گروه نرم افزاری آسمان

پی نوشتها
از 1 تا 50







3- در خطبه 136 نهج البلاغه . 2- نهج البلاغه خطبه 180 . -1 این گونه آیات در قرآن زیاد است از جمله حجر / 85 ، روم / 8
چنین می فرماید یعطف الهوي علی الهدي ، اذا عطفوا الهدي علی الهوي . و یعطف الراءي علی القرآن اذا عطفوا القرآن علی الراي
هواي نفس روي به هدایت می آورد آنگاه که مردم هدایت را به هواي نفس تبدیل کرده باشند . و راءي و اندیشه
شخصی روي بقرآن می آورد وقتی که مردم قرآن را به راءي و نظریه شخصی خود درآورده باشند . 4- چهار نایب و وکیل
خاص امام زمان به ترتیب عبارتند از ! 1 ابو عمرو عثمان بن سعید سمان عمري . 2 فرزندش ابو جعفر محمد بن عثمان عمري
مشهور به شیخ خلانی . 3 ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی ایرانی . 4 ابوالحسن علی بن محمد سمري که به سال 329 - ه . ق
- وفات یافت . 5- این لقب مخصوص سه نفر از علماي بزرگ شیعه قرن هفتم است که مشهورترین آنها رضی الدین ابوالقاسم
- علی بن موسی متوفاي 667 میباشد . و صاحب تاءلیفاتی است که از جمله کتاب مصباح الزائر است که در فوق بدان اشاره شده . 6
محمد بن علی بن یعقوب بن اسحق بن ابی قره از علماء و دانشمندان شیعه و مورد اطمینان که علامه در خلاصه الرجال و
نجاشی در رجال خود او را توفیق کرده و صاحب تاءلیفاتی است . 7- ابو جعفر محمد بن حسین علی بن سفیان بزوفري از اساتید
شیخ مفید است . کتاب امالی طوسی از والدش نقل می کند که شیخ مفید از او به تجلیل یاد کرده و مکرر از او
روایت نقل می کند . و پدرش ابوعبدالله حسین بن علی بزوفري از علماي قرن 4 و شخص ثقه و جلیل القدري است که ذکر آن
صفحه 157 از 184
خواهد آمد . 8- ابو عبدالله محمد بن جعفر بن علی مشهدي از علماي قرن ششم و صاحب تاءلیفاتی است مانند بقیۀ
الطالب و ایضاع والمناسک . و مزار مشهور بمزار کبیر . 9- قطب الدین سعید بن هبۀ الله راوندي از علماي بزرگ قرن ششم متوفاي
573 - ه . ق - و معاصر با طوسی صاحب احتجاج متوفاي 588 - ه . ق - است و صاحب تاءلیفاتی است و قبرش در صحن
بزرگ حضرت معصومه در قم میباشد . 10 - این محفل دینی و مجلس روحانی ابتداء بهمت عالم ربانی ، و مجاهد بزرگ مرحوم
حاج سید ابوالحسن طالقانی - طالب نژاه - خالو ، و اءب الزوجه مرحوم مؤ لف گرامی ، و والد اءبوذر زمان ، و مفسر قرآن ، مرحوم
حاج سید محمود طالقانی - رضوان الله علیهم - عصر روزهاي جمعه در تهران تشکیل می گردید . 11 - حتی وجود شیطان هم در
نظام خلقت عالم کون لازم و آنرا خاصیتی است که از بحث آن در اینجا صرف نظر شده است . بهر حال آدمی باید مراقب و
مواظب باشد که وسوسه شیطان او را نر باید و بر او مسلط نگردد . 12 - این جمله مضمون روایاتی است که مرحو مجلسی آنرا در
کتاب بحارالانوار مجلد 23 چاپ جدید ، در باب ( ) الاضطرار الی الحجۀ و اءن الارض لا یخلو من حجۀ ( ) آورده است . 13 - در
مجلد 27 چاپ جدید بحارص 308 باب انهم اءمان لاهل الارض روایاتی از مدارك و طرق مختلف از رسول خدا (
ص ) در این زمینه نقل شده است . 14 - مجلد 52 بحار چاپ جدید ص 92 باب علۀ غیبۀ و انتفاع الناس به روایت شماره 7 نقل
از احتجاج طبرسی و کمال الدین صدوق . و باین مضمون روایتی هم از رسول اکرم صلی الله علیه و آله در همان باب
نقل شده است . 15 - کمال الدین صدوق - چاپ مکتبۀ الصدوق - صفحات 221 و 232 از امام صادق علیه السلام . و در مجلد
23 بحارالانوار - چاپ جدید - ص 38 از بصائر الدرجات صفار قمی هم نقل شده است . 16 - نام این بانوي گرامی در تاریخ
و روایات سوسن ، و ریحانه ، و صیقل و بیشتر نرجس آمده است . زادگاه اصلی او بلاد روم ، و قبلا هم نصرانی بوده و
چون اسلام اختیار کرد بدستور امام دهم معالم و احکام دین را از حکیمه خاتون ( خواهر امام ) تعلیم گرفت . 17 - با پیشرفت
هاي کنونی در امر نقل و انتقال ، و مسافرت و رساندن پیام و امور دیگر که در آینده هم کاملتر می شود استبعاد این گونه
امور از میان می رود . 18 - مجلد 51 بحار ص 225 باب ذکر اءخبار المعمرین لرفع استبعاد الخالفین عن طول غیبته . 19 - در
کتاب خصال صدوق چاپ مکتبۀ الصدوق ص 228 نقل می کند که امیرمومنان بفرزندش امام حسن علیه السلام فرمود
! سر سفره غذا منشین مگر اینکه گرسنه باشی ، و دست از خوردن غذا بردار در حالی که هنوز میل و اشتها داري ،
و غذا را هم خوب بجو ، هنگام خواب هم براي خالی کردن شکم به قضاي حاجت برق و چون این دستورات انجام دهی از
مراجعه به پزشک بی نیاز شوي . و در کتاب دعائم الاسلام - قاضی نعمان به نقل بحار الانوار مجلد 62 ص 267 پس
از ذکر این روایت چنین نقل می کند ! آنگاه آنحضرت فرمود ! آیه ایست در قرآن که جامع همه این دستورات است کلوا و
20 - اءخطاط اءربعه عبارت است از ، صفراء ، سوداء ، بلغم ، و خون که اصطلاحی بوده و . اشربوا و لا تسرفوا . . - اعراف آیه 30
در طب قدیم . 21 - در مجلد 27 بحار چاپ جدید ص 207 باب انهم لا یموتون الا بالشهادة و در آن باب روایاتی نقل شده از جمله
روایست فوق در ص 217 از کتاب کفایۀ الاءثر فی النصوص علی الائمۀ الانثی عشر تاءلیف اءبوالقاسم خزار قمی . 22 - تاءلیف
محمد تقی بن علی دزفول از علماي قرن 13 هجري قمري که ترجمه کتاب ( ) غایۀ المرام ( ) سید هاشم بحرینی متوفاي 1017
هجري قمري است . 23 - البته باید دانست که لازمه انتظار آنست که انسان خود را براي ظهور فرج آماده و مهیا سازد . و این
اءمر در صورتی محقق می شود که انگیزه شورانگیزي در او بوجود آید و او را به جنبش و حرکت براي تحقق منتظر وادارد . نه
اینکه دست روي بگذارد و تکلیف خود ار نادیده بگیرد . 24 - این گونه روایات را که در کتب اءخبار و اءحادیث آمده
است مرحوم مجلسی در اءحوالات ولی عصر ( عج ) در مجلد 52 بحار الانوار چاپ جدید ص 132 باب فضل انتظار
الفرج و مدح الشیعۀ فی زمان الغیبۀ آورده . خوانندگان عزیز می توانند به آن مراجعه نمایند . 25 - این روایت که در کتاب
خصال صدوق شماره 64 نقل شده مضمون آن چنین است ! پنج طایفه هستند که خواب راحت ندارند ! اول
صفحه 158 از 184
آنکس که می خواهد خونی را بریزد . دوم آنکس است که صاحب مال زیادي است ، ولی امینی براي حفظ آن مال
ندارد . و سوم کسی است که براي بدست آوردن عزت دنیائی متوسل به دروغ و بهتان گردد . و چهارم کسی است که بدهی
- زیادي دارد و مال هم ندارد که آن را بپردازد . و پنجم عاشقی است که در معرض جدائی از معشوق خود قرار گرفته باشد . 26
بر فرض صحت روایات ممکن است جهت عمده این اختصاص موقعیت خاص زمانی آن ایام باشد . 27 - خصال صدوق ص 391
. و مجلد بحارالانوار چاپ جدید ص 15 نقل از کمال الدین صدوق و ص 24 نقل از تاریخ ابن خلکان اءبوالعباس اءحمد
بن محمد اربلی متوفی بسال 681 هجري قمري . 28 - و در کتاب کمال الدین ص 653 ، بحار الانوار مجلد 52 چاپ جدید ص
290 نقل از غیبت شیخ طوسی شماره 30 روز قیام و خروج آن بزرگوار را روز شنبه که مصادف با روز عاشورا است نقل
شده که ممکن است روز ظهور آن حضرت با روز خروج و قیامش دو روز باشد . همچنانکه از بعضی از روایات استفاده
29 - این زیارت مخصوصه را سید . می شود ، مانند روایت منقول از غیبت شیخ طوسی در مجلد 52 بحار ص 290 شماره 29
بن طاووس در کتاب جمال الاءسبوع نقل کرده . و مرحوم محدث قمی هم آن را در کتاب مفاتیح الجنان از او نقل می
کند . 30 - مرحوم صدوق پس از نقل این روایت در خصال ، در توضیح و توجیه این روایت بیاناتی دارد ، از جمله می
گوید ! مراد از کلمه ایام در حدیث نبوي ، اءئمه علیهم السلام نیست ، بلکه همان معنی مصطلح و متعارفی آنست . ولی
تطبیق آن بصورت کنایه و اشاره است ، همچنانکه در آیات و التین و الزیتون و طور سنین و هذا البلد الامین و تطبیق آن بر
پیغمبر و علی و حسن و حسین - صلوات الله علیهم - بطور کنایه است . نه اینکه اصل معنی و مصداق آن باشد . . و
مرحوم مجلسی در مجلد 24 بحار چاپ جدید ص 238 باب تاءویل الایام و الشهور بالائمۀ علیهم السلام روایات دیگري هم از
این قبیل نقل کرده است . البته در توجیه این روایات و امثال آن باید موقعیت زمانی و مکانی چنین روایات و مخاطبین
آنها را در نظر گرفت . و با مراجعه باین روایت و صدر و ذیل آن این نکته مشهود است ، و گواهی می دهد که صدور آن بر
فرض صحت در دوره اختناق طاغوت زمان - متوکل عباسی - بوده که سعادت و کمال مسلمانان را که یگانه هدف
دین مقدس اسلام و قرآن شریف است ، فداي منافع شخصی و حفظ مقام و موقعیت خود نموده بود . 31 - مجلد 9 بحار الانوار
چاپ جدید ص 269 نقل از معانی الاءخبار صدوق ، و دلائل الامامۀ طبري ، و دعوات قطب الدین راوندي . 32 - مرحوم
مجلسی در مجلد 102 بحار الانوار ص 104 از فلاح السائل سید بن طاووس ، و ص 110 از مزار محمد مشهدي این
انتساب را نقل می کند . 33 - جهت تحقیق بیشتر درباره دعاي ندبه ، و سند آن شایسته است به کتب دیگري هم که در شرح
این دعاء نوشته شده ، مراجعه شود . از جمله در مجلد مکتب اسلام سال سیزدهم شماره 6و 7 آن بیانات محققانه اي در این
زمینه آورده که شایسته دقت ایت طالبین می توانند بآن مراجعه کنند . 34 - فیض القدیر تحت رقم 1529 . از مسند این حنبل
و سنن اربعه ، و در طریق خاصه نیز نقل شده است . 35 - این روایت در تفسیر سوره حمد تفسیر صافی از توحید صدوق ، و
تفسیر عیاشی نقل شده است . و درباره تسمیه است ، نه خصوص کلمه الله و لذا ضمیر آن مؤ نث آورده شده ،
ولی چون کلمه الله اءصل و پایه تسمیه است ، لذا منظور روایت هم توجه دادن مخاطب است به کلمه الله و مقصود و
منظور مؤ لف هم همین بوده است . 36 - در توجه این روایت و امثال ان به پاورق ص 26 مراجعه 37 - مؤ لف تفسیر برهان
سید هاشم بحرانی این سلیمان بن اسماعیل از علماي قرن یازدهم هجري است . که صاحب تاءلیفاتی است . از جمله غایۀ
المرام که به فارسی بنام کفایۀ الخصام ترجمه شده است . و اءصل این روایت در توحید صدوق است . و مرحوم
38 - و هر نوع کمالی در هر موجودي از . ( مجلسی آن را در بحارالانوار ( بنا به چاپ جدید مجلد 3 ص 222 و مجلد ص 310
موجودات عالم حتی وجودشان ، از طرف فیاض علی الاصلاق که مستجمع جمیع صفات کمالیه است که بقدر استعداد و قابلیت
ممکن الوجود افاضه می شود . 39 - به مجلد 57 بحار چاپ جدید ص 316 باب العوالم مراجعه شود و روایتی هم در حصال صدوق
صفحه 159 از 184
ص 639 در این زمینه آمده است . 40 - جمله ( ) و سلموا تسلیما ( ) ممکن است همانند صلوات بر پیامبر سلام بر او هم واجب
باشد و یا مراد تسلیم در برابر او و فرمانهایش باشد ، هر چند آیه شریفه مطلق و جامع است و هر دو جهت را شامل است ولی
تقیید به کلمه تمیز تسلیما ظهور در همان معنی تسلیم و فرمان بري است همچنانکه در خبر هم آمده است و مؤ لف قدس سره در
42 - مرحوم . شرح این جمله بیاناتی دارد که شایسته تقدیر است . 41 - ثواب الاعمال شیخ صدوق - رضوان الله علیه - ص 187
علامه طباطبائی در بحث روائی آیه 56 سوره احزاب در تفسیر المیزان هم بدان اشاره کرده است . 43 - از جمله در سوره رعد آیه
24 . و آیات دیگر . 44 - شعر دیگري در همین معنی منسوب به بابا طاهر است که گوید ! یکی درد و یکی درمان پسندد
یکی وصل و یکی هجران پسندد من از درمان و درد و وصل و هجران پسندم آنچه را جانان پسندد 45 - اءصل قضا بمعناي ایجاب
و انجام ، و قدر بمعناي اندازه و تعیین است . و اصولا وجود هر حادثه و واقعه ، و همچنین شکل و اندازه آن تابع علت و
سبب است ، و از آن سرچشمه می گیرد . و این است اءصل معناي قضا و قدر ، که همان نظام علت و معلولی است ، که در نظام
خلقت جریان دارد ، و از علم و اراده حق سرچشمه می گیرد . و شرح و تفسیر آن را استاد محقق و عالی قدر شهید مطهري -
رضوان الله علیه - در کتاب انسان و سرنوشت بیان نموده است . 46 - بحار الانوار مجلد 4 چاپ جدید ص 137 نقل از توحید
صدوق و امالی طوسی . 47 - چون قضا و قدر همان نظام علت و معلول و سبب و مسببی است که در نظام جهان حاکم است ،
که از جمله آن نظام اراده و اختیار انسان است ، که مربوط به طرز فکر و انتخاب اوست که از صفات اخلاق و روحی و
میزان تعقل و دوراندیشی انسان سرچشمه می گیرد . 48 - و آیه پس از آن می فرماید ! نحن اولیاوکم فی الحیاة الدنیا و فی الآخرة
و لکم فیها ما تشتهی انفسکم و لکم فیها ما تدعون نزلا من غفور رحیم فرشتگان گویند ! آري مائیم اولیاي شما چه در دنیا و چه در
آخرت . و شما در بهشت آنچه دلتان بخواهد و طلب کنید در اختیار خواهید داشت . اینها همه مراسمی است که قبلا براي پذیرائی
- شما از طرف آمرزنده مهربان فراهم شده است . و از نمونه دیگر این آیات ، آیه 13 و 14 سوره احقاف است . 49 - مجلد 69
چاپ جدید - ص 277 نقل از تفسیر عیاشی . 50 - البته منظور ، مصداق و نمونه عالی و کامل اولیاي خدا است .
از 51 تا 100
52 - این بیان فقط قسمتی از روایت است ، که شیخ صدوق آنرا در کتاب معانی . -51 باب مواعظ و حکم نهج البلاغه شماره 432
الاخبار ص 261 نقل می کند . و جبرئیل اءمین در پاسخ سوال پیغمبر از تفسیر زهد آن را توضیح می دهد . و
مرحوم مجلسی هم آن روایت را در بحارالانوار مجلد 15 - چاپ قدیم - که مجلد 70 - چاپ جدید - ص 312 است
نقل می کند و مرحوم مؤ لف هم در حاشیه یادداشت خود اجمالا بدان اشاره می کند . 53 - در مجلد 70 بحار الانوار - چاپ
جدید - ص 309 باب الزهد و درجاته روایاتی از کتب مختلفه نقل می کند ) 54 - این روایت را هم مجلسی در مجلد 70 بحار
ص 310 از دعوات راوندي ، و ص 311 از تفسیر علی بن ابراهیم قمی نقل می کند ، و در ص 310 از معانی الاخبار ،
ص 252 از امام پنجم علیه السلام و ص 311 از تفسیر قمی و خصال و امالی صدوق ، و کمافی کلینی از امام ششم علیه
431 . و به نقل بحار الانوار مجلد 70 ص 319 السلام هم آورده است . و در نهج البلاغه باب حکم و مواعظ شماره 439
از روضۀ الواعظین فتال نیشابوري از علی علیه السلام هم نقل شده است . 55 - مجلد 77 بحار - جدید - ص 94 از جمله
مواعظ رسول خدا صلی الله علیه و آله به عبدالله بن مسعود . 56 - مجلد 40 بحار چاپ جدید ص 334 نقل از کشف الغمۀ
علی بن عیسی اربلی از علماي قرن هفتم و او از کتاب ابو نعیم اصفهانی نقل می کند . و باین مضمون هم روایتی در ص 319
- همان مجلد بحار از اءمالی طوسی به نقل از مناقب این شهر آشوب آورده است . 57 - مجلد اول ص 571 در تفسیر کلمه زهد . 58
مجلد 40 بحار ص 398 ، باب زهد اءمیر المؤ منین و ورعه علیه السلام . 59 - که در سوره مائده آیه 27 فرماید ! انما یتقبل
صفحه 160 از 184
الله من المتقین . 60 - چون در آیه مبارکه اطاعت رسول و اءولی الاءمر را با یک فعل فعل اءمر اءطیعوا بیان شده ، معلوم می شود
که تجانس و سنخیتی میان آن دو برقرار است . و از این نظر مراد از اءولی الاءمر کسانی هستند که در ایمان و
اخلاق ، و صفات نفسانی همانند رسول خدا صلی الله علیه و آله می باشند . و مصداق کامل آنان اءئمه معصومینند
علیهم السلام . 61 - البته انسان بنا به سرشت پاك و فطرت اولیه خود به نیکان و صالحان علاقمند است و آنان را دوست
میدارد . و جهت مخالفت عمده با آنان همان اصطکاك با منافع شخصی است . در مجلد 72 بحار ص 132 روایتی از علل
الشرایع صدوق از امام صادق علیه السلام نقل شده که آن حضرت به عبدالله بن سنان فرمود ! ناصی دشمن ما نیست . و تو
کسی را نمی یابی که نسبت به محمد و آل محمد کینه و عداوت داشته باشد ، بلکه ناصبی کسی است که با شما
دشمن است با اینکه میداند شما ما را دوست میدارید و از شیعیان ما هستید . و این روایات با زندگی راوي خبر ، بی ارتباط نیست
و نکته اي از آن استفاده میشود . 62 - مجلد 27 ص 145 نقل از امالی صدوق . 63 - مجلد 27 ص 147 به نقل از خصال صدوق .
-64 از جمله ماءموریت ملائکه ابلاغ دستورت الهی به انبیاء و اولیاي حق و گفتگو با آنان است . 65 - مجلد 4 بحار چاپ جدید
ص 89 نقل از بصائر الدرجات صفار قمی متوفی به سال 290 ه ق . 66 - اصل این روایت در مجلد اول کافی چاپ مکتبۀ
الصدوق ص 147 ، و نیز بحار الانوار مجلد 4 چاپ جدید ص 113 منقول از محاسن برقی قمی متوفی به سال 274 ، و
تفسیر عیاشی که در تفسیر آیه 39 سوره رعد آمده است که میفرماید ! یمحوا الله ما یشاء و یثبت و عنده ام الکتاب یعنی ! خدا هر
چه را بخواهد و مورد مشیت قرار گیرد ، محو اثبات می کند ، و اصل و ریشه کتاب و نوشته نزد اوست . 67 - یعنی ! دوستی
فرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسیله ایست براي رسیدن به بهشت رضوان و مسند اءبدي . و می بینیم آنرا براي کسی که
محبت عترت را از روي صداقت و اخلاق و اراده مؤ کد اظهار میدارد . 68 - مجلد 11 بحار الانوار چاپ جدید ص 30 به نقل
11 چاپ جدید ص 320 نقل از علل الشرایع و عیون ا 70 -ج 12 چاپ جدید ص 4 منقول از علل الشرایع . و - از خصال و امالی 69
در روایات دیگر جهات دیگر ذکر شده ، و باید هم چنین باشد و کاشف از دخالت همه آن 71 - مرحوم مؤ لف سپس می
نویسد ! روایت کرده اند که تولد ابراهیم روز اول ذیحجه بوده و حدود 155 سال هم عمر کرده البته مدرك ولادت مجلد 1
بحار چاپ جدید ص 31 نقل از کافی است و مدرك مدت عمر مجلد 12 بحار چاپ جدید ص 10 نقل از کمال الدین
1 ) در آیات سوره بیستم قرآن ( سوره طه ) موارد دیگري هست که اجمالا بدان اشاره شد . 73 - در علم ) - است . 72
فیزیولوژي مبحثی است به نام پارتنوژنزیز به معناي بکرزائی که مرکب از دو کلمه پارتنو که واژه ایست یونانی به معناي دستگاه
تناسلی و ژنزیز به معناي زایش ایجاد و تشکیل و نوعی تولید که در حیوانات بی مهره مانند مورچه ، زنبور دیده شده است . و
معناي جمله فوق زادن از دوشیزه و تخم ، بدون آمیزش با نطفه نر که همان تولید مثل بدون آمیزش جنسی است . که به تازگی
توجه دانشمندان آن علم را به خود جلب کرده ، و معتقدند که ممکن است هر دو نوع یاخته جنسی ( نر و ماده ) در یک فرد
ساخته شود . و عامل شیمیائی ، یا فیزیکی ، و یا عامل دیگري عمل سلول نر را در موجود ماده انجام دهد . و
سلول ماده اءوول را باردار سازد ، که در بعضی جانوران بی مهره در اثر تحریکات شیمیائی و غیر آن پارتنوژنز مصنوعی
ایجاد میشود . و در بسیاري از جانوران دیگر با تحریک یاخته جنسی این کیفیت صورت میگیرد . و به عبارت دیگر ممکن است
یکی از سلولهاي بدن به واسطه عواملی نقش سلول جنس نر اسپرماتوزوئید را انجام دهد . و به تازگی این تجربیات را بر
روي موشهاي مادینه انجام داده اند ، که بدون تماس با جنس نر ، و یا تحریک یاخته جنسی به وسیله استشمام پنبه
آغشته به بول نر آن را بارور سازند . و البته این تغییر و تحول در جنس مادینه که دستگاه پرورش نطفه یعنی تخم
دان و رحم در آن قرار دارد صورت می گیرد . با این بیان و تجربیات بعید به نظر نمیرسد که حاملگی حضرت مریم علیها السلام
بدون داشتن همسر و آمیزش جنسی صورت گرفته . و فرزندي چون حضرت عیسی علیه السلام از او متولد شده باشد ، و
صفحه 161 از 184
عامل مؤ ثر در این عمل هم همان باشد که در آیات 16 تا 21 سوره مریم در قرآن آمده است که می فرماید ! و بیاد آور مریم
را آنگاه که در محلی در طرف شرق مسجد از کسان خود کناره گرفت ، و در برابر انان پرده اي آویخت و ما هم روح ( یعنی
فرشته ) خود را نزد او فرستادیم که به صورت انسانی تمام عیار بر او مجسم شد . مریم از دیدن او احساس ترس کرد و گفت ! من
از سوء قصد تو به خداي رحمان پناه می برم اگر تو خدا ترس باشی . او گفت ! من فرستاده پروردگار تواءم تا به تو پسري
پاکیزه عطا کنم ، مریم گفت ! چگونه مرا پسري تواند بود در صورتی که بشري با من تماس نگرفته ، و من نابکار نیستم ،
آن فرشته گفت ! پروردگارت چنین خواسته ، و گفته است این امر بر من آسانست . البته وقوع چنین حادثه و پدیده که بیان کننده
قدرت خالق جهان است در آن مقطع زمانی داراي مصلحت و حجتی بوده ، که در آیات قرآن درباره معجزات آن بزرگوار
شفاي بیماران مبتلا به امراض مرمنه ، و بینائی کوران ، و زنده کردن مردگان استفاده میشود . تا غرور دانشمندان علم طب و
دانش فیزیولوژي بدن انسانی را در آندوره و عصر از میان ببرد . و از این نظر تولد آن بزرگوار هم بدون پدر همانطوریکه در قرآن
آمده سبب فضیلت و برتري او بر سایر اولیاي دیگر خدا نمیشود . 74 - تا منظور از آسمان چه 75 - کلمه توفی از وفی و وافی
است که به معناي تمام و کمال است . و اطلاق آن بر فوت و مردن از آن جهت است که چون در فوت و مرگ هم روح
شخص بطور تام و تمام گرفته می شود . و این کلمه در آیات متعددي از قرآن بطور مطلق آمده ، و صراحتی در موت و
مردن ندارد ، البته شامل موت و مرگ انسان هم میشود . 76 - براي تحقیق در بیان و توضیح بیشتر این آیات به تفاسیر معتبره
مراج 77 - و همین است سر خاتمیت پیغمبر اسلام که در آیه 40 سوره احزاب آمده است . خواه خاتم به کسر تاء به معناي وصفی
و اسم فاعل باشد ، و خواه به فتح تاء که ذاتی بوده و هر چیزي را گویند که با آن چیزي را مهر کنند . و چون خاتم به نبوت است
پس خاتم رسالت خواهد بود . زیرا نبوت گرفتن اخبار غیب است ، و رسالت پیام آن اءخبار است . پس وقتی که اخبار غیب منقطع
شود ، و نبوتی نباشد ، قهرا رسالتی هم نخواهد بود . 78 -مجلد 68 چاپ جدید ص 317 به نقل از محاسن برقی . 79 - باب الارض
23 چاپ جدید - لا تخلو من حجۀ . و مجلد 23 بحار چاپ جدید ص 22 نقل از علل الشرایع ، و بصائر الدرجات ، و غیبت ن 80
ص 57 . و روایاتی نقل شده ، که از آن روایات استفاده میشود که مقام وصایت و نیابت هم همانند مقام نبوت و رسالت به
23 بحار چاپ جدید ص 22 نقل از علل ال 82 - مجمع البحرین ذیل لغت ملق . و - شایسته ترین و گرامی ترین افراد واگذار 81
ترجمه شعر چنین است ! دوستی سه نوع است 1 علاقه و دلبستگی . 2 - دوستی شدید که مرحله عشق است . 3 و شدیدتر آن
16 چاپ جدید ص 347 نقل از ارشاد القلوب - 16 - چاپ جدید - ص 405 نقل از مناقب این شهر آشوب . 84 - انتخار در راه 83
حسن بن محمد معروف به دیلمی که از علماء و فضلاي مشهور قرن هشتم ه . ق است . 85 - این جملات قسمتی از دعاي دوم
16 بحار چاپ جدید ص 94 نقل از علل الشرایع و امالی و معانی الاخبار ، و ص 96 از تفسیر قمی ، و - صحیفه سجادیه است . 86
مجلد 9 باب احتجاج النبی صلی الله علیه و آله علی الیهود فی مسائل شتی ص 295 از علل الشرایع ! لقد کرم الله النبی محمدا ،
فاکرم خلق الله فی الناس اءحمد ، و شق له من اسمه لیجله ، فذوا العرش محمود و هذا محمد ( یعنی ! محققا خداوند ، محمد پیغمبر
را گرامی داشت ، و گرامی ترین خلق خدا میان مردم اءحمد است ، و نام او را از نام خود مشتق ساخت تا او را بزرگ و محترم
دارد ، پس صاحب عرش محمود است و این محمد ) گویند وقتی که در دوره قبل از تولد پیغمبر اسلام شیوع پیدا کرد که پیغمبري
به نام محمد ظاهر خواهد شد گروهی از مردم آنزمان به امید آنکه این شخص محمد از آنان باشد نام پسري که از آنان متولد میشد
به نام محمد نام گذاري می کردند . و نام عده اي از ایشان هم در تاریخ آمده است ، و مورخ معروف دیار بکري از علماي قرن
16 بحار - هشتم در تاریخ الخمیس مجلد اول ص 211 نام حدود 15 نفر از آنان را از سخاوي و مسیره مغلطاي نقل کر 87
چاپ جدید ص 98 نقل از امالی صدوق . 88 - البته این حدیث را همانطوریکه مرحم مؤ لف در حاشیه یادداشت خود نوشته از
مجمع البحرین نقل می کند . و در نهایۀ إ بن اءثیر ذکر شده و در بحار الانوار مجلد 16 چاپ جدید ص 325 به نقل از عیون
صفحه 162 از 184
الاخبار هم آمده است . 89 - بحار چاپ جدید مجلد 23 ص 212 باب ان من اصطفاه الله و اءورثه کتابه هم الاسمۀ و آل ابراهیم
16 چاپ جدید ص 321 نقل از خصال صدوق . 91 - -مؤ لف محترم در حاشیه ، بیان مرحوم مجلسی - - علیهم السلام 90
را که در ذیل روایت دیگري به همین مضمون که در ص 313 همان مجلد و از امالی صدوق نقل شده ذکر می کند ،
و ما ترجمه آنرا در اینجا می آوریم ! مراد از مسجد جایگاه نماز است خواه مسجد باشد یا نباشد ولی جایگاه نماز در امم
گذشته در معابد مخصوص خودشان بوده و مراد از طهور رفع حدث به وسیله تیمم بدل از وضوء و شاید پاك شدن ته
کفش و عصا و کف پا و غیره در اثر راه رفتن در زمین پاك ، و پاك کردن محل مدفوع به وسیله سنگ هم منظور باشد ، و مراد
از مغنم آن غنائمی است که در جنگ با دشمنان دین بدست می آید ، و در امم گذشته وقوع جنگ براي دین تشریع
نشده بود . و اگر هم بوده اءخذ نائم جنگی جایز نبوده است ، و اما بیم و هراس دشمنان آنست که خداوند آنرا فقط به دین اسلام
16 چاپ جدید ص 326 نثل از - - اختصاص داده که با فاصله یک ماه دوري راه ، خوف و هراس در دل دشمنان می افکند . 92
16 چاپ جدید ص 341 نقل از ارشاد القلوب دیلمی . 94 - -به مضمون این روایت اءحادیث دیگري - - خصال صدوق . 93
از رسول خدا صلی اللّ ه علیه و آله و اءمیر المؤ منین و ائمه هدي علیهم السلام در باب احتجاجات بر یهود و اهل
16 چاپ جدید ص 353 به نقل - - کتاب ، در کتب اءخبار و اءحادیث اهل بیت رسول خدا و بحار الانوار آمده است . 95
از اصول کافی . 96 - -این آیه مبارکه از دقیق ترین آیات قرآن است که در آن استشهاد به عالم دیگري قبل از این عالم
است ، که آن را عالم ذر ) ) گویند ، براي روشن شدن معنی و درك حقیقت آن علاقمندان می توانند به تفسیر المیزان و
99 - -مجلد 16 چاپ جدید ص 316 نقل از امالی شیح طوسی ، - -98 . 16 چاپ جدید ص 332 - - امثلا آن مراجعه فرمایند . 97
و باید دانست که راوي خبر علی بن محمد بن رباح نحوي است که روایت را براي موقعیت واهمیت علم نحو روایت کرده و
خبر واحد است . 100 - -در اصل لغت جن به معناي پوشش و پوشاندن است . و این معنی در تمام مشتقات آن جریان دارد . و
از این نظر جن به معناي معرفو موجوداتی هستند غیر از ملائکه که از حواس ما مستور و پنهانند ، و از قرآن استفاده
میشود که خلقتشان قبل از خلقت بشر و از نوع آتش بوده است . و همانند انسان داراي شعور و إ راده و توالد و تناسل و
همچنین مؤ من و کافر و مرگ و حیا
از 101 تا 150
-101 -مرحوم مؤ لف در توضیح جمله قرآناء عجباً می گوید ! یعنی ! به خاطر آنکه با آن فصاحت و بلاغتش با
18 چاپ جدید ص 305 نقل از - - کلام مخلقو همسانی و موافعت ندارد و ناسازگار است ، پس از این نظر شگفت آور است . 102
18 چاپ جدید ص 188 نقل از تفسیر قمی . و محمد بن اءبی عمیر زیاد بن - - کتاب معراج ابومحمد حسن ) از صدوق 103
عیسی ازدي بغدادي از یاران اما هفتم و هشتم و نهم است ، و به شغل بزازي هم إ مرار معاش می کرده و در زمان
هارون و ماءمون عباسی مدتی را در زندان گذرانده ، و دار و ندار و کتابهایش را از دست داد . و به سال 217 هم از دار
دنیا رفت ، و حدیث ذریع محاربی از اما صادق علیه السلام را که فرموده بود لا یخرج الرجل عن مسقط راسه بالدین او در
18 چاپ جدید ص 136 نقل از مناقب ، و در نهایه - - موردي عنوان کرد و از طلب خود چشم پوشید و صرف نظر نمود . 104
ابن اثیر مجلد 2 ص 320 چنین آمده است ! زویت لی الاءرض فراءیت مشارقها و مغاریها زمین براي من جمع شد و من شرق و
18 چاپ جدید ص 405 نقل از بصائر - - غرب آن را دیدم و می فهماند که اسلام توسعه پیدا می کند به تمام روي زمین . 105
- - 18 چاپ جدید ص 316 نقل از عیون الاءخیار . 108 - - 52 ص 328 نقل از کمال الدین صدوق . 107 - - الدرجات . 106
مرجوم مؤ لف در اینجا درباره توضیح کلمه براق و معناي آن یادداشتی در حاشیه متن اضافه می کند و می نویسد براق بضم
صفحه 163 از 184
باء جنبنده از جنبندگان بهشت است که به واسطه رنگ روشن و خالص و شدت درخشندگی آن و یا به واسطه سرعت
حرکتش هماننند برق آن را براق خوانند و این توضیح را هم اهل لغت از جمله ابن اثیر در نهایه نقل کرده است .
-109 -منظور همان ولایت مطلقه ایست که اولیاء الهی نسبت به جامعه بشر دارند و بدین وسیله هم بشر به کمال و
17 چاپ جدید ص 144 نقل از - -111 . 17 چاپ جدید ص 130 - - سعادتمندي خود در دنیا و آخرت نائل میشود . 110
17 چاپ جدید - - 26 چاپ جدید ص 21 نقل از بصائر الدرجات . 113 - -آیه نقل به معنی است . 114 - - بصائر الدرجات . 112
16 چاپ جدید ص 308 نقل از تفسیر مجمع البیان طبرسی . 116 - -این مطلب ضمن روایتی - -115 . ص 130 تا ص 155
36 بحار چاپ - - 52 چاپ جدید ص 343 نقل از تفسیر عیاشی . 118 - - است که در ص 52 آن روایت نقل شده است . 117
جدید ص 3 نقل از مناقب این شهر آشوب . 119 - -مرحوم مؤ لف در حاشیه نوشته خود گفتار مرحوم مجلسی را که درباره
ملائکه در مجلد 59 بحار الاءنوار چاپ حدید ص 202 آمده است بطور اختصاص نقل می کند . 120 - -خصال
121 - -این روایت در تفسیر مجمع البیان ذیل آیه 20 و 21 سوره تکویر آمده است . صدوق چاپ مکتبۀ الصدوق ص 225
-122 -مرحوم مؤ لف در حاشیه یادداشت خود از مجلد 6 بحار ص 470 که چاپ جدید مجلد 19 ص 297 است از کتاب کافی .
روایتی از امام ابوالحسن موسی کاظم علیه السلام نقل می کند که آن بزرگوار درباره کلمه مسومین که در قرآن
آمدهاست فرمود ! یعنی دستار بندان هم چنانکه رسول خدا صلی اللّ ه علیه و آله دستاري بسر می بست و دامنه آن را به
جلو و پشت سر آویزان می کرد ، هم چنین جبرئیل . اصل کلمه مسوم اسم فاعل باب تفعیل از سوم به معناي علامت و
19- - 19 چاپ جدید ص 284 نقل از تفسیر عیاشی . 124 - - نشانه است . و کلمه سیما به معناي قیافه هم از این لغت است . 123
52 چاپ جدید ص 325 نقل از کمال الدین صدوق ، و ص 328 - - چاپ جدید ص 208 نقل از تفسیر مجمع البیان . 125
نقل از کامل الزیاره ابن قولویه قمی ، و نیز در ص 321 همان مجلد روایتی از غیبت نعمانی با کم و زیادي از راوي
اءبان بن تغلب از امام نقل شده و مولف هم مقداري از آن را در متن آورده است . 126 - -مجلد 40 ص 42 نقل از کتاب
52 چاپ جدید ص 324 نقل از کمال الدین صدوق . و مرحوم فیض آن را در تفسیر - - فضائل ، و روضۀ الواعظین . 127
52 چاپ جدید ص 324 نقل از کمال الدین - - صافی در ذیل آیۀ 33 سوره توبه از تفسیر قمی نقل می کند . 128
صدوق . و مرحوم فیض آن را در تفسیر صافی در ذیل آیۀ 33 سوره توبه از تفسیر قمی نقل می کند . 129 - -تفسیر
برهان مجلد 4 ص 329 ذیل آیۀ 9 سوره صف . 130 - -مرحوم مؤ لفه در حاشیه یادداشت به مناسبت این جمله مبوء صدق من
اهله قسمتی از اواخر دعاي سمات را با توضیح یاز مرحوم مجلسی که در ذیل آن در مجلد 90 ص 124 آمده نقل
می کند ، و آن جمله دعا این است و بارکت لحبیبک محمد صلی الله علیه و آله فی عتریه و ذریته و امته وبراي حبیب خود
محمد صلی اللّ ه علیه و آله مبارك و فرخندگی و میمنت ) را در دودمان و فرزندان و امتش قرار دادي . 131 - -مرحوم
مجلسی هم در 35 بحار چاپ جدید ص 419 بیاناتی قریب به این مضمون از کتاب الفصول المختارة سید مرتضی نقل
35 چاپ جدید ص 414 نقل از تفسیر قمی . و به این مضمون روایات زیادي از خاصه و عامه نقل شده که ج 35 - - کرده . 132
چاپ جدید ص 406 بابی است بنام باب انه الصادق و امصدق و الصدیق در مجلد 24 ص 30 باب ان ولایتهم الصدق و انهم
52 ص 290 نقل از - - 35 چاپ جدید ص 412 نقل از طرائف سید بن طاووس . 134 - - الصادقون و الصدیقون آمده است . 133
غیبت طوسی . 135 - -اصل کلمه بکۀ ) به معنی ازدحام است و مؤ ید آن روایت علل الشرایع ص 397 از امام پنجم است
کهم مرحوم مولف در حاشیه متن چنین یادداشت کرده که اینکه مکه را بکه نامیده اند براي آنست که مرد و زن در آن مکان
اجتماع می کنند و مزاحمت یکدیگر را فراهم می نمایند . 136 - -تفسیر صافی نقل از کتاب کافی . 137 - -تفسیر صافی نقل از
کافی کلینی . چون در آن موقع حضرت مریض بود و خود به تنهائی قادر به انجام طواف نبود و او را با با محملی طواف می دادند ،
صفحه 164 از 184
و چون در هر شوطی به رکن یمانی می رسید دستور می داد که او را نگهدارند و محمل را به زمین گذارند و
دست خود را از روزنه محمل بیرون می آورد و روي زمین می کشید . 138 - -اما با شرایط و به شرطی که حق کسی را
- - 99 بحار الانوار ص 74 نقل از تفسیر عیاشی . و تفسیر صافی نقل از کتاب کافی . 140 - - پایمال نکرده باشد . 139
99 بحار الانوار ص 74 نقل از تفسیر عیاشی . و تفسیر صافی نقل از کتاب کافی . 141 - -در توضیح و تفسیر درباره
-144 . 143 - سبا آیه 47 این آیه مبارکه بهتر است به تفاسیر از جمله تفسیر المیزان و امثال آن مراجعه شود . 142 - شوري آیه 23
23 چاپ جدید ص 99 باب ) ) ان الناس لا یهتدون الا بهم و انهم الوسائل بین الخلق و بین الله وانه لا - -145 فرقان آیه 57
یدخل الجنه الا من عرفهم . 146 - -به کتاب الغدیر علممه امینی مراجع شود که اخبار و روایات عامه و قصائدسعرا در آن جا
ذکر شده است . 147 - -مرحوم مولف در ذیل یادداشت این قسمت از کلام خود می نویسد این کلهم بخ بخ را عرب در حال
23 چاپ جدید ص 5 نقل از کمال الدین صدوق - - شوق و میل و هنگام تعجب بکار می برد و بجاي آن لفظ به به در فارسی 148
35 چاپ جدید ص 399 نقل از مناقب . - - 35- چاپ جدید ص 406 نقل از تفسیر فخر رازي . 150 -149 .
از 151 تا 225
- -152 . -151 -این آیه مبارکه در چند سوره آمده است از جمله ! آل عمران آیه 185 ، انبیاء آیه 35 ، عنکبوت آیه 57
در سوره مائه آیه 12 که می فرماید ! و بعثنا منهم اثنی عشر نقیباً صریحاً بیان می کند که عدد نقباي بنی اسرائل 12 نفر بودند .
23- چاپ جدید ص 19 نقل از علل الشرایع . 154 - -مرحوم مجلسی در مجلد ، 37 بحار ص 108 باب اخبار الغدیر . . . ذکر -153
36 چاپ جدید ص 136 نقل از تفسیر فرات - - کرده . و نیز مرحوم علامه امینی هم در کتاب الغدیر نقل می کند . 155
37 چاپ جدید ص 121 از عیون الاخبار . و نیز ص 123 از معانی الاخبار از انس بن مالک . و هم چنین در - - بن ابراهیم . 156
جلد 35 ص 284 از تفسیر فرات بن ابراهیم . 157 - -ابوالموید موفق بن احمد ملقب به اخطب خوارزم معروف به خوارزمی
متوفی 568 ه . ق یکی از علماء و دانشمندان بزرگ عامه و صاحب فضائل اهل البیت و مقتل الحسین در دو جزء است .
-158 -و میتوان گفت که اساساً منشا محبت و دوستی همان علاقه و کششی است که انسان ذاتا و فطره به نیکی و نیکوئی دارد .
و در هر کجا مشاهده شود ، این محبت و دوستی جلوه گر آید ، و چون ذات حضرت احدیث را مستجمع جمیع صفات کمالیه
و جمالیه دانند این علاقه و محبت بصورت کاملی جلوه گر شود . 159 - -اگر حب و دوستی تو صادق باشد البته او را پیروي
خواهی نمود چون محب ، مطیع کسی است که او را دوست میدارد . 160 - -مرحوم مولف در حاشیه یادداشت عبارتی از
تفسیر صافی نقل می کند که ترجمه آن این است و در حکم رسول است آنانکه خدا و پیغمبر خدا به محبت و پیروي
آنان دستور داده اند ، و آنان امامان و اوصیاء هستند چونکه محبوب محبوب است . و دراین باره تفسیر صافی از کتاب کافی
37 چاپ حدید ص 126 از امالی طوسی . 162 - -و این است سر کلمه - - روایتی از حضرت صادق ( ع ) نقل می کند . 161
39 چاپ جدید ص 277 نقل از کتاب - - مودت که در قرآن آمده است قل لا اءساءلکم علیه اءجرا الا المودِّة فی القربی . 163
الاربعین فی فضائلی امیرالمؤ منین ( ع ) . 164 - -مرحوم مؤ لف این اشعار منتسب به فردوسی را در حاشیه کتاب آورده است . هر
آن دل که در آن بغض علی است از او خوارتر در جهان زار کیست نباشد مگر بی پدر دشمنش که یزدان به آتش بسوزد تنش
37 چاپ جدید ، ص 331 از تفسیر عیاشی ره ، و ظاهراً این روایت - - 37- چاپ جدید ص 294 نقل از امالی صدوق . 166 -165
همان روایت قبل است که مرحوم سید هاشم بحرانی صاحب تفسیر برهان از تفسیر عیاش نقل می کند . 167 - -منظور
آنست که ( بر فرض صت روایت تا کسی شایستگی این مقام حکومت را بر مؤ منان نداشته باشد این لقب بدو زیبنده نیست . اما
در دوره امامان بعد از او حکومت مسلمانان بدست آنان نبوده ، و حکومت امام زمان هم عام است و او امیر برتمام جهانیان است
صفحه 165 از 184
37 چاپ جدید ص 295 نقل از بصائر الدرجات صفار - - 37 چاپ جدید ص 291 نقل از امالی طوسی . 169 - - ( والله اعلم . 168
37 بحار جدید ص 293 نقل از معانی الاخبار و علل الشرایع صدوق ، و تفسیر عیاشی . 171 - -این روایت را - - قمی . 170
تفسیر برهان از ابن شهر آشوب و او از علماي عامه و خاصه نقل می کند و تفسیر طبرسی و صاحب کشف الغمه
هم آن را نقل کرده اند . و تفسیر المیزان هم از تفسیر برهان و درالمنثور نقل کرده است . 172 - -این روایت در
24 بحار جدید - - کافی از حضرت صادق ( ع ) هم نقل شده است و به این مضمون هم روایات دیگري آمده است . 173
ص 136 باب انهم علیهم السلام الشجرة الطیبۀ فی القرآن و اعداوهم الشحرة الخبیثۀ و روایت فوق در ص 142 مجلد 24 بحار
الانوار از تفسیر عیاشی نقل شده است . 174 - -مجلد 38 بحار ص 125 نقل از کشف الیقین علامه حلی . 175 - -این حدیث
منزلۀ که از احادیث متواتر و مشهور بین فریقین است سخنی از رسول خدا است که هنگام حرکت به غزوه تبوك به علی (
ع ) فرمود ، و جهت این بود که چون حضرت رسول قصد داشت به تبوك براي چنگ با یکی از ابرقدرتهاي زمان ( روم شرقی
) و حکومت شیوخ دست نشانده ن برود که مستلزم تجهیزات کامل عده و عده و طی مسافت راه زیاد و غیبت طولانی
بود . منافقین مدینه که براي سرنگونی حکومت نوبنیاد اسلامی همیشه در پی فرصت بودند از این موقعیت خواستند سوء
استفاده کنند ، و درصدد برآمدند و پیغمبر اکرم قبل از حرکت و بیرون رفتنش از میدنه از نیت پلید آنها آگاه و توطئه
آنها را کشف کرد و همان موقع دستور ویرانی محل توطئه و متلاشی کردن اجتماع آنها را صادر نمود و آن را از میان برد . لذا از
این نظر براي جلوگیري از این بیل توطئه ها و حفظ و بقاي حکوت اسلامی علی بن ابی طالب را بجاي خود در میدنه
گماشت که در غیاب او مراقب اوضاع و احوال باشد و بامور مسلمانان مدینه و حفظ و نگهداري آنان بپردازد . توطئه گران
منافق چون میدانستند که با وجود علی ( ع ) در میدنه واقامت او نقشه پلید آنان عملی نخواهد شد ، لذا براي خروج آن
بزرگوار و خالی بودن شهر از وجود چنین کسی نقشه اي طرح کردند و در شهر شایع کردن که آنحضرت بواسطه دوري راه و
شدت گرما به چنگ نرفته و در شهر مانده است . حضرت هم از این پیرایه اي که منافقان به او بستند سخت اندوهگین و غمگین
شد ، براي رفع این اتهام بدنبال رسول خدا حرکت کرد و در مسیر راه خود را به او رسانید و جریان امر را به او گفت و پیغمبر
اکرم هم آن جمله معروف ( حدیث منزلت ) را فرمود و او را از همانجا دوباره بمدینه برگرداند . 176 - -این روایت عامی است و
37- - مخالف با روایات دیگر است که خود علی علیه السلام در آن جمع حاضر وبده و خطبه پیغمبر ( ص را هم شنیده است . 177
جدید ص 260 نقل از کشف الغمه اربلی . 178 - -همانا مصطفی ( ص ) شهر علم است و علی در آن است و هر که از در درآید
40 جدید ص 203 نقل از جامع الاخبار که پیغمبر فرمود ! یا علی من شهر حکمتم و تو در آن هستی - - بشهر وارد شود . 179
26 جدید - - 40 جدید ص 130 نقل از خصال و بصائر الدرجات . 181 - - و کسی هرگز نتواند وارد شهر شود مگر از سمت 180
26 جدید ص 110 از بصائر الدرجات و استشهاد به آیه قرآن براي رفع - - باب انهم لا یحجب عنهم علم السماء و الارض . 182
استبعاد و نفی غلواست چنانکه در روایات دیگري هم بدان آیه استشهاد شده است ، و در بعضی از روایات هم ذکر آن علوم
26 بحار - - 26 جدید ص 173 نقل از اختصاص و بصائر الدرجات . 184 - - باذن و اجازه خدا ) نموده . 183 جدید ص 174 از بصائر الدرجات . و باین مضمون روایات دیگري هم نقل کرده از جمله در ص 28 روایت شماره
31 نقل از اختصاص که امام پنجم ( ع ) به فضیل فرمود ! ما به اموري از طرف پروردگارمان آگاهیم که آن را براي
26 جدید ص 110 نقل از بصائر - - پیغمبرش بیان کرده و پیغمبرش هم براي ما و اگر این امر نبود ما هم مانند سایر مردم بو 185
40 جدید ص - - 26 جدید ص 110 نقل از بصائر الدرجات و بهمین مضمون روایات 187 - - الدرجات و بهمین مضمون رواي 186
40 جدید ص 205 نقل 189 - -و 38 ص 334 نقل از تفسیر قمی ، و مورخین در شرح سیره پیغمبراسلام دو - - 205 نقل 188
گونه مواخاتنقل کرده اند یکی مواخات بین خود مهاجرین قبل از هجرت ، و دیگر بین مهاجرین و انصار در مدینه
صفحه 166 از 184
36 ص 41 نقل از کشف الغمۀ . و سوره بقره آیه 207 و دیار بکري مؤ لف تاریخ الخمیس - - پس از هجرت است دقت 190
درج 1 ص 367 از احیا العلوم غزالی نقل می کند ! شی که علی بر فراش پیغمبر گذراند ! خدا به جبرئیل و میکائیل
وحی کرد که من بین شما دو نفر برادري برقرا نمودم و عمر یکی از شما را بیشتر از دیگري برقرار کدم ، اینک کدامتان حاضرید
که زنده بودن دیگري را بر خود ترجیع دهید ؟ هر دو زنده بودن خود را اختیار کردند ، پس خدا به آندو وحی کرد آیا شما
مانند علی نیستید که من بین او و محمد برادي انداختم و علی براي حفظ جان او شب را بر بستر او گذارند ، و جانش را
فداي او نمود اکنون شما بزمین روید واو را از شر دشمنش حفظ کنید ، جبریدل بالاي سر و میکائیل پایین پاي او قرار گرتفند و
ندا در دادند مر حبا مرحبا بمثل تو اي علی که فرشتگان بوجود تو افتخار می کنند آنگاه خداوند این آیه را نازل کرد و من الناس
35 جدید ص 31 نقل از امالی - -192 . 38 جدید ص 329 نقل از کنزالفوائد شیخ کراجکی متوفاي 449 - - من یشري الایه . 191
- طوسی . 193 - -همچنانکه در زیارت وارث آمده است اشهد انک کنت نوراً فی الاصلاب الشامخۀ و الارحام المط 194
38- - 38- جدید ص 334 نقل از عیون الاخبار صدوق و امالی طوسی . و باین مضمون هم از علماي عامه و دیگران نقل 195
22 جدید ص 455 باب وصیته - - 22 جدید ص 499 نقل از امالی شیخ 197 - - جدید ص 154 نقل از مناقب ابن شهر آشوب . 196
8 بحار جدید ص 16 باب صفه الحوض و ساقیه و روایت فوق در همان صفحه است واز تفسیر - - عند قرب و 198
مجمع البیان نقل شده است . 199 - -در وصایاي پیغمبر اکرم به امام در شرح و وصیتی و وارثی به بعضی از آن اشاره شد .
68 جدید ص 7 نقل از امالی صدوق . و در این باره روایات دیگري - - 68- جدید ص 137 نقل از بشارة المصطفی . 201 -200
68 جدید ص 164 نقل از غیبت نعمانی . و - - 68 جدید ص 149 نقل از قرب الاسناد حمیري قمی . 203 - - هم هست . 202
اخبار و روایات زیادي در اخلاق و صفات شیعه و اینکه آنان چه اشخاصی هستند در کتب احادیث آمدهاست ، در مجلد 68 بحار
68 جدید ص 155 نقل از - - هم بابی بنام باب ( صفات الشیعه ) ذکر شده که در آن روایات متعددي نقل شده 204
تفسیر منسبو به امام عسگري ( ه ) . و در ص 164 از کتاب سر اثر این ادریس حلی متوفاي 598 ه . ق ، روایتی از امام ششم
علیه السلام نقل می کند که فرمود ! از شیعیان ما نیست کسی که بزبان اظهار کند ولی از اعمال و رفتار ما پیروي نکند
بلکه شیعیان ما کسانی هستند که زبان و دلشان یکی است ، و از دستورات و اعمال و رفتار ما پیروي می کنند ، این گروه شیعیان ما
68 جدید ص 157 نقل از تفسیر منسوب به امام حسن عسکري ( ع ) . البته اولیاي خدا وائمه اطهار - - هستند . 205
68 جدید ص 124 نقل از - - بیشتر مشخصات شیعیان را در اطاعت خداو پیغمبر و صفات پسندیده و اعمال نیک می 206
41 جدید ص 124 نقل از تفسیر - - 68 جدید ص 127 نقل از بشارة المصطفی . 208 - - بشارة المصطفی لشیعُ المرتضی . 207
36 جدید ص 326 نقل از کفايُ الاثر فی النصوص علی - -209 . فرات بن ابراهیم . و روایات دیگر از جمله نهج البلاغه حکم 42
69 جدید ص 7 نقل از رجال کشی . و در همان - - الائمُ الا ثنی عشر علی بن محمد خزاز قمی معاصر صدوق و ابن 210
مجلد ص 1 از کمال الدین . و امالی صدوق روایتی از عبدالعظیم حسنی نقل می کند که او هم اعتقاد دینی خود را
خدمت امام دهم علیه السلام بیان می کند . 211 - -و روایاتی از پیغمبر اسلام نقل شده که امت من پس از من چند فرقه میشوند و
جز یک فرقه همگی گمراهن کنایه است از تشتت و تفرقه و آراء زیادي که درم یانشان رواج پیدا 212 - -نقل از کتاب
36 جدید - - 36 جدید ص 18 نقل از تفسیر 214 - - المحتضر تاءلیف حسن بنم سلیمان و او از کتاب الدرالمنتقی فی ناقب ا 213
36 جدید ص 18 نقل ازتفسیر فرات بن ابراهیم . 216 - -آیات قرآن داراي ظاهر و باطنی است - - ص 21 نقل از تفسیر 215
که از آن به تنزیل و تاویل تعبیر میشود وانطباق بعضی آیات به اشخاص که خارج از مورد تنزیل است و لی در
اخبار وروایات آمده و عقل هم آن را تجویز می کند همگی ازاین قبیل تاویل است از جمله آیات صراط مستقیم که به ائمه
35 جدید ص 361 نقل از کنز 218 - -و اوست که از آب بشري آفرید و آن را صاحب نسب و - - اطهار علیهم السلام تعبیر ش 217
صفحه 167 از 184
پیوند قرار داد . 219 - -این روایت در کتب اهل سنت از عمر نقل شده و اگر دقت شود نسبت سببی را بر نسبی مقدم داشته و
اگر سبب برنسب مقدم شود باید معاویه و یزید را مقدم بر حمزه سید الشهدا دانست زیرا آنان از نظر سبب بوسیله ام حبیبه زوجه
رسولخدا دختر ابوسفیان به رسولخدا نزدیکترن 220 - -این روایت در کتاب بحار ج 35 ص 333 از کنزافوائد و کشف
222 - -و از علماي عامه کسانی که گویند ! اول کس ابوبکر بوده . 35 جدید ص 332 - - الغمه نقل شده است . 221
منظورشان مردانی است که مکلف شده و بزرگ باشند ، وگرنه معلوم است اولین کس پس از خدیجه علی ( ع ) بوده چنانکه در
39 جدید ص 90 نقل از کتاب روضه و فضائل . 224 - -مادرم - - اواخر خطبه قاصعه هم بدان تصریح شده است . 223
فاطمه زهرا و پدرم خورد کنند ه کفر در واقعه بدر و حنین بود و در حالیکه پسر ممیزي بود خدا را پرستش می کرد
در صورتی که قریش دو بت را پرستش می کردند و آنها لات وعزي را با هم می پرستیدند و علی کسی است هک بدو قبله نماز
گذارده ، یعنی در مکه بکعبه پس از هجرت تا مدیت به بیت 225 - -در مجلد 2 تاریخ الخمیس ص 87 پس از ذکر این واقعه
ذیلًا این اشعار هم از بعضی از شعراي عرب می آورد . قیل لی قل فی علی مدحا ذکره یخمد ناراً موصده قلت لا اقدم فی مدح امري
ضل ذواللب الی ان عبده والنبی المصطفی قال لنا لیلۀ المعراج لما صعده وضع الله بظهري یده فاحس القلب ان قد برده و علی واضع
اقدامه فی محل وضع الله
از 226 تا 300
39 جدید ص 337 نقل از خصال و امالی صدوق و در کتاب خصال سه روایت دیگر هم نقل شده که تعدا ده صفت -226
کاملا در آنها مشخص شده . 227 - -نهج البلاغه باب مکتوبات اواخر نامه بعثمان بن حنیف ش 228 - -در شرح نهج البلاغه ابن
40 جدید ص 330 از محاسن و ج 41 ص 131 - - ابی الحدید کالضوء من الضوء و در نسخ دیگر کالضنو من الصنو است . 229
41 جدید ص 129 نقل از کافی . 231 - -مقدمه چهارم از کتاب تفسر ، و معانی الاخبار صدوق . 232 - -سفینۀ - - نقل 230
اسبحار مجلد اول ص 387 و تفسیر صافی ذیل آیه مبارکه و ان طائفتان . حجرات آیه 9 نقل از کفاي و تفسیر
قمی و تهذیب شیخ طوسی . و این حدیث مشهوري است که عامه هم نقل ك 233 - -نقل از تفسیر فرات بن ابراهیم ، و درچاپ
234 - -غرقد نام درختی است خاردار که چوب سخت و محکمی دارد . و مراد همان قبرسان بقیع است که در آن . دیگر ص 422
71 جدید ص 390 نقل از - - 13 جدید ص 433 و مجلد 369 نقل از فتح الابواب سید بن طاووس . 236 - - درخت غرقد ب 235
41 چاپ جدید ص 116 نقل از مناقب از تاریخ طبري و فضائل امیر المومنین علیه 238 - -سوره توبه آیه 73 - - خص 237
- و سوره تحریم آیه 9 و مستند ین حدیث چنانکه بعدا ذکر خواهد شد مجلد 41 بحار چاپ جدید ص 60 نقل از مناقب است . 239
20- جدید ص 216 نقل از کنز الفوائد ، و به این مضمون از حذیقۀ بن یمان در ص 256 همان مجلد و مجلد 39 ص 1 و 3 ن
-240 -شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید مجلد 11 ص 114 خطبه 211 و در نسخ دیگر خ 241 - -این حدیث در مجلد 22
41- - بحار چاپ جدید ص 221 از امالی صدوق و امالی طوسی مشوحا و در معانی الاخبار چاپ مکتبۀ الصدوق 204 مج 242
جدید ص 60 نقل 243 - -این آیه در سوره توبه آیه 73 و سوره تحریم آیه 9 آ 244 - -این حدیث باتفاق فریقین در وصف
حضرت علی علیه السلام است وقتی که رسول خدا صلی اللّ ه علیه و آله و سلم از شخص مجاهدي تعریف و
تمجید می کرد واصحاب جویا شدند فرمود ! خاصف النعل است و حضرت علی علیه السلام در آن موقع مشغول پینه کردن ك
42- ص 190 نقل از عیون الخبار وامالی صدوق . و در جمله عربی آن ( ( ق عاقر ناقه ثمود است و مرحوم مولف در -245
حاشیه می نوسید ! شقیق بر وزن امیر برادر را گویند که گویا شکافته شده نسب آن از نسب این یعنی هم مسلک و 246 - جلد 42
22 چاپ جدید ص 472 - - بحار النوار چاپ جدید ص 196 نقل از بصائر الدرجات . 247 - -همان مجلد ص 192 نقل از 248
صفحه 168 از 184
43 بحار چاپ - 43 بحار الانوار چاپ جدید ص 195 نقل از کافی . 252 - -251 - نقل از 249 - -هوف سید ابن طاووسی . 250
جدید ص 193 نقل از کافی . 253 - -نفس المهموم قمی ص 254 نقل از ملهوف سید بن 254 - -فخ نام محلی بوده نزدیک مکه
معظمه ( حدود شش کیلومتري آن ) و گویند قبر عبدالله بن عمرهم در آنجا ست و عده از علوبیین به سال 169 قمري که
به اتفاق حسن بن علی بن حسن مثلث از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام واز برزگان و برجستگان خاندان علوي بوده و
هنگام تشرف به حج به دست گروهی از سپاهیان هادي عباسی به رماندهی موسی بن عیسی عباسی پسر از زد و خوري که میان
آنان در آن سرزمین درگرفت شهید شدند و بدنهایشان را در آن بیابان رها کرده و به دست درندگان سپردند . . ور سهایشان
- - را با عده اي اسیر به پیش موسی الهادي خلیفه عباسی فرستادند و به دستور خلیفه اسیران را هم گردن زدند و شهیدشان 255
ترجمه آن دو بیت دیگر در پاورقی ص 182 گذشت و گویند که دعبل خزاعی آن دو بیت را پس از آنکه جریان امر از
43 بحار - - طرف حضرت رضا علیه السلام به او اعلام شد سروده است ، و یا پس از شهادت حضرت آنرا سروده و ضمیمه ك 256
الانوار جدید ص 196 نقل از روضه کافی از امام ششم علیه السلام . یعنی اي پدر بعد از تو پیش آمدهایناگوار و شدائ و
سختیها رویداد که اگر تو زنده بودي کاین چنین نبود ، و ما از وود تو محرومیم به مثل محروم بودن زمین تشنه از باران تند
44 جدید ص 276 روایت - - سیراب کننده ، وقوم تو هرج و مرج ایجاد کردند واوضاع را بهمزدند و تو گواه و شاهد باش 257
44 جدید ص 276 روایت اول نقل از معانی الاخبار ، و - - اول نقل از معانی الاخبار ، و روایت دوم نقل از بصائر 258
روایت دوم نقل از بصائر 259 - -کتاب نفس المهموم ص 237 نقل از تفسیر قمی ، وبهمین مضمون از کتاب عقد الفرید ابن
عبدربه اندلسی و ارشاد مفید هم 260 - -چون در آیه سوري شوري مصائب را مستند به گناه نموده پس آیه متوجه کسانی
است که گناه و معصیت از آنها سرزند و شامل انبیاء نمی شود ، و این عدم شمول از راه تخصص است 261 - -این کتاب
در دو مجلد به سال 1342 شمسی به طبع رسیه و مرحوم مولف در نظر داشت که در تجدید چاپ آن مدارك آن روایات را
46 بحار الانوار جدید ص 264 نقل از مناقب . 263 - -این آیه در - - هم کاملا نقل کند ولی متاسفانه عمرش وفا نکرد . 262
دو جاي قرآن است اعراف آیه 128 و قصص آیه 83 و استشهاد روایت به آیه مبارکه از سوره اعراف است که با منظور و
مقصود روایت هم منطبق است همچنانکه در وروایت بعدي که از تفسیر برهان نقب ل می شود بدان استشهاد شده
است . 264 - -این روایت و روایت بعد در اصول کافی مجلد اول کتاب الحجۀ باب ان الارض کلها الامام حدیث شماره 6
18 بحار الانوار جدید ص - - -265 -این روایت و مضمون روایت قبلی در تفسیر صافی از تفسیر عیاشی نقل 266
139 نقل از مناقب این شهر آشوب و این روایت هم سابقا بیان شد و در نهایه ابن اثیر هم آمده و مرحوم مولف لفظ عربی آنرا
هم در آنجا آورده که چنین است . قال رسول الله صلی اللّ ه علیه و آله و سلّم زویت لی الارض فاریت مشارقها و
51 بحار الانوار جدید باب مورد من اخبار النبی بالقائم من طرق الخاصۀ و العامۀ - - مغاربها و سیبلغ ملک امتی مازوي لی منها 267
45 بحار الانوار جدید - - ص 74 نقل از غیبت طوسی ، و بدین مضمون ایضا نقل از کمال الدین و کشف الغمۀ . 268
44 بحار جدید ص 278 نقل از امالی صدوق و عیون الاخبار و باین - - ص 58 ، و نفس المهموم قمی ص 254 نقل 269
44 بحار جدید ص 285 نقل از - - مضامین روایات دیگري است با توجه به جمله بکی و ابکی که خود بگرید و هم 270
عیون الاخبار و امالی صدوق و ریان خال معتصم عباسیاست ، و محتوي روایت را با توجه به راوي حدیث و شخص ریان باید
- - در ن 271 - -تاریخ طبري ، و مقتل ابوبکر خوارزمی جز دوم ص 39 ، و ملهوف سید بن طاووس که با زیادایت آ 272
گویند این شعر از بشیربن حذلم محافظ اهل بیت از شام به مدینه است که قبل از ورود به شهر مدینه به دستور امام چهارم
در مسجد پیغمبر سرود و بدین وسیله مردم مدینه را از آمدن اهل بیت آگ 273 - -مرحوم مجلسی در مجلد 101
بحار الانوار چاپ جدید ص 347 آنرا نقل کرده و ذیل آن دعالی اللهم انت متعالی المکان که آخرین دعاي آن
صفحه 169 از 184
بزرگوار در روز عاشورا بوده از دو کتاب مصباح و اقبال نقل می کند و شایسته است این دعا هم خوا 274 - -استهلال
مصدر استهل به معناي بنلد کردن صدا به نمایاندن چیزي است ، و به اولین صداي نوزاد هم گفه می شود ، و در اینجا کنایه
276 - -در 43 بحار جدید ص 291 43 جدید ص 261 - - از این است که شهادت آن بزرگوار از روز اول به قلم تقدیر رف 275
آمده که صاحب مناقب گوید ! همه اهل قبله ( یعنی مسلمانان از هر فرقه و مسلک ) بر این سخنان پیغمبر صلی اللّ ه علیه
43 ص 269 نقل از کامل الریارات ابن قولویه قمی . و جمله بر فرض محال در عبارت فوق - - و آله و سلّم اجم 277
43 بحار جدید ص 289 نقل از مناقب و اعلام الوري و - - ترجمه جمله و لو کانت است که در روایت بصورت لو امتناعیه آ 278
43 بحار ص 269 نقل از مناقب از سنن ابن ماجه ، و ص 270 نقل از کامل - - کشف الغمۀ از کتاب حلیۀ الاولیاابونعیم 279
الزیارة و اعلام الوري و ارش 280 - -مرحوم مولف در توضیح جمله این ابناء الحسین اشاره به فرزندان بلا واسطه علی اکر و
علی اصر و شهادت آن دو را ذکر می کند بعد به سخنان در متن می پردازد که منظور از ( ابناء ) همان امامانند که از
نسل او می باشند ، و جملات بعدي دعا هم آنرا تاءي 281 - -به تفاسیر مجمع البیان و برهان و قمی و درالمنثور سیوطی مراجعه شود
24 جدید ص 3 نقل از مناقب . 284 - -اشاره است بآنچه در - - 24- جدید ص 12 نقل از معانی الاخبار و تفسیر صافی 283 -282 .
زیارت وارث می گدئی اشهد انک نورا فی الاصلاب الشامخۀ و الارحام المطهرة . 285 - -اوست که خورشید را درخشنده و ماه را
23 چاپ جدید ص 99 نقل از علل - - 24 جدید ص 75 نقل از امالی طوسی . 287 - -286 . نورانی نمود . سوره یونس آیه 5
26 بحار جدید ص 105 نقل از - - 288 - -مضمونی از زیارت جامعه کبیر است . 289 . الشرایع . وایضا تحف العقول ص 485
26 جدید ص 169 - - بصائر الدرجات . و سدیر بن حکیم صیفري از اصحاب صادقین علیهما السلام است و مدتی هم در زند 290
- - 26 بحار جدید ص 578 نقل از اختصاص و بصائر 292 - - نقل از بصائر الدرجات . و بدین مضمون روایت دیگري در هم 291
26 بحار جدید باواب علومهم . 294 - -در ذیل آن علت اختصاص این لقب بآن - - 26 بحار جدید ص 178 نقل از مح 293
بزرگوار را بیان کردیم . 295 - -ابن حجر صاحب کتاب صواعق المحرقه نامش شهاب الدین احمد بن محمد میثمی مصري
متوفاي 973 ه . ق است . و قاضی نورالدین بن شریق حسنی مرعشی شوشتري معاصر شیخ بهائی کتابی بنام صوارم المهرقۀ بر رد
کتاب او نوشته . 296 - -جامع الصغیر سیوطی به نقل از شعب الایم 297 - -سوره 10 آیه 78 ، سوره 21 آیه 53 و 54 ، سوره 26
298 - -البته این تفسیر تاویلا موردي از موارد آیه را بیان می کند هم چنانکه این آیه 74 ، سوره 31 آیه 21 ، سوره 34
مضمون را تفسیر صافی از تفسیر قمی و عیاشی هم ن 299 - -صفح 378 کمال الدین چاپ مکتبۀ الصدوق باب 36 ما روي عن
ابی جعفر الثانی علیه السلام فی النص علی القائم علیه السلام و غ 300 - -کجلد 75 چاپ جدید ص 323 نقل از کافی .
از 301 تا 350
304 - -و . 76 جدید ص 67 - - 52- جدید ص 113 نقل از غیبت طوسی . 302 - -از جمله ! آل عمران آیه 95 ، و نساء 303 -301
51- - در آیه 65 سوره نور مضمون دیگري را آورده که می فرماید و الله خلق کل دایۀ من ماء و خدا همه جنبندگان را از آبی 305
جدید ص 30 نقل از کتاب غیبت شیخ طوري . و گفتار حضرت عسکري علیه السلام کمال الدین ص 307 چاپ مکتبۀ
23 جدید ص 129 نقل از تفسیر قمی . و روایت ثقلین را فریقین عامه و خاصه - - الصدوق بصورت توقیع نقل ك 306
عموماً از پیغمبر صلی اللّ ه علیه و آله و سلم نقل 307 - -چون عترت پغمبر اکرم صلی اللّ ه علیه و آله و سلم تربیت
شدگان قرآنند و قرآن خدا مرات وحی است ، از این نظر قرآن را به ثقل اکبر و عترت را به ثقل اصغر تعبیر فرموده ، ( و
77 بحار الانوار جدید ص 136 نقل از نوادر راوندي ، ج 92 ص 17 نقل از تفسیر عیاشی . - - عترت هم از تربیت شدگان 308
25- جدید ص 136 نقل از عیون الاخبار و روایات دیگر از عامه 310 - -این بیان درج 3 نهایه ابن اثیر ص 348 در لغت ( ( -309
صفحه 170 از 184
غرب مده است . 311 - - سوره انفال آیه 39 . و نمونه دیگر آن سوره بقره آیه 193 و این روایت در کمال الدین طبع مکتبۀ
الصدوق ص 668 است . و در ج 51 بحار جدید ص 53 از کتاب غیبت طوسی از ابن عباس نقل شده . 312 - -مجلد 52 ص 182
نقل از قرب الاسناد . و بزنطی منسوب به بیزانط نام محلی است . و لقب احمد بن محمد ابونصر متوفاي 221 از اصحاب
اجماع و از یاران و شاگردان امام هشتم و نهم علیهما السلام 313 - نمونه این روایات در ص 242 مجلد 52 از غیبت نعمانی آمده
است و از آن استفاده می شود که مراد از بتوح کشتار سخت آتشین و شاید روایت فوق هم اشاره به این نکته باشد . و اصل
52 جدید ص 230 نقل از غیبت نعمانی و راوي آن ابوبصیر است و این روایت مجددا ص - معنی آن ظهور و آشک 314
348 همان مجلد از غیبت نعمانی با کمی اختلاف نقل شده اما روي آن ابو حمزه ثمالی است . 315 - این روایت را مرحوم
مجلسی در صفحه 339 مجلد 52 بحار الانوار نقل کرده ، و در صفحه 333 هم از کتاب غیبت طوسی به همین
مضمون نقل می کند ، و نسبت به خراب و ویران کردن مستحدثات بعضی از مساجد و معابد دینی هم روایات متعددي است
که پاره اي را نقل کرده و در صفحه 381 توضیح و بیانی در این باره از اعلام الوري شیخ طبرسی ذکر می کند که شایسته دقت و
تد 316 - مساجدي که در کوفه پس از واقعه جانسوز کربلا بنا شد عبارت است از ! 1 - مسجد اشعث بن قیس 2 - مسجد جریر
بن عبدالله بجلی 3 مسجد شیث بن ربعی 4 مسجد سماك بن مخرمه و دیگر در الحمراء با بالخمري که بر قبر حاکمی از حکام
52 جدید ص 352 نقل از غیبت 318 - در این باره روایاتی است که برخی از آنرا مرحوم مجلسی در - جور بنا شده است . 317
باب سیره و اخلاق و فضائل آن بزرگوار نقل می کند ، و از آن روایات استفاده می شود که دین اسلام هم در اثر مرور زمان و
سلطه چاپرانه حکومت هاي طاغوتی و ریاست طلبان به خرافات و بدعت هائی آلوده می شود و توده مردم آن را جزء دین پنداشته و
بدان معتقد و پاي بند می شوند ، که مبارزه براي زدودن این نوع معتقدات مردم شدیدتر است از مبارزه با شرك و بت پرستی
است ، و از این رو مواجه شدن حضرت ولی عصر علیه السلام با این مردم و مبارزه با بدعتهاي آنان شدیدتر از مواجه
شدن رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و مبارزه او با مردم مشرك و بت پرست دوره جاهلیت است چنانکه در ص 362 و
- 363 از کتاب نعمانی از امام جعفر صادق علیه السلام نقل کرده 319 - مجلد 52 ص 225 نقل از مجالس مفید . 320
مجلد 52 ص 340 نقل از تفسیر عیاشی . و در ص 261 نقل از کتاب کافی . 321 - در ص 345 مجلد 52 بحار یک
روایت بزرگی را از تفسیر عیاشی از امام پنجم علیه السلام نقل می کند که از آن جمله فرمود ! صاحب انی امر
جزیه قبول نمی کند - همچنانکه از روایت فوق هم استفاده می شود - و مستند آن را سخن خدا قرار می دهد که می فرماید ! و
- 375 ، قاتلو هم حتی لا تکون فتنۀ و یکون الذین کله لله - انفال ! 39 - ولی روایات دیگري هم در صفحات 373
383 نقل می کند که گرفتن جزیه هم نجویز و مورد پذیرش آن حضرت می باشد . اما با کمی دقت و تاءمل در این دو نوع روایت
، و آیه شریفه قرآن معلوم می شود موارد آن دو فرق می کند . آن گروهی که به واسطه جهاتی از مبانی السلام اطلاعی
ندارند ، و آشنا به تعالیم اسلام نیستند یعنی جاهل قاصرند ، و اثرات اجتماع ناپاك و زنگار معصیت هنوز دلهاي آنها را آلوه
بدان بگروند و ایمان آورند ، و البته شایسته نیست که این گروه کشته شوند و باید زنده بمانند و ممکن است از ایشان جزیه
پذیرفته شود ، ولی چون با وجود وسائل ارتباطی نوینی که در جهان حکمفرماست و از دین حنیف اسلام و تعالیم آن مدارکی در
اختیار بشر قرار گرفته و همگی کم و بیش بدان آشنا هستند ، و کمتر کسی پیدا می شود که از آن بکلی اطلاعی نداشته باشد ، و
با علم به درستی اسلام و ظهور و قیام ولی عصر عناد ورزیده ایمان نمی آورند جاهل مقصرند و براي حفظ مقام و
موقعیت خود و یا به جهات دیگري با آن مخالفت می کنند در این صورت جزیه از آنها پذیرفتهه نمی شود ، یا باید اسلام اختیار
کنند و یا کشته شوند . و از این نظر آیه 39 سوره انفال که دستور جنگ دفاعی می دهد لازم است قبل از شروع
جنگ ابتدا دشمنان را به اسلام آگاه ساخت ، و به دین اسلام دعوت نمود ، اگر پذیرفتند و قبول کردند که کار تمام است . ولی
صفحه 171 از 184
اگر با این فرض نپذیرفتند و دشمنی کردند و آنگاه به یاري خدا با آنان جنگ می شود . و این معنی از خود آیه مذکور و جمله و
ان تولوا به خوبی استفاده می شود . و با این بیان آیه لا اکراه فی الدین قد تبین الرشد من الغی . . . - بقره ! 256 - که دین
اجباري را نفی می کند مخالفتی ندارد تا نسخ شده باشد ، زیرا جمله قد تبین الرشد من الغی علت حکم است و تا علت نسخ نشود
خود حکم نسخ نمی شود . پس علت حکم که روشن شدن راه حق و رشد باشد با آیه قتال ! و قاتلو هم نسخ نمی شود واز
8 بحار قدیم ص 4 نقل از معانی - میان نمی رود 322 - البته این عدد تحقیقی نیست بلکه کنایه از کثرت و زیادي است . 323
الاخبار . و مضمون این روایت در تفاسیر عامه و خاصه ذیل آیه شریفه 159 سوره اعراف آمده است . و به آیه 62 سوره
51 ص 93 نقل از کشف - احزاب هم استشهاد شده است . 324 - مجلد 52 بحار ص 313 از علل الشرایع و عیون الاخبار . 325
-326 ص 221 کمال الدین چاپ مکتبۀ الصدوق . 327 - آیه دیگري که در سوره توبه ! 32 آمده چنین است یریدون ان یطفوا نور
51 بحار ص 74 نقل از غیبت - الله بافواههم ( یعنی می خواهند نور خدا را به گفتارهاي باطل خود خاموش 328
طوسی ، راوي حدیث ابن مسعود است . و روایت با جمله یملا الارض عدلا کما ملئت جورا ختم می شود و به این مضمون روایات
102 از کمال الدین و غیبت طوسی ، 74 ، دیگري از عامه و خاصه نقل شده که بعضی از آنها در مجلد 51 بحار صفحات 71
و کشف الغ 329 - این گفتار حضرت علی علیه السلام در ابتداي خطبه 136 نهج البلاغه هم آمده است ، و این ابی الحدید در
شرح آن به شماره 138 می گوید این کلام حضرت اشاره است به امامی که خداوند متعال او را در آخر زمان می
فرستد ، و او همان موعودي است که در اخبار و روایات آمده است . 330 - مجلد 52 ص 317 نقل از خصال صدوق و ص 365
52 ص 328 نقل - 52 ص 356 نقل از غیبت نعمانی . 333 - 52 ص 318 نقل از بصائر الدرجات . 332 - نقل از غیبت نعمانی . 331
52 ص 336 نقل از خرائج قطب الدین راوندي . 335 -مجلد 52 ص 362 نقل از غیبت نعمانی - از کمال الدین و کتاب کافی . 334
-336 براي رفع استبعاد این گونه امور بدین داستان توجه شود گویند هنگامی که امام صادق علیه السلام در عراق بود و .
خواست از کوفه به مدینه مراجعت نماید . علماء و دانشمندانی که در کوفه بودند از جمله سفیان ثوري و ابراهیم خواستند او را
بدرقه و مشایعت کنند به بیرون شهر رفتند و منتظر قدوم حضرت بودند که ناگهان حیوان درنده اي را دیدند که در وسط راه
لمیده ، مشابعین از ترس توقف کردند و منتظر آمدن حضرت و اقدام او شدند تا به بینند آن بزرگوار چه می کند . و چون ایشان
آمدند و از جریان مستحضر شدند خود به نزدیک آن حیوان رفت و گوش او را گرفت و از وسط راه کنار کشید . سپس
روي به حاضرین کرد و گفت ! اگر مردم خدا را آنطور که شایسته است عبادت و اطاعت کنند می توانند بار سفرشان را بر این
نهند و از وجودش استفاده کنند . به نقل بحارالانوار مجلد 47 چاپ جدید ص 139 از مناقب این شهر آشوب . و مجلد 71 ص 191
52 جدید ص 327 نقل از کمال الدین صدوق . 338 - درباره زبان و لغزشهاي آن اخبار و روایات - از عدة الداعی ابن ف 337
زیادي در این باره آمده است از جمله در نهج البلاغه خطبه 174 فرماید ! زبان را یکی کنید و یک جور سخن گوئید و
آدمی باید زبانش را نگهدارد که زبان نسبت بصاحبش سرکش و متمرد است تا آنکه گوید ! پیغمبر خدا فرمود ! ثبات و
استواري ایمان به ثبات و استواري دل است و آن به ثبات و استواري زبان پایدار است 339 - این روایت را صاحب تفسیر
مجمع البیان و عیاشی نیز نقل کرده اند . 340 - تفسیر صافی از احتجاج طبرسی . و مجلد 24 بحار الانوار چاپ جدید
ص 248 نقل از احتجاج . 341 - خبر را صدوق - رحمه الله - در کتاب توحید خود در ضمن خبر طویل نقل کرده و در چاپ
23 جدید ص 99 نقل از خصال صدوق چاپ - 23 جدید ص 101 نقل از امالی طبرسی . 343 -342 مکتبۀ الصدوق ص 7
23 جدید ص 102 نقل از بصائر - مکتبۀ الصدوق ص 150 و 24 جدید ص 251 از بصائر الدرجات . و ص 252 از اختصاص . 344
52 ص 360 نقل از غیبت - 23 بحار جدید ص 38 نقل از کمال الدین و غیبت نعمانی و بصائر الدرجات . 346 - الدرجات . 345
52 ص 114 نقل از -348 . 2 سوره روم آیه 32 ، نعمانی . 347 - این آیه در دو جاي قرآن آمده است 1 سوره مؤ منون آیه 53
صفحه 172 از 184
27 بحار جدید ص 216 و 217 نقل از کفایۀ الاءثر . - غیبت نعمانی . 349 - و بهمین مضمون آیه دیگري است در سوره بقره آ 350
از 351 تا 425
-351 ص 384 چاپ مکتبۀ الصدوق . و احمد بن اسحاق بن سعد اشعري قمی از اصحاب امام جواد و هادي و عسکري
علیهم السلام است و گفته اند در زمان حضرت عسکري ( ع ) از دار دنیا برفت و قبرش در نزدیکی پل ذهاب باختران م 352 - مجلد
52 ص 307 حدیث - 52 ص 313 نقل از علل الشرایع ، و عیون الاخبار . 354 -353 . دوم ص 290 به نقل بحار مجلد 44 ص 218
51 ص 307 ، و مجلد 60 ص 269 از کشف الغمه از کتاب تاریخ ابن اعثم کوفی متوفاي 314 ه . ق از -355 . شماره 82
امیرالمومنین علیه السلام چنین نقل می کند که فرمود ! ویحا للطالقان فان لله عزوجل بها کنوزا لیست من ذهب و لا فضۀ و
لکن بها رجال مؤ منون عرفوا الله حق معرفته و هم اءیضا انصار المهدي فی آخر الزمان مرحبا و شگفتا بطالقانی که در
آنجا گنج هائی براي خداوند عزوجل که نه طلاست و نه نقره ولکن در آندیار مردانی هستند مؤ من و معرفت کاملی بخدا ،
و آنان نیز انصار و یاران مهدي در آخر الزمان هستند . و اءیضا در کتاب کمال الدین صدوق ص 268 از رسول
خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود ! و له بالطالقان کنوز لا ذهب و لا فضۀ الا خیول مطهمۀ و رجال مسومۀ .
. و او را در طالقان گنج هائی است نه طلا و نقره است جز مرکبهاي چابک و مردان و سواران آماده و مهیا . و ابن ابی الحدید در
شرح نهج البلاغۀ ج 7 ص 48 در شرح خطبه 92 ملاحم از امیرالمومنین علیه السلام نقل می کند که فرمود ! محققا براي
آل محمد در طالقان گنجی است که هر وقت مشییت خدا تعلق گیرد آنرا آشکار خواهد ساخت . و آنان داعییان حقند که به
102 ص 193 نقل از ادعیه سید بن طاووس - الدعاء التاسعۀ . - اذن و اجازه خدا قیام کنند و مردم را بدین خدا دعوت نمایند . 356
-357 اي رسول مکرم آنچه را که از طرف پروردگارت بتو نازل شده برسان که اگر عمل نکنی ( و نرسانی ) اصلا پیغام
پروردگار را نرسانده اي و خدا تو را از شر مردم حفظ می کند و خدا کافران را هدایت نمی کند . 358 - اي کسانی که ایمان
آورده اید فرمان برید خدا را و فرمان برید رسول و اولوالامر از خودتان را . 359 - شلمغانی منسوب به شلمغان آبادي است
در نواحی واسط عراق . و او محمد بن علی معروف به ابن ابی العزاقر است که ابتدا ادعاي بابیت و وکالت نمود ، و سپس
کارش به کفر و الحاد کشید . و بسال 323 بدست محمد راضی بالله خلیفه عباسی کشته شد . و حسین بن منصور
حلاج هم قائل به اباحه و حلول و حتی ربوبیت شد ، و گویند در ابتدا ادعاي نیابت و سفارت نموده بود و سال 309
بدست جعفر مقتدر بالله کشته شد . و دیگر ابو محمد شریعی و محمد نمیري و اءحمد بن هلال کرخی و محمد بن علی بن بلال
51 ص 59 نقل از کنز الفوائد کراجکی . 361 - لکن نیکی ( و نیکوکار ) آنکسی است که بخدا و روز دیگر و - است . 360
فرشتگان و کتاب و پیغمبران ایمان آورده است و مال را با اینکه دوست میدارد بخویشان و یتیمان و مسکینان و براه درماندگان
و فقیران و در آزادي بردگان دهند و نماز را بر پا دارد و زکات را بپردازد و کسانی که چون پیمان بستند به پیمان خویش
35 بحار - وفادار باشند و صابران در سختی و مرض و هنگام جنگ ، و همینانند آنانکه راستی پیشه کردند و همینان پرهیزکا 362
- ص 48 نقل از معانی الاءخبار از جابربن یزید . از امام پنجم . در پیرامون خطبه علی علیه السلام . و دیگر نقل از علل الشرایع . 363
35 بحار ص - 35 بحار ص 90 نقل از 366 - 35 بحار ص 102 نقل از کتاب فضائل . 365 - 35 بحار ص 95 نقل از مناقب . 364
59 نقل از ناقب . 367 - مرحوم مجلسی در کتاب بحار الانوار مجلد 22 ص 191 از مناقب چنین نقل می کند که
احمد بلاذري متوفاي 379 - و ابوالقاسم کوفی - متوفاي 352 - در کتابشان ، و سید مرتضی - متوفاي 436 - در کتاب شافی
، و ابوجعفر طوسی - متوفاي 460 - در تلخیص آن نقل کرده اند که پیغمبر صلی الله علیه و آله وقتی با خدیجه ازدواج
کرد که خدیجه عذراء یعنی با کسره بود . و مؤ ید آن مطلبی است که در دو کتاب الانوار و البدع آمده که رقیه و زینب
صفحه 173 از 184
دختران هاله خواهر خدیجه بودند . و مرحوم مؤ لف هم این نقل مناقب را در یادداشت هاي خود آورده در
صورتی که در خور دقت و تامل است و دلیل بر صحت این گفتار 368 - البته علی علیه السلام نخستین کسی است از
مردان که اسلام اختیار کرد ، چنانکه در اواخر خطبه قاصعه در نهج البلاغه می فرماید ! و لم یجمع بیت واحد فی الاسلام غیر
- رسول الله و خدیجه و انا ثالثها و در آنزمان اسلام در خانه اي نیامده بود مگر خانه رسول خدا و خدیجه و من سوم ایشان 369
خصال ص 205 و کتب دیگر . 370 - مجلد 16 بحار جدید ص 11 نقل از ابن اسحاق مورخ معروف صاحب مغازي
متوفاي 151 ه . ق - یعنی و خدیجه پیشتیبان اسلام بود و بار سنگین پیشرفت آنرا با صداقت بدوش می کشید ، و پیغمبر اکرم هم
43 جدید ص 12 نقل از عیون الاخبار . - 16 بحار جدید ص 208 نقل از کشف 372 - بوجود آن ناآرامیش تسکین می یافت . 371
- 43 جدید ص 12 نقل از معالی الاخبار و علل الشرایع . 375 - 43 بحار جدید ص 12 نقل از عیون الاخبار . 374 -373
رجوع شود به مجلد 43 بحارالانوار و علل الشرایع . 376 - ترجمه آیه چنین است ! البته خدا میخواهد که رجس و پلیدي را از
شما خانواده ببرد و آنطور که شایسته هست پاکتان 377 - مجلد 24 ص 331 نقل از تفسیر قمی . و همانطوري که اشاره شده
11 بحار چاپ جدید ص 28 نقل از کتاب اعتقاد بلفظ ان سادة - است این تفسیر از جمله مصادیق و تمثیل فردي از آنست . 378
38 بحار باب انه ( ع ) الوصی و سید الاوصیاء و خیر الخلق بعد النبی - الانبیاء خمسۀ - . 379 - کتاب نهایۀ ابن اثیر کلمه سود . 380
15 بحار جدید - 24 جدید ص 6 نقل از تفسیر قمی . 383 - 24 جدید ص 4 نقل از کنز جامع الفوائد . 382 - ص 17 نقل از 381
25 جدید ص 152 - 23 بحار جدید . 385 - مجلد 103 چاپ جدید ص 370 نقل از معانی ا 386 - ص 17 نقل از علل الشرایع . 384
389 - و 25 . 25 جدید ص 143 و 144 نقل از علل الشرایع . 388 - مجلد 25 جدید ص 116 - - نقل از غیبت نعمانی . 387
بحار جدید ص 124 نقل از کمال الدین و اءمالی و عیون الاءخبار صدوق . و کافی کلینی ، و تحف العقول حرانی ،
و احتجاج طبرسی . 390 - و 25 بحار جدید ص 124 نقل از کمال الدین و اءمالی و عیون الاءخبار صدوق . و کافی
24 جدید ص - کلینی ، و تحف العقول حرانی ، و احتجاج طبرسی . 391 - مجلد 52 ص 92 نقل از احتجاج و کمال الدین . 392
70 از تفسیر قمی ، و ص 73 از روضه کافی . و باین مضمون در ص 74 از مناقب ، و ص 76 از کنزالفوائد ، و ص 79 از
24 - 24 جدید ص 21 نقل از مناقب . 395 -394 . 25 جدید ص 123 - تفسیر فرات . و منظور تاءویل و تطبیق کلی بر مصاد 393
26 جدید ص 194 نقل از بصائر - 26 جدید ص 110 نقل از بصائر الدرجات . 397 - جدید ص 14 نقل از تفسیر قمی . 396
26 جدید ص 18 نقل از ارشاد مفید و احتجاج طبرسی . 399 - لغت غابر بمعناي باقی است همچنانکه - الدرجات . 398
می فرماید ! الا عجوزا فی الغابرین . و ابن اثیر در نهایه گوید ! کلمه غابر از اضداد بمعناي ماضی و باقی است و آنچه بیشتر شناخته
26 جدید ص 190 و روایت در همان صفحه از عیون اخبار الرضا نقل شده است . 401 - و مؤ - میشود همان معناي با 400
ید آن روایتی است که مرحوم حاج شیخ عباس قمی در نفس الهموم ص 244 از بصائر الدرجات از امام ششم نقل می کند که
فرمود ! وقتی امام چهارم را با اسیران دیگر بشام نزد یزید بردند آنانرا در محلی که مشرف بخرابی بود منزل دادند و
نگهبانان خارجی را که بزبان رومی صحبت می کردند بر آنان گماشته بودند یکی از اسیران اظهار داشت ما را در اینجا
منزل دادند که سقف بر سر ما فرو ریزد و ما را بکشد . نگهبانان بزبان رومی می گفتند که اینها از ویرانی منزل می ترسند در
صورتی که فردا آنها را از اینجا بیرون می برند و بقتل میرسانند . حضرت سجاد ( ع ) فرمود من سخن آنها را فهمیدم و هیچ
یک از اسیران زبان آنها را بخوبی من نمی 402 - مجلد 78 چاپ جدید ص 216 نقل از روضه کافی . 403 - و در مجلد 16 بحار
- الانوار باب سیرة النبی و سننه بعضی از آداب و سنن حضرتش را بیان می کند و هر که خواهد اطلاع پیدا کند بدانجا مراجعه 404
17 جدید ص 225 - این روایت را صدوق هم در کمال الدین ص 27 ذکر کرده است . 405 - ص 286 چاپ مکتبۀ الصدوق . 406
-407 در شرح حال مسیلمۀ بن حبیب از طایفه بنی حنیفه از قبیله ربیعه معروف به مسببله کذاب میینویسند که او براي .
صفحه 174 از 184
معارضه با قرآن و رد آن کلمات و جملات قافیه دار ، مسجع و مقفی پرداخته بود که بسیار مستهجن و مضحک است از جمله در
برابر سوره انا اعطیناك الجواهر ، فصل لربک و هاجر ، ان مبعظک لفاجر ، و در برابر القارعۀ ما القارعۀ گفته است الفیل ما
الفیل ، و ما ادریک ما الفیل ، له ذنب و ثبیل ، و مشغرو خرطوم طویل ان ذلک من خلق ربنا لفلیل . و در برابر و النازعات غرقا
45 ص 179 نقل از کامل الزیارات . 410 - البته این حدیث - 41 ص 287 نقل از عیون الاءخبار . 409 - گفته ! و الزارعات زرعا 408
- 45 ص 398 نقل از امالی طوسی . 413 - 45 ص 398 نقل از امالی طوسی . 412 - از اخبار غبیت و از معجزات است . 411
مرحوم مؤ لف در حاشیه نسخه مرقوم داشته و از جمله معجزات موجود چشمه آب جاریست که زمان مسافرت آن بزرگوار
بمرو در ده سرخ بوجود آورد . و روایت هم از مجلد 12 بحار الانوار صفحه 36 برابر مجلد 46 چاپ جدید صفحه 125 از کتاب
عیون الاخبار نقل می کند . ( و اکنون معروف بقدمگاه است ) . 414 - کشف الغمه ( علی بن عیسی اربلی از علماي قرن هفتم
17 چاپ جدید ص 255 نقل از خرایج راوندي . -415 . قمري ) ص 339 . و مختار خرایج به نقل بحارالانوار مجلد 60 ثص 275
-416 از مصادیق بارز آیه شریفه یریدون ان یطفئوا نور الله واقعه ایست که به مدفن رسول خدا براي ربودن جسد
مطهرش بسال 557 قمري اتفاق افتاد ، و این واقعه را سمهودي در کتاب تاریخ مدینه ص 648 ذکر کرده . او مینویسد نور
الدین محمود بن زنگی صاحب موصل دریک شبی سه بار پیغمبر اسلام را بخراب دید که می گوید مرا از دست این دو
نفر ( اشاره به دو مرد موبور ) نجات دهید ، و او از دیدن این خواب وحشتناك با صلاحدید و زیرشد جمال الدین موصلی و عده
دیگر بمدینه رفتند و با تمهید نقشه آندو مرد مسیحی را که باسلام و احکام اسلامی متظاهر بودند با همان اوصاف و مشخصات که
در خواب دیده بود دستگیر کردند ، و پس از بازجوئی از آنها و محل سکونتشان معلوم شد آندو نفر اهل اندلس و ماءمور
به ربودن حسد پیغمبر بودند ، و از محل اقامتشان که در جوار و نزدیکی قبر بود مخفیانه نقب زمینی زده بودند و در تاریکی شب
بکندن آن مشغول میشدند . پس از اینکه آندو را گردن زدند و اعدام کردند اطراف قبر را دور تا دور کندند و در آن گودال سر
24 جدید صفحه ص 11 نقل از معانی الاخبار . 419 - البته -418 . 24 جدید صفحه 9 - داغ ریختند و بکلی مسدود کردند 417
- 23 جدید ص 210 نقل از کنز الفوائد ك 421 - این گونه روایات از باب بطن قرآن و تاءویل آنست نه تفسیر لفظ آن . 420
23 جدید ص 207 نقل از - 23 جدید ص 206 نقل از تفسیر قمی . 423 - 24 جدید ص 11 نقل از معانی الاخبار صدوق . 422
- تفس 424 - پایان آیه در سوره عنکبوت 49 الا الظالمون است . ولی الا الکافرون در ذیل آیه 47 همان سوره و بیان دیگر 425
البته مراد تطبیق آیه بر مصداق است نه اینکه معنی حجت فقط همین باشد . و از این نظر با روایات دیگري که در تفسیر
آیه نقل شده است منافات ندارد ، که فرمود روز قیامت خدا به بندگانش می فرماید ! بنده من در دنیا عالم بودي یا جاهل ،
اگر عالم بودي چرا بعلم خود عمل نکردي و اگر جاهل بودي چرا علم نیاموختی تا بدان عمل کنی و با همین
حجت او را مجاب می کند و این است حجت بالغه .
از 426 تا 485
24 جدید ص 54 نقل از مناقب ، و ص 52 از تفسیر قمی از امام پنجم . 427 - تفسیر صافی از تفسیر عیاشی و تفسیر قمی و -426
کتاب کافی . و تفسیر مجمع البیان از امام ششم نقل م 428 - تفسیر طبرسی از تفسیر عیاشی نقل می کند ، و بحار الانوار مجلد 24
430 - یعنی . 429 - یعنی اگر بخواهید نعمت خدا را بشمارید نتوانید شماره کرن آنرا . ابراهیم / 34 و نحل ! 18 . جدید ص 54
431 - کلمه طه دو حرف از حروف بریده و مقطعه و رمزي قرآن است . هر نعمتی که دارید از طرف خدا است . نحل ! 53
که سوره مورد بحث با آن افتتاح میشود ، و بهر حال خطاب به پیغمبر است . 432 - یعنی او کسی است که قرآن را
23 جدید ص 168 نقل از تفسیر قمی ، یعنی یس اسم - -433 . بر تو فرستاده از آنست آیات محکمات ، آل عمران / 7
صفحه 175 از 184
رسول خداست بدلیل آیه بعد که تو از پیام 434 - در همان مجلد و صفحه نقل از معانی الاخبار و امالی صدوق و روایت دیگري
در باب ان آل یس آل محمد ( ص ) ص 167 . و البته این روایت منقول در متن مبتنی بر این است که ما ایه الیاسین را
همانطوري که بعضی از قراء قراءت کرده اند همزه آن را بصورت مد و کشیده بخوانیم . 435 - سابقا درباره امر ولایت و اهمیت
آن اشاره کردیم ، و گفتیم که امر ولایت همان رهبریت و حفظ تشکیلات نظام اسلامی است که براي حفظ بقاي السلام در
میان جامعه مسلمانان اهمیت بسزائی دارد و بدون آن اسلام در میان مسلمانان پایدار نخواهد ماند و امر ولایت است که حافظ
و نگهبان اسلام در میان جامعه است . و حفظ بقاي اسلام بحفظ بقاي نظام اسلامی است و این امر حیاتی است که جامعه اسلام را
بر پا میدارد و مقدم بر همه چیز است و ما نودي بشی ء کما نودي بالولایۀ . پس اگر در روایات نسبت به بعضی آیات و با بعضی
از فواتح سورهاي آن تاءویلاتی شده روي همین جهت و اهمیت آن است و نباید آن تاءویلات را مستبد دانست . و همانطوري که
24 جدید ص 105 نقل از کنزالفوائد ، و در - قبلا هم گفتیم این معانی مربوط به بطن قرآن است نه تفسیر لفظ آن . 436
تفسیر صافی نقل از مناقب و بدین مضمون در همان صفحه نقل از تفسیر قمی و ص 106 نقل از کنزالفوائد و
ص 107 نقل از تفسیر فرات بن ابراهیم . 437 - این واقعه در جنگ ذات السلاسل بوده که رسول خدا ( ص ) علی ( ع ) را
فرستاد و او لشکر دشمن را شکست داد و فاتحانه برگشت و پیغمبر اسلام خوشحال و شادان گشت ، واین امر پس از چند نوبت
اعزام لشکر که بسر کردگی غیر از علی ( ع ) فرستاده بود واقع شد . و آنها نتوانستند کاري آنجام دهند و هر یک دچار
شکست شدند . و چون این سوره نازل شد پیغمبر از خانه بمیان مردم آمد و نماز صبح را خواند و در نماز همین سوره را تلاوت
نمود ، و پس از نماز اصحاب گفتند ما این سوره را نشنیده بودیم ؟ فرمود ! آري علی بر دشمنان پیروز شد و خداوند
متعال این سوره را فرستاد و جبرئیل شب گذشته با آوردن آن فتح علی را مژده داده و پس از چند روز دیگر علی ( ع ) با غنائم و
18 جدید ص 391 نقل از تفسیر نعمانی در ذیل آیات - 18 جدید ص 312 نقل از صفات الشیعه . 439 - اسیران 438
سوره و النجم و در کتاب احتجاج طبرسی از حضرت علی بن الحسین علیهما السلام روایتی نقل شده از جمله فرمود ! من
فرزند کسی هستم که بلند مرتبه بود و بلند مربته میشد تا از سدرة المنتهی گذشت ، و آنقدر نسبت بخدا نزدیگ شد که بیش از دو
52 - 52 بحار الانوار ص 155 نقل از غیبت نعمانی . و بهمین مضمون روایات دیگ 441 - قوس و بلکه کمتر فاصله اي نبود . 440
ص 153 نقل از غیبت طوسی . و مؤ ید این روایت گفتار یاقوت حموي در معجم البلدان است . که رضوي کوهی است در یک
منزلی ینبع و هفت منزلی مدینه و کوهی است بلند ، و داراي گردنه ها و دره هاي زیاد ، و آب فراوان و درختان بسیار ، و گوید که
پیغمبر اکرم ( ص ) درباره این کوه فرمود ! رضوي کوهی است ( خداپسند که ) خدا از آن راضی و خشن 442 - طایفه کیسانیه که
فرقه چهار امامی هستند و پس از امام حسین ( ع ) به امامت محمد حنفیه برادر پدري آن بزرگوار معتقدند . و آنها گویند که محمد
حنفیه هم اکنون زنده است و در کوه رضوي بسر می برد و از نعمت آنجا استفاده می کند و اوست موعود منتظر . و ما اکنون
52 ص 306 نقل از کتاب - نام آنانرا در کتب نام آنانرا در کتب تاریخ ادیان می یابیم و از پیروان آن نشانی نمی بینیم . 443
52 ص 54 - 52 ص 154 نقل از غیبت نعمانی . 446 - 52 بحار ص 156 نقل از غیبت نعمانی . 445 - سید علی بن عبد الحمید . 444
448 - در بعضی از نسخ . نقل از غیبت نعمانی . 447 - امالی صدوق ص 201 به نقل از بحارالانوار مجلد 27 چاپ جدید ص 75
چنین آمده ! عزیز علی ان لا یحیط بی دونک البلوي یعنی سخت گران است بر من که رنج و بلا مرا فرا نمی گیرد و بمن نرسد مگر
بتو ، و منظور از هر دو عبارت یکی است . 449 - این روایت در ص 296 خصال چاپ مکتبه الصدوق است و مسندا از امام ششم (
ع ) روایت کرده که فرمود ! پنج طائفه اند که خواب ( راحت ) ندارند ! 1 کسی که قصد ریختن خونی را کرده باشد . 2
و کسی که ثروت فراوانی دارد ، ولی حافظ و نگهبان امینی براي اندوخته ثروت خود ندارد . 3 و کسی که براي بدست آوردن
عزت و شرافته اجتماعی خود متوسل به دروغ و بهتان گردد . 4 و کسی که بدهی زیادي دارد و مالی ندارد که آن را ادا کند .
صفحه 176 از 184
5 و عاشقی که در معرض جدائی از معشوق خویش است . و قبلا این خبر 450 - مجلد 52 ص 94 نقل از کمال الدین و بهمین
مضمون ایضا غیبت نعمانی است . 451 - مجلد 91 ص 135 نقل از علل الشرایع . و ایضا کتاب 452 - صفحه 370 چاپ مکتبۀ
الصدوق شماره 3 ، و عیون الاخبار . 453 - مرحوم مؤ لف ( قدس سره ) در حاشیه نسخه در توضیح این جمله فارسی که ترجمه
علیه جیوب النور عربی است قسمتی از بیانات صاحب بحار الانوار را در بیان آن نقل می کند و گوید ! مرحوم مجلسی در مجلد
13 بحار ص 38 در کلمه علیه جیوب النور احتمال داده است مراد جیوب و گریبان اشخاص نورانی از مردم کامل الایمان
و ملائکه مقربین و ارواح رسولان بجهت حزن و اندوه بر غیبت آن بزرگوار است که مشتمل میشود و وجه دیگري هم احتمال داده
ا 454 - مجلد 51 ص 151 نقل از کمال الدین ، و روایات دیگري هم از سایر اولیاي خدا در تاءویل آیه بهمین مضمون نقل شده
است . 455 - کمال الدین چاپ مکتبۀ الصدوق ص 434 باب ذکر من شاهد القائم ( ع ) و رآه و کلمه ، بحار مجلد 5 ص 159
70 بحار ص 249 نقل از عدة الداعی . و بهمین مضمون در - نادر فی ذکر من رآه فی الغیبۀ الکبري قریبا من زماننا . 456
ص 249 نقل از عیون الاخبار . 457 - در باب ( افضل انتظار فرج - و ما ینبغی فعله فی ذلک الزمان ) مجلد 52 بحار ص 132
51 بحار ص 83 نقل از کشف الغمه از کتاب اربعین ابو نعیم اصفهانی متوفی اوائل - 52 ص 225 نقل از مجالس مفید . 459 -458
461 - مجلد 52 ص 249 نقل از غیبت ن . قرن 5 حدیث شما 460 - قسمت اول آن سوره روم آیه 6 ، و دوم سوره رعد آیه 41
463 - علامات خروج القائم باب 57 ص 649 چاپ مکتبۀ الصدوق . 464 - به نقل . -462 باب علامات ظهوره مجلد 52 ص 181
465 - صفحه 650 چاپ مکتبۀ الصدوق شماره 7 ، و اءیضا روایت دیگر شماره یک صفحه . بحار الانوار مجلد 52 ص 181
649 . و خسف بیداء طبق روایات وارده است از جمله ام سلمه از رسول خدا ( ص ) به نقل بحار الانوار مجلد 51 ص
182 از تفسیر کشاف در بیاناتی نزدیک مدینه واقع میشود . 466 - صفحه 650 شماره 5 ، و 653 شما 467 - بحار الانوار مجلد 52
52 بحار الانوار ص 210 -470 . 469 - صفحه 652 روایت شماره 13 . ص 344 نقل از غیبت نعمانی . 468 - ص 652 شماره 14
نقل از غیبت طوسی ، و ارشاد مفید . 471 - پیدایش وقوع چنین مدعیانی در تاریخ در اخبار و روایات هم بدان اشاره شده از جمله !
روایات عبدالله بن عمر از رسول خدا ( ص ) است که فرمود ! این قیام صورت نمی گیرد مگر بعد از آنکه حدود 60 نفر کذاب و
دروغگو ظاهر شوند و ادعاي نبوت کنند و خود را پیغمبر خوانند . و در روایت دیگر از حضرت صادق ( ع ) نقل شده
که فرمود ! قائم آل محمد ظاهر نمیشود مگر آنکه حدود 12 نفر از سادات بنی هاشم ظاهر شوند و مدعی این مقام گردند و
همگی مردم را سوي خود دعوت نمایند نقل از بحار الانوار مجلد 52 ص 209 از کتاب ارشاد شیخ مفید و غیبت شیخ 472 - طول
غیبت امام زمان و نبودن رهبر الهی میان مسلمانان و سلطه حکام ظلم و جور و تعطیل احکام امر بمعروف و نهی از منکر سبب
میشود که احکام و دستورات دینی بخصوص مقررات و قوانین اجتماعی آن رفته رفته از میان برود و جامعه مسلمانان به فساد و
تباهی کشانده شوند ، و چه بسا یک سلسله آداب و رسوم قومی و منطقه اي در میانشان رواج یابد و کم کم رنگ دینی بخود
بگیرد و بصورت دین جلوه گر شود ، و در نتیجه آن دینی که قرآن و پیغمبر اسلام خواهان آنست و مردم را بدان دعوت می کند
چنانکه در روایات هم آمده بحال غربت در آید . و از این نظر وقتی که آن بزرگوار ظهور فرماید و بخواهد دین جدش را که
همان دین الهی است احیاء کند ، چه بسا همان علاقمندان آن بزرگوار به مخالفت برخیزند و آن را دین جدید و آئین نو پندارند ،
چنانکه در اخبار و روایات هم آمده است . 473 - بحار 52 ص 337 نقل از ارشاد مفید . 474 - کمال الدین صدوق چاپ مکتبۀ
475 - ج 52 ص 97 نقل از علل الشرایع وکمال الدین . 476 - کمال الدین چاپ مکتبۀ الصدوق ص . الصدوق ص 480 شماره 4
478 - کمال الدین ص 481 ، مجلد 52 بحار ص 98 نقل از غیبت نعمانی . 479 - مهیا . -477 -کمال الدین ص 346 . 356
گشتن جهت عمده است در غیبت امام زمان ان الامور مرهونۀ باءوقاتها و تا وقت آن نرسیده باشد و جها آمادگی آنرا پیدا
نکند صورت نگیرد و طبق اخبار و احادیثی که از اولیاي خدا نقل شده و در مجلد 52 بحار الانوار باب علامات ظهوره ( ع ) ذکر
صفحه 177 از 184
شده و با توجه به روایت غیبت نعمانی به نقل بحار الانوار مجلد 52 ص 244 شماره 42 و 44 ص 207 نقل از
کمال الدین ، و شماره 120 نقل از غیبت نعمانی از حضرت صادق ( ع ) که فرمود ! پیش از ظهور امام زمان بیشتر از دو ثلث
مردم بلکه پنج هفتم و حتی نه دهم مردم تلف میشوند ، چه در اثر زد و خورد جنگی و چه بوسیله بمب اتمی و یا مواد شیمیائی و
رادیو اکتیو ( که در روایت بموت احمر و ابیض و و و تعبیر شده ) . البته این تلفات و خونریزیها در اثر رقابت و سلطه گري و
استفاده فروش اسلحه و بسط و نفوذ ابرقدرت ها صورت می گیرد . چون در اثر توسعه روابط اجتماعی و ارتباطات جمعی ، سطح
کره زمین حکم یک اقلیم و سرزمین و مملکت خواهد داشت که بیش از یک حکومت نمی پذیرد و لذا جنگ سوم عالمگیر
هم دیر یا زود در خواهد گرفت ، و مستلزم تلفاتی چندین برابر جنگ اول و دوم خواهد بود . و از این نظر ، خواهی
نخواهی جهان بسوي یک حکومت پیش میرود ، و این امر موجب میشود که زمینه را براي تشکیل یک حکومت
عدل جهانی که بظهور و قیام آن بزرگوار صورت می گیرد فراهم شود . و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادي
الصالحون - ان فی هذا البلاغا لقوم عابدین - انبیاء ! 105 و 106 - بعد از ذکر در زبور چنین نوشتیم که زمین را بندگان شایسته من
ارث می برند ، و این امر براي گروه عبادت پیشه ابلاغی است . . . . ان الارض لله یورثها من یشاء من عباده و العاقبۀ للمتقین -
اعراف ! 128 . . . البته زمین متعلق بخدا است و بهر کس از بندگانش که مورد مشیتش قرار گیرد وامیگذارد ( ولی ) سرانجام براي
481 - بحار الانوار مجلد 93 ص 300 نقل از دعوات راوندي ، ص . پرهیزکاران ا 480 - چاپ مکتبۀ الصدوق ص 169 شماره 11
303 از عدة الداعی . 482 - باین مضمون روایاتی در کتب اخبار و احادیث از معصومین ( ع ) نقل شده از جمله در
مجلد 93 بحار ص 295 از مکارم الاخلاق و ص 499 از فلاح السائل ذکر گردیده . و در صحیفه سجادیه در دعاي شماره 45
در وداع ماه رمضان پس از ذکر آیه مبارکه فوق گوید ! پروردگارا تو خودت فرمودي ادعونی استجب لکم و دعا کردن و
- خواندن تو را عبادت و ترکش را استکبار خواندي و تارکین آنرا بدخول جهنم با حالت خفت و خواري تهدید نمودي . 483
مجلد 93 بحار الانوار ص 347 نقل از دعوات راوندي . 484 - مجلد 93 بحار الانوار ص 347 نقل از دعوات راوندي . 485 - مجلد
93 بحار ص 300 از دعوات راوندي ، و ص 378 از جامع الاءخبار ، و باین مضمون روایاتی از اولیاي خدا در ص 367 مجلد
93 بحار باب الدعاء و الامر با لتثبت و الا لحاح فیه نقل شده است
از 486 تا 535
-486 این جمله از دعاهم مضمون آیات شریفه قرآن است که می فرماید ! و ان الی ربک المنتهی - نجم ! 42 . و الی ربک
488 - مجلد 46 چاپ جدید . منتهیا - نازعات ! 44 - ان الی ربک الرج 487 - کمال الدین چاپ مکتبۀ الصدوق ص 351 شماره 49
- 223 نقل از علل الشرایع . 489 - یعنی اي جابر به پدرم رسول خدا براي همیشه سلام باد و بتو که سلام را ابلاغ کردي . 490
سوره نساء آیه 86 . یعنی هر گاه بشما تحیت گفتند شما هم بطرز بهتري تحیت را جواب دهید ، با آنکه همان تحیت را رد
74 بحار ص 201 نقل از کتاب کافی از حضرت صادق ( ع ) از رسول - کنید ، البته خدا حساب همه چیز را دارد . 491
خدا ( ص ) . و در ص 188 همان مجلد از کنز کراجکی نقل کرده که حضرت سلیمان فرمود ! . . . فانما یعرف
الرجل باءشکاله و اءقرانه . و هم چنین است جمله معروف یعرف المرء بصدیقه . 492 - این جملات کنایه است که روي زمین
در قبضه قدرت و قلمرو حکومت اوست و اختصاص بحومه و منطقه بخصوصی ندارد و صداي منادي از افق برتري است ( غیر از
وسائل متعارف اهل آن زمان ) که همه اهل زمین میشنوند 493 - کمال الدین صدوق ص 253 شماره 3 چاپ مکتبۀ الصدوق . و
باین مضمون مجلد 74 بحار ص 188 نقل از عدة الداعی . 494 - بحار الانوار ج 94 با ب ( فضیلت صلوات بر پیغمبر و آل
او ( ص ) این روایت در ص 55 شماره 27 از معانی الاخبار نقل شده . و کلمه صلاة در اصل لغت بمعنی انعطاف است و
صفحه 178 از 184
روایت موارد سه گانه آن را توضیح میدهد و بیان 495 - مجلد 94 ص 47 نقل از عیون الاخبار و امالی صدوق . 496 - مجلد 94 ص
49 نقل از قرب الاسناد . 497 - نهج البلاغه باب حکم و مواعظ شماره 361 می فرماید ! وقتی که تو را بخداوند سبحان
حاجتی است . ابتدا صلوات به رسول خدا را از او بخواه . آنگاه حاجت خود را بخواه زیرا خداوند کرمش بیش از این است
که دو حاجت از او خواسته شود یکی از آندو را روا سازد و دیگري را رد کند . 498 - ج 94 بحار ص 56 نقل از امالی از
حضرت امام محمد باقر ( ع ) از پدران بزرگوارش از رسول خدا . 499 - مجلد 39 ص 211 باب انه ساقی الحوض و حامل
501 - مجلد 39 ص 266 نقل از امالی مفید . 502 - مجلد 38 بحار ص 7 از مناقب ! این . اللواء . 500 - مجلد 39 ص 211
مجاهد . و طبري در ولایت ، و دیلمی در فردوس و احمد در فضائل از اعمش از ابی وائل از عایشه . 503 - شرح این جمله از دعا
در و انت اخی و وصیی و وارثی توضیح دا 504 - مجلد 43 ص 50 نقل از مناقب . 505 - مجلد 43 ص 171 نقل از امالی صدوق .
-506 مجلد 23 جدید ص 313 نقل از تفسیر فرات بن ابراهیم . و توضیح این گونه روایات گذشت . 507 - مجلد 23
509 - مجلد 26 . جدید ص 313 نقل از تفسیر فرات بن ابراهیم . و جملاتی از آن سابقا شده . 508 - مجلد 53 بحار ص 178
بحار الانوار چاپ جدید ص 335 نقل از کمال الدین ، و عیون الاخبار و علل الشرایع . 510 - مجلد 23 بحار جدید ص 33
نقل از کمال الدین ، و روایات دیگري بهمین مضمون از عیون الاخبار و علل الشرایع . و در باب ( الاضطرار الی
23 بحار جدید ص 19 نقل از علل الشرایع ، و در ذیل روایت هم اوصاف و سجایاي - الحجۀ و ان الارض لا تخلو من 511
اخلاقی و روحی آن بزرگواران را که موجب اءمن و امانند بیان کرده ، و این روایت ایضا در کتاب کمال الدین ص 205 و 207 ، و
کفایۀ الخصام از طرق عامه و خاصه نقل شده . 512 - مجلد 23 بحار الانوار جدید بابی است بنام باب اءن مودتهم اجر الرسالۀ .
514 - این آیه شریفه در دو جاي قرآن آمده است ! سوره نحل ! 43 ، و سوره انبیاء ! 7 ، ذکر -513 مجلد 23 جدید ص 99
و تذکر که بمعنی یادآوري است دو قسم است یکی بعد از غفلت و فراموشی که بفارسی بمعناي یاد امدن و یاد آوردن است .
و دیگر بدون سابقه فراموشی که بمعنی ادامه حفظ و بخاطر سپر 515 - مجلد اول کافی ص 301 که در مجلد 27 بحار الانوار ص
244 ذکر شده است . 516 - خطبه 34 هنگامی که براي جنگ صفین مردم را تجهیز می کرد و از آنان استمداد می جست ، در
پایان مردم را بحقوق طرفین آگاه نمود . و در خطبه 214 این حقوق را مشروحا بیان فرمود . 517 - مجلد 53 بحار ص 181
در جواب مسائل اسحاق بن یعقوب که بوسیله محمد بن عثمان عمروي دومین نایب خاص حضرت ولی عصر فرستاده بود . و
در آخر توقیع چنین آمده است ! و السلام علیک یا اسحاق ابن یعقوب و علی من اتبع الهدي . 518 - سوره احزاب آیه 71 یعنی
هر کس خدا و پیغمبرش را اطاعت کند مسلما برستگاري عظیمی رستگار شده است . در سوره نساء آیه 13 می فرماید ! و من
یطع الله و رسوله یدخله جنات تجري من عنها الانهار خالدین فیها و ذلک الفوز العظیم یعنی و هر کس خدا و پیغمبرش را
فرمان برد او را وارد به بهشت هائی که نهرها از زیر آن جاریست می کند و در آن جاوید بمانند و این رستگاري بزرگ است .
-519 مائدة / 119 ، توبه ! 100 ، مجادله ! 520 - مجلد 70 بحارالانوار ص 26 نقل از اءعلام الدین دیلمی . 521 - مجلد 71 ص 205
- نقل از کافی . 522 - مجلد 27 ص 167 نقل از امالی صدوق . 523 - مجلد 68 ص 101 نقل از امالی مفید و امالی طوسی . 524
مجلد 93 بحار الانوار ص 304 باب آداب الدعا و الذکر . 525 - و بهمین مضمون روایتی هم در مجلد 11 بحار الانوار
جدید ص 58 نقل از امالی طوسی که از امام ششم ( ع ) است نقل شده دقت شو 526 - مجلد 93 ص 341 نقل از دعوات
93 ص 291 از ثواب الاعمال ، و ص 294 از مکارم الاخلاق ، و ص 297 از فلاح السائل ، و ص 300 از - راوندي . 527
95 ص 196 از دعوات راوندي و این دعا آخرین دعا از سه دعائی است - 93 ص 312 نقل از دعوات . 529 - دعوات راوندي . 528
که از آن بزرگوار در روز عاشورا نقل شده . 530 - ولایت و محبت اهل بیت علیهم السلام بدون طاعت و تقوي مفهومی ندارد ،
و موجب تقرب بخداوند نیست تنها فائده اي که براي آن میتوان تصور کرد کاستن از عذاب و عقوبت اخروي است و
صفحه 179 از 184
دوري از خداوند را کمتر می کند ، چنانکه خود اولیاء حق هم در سخنانشان مکرر این را بیان کرده اند ، و اصحاب و
یاران خود را به فرمانبري از دستورات خدا و اطاعت او تحریص نموده اند ، و بوسیله آنان به شیعیان خود پیام فرستاده
اند که تنها به ولایت و محبت ما اکتفا نکنید و مغرور بدان نگردید و در عمل به وظایف معینه کوشا باشید ، به
صفت تقوي و پرهیزگاري متصف بشوید ، و بدانید که براءت از آتش جهنم جز بدست خداوند و یا آن ماءموري که جز
برضاي خدا عمل نمی کند ، نیست ، و داشتن ولایت با مخالفت فرمان خداوند و سرپیچی از دستوراتش سازگار نمی باشند .
و ما اگنون چند از آن روایات را که دلیل بر این گفتار است از کتاب بحار الانوار ج 70 ص 97 به نقل از کافی و
امالی صدوق و امالی طوسی و مشکاة الانوار طبرسی براي ارادتمندان بخاندان عصمت و طهارت در اینجا می آوریم ، تا معلوم
گردد که از نظر اولیاء حق تنها محبت و ایمان بولایت کافی نیست . 1 جابربن یزید جعفی از حضرت باقر علیه السلام
روایتی نقل کرده است که از جمله اینست که می فرماید ! شیعه کسی است که داراي تقوي الهی ، و مطیع فرمان الهی باشد .
و این صفت جز بانجام کارهاي نیکو حاصل نگردد . و جز با صفات پسندیده شناخته نمیشود . سپس فرمود - محبت
بدون عمل فائده ندارد ، و بین خدا و بندگانش قرابت و خویشاوندي نیست ، هر که تقوایش بیشتر و اعمالش نیکوتر باشد او نزد
خدا محبوب تر است ، پس بکوشید که تقوي داشته باشید و بفرمان خدا گردن نهید . بخدا قسم کسی مقرب درگاه الهی نمیشود
مگر بوسیله اعمال نیکو و پسندیده ، و بدانید که برائت از آتش بدست ما نیست ، و کسی را هم بر خدا حجتی نیست . آنگاه در
پایان گفتار خود فرمود ! من کان لله مطیعا فهو لنا ولی ، و من کان لله عاصیا فهو لنا عدو و لا تنال و لا یتنا الا بالورع و
العمل یعنی هر کس فرمان خدا را برد او ولی و دوست ما است و هر کس نافرمانی خدا را نماید او دشمن ما است و کسی
بولایت و دوستی ما نرسد جز بعمل و پاکدامنی . 2 اءیضا همین جابر که از اصحاب و یاران خاص امام پنجم است و
مدت 18 سال در خدمت آن بزرگوار بوده و کسب فیض مینموده زمانیکه اذن خواست که مرخص شود و برگردد براي وداع و
خداحافظی خدمت حضرت رسید و سفارش و دستوري از او خواست امام ( ع ) بیاناتی فرمود از جمله آنکه اي جابر سلام مرا
به شیعیانم برسان و آنانرا آگاه ساز که بین ما و خدا قرابت و خویشاوندي نیست ، و کسی جز بطاعت و فرمان بري از خداوند
مقرب درگاه او نخواهد شد ، اي جابر کسی که خدا را اطاعت و ما را هم دوست بدارد او ولی و دوست ما خواهد بود ، و
کسی که معصیت خدا را نماید دوستی ما بحال او سودي ندارد . . . مجلد 78 بحار ص 182 نقل از امالی طوسی . و
3 خیثمه جعفی گوید ! من براي وداع و خداحافظی خدمت امام محمد باقر ( ع ) رسیدم او بمن فرمود ! . ایضا مجلد 71 ص 179
اي خیثمه بدوستان ما سلام برسان و آنها را به تقواي الهی سفارش کن و بآنها بگو که ما شما را جز بعمل خودتان نمیتوانیم از
عذاب خدا نجات دهیم و کسی جز بورع و پاکدامنی بولایت و دوستی ما نمیرسد . و شدیدترین غم و اندوه در روز قیامت از آن
کسی است که خوبی و نیکی کاري را تعریف کند ولی خود بدان عمل نکوشد و مخالفت نماید . مجلد 70
بحار ص 309 نقل از مشکاة الانوار . و مجلد 71 ص 178 نقل از بشارة المصطفی . و 74 ص 343 از کافی . و 78 ص 188
از اعلام الدین دیلمی . 4 راوي گوید خدمت امام پنجم علیه السلام رسیدیم می فرمود ! ا اي گروه شیعه ؛ شیعه آل محمد بحد
وسط در آئید و بافراط و تفریط روي نیاورید ، بخدا قسم برآئت از آتش با مانیست . و ما با خدا قرابت و خویشی نداریم و ما را بر
خداوند حجتی نیست ، و جز بطاعت و فرمانبري کسی بخداوند مقرب نمیشود ، پس هر کس از شما خدا را اطاعت کند ولایت
ما او را سودمند است ، و کسی که معصیت خدا را نماید ولایت و دوستی ما باو سودي نمیرساند و تقرب پیدا نمی کند ، واي
بر شما مغرور نشوید . مجلد 68 بحار چاپ جدید ص 178 از مشکاة الانوار . و 70 ص 101 از کافی ، و 78 ص 187 از حلیۀ
8 جدید ص 18 از مجالس مفید و امالی طوسی و بشارة المصطفی و مناقب . کلمه - الاولیاء و ص 189 از اعلام الدین دیلمی . 531
کوثر بر وزن فوعل چیزي است که شانس کثرت داشته باشد و منبع جوشان و فزاینده باشد و آن را منبع خیر کثیر دانند که در
صفحه 180 از 184
خارج داراي مظاهر و مصادیقی است که از جمله آن نهري است در بهشت چنانکه در روایت آمده است که آن نهر بهشت هم
یکی از خیرهائی است که خداوند متعال به پیغمبر اکرم عطا کرده 532 - بحار الانوار جدید ص 19 نقل از عیون الاخبار و امالی
صدوق . 533 - و در سوره رعد آیه 35 چنین می فرماید مثل الجنۀ التی وعد المتقون تجري من تحتها الانهار اکلها دائم و
ظلها تلک عقبی الذین اتقوا و عقبی الکافرین النار یعنی مثل بهشتی که به پرهیزکاران وعده داده شده از زیر آن نهرها روان است
ماءکولات ( خوراکی ) و سایه آن همیشگی است ، این عاقبت کساین است که پرهیزکارند و عاقبت کافران آتش است . 534 - در
تاءیید این سخن شایسته است روایتی که چگونگی حشر انسان در عالم آخرت را بیان می کند در اینجا نقل شود ، در مجلد 7
بحار جدید ص 43 این روایت را را از کتاب کافی از امام صادق ( ع ) نقل می کند که از آن بزرگوار سئوال شد ! آیا
بدن میت می پوسد ؟ فرمود بلی حتی گوشت و استخوانی هم از او باقی نمیماند مگر آن طینتی که از آن آفریده شده که نمیپوسد
. 27 بحار جدید ص 166 - و در قبر دایره وار میماند تا دو مرتبه از آن آفریده میشود همچنانکه در مرحله اول آفریده شد . 535
البته اساس و ریشه این مطلب یعنی پذیرش و قبول اعمال بوسیله ولایت را میتوان از این آیه مبارکه استفاده کرد که می فرماید !
و انی لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ثم اهتدي - طه ! 82 یعنی و البته من آمرزگار کسی هستم که توبه کند و
ایمان آورد و کار شایسته انجام دهد و درست براه هدایت در آید . چون در این آیه شریفه پذیرش حکم مغفرت و
ایمان و عمل صالح مشروط و مقید شده که از روي اهتداء یعنی راه صیحیح و طریق مستقیم باشد هم چنانکه از امام پنجم
و ششم - مجلد 27 بحار ص 176 از ثواب الاعمال ، و ص 180 از قصص الانبیاء نقل شده که فرمودند ! که
خداوند متعال بوسیله پیغمبر زمانش به عابدي از بنی اسرائیل که پیوسته بعبادت و تضرع و دعا بدرگاه
حضرت احدیت مشغول بود پیغام داد که من این عبادت و دعاي تو را در صورتی می پذیرم که تو آنرا از آن راهی که بدان
دستور داده ام انجام دهی و پیش من آئی . پس اعمال و رفتار صالح و شایسته هم وقتی نتیجه بخش است و
مورد قبول واقع میشود که از روي برنامه صحیح انجام گیرد ، و انجام چنین عملی با این خصوصیت همان تسلیم بولی امر و
اطاعت و فرمان بري اوست . و ولی امر که ولایت او در دین و دنیاي امور مردم است شامل پیغمبر اسلام و اولیاي او میشود که
پس از پیغمبر ( ص ) عهده دار آن میباشند و این است معنی لا تقبل الاعمال الا بالولایۀ . و از این نظر هم در تفسیر جمله
ثم اهتدي روایات متعددي در کتب اخبار و تفاسیر آمده است که آنرا بر ولایت اهل بیت عصمت و طهارت تطبیق داده اند و با
این بیان این تطبیق هم کاملا صحیح و بجا است .
درباره مرکز