاد شده است
ایشان از پیامبران بنی اسرائیل و از اولاد هارون بن عمران بوده و عموزاده حضرت الیسع (ع) میباشد. الیسع (ع) همان یسع بن
صفحه 8 از 93
اخطوب بن عجوز است که الف و لام آن زائده و براي زینت است مانند الحسین، وي نیز از پیامبران بنی اسرائیل میباشد و حضرت
الیاس (ع) هنگامی که به آسمان رفت حضرت الیسع (ع) را جانشین خود بین مردم قرارداد. از حضرت امام رضا (ع)
ص: 19
حکایت شده که میفرمایند: الیسع همان کارهایی را که حضرت عیسی انجام میداد انجام داد، روي آب راه میرفت، مرده زنده
«1» . میکرد، کر و لال شفا میداد ولی مردم او را خدا نخواندند
علامه مجلسی زنده بودن حضرت الیاس (ع) را از طریق 2 روایت اعلام میکند:
1. امام محمدتقی (ع) از امام صادق (ع) نقل میکنند که روزي پدرم امام محمدباقر در حال طواف بود که ناگاه با مردي برخورد
کرد که چیزي به خود بسته بود و طواف پدرم را قطع نمود و آن حضرت را به خانهاي در جوار کوه صفا برد و مرا نیز طلب کرد و
غیر از ما 3 نفر کسی در آنجا نبود. [سؤالاتی پرسید و سخنانی میان آنها گذشت که میتوانید به اصل حدیث مراجعه کنید] تا اینکه
شمشیر خود را بیرون آورد و گفت: این هم یکی از آن شمشیرهایی است که در زمان حضرت مهدي (عج) کشیده خواهد شد؛
سپس گفت: منم الیاس و آنچه از تو پرسیدم همه را میدانستم و شما را میشناختم ولی میخواستم باعث قوت ایمان اصحاب تو
«2» . شود و بعد ناپدید شد
2. از حضرت امام حسن عسکري (ع) حکایت شده که پیامبر اکرم (ص) به زید بن ارقم سخنانی گفتند از جمله آنها این بود که
فرمودند: حضرت خضر و حضرت الیاس در موسم حج همدیگر را ملاقات میکنند و زمانی
ص: 20
که میخواهند از همدیگر جدا شوند فلان دعا را میخوانند و بعد از
«1» . همدیگر جدا میشوند
3. حضرت خضر (ع): ایشان از پیامبران مرسل میباشد که بر قومش مبعوث شد و معجزه اولش این بود که هر گاه بر چوبی خشک
میگویند. خضر به « خضر » یا زمین بیسبزهاي مینشست فوراً چوب داراي برگ میشد و زمین سرسبز میشد و به همین خاطر او را
و مدت عمر او، « تالیا بن ملکان بن عابر بن ارفخشد بن سام بن نوح » : نام اصلی و نسب او چنین است «2» . معناي سبز و سبزه میباشد
«3» . حدود 6 هزار سال تخمین زده شده است
آورده حضرت خضر (ع) به همراه حضرت ذوالقرنین (ع) «5» و حیوه القلوب «4» طبق روایاتی که علامه مجلسی (ره) در بحارالانوار
که قرآن در اواخر سورهي کهف از او سخن به میان آورده به سوي ظلمات رفت و آب حیات خورد و تا دمیده شدن صور از دنیا
نمیرود.
از امام رضا (ع) حکایت شده: حضرت خضر از آب حیات خورد و تا نفخ صور زنده است، نزد ما میآید و بر ما سلام میکند ما
صدایش را میشنویم و خودش را نمیبینیم او در مراسم حج شرکت میکند و
ص: 21
همهي مناسک حج را انجام میدهد. در روز عرفه در سرزمین عرفات
میایستد و بر دعاي مؤمنان آمین میگوید، خداوند به وسیلهي او در زمان غیبت، از قائم ما رفع غربت میکند و به وسیلهي او
«1» . تنهایی و خلوتش را به انس تبدیل میکند
از امام صادق (ع) حکایت شده: ... اما آن بنده صالح خدا خضر، خداوند عمر او را نه به خاطر رسالتش طولانی کرده و نه به خاطر
کتابی که بر او نازل کرده و ... بلکه خداي جهان آفرین براي آن که اراده فرموده بود عمر گرامی قائم (ع) را در دوران غیبت او
بسیار طولانی سازد و میدانست که بندگانش بر طول عمر او ایراد و اشکال خواهند نمود، به همین دلیل عمر این بندهي صالح
صفحه 9 از 93
را طولانی ساخت که بدان استدلال شود و عمر قائم بدان تشبیه گردد و بدین وسیله اشکال و ایراد دشمنان و بد « خضر » خویش
«2» . اندیشان باطل گردد
البته همانطور که از جزئیات زندگی حضرت مهدي (عج) اطلاعاتی در دست نداریم از زندگی حضرت خضر (ع) و الیاس (ع) و
اینکه چگونه و کجا زندگی میکنند و به چه اعمالی مشغول هستند اطلاعاتی نداریم و ظاهراً این گونه مسائل جزء اسرار است و
علم آن بما واگذار نشده است.
4. زنده بودن حضرت عیسی (ع): آنچه در مورد حضرت عیسی (ع) قطعی است و قرآن هم بدان تصریح دارد آن است که حضرت
عیسی (ع)
ص: 22
وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِیحَ عِیسَ ی ابْنَ مَرْیَمَ رَسُولَ اللّهِ » به دار آویخته نشده است و به تعبیر قرآن امر بر دشمنان آن حضرت مشتبه شد
وَمَا قَتَلُوهُ
و (بخاطر) گفتارشان: « وَمَا صَ لَبُوهُ وَلکِن شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُوا فِیهِ لَفِی شَکٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ یَقِیناً
از رحمت خدا دور شدند.) و حال آنکه وي را نکشتند، و او را بر دار ) «. که ما، مسیح، عیسی پسر مریم، فرستاده خدا را کشتیم »
نیاویختند، و لیکن (امر) بر آنان مشتبه شد. و قطعاً کسانی که در (باره قتل) او اختلاف کردند، از آن در شکّند، و براي شان هیچ
علمی به آن جز پیروي از گمان نیست. و یقیناً او را نکشتند؛
بَل رَفَعَهُ اللّهُ إِلَیْهِ وَکَانَ اللّهُ عَزِیزاً حَکِیماً؛ بلکه خدا او را به سوي خود، بالا » و آن که خداوند حضرت عیسی را به آسمان بالا برد
«. برد؛ و خدا، شکست ناپذیري فرزانه است
که بسیاري از مفسرین این بالا رفتن حضرت عیسی (ع) را به صورت زنده میدانند نه این که حضرت عیسی (ع) از دنیا رفته باشد.
بلکه طبق احادیث، حضرت عیسی (ع) زمان ظهور حضرت مهدي (عج) هنگامی که مردم در بیت المقدس براي نماز صبح به
امامت حضرت مهدي (ع) صف کشیدهاند از آسمان فرود میآید و با حضرت بیعت میکند و امام زمان (ع) به حضرت عیسی
میفرمایند: شما امام جماعت باشید که حضرت عیسی (ع) میفرماید نه هرگز! شما باید نماز را براي مردم بخوانید و همگی به شما
اقتدا نمایند چرا که شما بندهي شایستهي
ص: 23
و پس از فتح غرب توسط آن «1» . خدا و حجت او هستید و خدا از شما خشنود است و من به عنوان وزیر شما مبعوث شدهام نه امیر
حضرت و اسلام آوردن بیشتر مردم آن سامان، حضرت عیسی (ع) رحلت نموده و حضرت مهدي (ع) و مسلمانان آشکارا بر پیکر
مطهر ایشان نماز میگذارند تا مثل بار اول کسی سخن ناروا نگوید و او را خدا نداند. و در پارچهاي که دستباف مادرش حضرت
«2» . مریم (س) است او را کفن نموده و کنار مزار مادرش او را دفن میکنند
در نتیجه حضرت عیسی (ع) نمرده بلکه زنده است و در آسمان بسر میبرد، که از چگونگی حیات حضرت در آسمان چهارم یا
آسمانی دیگر و نحوهي زندگی ایشان اطلاعاتی در دست نیست.
نکته:
در روایاتی بین زنده بودن حضرت الیاس (ع) و خضر (ع) با زنده بودن حضرت مهدي (ع) شباهت ذکر شده است اما روایتی که
دلالت کند بر اینکه حضرت مهدي (ع) شبیه حضرت عیسی (ع) زنده است نداریم و اساساً چنین تشابهی غلط است چرا که زنده
بودن حضرت عیسی (ع) با زنده بودن حضرت مهدي (ع) تفاوت دارد و نوع زنده بودن حضرت مهدي (ع) از نوع زنده بودن
حضرت عیسی (ع) نیست. حضرت مهدي (ع)
صفحه 10 از 93
ص: 24
«1» . بین مردم زندگی میکنند نه اینکه به آسمان بالا رفته باشند. طبق روایت شخص امام از ما غائب است
یا در حدیث دیگر میفرماید: «2» « جسم او دیده نمیشود » : در حدیث امام رضا (ع) آمده
اما «3» ،« مردم امامشان را گم میکنند. پس او در مراسم حج حاضر میشود و مردم را میبیند ولی آنان او را مشاهده نمیکنند »
حضرت عیسی (ع) در آسمانها هستند نه در روي زمین و بین مردم.
5. وجود افرادي با عمر طولانی: مانند:
1. لقمان حکیم: 4000 سال
2. لقمان بن عاد (ع): 3500 سال عمر داشته است.
3. نوح پیامبر (ع): 2500 سال عمر داشته است.
4. شیث فرزند آدم (ع): 912 سال عمر داشته است.
5. حضرت آدم (ع): 930 سال عمر داشته است.
6. حضرت ادریس (ع): 862 سال عمر داشته است.
7. سلیمان نبی (ع): 712 سال عمر داشته است.
8. سام پسر نوح (ع): 600 سال عمر داشته است.
9. فرعون معاصر موسی: 600 سال
ص: 25
10 . مریم مادر حضرت عیسی: 500 سال
11 . سلمان فارسی: 400 سال
«1» ... و افراد دیگر
تذکر: امکان طول عمر از نظر علم و عقل
از نظر علمی هیچ گونه قاعده و قانونی که مانع وقوع و تحقق عمر طولانی باشد، وجود ندارد.
آن است که عمر انسان ممکن نیست که براي او حد « بیولوژي » میگوید: از اصول علمی ثابت نزد تمام دانشمندان « برنارد شو »
«2» . ثابتی باشد طول عمر مسئلهاي است که حد نمیپذیرد
از « دیمندوبرل » آن را 1000 سال میداند « روجرپیکن » فیزیکدان معروف میگوید: حدّ طبیعی عمر انسان 600 سال است. و « فلوکر »
میگوید: تمام اجزاي اصلی انسان بدون استثناء با امتحان به اثبات رسیده که قابل خلود است و یا « جونس هبکنس » اساتید دانشگاه
حداقل قابل عمري طولانیتر از این مقدار.
نتیجه آنکه:
به استناد قرآن و روایات و شهادت تاریخ و علم و عقل هیچ منعی براي عمر طولانی نیست و امام زمان (ع) هم اکنون که سال 1428
قمري
ص: 26
است، 1178 سال دارند و با اولیاء خاصی مانند حضرت خضر (ع) و الیاس (ع) ارتباط و انس دارند. و هر یک از این اولیاء الهی به
وظیفهي
تعیین شده از طرف خداوند عمل میکنند. چنانچه حضرت عیسی (ع) در آسمان زنده است.
صفحه 11 از 93
ص: 27
حضرت مهدي چند سال دارند و هنگام ظهور با چه قیافهاي ظاهر میشوند؟
پرسش:
حضرت مهدي چند سال دارند و هنگام ظهور با چه قیافهاي ظاهر میشوند؟ پاسخ:
اول: حضرت مهدي (عج) اکنون چند ساله دارند؟
حضرت مهدي (عج) در سال 255 ه-. ق به دنیا آمدند و با توجه به اینکه الآن در سال 1428 ه-. ق هستیم عمر حضرت در نیمه
شعبان امسال 1173 سال میباشد.
دوم: شکل و شمایل حضرت مهدي (عج)، موقع ظهور مثل انسان چند ساله است؟
در مورد قیافه و شکل و شمایل حضرت موقع ظهور به طور کلی دو دسته روایت وجود دارد:
الف. روایاتی که مطلق است و سنی را بیان نمیکند و فقط جوان
ص: 28
بودن حضرت را متذکر میشود.
جوان است با اینکه سناش زیاد است. «1» « شابٌ بعد کبر السن » .1
در بهترین مرحلهي جوانی ظهور میکند. «2» « رجوعه من غیبته بشرخ الشباب » .2
در سن کهن سالان و سیماي جوانان. «3» « فی سن الشیوخ و منظر الشباب » .3
ب. روایاتی که علاوه بر تأکید بر جوانی، سن و سال را هم مشخص میکند.
با چهرهي جوانی کامل به سن سی سالگی. «4» « فی صوره فتیَ موفق این ثلاثین سنه » .1
با چهرهي جوانی کمتر از چهل سالگی. «5» « فی صوره شاب دون اربعین سنه » .2
3. سناش زیاد و چهرهاش جوان است به گونهاي که در نظر بیننده چهل ساله یا کمتر مینماید و از نشانههاي ایشان آن است که تا
«6» . زمان وفات پیر نمیشود
ص: 29
نکات:
1. میدانیم که سن حضرت بیش از هزار سال است و روایاتی که سن ایشان را بین 30 تا 40 سال بیان کرده منظور این است که در
زمان ظهور چهره و سیماي نورانی حضرت در این سن است و اختلاف سن در این موضوع موجب تضاد نمیباشد. زیرا این اعداد
نشانگر سن انسان کامل و جوان است.
2. البته عمر طولانی مثل نوح ( 950 سال) در قرآن آمده و یا حضرت خضر و عیسی (ع) سابقه دارد و در عالم حیوانات نیز عمر
«1» . طولانی مشابه دارد و پیري و مرگ در اثر عوامل فرسایشی است که اگر آن عوامل نباشد شخص جوان میماند
3. آنچه مهم است شناخت و معرفت امام است و این اهمیت به قدري است که در روایات نشناختن امام برابر با بیدینی و جهالت
شمرده شده.
«. کسی که بمیرد و امام زمان خود را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است » «2» « من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتهً جاهلیهً »
و این معرفت، مخصوص شناخت ظاهري نیست بلکه فراتر از آن است.
ص: 31
صفحه 12 از 93
آثار و برکات وجودي حضرت حجت (عج) چیست؟
پرسش:
آثار و برکات وجودي حضرت حجت (عج) چیست؟ پاسخ:
حضرت مهدي (ع) در تاریخ پانزدهم شعبان سال 255 هجري قمري در شهر سامرا به دنیا آمدند. و تنها امامی هستند که در عراق
متولد شدند چرا که یازده امام دیگر همگی در مکه یا مدینه متولد شدند. پدر بزرگوار ایشان امام حسن عسگري (ع) و مادر
گرامیشان حضرت نرگس خاتون میباشد. از آنجا که، دشمنان زیادي داشتند و حتی در صدد قتل ایشان بودند حتی تولد ایشان
همچون تولد حضرت موسی به صورت مخفی بود و به جز معدودي از شیعیان، دیگران نمیتوانستند ایشان را زیارت کنند. تا اینکه
در سال 260 هجري پدر بزرگوارشان به شهادت رسیدند و در پنج سالگی قامت ایشان به رداي امامت و ولایت آراسته شد. اما به
خواست خداوند متعال به کناره گیري از اجتماع مأمور شدند و تا
ص: 32
سال 329 در غیبت صغري به سر میبردند. در این مدت شیعیان و دوستان ایشان از طریق 4 نائب خاصی که خود حضرت معرفی
کرده بودند با حضرت در ارتباط بودند و مشکلات و سؤالات خود را مطرح میکردند. تا اینکه نوبت به غیبت کبري رسید. و از
طریق آخرین نائب خود اعلان کردند که پس از ایشان نائب خاصی در بین مردم ندارند و مردم در مشکلات و حوادثی که برایشان
پیش میآید به نایبان عام یعنی فقیهان جامع الشرایط مراجعه کنند. و غیبت کبري براي مدت طولانی، همچون ابر بر خورشید جمال
حضرتش افتاد و از این پس ناچاریم از پس ابر، از خورشید وجودش استفاده کنیم.
آثار و برکات وجودي امام زمان چیست؟
احادیث فراوانی از پیامبر اکرم و ائمه (ع) در پاسخ این گونه پرسشها حکایت شده که در اینجا به عنوان نمونه حدیثی را از امام
سجّاد (ع) که بیانگر پارهاي از برکات وجودي امام (ع) است، ذکر میکنیم:
سلیمان از امام صادق (ع) و آن حضرت از پدر بزرگوارش امام باقر (ع) و آن حضرت از امام زین العابدین (ع) حکایت میکند:
ما (اهلبیت پیامبر (ص) پیشوایان امت اسلام، حجتهاي خدا بر جهانیان، آقاي اهل ایمان، پیشتواي روسفیدان و سرپرست »
مؤمنانیم. ما امان براي اهل زمین هستیم، همچنان که ستارگان براي اهل آسمان امان هستند. خدا به واسطهي ما آسمان را بر فراز
زمین نگاه داشته و اهل زمین را از هلاکت نجات بخشیده
ص: 33
است. به واسطهي ما باران میبارد و رحمت خدا منتشر میشود و زمین برکاتش را بیرون میآورد و اگر در هر عصر و زمانی، امامی
«1» «. از ما اهلبیت، در زمین نبود زمین اهلش را فرو میبرد و هلاك میکرد
سپس فرمودند: از هنگام خلقت آدم تا قیامت، زمین از حجت خدا خالی نبوده و نخواهد بود؛ خواه حجتش در میان مردم آشکار و
«. معروف باشد یا غایب و ناپیدا. و اگر آن حجت نبود خدا در زمین عبادت نمیگردید
سلیمان میگوید: از امام صادق (ع) پرسیدم! مردم در زمان غیبت چگونه از امام غایب بهرهمند میشوند؟!
.« همچنان که از خورشید هنگامی که در پشت ابرها است، بهرهمند میگردند » : آن حضرت فرمود
توضیح: بیان امام (ع) در این حدیث، به سه بخش عمده تقسیم میشود:
ص: 34
بخش اول: در مورد موقعیّت ائمه (ع) از جهت مقام و منصب الهی
صفحه 13 از 93
است که پیشوایان راستین اسلام پس از پیامبر گرامی حجتهاي خدا بر تمام عالمیان و سیّد و آقاي اهل ایمان هستند که به فرمان
خداي سبحان به وسیلهي پیامبر اکرم (ص) به جامعه اسلامی معرّفی شدند و براي هدایت و رهبري همه انسانها در همهي زمانها
تعیین گردیدند.
بخش دوم: پارهاي از برکات وجودي ائمه اطهار (ع) بیان شده است که اختصاص به زمان حضور امام (ع) ندارد. زیرا آثار و برکات
آن حضرت چنان گسترده است که شامل زمان حضور و غیبت میشود.
بخش سوم: در این بخش به چند نکتهي اساسی اشاره شده است:
الف) خالی نبودن زمین از حجت خدا، یک سنّت الهی است که از زمان حضرت آدم (ع) تا قیامت جریان دارد.
ب) اگر امامی از اهلبیت پیامبر (ص) در زمین نباشد، زمین اهلش را نابود میکند.
ج) عبادت خدا در زمین، به وجود حجّت خدا بستگی دارد.
د) در کلام حضرت به بهرهمند شدن مردم از وجود امام (ع) در ایام غیبت تصریح شده است.
ما هنگامی میتوانیم منظور کلام جامع و بلند امام سجاد (ع) را خوب درك کنیم که نسبت به خداوند متعال و اهداف وي از
آفرینش انسانها و سایر موجودات، شناخت صحیح داشته باشیم. زیرا شناخت صحیح خداوند متعال است که به انسان امکان
شناخت پیامبر و امامان را میدهد.
ص: 35
از این رو سفارش شده: به هنگام دعا و کمک خواستن از خداوند چنین بگوییم:
اللّهُمَّ عرِّفنی نفسک فإنّک إن لم تُعرِّفنی نفسک لم أعرف نبیّک، اللّهُمَّ عرّفنی رسولک فإنَّک إن لم تعرّفنی رسولک لم أعرف »
«1» .« حجّتک، اللّهمَّ عرّفنی حجّتک فإنّک إن لم تعرّفنی حجّتک ضللت عن دینی
« فطرت » در توضیح این دعا باید گفت: معرفت خداوند متعال داراي مراتب و درجاتی است که انسان میتواند تا حدّي در پرتو نور
به آن دست یابد؛ لکن معرفت صحیح و برتر و کامل را، باید به کمک پیامبران الهی و جانشینان راستین آنان،- بیانگران « عقل » و
معارف دینی- به دست آورد.
وجود امام (ع) موجب آرامش اهل زمین
اگر شناخت صحیح نسبت به خداوند متعال از راه نزول وحی به وسیلهي امام بعد از پیامبر انجام گیرد، به خوبی روشن میشود که
براي ساکنان زمین است. « موجب آرامش و امنیت » وجود امام معصوم در میان جامعه بشري از جهات گوناگون
ص: 36
اینک به برخی از آن جهات اشاره میکنیم:
1. امنیت فکري وروحی
امام (ع) بر اساس این که مسئولیت هدایت و ارشاد جامعه را بر عهده دارد، از مرزهاي اعتقادي و فکري جامعهي اسلامی نگهبانی
میکند تا مورد هجوم افکار غلط و اعتقادات منحرف دشمنان خدا واقع نشود. در پرتو هدایت و ارشاد حجت خداست که انحرافات
به وجود میآید. « امنیت فکري و روحی » فکري و عقیدتی که موجب تزلزل فکري و روحی جامعه است، از بین رفته و
2. به دست گرفتن زمام امور جامعه
مسئولیت دیگر امام سرپرستی امور جامعه است که در صورت فراهم شدن شرایط و امکانات کافی، امام، زمام امور را به دست
گرفته و قسط و عدالت همگانی را جایگزین بیعدالتیها مینماید زیرا بیعدالتیهاست که نظم و آرامش فردي و اجتماعی را بر
هم میزند؛ در نتیجه اهل زمین از آرامش و ثبات برخوردار میگردند.
صفحه 14 از 93
اگر میبینیم که امام از تصرف ظاهري در ادارهي امور جهان خودداري میکند، به خاطر عدم وجود شرایط و مقدمات لازم است و
خودداري از تصرف ظاهري در امور، چیزي نیست که منحصر به حضرت حجت (ع) باشد، بلکه امامان پیشین نیز چنین بودند،
چنانکه حضرت امیرالمؤمنین (ع) بیش از بیست و پنج سال در امور اجرایی دخالت و تصرف نکردند؛ در حالی که از اولین لحظهي
ارتحال پیامبر گرامی اسلام
ص: 37
از طرف خدا و پیامبر نیز به مقام ولایت و امامت بر مردم انتخاب شده بودند، و واجد تمام شرایط زعامت و سرپرستی مردم بودند،
ولی به خاطر کوتاهی و سهل انگاري عدهاي و کارشکنی عدهاي دیگر جامعهي اسلامیاز برکات وجود امام و رهبري معصوم،
محروم ماند.
اگر امروز اجتماع ما از برکات تصرف مستقیم امام و حجت خدا محروم است، نه تنها مربوط به کوتاهی مسلمین صدر اسلام، بلکه
به خاطر غفلتهاي جامعه خود ما نیز میباشد.
امید است روزي فرا رسد که جامعهي اسلامی و مردم جهان به این حقیقت پی ببرند که براي دست یافتن به عالیترین مدارج
تکامل انسانی، ناگزیرند ازانسانی کامل ومعصوم که واجد تمام شرایط رهبري در ابعاد مختلف زندگی انسان است، اطاعت و پیروي
کنند؛ در این صورت است که زمینه و شرایط براي تصرف مستقیم حجت و ولیّ خدا فراهم میگردد و امام، با اذن خداوند متعال
ظاهر میشود و ظلم و بیداد را از بین میببرد، و زمین را از عدل وقسط پر میکند. چنانکه امیرالمؤمنین (ع) پس از بیست و پنج سال
کنارهگیري از تصرف در امور مسلمانان، بعد از فراهم شدن شرایط، رسماً زمام امور را به دست گرفت و موفق گردید که در این
مدّت کوتاهِ زعامت و رهبري خود، نمونهاي کامل از حکومت قرآنی و اسلامی را براي همهي مسلمانان و انسانهاي جهان در طول
تاریخ ترسیم کند.
ص: 38
محقّق طوسی در این باره مینویسد:
«1» .« وجوده لطف و تصرّفه لطف آخر وعدمه منّا »
وجود امام لطف است و تصرف و سرپرستی امام لطف دیگر است.
امّا اگر مردم از این لطف دوم برخوردار نیستند و امام در امور اجرایی به ظاهر تصرّف نمیکند، به خاطر سهل انگاري و کوتاهی
خود آنهاست. از این رو لازم است امت اسلام از خواب غفلت بیدار شوند و مقدّمات حضور امام معصوم را در میان خود، به
وجود آورند تا از برکات کامل الهی برخوردار گردند.
وجود امام، منشاء خیر و برکت
با توجه به آیات و روایات، وجود افراد مؤمن در بین مردم، منشأ خیر و برکت و موجب نزول باران و جلب منافع و دفع بسیاري از
از امام صادق (ع) حکایت شده: «2» بلاها و خطرها از جامعه است، چنانچه در تفسیر آیهي 251 سورهي بقره
إنّ اللّه لیدفع بمن یصلّی من شیعتنا عمّن لا یصلّی ولو اجتمعوا علی ترك الصلاه لهلکوا؛ به درستی که خداوند به واسطه »
.« نمازگزاران شیعه، بلا را از کسانی که نماز نمیخوانند، دفع میکند. زیرا اگر همهي شیعیان نماز را ترك کنند، هلاك میگردند
«3»
ص: 39
آنگاه حضرت نسبت به سایر احکام، مانند پرداخت زکات و حجّ گزاردن همین مطلب را میفرماید.
وقتی وجود افراد مؤمن در اجتماع، چنین برکتی را به همراه داشته باشد، معلوم است که برکات وجود امام معصوم که ولیّ و حجّت
صفحه 15 از 93
خدا بر مردم است، به مراتب بیشتر خواهد بود. زیرا امام و حجت خدا واسطهي رسیدن فیض و برکت خداوند متعال به مردم و
برطرف کنندهي بلاها از آنان است.
امداد هاي غیبی امام زمان (عج)
روایاتی که از پیامبر اکرم و ائمه اطهار (ع) دربارهي غیبت حضرت مهدي (ع) رسیده، امکان بهرهمندي از وجود آن حضرت را در
که این بهرهمندي گاهی به «1» عصر غیبت، مانند بهرهمندي از نور خورشید، هنگامی که در پشت ابرها نهان است، دانسته است
شکل امدادهاي غیبی از حضرت صادر میشود.
از جمله امدادهاي غیبی حضرت به جامعهي شیعه، عنایت خاصّ آن بزرگوار به شیعیان است چنانکه در توقیعی از آن حضرت براي
شیخ مفید (ره)، چنین آمده است:
ما امور شما را رها نمیگذاریم » «2» ؛ إنّا غیر مهملین لمراعاتکم ولا ناسین لذکرکم ولولا ذلک لنزل بکم اللأواء واصطلمکم الأعداء »
و همیشه شما
ص: 40
را مراعات مینماییم و به یاد شما هستیم و گر نه، دشواريها و گرفتاريها بر شما فرو میریخت و دشمنان، شما را لگدمال
«! میکردند
از این جملات محبّت آمیز حضرت استفاده میشود که پیوسته امدادهایی پر برکت از جانب آن بزرگوار به ما میرسد.
نتیجهگیري:
برشمرد. که به نمونههایی «1» با توجه به آنچه گذشت آثار وجودي امام زمان (ع) را میتوان در دو بخش آثار تکوینی و تشریعی
از آنها اشاره میشود:
الف. آثار تکوینی:
1. واسطه فیض.
2. نفوذ روحانی و امدادهاي غیبی.
ب. آثار تشریعی:
1. پاسداري از دین.
2. امید بخشی.
3. تصرف امام در کارها (به واسطه نائبان خاص و عام) ص: 41
اسامی و القاب حضرت مهدي
پرسش:
تعدادي از اسامی و القاب حضرت مهدي (عج) در قرآن و سایر کتب آسمانی را بیان کنید؟
پاسخ:
هر انسانی را با 3 عنوان اسم، کنیه و لقب میتوان یاد کرد. اسم لفظی است که به وسیله آن شخص نام گذاري میشود و معرفی
میگردد و غالباً در آن هیچ معناي دیگري غیر از اشاره بودن بر شخص مورد نظر منظور نمیگردد.
باشد و به منظور تعظیم و تجلیل از فرد از کنیه استفاده میشود. « اخت » یا « اخ » یا « ام » یا « اب» یا « ابن » کنیه اسمی است که مزین به
لقب نام دوم انسان است که در آن معناي مدح و ذم منظورمیگردد
صفحه 16 از 93
ص: 42
«1» . به خلاف اسم عَلَم چنان چه گفته شد
میباشد و این نامی است که پیامبر اکرم (ص) براي ایشان انتخاب نموده است و در اخبار «( محمد (ع » ( نام اصلی حضرت مهدي (ع
و در حدیث لوح فاطمه که بسیاري از محدثین «2» متعدد شیعه و سنی آمده است که رسول خدا فرمودند مهدي هم نام من است
شیعه از جمله شیخ طوسی و شیخ مفید و شیخ صدوق و شیخ کلینی نقل کردهاند از ابوبصیر که امام صادق (ع) فرمودند پدرم (ع) به
جابر بن عبدالله انصاري فرمود: من با تو کاري دارم چه موقع براي تو آسانتر است که در خلوت از آن موضوع سؤال کنم؟ جابر
عرض کرد هر زمان شما دوست داشته باشید، تا اینکه روزي با جابر تنها نشست وبه او فرمود اي جابر به من گزارش بده از آن
لوحی که در دست مادرم فاطمه (س) مشاهده نمودي و درخشندگی عجیبی داشت ... تا آنجا که گفت نام حضرت مهدي (عج)
همچنین در حدیثی مشهور از حضرت رسول (ص) وارد «3» ثبت و ضبط شده بود « ابوالقاسم محمد بن الحسن هو حجه الله القائم »
شده است که مهدي از فرزندان من است اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است و شبیهترین مردم است به من از جهت خَلق و خُلق.
ص: 43 «4»
در قرآن به این اسم تصریح نشده است چنانچه اسامی یازده امام دیگر نیز بیان نشده است. البته در بر زبان آوردن این نام حضرت
اختلاف است و بعضی از فقها طبق بعضی از روایات که دلالت بر منع بردن نام حضرت در دوران غیبت میکند بر زبان آوردن آن
را حرام میدانند که در جاي خود باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
کنیه حضرت مهدي (ع):
کنیه حضرت مهدي (ع) به استناد روایات ابوالقاسم، ابوعبدالله، ابوجعفر، ابومحمد، ابو ابراهیم، ابوالحسن، ابوبکر و ابوصالح و ابو
و در قرآن اشارهاي به کنیه حضرت مهدي (عج) نشده است. «1» . تراب نقل شده است
القاب شریف حضرت مهدي (عج) که از قرآن و کتب سایر ادیان و
ص: 44
روایات به دست میآید بسیار زیاد میباشد که هریک بیان گر یک ویژگی ممتاز و مدح و تعریف حضرت به حساب میآید.
حاجی نوري در کتاب نجم الثاقب این القاب را جمع آوري کرده که بیش از صد و هشتاد لقب میباشد. که بعضی از آنها را از
که دراین مجال «1» ، آیات قرآن و بعضی را از کتب دیگر ادیان و مذاهب و بعضی را هم از روایات و ادعیه برداشت نموده است
چون اسامی و القاب حضرت در قرآن و سایر کتب ادیان را بررسی میکنیم به بعضی از این القاب اشاره میکنیم.
القاب حضرت در کتب مذهبی ادیان دیگر:
مهدي بزرگ در تورات به « ماشیع » در تورات به لغت ترکوم « قیدمو » در زبور سیزدهم « قائم » در صحف ابراهیم « صاحب و حاشر »
پنده » درزمزم زرتشت « سروش ایزد » در کتاب اشعیاي پیامبر « فیروز » در عهد جدید « پسر انسان » در انجیل « مهمید آخر » لغت عبدانی
در « منصور » در کتاب برزین آذر فارسیان « پرویز » در کتاب مجوس « خسرو » در هزار نامه هندیان « لندیطارا » در زند و پازند « یزدان
«2» . کتاب دید براهمه
القاب حضرت مهدي در قرآن کریم:
با توجّه به آن که آیات متعددي پیرامون حضرت مهدي (ع) سخن
ص: 45
گفته و مفسرین نیز به آن اعتراف دارند و در بخش آیات مهدویت به آن اشاره کردیم القاب متعددي را که حاکی از وجود آن
صفات و القاب در حضرت مهدي دارد میتوان نام برد که بعضی از آنها را مختصراً توضیح میدهیم.
صفحه 17 از 93
1. بقیه الله:
از مشهورترین القاب حضرت در قرآن است و به معنی بقیه و بازمانده خلفاي خدا در زمین از انبیاء و اوصیاء میباشد. از حضرت
امیرالمؤمنین (ع) پیرامون آیه بقیه الله خیرُ لکم ان کنتم مؤمنین (سوره هود، آیه 86 ) سوال شد، که این بقیه چیست و کیست؟
حضرت فرمودند اولیاي خدا بقیه اللهاند و مقصود مهدي (ع) است که در هنگام پایان پذیري این مهلت خواهد آمد و زمین را از
عدل و داد پر خواهد کرد آن گونه که از علم و جور مملو گشته است و از آیات و نشانههاي او غیبت است و پنهان شدن، آن گاه
«1» . که طغیان گسترش یابد و انتقام فرا رسد
همچنین از حضرت صادق (ع) سوال شد آیا میشود به قائم آل محمد به عنوان امیرالمؤمنین سلام کرد؟ حضرت فرمودند: نه این
اسمی است که خدا حضرت علی (ع) را به آن نامیده و قبل و بعد از او جز کافر به این نام نامیده نمیشود، راوي حدیث عرضه
داشت فداي شما شوم پس به حضرتش چگونه باید سلام کرد؟ حضرت فرمود: باید گفت السلام علیک یا بقیه الله آن گاه آیه
شریفه سوره هود را تلاوت فرمود که بقیت الله خیر
ص: 46
«1» . لکم ان کنتم مومنین، در دعاي ندبه نیز میخوانیم این بقیه الله التی لاتخلو من العتره الهادیه
به دست میآید همه اهل بیت بلکه جمیع حجج الهی بقیه الله و «2» البته چنانچه از اطلاق آیه قرآن و از متن زیارت جامعه کبیره
باقی و به جا گذارده شده روي زمین براي هدایت بشر هستند امّا فرق حضرت مهدي با دیگر امامان آن است که بعد از هریک از
ائمه دیگري میآمد و اگر بقیه الهی از دنیا میرفت بقیه الله دیگري به جا میماند ولی وجود مقدس صاحب الزمان بقیه الهی است
«3» . که پس از او دیگر بقیّهاي نیست و او آخرین بقیه الله است و با آمدن او دیگر بقیهاي باقی نمانده است که بیاید
2. خلیفه الله
به معناي جانشین خداوند است و جزء القاب حضرت مهدي (عج) شمرده شده است، حضرت مهدي همان خلیفه باقی ماندهاي است
حضرت مهدي خلیفه خدا به مفهوم حقیقی است و معانی «4» . که قرآن شریف نیز به او اشاره دارد که انی جاعل فی الارض خلیفه
واژه خلیفه را دارا است خداوند او را جانشین پیامبر قرار داده و او برگزیده خدا است نه منتخب پرسش و پاسخهاي قرآنی ویژه
جوانان، ج 11 ، ص: 47
مردم و خداوند او را به خلافت انتخاب کرده است چنان چه در زیارت آل یاسین میخوانیم السلام علیک یا خلیفه الله و ناصر حقّه،
و پیامبر اکرم هم فرمودند خروج میکند مهدي (ع) و بر سر او ابري است و در آن منادي ندا میکند این مهدي خلیفه الله او را
«1» . پیروي کنید
3. حجه الله:
قُلْ » : حضرت مهدي (ع) یکی از محبّتهاي الهی که به وسیله او غلبه و سلطنت بر خلائق پیدا میکند، چنان چه در قرآن میخوانیم
پس فقط دلیل رسا براي خداست. و اگر (بر فرض خدا) میخواست، حتماً همه » : فَلِلّهِ الْحُجَّهُ الْبَالِغَهُ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَاکُمْ أَجْمَعِینَ؛ بگو
«. شما را (به اجبار) راهنمایی میکرد
حکیمه خاتون، خواهر حضرت امام حسن عسکري (ع) میفرماید وقتی حضرت مهدي (ع) متولد شد آن جناب را به نزد برادرم
حسن بن علی (ع) آوردم پس حضرت با دست شریفش روي پر نور او را مسح کرد و فرمود: سخن بگو اي حجه الله و بقیه الانبیاء و
«2» . ... نقش انگشتر آن حضرت نیز انّا الحجه الله و به روایتی انا حجه الله و خالصته میباشد
4. منتظَر:
انتظار یکی از کلیديترین واژههاي مباحث مهدویت است که به فرموده رسول اکرم افضل اعمال امتی انتظار الفرج بهترین اعمال
صفحه 18 از 93
امت من
ص: 48
و حقیقت این انتظار عبارت است از ایمان استوار بر امامت و ولایت حضرت مهدي (عج) و امیدوار به ظهور «1» انتظار فرج است
مبارك آن واپسین حجت الهی و نگه داشتن ایمان و صبر و پایداري در برابر ناملایمات که جوهره انتظار را دربردارد و دعا براي
تعجیل در فرج شریفش.
این انتظار و منتظر بودن انبوهی از مردم نسبت به چه چیزي است؟ آیا «2» «... فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ » : در قرآن میخوانیم
بدون منتظر معنا دارد. آیا عقل میپسندد که ما منتظر باشیم امّا کسی نباشد که منتظر او باشیم؟ پس این انتظار حقیقی و عشق سوزان
و مقاومت بر سختیها تا صبح امید و ظهور منجی عالم موجب شده است لقب منتظر را براي حضرت مهدي (ع) به وجود بیاورد که
ما منتظر و انتظار کشنده باشیم و او کسی باشد که انتظارش را میکشند. بنابراین یکی از القاب مشهور حضرت که از آیات قرآنی
هم میتوان استفاده کرد منتظر بودن حضرت است و بسیاري در انتظار او به سر میبرند تا پس از اذن ظهور پیدا کردن او از طرف
خداوند متعال به یاري او بشتابند و او را در فراهم ساختن زمینه تشکیل حکومت عدل الهی و برچیدن بساط ظلم و تباهی از سرتاسر
عالم و برقراري صلح و امنیت واقعی که آرزوي همیشگی انسان در طول تاریخ بوده است، یاري کنند. شخصی از امام باقر (ع) از
دلیل منتظر نامیدن حضرت مهدي (ع) سوال کرد؟ حضرت
ص: 49
فرمودند: او را منتظر میگویند چرا که آن حضرت دوره غیبت بسیار
طولانی خواهد داشت و پیروان مخلص او در طول این دوره با وجود
سختیهاي زیادي که دارد در انتظار ظهور او به سر خواهند برد و این در حالی است که بسیاري از افراد تردید کننده، قیام و ظهور
«2» در دعاي ندبه نیز این صفت اشاره شده است چنان چه میخوانیم این المنتظر لاقامه الامْتِ العوج «1» . او را منکر خواهند شد
کجا است آن امامی که مردم به منظور برطرف ساختن اساس گژي و انحرافها در انتظار او به سر میبرند یا در زیارت صاحب
«3» . الامر میخوانیم السلام علی القائم المنتظر و العدل المشتهر
5. المضطر
یکی از لقبهاي مشهور امام عصر مضطر است چنان چه امام صادق (ع) درباره تفسیر آیه امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف
میفرمایند سوگند به خدا منظور از مضطر در این آیه قائم آل محمد (ص) است وقتی که در آخرالزمان ستم و بیداد و «4» . السوء
فساد در نتیجه سلطه پیدا کردن مستکبران وانحراف مردم از صراط مستقیم سرتاسر جهان را پرساخت آن حضرت در بین رکن و
مقام دو رکعت نماز میخواند و آن گاه دست به دعا برداشته از خداوند تعجیل در فرج خود را میخواهد و
ص: 50
پروردگار عالم نیز دعاي او را اجابت نموده و به او اذن ظهور میدهد و به دنبال این واقعه مبارك آن حضرت به برکت امدادهاي
«1» . غیبی و هم چنین یاري انسانهاي مؤمن و شجاع بساط ستم را از روي زمین برخواهد چید
در بسیاري از ادعیه و روایات نیز حضرت مهدي با لقب مضطر یاد شده است چنان چه در دعاي ندبه میخوانیم این المضطرّ الذي
یجاب اذا دعی کجا است آن مضطري که چون دعا کند خواست او به اجابت میرسد.
و در فلسفه این لقب که چرا حضرت مضطر نامیده شده است باید گفت: امام معصوم به عنوان حجّت الهی در خیرخواهی به بندگان
خدا و محبت به آنان از پدر و مادر به آنها مهربانتر است و کدام اضطرار از این سختتر است که کسی حجت خدا باشد و
مسئولیت حفظ و تبلیغ و ترویج و حاکمیّت بخشی به همه احکام و ارزشهاي الهی را بر عهده داشته باشد، امّا در شرایطی واقع شود
صفحه 19 از 93
که ببیند حکام جور از یک طرف و منافقان و انسانهاي هواپرست از طرف دیگر احکام حیات بخش الهی را زیر پا میگذارند و
بندگان خدا را از مسیر سعادت واقعی منحرف میسازند و آنها را به بیراهه سوق میدهند و او هیچ راهی براي نجات آنها ندارد
جز آن که با اضطرار شدید از خداوند بخواهد که شرایطی فراهم کند تا بتواند داد مظلوم از ظالم بستاند و ارزشها را حاکم کند.
«2»
ص: 51
6. نور
«1» یکی دیگر از القاب حضرت حجّت (عج) در قرآن نور است که حضرت امام صادق (ع) در تفسیر آیه والله مستم نوره
میفرمایند خدا به وسیله ولایت قائم و به ظهور آن حضرت این نور را به اتمام میرساند و هم چنین مراد از نور ربّ در آیه و
اشرقت الارض بنور ربّها روشن شدن زمین به نور آن حضرت است یا منظور از نور در آیه نور که میفرماید یهدي الله لنوره من
یشاء حضرت مهدي (ع) است چنان چه جابربن عبدالله انصاري میگوید در مسجد کوفه داخل شدم در حالی که امیرالمؤمنین با
انگشتان مبارك خود مینوشت و تبسم میکرد. عرض کردم یا امیرالمؤمنین چه چیز شما را به خنده آورده است؟ فرمود عجب دارم
که به آیه نور ) «2» از آن که این آیه را میخواند ولی به حق به آن معرفت ندارد. گفتم کدام آیه فرمود الله نورالسموات و الارض
منم آن مصباح زجاجه الزجاجه حسن و حسین « فیها مصباح » مشکوه حضرت محمد است « مثل نوره کمشکوه » معروف است) که
جعفر بن محمد است « زیتونه » محمد بن علی است « یوقد من شجره مبارکه » علی بن الحسین است و « کانّها کوکب دُرّي » هستند
علی بن « لولم تمسه النار » علی بن موسی الرضا است یکاد زیتها یعنی محمدبن علی است « لاغربیه » علی بن جعفر است و « لاشرقیه »
«3» . حسن بن علی است و یهدي الله لنوره من یشاء قائم مهدي (ع) است « نور علی نور » محمد است
ص: 52
7. حق
بر حق بودن حضرت حجّت هیچ جاي شک و تردیدي نیست لذا امام باقر (ع) ذیل آیه خداوند در قرآن که میفرماید قل جاء الحق
فرمودهاند حق حضرت مهدي (ع) است و خداوند به جهت تأکید بر این که حتماً خواهد آمد با لفظ ما فی جاء (آمده است) تعبیر
«1» . فرمود، گویا که محقق شده است چنان چه در زیارت حضرت حجت میخوانیم السلام علی الحق الجدید
8. ضُحی
آمده است منظور «2» یکی دیگر از القاب شریف حضرت مهدي (ع) در قرآن ضحی میباشد که در تفسیر آیه و الشمس و ضحیها
از شمس (خورشید) رسول الله است و ضحاي شمس (نور خورشید) قائم (ع) است و طبق بعضی از روایات ضحا و روشنائی
خورشید خروج حضرت از پس پرده غیبت است و این مسلّم است که پرتو نور رسالت و شعاع خورشید نبوت توسط حضرت مهدي
«3» . (عج) بر شرق و غرب عالم خواهد تابید
ص: 53
9. ناقور
ناقور به معناي صوري است که در آن دمیده میشود و صدا از او خارج میشود، امام صادق (ع) در تفسیر آیه شریفه فاذا نقر فی
میفرمایند هرگاه خداوند اظهار امرش (حضرت حجت (عج)) را اراده کرد در دلش میافکند آن گاه ظاهر میشود و «1» الناقور
«2» . خروج میکند به امر خداوند
10 . خنَّس
خُنّس به معناي سیّارهاي است که براي آنها محل سیري مشخص است مانند مریخ و زهره و عطارد و یکی از القاب حضرت حجّت
صفحه 20 از 93
به شمار میرود چون او ستارهاي است درخشان که سیر خود را میکند و زمانی پنهان میشود و به دور از دسترس است تا زمانی
که خداوند بخواهد و آن ستاره بدرخشد چنان چه ام هانی میگوید حضرت امام محمد باقر (ع) را ملاقات کردم و از ایشان
«3» . پیرامون آیه فلا اقسم بالخنّس سوال کردم حضرت فرمود: خنّس آن امامی است که پنهان میشود در زمان خود
ص: 55
نجات بخش آخرالزمان در ادیان دیگر
پرسش:
آیا نجات بخش آخرالزمان در ادیان دیگر نیز مطرح است؟
پاسخ:
مقدمه:
امید به آینده و استقرار صلح و عدل جاویدان، امري فطري و طبیعی است که با ذات وجود آدمی سر و کار داشته و با آفرینش هر
انسانی همراه است و زمان و مکان نمیشناسد و به هیچ قوم و ملتی اختصاص ندارد.
از این رو، همه افراد طبق فطرت ذاتی خود مایلند روزي فرارسد که جهان بشریّت در پرتو ظهور رهبري الهی و آسمانی و با تأیید و
عنایت پروردگار، از ظلم ظالمان و ستم ستمگران نجات یافته، شور و بلوا در جهان پایان پذیرد و انسانها از وضع فلاکت بار
موجود نجات یابند و سرانجام به کمال مطلوب و زندگی شرافتمندانهاي نایل آیند.
ص: 56
به همین دلیل، در تمام ادیان و مذاهب مختلف جهان، از مصلحی که در آخرالزمان ظهور خواهد نمود و به جنایتها و خیانتهاي
ضد انسانی خاتمه خواهد داد و شالوده حکومت واحد جهانی را براساس عدالت و آزادي واقعی بنیان خواهد نهاد- سخن به میان
آمده و تمام پیامبران و سفیران الهی در این زمینه به مردم با ایمان جهان نویدهایی دادهاند.
در این زمینه، یکی از نویسندگان معروف چنین مینویسد:
موضوع ظهور و علایم ظهور، موضوعی است که در همه مذاهب بزرگ جهان واجد اهمیت خاصی است. صرف نظر از عقیده و »
ایمان که پایه این آرزو را تشکیل میدهد، هر فرد علاقهمند به سرنوشت بشریت، و طالب تکامل معنوي، وقتی که از همه ناامید
میشود، و میبیند که با وجود این همه ترقیات فکري و علمی شگفت انگیز، باز متأسفانه، بشریت غافل و بیخبر، رو به روز خود را
به سوي فساد و تباهی میکشاند و از خداوند بزرگ بیشتر دوري میجوید، و از اوامر او بیشتر سرپیچی میکند؛ بنا به فطرت ذاتی
«. خود متوجه درگاه خداوند بزرگ میشود، و از او براي رفع ظلم و فساد یاري میجوید
از این رو در همه قرون واعصار، آرزوي یک مصلح بزرگ جهانی در دلهاي خداپرستان وجود داشته است. و این آرزو نه تنها در
میان پیروان مذاهب بزرگ، مانند: زرتشتی و یهودي و مسیحی و مسلمانان، سابقه دارد، بلکه آثار آن را در کتابهاي قدیم چینیان
و در عقاید هندیان، و در بین اهالی اسکاندیناوي و حتی در میان مصریان قدیم و بومیان و حتی
ص: 57
«1» . مکزیک و نظایر آنها نیز میتوان یافت
ناگفته نماند که پیروان ادیان و مذاهب گوناگون، و دیگر ملل و اقوام گذشته و مکاتب مختلف جهان درباره نام آن بزرگوار با هم
و پیروان سایر ادیان و مکتبها و ملتها و تودههاي محروم وي را «( مهدي موعود منتظر (ع » اختلاف نظر دارند، مسلمانان او را
مینامند؛ ولی درباره اوصاف کلّی، « مصلح جهانی یا مصلح غیبی یا رهاننده بزرگ یا نجات بخش آسمانی و یا منجی اعظم »
صفحه 21 از 93
«2» . برنامههاي اصلاحی، تشکیل حکومت واحد جهانی براساس عدالت و آزادي، و ظهور او در آخرالزمان اتفاق نظر دارند
اینک به بررسی مسئله مهدویت از دیدگاه ادیان مختلف و مهم جهان میپردازیم.
الف. نجات بخش آخرالزمان در مسیحیت
اندیشه بازگشت عیسی مسیح (ع) یکی از مهمترین باورهاي جامعه مسیحیت را تشکیل میدهد. از دیدگاه آنان مسیح (ع) به صلیب
کشیده شده و به شهادت رسیده است. سپس به آسمانها رفته و در آخرالزمان برمیگردد و جهان را درخشان میسازد و آخرین
نجات دهنده است. چنان که در انجیل آمده است:
خداي پدران ما آن عیسایی را که شما به صلیب کشیده و کشتید بر میخیزاند، او را خدا بر دست راست خود بالا برده سرور و
نجات دهنده
ص: 58
«1» .« ساخت، تا اسرائیل را توبه و آمرزش گناهان بدهد
«2» . ولیکن شنیده و دانستهایم که این مرد (موعود) به راستی مسیح است و خلاصه کنندهي عالم
درباره اندیشه مهدویت، در انجیل موجود، قطعههایی وجوددارد که چراغ انتظار را در میان مسیحیان روشن میدارد، به عنوان نمونه
به چند مورد اشاره میکنیم.
در انجیل لوقا آمده است:
کمرهاي خود را بسته و چراغهاي خود را افروخته بدارید، باید مانند کسانی باشید که انتظار آقاي خود را میکشند که چه وقت از
عروسی مراجعت کند، تا هر وقت آید و در را بکوبد بیدرنگ در را براي او باز کنند، خوشا به حال آن غلامانی که آقاي ایشان
«3» . چون آید آنها را بیدار یابد، پس شما نیز مستعد باشید زیرا در ساعتی که شما گمان نمیبرید، پسر انسان میآید
در جاي دیگر از انجیل لوقا به علائم ظهور اشاره شده است.
و چون اخبار جنگها و فسادها را بشنوید مضطرب مشوید زیرا که وقوع این امور ضرور است لیکن انتها، در ساعت نیست. پس به
ایشان گفت قومی به قومی و مملکتی با مملکتی مقاومت خواهند کرد و
ص: 59
زلزلههاي عظیم در جايها و قحطیها و وباها پدید و چیزهاي هولناك و علامات بزرگ از آسمان ظاهر خواهد شد.
و قبل از این همه بر شما دست اندازي خواهند کرد و جفا نموده شما را بکنایس و زندانها خواهد سپرد و در حضور سلاطین و
«1» «. حکام به جهت نام من خواهند برد
در انجیل متی آمده است:
اما چون پسر انسان در جلال خود با جمیع ملائکه مقدس خویش آید آنگاه بر کرسی جلال خود خواهد نشست و جمیع امتها در
حضور او جمع شوند و آنها را از همدیگر جدا میکند بقسمی که شبان میشها را از بزها جدا میکند. آنگاه پادشاه به اصحاب
طرف راست گوید بیایید اي برکت یافتگان از پدر من و ملکوتی را که از ابتداي عالم براي شما آمده شده است به میراث گیرید ...
«2»
در جاي دیگر انجیل متی آمده است:
آنگاه اگر کسی به شما بگوید اینک مسیح در این جا یا در آنجاست باور مکنید، زیرا که مسیحیان کاذب و انبیاء کذبه ظاهر شده
علامات و معجزات عظیمه چنان خواهند نمود که اگر ممکن بودي برگزیدگان را گمراه کردندي.
اینک شما را پیش خبر دادم. پس اگر شما را گویند اینک در
صفحه 22 از 93
ص: 60
صحراست بیرون مروید یا آنکه در خلوتست باور مکنید. زیرا هم چنان که برق از مشرق ساطع شده تا به مغرب ظاهر میشود ظهور
«1» . پسر انسان نیز چنین خواهد شد
در انجیل مرقس آمده:
پس بیدار باشید زیرا نمیدانید که در چه وقت صاحب خانه میآید، در شام یا نصف شب یا با بانگ خروس یا صبح مبادا ناگهان
«2» . آمده شما را خفته یابد. اما آن چه به شما میگویم و به همه میگویم بیدار باشید
هم چنان که ملاحظه میشود این قطعهها از انجیل، به صراحت مسیحیان را به انتظار سازنده و آمادگی براي آمدن منجی و مصلح
جهانی دعوت مینماید و آنان را به این نکته متوجه میسازد که هرکس امید به آمدن پسر انسان دارد؛ باید بیدار و آماده باشد و
آمادگی پذیرش او را در خود ایجاد کند.
مسیحیان به جهت شوق به بازگشت عیسی (ع) دچار توهماتی شدند و تاریخهایی را براي این رویداد پیشگویی کردند. لذا فرقههاي
متعددي پدید آمد. مثلًا گروه آناباتیستها در قرن شانزدهم براي آماده کردن زمینهي سلطنت هزار ساله حضرت عیسی (ع) به پا
خاستند و برخی از شهرها را براي مدتی در اختیار گرفتند، ولی آنان را بیرحمانه سرکوب
ص: 61
کردند. و یا ایروینگینان براي سرعت بخشیدن به ظهور آن حضرت،
دوازده حوري تعیین کردند ولی از این انتظار طرفی نبستند، ویا اینکه گروه گواهان یهوه براي پذیرایی از حضرت عیسی (ع) و
«1» . انبیاي پیشین در آمریکا آپارتمان تهیه کردند
شوق انتظار در مسیحیت معاصر
در میان مسیحیت معاصر هم، شوق انتظار هنوز زنده است. براي اثبات این مطلب موارد زیر را به عنوان شاهد ذکر میکنیم: همان
طوري که عدهاي از مسیحیان بر این عقیده هستند که عیسی به زودي خواهد آمد و حکومت هزار ساله تشکیل خواهد داد، از این
رو از دیرباز گروههاي کوچکی به هزاره گرایی در مسیحیت پدید آمدهآند که همه سعی و تلاش خود را به آمادگی براي ظهور
دوباره حضرت عیسی (ع) در آخرالزمان مصروف میدارند مثلًا فرقه ادونیستهاي روز هفتم که قبل از سال 1843 به وجود آمدند و
«2» . تا عصر ما باقی هستند
یکی از رهبران مسیحی ایران، ملی مصاحبهاي چنین اظهار میدارد:
دین ما نیز مثل اکثر ادیان دیگر که به آمدن فردي اعتقاد دارند- به ظهور مجدد حضرت عیسی (ع) اعتقا دارد، همه مسیحیان هم به
این معتقدند چون حضرت ایشان اعلام کردهاند و در انجیل هم آمده است که حضرت عیسی (ع) فرمود: من اکنون میروم و باز
خواهم گشت. حتی
ص: 62
«2» «. نامیده است «1» کلیساي ما نیز یکی از یکشنبههاي عید خود را یکشنبه بازگشت
ب. یهودیت و مسئله منجی:
قسمت اوّل از کتاب مقدس به عهد عتیق معروف است که این قسمت همان کتاب تورات یهود و ملحقات آن است و در این کتاب
بشاراتی در مورد مسئله مهدویت آمده است.
1. در مزمور 37 از مزامیر داوود نبی آمده است:
خداوند دارد نبی را به وسیلهي انتظار تسلّی میدهد. و او را به انتظار دعوت مینماید و به او وعده داده میشود که از اکثریت
صفحه 23 از 93
شروران واهمه نداشته باشد. با این بیان که اي داود! ذهنت را مشوش نساز که البته منتظران را خداوند وارث زمین قرار خواهد داد.
و آنان که لعنت شدهاند پراکنده خواهند شد و صالحان از مردم همان کسانی هستند که زمین را به میراث برند و تا فرجام حیات
«3» . جهان در آن زیست کنند
مصداق همین توصیه چشم به راهی و انتظار نیز در قرآن کریم بیان شده است.
ص: 63
«1» ؛ وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ »
«. بندگان شایستهام، آن زمین را به ارث خواهند برد » : بعد از آگاه کننده [: تورات نوشتیم که « زَبُور » و بیقین در
2. در کتاب مقدس حیقوق نبی آمده است:
اگر چه تأخیر نماید برایش منتظر باش، زیرا که خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود، بلکه جمیع امتها را نزد خود جمع مینماید و
«2» . تمام قومها را براي خویش فراهم میآورد
قرآن کریم نیز در دو مورد به این موضوع پرداخته است:
«3» ؛ قُلْ إِنَّمَا الْغَیْبُ لِلَّهِ فَانتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُم مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ »
«. آنچه از حسّ) پوشیده، تنها براي خداست؛ پس منتظر باشید، [چرا] که من (هم) با شما از منتظرانم ) » : پس بگو
«4» ؛ قُلْ فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُم مِنَ الْمُنتَظِرِینَ »
«! پس منتظر باشید که من (هم) با شما از منتظرانم » : بگو
3. در کتاب مقدس صفنیاي نبی آمده است:
منتظر باشید زیرا هدف من این است که امتها را جمع نمایم و ممالک را فراهم آورم، در آن زمان زبان پاك به امتها باز خواهم
داد تا
ص: 64
«1» . جمع آنان اسم خدا را بخوانند و یک دل او را عبادت نمایند
4. در کتاب مقدس دانیال نبی آمده است:
در آن وقت سرور بزرگ میکائیلی که از جانب پسران قومت قائم است، خواهد ایستاد و در آن زمان قوم تو هر کسی که در آن
«2» . کتاب مکتوب یافت شده است نجات خواهد یافت
و «3» . اما تو اي دانیال کلمات را مخفی کن و کتاب را به زمان انجام کار مختوم ساز حینی که بسیاري گردش کرده علم زیاد گردد
آن مرد ملبس شده به کتان را که بالاي آبهاي نهر میایستاد، شنیدم در حالتی که دست راست و دست چپ خود را به سوي آسمان
بلند کرده به حیّ ابدي سوگند یاد نمود که براي یک زمان و زمانها و نیم زمان خواهد کشید و به محض تمام شدن پراکندگی
«4» . قوت قوم مقدس همگی این حوادث به انجام خواهد رسید
5. در کتاب اشعیاء آمده است:
و نهالی از تندیشی برآمده شاخه از ریشههایش قد خواهد کشید و روح خداوند که روح حکمت و فطانت و روح مشورت و
جبروت و روح علم و خشیت از خدا است بر آن خواهد آرامید و او را در خشیت خداوند نیز
ص: 65
هوش گردانید. موافق منظور نظرش حکم و مطابق مسموع گوشهایش
تنبیه نخواهد فرمود بلکه ذلیلان را به عدالت حکم و براي مسکینان زمین به راستی نتیجه خواهد نمود و زمین را به عصاي دهانش
صفحه 24 از 93
زده به روح لبهایش شریر را خواهد کشت. و کمربند کمرش عدالت و وفا نطاق میانش خواهد بود و گرگ با برّه سکونت داشته،
«1» . ببر با بزغاله و هم گوساله و پرواریها با شیرجوان هم خوابه خواهند شد و طفل کوچک راعی ایشان خواهد بود
ي هودیت معاصر و مسئله مهدویت
چشم به راهی و انتظار آمدن شخصی فوق العاده در بحرانیترین ایام روزگار و دادرسی او نسبت به بندگان خدا در منابع کنونی
یهود با همه تحریفاتی که طی قرون متمادي در آنها رخ داده است قابل توجه و عنایت است. به طوري که در عصر حاضر مشاهده
میکنیم که ادعیه و عبادات جامعه یهود خالی از انتظار نیست و کاملًا این عقیده در آنهاملموس است که در این جا به چند نمونه
اشاره میکنیم:
از انتظار سخن به میان آمده است، و این نمونه بارزي است بر این که یهودیان معاصر از جمله منتظرین «2» 1. در کلمات قدوشا
میباشند و امید و چشم به راهی آنان را در اذهان متبلور میسازد، در آن جا که به منجی و موعود خود اشاره میکند و میگوید:
ص: 66
اي پادشاه ما! از مقامت ظاهر شو و بر ما حکم فرمایی کن چون ما »
«1» «. در انتظار تو هستیم
مراسم باشکوهی برپا میکنند و در آن مراسم ادعیهاي «2» 2. یهودیان هم اکنون هر ساله در مراسم سالگرد بنیانگذاري اسرائیل
خوانده میشود و از جمله آن ادعیه این دعا است:
«3» . ارادهي خداي ما چنین باد که به لطف او شاهد سپیدهدم آزادي باشیم و نفخ صور مسیحا گوش ما را نوازش دهد
که در بند هفتم آن به انتظار اشاره شده است: «4» 3. نمازنامههاي یهود
« باز میگردي «5» چشمان ما ببیند که تو از در رحمت به صهیون »
و در فراز دیگري از آن نمازنامه آمده است:
همان ««. این اسیران بیچاره در سرزمینهاي بیگانه هم چون غلامان و کنیزان از روزي که آنان را ترك کردهاي منتظر تو هستند »
گونه که مشاهده نمودید در عصر کنونی در جامعهي یهودیّت همانند گذشتگان به انتظار معتقدند و در مجموع کاملترین و
اصیلترین بیان در انتظار مسیحائی در منابع یهود موج میزند.
ص: 67
ج) زرتشتیان و مسئله منجی:
بیشتر پژوهشگران اسلامی بر وجود شخصیتی به نام زرتشت باور دارند و اگرچه در خصوصیات زندگی و پیغمبر بودن او دچار
«1» . تردیدند، اما اغلب مورخان اسلامی او را شاگرد با واسطهي ارمیاي نبی و یا عزیز نبی میدانند
زرتشت به دنیا آمد و در 30 سالگی پس از آن که مکاشفهاي به او «2» ، اما زرتشتیان بر این باورند که قرنها قبل از میلاد مسیح
و اگرچه اوستا منشأ تضاد و تناقض بیشمار «3» ، دست داده از جانب اهورا مزدا- نام خدا در آیین زرتشت- به پیامبري مبعوث شد
اما زرتشتیان امروزي خود را یکتاپرست میدانند. «4» ؛ در ثنویت و توحید است
است. «5» کتاب مقدس مزدیسنا- زرتشت- اوستا
احتمالًا آیین زرتشت، نخستین دینی بود که پیروزي نهایی خوش رفتاري بر بدرفتاري و بشارت آمدن منجی و آبادانی جهان را
«6» . تعلیم داد
زرتشتیان با عنایت به بشارتهاي اوستا- بر این باورند که بعد از
زرتشت و قبل از پایان جهان در سه فاصله هزار سال، سه منجی به
صفحه 25 از 93
ص: 68
«1» . نامهاي آشود، آشودرماه، سوشیانت (سوشیانس) خواهند آمد و یکی پس از دیگري جهان را پر از عدل و داد خواهند کرد
هنوز زاده نشده و نو کننده و رهاننده جهان در پایان هزاره سوم است. او سومین پسر آینده زرتشت و آخرین «2» سوشیانت سوّم
«3» . آفریده و مخلوق اهورا مزدا شمرده شده است
اینک به مواردي از کتاب اوستا و دیگر آثار زردشت و زردشتی که پیرامون مهدویت است اشاره میکنیم:
سپیده درخشان پیروزي، جهان را در برخواهد گرفت. کی درخشندگی آفتاب دین، همه جا را تابان خواهد «4» ، 1. کی اي مزدا
«5» . ساخت؟ کی سوشیانتها فراوانی و زیادي خواهند یافت تا از پرتو کار و کردارشان دین گسترده شود
2. در کتاب جاماسب که از کتب زرتشتیان است آمده است که:
مردي بیرون آید از زمین تا زیان از فرزندان هاشم مردي بزرگ سر و بزرگ تن و بزرگ ساق و بر دین جد خویش بود با سپاه
«6» «... بسیار و روي به ایران نهد و آبادانی کند و زمین پرداد کند
ص: 69
3. در کتاب گاتها که بخشی از اوستاي زردشت میباشد گوید:
کی اي مزدا بامداد روز فراز آید جهان دین راستین فراگیرد با آموزشهاي فزایش بخش پر خرد رهانندگان کیانند آنانی که بهمن
«1» ... به یاریشان خواهد آمد از براي آگاه ساختن من ترا برگزیدم
4. در فروردین یشت قسمت دیگر اوستا فقره 146 آمده است:
بشود فرهوشیها- ارواح و قواي نیکان- به زودي در این جا به دیدار ما بشتابند، بشود که آنان به یاري ما آیند و هنگامی که به
تنگنا افتادهایم یاوري آشکار خویش نگهداریمان کنند، با پشتیبانی اهورا مزدا.
زرتشتیان معاصر و مسئله مهدویت
زرتشتیان در زمان معاصر با خواندن ادعیه و دیگر مراسم عملًا منتظر بودن خود را به اثبات میرسانند.
1. خواندن سه بار دعاي (اشم اهورا مزدا) که واژههاي نخستین از بند اول کرده 13 و یسپرد و دیگر اعمال آن، براي ظهور سه
موعود مزدیناست و چنان چه این دعا به خوبی و درستی خوانده شود، ایشان زودتر به جهان میآیند و دنیا را آبادتر و امنتر
«2» . میکنند
2. بهترین مردمان در ایام سخت پیش از ظهور کسی است که علی رغم کمرنگ شدن و اضمحلال دین و دینداري هنوز کشتی
نشان و
ص: 70
کمربند مخصوص آیین زرتشتی را در میان بسته باشد و به این آیین وفادار بماند و به خواندن دعاهاي وارده مبادرت ورزد تا ظهور
موعودها
«1» . زودتر فرارسد
د) هندوئیسم و مسئله منجی:
اندیشه منجی در آیین هند و با شخصیت کلکی یا کلکین شکل میگیرد. بنابر فکر هندویی، جهان از چهار دورهي رو به انحطاط
تشکیل میشود. در چهارمین دوره یعنی عصر کلی، سراسر جهان را ظلم و تاریکی فرا میگیرد، ناشایستگان بر جان و مال مردم
مسلط میشوند، دروغ و دزدي و رشوه سایه سیاه خویش را بر دنیا میگستراند. در این عصر که بنابر باورهاي هندویی، ما اکنون در
آن به سر میبریم فقط به یک چهارم دَرْمِه (نظم کیهانی یا دین) عمل میشود و سه چهارم آن به دست فراموشی سپرده میشود.
صفحه 26 از 93
که کلکی یا کلین نام دارد، سوار بر اسبی سفید و با شمشیري «2» در پایان چنین دوران سیاهی دهمین و آخرین تنزل (اوتاره) ویشنو
آخته و شهابگون ظهور میکند تا شرارت و ظلم را ریشه کن کند و عدالت و
ص: 71
«1» . فضیلت را برقرار سازد
این نکته شایان توجه است که هندویان براساس کتب مقدسشان
که به نمونههایی اشاره «2» منتظر حضرت ولیعصر هستند و کتابهاي آنان اسم حضرت را برده و از قیام ایشان بشارت داده است
میشود.
1. در کتاب دید که نزد هندویان کتب آسمانی است آمده:
باشد و «3» پس از خرابی دنیا (هرج و مرج شدنش) پادشاهی در آخرالزمان ظاهر میشود که پیشواي خلایق شود و نامش منصور
تمام عالم را بگیرد و تمام اشخاص را از مؤمن و کافر بشناسد.
2. شاکموتی پیامبر هندوها در کتاب خود نسب یحیی را به سیر خلایق میرساند و چنین بیان میدارد:
بزرگوار تمام میشود. او کسی است که بر کوههاي مشرق و مغرب دنیا حکم «4» پادشاهی دنیا به فرزند سیر خلایق دو جهان کشن
براند و بر ابرهایی سوار شود و فرشتگان کارکنان او باشند و جن و انس در خدمت او شوند و از سودان که زیر خط استوا است تا
ارض تسعین که زیر قطب شمال است و ماوراء بحار را صاحب شود و دین خدا یک دین شود و دین خدا زنده گردد و نام او قائم
«5» . است و خداشناس باشد
ص: 72
3. در کتاب پاتکیل از اعاظم هندوان که در نزد آنان صاحب کتاب آسمانی است راجع به منجی آخرالزمان بشارت داد که او از
نسل پیامبر اسلام و صی او علی بن ابیطالب است که نام وي راهنما میباشد.
که چون مدت روز تمام شود دنیاي کهنه نو شود و زنده گردد و صاحب ملک تازه پیدا شود از فرزندان دو پیشواي جهان یکی
«1» . ناموس آخرالزمان
بحق پادشاه شود و «3» نام دارد و نام آن صاحب ملک تازه راهنما است «2» و دیگري صدیق اکبر یعنی وصی بزرگتر وي که پشن
باشد وحکم براند و او را معجزه بسیار باشد هرکه پناه به او برد و دین پدران او اختیار کند سرخ روي باشد در نزد «4» خلیفه رأم
«5» ... رأم و دولت او بسیار کشیده شود و عمر او از فرزندان ناموس اکبر زیاد باشد و آخر دنیا به او تمام شود
بنابراین روشن است که اعتقاد به آمدن یک منجی و مصلح جهان عقیدهاي قطعی در نزد هندوها است و این اعتقاد به طور وسیع و
گستردهاي در میان آنان رواج دارد، چنان که در بسیاري از کتابهاي مقدسشان به آن بشارت دادهاند.
ص: 73
ه-) بودیسم و مسئله منجی:
آیین بودا یکی از شاخههاي کیش هندوست که از هندوستان بیرون آمده و سراسر مناطق خاوري را در نوردیده است و به علت
گسترش در
«1» . مناطق پر جمعیت جهان، پیروان زیادي دارد
در الهیات بودایی او را بوداي پنجم و آخرین بودا «2» اندیشه موعود گرایی در آیین بودائیان با مفهوم میتریه تبیین میگردد، میترویه
از بودائیان زمین میدانند که هنوز نیامده است اما خواهد آمد تا همگان را نجات دهد. او را در نماد نگاري بودایی به هیبت مردي
«3» . در وضعیت نشستهي آماده برخاستن نمایش میدهند تا نمادي از آمادگی وي براي قیام باشد
صفحه 27 از 93
اندیشه انتظار و اعتقاد به موعود، تا آن جا در میان بودائیان رواج داشته و دارد که در آرزوي به سر آمدن انتظار، بعضی اوقات
افرادي را مصداق منجی موعود پنداشتهاند. به عنوان نمونه در شمال برمه مردم عقیده دارند بودا از رهبران دینی معاصر پادشاه جهان
و همان بوداي آینده یعنی میتریه بوده است و یا در میان بودائیان آسیا فراوان پیش آمده که رهبران آینده یعنی میتریه بوده است و یا
در میان بودائیان آسیا
ص: 74
جالب توجه است که بودائیان «. فراوان پیش آمده که رهبران و پایهگذاران جریانهاي دینی اجتماعی را، همان میتریه میانگاشتهاند
نیز براساس بعضی از کتابهاي
مقدسشان مانند مسلمانان منتظر ظهور شخصیتی هستند که از نسل پیامبر اکرم (ص) است چنان که بودائیان در کتاب دادانگ از
قول بودا نقل میکنند که او گفته:
آن وقت (بعد از پر شدن عالم از فسق و گناه) دست راستین جانشین مماطا ظهور کند خاور و باختر عالم را بگیرد، آدمیان را به راه
«2» ... خوبیها رهبري کند. او تنها حق و راستی را قبول کند و بسیار کسان را بکشد و خلایق را هدایت کند
روشن است که موعود گرایی و عقیده منجی آخرالزمان در میان بودائیان عقیدهاي اصیل و قطعی است علاوه بر این که با اثبات
قطعی بودن عقیده به ظهور منجی، مسئله انتظار و منتظر بودن آنان نیز ثابت میشود زیرا انتظار از آثار و نتائج عقیده به ظهور منجی
«3» . است که در آیین هندو روشن گردید
ص: 75
نتیجه گیري:
بنابراین روشن میشود که در تمام ادیان و مذاهب مختلف جهان، از مصلحی که در آخرالزمان ظهور خواهد نمود و به جنایتها و
خیانتهاي ضد انسانی پایان خواهد داد و شالوده حکومت واحد جهانی را براساس عدالت و آزادي واقعی بنیان خواهد نهاد- سخن
به میان آمده است و تمام رسولان و سفیران الهی در این زمینه به مردم با ایمان جهان نویدهایی دادهاند هرچند مذاهب مختلف در
مورد نام آن مصلح و ویژگیهاي او و علائم ظهور او؛ تفاوتهایی با یکدیگر دارند.
ص: 77
چه کسی بر امام زمان نماز میخواند
پرسش:
اگر هر امامی را امام معصوم غسل میدهد و نماز او را میخواند، پس بر حضرت مهدي (ع) چه کسی نماز خواهد خواند؟ و آیا
رجعت ممکن است؟
پاسخ:
آنچه از روایات معصومین استفاده میشود آن است که حضرت امام حسین (ع) در زمان حکومت حضرت مهدي (ع) زنده
میشوند و هنگامی که حضرت مهدي (ع) از دنیا رفتند عهدهدار غسل و نماز و دفن حضرت میشوند.
رسیدگی به کفن و دفن امام معصوم با چه کسی است؟
مشهور است که امام معصوم را غیر از امام معصوم غسل نمیدهد و اکثر کتب تاریخی نیز این قضیه را نقل نمودهاند و در منابع
روائی هم روایاتی بیان شده که اجمالًا این مطلب را ثابت میکند و مرحوم کلینی
ص: 78
صفحه 28 از 93
آورده است. اما فقط 3 روایت از حضرت « امام را جز یکی از ائمه غسل نمیدهند » بابی را تحت عنوان «1» در کتاب شریف کافی
امام رضا (ع) نقل میکند که دلالت آنها صریح نیست و احتمالات دیگري نیز داده میشود مثلًا:
ابو معمر میگوید از امام رضا (ع) پرسیدم که امام را امام غسل میدهد؟ حضرت فرمودند: سنتی (: شیوهي نیکو و مستحب) است از
با ما مشاجره میکنند و میگویند: امام را «2» « واقفیه » موسی بن عمران، یکی از شیعیان نیز به حضرت امام رضا (ع) عرض میکند
جز امام، غسل نمیدهد (کنایه از اینکه امام کاظم (ع) در بغداد شهید شده و فرزند او علی بن موسی (ع) در مدینه بودند چگونه
ممکن است ایشان را غسل داده باشند. پس پدر خود را غسل ندادهاند و چون امام را امام باید غسل دهد پس علی بن موسی الرضا
(ع) امام نیستند.)
امام رضا (ع) فرمودند: آنها چه میدانند که چه کسی او را غسل داده است؟! بعد، از آن شخص پرسیدند: تو چه جوابی دادي آن
شخص میگوید گفتم: اگر مولایم بگوید: خودم او را در زیر عرش پروردگار غسل دادهام، راست گفته؛ و اگر بگوید: در دل زمین
غسل دادهام راست گفته. امام رضا (ع) فرمودند: این چنین نیست. او گفت: پس چه بگویم؟ حضرت
ص: 79
فرمودند: بگو من غسلش دادهام. گفتم: بگویم شما غسل دادهاید؟
«1» . فرمودند: آري
با توجه به این روایت معلوم میشود در زمان خود ائمه (ع) نیز این که امام باید امام را غسل بدهد از مسلّمات بوده و به آن استناد
میشده است.
در مورد اینکه چه کسی عهدهدار امر نماز و دفن حضرت امام حسین (ع) شده اختلاف بسیار است و محدث قمی (ع) مینویسد: در
آنچه مسلّم است آن است که قبیلهي بنی اسد «2» . کتب معتبر کیفیت دفن امام حسین (ع) و اصحاب او به تفصیل بیان نشده است
از بزرگان علم رجال) در کتاب رجال کشی نقل کرده، به دست میآید ) « شیخ کشی » آمدند و شهدا را دفن کردند، و از روایتی که
که امام سجاد (ع) به قدرت امامت از حبس عبیدالله بن زیاد در کوفه خارج شدند و در کربلا حاضر شده و به کفن و دفن پدر
بزرگوار خود و دیگر شهداي کربلا رسیدگی کردند و اگر این صحیح باشد آمدن امام رضا (ع) نیز از مدینه به بغداد مؤیدي
«3» . خواهد داشت چرا که امام رضا (ع) در حبس هم نبودند
هر چند محدث قمی ادعا میکند کیفیت دفن امام حسین (ع) در کتب معتبر بیان نشده اما در کتاب نفس المهموم مینویسد:
در محل خود ثابت است که بر معصوم ولایت ندارد مگر امام معصوم؛
ص: 80
و امام را باید امام غسل دهد و اگر امام در مشرق باشد و وصی او در
اما علامه شعرانی در توضیح آن مینویسد: در رسیدگی به امور امام قبلی، ولایت با «1» . مغرب، خداوند میان آنها جمع میکند
وصی اوست هر چند آن وصی، پسر کوچکتر باشد و آن امام، پسر بزرگتري داشته باشد؛ چنانچه هنگام شهادت امام صادق (ع)
امام کاظم (ع)- که از برادر خود عبدالله افطح کوچکتر بودند- بر او مقدم شدند و کفن و دفن حضرت امام صادق (ع) را انجام
دادند.
اما اینکه آیا امام، خودش باید بیواسطه تجهیز نماید یا میتواند دیگري را مأمور کند یا راضی شود به عمل دیگري؟ اینها از
اختیارات خود امام است. شیخ طوسی (ره) در احکام غسل میت حدیثی روایت کردهاند از معاویه بن عمار که از خواص اصحاب
امام صادق (ع) است که آن حضرت وصیت کرد: معاویه بن عمار او را غسل دهد. و شیخ طوسی از این حدیث تعجب ننموده و
تأویل نکرده، از این رو معلوم میشود علمایی مانند شیخ طوسی و شیخ مفید (ع) جایز میدانستند غیرمعصوم عهدهدار غسل معصوم
صفحه 29 از 93
گردد البته با وصیت امام و یا رخصت یا رضایت ولیّ او.
و اینکه باید حتماً مباشر غسل معصوم، معصوم باشد بین متأخرین،
ص: 81
معروف شده و میان علماي سابق که عارف به مسائل کلام و عقاید این فرقه بودهاند ثابت نبوده و این همه کتاب، که علماي سابق
«1» . در علم کلام و عقائد یا در خصوص امامت نوشتهاند غسل دادن امام توسط امام بعدي را جزء شرایط امامت نام نبردهاند
البته در خصوص نماز امام معصوم بر امام معصوم میتوان به روایتی که مرحوم حاج شیخ عباس قمی از ابن بابویه قمی نقل میکند
استشهاد کرد که بخشی از روایت این است که جعفر کذّاب عموي امام زمان (ع) به همراه تعدادي از شیعیان به صحن خانهي امام
حسن عسکري وارد شد، دید بدن مطهر امام حسن عسکري (ع) را کفن کردهاند و آمادهي نماز است، آنگاه جلو ایستاد تا بر برادر
خود نماز بخواند، همین که خواست تکبیر بگوید طفلی گندم گون، پیچیده موي، گشاده دندان، مانند پارهي ماه بیرون آمد و رداي
جعفر را کشید و فرمود: اي عمو بایست که من سزاوارترم از تو به نماز بر پدر خود! در آن هنگام جعفر عقب رفت و رنگش متغیر
«2» ... شد و آن طفل پیش ایستاد و بر پدر بزرگوار خود نماز خواند
نقل میکند که امام سجاد (ع) به حضرت امام باقر (ع) وصیت کرد که ایشان را غسل « کشف الغمه » شیخ حرعاملی نیز از کتاب
«3» . دهد و فرمود: امام را جز امام نباید غسل بدهد
ص: 82
نتیجهگیري:
آنچه از دلایل و روایات مشهور به دست میآید این است که امام معصوم نسبت به رسیدگی به امور معصوم مانند غسل و کفن و
نماز و
دفن از دیگران اولی است و در کیفیت اقدام امام که آیا:
1. به طور مستقیم خود متکفل این امر میشود؛
2. یا دیگري را مأمور میکند؛
3. یا اینکه به عمل دیگري رضایت میدهد؛
4. یا اینکه خود مستقیماً ولو به صورت مخفی عمل غسل و نماز را انجام میدهد ولو اینکه به علت تقیه اجازه بدهد دیگري هم یک
بار دیگر غسل دهد یا نماز بخواند.
بر ما روشن نیست.
چنانچه برخی محققین نوشتهاند: تحقیق دربارهي این موضوع در این زمان نتیجهي عملی، بلکه اعتقادي خاصی ندارد و از
«1» . ضروریاتی هم نیست که با اقرار یا انکار آن اثر مهمی ثابت شود
و بازگشت کسانی که مردهاند چگونه ممکن است؟ « رجعت »
رجعت به معناي بازگشت است و در منابع اسلامی نیز به کار رفته و
ص: 83
به این معنا است که امامان معصوم (ع) و تعداد زیادي از کسانی که جهان را بدرود گفتهاند بار دیگر پس از حضرت مهدي (ع) و
پیش از شهادت او به خواست خداوند و ارادهي حکیمانه او به این جهان باز میگردند. و نخستین رجعت کننده امام حسین (ع)
«1» . هستند و پس از ایشان همهي امامان یکی پس از دیگري رجعت خواهند کرد
رجعت از عقاید مسلّم شیعه است و آیات و روایات زیادي بر آن دلالت دارد.
صفحه 30 از 93
لازم به ذکر است که این بازگشت و زنده شدن بعضی افراد، اختصاص به امت پیامبر ندارد، و در قرآن موارد متعددي از امتهاي
گذشته نقل شده است مانند آیه 243 سورهي بقره که میفرماید:
أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ خَرَجُوا مِن دِیَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَ ذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُوْا ثُمَّ أَحْیَاهُمْ إِنَّ اللّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَی النَّاسِ وَلکِنَّ أَکْثَرَ »
النَّاسِ لَا یَشْکُرُونَ؛ آیا اطلاع نیافتی از کسانی که از بیم مرگ، از خانههایشان خارج شدند و حال آنکه آنان هزاران (نفر) بودند؟! و
سپس آنان را زنده کرد؛ قطعاً خدا نسبت به مردم داراي بخشش است؛ و لیکن بیشتر مردم، «! بمیرید » : خدا به آنان گفت
«. سپاسگزاري نمیکنند
یا آیه 259 سوره بقره که به داستان مردن حضرت عزیر (ع) به مدت
ص: 84
صد سال و زنده شدن ایشان اشاره دارد ...
أَوْ کَالَّذِي مَرَّ عَلَی قَرْیَهٍ وَهِیَ خَاوِیَهٌ عَلَی عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّی یُحْیِیْ هذِهِ اللّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللّهُ مِاْئَهَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ کَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ »
یَوْماً أَوْ بَعْضَ یَوْمٍ قَالَ بَل لَبِثْتَ مِاْئَهَ عَامٍ فَانْظُرْ إِلَی طَعَامَکَ وَشَرَابِکَ لَمْ یَتَسَنَّهْ وَلِنَجْعَلَکَ آیَهً لِلنَّاسِ وَانْظُرْ إِلَی الْعِظَامِ کَیْفَ نُنْشِزُهَا ثُمَّ
نَکْسُوهَا لَحْماً فَلَمَّا تَبَیَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللّهَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ؛ یا (اطلاع نیافتی از) همچون کسی که از کنار آبادي عبور کرد، در
چگونه خدا این [ها] را پس از مرگش [ان » : حالی که [دیوارهاي آن، به روي سقفهایش فرو ریخته بود! (آن پیامبر با خود) گفت
یک» : پیامبر) گفت ) «؟ چقدر درنگ کردي » : و خدا او را صد سال میراند؛ سپس او را بر انگیخت؛ (و به او) فرمود «!؟ ، زنده میکند
بلکه صد سال درنگ کردي! پس به غذایت و نوشیدنیات بنگر، که » : خدا) فرمود ) «. روز؛ یا بخشی از یک روز را درنگ کردم
هیچ گونه تغییر نیافته است! و [لی به الاغ خود نگاه کن (که چگونه از هم متلاشی شده، و این امور براي این است که تو یقین پیدا
کنی)، و براي اینکه تو را نشانهاي براي مردم (در مورد رستاخیز) قرار دهیم. و به استخوانها بنگر که چگونه آنها را برداشته، [به هم
ص: 85
میدانم که خدا بر هر » : پس هنگامی که (این حقایق) بر او روشن شد، گفت «! پیوند میدهیم،] سپس گوشت بر آن میپوشانیم
«. چیزي تواناست
حدود 76 آیه از قرآن پیرامون رجعت تفسیر و تأویل شده است. علامه مجلسی (ره) میفرماید اگر احادیث رجعت متواتر نباشد
دیگر در
«1» . هیچ مورد دیگري نمیتوان ادّعاي تواتر کرد
نقل کرده است. « الایقاظ من الهجعه بالبرهان علی الرجعه » شیخ حر عاملی 520 روایت در این زمینه در کتاب
همچنین در بحارالانوار مرحوم مجلسی از این روایات فراوان به چشم میخورد مانند اینکه امام صادق (ع) فرمودند: ایّام الله 3 روز
«2» . است روز قیام قائم و روز رجعت و روز رستاخیز
معترف بکم، مؤمن » : در ادعیه و زیارت نامهها هم اشارات فراوانی به رجعت شده است مثلًا در زیارت جامعه کبیره میخوانیم
«... بایابکم مصدّق برجعتکم، منتظر لامرکم
به شما ایمان دارم، بازگشت شما را باور دارم رجعت شما را تصدیق
ص: 86
«1» . میکنم، امر شما را انتظار میکشم
و طبق روایات، ائمه (ع) نیز یکی پس از دیگري بازخواهند گشت و اولین کسی که رجعت میکند حضرت امام حسین (ع) هستند
«2» . و آنقدر در زمین حکومت میکند تا موي ابروهایش بر روي چشم مبارکش بیفتد
صفحه 31 از 93
و در روایتی حکایت شده: امام حسین (ع) با اصحاب خود که شهید شدند رجعت میکنند. و در روایتی دیگر از امام صادق (ع)
نقل شده هفتاد پیامبر با امام حسین (ع) بیرون میآیند در حالی که حضرت حجت- عجلالله تعالی فرجه- در میان مردم میباشد، و
وقتی معرفت امام حسین (ع) در دلهاي مؤمنان قرار گرفت حضرت مهدي (ع) از دنیا میروند و حضرت امام حسین (ع) ایشان را
غسل میدهند و کفن میکنند و بر او نماز میخوانند و در لحد میگذارند. زیرا که امام را، غیر از امام دیگري غسل نمیدهد و بر
«3» . او نماز نمیخواند
ص: 87
پیشینه مسجد جمکران
1. پیشینه مسجد مقدس جمکران را بنویسید؟
2. اعمال مسجد مقدس جمکران چیست؟
3. چرا شبهاي چهارشنبه افراد به این مسجد میروند؟
پرسش:
1. پیشینه مسجد مقدس جمکران را بنویسید؟
2. اعمال مسجد مقدس جمکران چیست؟
3. چرا شبهاي چهارشنبه افراد به این مسجد میروند؟
پاسخ: مرحوم حاج میرزا حسین نوري در کتاب کلمه طیبه به نقل از کتاب تاریخ قم تألیف حسن بن محمد بن حسن قمی به نقل از
کتاب مونس الحزین فی معرفه الحق و الیقین محمد بن بابویه قمی (شیخ صدوق) نقل میکند که در زمان غیبت صغري سال 393
«1» : (ه-. ق) شخصی به نام شیخ حسن بن مثله جمکرانی میگوید
شب سهشنبه 17 ماه مبارك رمضان در خانه خود خوابیده بودم که
ص: 88
ناگاه جماعتی از مردم به در خانه من آمدند و مرا از خواب بیدار کردند و گفتند: برخیز و دعوت حضرت مهدي (عج) را اجابت
کن که تو را میخواند.
حرکت کردیم، آنها مرا به محلی که اکنون مسجد (جمکران) است آوردند، نگاه کردم دیدم فرشی زیبا بر روي تختی گسترده شده
و جوانی که حدود 23 سال داشت بر آن تخت بر بالش تکیه زده و پیر مردي هم در کنار ایشان نشسته که آن پیر، حضرت خضر
(ع) بود آنگاه آن پیر مرا نشانید.
حضرت مهدي (عج) مرا به نام خواند و فرمود:
نزد کشاورز این زمین (مکان مسجد) برو، و بگو این زمین شریف و مقدسی است، و خداوند آن را از زمینهاي دیگر برگزیده
است و دیگر در این زمین کشاورزي نکند.
عرض کردم:
سیدي و مولاي من، لازم است که من دلیل و نشانهاي داشته باشیم وگرنه مردم حرف مرا قبول نمیکنند.
«. تو آن رسالت را انجام بده ما خودمان نشانهاي براي آن قرار میدهیم » : حضرت فرمودند
به مردم بگو به این مکان رغبت کنند و آن را عزیز دارند و اعمال مسجد را چنین فرمودند: » : و در ادامه حضرت فرمودند
صفحه 32 از 93
چهار رکعت نماز در آن گذارند، دو رکعت اول به نیت نماز تحیت »
ص: 89
و در رکوع و سجود هم، هفت مرتبه ذکر مخصوصش را تکرار کنند. ،« قل هو اللَّه » مسجد، در هر رکعت یک حمد و هفت
ایاك نعبد و ایاك » و در رکعت دوم به نیت نماز صاحب الزمان (عج) خوانده شود، به این صورت که حمد شروع شود و آیه
را 100 مرتبه تکرار کنند و بعد ادامه داده تا سوره حمد تمام شود بعد یک سوره خوانده شود و ذکر رکوع و سجود هفت « نستعین
و به دنبال آن « لا إله الا اللَّه » مرتبه تکرار شود و رکعت دوم را هم مثل رکعت اول بخوانند، و بعد از سلام پایان نماز، یک مرتبه
تسبیحات حضرت زهرا (س) را بگویند، و بعد از آن سجده رفته و 100 بار صلوات بفرستند.
سپس حضرت فرمود: هر کس این دو رکعت نماز را در این مکان بخواند همانند کسی است که دو رکعت نماز در کعبه خوانده
«1» . باشد
بنابراین گزارش تاریخی واقعه اتفاق افتاده و در تاریخ مکتوب شده و این ملاقات در بیداري انجام شده و اعمال مسجد هم در
بیداري به حسن بن مثله گفته شده است.
توجه بزرگان دین نسبت به مسجد مقدس جمکران
بزرگان دین و مراجع تقلید و اولیاء اللَّه توجه والائی نسبت به این مسجد مقدس داشته و دارند، از جمله اینکه آیه اللَّه العظمی
محمدتقی خوانساري با مرحوم آیهاللَّه العظمی اراکی (ره) پیاده به مسجد مقدس
ص: 90
جمکران میرفتند.
حقیر خودم مکرر کراماتی در مسجد مقدس جمکران مشاهده کردهام، چهل » : و از آیهاللَّه العظمی نجفی مرعشی (ره) نقل شده
شب چهارشنبه مکرر موفق شدم که در آن مسجد بیتوته کنم و جاي تردید نیست که از امکنهاي [مکانهایی است که مورد توجه و
نزول برکات الهی میباشد و بعد از مسجد سهله (واقع در کوفه که منسوب به امام زمان (عج) است) بهترین مقام و بهترین جائی
«. است که منتسب به حضرت ولی عصر میباشد
و مقام رهبري حضرت آیهاللَّه العظمی خامنهاي هم در طی دیدار با دبیر کل حزب اللَّه لبنان به ایشان توصیه میکند به مسجد
«1» . مقدس جمکران مشرف شوند. چرا که تشرف به مسجد مقدس جمکران براي حل مشکلات کشور ما راه گشا بوده است
«. چرا شبهاي چهارشنبه افراد به این مسجد میروند ظاهراً تفاوتی میان ایام هفته نمیباشد » : اما در مورد بخش سوم که
کتب معتبري که در مورد مسجد مقدس جمکران نوشته شده در خصوص شب چهارشنبه را متذکر نشدهاند و در همه اوقات
میتوان به مسجد مقدس مشرف شد و اعمال را انجام داد.
البته مسجد سهله که منسوب به امام زمان است اعمالش در شب
ص: 91
چهارشنبه فضیلت دارد از این رو احتمال دارد چون این مسجد هم
منسوب به آن حضرت است مردم در طول زمان به خاطر تبرك و تیمم و یا به خاطر این که یادي از مسجد سهله کرده باشند سعی
میکردند در این مسجد نیز شبهاي چهارشنبه حاضر شوند که در طول تاریخ ماندگار شده است. ضمناً حسن مثله جمکرانی مأمور
میشود که گوسفندي را در شب چهارشنبه قربانی کند و در روز چهارشنبه 18 ماه مبارك رمضان اتفاق میافتد که بیمارانی به
سبب آن قربانی شفا پیدا کردند لذا شب چهارشنبه از اهمیت بیشتري برخوردار شد.
معرفی کتاب:
صفحه 33 از 93
پیشینه تاریخی این مسجد مقدس را میتوانید در کتابهاي ذیل بیشتر مطالعه بفرمائید:
الف. تاریخ قم، شیخ صدوق.
. ب. بحارالانوار، ج 53 ، ص 230
. ج. هدایه شیخ صدوق، ص 201
. د. معارف و معاریف واژه جمکران، ج 4، ص 196
ص: 93
فصل دوم: