گروه نرم افزاری آسمان

فاطمه الگوي حیا و عفاف







اشاره
تاکنون به نام و تاریخچه بسیاري از زنان در جهان اسلام و یا حتی جهان بشریت برخورد کردهایم، امّا موفّقیّت هر یک از آنها در
یک جهت و بسیار محدود بوده و در مقایسه با یکدیگر، مشاهده میکنیم هیچ کدام جامع تمام صفات و کمالات اخلاقی و علمی
نبودهاند. اما دخت نبی اکرم صلی اللَّه علیه و آله و سلم حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام خود به تنهایی جامع تمام صفات انسانی و
کمالات اخلاقی است. چرا که به شهادت پدر بزرگوار و اولاد طاهرینش، آیینه تمام نماي رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله و سلم
بوده و پاره تن او و حجت و اوصیایش بوده است. سیره و روش فاطمه علیهاالسلام بزرگترین درس براي همگان است که تطبیق و
پیاده کردن آن، سعادت و کامیابی را در پی خواهد داشت. فاطمه علیهاالسلام مجسمه زهد، پارسایی، اخلاق و بزرگواري، اخلاص
و ایثار، حجب و حیا، عفت و پاکدامنی و صدها خصلت خوب انسانی بوده است که در این درنگ کوتاه به نشانههایی از حیا و
[ عفت این بانوي کرامت و فضیلت میپردازیم: [ صفحه 74
فاطمه معدن حجب و حیا
صفحه 33 از 61
زندگی افتخارآمیز فاطمه علیهاالسلام پر از این نشانهها است و آنها گواهند که وي چقدر با حجب و حیا بوده و به این امر اهمیت
میداده است. فاطمه علیهاالسلام نه فقط در مسائل دنیوي از حریم حیا پاسداري میکرد، بلکه حتی پس از مرگ خود حاضر نبود
بدن پیچیده به کفنش در مقابل دیدگان نامحرم قرار گیرد و یا در آخرت همانند دیگر انسانها با بدن برهنه وارد صحنه قیامت و
محشر کبري شود و تا این دو امر برایش تضمین نشد از اضطراب و دلهره بیرون نیامده و مرگ برایش گوارا نبود.
گفتگوي فاطمه و درخواست از اسماء
در صدر اسلام چنین رسم بود، هنگامی که مرد یا زنی از دنیا میرفت. پس از غسل و کفن، او را روي تختهاي قرار داده و با
کشیدن پارچه روي میت او را تا محل دفن تشییع میکردند. این منظره که براي فاطمه علیهاالسلام بسیار زشت و زننده بود، به هیچ
وجه حاضر نبود، که پس از مرگش این گونه حمل گردد، چرا که هیکل زن اگر چه پوشیده بود، اما کاملا پیدا بود. بدین جهت در
اواخر عمرش با گفتگویی که با اسماء داشت. این مسئله را مطرح کرده و فرمود: اي اسماء: من زشت میدارم آنچه را که با جنازه
زنان انجام میدهند که فقط پارچهاي به روي زن میکشند، اسماء گفت: من در حبشه چیزي دیدم و مایلم شبیه آن را براي شما
نشان دهم. آنگاه، چند چوبتر و تازه درخت خرما را طلبیده و آنها را خم نمود و پارچهاي برویش [ صفحه 75 ] کشید. فاطمه
علیهاالسلام از این کار بسیار شاد شد و فرمود: چقدر خوب و زیبا است. [ 108 ] چرا که زن از مرد شناخته نمیشود. [ 109 ] . اسماء
گوید: فاطمه علیهاالسلام با دیدن این نعش، خنده بر لبانش ظاهر شد و چهرهاش خندان نشد مگر همان وقت. [ 110 ] . و در نهایت با
تحسین این کار از اسماء خواستند که شبیه آن را براي او درست کنند، سپس فرمود: مرا مستور و پنهان کن، خداوند تو را از آتش
. [ جهنم مستور کند. [ 111
نمونهاي دیگر از حیاي فاطمه
فاطمه علیهاالسلام پرسشهاي زیادي از پدر داشتند و از جمله آنها نحوه برانگیخته شدن انسانها در روز قیامت بود، چرا که فاطمه
علیهاالسلام از روز قیامت هول عظیمی در دل داشت. گوید: روزي از پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله و سلم پرسیدم: آیا اهل دنیا
روز قیامت برهنهاند؟ فرمود: آري اي دخترم. گفتم: آیا من هم برهنهام؟ فرمود: آري شما هم ولی آن جا کسی به کسی توجه ندارد.
گفتم: واسوأتاه، یومئذ من اللَّه عزوجل: چقدر جاي شرمندگی است، آن روز در مقابل خداي متعال. هنوز از محضر پدر بیرون نرفته
بودم، که فرمود: اکنون، جبرئیل آمده به من میگوید: اي محمد به فاطمه سلام برسان، و بگو [ صفحه 76 ] به جهت حیا و شرمت از
. [ خدا پروردگار وعده فرمود: که او را در روز قیامت به دو لباس از نور بپوشاند. [ 112
فاطمه مظهر عفاف و حجاب
مسئله دوم این است که فاطمه علیهاالسلام بهترین مظهر عفت و پوشش زنان مسلمانان است، زیرا با توجه به این که فاطمه
علیهاالسلام آن بانویی نبود که کاملا خارج از خانه قطع رابطه کرده باشد، چون تاریخ گواه است که وي دعوت دیگر زنان را
میپذیرفته، هم چنین جهت تهیه وسائل روزمره به ویژه در روزهایی که حضرت علی علیهالسلام حضور نداشتند بیرون میرفته،
مرتب به خانه پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم رفت و آمد میکرده، در جنگ احد، به همراه دیگر زنان به مداواي زخمهاي پیامبر
صلی اللَّه علیه و آله و سلم پرداخته. و در فتح مکه و حجّ ۀ الوداع همراه پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم بوده و پس از شهادت
حمزه پیوسته به احد میرفته، و گاه برخی از یاران پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم را به همراه آن حضرت به حضور میپذیرفته،
صفحه 34 از 61
اما با این حال باز هم بر مسئله عفاف و حجاب زن سخت تکیه میکرده است. فاطمه علیهاالسلام در پی آن بود که زن به کرامت
انسانیاش پی ببرد، و خود را فداي امیال و هوسهاي دیگران نکند، فاطمه میخواست که دامان زن مسلمان و هر آزاد اندیش را از
هر گونه فساد اخلاق و روابط نامشورع و ضد ارزشهاي دینی پاك نگه دارد. از حضرت علی علیهالسلام روایت شده که فرمود: ما
روزي خدمت پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم نشسته بودیم، فرمود به من خبر دهید چه چیز براي زنان بهتر است؟ هیچکدام
نتوانست جواب حضرت را بگویند و برخواسته پراکنده شدند. [ صفحه 77 ] من به نزد فاطمه علیهاالسلام آمدم و سؤال را براي او
نقل کردم و در ضمن گفتم که هیچیک از ما جواب رسول خدا را نمیدانستیم. حضرت زهرا علیهاالسلام فرمود من جواب این
سؤال را میدانم سپس فرمود: بهترین چیز براي زن این است که هیچ مردي او را نبیند و او هم هیچ مردي را نبیند. من به نزد رسول
خدا علیهالسلام بگرشتم و گفتم یا رسولاللَّه بهترین چیز براي زن این است که هیچ مردي او را نبیند و او هم هیچ مردي را نبیند.
حضرت با تعجب فرمود: شما که قبلا این جا حاضر بودید و چیزي نگفتید، پس این جواب را از کجا آوردي؟ گفتم از فاطمه. پیامبر
صلی اللَّه علیه و آله و سلم ضمن تعجب از دخترش فاطمه، فرمود: براستی که فاطمه پاره تن من است. [ 113 ] . ناگفته نماند که این
حدیث را هر یک به گونهاي معنی کردهاند که برخی از آنها چندان صحیح بنظر نمیرسد، مثلا برخی معتقدند که مراد فاطمه
علیهاالسلام این است که زن نگاه شهوتآلود به مرد نکند و همچنین به زن چنین نگاهی نکند. در پاسخ باید گفت: این گونه نگاه
کردن براي زن و مرد حرام است نه این که بهتر آن است که چنین نگاهی نکند. و با این بیان حدیث را چه جور معنی کنیم، آیا
مقصود فاطمه این است که زن هرگز از خانه بیرون نرود، که این معنی هم صحیح نیست، زیرا نه تنها این امر امکان دارد و عملی
[ نیست، بلکه با خطمشی و سیره خود فاطمه مخالف است. زیرا عرض شد خود فاطمه علیهاالسلام رفت و آمد داشته. [ صفحه 78
پس منظور حضرت از این جمله چیست؟ بنظر میرسد که حضرت زهرا علیهاالسلام تکیهاش بر این بوده که زن تا میتواند از
حضور غیر ضروري خود بکاهد و در صورت حضور، از اختلاطهاي نامشروع و گفت و شنودهاي غیر اخلاقی پرهیز کند.
درسی دیگر از فاطمه
آوردهاند که روزي فردي نابینا از فاطمه اجازه ورود خواست، حضرت زهرا علیهاالسلام خود را از او پنهان کرد، پیامبر که در آن جا
حاضر بودند پرسیدند: دخترم چرا خود را از او پنهان کردي در حالی که او تو را نمیبیند؟ عرض کرد: درست است که او مرا
نمیبیند اما من که او را میبینم، علاوه بر این که این مرد نابینا بو را استشمام میکند. پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم فرمود من
[ گواهی میدهم که تو پاره تن من هستی. [ 114 ] . [ صفحه 79
سیماي فاطمه در روز قیامت
اشاره
چهره مقدس و ملکوتی فاطمه زهرا علیهاالسلام در تاریخ اسلام آن قدر تابناك و روشن است که چندان به تحقیق و بررسی نیاز
ندارد، اما با توجه به ایام شهادت [ 115 ] . آن بزرگوار شایسته است اندکی دربارهي فضایل حضرتش گفتگو کنیم. بر این اساس به
سراغ روایات نورانی معصومان میرویم تا با مقام و جایگاه آن حضرت در قیامت آشنا شویم.
کیفیت برانگیخته شدن
برانگیخته شدن و رستاخیز از لحظات بسیار سخت و وحشتناك آیندهي بشر است. زمانی که معصومان همواره بدان میاندیشیده و
صفحه 35 از 61
گاه از خوف آن بیهوش میشدند. فاطمه علیهاالسلام نیز چنین بود و بیشتر بدین زمان میاندیشید، فکر زنده شدن، عریان بودن
انسانها در قیامت، عرضه شدن به محضر عدل الهی و... او را در [ صفحه 80 ] اندوه فرومیبرد امیرمؤمنان علی علیهالسلام میفرماید:
روزي پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله و سلم فاطمه وارد شد و او را اندوهناك یافت. فرمود: دخترم! چرا اندوهگینی؟ فاطمه
علیهاالسلام پاسخ داد: پدر جان یاد قیامت و برهنه محشور شدن مردم در آن روز رنجم میدهد. پیامبر فرمود: آري دخترم! آن روز،
روز بزرگی است، اما جبرئیل از سوي خداوند برایم خبر آورد من اولین کسی هستم که برانگیخته میشوم. سپس ابراهیم و آنگاه
همسرت علی بن ابیطالب علیهالسلام پس از آن خداوند جبرئیل را همراه هفتاد هزار فرشته به سوي تو میفرستد. وي هفت گنبد از
نور بر فراز آرامگاهت برقرار میسازد. آنگاه اسرافیل لباسهاي بهشتی برایت میآورد و تو آنها را میپوشی. فرشته دیگري به نام
زوقائیل مرکبی از نور برایت میآورد که مهارش از مروارید درخشان و جهازش از طلا. تو بر آن مرکب سوار میشوي و زوقائیل
آن را هدایت میکند. در این حال هفتاد هزار فرشته با پرچمهاي تسبیح پیشاپیش تو راه میسپارند. اندکی که رفتی، هفتاد هزار
حور العین در حالی که شادمانند و دیدارت را به یکدیگر بشارت میدهند، به استقبالت میشتابند، به دست هر یک از حوریان
منقلی از نور است که بوي عود از آن بر میخیزد... آنها طرف راستت قرار گرفته همراهت حرکت میکنند. هنگامی که به همان
اندازه از آرامگاهت دور شدي، مریم دختر عمران همراه هفتاد هزار حورالعین به استقبالت میآید و بر تو سلام میگوید، آنها
سمت چپت قرار [ صفحه 81 ] میگیرند و همراهت حرکت میکنند. آنگاه مادرت خدیجه، اولین زنی که به خدا و رسول او ایمان
آورد، همراه هفتاد هزار فرشته که پرچمهاي تکبیر در دست دارند. به استقبالت میآیند، وقتی به جمع انسانها نزدیک شدي، حوا با
هفتاد هزار حورالعین به همراه آسیه دختر مزاحم نزدت میآید، و با تو رهسپار میشود.
حضور فاطمه در میان مردم
فاطمه جان، هنگامی که به وسط جمعیت حاضر در قیامت میرسی، کسی از زیر عرش پروردگار به گونهاي که تمام مردم صدایش
را بشنوند، فریاد میزند، چشمها را فروپوشانید و نظرها را پایین افکنید تا صدیقه فاطمه، دخت پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم و
همراهانش عبور کنند. پس در آن هنگام هیچ کس جز ابراهیم خلیل الرحمن و علی بن ابیطالب علیهالسلام و... به تو نگاه میکنند.
روز قیامت » : 116 ] . جابر بن عبداللَّه انصاري نیز در حدیثی از پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم این حضور را چنین توصیف میکند ]
دخترم فاطمه علیهاالسلام بر مرکبی از مرکبهاي بهشت وارد عرصه محضر میشود، مهار آن مرکب از مروارید درخشان چهار پایش
از زمرد سبز، دنبالهاش از مشک بهشتی و چشمانش از یاقوت سرخ است و بر آن گنبدي از نور قرار دارد که بیرون آن از درونش و
درون آن از بیرونش نمایان است، فضاي داخل آن گنبد، انوار عفو الهی و خارج آن پرتو رحمت خدایی است. بر فرازش تاجی از
نور دیده میشود، که هفتاد پایه از در و یاقوت دارد [ صفحه 82 ] که همانند ستارگان درخشان، نور میافشاند. در هر یک از دو
سمت راست و چپ آن مرکب هفتاد هزار فرشته به چشم میخورد. جبرئیل مهار آن را در دست دارد و با صداي بلند ندا میکند:
نگاه خود فراسوي خویش گیرید و نظرها را پایین افکنید، این فاطمه علیهاالسلام دختر محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم است که
عبور میکند. در این هنگام، حتی پیامبران و انبیا و صدیقین و شهدا همگی از ادب دیده فرومیگیرند تا فاطمه علیهاالسلام عبور
. [ میکند، و در مقابل عرش پروردگار قرار میگیرد. [ 117
منبري از نور براي فاطمه
در ادامه گفتگوي پیامبر با دختر گرامیاش درباره چگونگی حضور وي در عرصه قیامت، چنین میخوانیم: سپس منبري از نور
برایت برقرار میسازند، که هفت پله دارد و بین هر پلهاي تا پله دیگر صفهایی از فرشتگان قرار گرفتهاند، که در دستشان پرچمهاي
صفحه 36 از 61
نور است. همچنین در طرف چپ و راست منبر، حورالعین صف میکشند، آنگاه بر بالاي منبر قرار میگیري، جبرئیل میآید و
. [ میگوید: اي فاطمه! آن چه دوست داري از خدا بخواه.... [ 118
شکایت در دادگاه عدل الهی
اولین درخواست فاطمه علیهاالسلام در روز قیامت، پس از عبور از برار خلق [ صفحه 83 ] شکایت از ستمگران است. جابر بن عبداللَّه
انصاري از پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم چنین نقل میکند: هنگامی که فاطمه علیهاالسلام در مقابل عرش پروردگار قرار
میگیرد خود را از مرکب به زیر انداخته اظهار میدارد: الهی و سیدي، میان من و کسی که مرا آزرده و بر من ستم روا داشته
داوري کن، خدایا بین من و قاتل فرزندم حکم کن. [ 119 ] . بر اساس روایتی دیگر پیامبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله و سلم فرمود:
دخترم فاطمه در حالی که پیراهنهاي خونین در دست دارد وارد، محشر میشود پایهاي از پایههاي عرش را در دست میگیرد و
میگوید: یا عدل یا جبّار أحکم بینی و بین قاتل ولدي، اي خداي عادل و غالب بین من من و قاتل فرزندم داوري کن. قال فیحکم
. [ لإبنتی و ربّ الکعبۀ، به خداي کعبه سوگند به شکایت دخترم رسیدگی میشود و حکم الهی صادر میگردد. [ 120
دیدار حسن و حسین
دوّمین خواستهي فاطمه علیهاالسلام در روز قیامت از خداوند چنین است: خدایا حسن و حسین را به من بنمایان. در این لحظه امام
. [ حسن و امام حسین به سوي فاطمه علیهاالسلام میروند در حالی که از رگهاي بریده حسین علیهاالسلام خون فوران میکند. [ 121
پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله و سلم میفرماید: هنگامی که گفته میشود وارد بهشت شو، میگوید: هرگز وارد نمیشوم تا بدانم
پس از من با فرزندانم چه کردهاند؟ [ صفحه 84 ] به وي گفته میشود: به وسط قیامت نگاه کن. پس بدان سمت مینگرد و فرزندش
حسین علیهالسلام را مینگرد که ایستاده و سر در بدن ندارد، دخت پیامبر ناله و فریاد سر میدهد. فرشتگان نیز (با دیدن این منظره)
ناله و فریاد برمیآورند. [ 122 ] . امام صادق علیهالسلام میفرماید: حسین بن علی علیهالسلام در حالی که سر مقدسش را در دست
دارد میآید، فاطمه علیهاالسلام با دیدن این منظره نالهاي جانسوز سر میدهد. در این لحظه هیچ فرشته مقرب و پیامبر صلی اللَّه علیه
و آله و سلم مرسل و بنده مؤمنی نیست مگر آن که به حال او میگرید. [ 123 ] . در این موقعیت خداوند به خشم آمده به آتشی به
که هزار سال در آن دمیده شده تا سیاه گشته و هیچ آسودگی در آن راه نمییابد و هیچ اندوهی از آن جا بیرون « هبهب » نام
نمیرود، دستور میدهد کشندگان حسین بن علی علیهالسلام را برگیر و جمع کن... آتش به فرمان پروردگار عمل کرده، همه
. [ آنها را برمیچیند. [ 124
شفاعت براي دوستان اهلبیت
سومین درخواست فاطمه علیهاالسلام در روز قیامت از پروردگار شفاعت از دوستان و پیروان اهلبیت است که مورد قبول حق قرار
میگیرد و دوستان و پیروانش را مورد شفاعت قرار میدهد. امام باقر علیهالسلام میفرماید: هنگامی که فاطمه علیهاالسلام به در
بهشت میرسد، به پشت سرش مینگرد، ندا میرسد، اي دختر حبیب! اینک دستور دادهام به بهشت بروي نگران چه هستی؟ [
صفحه 85 ] فاطمه علیهاالسلام جواب میدهد: اي پروردگار، دوست دارم در چنین روزي با پذیرش شفاعتم مقام و منزلتم معلوم
شود. ندا میرسد: اي دختر حبیبم برگرد و در این مردم بنگر و هر که در قلبش دوستی تو با یکی ار فرزندات نهفته است داخل
بهشت کن. [ 125 ] . امام باقر علیهالسلام در روایتی دیگر میفرماید: در روز قیامت بر پیشانی هر فردي، مؤمن یا کافر نوشته شده
است. پس به یکی از محبان اهلبیت که گناهانش زیاد است دستور داده میشود به جهنم برده شود، در آن هنگام فاطمه
صفحه 37 از 61
علیهاالسلام میان دو چشمش را میخواند که نوشته شده است دوستدار اهلبیت، پس به خدا عرضه میدارد: الهی و سیدي، تو مرا
فاطمه علیهاالسلام نامیدي و دوستان و فرزندانم را به وسیله من از آتش دور ساختی و وعده تو حق است. ندا میرسد: فاطمه
علیهاالسلام راست گفتی: من تو را فاطمه نامیدم، و به وسیله تو دوستان و پیروانت و دوستان فرزندانت و پیروانشان را از آتش دور
گردانیدم و وعده من حق است و هرگز تخلف نمیکنم. این که میبینی بندهام را به دوزخ میبرند، بدین جهت بود که دربارهاش
شفاعت کنی و شفاعتت را بپذیرم تا فرشتگان، پیامبران، رسولان و همه مردم از منزلت و مقامت آگاهی یابند حال بنگر دست هر
. [ که را که بر پیشانیاش مومن نوشته شده بگیر و بهشت ببر. [ 126
شفاعت دوستان فاطمه از دیگران
عظمت و قمام حضرت فاطمه در روز قیامت چنان است که خداوند به خاطر فاطمه علیهاالسلام به دوستان آن حضرت نیز مقام
شفاعت میدهد. [ صفحه 86 ] امام باقر علیهالسلام به جابر فرمود: جابر، به خدا سوگند، فاطمه علیهاالسلام با شفاعت خود در آن
روز شیعیان و دوستان را از میان اهل محشر جدا میسازد، چنان که کبوتر دانه خوب را از دانه بد جدا میکند. هنگامی که شیعیان
فاطمه علیهاالسلام همراه وي به در بهشت میرسند، خداوند در دلشان میافکند که به پشت سر بنگرند. وقتی که چنین کنند، ندا
میرسد، دوستان من اکنون ه شفاعت فاطمه علیهاالسلام را در حق شما پذیرفتم، نگران چه هستید؟ آنان عرضه میدارند:
پروردگارا، ما نیز دوست داریم در چنین روزي مقام و منزلت ما براي دیگران آشکار شود. ندا میرسد: دوستانم برگردید و هر که
را به خاطر دوستی فاطمه علیهاالسلام شما را دوست داشت و نیز هر که به خاطر محبت فاطمه علیهاالسلام به شما غذا، لباس، یا آب
. [ داده و یا غیبتی را از شما دور گردانیده همراه خود وارد بهشت کنید. [ 127
به سوي بهشت
فاطمه علیهاالسلام پس از شفاعت از دوستان و فرزندانش و رسیدگی به شکایتش در دادگاه عدل الهی به فرمان خدا، با جلال و
شکوه خاصی وارد بهشت میشود. پیامبر اکرم صلی اللَّه علیه و آله و سلم میفرماید: روز قیامت دخترم فاطمه علیهاالسلام در حالی
که لباسهاي اهدایی خداوند را که با آب حیات آمیخته شده پوشیده، محشور میشود و همه مردم از مشاهده این کرامت تعجب
میکنند. آنگاه لباسی از لباسهاي بهشت بر وي پوشانده میشود. بر هزار حلهي بهشتی براي او با خط سبز نوشته شده است: دختر
پیامبر را به بهترین شکل ممکن و کاملترین [ صفحه 87 ] هیبت و تمامترین کرامت و بیشترین بهره وارد بهشت سازید. پس فاطمه
علیهاالسلام را به فرمان پروردگار در کمال عظمت و شکوه، در حالی که پیرامونش هفتاد هزار کنیز قرار گرفته، به بهشت میبرند.
. [128]
استقبال حوریان بهشتی
رسول خدا به فاطمه علیهاالسلام فرمود: هنگامی که به در بهشت میرسی، دوازده هزار حوریه، که تاکنون به ملاقات کسی نرفته و
نخواهند رفت در حالی که مشعلهاي نورانی به دست دارند و بر شترانی از نور که جهازهایشان از طلاي زرد و یاقوت سرخ و
مهارهایشان از لؤلؤ و مروارید درخشان است سوارند، به استقبالت میشتابند. پس وقتی داخل بهشت شدي، بهشتیان به یکدیگر
ورودت را بشارت خواهند داد و براي شیعیانت سفرههایی از گوهر، [ 129 ] که بر پایههایی از نور برقرار ساختهاند، آماده میسازند و
. [ در حالی که هنوز سایر مردم گرفتار حسابرسیاند، آنان از غذاهاي بهشتی میخورند. [ 130
صفحه 38 از 61
اولین سخن فاطمه در بهشت
سلمان فارسی از پیامبر اسلام صلی اللَّه علیه و اله و سلم چنین روایت کرده است: هنگامی که فاطمه علیهاالسلام داخل بهشت
میشود و آن چه خداوند برایش مهیا کرده میبیند، این آیه را تلاوت میکند: بسم اللَّه الرحمن الرحیم (الحمد لله الذي اذهب عنا
الحزن ان ربنا لغفور [ صفحه 88 ] شکور الذي احلنا دار المقامه من فضله): ستایش و سپاس ویژه خدایی است که اندوهمان را زدود،
بدرستیکه پروردگار ما آمرزنده و پاداش دهنده است. پروردگاري که در سایه بخشش خود ما را به بهشت و اقامتگاه همیشگیمان
. [ فرود آورد. ما در آن جا با رنج و ملالی روبرو نمیشویم. [ 131
نورانی شدن بهشت از نور فاطمه
ابن شهرآشوب مینویسد: در بسیاري از کتابها از جمله کشف ثعلبی و فضایل ابوالسعادات، در معناي این آیه (لا یرون فیها شمسا
ولا زمهریرا). [ 132 ] . و نمیبینند در بهشت نه آفتاب و نه سرمایی را. آوردهاند که ابنعباس گفت: چنانکه بهشتان در بهشت
هستند، ناگاه نوري میبینند که باغهاي بهشت را نورانی کرد. اهل بهشت اظهار میدارند: خدایا تو در کتابی که بر پیامبرت
فرستادي، فرمودي: لا یرون فیها شمسا ولا زمهریرا، بهشتیان در بهشت خورشیدي نخواهند دید. ندا میرسد: این نور آفتاب و ماه
. [ نیست، بلکه علی و فاطمه علیهاالسلام از چیزي تعجب کرده و خندیدند و از نور آن دو، بهشت روشن گردید. [ 133
زیارت انبیا از فاطمه در بهشت
آنگاه که همه انبیا و اولیاي خدا وارد بهشت شدند، آهنگ دیدار دختر پیامبر میکنند. [ صفحه 89 ] رسول خدا به فاطمه علیهاالسلام
. [ فرمود: هرگاه اولیاي خدا در بهشت مستقر گردیدند، از آدم گرفته تا سایر انبیا همه به دیدارت میشتابند. [ 134
عنایات خداوند به فاطمه در بهشت
اشاره
پروردگار منان به فاطمه زهرا علیهاالسلام در بهشت عنایاتی ویژه خواهد داشت. بخشی از آن عنایات چنین است:
خانههاي بهشتی
پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: هنگامی که مرا به معراج بردند و داخل بهشت شدم، به قصر فاطمه علیهاالسلام رسیدم،
درون آن هفتاد قصر بود که تمام در و دیوار و تاقهایش از دانههاي مروارید سرخ ساخته شده، همه آنها به یک شکل زینت داده
. [ شده بود. [ 135
همنشینی با پیامبر
پیامبر به علی فرمود: یا علی تو و دخترم فاطمه علیهاالسلام در بهشت در قصر من همنشین من هستید. سپس این آیه را تلاوت فرمود:
. [ برادران بهشتی روبروي هم مینشینند. [ 136
درجه وسیله
صفحه 39 از 61
رسول خدا فرمود: ان فی الجنۀ درجۀ تدعی الوسیلۀ فاذا سألتم اللَّه فاسألوا لی الوسیلۀ. [ صفحه 90 ] قالوا یا رسولاللَّه من یسکن معک
فیها؟ قال علی علیهالسلام و فاطمۀ علیهاالسلام و الحسن علیهالسلام و الحسین علیهالسلام. [ 137 ] . در بهشت درجهاي به نام وسیله
است. هرگاه خواستید هنگام دعا، چیزي برایم بخواهید، مقام وسیله را از خداوند خواستار شوید. گفتند: یا رسولاللَّه صلی اللَّه علیه
و آله و سلم چه کسانی در این درجه (مخصوص) با شما همنشین خواهند بود؟ فرمود: علی علیهالسلام فاطمه علیهاالسلام، حسن
علیهالسلام و حسین علیهالسلام. علامه امینی در منقبت 26 مینویسد: از مناقب حضرت زهرا علیهاالسلام همراه بودن او با پدر و
همسر و فرزندانش در درجه وسیله است. آن جا پایتخت عظمت حضرت حق، تبارك و تعالی است و جز پنج تن هیچ کس از انبیا و
. [ اولیا و مرسلین و صالحان و فرشتگان مقرّب کسی بدان راه نمییابد. [ 138
سکونت در حظیرة القدس
سیوطی در مسند مینویسد: ان فاطمه علیهاالسلام و علیّاً علیهالسلام و الحسن و الحسین فی حظیرة القدس فی قبّۀ بیضاء سقفها عرش
الرّحمن، فاطمه علیهاالسلام و علی علیهالسلام و حسن و حسین در جایگاهی بهشتی به نام حظیرة القدس در زیر گنبدي سفید به سر
میبرند، که سقف آن عرش پروردگار است. [ 139 ] . همچنین پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: در قیامت جایگاه من و علی
علیهالسلام و فاطمه علیهاالسلام و حسن و حسین سرایی زیر عرش پروردگار است. [ 140 ] . [ صفحه 91 ] نویسنده خصایص فاطمه
. [ علیهاالسلام ضمن بیانی مفصل دربارهي حظیرة القدس مینویسد: در بهشت والاترین جایگاه حظیرة القدس است. [ 141
بخشیدن چشمه تسنیم به فاطمه
طبري از همام بن ابیعلی چنین نقل میکند: به کعب الحبر گفتم: نظرت درباره شیعیان علی بن ابیطالب چیست؟ گفت: اي همان
من اوصافشان را در کتاب خدا مییابم، اینان پیروان خدا و پیامبرش و یاران دین او پیروان ولیش شمرده میشوند. اینان بندگان ویژه
خدا و برگزیدگان اویند. خدا آنها را براي دینش برگزید و براي بهشت خویش آفرید. جایگاهشان در فردوس اعلاي بهشت در
خیمهاي که از اتاقهایی از مروارید درخشان دارد زندگی میکنند، آنان از مقربین ابرارند و سرانجام از جام رحیق مختوم مینوشند.
رحیق مختوم چشمهاي است که به آن تسنیم گفته میشود و هیچکس جز آنها از آن جشمه استفاده نخواهد کرد. تسنیم چشمهاي
است که خداوند آن را به فاطمه علیهاالسلام دختر پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم و همسر علی بن ابیطالب علیهالسلام بخشید و
از پاي ستون خیمه فاطمه جاري میشود. آب آن چشمه چنان گوارا است که به سردي کافور و طعم زنجفیل و عطر مشک شباهت
[ دارد. [ 142 ] . [ صفحه 93
فاطمه و نقل حدیث از پیامبر
اشاره
موقعیت ممتاز حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام این فرصت را به حضرتش داد تا معارف اسلامی را بدون واسطه از پدر بزرگوارش
فراگیرد، آن معارفی که جز او و فرزندانش کسی دیگر به کنه و عمق آن نرسید. از حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام به روایت از
پیامبر احادیثی شامل مطالب اخلاقی، اجتماعی، اعتقادي، تفسیري، از قبیل احترام به همسر، رعایت حقوق همسایگان و مطالبی دیگر
پیرامون فضائل علی علیهالسلام و شیعیان و پیروان آن حضرت، برخی از پیشگوییها، برخی از دعاها، موقع استجابت دعا و... رسیده
است. آري واقعا جاي تأسف است که امت از این گوهر ناشناخته پس از پیامبر صلی اللَّه علیه و اله و سلم هیچ استفاده نکرده، به
صفحه 40 از 61
جاي آن که از طریق این بانوي با عظمت به مسائل مهم جامعهي زنان دست یافته و درسهاي زیبا و شیرینی را نسبت به راه و روش
زندگی از دو لب مبارکش بشنوند، به غیر از خون دل دادن به حضرتش کار دیگر نکردند.
فاطمه مخزن اسرار پیامبر
حارثۀ بن قدامه از سلمان از عمار از حضرت فاطمه علیهاالسلام مطالبی را نقل [ صفحه 94 ] کرده که نشان میدهد که سینهي زهرا
علیهاالسلام در بردارندهي چه علوم و اسراري از پدرش رسول خدا صلی اللَّه علیه و اله و سلم بوده که امیرمؤمنان علیهالسلام را به
آیا میخواهی چیز عجیبی را از فاطمه علیهاالسلام » : حیرت درآورده بود. روایت شده است روزي عمار به سلمان فارسی گفت
برایت نقل کنم؟ سلمان گفت: گفتم آري، نقل کن، اي عمار! او گفت: روزي علی علیهالسلام را دیدم که بر فاطمه علیهاالسلام
وارد شد. تا چشم فاطمه علیهاالسلام به علی علیهالسلام افتاد، فریاد زد: علی جان! نزدیک شو تا دربارهي آنچه که گذشته و آنچه
که خواهد شد و آنچه که اتفاق نمیافتد تا روز قیامت برایت بگویم. عمار گفت: دیدم که امیرمؤمنان آرام آرام به عقب برگشت و
من هم با برگشتن علی علیهالسلام به عقب برگشتم. آن حضرت آمد، تا بر پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم وارد شد. پیامبر صلی
اللَّه علیه و اله و سلم فرمود: یا اباالحسن! پیش بیا. همین که در محضر پیامبر صلی اللَّه علیه و اله و سلم نشست. فرمود: تو مرا خبر
میدهی یا من تو را خبر دهم؟ علی علیهالسلام فرمود: شنیدن حدیث از شما بهتر است اي رسول خدا. حضرت فرمود: بر فاطمه
علیهاالسلام داخل شدي و به تو چنین و چنان گفت و همان دم برگشتی. علی علیهالسلام فرمود: آیا نور فاطمه علیهاالسلام از نور ما
است؟ پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم فرمود: آیا نمیدانی؟ پس علی علیهالسلام به سجده افتاده خدا را شکر کرد. عمار گفت:
پس امیرمؤمنان علیهالسلام از محضر پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم خارج شده و بر فاطمه علیهاالسلام وارد شد و من همراهش
وارد شدم. فاطمه علیهاالسلام فرمود: گویا خدمت پدرم رفتی و آنچه را که به تو گفته بودم، به عرضش رساندي. فرمود: آري،
فاطمه جان. فاطمه علیهاالسلام فرمود: بدان اي ابالحسن! خداوند نور مرا خلق کرد در حالی که او را تسبیح میگفت و این نور را به
درختی از درختان بهشت سپرد و این درخت بر اثر نور من نورافشانی میکرد تا این که [ صفحه 95 ] پدرم در وقت معراج، وارد
بهشت شد، خداوند همان وقت بر دل پدرم انداخت تا میوهاي از همان درخت بچیند و تناول کند، سپس این نور را به مادرم سپرد
. [ که مرا به دنیا آورد و من از همان نور میباشم.... [ 143
اهتمام فاطمه نسبت به احادیث پیامبر
از برخورد حضرت فاطمه علیهاالسلام نسبت به حفظ و نگهداري احادیث پیامبر صلی اللَّه علیه و اله و سلم چنین برمیآید که وي به
احادیث و آثار پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم بیش از هر چیز اهمیت میداد تا جائی که براي لحظاتی یکی از همان احادیث را
در کنار خود ندید، سخت برآشفته و از خادمه خود خواست تا هر چه زودتر آن را پیدا نموده و حاضر سازد. شقیق بن سلمه از
مردي به حضور فاطمه علیهاالسلام رسید. گفت: اي دختر رسول خدا! آیا از پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و » : ابنمسعود نقل کرده است
سلم چیزي نزد شما مانده است که به من مرحمت کنید، حضرت به خدمتکار خود فرمود: آن جریده را بیاور. خدمتکار به جست و
جو پرداخت ولی آن را پیدا نکرد. حضرت فاطمه علیهاالسلام فرمود: واي بر تو، آن جریده نزد من با حسن و حسین برابري میکند.
خدمتکار پس از جست و جوي بسیار آن را پیدا کرده، و به خدمت فاطمه علیهاالسلام آورد. معلوم شد موقع جاروب کردن آن را
لیس من » : در ظرف خاکروبه انداخته است. و در این جریده چنین نوشته بود: حضرت محمد صلی اللَّه علیه و آله و سلم فرمود
المؤمنین من لم یأمن جاره بوائقه و من کان یؤمن باللَّه و الیوم الاخر فلا یؤذي جاره و من کان یؤمن باللَّه و الیوم الاخر فلیقل خیراً او
یسکت. انّ اللَّه تعالی یحبّ الخیّر الحلیم المتعفّف و [ صفحه 96 ] یبغض الفاحش العنید البزّاء السّائل الملحف. انّ الحیاء من الایمان و
صفحه 41 از 61
الایمان فی الجنّۀ؛ از مؤمنین نیست کسی که همسایه از آزار وي در امان نباشد، هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد،
همسایهاش را آزار نمیدهد و هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد باید سخن خوب بگوید و گرنه ساکت باشد. خداي متعالی
اهل خیر بردبار عفیف را دوست میدارد و شخص بد زبان و سست و لجوج را دشمن میدارد. حیا از ایمان است و صاحب ایمان
. [144] «. در بهشت است و فحش از زشت گفتار و زشت گفتار هم در آتش است
چرا از فاطمه احادیث کمی بر جاي مانده؟
این امر ممکن است چند جهت داشته باشد یکی این که ایشان نمیتوانستند همانند سایر معصومین علیهمالسلام آزادانه به نقل
حدیث بپردازند. بدین جهت احادیث نقل شده از ایشان کم میباشد ولی این احتمال به دو جهت صحیح نیست. زیرا اولا راویان
مرد از حضرتش روایت کردهاند و ثانیا مگر روایت فقط به مردان منحصر بوده و زنان حق روایت نداشتهاند. علت دیگر: همان ظلم
آشکاري است که پس از پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم به اهلبیت آن حضرت شد، بزرگترین مانع از نشر و گسترش احادیث
اهلبیت علیهالسلام علی الخصوص فاطمهزهرا علیهاالسلام بود تا آنجا که آنهایی هم که از او روایتی شنیده بودند، به خاطر ترس و
وحشتی که حاکم بود، از نقل آنها خودداري کرده، در سینههاي خود پنهان کردند. ابوهریره در این رابطه میگوید: تا زمانی که
عمر زنده بود، ما جرأت [ صفحه 97 ] نداشتیم یک حدیث از پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم نقل کنیم. [ 145 ] . و ممکن است
چون بسیاري از این حادیث در فضل اهلبیت علیهم السلام خاصه علی بن ابیطالب علیهالسلام بوده، آنها را شنیدهاند اما از روي
دشمنی و کینهاي که با اهلبیت و علی علیهالسلام داشتند، از بیان آن احادیث خودداري کردند.
راویان حدیث از حضرت فاطمه
عدهي نسبتا زیادي از حضرت زهرا علیهاالسلام حدیث نقل کردهاند که علاوه بر امیرمؤمنان امام حسن، امام حسین، حضرت زینب و
امکلثوم افراد زیر به نقل حدیث از حضرتش پرداختهاند: 1- سلمان فارسی 2- ابوذر غفاري 3- جابر بن عبداللَّه انصاري 4- عبداللَّه
بن مسعود 5- یحیی بن جعده 6- حکم بن ابینعیم 7- عمرو بن الشرید 8- حذیفه بن الیمان 9- ربعی بن حراش 10 - انس بن مالک
-11 ابوسعید خدري 12 - ابن ابیملیکه 13 - ابوایوب انصاري 14 - ابوهریره 15 - بشیر بن زید 16 - سهل بن سعد انصاري 17 - شبیب
بن ابیرافع 18 - عباس بن عبدالمطلب 19 - عبداللَّه بن عباس 20 - عوانه بن الحکم 21 - قاسم بن ابیسعید خدري 22 - هشام بن
محمد 23 - زینب دختر ابورافع 24 - عایشه 25 - امسلمه 26 - اسماء بنت عمیس 27 - سلمی امرافع و غیر از اینها که میتوان به
روایات این عده در دلائل الإمامۀ، بشارة المصطفی، امالی شیخ طوسی، کفایۀ الاثر، مسند فاطمه علیهاالسلام و دهها کتاب دیگر
دست یافت.
گلایهاي از مسندنویسان و سخنی با احمد
یا توجه به شمار قابل توجه راویان حدیث از حضرت زهرا علیهاالسلام این گلایه [ صفحه 98 ] را از همه مسند نویسان به ویژه احمد
بن حنبل داریم که چرا نسبت به دختر پیامبر صلی اللَّه علیه و اله و سلم آن همه بی توجهی کردهاند. اما سخنی که با احمد داریم این
است که اگر ما به جلد ششم مسند نگاه بیفکنیم، خواهیم دید که وي از عایشه در حدود دویست و پنجاه و سه صفحه حدیث نقل
کرده ولی از حضرت فاطمه علیهاالسلام حدود یک صفحه و نیم- که جمعا ده حدیث میشود- نقل کرده است که حدیث اول و
دوم و هشتتم به یک مضمون اشاره شده، منتهی با این تفاوت که یکی را به صورت مجمل و دیگري با تفصیل بیشتري آورده است.
حال سوال ما این است آیا عایشه تا موقع رحلت آن حضرت نزد رسول خدا صلی اللَّه علیه و اله و سلم بیشتر بوده یا حضرت فاطمه
صفحه 42 از 61
علیهاالسلام. مگر به قول مورخین عامه، حضرت زهرا پنج سال پیش از هجرت پیامبر صلی اللَّه علیه و اله و سلم به دنیا نیامده است؟
و آیا مگر همسري عایشه با رسول خدا صلی اللَّه علیه و اله و سلم در مدینه صورت نگرفته است؟ حداقل هجده سال [ 146 ] حضرت
فاطمه علیهاالسلام در کنار پدر بوده است. سوال دیگر ما این است که آیا در این هجده سال، سالی یک حدیث هم حضرت فاطمه
علیهاالسلام از پدر روایت نکرده که حداقل هجده روایت از دوران مکه و مدینه براي فاطمه علیهاالسلام از پیامبر صلی اللَّه علیه و اله
و سلم نقل شود؟ ما اگر حضور ده سال پیامبر صلی اللَّه علیه و اله و سلم را در مدینه حساب کنیم. حضور و درك محضر پیامبر
اکرم صلی اللَّه علیه و اله و سلم توسط فاطمه علیهاالسلام بیشتر میباشد یا عایشه؟ با توجه به این که پیامبر صلی اللَّه علیه و اله و سلم
با حضرت فاطمه علیهاالسلام بیشتر همدم و همراز بوده، حضرت فاطمه علیهاالسلام میباید بیشتر روایت داشته باشد یا عایشه؟ آیا
ملاقات پیامبر صلی اللَّه علیه و اله و سلم با حضرت فاطمه علیهاالسلام بیشتر بوده یا با عایشه که هر چند شب یک شب نزد او بوده
است؟ [ صفحه 99 ] از نویسنده مسند احمد باید پرسید: مگر پیامبر صلی اللَّه علیه و اله و سلم در این مدت نه سال به خانهي زهرا
علیهاالسلام رفت و آمد نداشته؟ آیا به هنگام ملاقات کاملا سکوت میکرده تا بگوئیم نه یا ده روایت از پدریش نقل کرده است؟
آیا چنین چیزي باور کردنی است. آیا به هنگام میلاد امام حسن، امام حسین و حضرت زینب کبري، آن حضرت جهت تبریک به
خانه زهرا علیهاالسلام نرفته و چیزي نفرموده که وي آنها را ضبط کند. آیا به هنگام رحلت و روزهاي بیماري فاطمه علیهاالسلام به
عیادت پدر نرفته و هیچ حدیث و روایتی از او نقل نکرده؟ آیا این ظلم آشکار از یک عالم حدیث شناس بخشودنی است؟
مسند است یا کتاب فضایل؟
اما سخنی که سیوطی (متوفاي 911 ه ق) داریم این است که وي مسندي براي حضرت فاطمه علیهاالسلام جمع کرده است که
خواننده در ابتدا فکر میکند، وي دویست و هشتاد و چهار حدیث از احادیثی را که حضرت فاطمه علیهاالسلام نقل کرده، در این
کتاب آورده است. اما بعد روشن میشود که چنین خبري نیست، زیرا از نام گذاري خود کتاب مشخص که مؤلف بین روایاتی که
حضرت فاطمه علیهاالسلام نقل کرده و بین روایاتی که در فضل و مقام حضرت علیهماالسلام فاطمه علیهاالسلام نقل شده، جمع
کرده است و نام آن را مسند گذاشته است. و از دویست و هشتاد و چهار شمارهاي که در مقابل احادیث زده شده. فقط سی و چهار
حدیث را حضرت فاطمه علیهاالسلام نقل کرده که دو حدیث از آنها با دیگري اشتراك در نقل دارد و با این بیان به نظر میرسد
اگر نام کتاب را احادیث فضل فاطمه علیهاالسلام میگذاشت، بهتر بود. زیرا چیزي که در آن بسیار کم به چشم میخورد، مسند
فاطمه علیهاالسلام است. ثالثا از سی و چهار حدیث یاد شده، دو روایت سه بار تکرار شده و هفت حدیث دو بار تکرار گشته است.
[ صفحه 100 ] که با حذف احادیث مکرر فقط بیست و چهار حدیث باقی میماند. و بقیه احادیث نقل شده جز یک حدیث که از
تیغ محقق کتاب جان سالم به در برده، به نظر آقاي فواز احمد زمرلی محقق کتاب مسند فاطمه سیوطی، یا ضعیف هستند یا مجهول
یا مرفوع یا مرسل و سرانجام براي هر کدام عیبی تراشیده که در نتیجه به نظر ایشان از حضرت فاطمه علیهاالسلام هیچ حدیث
صحیحی از پدرش نرسیده است. ایا بی انصافی بیش از این قابل تصور است.
گسترش فرهنگ کوثر به وسیله معصومین
اگر چه دشمنان اهلبیت: دست به تلاش وسیع و گستردهاي زدند تا جلوي گسترش فرهنگ کوثر را بگیرند و متأسفانه در برخی
زمینهها نیز موفق گردیدند و در برخی کتابهاي حدیثی اثر منفی خود را گذارد اما امامان معصوم: با حدیت تمام تا حدودي
توانستند مانع گسترش این کار شوند. از این رو مشاهده میکنیم که مطالب فراوانی از زبان فاطمه علیهاالسلام به وسیله هر یک از
آنها به دست ما رسیده است و آن چه را که دشمن در پی از بین بردن یا تضعیف آنها بود، اهل بیت احیا کردند و مطالب
صفحه 43 از 61
گوناگونی از قبیل م.ناقب، فضائل، روش زندگی، سیره و سنت و رفتار حضرت فاطمه علیهاالسلام در زندگی نه سالهاش، برخوردها
و گفت و گوهاي وي با پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم در بسیاري از مسائل اخلاقی، اجتماعی، معنوي و دهها موضوع دیگر به
عنوان میراث اصیل حضرت فاطمه علیهاالسلام براي آیندگان به یادگار گذاشته که در کتابها و منابع دست اول شیعه فراوان به
چشم میخورد، بدین جهت باید احادیث حضرت فاطمه علیهاالسلام را از لابلاي گفتههاي امامان معصوم به دست آورده و از
[ اندیشههاي والایش بهره برد. [ صفحه 101
بررسی