گروه نرم افزاری آسمان

فصل سوم: ادله حجاب اسلامی






اشاره
. 1) مستدرك الوسائل، ج 8، ص 463 ) ( پیامبر اکرم (ص) خداوند حیا و پوشیدگی بندگانش را دوست دارد. ( 1
ادله حجاب اسلامی
صفحه 13 از 61
اشاره
لزوم پوشیدگی زن از چهار دلیل قرآن، روایات، سیره و عقل برخوردار است که هر کدام به تنهایی براي اثبات ضرورت حجاب
کافی است. . در این فصل همه آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.
الف قرآن و روایات
مهمترین دلایل شرعی وجوب پوشش دینی آیات سوره نور و احزاب است، خداي تعالی در سوره نور فرموده است: وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ
یَغْضُ ضْنَ مِنْ أَبْ َ ص ارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْ رِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَی جُیُوبِهِنَّ وَلا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلا
لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ
أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الإرْبَۀِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلَی عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلا یَضْ رِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِنْ
زِینَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَی اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ( 1) (اي پیامبر) به زنان با ایمان بگو دیده هاي خود را فرو بندند و عورت
خود را بپوشانند. (دامان خود را پاك نگاه دارند) و زیور و زینت خویش بر نامحرم آشکار نسازند مگر آنچه پیداست. و سرپوش
هاي خود را بر گریبان هاي خویش اندازند و زینت و جمال خود را آشکار نکنند مگر براي شوهران، یا پدران، یا پسران، یا پسران
شوهر، یا برادران، یا برادرزادگان، یا خواهرزادگان، یا زنان، یا کنیزان خود، یا مردانی که از زن بی نیازند، یا کودکانی که از
عورت زنانا آگاه نیستند. و پاي بر زمین نزنند که زیور پاهایشان معلوم گردد. اي مؤمنان همگی به سوي خداوند توبه کنید باشد که
رستگار گردید. آنچه از این آیه شریفه استفاده می شود عبارت است از: 1 بستن چشم از نگاه هاي شهوت آلود به مردان 2 لزوم
پوشش عورت از دیگران (بر هر مرد و زن مسلمان واجب است عورت خود را به استثناي همسر از هر زن و مرد محرم و نامحرم و
3 لزوم پوشش بدن زن و زینت هاي آن 4 جواز آشکار بودن بدن و زینت هاي آن در برابر محارم ( اطفال ممیز بپوشانند). ( 2
مناسبا ست در اینجا شأن نزول آیه حجاب را بیان کنیم: روزي جوانی از انصار در یکی از کوچه هاي مدینه می گذشت که با زنی
2) عروه الوثقی، ج 1، فصل فی الستر و ) . روبرو گردید که مقنعه خود را پشت گوش ها قرار داده و در نتیجه ( 1) سوره نور، آیه 31
الساتر، مسئله 1. گردن و گوش ها و قرص صورت او به طور کامل آشکار بود. جوان چشم به او دوخت، و چون از یکدیگر
گذشتند به دنبالش حرکت کرد، و غافل از هر چیز به او خیره شده بود تا که در کوچه اي وارد شد و از فرط غفلت صورتش به
استخوان یا شیشه اي که در دیوار بود اصالت کرد و خون جاري گردید. وقتی آن از زن از جلوي چشمش گذشت و دیگر او را
ندید متوجه شد که خون بر سر و سینه اش ریخته است. ناراحت شد. نزد خود گفت: به خدا قسم نزد پیامبر خدا (ص) می روم و او
را از این قضیه آگاه می کنم. وقتی نزد رسول (ص) رفت و چشم حضرت به او افتاد، پرسید: چه شده است؟ جوان ماجراي زن بی
حجاب را براي او توضیح داد. در این هنگام بود که جبرئیل (ع) آیه فرو بستن چشم از زن نامحرم را نازل کرد و به دنبال آن بستن
چشم از مرد نامحرم و هم چنین پوشش زنان را بر پیامبر (ص) نازل کرد و به صراحت بیان کرد که زنان زینت هاي (طبیعی و
مصنوعی) خود را از نامحرم بپوشانند و مقنعه خود را بر سینه اندازند تا گردن و سینه آنها پوشیده گردد. ( 1) شأن نزول دیگري هم
نخلستانی داشت. روزي عده اي از زنان مدینه در حالی که لباس سراسري به تن نداشتند، « مرثد » دختر « اسماء » نقل شده است که
وارد نخلستان او شدند. اسماء که دید آنها چادر ندارند و خلخال و گردن و برآمدگی سینه آنها نمایان است، با ناراحتی گفت: این
1) وسائل الشیعه، ج 14 ، ص 138 و 139 . چه حرکت زشتی است که مرتکب شده اید و با این وضع وارد باغ من شده اید؟ خبر این )
قضیه به رسول خدا (ص) رسید و این آیه نازل شد: (اي پیامبر) به زنان با ایمان بگو... ( 1) نکته: اي به زینت حجاب آراسته! اي به
مقام عفاف باریافته که چون فرشته اي بر اریکه پاکی نشسته اي! صولت حجابت چشم ها را خاضع کرده است، و سطوت حیائت دل
صفحه 14 از 61
ها را رام کرده است، بگذار بگویم که تحقیر هوس ها بزرگت ساخته است، شکر خداي را که این گونه خواسته است. ( 1) سوره
نور، آیه 31 ؛ نمونه بینات در شأن نزول آیات، ص 568 به نقل از تفسیر ابن ابی حاتم.
زینت
بعد از آن که خداوند به لزوم بستن چشم زنان از مردان و پوشش عورت از نگاه دیگران دستور می دهد همان گونه که این دو
وظیفه را در آیه قبل به مردان گوشزد کرده است، لزوم پوشش زینت هاي زن را مورد تأکید قرار می دهد و با توجه به اهمیتی که
دارد دو مرتبه از چنین پوششی در یک آیه سخن به میان آورده است. آنچه زن خود را به آن می آراید زینت محسوب می شود و
نهی قرآن به هر چیزي است که عرف مردم آن را زینت و زیبایی به حساب می آورد و تفاوتی وجود ندارد که زینت مثل گلوبند،
النگو و گوشواره از بدن جدا شود یا مثل آؤایش و تزئین چهره به بدن متصل باشد و یا زینتی طبیعی نظیر موي سر یا جلوه هاي بدن
باشد. خداوند از یک نمونه شایع زینت که در صدر اسلام وجود داشته است نهی فرموده است که زنان پاي بر زمین نکوبند تا زینت
هاي مخفی پاهایشان معلوم گردد. این زینتی که مورد نهی خداي تعالی قرار گرفته است به نظر برخی مفسرین به صدا در آوردن
خلخال پاي زنان بوده است که از زمین کوبیدن پا به گوش نامحرم می رسیده است. و ابن عباس گفته است: شنیدن صوت خلخال
یا آشکار شدن آن بوده است. ( 1) بنابراین آیه شریفه همان گونه که فقهاي اسلام فرموده اند: پوشش آنچه در عرف مردم نظیر
گلوبند، گوشواره، النگو، دستبند، عینک و ساعت زینتی، آرایش صورت و دست ها، ناخن بلند یا لاك زده، حلقه، کفش و لباس
هاي زینتی از جهت رنگ، مد و امثال آن زینت محسوب شود در برابر نامحرم حرام است. ( 2) آشکار کردن زینت ها در یکی
دیگر از آیات قرآن مورد نهی قرار گرفته است: وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَلا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّۀِ الأولَی ( 3) در خانه هاي خود قرار گیرید
2) عروه الوثقی، ج 1، الستر و الساتر، ) . و همانند دوره جاهلیت پیشین آرایش و خودنمایی نکنید. ( 1) مجمع البیان، ج 7، ص 138
3) سوره احزاب، آیه 33 . این آیه خطاب به همسران پیامبر (ص) است. اما همان گونه که در ) . مسئله 4 احکام بانوان، ص 19
معارف فقهی آمده است همه زنان مسلمان را شامل می شود. از این آیات قرآن معلوم می گردد آشکار کردن هر نوع زینت مورد
نهی پروردگار عالم، و از جمله گناهان است که خداوند مرتکبین آن را به توبه فراخوانده است و در پایان همین آیه فرموده است:
پوشش زینت ها یا توبه از آشکار کردن آنها در برابر «. اي مؤمنان همگی به سوي خداوند توبه کنید باشد که رستگار گردید »
نامحرم، زن را از آنچه که پیامبر اکرم (ص) از آن خبر داده است مصون می دارد. آن حضرت می فرماید: در معراج زنی را یدم که
گوشت بدنش را می خورد و آتش از پایین او زبانه می کشید... زیرا بدن خود را براي مردم تزئین می کرد. ( 1) معلوم است که
نمایش آرایش و زیورهاي زن، تنها در برابر نامحرم چنین آثار ناگواري را در پی دارد و چنانچه براي همسر انجام گیرد کار
پسندیده اي خواهد بود. نکته: خواهرم! نیک بدان که دین گلستان ارزش هاست و حجاب غنچه نوشکفته درخت تسلیم است. پس
. خود را به این غنچه زیبا زینت بخش که حجاب زیور تو و تو زینت آفرینشی. ( 1) وسائل الشیعه، ج 14 ، ص 156 و 155
حدود پوشش
بعد از آن که خداوند پوشش زینت ها را مورد تأکید قرار می دهد لزوم حجاب اسلامی که از ارکان عملی و ضروریات شریعت
اسلام به شمار می رود را مورد توجه قرار می دهد و می فرماید: وَلیَضرِبنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ زنان باید با سرانداز خود گردن و
جمع خمار « خُمُر » . سینه خود را بپوشانند. این بخش از آیه نه تنها وجوب حجاب را بیان می کند که حدود آن را نیز معین می سازد
است و در لغت آمده است: الخمار ثوب تغطی به المرأه رأسها. خمار لباسی است که زن سر خود را با آن می پوشاند. ( 1) ابن
عباس در تفسیر این بخش از آیه شریفه می گوید: تغطی شعرها وصدرها و ترائبها و سوالفها. ( 2) زن موي سر و سینه و دور گردن و
صفحه 15 از 61
زیر گلوي خود را بپوشاند. آنچه می تواند به این فرمان الهی جامه عمل بپوشاند مقنعه یا روسري بلندي است که علاوه بر پوشش
کامل سر بر روي گردن و سینه افتد. و از این جا معلم می شود روسري هاي کوتاهی که گلوي زنان را به ویژه به هنگام چرخش سر
به طرف راست یا چپ پوشش نمی دهد وظیفه دینی آنها را در برابر دستور پروردگار محقق نمی سازد چه این که گره زدن
روسري، زنان را در بسیاري از موارد از پوشش کامل گلو و گردن که ( 1) مصباح المنیر ( 2) مجمع البیان، ج 7، ذیل آیه دستور
صریح قرآن است باز می دارد. اما مقنعه به گونه اي که گلو و گردن را پوشانده و پایین آن برآمدگی هاي اندام را می پوشاند و
زیر چانه که از وجوب پوشش مستنثی نشده است را به طور کامل پوشش می دهد و احتیاط واجبی را که فقها بیان کرده اند که
باید کمی از اطراف صورت نیز پوشیده شود تا یقین به انجام دستور خداوند شده باشد عملی می سازد. از همین رو مقنعه ساده از
لباس هاي متین و دوست داشتنی زنان عفیفی است که کمترین تحریک نامحرم را شرم خود می دانند. نکته دیگري که از این آیه
شریفه استفاده می شود آن است که پوشاندن چهره و دست، واجب نیست. عایشه گوید: وقتی خواهرش اسماء با لباس نازك نزد
رسول خدا (ص) آمد حضرت از او رو گرداند و فرمود: اي اسماء وقتی زن به بلوغ می رسد نباید چیزي از بدن او شکار گردد مگر
این و این و اشاره به دو کف دست و صورتش کرد. ( 1) در ضمن از این حدیث استفاده می شود که مرد کمترین محرمیتی با
خواهر خانم خود ندارد. نتیجه این که زنان و دختران مکلف باید موي سر و بدن خود را به استثناي صورت و دو کف دست با
لباسی که جلب توجه نکنند از نامحرم بالغ و پسر بچه نابالغ ممیز بپوشانند. ( 2) و بچه ممیز کسی است که مسائل جنسی را بکه
(2) . بزرگ ها می فهمند درك کند. حجب و عفت نعمت واهب بود ستر موها و تنت واجب بود ( 1) سنن ابی داود، ج 4، ص 64
عروه الوثقی، ج 1، فصل فی الستر و الساتر. آنچه مستثناي از پوشش بگشت قرص صورت باشد و کفین دستت البته کمال حجاب در
رو گرفتن از نامحرم است و اگر کسی با قصد لذت به دست یا صورت زنی نگاه کند پوشاندن آن نیز به اجماع ( 1) همه فقها واجب
می شود. ( 2) و این با پوشش بیشتر قرص صورت با چادر و یا برگرداندن صورت میسر است. علت این که برخی فقها در پوشش
صورت احتیاط واجب کرده اند ( 3) کثرت چنی ن نگاه هاي آلوده اي به ویژه در عصر کنونی بوده است. اما اکثر آنها چنین
احتیاطی را جز در هنگام نگاه هاي شهوي واجب ندانسته اند ( 4) بلکه آن را احتیاط پسندیده اي به شمار آورده اند. چهره و دست
هاي زن کمتر از اسیر اعضاي او جاذبه ندارد، از این رو ملاك پوشیدگی در آنها وجود دارد اما از آنجایی که وجوب پوشش
دست و صورت با مشکل همراه است اسلام این دو را استثنا کرده است تا خانم ها بتوانند بدون پوشاندن صورت و دست ها به
راحتی فعالیت هاي اجتماعی خود را انجام دهند. البته اگر خانمی بخواهد به هر دلیلی نظیر ناامنی محیط یا احتیاط بیشتر، چهره خود
را بپوشاند تا دیده و شناخته نشود، نه تنها اسلام با پوشیدگی صورت او مخالفتی نکرده است که در برخی موارد که مورد اشاره
. قرار گرفت آن را لازم شمرده است و فقها از چنین پوششی به شایستگی یاد کرده اند. ( 1) مستمسک العروه الوثقی، ج 5، ص 247
2) عروه الوثقی، ج 1، فصل فی الستر و الساتر. ( 3) همان منبع، حاشیه الستر و الساتر. ( 4) همان منبع، فصل فی الستر و الساتر. نکته: )
خواهرم! فاطمه (ع) صراط مستقیم زن مسلمان است و پوشیدگی نمود بارز مکتب اوست. پس بکوش تا بر محور فاطمه چرخیده
، 1) مستدرك الوسائل، ج 14 ) ( باشی که حضرتش فرمود: بهترین چیز براي ز آن است که به مردي نگاه نکند و مردي او را نبیند. ( 1
. ص 289
محارم
بعد از آن که خداي تعالی لزوم و حدود پوشش دینی بانوان را بیان فرمود، دوباره بر نهی از آشکار کردن زینت زنان تأکید می
فرماید و کسانی را که واجب نیست زینت پنهان خود را از دید آنها بپوشانند معرفی می کند. و آنها عبارتند از: 1 شوهران 2 پدران
(پدر، پدربزرگ پدري به بالا و پدربزرگ مادري به بالا) 3 پدر شوهر 4 پسران (پسرهاي بی واسطه زن یا با واسطه اي که از پسر
صفحه 16 از 61
یا دختر او هستند) 5 فرزندان شوهر (که از همسر دیگر خود دارد) 6 برادران 7 برادرازدگان (و فرزندان آنها) 8 خواهرزادگان (و
9 زنان آنها (مراد زنان مسلمان هستند) امام صادق (ع) فرمود: سزاوار نیست . فرزندان آنها) ( 1) مستدرك الوسائل، ج 14 ، ص 289
که زن مسلمان خود را نزد زن یهودي و نصرانی برهنه کند زیرا آنها ویژگی هاي جسمانی او را براي شوهران خود توصیف می
10 کنیزان ( کنند. ( 1) فقها نیز برهنگی زن مسلمان را نزد زن مسیحی و یهودي بلکه هر زن غیر مسلمانی مکروه دانسته اند. ( 2
(مسلمان و غیر مسلمان) 11 مردان تابعی که میل جنسی ندارند. (ابله و احمقی که نیازمند سرپرست است) 12 اطفالی که اطلاع و
توان بر مسائل جنسی ندارند. البته اگر آرایش و برهنگی زن سبب تحریک هر یک از محارم شود یا با دید شهوت به او نگاه کنند
باید خود را بپوشاند. فجایع فراوان خانوادگی عبرتی است که زنان و دختران از پدره دري در برابر محارم به ویژه جوانان مجرد
، 1) وسائل الشیعه، ج 14 ) ( بپرهیزند و سزاوار است زن در برابر محارم خود به استثناي شوهر تقوا و متانت جنسی را حفظ نمایند. ( 3
3) براي آنکه مصادیق محرم و نامحرم به طور کامل روشن گردد فروع ) . 2) عروه الوثقی، ج 2، احکام النکاح، مسئله 28 ) . ص 133
آن را به اندازه اي که مورد نیاز است بیان می نیم تا معلوم گردد زنان مؤمن در برابر چه کسانی باید حجاب دینی را مراعات کنند و
مردهاي با ایمان از نگاه به چه کسانی پرهیز نمایند: محارم 1 پدر و مادر و هرچه نظیر پدربزرگ و مادربزرگ بالا روند، و دختر و
پسر و هرچه نظیر نوه و نتیجه پایین روند. 2 برادر و پسر و نوه و نتیجه برادر و خواهر 3 عمو و عموي پدر و مادر 4 دایی و دایی
پدر و مادر 5 خاله و خاله پدر و مادر 6 عمه و عمه پدر وم ادر 7 پدر و پدربزرگ (پدري و مادري) شوهر 8 هر زنی به داماد و
داماد پسر و دخترش محرم است 9 اگر زنی که فرزند دارد ازدواج کند، دختران و نوه هاي (پسر و دختري) او به شوهرش محرمند،
اما عروس آن زن به او محرم نمی باشند. 10 اگر زنی با مردي که فرزند دارد ازدواج کند فرزندان و نوه هایش به همسر او محرم
اند. اما دامادش به او محرم نیست. غیر محارم 1 شوهرِ خواهر و عمه و خاله 2 پسرانِ عمو، عمه، دایی و خاله 3 زن عمو، زن دایی
و زن برادر 4 دخترانی که همسرا نسان عمه یا خاله آنها می باشد 5 خواهر زن، برادر زن، عمه و خاله و برادرزاده و خواهرزاده و
عمه زاده و عموزاده زن به شوهرش محرم نیستند 6 اگر مردي که داراي پسر و دختر است یا زنی که داراي پسر و دختر است
ازدواج کند، فرزندان آنها به یکدیگر محرم نیستند زیرا اشتراکی در پدر یا مادر ندارند.
حجاب برتر
اشاره
خداي تعالی در سوره احزاب فرموده است: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لأزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلابِیبِهِنَّ ذَلِکَ
أَدْنَی أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا ( 1) اي پیامبر به زنان و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: پوشش هاي (جلباب هاي)
خود را به هم نزدیک سازند که با این پوشش بهتر، شناخته ( 1) سوره احزاب، آیه 59 . شوند تا از تعرض (هوسرانان) آزار نبینند و
خداوند بخشده و مهربان است. این آیه یکی دیگر از آیات حجاب اسلامی است که پس از آیه شریفه سوره مبارکه نور نازل شده
است. آنچه باید در این آیه مورد بحث و بررسی قرار گیرد معناي جلبلاب است. در این آیه خداي تعالی از همه زنان خواسته است
است خود را بپوشانند. مفسران و اهل لغت معانی مختلفی را براي جلباب ذکر کرده « جلابیب » که مفرد « جلباب » تا با پوششی به نم
اند. ابن عباس گوید: الرداء الذي یستر من فوق الی اسفل. ( 1) جلباب ردائی است که سراسر بدن از بالا تا پایین را می پوشاند. مراد
پوششی است که نظیر عبا، بر روي لباس دیگر می پوشند و مصداق آن در زمان ما عبا و چادر زنان عرب و ایرانی است. « رداء » از
تعبر به هم نزدیک کردن رداء در آیه شریفه، با چادر و عبا سازگارتر است زیرا شکل آن به گونه اي است که باید اطراف آن به
ثوب اکبر من الخمار و من ابن عباس و ابن » : هم نزدیک و روي هم قرار گیرند تا بدن را پوشش دهند. در تفسیر قرطبی آمده است
صفحه 17 از 61
جلباب لباسی است که از روسري بزرگتر است و ابن » « و الصحیح: انه الثوب الذي یستر جمیع البدن « القناع » و قیل « انه الرداء » : مسعود
عباس و ابن مسعود آن را به معناي رداء (لباس بلندي که بر روي لباس هاي دیگر می پوشند) گرفته اند و گفته شده استک مقنعه
عبا و ) «. است. و نظر صحیح آن است ( 1) تفسیر کشاف، ج 3، ص 559 ، ذیل آیه که جلباب لباسی است که همه بدن را می پوشاند
چادر) علامه طباطبایی در تفسیر المیزان در ذیل آیه شریفه آورده است: الجلابیب جمع جلباب و هو ثوب تشتمل به المرأه فیغطّی
جلابیب جمع جلباب است و آن لباسی است که زن آن را در بر می کند و » جمیع بدنها او الخمار الذي تغطّی به رأسها و وجهها
صاحب تفسیر المیزان دو معنا براي «. همه بدن خود را می پوشاند. یا مقنعه اي است که سر و صورت خود را به آن می پوشاند
جلباب ذکر کرده است که معناي دوم او مطابق قول صاحب تفسیر مجمع البیان است. و از مطالب او در ذیل آیه استفاده می شود
که جلباب را لباس سراسري گرفته است. ابن منظور در لسان العرب آورده است: الجلباب ثوب اوسع من الخمار دون الرداء تغطّی به
جلباب لباسی بزرگتر از سرپوش و » . المرأه رأسها و صدرها و قیل هو ثوب واسع دون الملحفه تلبسه المراه و قیل هو ارلملحفه
کوچکتر از ردا است که زن سر و سینه خود را با آن می پوشاند. و گفته شده است لباسی بزرگ است که از ملحفه کوتاهتر است و
ملحفه همان ملافه و در نتیجه جلباب همان چادر می باشد که از ملافه «. زن آن را می پوشد و گفته شده است: همان ملحفه است
داراي معانی مختلفی از جمله: چادر، مقنعه، لباس بزرگتر از روسري و کمتر « جلباب » کوتاهتر است. از آنچه بیان شد معلوم گردید
از چادر است. حال اگر خانمی بخواهد مطمئن شود که به آنچه خداوند فرموده است عمل کرده است به قول ابن عباس و ابن
را به لباسی تفسیر کرده « جلباب » مسعود دو صحابی بزرگ رسول الله (ص) و علامه طباطبایی مفسر بزرگ قرآن کریم عمل کند که
اند که همه بدن را می پوشاند و این همان حجاب برتر است که مصداق آن در زمان ما چادر یا عبا می باشد. و چنانچه از مقنعه بلند
(بزرگتر از روسري و کمتر از چادر) استفاده کند نیز کافی اس. اما آنچه مسلم است روسري هاي موجود که کوتاهتر از مقنعه است
که پوشیدن آن را خداوند واجب فرموده است نخواهد بود. بله روسري بلندي که به شکل چارقد سر می کنند و تا « جلباب » مصداق
نیمی از اطراف بدن را می پوشاند می تواند در تحقق این پوشش دینی کافی باشد. آنچه مسلم است خداوند پوششی را به نام
جلباب واجب فرموده است و بنابر کلمات مفسرین قرآن و اهل لغت این پوشش از مقنعه بزرگتر و لااقل به اندازه مقنعه اي است که
سر و گردن و گلو و بر آمدگی هاي جلوي بدن را می پوشاند و این همان چیزي است که فقها اسلام بر آن اتفاق نظر دارند که زن
باید سر و گردن و برآمدگی هاي آن را بپوشاند و البته چادر که مصداق کامل جلباب است را بهترین پوشش زن مسلمان براي انجا
این وظیفه دانسته اند. چه این که نزول آیه 59 سوره احزاب بعد از آیه حجاب در سوره نور بیانگر کامل تر شدن حکم حجاب از
روسري به چادر و یا حداقل مقنعه بلند است و در هر صورت پوشیدن چادر سیره فاطمه (ع) بوده است و سیره او حجت شرعی
است. و از جمله قرائنی که ثابت می کند جلباب همان لباس سراسري (چادر) است که خداوند به پوشیدن آن امر فرموده است
سندي در اول فصل پنجم ذکر خواهیم کرد که فاطمه (ع) هم زمان از خمار و جلباب استفاده می کرد و اینها دو لباس تکراري نبوده
« اشتملت » است بلکه کاربرد متفاوت داشته است چنان که از دو فعل لاثَت خمارها و اشتَمَلَت بجلبابها استفاده می شود و البته فعل
تنها براي پوشیدن لباس سراسري که همان شمله (چادر، عبا) است استعمال می شود. خداي تعالی در پایان آیه به فلسفه چنین
پوششی اشاره فرموده است که این پوشش سبب می گردد اراذل و اوباش جامعه، زنانی را که داراي این پوشش هستند به عفت و
پاکی بشناسند. در عصر حاضر و هر زمان دیگر هم این گونه بوده است که هوسرانان جامعه حساب زنان متین و پوشیده را از زنان
بیماري که با جلوه گري و آشکار کردن زینت ها و آرایش خود در جامعه وارد می شوند جدا می کنند که اگر زنی اهل هوسرانی
و شنیدن بیهوده گویی هاي جنسی نیست و به دنبال فساد حرکت نمی کند به این وضع در برابر نامحرم حاضر نمی شود. مردان و
جوانان فاسد جامعه هرگز زنی که از نامحرم رو می گیرد را با آنهایی که موهاي سر خود را در عرض نگاه آلود آنان قرار می دهند
برابر نمی دانند، چرا که می دانند پوشیدگی زن مهر تأیید عفاف اوست. از این رو به نبال زنان و دخترانی حرکت می کنند که با
صفحه 18 از 61
نگاه کردن، خندیدن یا راه رفتن یا حرف زدن لباس پوشیدن یا آرایش کردن، مردان نامحرم را به سوي خود دعوت می کنند. نکته:
اي به برترین حجاب آراسته! اي به کمال پوشش راه یافته که با کاسبرگ حجابت چون غنچه هاي نوشکفته رو گرفته اي! چادر تو
لبیک خالصانه به پیام حضرت معبود است که جز در پرتو عشقش به انتخاب آگانه آن نتوان رسید.
ب سیره و عقل
یکی دیگر از ادله وجوب حجاب دینی که بعد از کتاب و سنت سومین دلیل محسوب می شود سیره زنان مسلمان از صدر اسلام تا
به حال بوده است. آنها همواره در برابر نامحرم بدن و می سر خود را می پوشانده اند و این عمل آنها ناشی از دستور پیامبر اکرم
(ص) و ائمه هدي (ع) بوده است. عقل نیز یکی دیگر از ادله لزوم پوشیدگی زن است. عقل انسان حکم می کند که به آنچه منافع
سالم و مورد نیاز او را تأمین می کند و یا زیانی را از او دور می سازد مبادرت ورزد و پوشیدگی زن همان گونه که در مباحث آثار
حجاب و بی حجابی خواهد آمد آثار مثبتی نظیر آرامش درونی، امنیت، مصونیت زن و جامعه از مفاسد اجتماعی، رشد و پرورش
استعدادهاي زن، تحکیم خانواده، سلامت نسل، صیانت ارزش هاي والاي زن، موفقیت هاي معنوي و اطاعت از پروردگار را به
همراه دارد و از زیان هایی نظیرتزلزل خانواده، ایجاد جو غفلت، عقده مند کردن مردان، سقوط ارزش هاي زن، بلوغ زودرس جنسی
جوانان، اسارت روح و غضب پروردگار پیشگیري می کند. بنابراین هر عقلی که اسیر زنجیر شهوت و اوهام نباشد به لزوم آن حکم
خواهد کرد اگرچه به ادیان الهی پایبند نباشد چه این که جوانه هاي پذیرش فرهنگ حجاب در بین برخی زنان غربی که خسارت
هاي ناشی از برهنگی زن را کاملًا احساس می کنند آشکار شده است. حجاب یک وظیفه اخلاقی براي همه زنان عفیف با هرگونه
عقیده است. نکته: خواهرم! عقل مشعلی است که چون شعله هاي تفکر از درونش زبانه کشد خانه قلب روشن گردد آن گاه چشم
می بیند آنچه را نمی دید و گوش می شنود آنچه را نمی شنوید و زبان می گوید آنچه را نمی گفت و قلب می فهمد آنچه را نمی
فهمید. در چنین حالی است که مناظر زیباي آثار حجاب بر صفحه دل آشکار می گردد و آثار زیانبار جلوه گري از زیر لایه هاي
تاریک جهل عیان می شود.
پوشش مردان
همان گونه که در بحث فلسفه انحصار پوشش بر بانوان بیان گردید مرد بر خلاف زن از ظرافت، دلربایی و جاذبه هاي شدید جنسی
که بر اساس حکمت الهی در وجود زنان قرار داده شده است برخوردار نیست و از آن جایی که پوشیدگی بدن بر اساس حقیقت و
آثار وجودي آن است حجاب کامل بدن بر مردها تشریع نگردیده است، چه این که زنان سالخورده اي که امید ازدواج در آنها
وجود ندارد و از جاذبه هاي درون گذشته عمر خود برخوردار نیستند موظف به پوشش موي سر و بازوان خود نیستند. ( 1) اگر چه
به توصیه قرآن بهتر است خود را بپوشانند. قرآن کریم درباره حدود پوشش مردان می فرماید: ویحفظوا فروجهم ( 2) مردان عورت
خود را بپوشانند. فقهاي اسلام نیز به تبع از قرآن و روایات به جز عورتین، پوشش سایر اعضاي بدن مرد را لازم ندانسته اند. در عین
حال اگر مردي به قصد جلب توجه و گناه انداختن زن یا دختري بدن خود را برهنه کرده یا لباس تنگ، نازك یا با مدل یا جنس
خاصی به تن کند مرتکب حرام شده است. قرآن کریم می فرماید: وَلا تَعَاوَنُوا عَلَی الإثْمِ وَالْعُدْوَانِ ( 3) بر گناه و تجاوز کمک
( نکنید. هم چنین اگر مرد لباس خاصی از جهت دوخت، رنگ و شمایل به تن کند که انگشت نما شود معصیت کرده است. ( 4
بنابراین مرد باید از لباس ساده و متین که از هر گونه منع شرعی به دور باشد استفاده کند چه این که نوع پوشش معرف روحیه و
شخصیت انسان است. استفاده از شلوار تنگ و قرار دادن پیراهن در آن از قاموس اخلاق مردان و جوانان بزرگوار به دو است.
نمایاندن نقاط محرك و زشت منظر بدن شیوه اراذل شهوتران جامعه است که از فطرت خود به دور افتاده اند. اینها نیز همانند زنان
صفحه 19 از 61
1) سوره نور، آیه 60 ، وسائل الشیعه، ج 14 ، ابواب مقدمات نکاح، باب 110 ، حدیث 2 و باب 107 ، حدیث 1، و عروه الوثقی، )
4) رساله، احکام لباس. خودنما بخشی از معلولین فرهنگی ) . 3) سوره مائده، آیه 2 ) . 2) سوره نور، آیه 31 ) . احکام النکاح، مسئله 35
جامعه را تشکیل می دهند که اگر نور تفکر و ایمان بر قلوب آنها بتابد از سبک سري به متانت و از لجام گسیختگی به تقوا می
گرایند. لباس طلا بافت و ابریشمی نیز از جمله لباس هایی است که بر مرد مسلمان حرام است. پیامبر اکرم (ص) فرموده است: لباس
ابریشمی و طلابافت بر مردان امت من حرام و بر زنان حلال گردید. ( 1) در توضیح المسائل آمه است: پوشیدن لباس طلابافت راي
زینت کردن به طلا مثل آویختن زنجیر طلا به سینه » . مرد حرام و نماز با آن باطل است اما براي زن در نماز و غیر نماز اشکال ندرد
و انگشتر طلا به دست کردن و بستن ساعت مچی طلا بر مرد حرام و نماز خواندن با آنها باطل است و احتیاط واجب آن است که از
2) با توجه به آنچه بیان )«. استعمال عینک طلا هم خودداري کند ولی زینت کردن به طلا براي زن در نماز و غیر نماز اشکال ندارد
گردید دخترانی که ازدواج می کنند از خرید طلا مثل حلقه، دستبند و امثال آن براي همسر خود پرهیز کنند تا نقطه شروع زندگی
آنها به معصیت آلوده نشود. و هم چنین در رساله آمده است لباس مرد نمازگزار نباید ابریشم خالص باشد. و در غیر نماز هم
2) رساله، احکام لباس، شرط پنجم. پوشیدن لباس ابریشمی براي زن در ) . پوشیدن آن براي مرد حرام است. ( 1) کنز، خ 41210
نماز و غیر نماز اشکال ندارد. ( 1) در کتاب آلمانیا و الاسلام آمده است تماس طلا با بدن مرد و رگ هاي مئین خون، آثار سختی
ایجاد می کند. در مردان به سرعت جریان گلبول هاي قرمز را زیاد می کند و از فعالیت گلبول هاي سفید می کاهد و این تأثیر در
گلبول ها سبب می گردد خون مردها ضعیف گرد. زیرا گلبول هاي قرمز مردان بیشتر و گلبول هاي قرمز زنان کمتر است به همین
دلیل طلا سبب تحریک آنها شده و نشاط بیشتري به بانوان می دهد. و همین تحریک در مردان سبب ضعف می گردد. ( 1) رساله،
احکام لباس، شرط پنجم
فصل چهارم: زمان و ویژگی هاي پوشش دینی
اشاره
حجاب اسلامی مهر عنایت حق بر قامت فرشتگان زمین است.
زمان پوشش
دختر با اتمام نه سال قمري به مقام تکلیف نائل می گردد و این زمانی است که باید بدن و موي سر خود را به طور کامل از دید
نامحرم بپوشاند. با توجه به این که درك فرهنگ حجاب ضامن پوشیدگی است و فهم و پذیرش مسائل فرهنگی نیازمند زمان است،
باید دختربچه ها را قبل از تکلیف یعنی با رفتن به مدارس و بلکه زودتر به فرهنگ پوشش دینی آشنا کرد تا قبل از فرا رسیدن
تکلیف به استقبال حجاب رفته باشند. رعایت پوشش دینی همانند نماز به تمرین هاي سالیان قبل از بلوغ بستگی دارد. مسائل تربیتی
انقلاب بردار نیست، تدریجی و زمان بردار است. نمی شود بدون زمینه سازي، تمرین و فهم مسائل دینی در اولین روز تکلیف در
درون دختري که به تکلیف رسیده است انقلاب کرد تا به کلیه تکالیف واجب خود همت گمارد و از گناهان پرهیز نماید. دختر
بچه اي که تا قبل از بلوغ بدون شلوار یا مقنعه یا با بلوز و شلوار در برابر نامحرم حاضر شده و شرم و حیاي او ریخته است و به
پوشش دینی بی توجه شده نمی تواند به هنگام تکلیف تقواي در پوشش را مراعات کند. حجاب یک هنر دینی است که باید
آموزش داده شود. رو گرفتن از نامحرم هنري است که بسیاري از زنان که در برخی شرایط علاقه مند به انجام آن هستند از توان
انجام آن محرومند، اما بسیاري از دختربچه ها که قبل از تکلیف به آموزش چنین هنري پرداخته اند به راحتی از نامحرم رو می
صفحه 20 از 61
گیرند و همانند غنچه اي نو شکفته هر بیننده اي را به تحسین وا می دارند. قبل از آن که خودنمایی هاي دختر آغاز شود و میل به
بیرون گذاردن موهاي سر و دیگر حرکات مشابه او آغاز گردد باید با حجاب انس گیرد. یکی از مشکلات مادران با حجاب،
پوشش دختران آنهاست که غالباً به بی توجهی آنها به تربیت دینی یفرزندانشان در سال هاي قبل از تکلیف بر می گردد که آنها را
همانند یک عروسک در جامعه وارد می کردند و شرم و حیاي آنها از بین می رفت. اگرچه قبل از نه سالگی رعایت حجاب دختر
وجب نیست اما بی حجابی و لجام گسیختگی هم بر او واجب نگردیده است! نکته: اي نوگل گلزار دیانت که به تکلیف راه یافته
اي! بر خود ببال که به نیکو مقامی بار یافته اي. پس غنچه وجود خود را به کاسبرگ زیباي حجاب زینت بخش که غنچه بدون
کاسبرگ امنیت و زیبایی ندارد.
ویژگی هاي پوشش دینی
الف ضخامت
یکی از ویژگی هاي پوشش دینی ضخامت آن است به گونه اي که پوست بدن از زیر آن پیدان باشد در غیر این صورت پوشش
دینی محسوب نمی شود. امام صادق (ع) فرموده است: مصلحت زن مسلمان نیست که روسري و پیراهن نازك بپوشد. ( 1) عایشه
گوید: خواهرش اسماء با لباس نازك نزد رسول خدا (ص) حاضر شد. حجضرت از او رو برگرداند و فرمود: اي اسماء! وقتی زن به
بلوغ می رسد نباید چیزي از بدن او آشکار گردد مگر این و این و اشاره به دو کف دست و صورتش کرد. ( 2) گروهی از زنان بنی
تمیم بر عایشه همسر پیامبر (ص) وارد شدند در حالی که لباس نازك پوشیده بودند. عایشه به آنان گفت: اگر شما زنان با ایمانی
هستید این جامه، لباس زنان مؤمن نیست و اگر ایمان ندارید لباس نازك بپوشید. ( 3) پیامبر اکرم (ص) فرمود: یا علی! مردي که
فرمانبردارش زنش باشد خدا او را به صورت در جهنم می اندازد. علی (ع) عرض کرد: این چه اطاعتی است؟ فرمود: از او
درخواست رفتن به... عروسی ها و لباس نازك و مبتذل می نماید و او اطاعت می کند. ( 4) بنابر آنچه بیان گردید لباس هاي نازك
و توري، حجاب مورد نظر قرآن را تأمین نمی کند و پوشنده آن را در ردیف زنان بی حجابی قرار می دهد که به آیات و روایات
، مربوط به آنها در این بحث و میاحث گذشته اشاره گردید. زنان چادري که از جوراب هاي نازك استفاده ( 1) وسائل الشیعه، ج 3
3) تفسیر قرطبی، ذیل آیه 59 ، سوره احزاب. ( 4) بحارالانوار، ج 103 ، ص 243 . می کنند از ) . 2) سنن ابی داود، ج 4، ص 64 ) . ص 281
همین گروه زنانند که تحریک آفرینی آنها در نامحرم به مراتب بیشتر از دیگران است. نکته: خواهرم! از لباس توري و نازك بپرهیز
که طمع و تحریک نامحرمان را به همراه دارد و جامه ضخیم را سپر خویش قرار ده تا صفات و اسرار زیبایی هاي جسم تو را
بپوشاند که امیرمؤمنان (ع) فرموده است: بر شماد باد که لباس ضخیم بپوشید. براستی کسی که لباسش نازك باشد دینش نازك
. 1) وسائل الشیعه، ج 3، ص 357 ) ( است. ( 1
ب سادگی
یکی دیگر از ویژگی هاي واجب پوشش دینی رعایت سادگی و پرهیز از زینت و زواید تحریک آمیز است. قرآن کریم ا
زآشکاري کردن هرگونه زینت که از جمله آنها لباس هاي زینتی است نهی فرموده است. وَلا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ زن ها نباید زینت خود
را آشکار سازند. فقهاي اسلام بر اساس این آیه و آیه 33 سوره احزاب و روایات مربوط به پوشاندن زینت ها که در مباحث قبل
مطرح گردید از هر گونه لباسی که تزئین شده باشد نهی کرده اند و تفاوتی نیست که تزئین لباس به خاطر مد، دوخت، رنگ،
تصاویر، زواید و هر چیز دیگر باشد. ( 2) سوره نور، آیه 31 . حضور جاذبه دار زن در جامعه یک منکر اخلاقی است که قرآن از آن
صفحه 21 از 61
نهی فرموده است. زن نباید از پوششی استفاده کند که جاذبه هاي آن جاي جاذبه هاي برهنگی زن را بگیرد. چادرها، مانتوها و
روسري هاي جالب توجه نامحرم، پوشش دینی به شمار نمی روند و استفاده از این نوع لباس ها دور شدن از تقواي در پوشش است
که زن با جاذبه هاي لباس خود به نوعی دیگر توجه مردان را به خود جلب می کند و آنها را از یاد خدا غافل می سازد. بنابراین
زري دوزي، تور دوزي، آویختن گل، دگمه ها و چاك هاي زاید و بیش از اندازه لباس که سبب تحریک نامحرم می گردند حرام
است و باید از دید او پوشیده باشند. نکته: خواهرم! سادگی را زیور خویش ساز تا محتاج نگاه دیگران نباشی چرا که زنان جلوه گر
فقیر نگاه دیگرانند.
لباس هاي حرام بانوان
اشاره
در بحث ویژگی هاي پوشش دینی حرمت پوشیدن سه نوع از لباس هاي زینتی، توري و نازك معلوم گردید و در این بحث چهار
مورد دیگر آن مورد بررسی قرار می گیرد.
1 لباس مهیج
یکی از لباس هاي حرام، جامه هاي مهیج است و از جمله اموري که لباس را تحریک آمیز می کند: جنس خاص، رنگ خاص،
مدل خاص و یا تنگی تحریک آمیز است. لباس تنگ از ابعاد مختلفی قابل بررسی است که از جمله آنها بعد بهداشتی آن است.
لباس تنگ رابطه پوست بدن و هواي آزاد را قطع می کند و سبب دشواري تنفس بدن می گردد که این خود علت کمبود اکسیژن
می شود. از طرفی خروج برخی گازهاي بدن با اختلال روبرو می شود و جریان خون در رگ هاي سطحی دچار مشکل می گردد و
خونِ لازم به برخی اعضاي بدن نمی رسد. که در نتیجه آثار سوئی را براي جسم انسان در بر خواهد داشت. بعد دیگر آن اثر
تحریکی است. لباس تنگ، بدن نما است و سبب تحریک جنس مخالف می شد و چه بسا روي افراد همجنس و کسی که آن را
پوشیده است تأثیر منفی گذارد. فقها پوشیدن لباس تنگی که سبب تحریک دیگري شود را حرام دانسته اند. بانوان مراقب باشند که
نه تنها از لباس تنگ استفاده نکنند که لباس هایی نظیر مانتوي گشاد را با اضافه کردن کمربند و یا چادر را با پیچاندن به دور خود
به یک لباس تنگ مبدل نسازند. البته بانوانی که از تحریک نامحرم شرم دارند هرگز از مانتوي تنگ یا کمربند بسته استفاده نمی
کنند و اساساً این حرکت ها را در شأن خود نمی دانند. نکته: اي عاشق مدهاي رنگارنگ! اي فریفته لباس هاي روشن و تنگ که از
دنیا به شوق آمده اي! هیچ اندیشیده اي که این شوق، حزن آخرت را به همراه دارد؟
2 لباس شهرت
برخی لباس ها به خاطر رنگ، نقش، مدل و یا اندازه خاصی که دارند سبب شهرت و انگشت نما شدن شخص می گردند. پوشیدن
چنین لباس هاي بر هر زن و مرد مسلمان حرام است. دین اسلام دینی متین، معتدل و بر اساس حکمت است که از متمایز شدن بی
مورد پیروانش نهی فرموده است. ممکن است کسی به خاطر کسب علم و فضیلت از عموم مردم امتیاز یابد، چنین امتیازي را اسلام
به رسمیت شناخته سات اما این که شخصی بدون کمترین امتیازي به صرف پ.وشیدن لباسی که از شأن او خارج بوده یا معمول و
مرسوم نمی باشد بخواهد براي خود در بین مردم جایگاه ایجاد کند را نمی پذیرد. ریشه چنین حرکت هاي امتیاز طلبانه اي که سبب
انگشت نما شدن بیهوده فرد می گردد ضعف هاي درونی اوست. امام صادق (ع) فرموده است: کفی بالمرء خزیاً ان یلبس ثوباً
صفحه 22 از 61
یشهره او یرکب دابه شهره. ( 1) در پستی مرد همین بس که لباسی بپوشد که او را مشهور کند یا مرکبی سوار شود که سبب شهرت
او گردد. ( 1) وسائل الشیعه، ج 3، ص 354 . در رساله ها آمده است: بنابر احتیاط واجب باید انسان از پوشیدن لباس شهرت که پارچه
1) احکام لباس، شرط پنجم. ) ( یا رنگ یا دوخت آن براي کسی که می خواهد آن را بپوشد معمول نیست، خودداري کند. ( 1
3 لباس جنس مخالف
یکی دیگر از لباس هایی که استفاده از آن حرام است لباس هاي خاص زنان و مردان بر یکدیگر است. اگر لباس به خاطر جنس،
دخت، رنگ یا تصاویر آن به زنان یا مردان اختصاص یافته باشد استفاده از آن بر جنس مخالف حرام است. به عنوان نمونه: کلاه،
پیراهن یا کت و شلواري که دوخت یا جنس آن خاص مردان است بر زنان حرام است و هم چنین کفش و لباس هایی که پارچه،
رنگ یا مدل آن ویژه بانوان است بر مردان حرام می باشد. امام صادق (ع) فرموده است: پیامبر خدا (ص) همواره از شبیه شدن مرد
به زن و زن به مرد در پوشیدن لباس نهی می فرمود. ( 2) در رساله ها آمده است: احتیاط واجب آن است که مرد لباس زنانه و زن
لباس مردانه نپوشد. ( 3) در خصوص لباس هاي ویژه زن و مرد سؤالی از حضرت امام خمینی شده است که جهت مزید اطلاع آن را
نقل می کنیم. سؤال: این که فرموده اید (بنابر احتیاط واجب مرد لباس زنانه و زن ( 1) احکام لباس، شرط پنجم. ( 2) احکام لباس،
شرط پنجم. ( 3) وسائل الشیعه، ج 3، ص 355 . لباس مردانه نپوشد) در این رابطه سؤالات زیر مطرح است. 1 مراد از چه نوع لباسی
است آیا لباس مخصوص هر یک است یا لباس هاي مشترك هم مراد است؟ 2 آیا پوشیدن در اجتماع مطرح است یا اگر در جاي
خلوت هم باشد اشکالی دارد؟ 3 آیا پوشیدن دمپایی مخصوص خانم ها در منزل براي مردان داراي اشکال است؟ جوابک 1 لباس
مشترك مراد نیست. 2 فرقی بین اجتماع و خلوت نیست. 3 اگر لباس مختص حساب شود جایز نیست علی الاحوط. ( 1) از آنچه
بیان گردید معلوم می شود اراده اسلام بر حفظ هویت زنانه و مردانه در پوشیدن لباس است. زنان با توجه به ساختمان وجودي خود
از لباس زنانه استفاده کنند و مردان نیز با توجه به جنسیت خود پوشش مردانه به تن کنند تا زن و مرد هماره در جایگاه تکوینی خود
که اراده الهی بر آن تعلق گرفته است باقی بمانند. آنچه اخیراً دیده می شود که برخی مردها موهاي سر خود را از پشت با کش یا
گیره می بندند و یا برخی پسران قیافه یا حالت دختران را به خود می گیرند از مصادیق روشن تشبه به زنان است و حرام می باشد.
نکته: خواهرم! هویت زنانه خویش را پاس دار که خدایت تو را انسانی از جنس زن آفرید پس از هرگونه جامه و حرکت مردانه
. بپرهیز که ارزش تو وراي این اعمال است. ( 1) احکام بانوان، ص 36
4 لباس دشمنان اسلام
یکی دیگر از لباس هاي حرام جامه هاي انحصاري دشمنان اسلام است که سبب توجیه و تقویت فرهنگ و آداب آنها می گردد.
اسلام مسلمانان را از مظاهر کفر و روش فکري و فرهنگی کفار بر حذر داشته است تا کمترین تمایلی به آنها در بین مسلمانان
بوجود نیاید و مرز بین کفر و اسلام در همه ابعاد خود باقی بماند زیرا مرز بین مؤمنین و کفار فرهنگ و آداب آنهاست. امام صادق
(ع) فرمود: خدا به پیامبري از پیامبران وحی کرد: به قوم خود بگو لباس دشمنان مرا به تن نکنید و غذاي دشمنان مرا نخورید و خد
را به شکل و قیافه دشمنان من در نیاورید که دشمن من خواهید بود همان گونه که آنها دشمنان من هستند. ( 1) پیامبر اکرم (ص)
فرمود: شارب را کوتاه و ریش را بلند گردانید و خود را به یهود همانند نسازید.( 2) زنان و مردان مسلمان باید از هرگونه تشبه و
همشکلی با کفار در لباس و قیافه ظاهري نظیر اصلاح سر و صورت و هر مورد دیگر اجتناب ورزند که در نتیجه استفاده از لباس
کشیش ها، راهب ها، هندوها، پانکی ها، کراوات، صلیب، تراش ریش، اصلاح و بستن موي سر به شیوه مردان کافر و امثال آن که
تشبه و همانند با کفار است حرام است. و لازم است خانواده هاي مسلمان فرزندان خردسال و نوجوان خود را از لباس هایی که با
صفحه 23 از 61
آثار و علائم، خط و تصاویر، جنس و مدل هاي غربی همراه است بر حذر دارند تا از ابتدا استقلال فرهگی و احساس شخصیت و
. 2) وسائل الشیعه، ج 1، ص 423 ) . اتکاء به خود در آنها شکل گیرد. ( 1) وسائل الشیعه، ج 11 ، ص 111
رنگ پوشش
اسلام رنگ خاصی را براي پوشش بانوان تعیین نکرده است اما از رنگی که سبب جلب توجه نامحرم و زینتی شدن لباس گردد هم
نهی فرموده است که آیات و فتاواي مربوط به آن در بحث زینت ها به طور مشروح مورد بحث قرار گرفت. به طور کلی رنگ ها بر
دو نوع تیره و روشن تقسیم می شوند و از نجایی که رنگ هاي تیره سبب جلب توجه و تهییج نامحرم می گردند بسیاري از زنان
مسلمان رنگ مشکی را انتخاب کرده اند زیرا رنگ مشکی رنگی صامت و بدون تحریک به شمار می رود و از هرگونه جلب
توجه نامحرم بدور است. اصولًا رنگ هایی همانند: مشکی، سرمه اي، خاکستري، ماشی و قهوه اي سیر اثر تحیریکی در بیننده ایجاد
نمی کنند بلکه در انصراف توجه نامحرم تأثیري بسزا دارند از همین رو لباس مشکی جامه اي است که امیال جنسی مردان را کاهش
می دهد و اثر دفاعی خوبی در برابر نگاه هاي آلوده ایجاد می کند و در نتیجه نوعی سنگر است. که در پیشگیري از انحرافات زن و
مرد نقش مؤثري دارد. البته باید سادگی آن به طور کامل رعایت شود تا آثار مثبت آن محفوظ بماند. چه این که استفاده از یک
لباس سفید در جمع لباس هاي مشکی، سبب جلب توجه نامحرمان می گردد. برخی گفته اند: ممکن است لباس مشکی عوارضی
داشته باشد اما با توجه به این که استفاده از آن به همان حضور در جامعه محدود می شود این قبیل اشکالات احتمالی برطرف
خواهد شد. البته اگر کسی به رنگ خاصی حساسیت دارد می تواند از رنگ مناسب دیگري که ذکر گردید استفاده کند. برخی
اشکال کرده اند که رنگ مشکی مکروه است. این اشکال جواب هاي متعددي دارد که به آنها می پردازیم: روایاتی که رنگ
مشکی را مکروه دانسته اند کفش و عمامه و کساء (عبا و چدر) را استثناء کرده اند. ( 1) بنابراین چادر مشکی کمترین کراهتی ندارد
چه این که چادر مشکی نگاه شکن است. اما در مورد سایر لباس ها می توان از رنگ هاي سیري که داراي وزانت و به دور از
تهییج نامحرم است استفاده کرد. زیرا رنگ هاي شادِ لباس زنان جلب نظر نامحرم را به همراه دراد و نگاه به لباس هاي شاد جنس
مخالف به زودي آلوده می گردد و آثار منفی خود را دارد. البته برخی مغرضین تحلیل هاي به ظاهر علمی براي رنگارنگ کردن
زنان در جامعه ارائه می دهند! اما رنگارنگ کردن زنان و دختران به مصلحت اخلاقی و دینی آنها نیست. ام سلمه همسر پیامبر
59 سوره احزاب) نازل شد زنان انصار هنگام ) . گرامی اسلام (ص) می گوید: هنگامی که این آیه ( 1) وسائل الشیعه، ج 3، ص 278
خرووج از منزل آن گونه خودد را با چادر یا عباي مشکی می پوشاندند که گویا بر سر آنها کلاغ سیاهی نشسته بود. ( 1) پیامبر
(ص) چادر مشکی آنها را مشاهده می فرموده اما نهی نم یکرده است و ترك نهی آنح ضرت دلیل بر جواز استفاده از آن است. چه
این که یکی از ویژگی هاي چادر مشکی همرنگی با موهاي سر است که تأثیر پوششی آن را افزایش می دهد. ضمن این که لباس
هاي مشکی زنان در برابر نامحرم به خار آثار مثبتی که دارند از موضوع حکم کراهت در غیر چادر و کفش هم خارج خواهند بود
و به فرض که حکم کراهت در غیر چادر و کفش وجود داشته باشد که بنابر آچه بیان شد چنین نخواهد بود انجام مکروه به
ویژه به خاطر برخی شرایط که از مصالح اخلاقی فراوانی برخوردار باشد معنی ندارد. داود رقی می گوید: شیعیان درباره لباس
مشکی از امام صادق (ع) سؤال می کردند و ما حضرت را دیدیم که نشسته بود و پیراهن و عرق چین و کفشی مشکی پوشیده بود
که پنبه اي مشکی در آن بود، سپس گوشه اي از آن را شکافت و گفت: پنبه اش سیاه است و فرمود: (بّیِّض قَلبَکَ وَ اَلبِس ما شِئتَ)
قلب خود را سفید گردان و انچه دوست داري بپوش. ( 2) جالب توجه است که بسیاري از کسانی که به کراهت پوشش بانوان
حساسیت می ورزند به بسیاري از مکروهات دیگر کمترین توجهی ندارند بلکه بر محرمات نیز تسامح می ورزند و کمترین نگرانی
از بی حجابی و اظهار زینت ها که به نص صریح آیات الهی حرمت آنها اعلام شده است ابراز نمی کنند! حساسیت بر ترك استفاده
صفحه 24 از 61
از پوشش مشکی بانوان به فرض آن که مکروه باشد خالی از وسوسه هاي شیطانی و اغراض نفسانی یا سیاسی نمی باشد. بهتر است
حساسیت خود را بر انجام محرماتی قرار دهند که اهمیت آنها به مراتب بالاتر است و صرف وقت براي آنها سزاوارتر می باشد که از
جمله آنها جلوه گري هاي زنانی است که قلوب آنها را سیاه پوش کرده است. این جاست که باید گفت کراهت رنگ مشکی
دستاویز هواهاي نفسانی یا اغراض سیاسی قرار می گیرد. انتقاد کنندگان به پوشش مشکی از اسلام و رهبرا دینی جلو رفته و با یک
حکم کراهتی مجاز به فرض که مکروه باشد به منزله یک معصیت کبیره نابخشودنی برخورد می کنند. بهتر است از لباس هاي
مشکی که سبب مصونیت بیشتر بانوان می گردد اظهار نگرانی نکنند چرا که این سیاه پوشی ها از بسیاري از سیاه روئی ها و سیاه
قلبی ها به ویژه در عصر حاضر پیشگیري می کند. بسیاري از زنان مسلمان کشورهاي اسلامی به این نتیجه رسیده اند که پوشش
مشکی به ویژه چادر بیش از هر پوشش دیگري به آنها آرامش، مصونیت و وقار می بخشد و از همین رو آن را انتخاب کرده اند.
نکته: اي به جامه مشکی آراسته که به حجاب زینت بخشیده اي! نیک بدان که رنگ مشکی نگاه شکن است و به بوالهوسان اخطار
می دهد که حریم تو حریم عفاف است و در این وادي هوس مرده است.
فصل پنجم: بررسی