گروه نرم افزاری آسمان

مقدمه مؤلف







الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی محمّد و اله الطّ اهرین حمد و سپاس بیکران بر خداي عالمیان، که انسان را شریف ترین
آفریده ها بر گزید، راه رشد وکمال را به او نشان داد، و تقوا و پاك دامنی را زینت بخش او نمود. اکنون که به لطف خداوند
متعال و در سایه عنایات حضرت بقیۀ الله الاعظم (عج) تهیه و تدوین این اثر به پایان رسید، بر خود لازم می دانم از تمامی دست
اندرکاران مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره ، به ویژه سرپرست بزرگوار این مؤسسه، استاد علامّه و حکیم فرزانه
حضرت آیت الله مصباح یزدي که زمینه پژوهش در حوزه علوم انسانی و دین را براي محققان فراهم آورد، صمیمانه تقدیر و تشکر
کنم. همچنین از حجت الاسلام والمسلمین جناب آقاي محمدمهدي صفورایی که زحمت نظارت بر این کتاب را بر عهده گرفتند،
کمال تشکر را دارم. همچنین از سرور معظم و استاد معزّز، حضرت حجت الاسلام والمسلمین جناب آقاي غروي مدیر محترم گروه
روان شناسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره که با تدبیر و هدایت خویش، زمینه تحقیق را برایم فراهم نمودند،
تقدیر و تشکر می نمایم. همین طور جا دارد از دست اندرکاران مرکز انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره
که بستر چاپ و نشر این کتاب را فراهم آوردند، قدردانی نمایم. از خداوند بزرگ براي همه این عزیزان آرزوي توفیق دارم.
امیدرارم کتاب حاضر مرضی ذات اقدس اله و حضرت ولی عصر (عج) باشد و مورد استفاده و بهره کافی خوانندگان قرارگیرد.)
عباس رجبی
مقدمه
حکم وجوب حجاب، یکی از پیشرفته ترین احکام آیین رهایی بخش اسلام، و نشان دهنده این واقعیت تردیدناپذیر است که اسلام
به عنوان آیینی الاهی، در تعالیم خود توجه همه جانبه اي به تمام جهات زندگی بشر داشته و در هر حکمش، به همه جنبه ها توجه
کرده است. براي مثال در قانون پوشش، هم به حقوق عمومی زنان به عنوان نیمی از پیکره جامعه، و هم به حقوق عمومی خانواده به
عنوان واحدي اجتماعی، و هم به نسل آینده به عنوان گروهی که پایه هاي سعادت مادي و معنوي آنان در گرو نوع روابط اجتماعی
امروز است، توجه شده است. لزوم پوشش زن در برابر مرد نامحرم، یکی از مسائل مهم اسلامی است که در قرآن کریم به آن
تصریح شده و همه فقهاي اسلامی، در واجب بودن آن اتفاق نظر دارند. بنابراین در اصل مطلب از جنبه اسلامی تردیدي نیست.
حجاب زن از آن نظر اهمیت دارد که نه تنها حافظ اخلاق و تجسم تقوا و عفت در سطح جامعه است، بلکه وجود چنین حکمی در
اسلام، نوعی بزرگداشت زن مسلمان و محفوظ نگهداشتن وي از نگاه هاي مردان است. پس از نظر اسلام، حجاب و حفظ حریم
زن، یکی از حقوق زنان مسلمان است که هم خود باید آن را رعایت کنند و هم مردان باید به آن احترام بگذارند و اگر زنان غیر
صفحه 10 از 77
مسلمان این احترام را براي خود حفظ نکنند، مردان در مورد حفظ احترام آنان وظیفه اي ندارند؛ چنان که در روایتی از رسول
خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمودند": لَیْسَ لنِساءِ اَهْلِ الذِّمَّۀِ حُرْمَۀً لا بَأسَ بِالنَّظَرِ اِلیهِنَّ ما لَمْ یَتَعَمَّدْ ذلِکَ. " 1 یعنی
زنان غیرمسلمان چون در حریم دین داري و ایمان نیستند، نگاه کردن به آن ها تا وقتی به قصد لذت بردن نباشد، اشکال ندارد.
بنابراین، اسلام با طرح پوشش زن، در حقیقت جواز حضور او را در اجتماع رقم زده است و با دستورات حکیمانه و راه گشایی که
در چگونگی منش و روش او ارائه داده، از یکسو به ارزش و حرمت زن توجه نموده و این نیروي عظیم را از تباه شدن و در گوشه
اي بی هدف ماندن نجات داده، و از سوي دیگر جلو فسادانگیزي و ناهنجاري هس ي ناشی از اختلاط نامطلوب مرد و زن را گرفته
است و در این میان، اگر همه افراد جامعه در مقابل سلامت نفسانی خویش مسوول اند، مسوولیت مهم تر در این باره بر دوش زنان
قرار دارد. پس یکی از مهم ترین دلایل پوشش زن در اسلام، جلوگیري از شیوع فحشا و فساد در جامعه وکنترل غریزه شهوت
آدمی است. قرآن کریم وقتی در مورد کنترل این غریزه به عنوان یکی از وظایف اصلی مؤمنان سخن می گوید، به آنان دستور می
دهد در خصوص شهوات و غرایز جنسی، راه اعتدال پیش گیرند و از آن عدول نکنند. 2 قدم اول در کنترل شهوت این است که
2. ر. ك: مومنون . حریم بین زن و مرد رعایت شود. زیرا از آیات 1. میر زا حسین نوري، مستد رك ا لوسا ئل، ج 14 ، ص 277
7. حجاب استفاده می شود که علت وجوب پوشش، تحریک آمیزبودن ظاهر زن براي مرد است. از این روي، قرآن در -5 ،(23)
مواردي که زن براي مرد حالت تحریک آمیزي ندارد، حجاب را لازم نمی داند. در سوره نور، به مواردي از آن اشاره شده است
2. حجاب براي زن در مقابل مردانی مانند: 1. خجاب براي پیرزنانی که مردان هیچ رغبتی به ازدواج با آنان ندارند، واجب نیست. 1
3. حجاب براي زن در برابر پسرانی که غریزه که به واسطه پیري و ضعف یا علل دیگر، رغبتی به ازدواج ندارند، واجب نیست. 2
جنسی در آنان به وجود نیامده، واجب نیست. 3 بنابراین، فلسفه اصلی حجاب، از یک طرف انحصار کامیابی هاي جنسی به محیط
خانوادگی و همسران مشروع، و از طرف دیگر، جلوگیري از طغیان غریزه جنسی و گسترش فساد و تباهی اخلاق در سطح جامعه و
در نتیجه حفظ سلامت روانی زن و مرد می باشد. شهید مطهري ( 1379 ) در این مورد می نویسد: حقیقت امر این است که در مسأله
پوشش، سخن در این نیست که آیا زن خوب است پوشیده در اجتماع ظاهر شود یا عریان؟ روح سخن این است که آیا زن و
تمتعات مرد از زن باید رایگان باشد؟ آیا مرد باید حق داشته باشدکه از هر زنی در هر محفلی، حداکثر تمتّعات را به استثناي زنا
31 . اسلام این است که مردان فقط در محیط خانوادگی و درکادر ،( 2. نور ( 24 .31 ،( 2. نور ( 24 .60 ،( ببرد یا نه؟ نظر 1. نور ( 24
قانون ازدواج و همراه یک سلسله تعهّدات می توانند از زنان به عنوان همسران قانونی کامجوبی کنند؛ اما در محیط اجتماع، استفاده
از زنان بیگانه ممنوع است و زنان نیز از این که مردان را در خارج از کانون خانوادگی کامیاب سازند، به هر صورت و به هر شکل
ممنوع می باشند. آزادي روابط زن و مرد و قانونمند نبودن آن به همان شکلی که اسلام گفته، ضربه هاي سهمگینی بر پیکره جامعه
و به ویژه بر روح و روان زن وارد می کند. در جوامع امروزي، به ویژه جوا مع غر بی، شا هد بز رگ تر ین خیانت ها و اهانت ها به
شخضیت و مقام زن هستیم. همان ظلمی که در طول تاریخ به زن شده، امروز در شکل دیگري شدیدتر و در عین حال در لباس
آزادي و دفاع از حقوق زن، به این هدیه بزرگ خداوندي می شود که قرآن آن را از آیات رحمت الاهی می شمارد. 1 این کار نه
تنها سبب محرومیت جامعه از برکات این نعمت بزرگ می گردد، بلکه سبب به وجود آمدن بی بند و باري، هرزگی و فراموش
شدن ارزش هاي والاي انسانی است که خود عامل مهمی در ایجاد اضطراب ها 2 و فشارهاي روانی 3 بر جامعه بشري به شمار می
آید. امروزه بسیاري از نابسامانی هاي اخلاقی و انحراف ها و بزهکاري هاي بشر، در آزادي روابط زن و مرد ریشه دارد. بی
.21 ،( حجابی، برهنگی و افتادن در دام شهوت ها، سبب تنزّل انسان به حیوانیت و متضف شدن به صفاتی 1. ر. ك: روم ( 30
چون بی وفایی، دروغگویی، حیله گري، تشتّت افکار و... می شود و باعث می گردد انسان دست به هر Anxiety 3.Stress.2
جنایتی آلوده سازد. بر اثر بی حجابی و برهنگی، فساد چنان گسترش می یابدکه دختران و پسران در خانواده خود هم در امان
صفحه 11 از 77
نباشند و زن که مظهر عاطفه و اخلاق است، عامل قساوت، بی رحمی، فساد، قتل، آدم ربایی و تجاوز به عنف می شود؟ چنا نکه
مونتسکیو 1 می نویسد: از بین رفتن 2 به قدري تأثیرات بد دارد، به اندازه اي نواقص و عیوب تولید میکند، طوري ر، ح مردم را
1844 ) نیز در این -190 فاسد میکند که اگر کشوري دچار آن گردد، بدبختی هاي بسیار پدید می آید. 3 نیچه، فیلسوف آلمانی ( 0
مورد نوشته است: آیا بهتر نیست که انسان گرفتار یک قاتل، جانی شود، تا در رؤیاهاي یک زن شهوت پرست، ورود کند. 4 تأثیر
بی حجابی در فساد اخلاقی به حدي است که مستکبران و غارتگران، با فاسد کردن اخلاق جوامع و شیوع فحشا، همیشه از آن براي
تسلط بر فرهنگ ها و ملت ها سود برده اند، تا جایی که در پروتکل سیاستمداران یهودي آمده است: ماباید کاري کنیم که اخلاق
درهمه جا ویران شود تا راه سیطره ما را بگشاید. فروید از ماست، به زودي روابط جنسی زن، مرد چنان آشکارا ، برملا انجام می
مونتسکیو، روح القوانین، .Montesquieu,C.L.D.S. 2.Virtue شود که در نظر جوان، هیچ چیز مقدسی، جود نداشته 3.1
04 احمد زرا زوندي، افکار جاویدان، ص. 73 . باشد، پیوسته همت او صرف اشباع غرایز شهوي اش . علی اکبر مهتدي، ص. 226
گردد؛ در این صورت است که اخلاق فرو می ریزد. 1 آري، به اسم آزادي و دفاع از حقوق زنان، چه جنایت هایی که در حق
انسانیت کرده اند و چه اهانت ها و تحقیرها که به زن روا داشته اند. آن ها با نقشه هاي شیطانی خود، به از بین بردن ارزش زن
سرعت بیشتري بخشیده اند و او را که فرشته اي انسان ساز و تربیت کننده اي معجزه گر است، به راهی افکنده اند که در آن،
فرصت ها و امکانات او صرف طنّازي ها، دلبري ها، تحر یک هوس ها، ارضاي شهوت پر ستان، پر کر دن چشم هوسمندان و
درکل، اقناع آلودگان شود. اگر در گذشته زن را حیوانی مو بلند و کوتاه فکر می دانستند، 2 که مظهر شیطان است (کتاب مقدس،
سفر پیدایش) و وجودش زاید و صرف خدمت به مردان است (جمهوري افلاطون)، امروز بدتر از گذشته، با عریان کردن او و به
حراج گذاشتن تمام سرمایه روانی و جسمانی اش، بزرگ ترین و عمیق ترین پرتگاه سقوط انسانی را به وجود آورده اند. حقیقت
این است که بدبختی ها و سیه روزي هاي قدیم زن، بیشتر معلول این بود که انسان بودن او به فراموشی سپرده شده بود و بدبختی
هاي جدید او، از آن جهت است که عمداً یا سهواً زن بودن او و موقعیت طبیعی و فطري اش، رسالتش، تقاضاي غریزي اش و
مرتضی .Britanica Encyclopedia. 2. Schopenhauer 3.1. استعدادهاي ویژه اش به فراموشی سپرده شده است. 3
مطهري، مجموعه آثار (نظام حقوقی زن در اسلام)، ج 19 ، ص. 33 . امروز که به برکت انقلاب اسلامی و خون مقدس شهیدان،
کشور اسلامی ما حیاتی تازه یافته و توجه مردم به اسلام و احکام نورانی آن جلب شده، بر همه دست اندرکاران امور فرهنگی
کشور، به ویژه حوزویان و دانشگاهیان است از این هدیه بزرگ الاهی پاسداري کنند و نگذارند تبلیغات مسموم دشمنان، در ذهن
هاي پاك جوانان مان تأثیر بگذارد، غفلت نکنیم که آنان با تمام توان خود بسیج شده اند که بار دیگر ملت ما، به ویژه جوانان را
تحت سلطه فرهنگی خود قرار دهند و با کشاندن زنان و دختران به بد حجابی و بی بندو باري، زمینه سقوط اخلاقی جوانان را فراهم
کنند. از این روي، گسترش فرهنگ حجاب در میان بانو ان، یکی از ضروري تر ین کارهاست؛ زیرا: پوشش اسلامی زن، علاوه
براینکه نشانه اي از حیا، نجابت عمومی اوست، تأکیدي مجدد بر هویت اسلامی وي، پایبندي به اصول اخلاقی است، ارزش هاي
مادي گرایی، روحیه سودجویی غربی را طرد میکند. 1 به همین دلیل مسأله حجاب زن مسلمان، نه تنها یک مسأله اي اخلاقی و
فردي است، بلکه به عنوان بارزترین نکته براي تبلیغ دین شمرده می شود؛ به ویژه در جوامع غربی، آنخصلت شهوت طلبی و لذت
گرایانه را که خاص آن جوامع است، به چالش می کشاند. از این روي آن ها به مبارزه با آن بر می خیزند و در فرانسه، قانون منع
حجاب تصویب می شود. بنابراین، عدم پوشش و ستر زن، عامل بسیاري از فسادها و تباهی هاست. بزرگی این خطر از آن جاست
Esposito,John, L.The Oxford Encyclopedia of the Modern Islamic. که در ابتدا نزد اذهان 1
ساده لوح نه تنها خود را نشان نمی .World,Oxford,New York, oxford University Press,1995,vol.12,p.110
دهد، بلکه با شکل هاي دلفریب و زیبا، نمایان می شود؛ چنان که امام علی (علیه السلام) پرده از چهره واقعی آن بر می دارد و می
صفحه 12 از 77
فرماید": الْمَرْاة عَقْرَبٌ حلْوَةُ الْلَسْبَۀِ؛ 1 زن چون عقربی است که نیش او شیرین است؛ " یعنی ارتباط با نامحرم، گرچه ظاهري لذت
بخش و شیرین دارد، در واقع خطرناك و مرگ آفرین است.
بیان مسأله و ضرورت تحقیق
موضوع حجاب از ابعاد مختلفی مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته و کتاب ها و مقاله هاي فراوانی در این زمینه تدوین شده است،
ولی به بُعد روان شناختی 2 حجاب و تأثیر آن از نظر روانی بر خود زن، کمتر توجه شده است. این پژوهش در پی آن است تا با
بررسی نقش پوشش در سلامت روانی، 3 گامی کوچک در راه بر طرف ساختن این نیاز بردارد و به مربیان و مسوولان فرهنگی
جامعه، بینش تازه اي درباره تأثیر روانی حجاب بر زنان و دختران ارائه دهد. زنان به عنوان نیمی از پیکره جامعه، نقش بسیار مهمی
در ایجاد و گسترش عفّت، پاك دامنی و اخلاق در بین جوامع بشري دارند. عفّت و حیاي 4 زن که یکی از مهم ترین عوامل حفظ
. و بقاي عفّت عمومی است، نه تنها در تمام ادیان و مذاهب الاهی تأکید شده، بلکه عقل و فکر بشري نیز آن را تأیید می کند. 1
Psychological.2 Mental Health..3 . محمد بن الحسن شریف رضی، نهج البلاغه، محمدمهدي فولادوند، ص 428
از نظر اسلام، اهمیت این موضوع به حدي است که برخی روایات آن را تمام دین می دانند. در روایتی از پیامبر Modesty .4
اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)آمده که فرمودند": الحَیاءُ هوَ الدَینُ کلُّهُ؛ 1 حیا تمام دین است. " امام علی (علیه السلام)نیز در
مورد عفّت و پاك دامنی می فرماید": اَلعِفَّۀ رَأسُ کُلِّ خَیْر؛ 2 عفّت و پاك دامنی، منشا هر خیري است. "به همین منظور، در تمام
ادیان و مذاهب آسمانی، قوانین گوناگونی براي حفظ و بقاي عفّت و حیاي عمومی وضع شده است که حجاب و پوشش زن از
جمله آن هاست. حجاب که به معناي پوشیدن تمام بدن و زیبایی هاي ظاهري زن در برابر مردان بیگانه است، براي پیشگیري و
کنترل برخی گرایش ها و رفتارهاي خودنمایانه 3 و وسوسه انگیز است. این در حالی است که زنان به طور طبیعی مایل اند در برابر
جنس مخالف خودآرایی کنند و زیبایی زنانگی شان را به نمایش بگذارند. حال این سؤال پیش می آید که این قانون اسلامی تا
چه اندازه با طبیعت زن سازگار است؟ آیا همان طور که عده اي از مخالفان حجاب می گویند، این محدودیت مانعی براي رشد
عاطفی و روانی زن به شمار می آید یا به عکس، در راستاي آن است و راهی به سوي سلامت روانی آنان می باشد؟ به عبارت
دیگر، آیا آزادي زن از قید حجاب و مجاز بودن او در خودنمایی براي جنس مخالف، در وي ایجاد اضطراب می کند و سلامت
روانی او را به خطر می اندازد یا به عکس، حجاب و ممانعت از 1. علی بن حسام الدین المتقی، کنز العمال فی سنن الاقوال
زن براي برقراري Exhibitionism .3 . 2. عبد ا لوا حد ا لآمدي، غر را لحکم و دررا لکلم، ج 1، ص 40 . والافعال، ج 3، ص 121
روابط آزاد با نامحرم چنین نتیجه اي می دهد، چنان که امروزه، غربی ها طرفدار این تفکّرند؟ اهمیّت بررسی این موضوع روشن
است؛ زیرا اولًا به یقین حجاب و پوشش زن، یکی از محکم ترین سنگرهایی است که مسلمانان، به ویژه جوانان را از فساد و فحشا
حفظ می کند و سدي آهنین در برابر نفوذ و تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام است. به همین دلیل، همان طورکه رهبر فرزانه انقلاب
بارها فرموده اند، بر همه ما تکلیف است در مقابل این تهاجم همه جانبه هشیار باشیم و با آن مقابله کنیم. ثانیاً، ارتباطی که حجاب
با سلامت روانی زن دارد، صرف نظر از ارتباط مثبت یا منفی، به موضوع اهمیّت بیشتري می دهد؛ زیرا بدون تردید به لحاظ نقش
مهم و حساسی که زن در حیات جسمی و روانی انسان ها دارد، بحث و بررسی در مورد مؤلفه هاي سلامت روانی او لازم و
ضروري به نظر می رسد. اما از آنجا که دین اسلام به بهداشت و سلامت روانی افراد اهمیّت زیادي داده و حتی نتیجه نهایی بندگی
خدا را رسیدن به" نفس مطمئنه " می داند 1 و فقط کسانی را که داراي قلب و روانی سالم اند، اهل نجات و خوش عاقبت می
داند 2 مطمئناً در تمام احکام و قوانین خود و از جمله حجاب، به نقش آن ها در روح و روان افراد توجه کرده و بهترین نسخه را
براي سلامت و سعادت جوامع بشري ارائه داده است. بنابراین، زنان به مسوولیت هاي بسیار خطیري که در خانواده دارند مانند 1. یا
صفحه 13 از 77
إَیتُهَا النَفْسُ اْلمُطْمَئِنَهَ اِرْجِعی اِلی رَبّکَ راضِ یهً مَرْضِ یهً تواي روح آرام یافته! به سوي پروردگارت باز گرد در حالی که هم تو از او
88 و ،( 2. یَومَ لاینفع مال و لابنون الا من اتی اللّه بقلب سلیم، شعرا ( 26 .( 28 و 27 ،( خشنودي و هم او ازتو خشنود است، (فجر ( 89
89 . همسرداري، بچه داري وخانه داري، بیش از دیگران نیاز مند آرامش وسلامت روان هستند. اضطراب و افسردگی در زنان باعث
می شود نتوانند در انجام وظایف اصلی خود موفق باشند و به جاي این که براي همسر و فرزندان و جامعه خود آرامشگر باشند،
برهم زننده آرامش و سلامت روانی آنان گردند. نقش زن در آفرینش انسان از نظر قرآن در حدي است که از او به" قَرارٍ مَکینٍ ؛
1 قرار گاه مطمئن، " تعبیر شده است. همچنین قرآن وجود زن را براي مرد به مثابه لباس روح 2 و آرامشگر روان 3 می داند. به
همین دلیل، دین اسلام براي محافظت از زن و استعدادهاي ارزشمند او، دستو راتی چون حجاب و رعایت حریم بین زن و مرد را
واجب کرده است. امروزه جوامع بشري با وجود پیشرفت هاي بسیار زیاد و همه جانبه علمی و فرهنگی، خیلی بیش ازگذشته
ازکمبود آرامش و سلامت روانی رنج می برند؛ در حالی که توقع و انتظار از پیشرفت علم و صنعت این است که زندگی بشر
شیرین تر شود و اضطراب و افسردگی 4 از بین آنان رخت بربندد. شاید دلیل همه این مشکلات، دور شدن انسان از معنویت، دین و
بندگی خداست؛ چنان که ادیان آسمانی از جمله اسلام به چنین حقیقتی اذعان دارند. قرآن در این باره می فرماید": وَ مَنْ اَعْرَضَ
عَنْ ذِکري فَاِنَّ لَهُ مَعیشَۀً ضَ نْکاً؛ 5 و هر کس از یاد من روي گردانشود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت " به همین دلیل،
،( طه ( 20 .Depression .4 5 .21 ،( 3. ر. ك. روم ( 30 .187 ،( 2. ر. ك!. بقر ه، ( 2 .21 ،( اسلام تنها راه 1. ر. ك. مر سلات ( 77
124 ، رسیدن به سلامت روانی را عمل به تک تک احکام و قوانین خود می داند 1 که یکی از آن ها پوشش و حجاب است. از نظر
اسلام، زن با رعایت حجاب و حفظ حریم خود از دستبرد نامحرم، قدم مؤثري در راه سلامت روانی خود برمی دارد و به عکس، با
بی بندوباري و نداشتن حجاب و پوشش مناسب، لحظه به لحظه سلامت روانی خود را از دست می دهد و در عوض به اضطراب و
افسردگی خود می افزاید. این مطلب افزون بر این که از آموزه هاي دینی ما به دست می آید، با کمی تأمل و دقت نظر نیز قابل فهم
است. به همین دلیل بسیاري از مصلحان جامعه به آن اعتراض دارند که در فصل بعد به پاره اي از دیدگاه هاي آن ها اشاره خواهیم
کرد. بنابراین، به نظر می رسد این احتمال بسیار قوي باشد که میزان سلامت روانی زنان و دختران با حجاب در برابر کسانی که
حجاب را کمتر رعایت می کنند، در سطح بالاتري باشد. به همین دلیل به نظر ما، تحقیقی میدانی وگسترده در این زمینه می تواند
مسائل زیادي را روشن کند و سؤال هاي بسیاري را پاسخ دهد تا با روشن شدن آن ها، بتوان الگوهاي بهتري براي رسیدن به
آرامش و سلامت روانی زنان و دختران ارائه کرد. در این جا تذکر دو نکته لازم است: 1. گرچه در این پژوهش از کار میدانی
استفاده شده، ولی جنبه نظري 2 و توصیفی 3 پژوهش از اهمیت 1.قرآن در آیات زیادي، از جمله (یونس، 62 ) می فرماید": اَلا اِن
اَولیاءَ الله لا خَوْف عَلَیهم وَلا هُم یَحْزنونَ؛ دوستان و اولیاي خدا نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند. "اگر بخواهیم این آیه را به
زبان علمی بیان کنیم، می توان گفت: منظور از خوف و حزن در آیه، ترس و اضطراب و افسردگی است که به طورکلی از دوستان
و اولیاي الاهی به دور است. بنابراین، انسان به واسطه ایمان به خدا و انجام کارهاي شایسته، به سلامت روانی می رسد.
بیشتري برخوردار است و بر جنبه میدانی و عملی آن می چربد. به عبارت دیگر در این پژوهش، ارتباط بین Theoretical.2
حجاب و سلامت روانی بیشتر جنبه نظري و توصیفی دارد؛ با این حال از تحقیق میدانی نیز کمک گرفته شده تا نتایج علمی وتجربی
نیز ضمیمه شود. 2. با توجه به این که اولًا اضطراب زیربناي بیشتر بیماري هاي روانی است 4 (ناتان و همکاران، 1980 ) و نبود آن تا
حد زیادي نشانه سلامت روانی محسوب می شود؛ و ثانیاً بررسی تجربی سطح سلامت روانی، کاري دشوار و نیازمند بررسی و
تحقیق گسترده اي در مورد مؤلفه هاي زیادي است، از این رو در کار میدانی، از پرسشنامه اضطراب براي سنجش بخش زیربنایی
سلامت روانی آزمودنی ها استفاده شده است.
تعر یف هاي عملیاتی